Ho 229 İLE BÜYÜK DAİRE SEYRİ ÇÖZÜMLERİ 1.VARIŞ VE KALKIŞ MEVKİLERİ KULLANILARAK MESAFE VE İLK ROTA HESABI Büyük daire seyri problemlerinin çözümünde küresel üçgen çözüm metodlarından herhangi biri kullanıla bilir. Kalkış mevkisi gözlemcinin “AP” mevkisi kabul edilir, varış mevkisi ise gök cisminin “GP” mevkisi olarak kabul edilir, boylam farkı (Dlo) Local hour angle (LHA) yerine geçer, başlangıç rota açısı semt açısının yerine geçer, ve büyük daire mesafesi ise başucu mesafesinin yerine geçer. Kalkış mevkisinin enlemi “LAT” varış mevkisinin enlemi “DEC” ve kalkış ile varış mevkilerinin boylam farkı “LHA” kabul edilerek cetvele girilir, bulunan “Hc” değeri 900 den çıkarılır bu değer açısal olarak büyük daire mesafemizdir, bulunan açısal değer 60 ile çarpılarak deniz mili cinsinden büyük daire mesafesi bulunur, “Z” değeri kullanılarak da ilk rota bulunur ancak ilk rotanın bulunmasıyla ilgili bazı kurallar vardır. Bu kurallar: 1.EĞER KUZEY YARIM KÜREDE SEYRADİYOR İSEK: A.DOĞUYA GİDERKEN Zn=Z (yani bulduğumuz “Z” değeri ilk rota değeridir). B.BATIYA GİDERKEN Zn=3600 – Z (yani bulduğumuz “Z” değerini 3600 den çıkarıyoruz). 2.EĞER GÜNAY YARIM KÜREDE SEYREDİYOR İSEK: A.DOĞUYA GİDERKEN Zn=1800 – Z (yani bulduğumuz “Z” değerini 1800 den çıkarıyoruz). B.BATIYA GİDERKEN Zn=1800 + Z (yani bulduğumuz “Z” değerini 1800 ile topluyoruz). Ho 229 ile Büyük daire seyri çözümü yaparken mevkisi tıpkı seyir astronomisindeki gibi kalkış mevkisi AP mevkisi ve varış mevkisi ise Gök cisminin GP mekkisiymiş gibi kabul edilir. Örnek 1: 320S 1160E mevkisinden 300S 0310E mevkisine Ho 229 kullanarak büyük daire mesafesi ve ilk rotayı bulunuz? Çözüm: Ho 229 a 320 kalkış noktası enlemi “LAT”, 300 varış noktası enlemi “DEC” ve boylam farkı 1160E‐0310E Dlo=0850 “LHA” kabul edilerek girilir. Cetvelden alınan değerler: Hc=19° 12,4’ ve Z=66,0° bulunur. Büyük daire mesafesi= 90° – 19° 12,4’ = 70° 47,6’ → 4247,6 NM olur.
İlk rota =180° + 66° =246° olur. Örnek 2: Ho 229 u kullanarak 38°N 122°W mevkisinden 24°S 151°E mevkisine büyük daire mesafesini ve ilk rotayı bulunuz? Çözüm :Cetvele LAT=38°(kalkış mevkisi enlemi), DEC=24°(varış mevkisi enlemi), ve LAH=29°(iki mevki arasındaki boylam farkı) ile varış ve kalkış mevkileri enlemleri (seyir astronomisindeki AP mevkisi enlemi ve gök cisminin DEC değeri gibi) farklı işaretli olduğundan Contrary name (sağ sayfadan ) ile girilir. Burada görüldüğü gibi Hc=12° 17,0’ ve Z=69,0° olarak cetvalden bulunur. Büyük daire mesafesi = Burada değerimiz “CS” hattının altında çıktığından yani gök cismi ufkun altındaymış gibi düşünerek tabloda bulunan yükseklik değerine 90° eklenir ve Hc değerimiz 12° 17,0’ + 90° =102° 17,0’ olur. Bu açısal değer mesafeye çevrildiğinde (1°=60 Deniz mili) Büyük daire mesafesi = 6137,0 NM olur. İlk rota = Burada tablodan bulunan Azimuth açısının tümleyeni (180°‐69°=111°) Başlangıç büyük daire rota açısı olur ve başına kalkış mevkisinin enlemi kuzey olduğu için “N” ve Batıya gidildiği için de sonuna “W” gelir, böylelikle başlangıç büyük daire rotası = N111,0°W=249,0° olur.
Örnek 3 : Ho 229 u kullanarak 51°N 065°W mevkisinden 61°N 005°W mevkisine büyük daire mesafesini ve ilk rotayı bulunuz? Çözüm : Ho 229 a LAT=51°, DEC=61° ve LHA=60° ile girilir. Tablodan alınan değerler: Hc=56° 19,9’ ve Z=49,2° olduğuna göre; ü ü İ
90°
56° 19,9
49,2°
.
60
33° 40,1 ğ
ğ
60
2020,1 ğ ç
.
Örnek 4 : Ho 229 u kullanarak 42°N 072°W mevkisinden 14°N 017°W mevkisine büyük daire mesafesini ve ilk rotayı bulunuz? Çözüm : Ho 229 a LAT=42°, DEC=14° ve LHA=55° ile girilir.
Tablodan alınan değerler: Hc=35° 07,9’ ve Z=103,6° olduğuna göre; ü ü İ
90°
35° 07,9
103,6°
.
60
54° 52,1 ğ
ğ
60
3292,1 ğ ç
.
2.KALKIŞ MEVKİSİ VE İLK ROTA KULLANILARAK VERTEX NOKTASINI VE VERTEX NOKTASINA OLAN MESAFEYİ BULMA Kalkış noktasının enlemi “LAT” ve ilk rota değeri “LHA” kabul edilip Ho 229 a girilir ve cetvelden yüksek “Hc” değeri aranır. Bulunan Hc değeri vertex noktasının enlemidir. Bulunan “DEC” değeri 90° den çıkarılır bu da vertex noktasının başlangıç noktasına olan açısal mesafesidir, derece cinsinden olan bu değer 60 la çarpılarak deniz miline çevrilir. “Z” değeri ise başlangıç noktası ile vertex noktası arasındaki boylam farkıdır (Dlov). Örnek : Enlemi : 38°N ve boylamı 125°W olan noktadan başlayan ve ilk rota açısı N069W olan büyük dairenin vertex noktasını bulunuz? Çözüm : Ho 229 a LAT=38° (SAME NAME) ve LHA=69° ile girilir, en büyük Hc değeri aranır. Tablodan; Max Hc=42° 38,1’ Dec=65° ve Semt açısı=32,4° bulunur Latv=42° 38,1’N Dlov=32,4° = 32° 24’ Longv=125°W +32° 24’ = 157° 24’ W Vertex Noktası Koordinatları = 42° 38,1’N , 157° 24’ W olarak bulunur. Vertex noktasına olan mesafe ise DEC değeri 90° den çıkarılarak açısal olarak hesaplanır. 90° ‐ 65° = 25° = 1500 Deniz Mili olur.
3.BÜYÜK DAİRE YAYI ÜZERİNDEKİ NOKTALARI (ROTA BACAKLARINI) BULMA Eğer kalkış mevkisinin enlemi ve başlangıç rotası tam derece cinsinden değer ise büyük daire bacakları cetvele kalkış mevkisi enlemi “LAT” olarak ilk rota “LHA” olarak ve 90° – birsonraki noktaya mesafe “DEC” olarak girildiğinde (daima SAME NAME) kolaylıkla hesaplana bilir. Büyük daire üzerindeki bir noktanın enlemi ve başlangıç noktasından olan boylam farkı sırasıyla tablodan alınan yükseklik ve semt değerleridir. Eğer, ancak , değerler C‐S hattının altından alınmışsa tablodan alınan irtifa değeri kalkış mevkisine göre ekvatorun diğer tarafında kalan enlem değerine karşılık gelir. Tablodan alınan semt açısı değeri de kalkış mevkisi ile ara nokta arasındaki boylam farkının tümleyeni olur. Örnek 1 : Kalış mevkisi 38°N 125°W ve ilk rota açısı N111°W olan büyük daire üzerindeki bacakları bulunuz? Çözüm : Cetvele LAT=38° (SAME NAME) ve LHA=111° ile girilir 85 – 80 – 75 vs. DEC karşılığı değerler alınır, Enlem değerleri ve 125°W den boylam farkları sırasıyla Hc ve Z olarak alınır. Cevap : D (NM) 300 600 900 D(Açı) 5° 10° 15° Dec 85° 80° 75° Enlemler: 36° 03,9’N 33° 52’N 31° 26,1’N Dlo:5,8° 11,3° 16,5° Boylamlar:130,8°W 136,3°W 141,5°W olur. Örnek 2 : Kalış mevkisi 38°N 125°W ve ilk rota açısı N069°W olan büyük daire üzerindeki bacakları bulunuz? Çözüm : Cetvele LAT=38° (SAME NAME) ve LHA=069° ile girilir 85 – 80 – 75 vs. DEC karşılığı değerler alınır, Enlem değerleri ve 125°W den boylam farkları sırasıyla Hc ve Z olarak alınır. Cevap:D(NM) 300 600 900 6600 D (Açı) 5° 10° 15° 110° Dec:85° 80° 75° 20° Lat:39,6°N 40,9°N 41,9°N 3,1°N Dep:125°W 125°W 125°W 125°W Dlo 6,1° 12,4° 18,9° 118,5° Long:131,1°W 137,4°W 143,9°W 116,5°E
