Ceballos Córdova, Alan Roger Universidad de Concepción Historia Moderna 2º Año / 2015 Prof. José Mane! "entra #o$as
Carlo Carlo GINZBU GINZBURG: RG: El queso y los gusanos. El cosmos según un molinero del siglo XVI , Muchnik Ediores, Barcelona, !""", #$% &&' RE()UE(*A(
1. %in& %in&' 'r( r()) in*i in*iet etad ado o por e! e! +ec+o +ec+o de de *e !a +is +isto tori riaa tradi tradici cion ona! a! se a'oc a'ocó ó e,c! e,c!si siva va-e -ent ntee a !a c!tra vista vista desde arri'a) esto es) de !as c!ases do-inante do-inantes) s) con !a consecencia consecencia de i(norar o ca!!ar a!(nas partes de s desarro!!o) despresti(iando en -aor o -enor -edida) !o *e se conoce co-o !a c!tra de !as c!ases s'a!ternas o c!tra pop!ar) enfoca s o'ra en esta rea) de !a ca! ca! cree cree +a o'sta o'stac c!i& !i&ado ado a !os +istoria +istoriador dores es por !a escase escase&& de testitesti-oni onios os acerca acerca de !os co-porta-i co-porta-ientos entos actitdes actitdes de !as -is-as) -is-as) pero ta-'ién ta-'ién por*e dic+as dic+as fentes no peden conce'irse co-o pras e ina!tera'!es) a *e) !a definición de esta c!tra pop!ar) con todo e! c-!o de ss ideas creencias) +a sido p!anteada desde !as c!ases speriores) siendo difndida entre e!!as) despresti(indo!a defor-ndo!a) i-posi'i!itando de esta -anera a! +istoriador para +acer so de e!!as a! estar viciadas por *ienes !a +an tratado. Por !o tanto) ta! co-o %in&'r( !o p!anteó) e! desaf3o) *e es a !a ve&) parte de s enfo*e) est en estdiar no a !a c!tra producida producida por por !as c!ases pop!ares) sino !a c!tra impuesta a impuesta a !as c!ases pop!ares 4p. 11) es decir) entender a dic+as c!ases) de -odo *e *ede atrs a*e!!a opresión) *e !a re!e(a'a !a identifica'a co-o e! v!(o) *e desec+ó as3 todo intento por considerar!a desde na perspectiva -s a'ierta sin distinciones. 6e esta for-a) pasando pasando por !a !iteratr !iteratraa de colportage) colportage) a*e!!os e$e-p!ares difndidos entre !as c!ases pop!ares) *e #o'ert Mandro) !e(o %enevi7ve 8o!!7-e) se centraron en e,p!otar con -aor a+3nco) es rec+a&ada en parte por %in&'r() *ien se inc!ina -s +acia !a i-portancia de !a c!tra ora!) *e !a !iteratra de colportage no colportage no pede desentrañar de! todo) ante !a i(norancia de *ienes +ac3an so de e!!a) por s fa!ta de a!fa'eti&ación *e !es dific!ta'a na 'ena /o correcta co-prensión) desesti-ando !a idea de *e !a c!tra de !as c!ases s'a!ternas son) a! fin a! ca'o) na adaptación pasiva de !os e,cedentes de !a c!tra de !as c!ases do-inantes. 6e Mi$ai! 8ac+tin !a reconstrcción c!tra! por #a'e!ais en !a *e se a'oca en no de ss !i'ros) resa!ta e! contraste o'servado en a*e!!a o'ra con e! estereotipado con *e se conce'3a a !a c!tra pop!ar) as3 co-o e! +ec+o de *e !os persona$es de esta c!tra) -encionados a!!3) +a'!an -s *e nada por 'oca de #a'e!ais) n inter-ediario por e! *e se desea conocer a esta c!tra pop!ar de na for-a -s directa) *e !a visión de! -ndo e!a'orada por e!!a) -otivada por !os te-as carnava!escos) spon(a na ori(ina!idad con !a *e es posi'!e separar!o de a*e! do(-atis-o seriedad de !a c!tra de !as c!ases do-inantes) con e! *e ser3a posi'!e proponer na inf!encia rec3proca entre c!tra c!tra s'a!tern s'a!ternaa c!tra c!tra +e(e-ónica +e(e-ónica)) +ipótesis +ipótesis *e %in&'r( %in&'r( encentra encentra va!iosa) va!iosa) pero sin descidar e! pro'!e-a *e presenta !a doc-entación so're !a c!tra pop!ar de !a *e +a'!'a-os anterior-ente. 6e 9oca!t s posición) 'asada -s en !os (estos criterios de !a e,c!sión 4desde !as c!ases do-inantes) *e en !os e,c!idos -is-os) !e critica por s fa!ta de an!isis por s sperficia!idad con e! *e trata !os casos en ss o'ras) to-ando co-o e$e-p!o dentro de !a Historia de la locura) locura ) !a *e rea!i&ó acerca de Pierre #ivi7re) n asesino) por e! *e opta a redcir!o co-o n +o-'re inc!to... n ani-a! sin instintos... n ser -3tico) -onstroso) i-posi'!e de definir por
ser a$eno a todo orden enncia'!e 4p. 15) i(norando toda re!ación *e pdiese +acerse con !a c!tra do-inante de dic+o caso. #ec+a&a) asi-is-o) a a*e!!os *e apoan na +istoria cuantitativa de !as ideas) pes sostienen) co-o 9ran:ois 9ret) *e es posi'!e traer de ve!ta a !a +istoria a !as c!ases inferiores) só!o por -edio de e! estdio cantitativo de !a sociedad de! pasado) es decir) va!iéndose de! n-ero e! anoni-ato) con !a dependencia de !a de-o(raf3a !a socio!o(3a) pero dic+a -anera) co-o !o afir-a %in&'r() as-ir a*e!!o) es confinar a! si!encio a !as c!ases inferiores 4p.1;) por i(norar e! estdio ca!itativo de !os procesos) por ende) !as distintas interpretaciones c!tra!es de e!!os) co-o !a adoptada por Menocc+io en s -o-ento. Con respecto a !a Historia de !as Menta!idades) !a descarta desde n principio) a *e) 'asado en a*e!!o *e de-arca a este tipo de +istoria< =as spervivencias) !os arca3s-os) !a afectividad) !o irraciona! 4p. 21) desp!a&ar3a e! contenido raciona! presente en s caso 4Menocc+io) no pdiendo ser ap!icado) por ende) en dic+o estdio. An*e !o *e -s in*ieta a %in&'r() es e! sentido interc!asista *e ofrece esta +istoria) con !a ca!) se con!!eva a (enera!i&ar) o'viando !as partic!aridades *e -erecen cada caso) es e! error) por e$e-p!o) *e !e resa!ta a =cien 9e'vre) en s !i'ro acerca de #a'e!ais) en e! *e +a'!ó acerca de có-o !a re!i(ión se introd$o en !a sociedad) e$erciendo en !os +o-'res de! si(!o >"? na inf!encia sti! a !a ve& a(o'iante a !a *e era i-posi'!e sstraerse) ta! co-o scedió con #a'e!ais 4p. 22. Ac!ara %in&'r() eso s3) de *e s intención no es sponer na c!tra +o-o(énea co-n de !a c!tra pop!ar) sino optar por !a rea!i&ación de an!isis partic!ari&ados si-i!ares) con e! fin de e,tender !as conc!siones a !as *e se peda !!e(ar !e(o de a*e!!as investi(aciones. Con todo) %in&'r( no pretende evitar co-p!eta-ente a*e!!as postras de !as *e no es partidario) sino *e es consciente de! frto *e pede e,traer de e!!as) pes de 9e'vre) por e$e-p!o) di$o *e< =os instr-entos de *e se +a servido para ana!i&ar !a re!i(ión de #a'e!ais peden va!er para ana!i&ar !a re!i(ión) tan distinta) de Menocc+io @pero an as3 +ace na ac!aración Bin e-'ar(o) se co-prender) tras !o ar(-entado) *e en ve& de -enta!idad co!ectiva prefira-os e! tér-ino de c!tra pop!ar) a s ve& tan poco satisfactorio. 4p. 22. Con esta cita) as3 co-o de !os pri-eros prrafos *e +e-os visto) pode-os percatarnos de !a inc!inación de %in&'r( +acia !a Historia de !a C!tra) pero a'ocada a !a de !as c!ases s'a!ternas o c!tra pop!ar) afrontada con n -ati& distinto) e! de !a Micro+istoria) de !a *e es adepto) !a ca! procra desentrañar desde n caso partic!ar co-o e! de Menocc+io) aspectos -s (enera!es *e nos aden a co-prender !a for-a de vida de na época) !a de! si(!o >"? en este caso) en !a *e pede verse contrastada !a c!ase do-inante con !a c!ase s'a!terna) !a de !os re!i(iosos con !a de !os ca-pesinos) respectiva-ente. As3) %in&'r( centra s preocpación en na fi(ra *e -s a!! de s reno-'re o posición) nos de-estre) por -edio de ss incidencias) !o va!ioso *e es en e! desarro!!o +istórico. 2. o +a sido fci! definir) de -anera o'$etiva) a !a c!tra pop!ar) pesto *e e! concepto -is-o de c!tra se +a tratado desde !a esfera aristocrtica) es decir) desde na visión no interiori&ada +acia !os sectores pop!ares) no pdiendo ser profndi&ada de! todo) de'ido en parte a !a -irada e,c!ente de a*e!!as capas do-inantes) *e no reconoc3an en !a c!tra pop!ar) na fente de creencias) ideas visiones de! -ndo *e !e feran propias) sino inf!enciadas por dic+as c!ases) pero adoptadas de na for-a desordenada) pesto *e) se !es considera'a co-o e! v!(o @dice %in&'r( de !os pe'!os civi!i&ados 4p. 10) !o *e ocasiona e! pro'!e-a de no poder contar con na doc-entación confia'!e acerca de esta c!tra) de'ido a !a defor-ación *e +a sfrido por e! trato *e se !e +a dado por !as c!ases speriores) considerando *e dic+a c!tra es na c!tra -aor-ente ora!) se !i-itan an -s !as fentes) pesto *e co-o afir-'a-os) !as disponi'!es +an sido fi!tradas defor-adas por e!!as. %in&'r() conf3a en *e !os pro'!e-as acaecidos ante !a dific!tad por definir a !a c!tra pop!ar) por tratar con !a doc-entación *e de e!!a se tiene) es a no estdiar a !a c!tra prodcida por !as c!ases pop!ares) sino !a c!tra i-pesta a !as c!ases pop!ares) desde a!!3 o'servar !as a!ternativas con *e !a c!ase pop!ar reaccionar3a) ta! es e! caso de Menocc+io. Dsa
!3nea fe !a *e pretendió se(ir #o'ert Mandro) cando vo!có !a atención +acia !a !iteratra de! colportage) !a 8i'!ioteca A&!) a*e!!a *e fe destinada a! entorno pop!ar) a !as ferias po'!aciones rra!es) a través de !os co-erciantes a-'!antes. Bin e-'ar(o) Mandro !a considera na !iteratra de evasión) por e! +ec+o de *e ss !ectores no pod3an percatarse de s condición socia! po!3tica) de'ido a! contenido i-pesto en estos e$e-p!ares) +aciendo creer a s !ector *e todo !o *e scede a s a!rededor est predestinado re(ido por na fer&a -aor) de -odo *e nada pede ser a!terado 4fata!is-o deter-inis-o) introdciéndo!e as3 en n -ndo ficticio de adornos !iterarios) desvindo!e de n pensa-iento raciona! cient3fico con e! *e peda a+ondar -s a!! de !o *e se !e -estra 4portentos oc!tis-o. Pero Mandro no considera e! +ec+o de *e esta !iteratra tiene e! fin de pop!ari&ar) atri'éndo!e na inf!encia trinfante so're !a c!tra pop!ar) prodcto a !a ve& de na ac!tración sfrida desde !as capas speriores) *edando !i-itado a poder reconstrir na c!tra ora!) *e es !a principa! fente para estdiar!a) so're todo si se considera *e en esta sociedad e! ana!fa'etis-o !!e(a'a a tres cartos de s po'!ación. %enevi7ve 8o!!7-e) an*e se to-a ta-'ién de !a !iteratra de! colportage) se distancia de Mandro) post!ando -s tarde !a idea de na creatividad pop!ar) fndada en na c!tra pop!ar ori(ina! atóno-a) -otivada por va!ores re!i(iosos cristianos) donde se con$(a'a de na -anera ar-oniosa) entre otras cosas) !a aceptación @dice %in&'r( de !a in$sticia con !a re'e!d3a contra !a opresión 4p. 12) confor-ando as3 na !iteratra pop!ar) *e de$a'a atrs !a idea de na c!tra prodcida por !as c!ases do-inantes) pero an as3) %in&'r( insiste en *e dic+a creatividad c!tra!) no pede ser de! todo e,acta) por ende pa!pa'!e) pesto *e) es !a tradición ora! !a fente pri-era de donde +an nacido todas estas creaciones) pero tradición) *e no +a de$ado +e!!as) siendo necesaria s reconstrcción. Hasta ese entonces) co-o consi(nara %in&'r() só!o se conce'3a na i-a(en estereotipada ed!corada de !a c!tra pop!ar) !a *e Mi$ai! 8ac+tin con s an!isis so're dic+a c!tra en n !i'ro acerca de #a'e!ais s época) !o(ra contrastar. Be centra en !os te-as carnava!escos) de donde deriva na visión de! -ndo 'asada en -ito rito) donde se con$(an !a e,a!tación @dice %in&'r( de !a ferti!idad !a a'ndancia) !a $ocosa inversión de todos !os va!ores $erar*3as) e! sentido cós-ico de! f!ir destrctor re(enerador de! tie-po 4p. 1E) !o *e se contrapon3a a! do(-atis-o seriedad de !a c!tra de !as c!ases speriores) +a'!ndose) por tanto) de na inf!encia rec3proca entre c!tra s'a!terna c!tra +e(e-ónica) na circ!ación c!tra! entre !os si-'o!is-os de na de otra) +ipótesis *e) si 'ien) no centan con na só!ida doc-entación) no e-pañan !o va!ioso *e es para %in&'r( este aporte de 8ac+tin) *ien pro-eve e! deseo de conocer -s a fondo) sin inter-ediarios) co-o !o fe #a'e!ais) co-o se aprecia de (rata for-a en s o'ra) a !a c!tra pop!ar. #econoce eso s3 !a dific!tad por contar con fentes *e no +aan sido a!teradas) pero insta a sacar provec+o de a*e!!as con !as *e se centa) a ti!i&ar!as de -odo ta!) *e *ien se ocpe de e!!as) +a(a e! esfer&o por reconstrir !a *e +asta a!!3) era na defor-ada c!tra pop!ar. Fras criticar a 9oca!t) por redcir e! an!isis de ss casos) só!o a! estdio de !os -ecanis-os de do-inación de !os e,c!idos) no a !os e,c!idos -is-os) i(norando as3 todo si(nificado *e de e!!os pdiese desprenderse) rec+a&ar a a*e!!os *e sostienen na +istoria cuantitativa de !as ideas) co-o 9ran:ois 9ret) *e concentrados en estdiar !os procesos) a través de -edios cantifica'!es) o'vian n an!isis -s partic!ari&ado de a*e!!os *e detrs de !os n-eros interpretan a !a c!tra) %in&'r( opta por enfocar s -anera de +acer Historia de !a C!tra) desde e! an!isis de casos *e por no contar con na incidencia -aor en e! desarro!!o +istórico) se ca!!an se i(noran) -s an si pertenecen a !a c!ase s'a!terna) pero *e cando se despiertan) centan con !a capacidad de representar n con$nto) a sea) socia! o c!tra!) ofrecer !as caracter3sticas de !a época en !a ca! estn insertos) !o *e nos +a'!a de! desaf3o adoptado por %in&'r( en e! estdio de este -o!inero de! si(!o >"?) conocido co-o Menocc+io.
E. Ds pertinente -encionar en pri-er !(ar *e e! desarro!!o de !a o'ra) se va!e de! proceso in*isitoria! de na persona. G sea) e! trata-iento *e se rea!i&a) es e! trata-iento de n doc-ento perteneciente a !os arc+ivos de !a ?n*isición. As3) e! proceso in*isitoria! se p!anta en !a o'ra) co-o e! escenario donde encontrar ca'ida !a re!ación entre !a c!tra s'a!terna) representada en !a fi(ra de Menocc+io) !a c!tra do-inante) representada en !a fi(ra de !os re!i(iosos 4cras) prrocos) $eces) in*isidores. Be prodcir) por tanto) e! contraste entre !as ideas) pensa-ientos creencias de dos c!tras) *e por re!evancia posición se a!e$an 'astante) pero *e a'ocados a! conte,to en e! ca! se desarro!!an estas cosas) !a re!ación ser cada ve& -enos asi-étrica co-o se spone. Dsto se entiende) (racias a dos aconteci-ientos *e condicionan e! proceder de Menocc+io) acercando a a-'as c!tras) !a #efor-a) !a invención de !a i-prenta) de !as ca!es) dice %in&'r(< =a i-prenta !e otor(a !a posi'i!idad de confrontar !os !i'ros con !a tradición ora! en !a *e se +a'3a criado !e provee de !as pa!a'ras para reso!ver e! con(!o-erado de ideas fantas3as *e sent3a en s fero interno. =a #efor-a !e otor(a adacia para co-nicar ss senti-ientos a! cra de! pe'!o) a ss paisanos) a !os in*isidores) an*e no pdiese) co-o +'iera deseado) dec3rse!o a !a cara a! papa) a !os cardena!es) a !os pr3ncipes. 4p. 2E) as3) se confir-a na de !as +ipótesis de 8ac+tin) *e %in&'r( apoa'a) !a inf!encia rec3proca entre c!tra s'a!terna c!tra +e(e-ónica) prodciéndose de esta -anera) !a circ!aridad. Dn na época -arcada por !a Contrarrefor-a) *e pretend3a e! reordena-iento socia! con 'ase a! Cato!icis-o ro-ano) aparece !a fi(ra de Menocc+io) con ideas +eterodo,as) a confrontar +acer va!er ss creencias pensa-ientos) -s an cando se encontrase frente a ss detractores principa!es) e! c!ero. en na posición socia!) *e si 'ien se desarro!!a'a en n rea rra!) !e$os esta'a de ser precisa-ente po're) pero i-'ido de esta c!tra pop!ar) c+oca con !a de !as c!ases speriores) a*3 radica) ade-s de !o *e a +e-os dic+o) !a i-portancia de! proceso in*isitoria!) en -edio de! ca!) se prodce esta din-ica entre !as fer&as socia!es) na circ!aridad entre a-'os nive!es de c!tra) !o *e responde a !as pre(ntas *e se p!antease %in&'r( en n co-ien&o< =!e(ados a este pnto) se p!antea !a discsión so're *é re!ación e,iste entre !a c!tra de !as c!ases s'a!ternas !a de !as c!ases do-inantes. IHasta *é pnto es en rea!idad !a pri-era s'a!terna a !a se(nda G) por e! contrario) Ien *é -edida e,presa contenidos cando -enos parcia!-ente a!ternativos IPode-os +a'!ar de circ!aridad entre a-'os nive!es de c!tra 4p. 10 %in&'r() en e! Prefacio seña!a !a dific!tad de poder desentrañar de for-a directa) sin inter-ediarios) de -anera ta! *e !!e(ase en s estado ori(ina!) !as fentes disponi'!es so're !a c!tra de !as c!ases s'a!ternas. 6ific!tad *e radicara en e! +ec+o de *e toda !a doc-entación *e se ten3a acerca de esta c!tra) se encontra'a viciada defor-ada por a*e!!os *e !a re!e(a'an) !as c!ases do-inantes) o'teniendo) por tanto) na c!tra prodcida por e!!os) sin acceso a !a partic!aridad de na c!tra) *e por so're todas !as cosas) se desarro!!ó de for-a ora!) por s fa!ta de a!fa'eti&ación de oportnidades para !!evar a !o escrito s c!tra) $nto a todas !as dific!tades restricciones *e e!!o de-anda'a) do'!ando entonces e! tra'a$o para *ienes !a investi(an) pero a no descartndo!a por s fa!ta de o'$etividad) sino sacando provec+o de e!!a con e! fin de reconstrir!a. es e! tra'a$o $sta-ente en e! *e se e-peña Car!o %in&'r() a *e) !o *e ana!i&a en s !i'ro es e! proceso in*isitoria! de 6o-enico Bcande!!a) -o!inero ita!iano de! si(!o >"?. An*e é! va -s a!!) s esfer&o se -ateria!i&ó antes de +acer s escrito) es decir) +a'iendo tenido previo conoci-iento de *e !a nica -anera en !a ca! podr3a acercarse de na for-a -s directa a esta c!tra pop!ar) era a través de !os arc+ivos) en s -aor3a $dicia!es) có-o no) a*e!!os *e n d3a feron procesos in*isitoria!es. Ds as3) co-o !a principa! fente de !a *e dispso para tratar e! caso de Menocc+io) fe !a de! Arc+ivo de !a Cria Ar&o'ispa! de Udine) !o *e inferi-os por !os a(radeci-ientos *e ofrece %in&'r( a! fina! de s Prefacio< o *iero o!vidar -i a(radeci-iento a 6on %(!ie!-o 8iastti) 'i'!iotecario de !a Cria Ar&o'ispa! de Udine 4p. 25
es e! -is-o %in&'r() *ien p!antea dentro de !a o'ra !a -anera en có-o se desarro!!a s tra'a$o) con na doc-entación) *e es e! fie! ref!e$o de! estado de !as re!aciones de fer&a entre !as c!ases 4p. 1;0. Bostiene !o dic+o) reafir-ando e! +ec+o de !o co-n *e es para na c!tra -aoritaria-ente ora!) co-o !a de !as c!ases s'a!ternas) e! no de$ar +e!!as) o a de$ar!as) pero defor-adas. es por dic+o -otivo) !o i-portante *e si(nifica e! tratar con n caso co-o e! de Menocc+io) e! *e siendo ana!i&ado) de$a entrever otra pro'!e-tica) *e de'e ver con !as ra3ces pop!ares de na 'ena parte de !a a!ta c!tra eropea) -edieva! post-edieva!) -encionando !os casos de #a'e!ais 8re(e!) en n per3odo *e se cierra +acia !a -itad de! si(!o >"? con (randes ca-'ios tanto para !a a!ta c!tra) co-o para !a c!tra pop!ar) co-en&ando con no nevo) donde ser evidente !a distinción entre c!ases) e! adoctrina-iento de !as c!ases pop!ares) *e +a'3a co-en&ado nas décadas atrs) ante !a a-ena&a de *e dic+as c!ases se separasen de! contro! +e(e-ónico de !a c!ase do-inante) !o *e pode-os e,p!icar con !o *e +ac3a-os -ención nos prrafos atrs) cando no-'ra-os a !a Contrarrefor-a. Ds $sta-ente en este a-'iente de represión) en e! intento por aca'ar con !a c!tra pop!ar) *e se enc-'ra !a fi(ra de Menocc+io) reacio co-o ve-os en !a o'ra a de$arse !!evar por e! orden i-pesto) decidido) directa o indirecta-ente) a cortar con !a 'rec+a de esta distinción e,c!ente *e de !as c!ases speriores propend3an contra !as c!ases s'a!ternas. Fodo esto se !!eva a ca'o) en -edio de na estrctra *e ri(e !a -aor parte de !a o'ra) e! proceso in*isitoria! de Menocc+io) *ien fina!-ente es condenado a -erte) pero de$ando co-o +erencia) !a idea de !a trans-isión c!tra!) de! ro-pi-iento con !o preesta'!ecido) no por e! só!o afn de re'e!arse por*e s3) sino por*e es !a nica for-a de -antener viva na c!tra pop!ar) a-ena&ada por este orden socia! *e e$erc3a contro! so're e!!a) *e de'3a) por tanto) ser transfor-ado) ra&ón por !a *e %in&'r( dice< Bó!o en !os per3odos de transfor-ación socia! profnda sr(e !a i-a(en) (enera!-ente -3tica) de n pasado distinto -e$orK n -ode!o de perfección) frente a! ca! e! presente aparece co-o na decadencia) na de(eneración. Cando Adn !a'ra'a Dva +i!a'a) I*ién era no'!e. =a !c+a por transfor-ar e! orden socia! se convierte en ta! caso en n intento consciente de vo!ver a! -3tico pasado. 4p. 122 L. Antes de +a'!ar de! carcter de Menocc+io) es conveniente precisar a!(nas cosas. Pri-ero) *e si 'ien s oficio era de -o!inero) sa'3a +acer ta-'ién otras cosas !i(adas a !a carpinter3a a!'añi!er3a. Ante !os in*isidores se definió co-o a!(ien po'r3si-o) de no -c+as posesiones) pero !o *e es cierto) es *e e! e,cedente de ss cosec+as !os -o!inos *e a!*i!a'a) ade-s de na dote de 25 !iras N se!dos) *e de$ó s +i$a tras casarse) no !e +ac3an estar en na posición de so!vencia) pero s3 para !o necesario para vivir có-oda-ente. A(re(ar *e en s pe'!o !as !oca!idades circndantes se ocpó en varios tra'a$os) !!e(ando inc!so a ser a!ca!de en na oportnidad) as3 co-o ca-arero) !o *e i-p!ica'a e! sa'er !eer) escri'ir -ane$ar centas) !o *e) sin !(ar a ddas) !e favorec3a. Por ende) se trata'a de a!(ien cercano a! pe'!o) as3 !o atesti(ar no de ss conocidos en e! se(ndo proceso $dicia! *e de'ió pasar< o sie-pre !e veo con (ente creo *e es a-i(o de todos 4p. E2. Menocc+io conta'a con nas ideas de 3ndo!e re!i(iosa *e de$an ver (ran parte de s carcter) son !as *e ta-'ién !o !!evarn a $icio por !a ?n*isición. =os c!éri(os cercanos a é!) !e reco-enda'an no proferir -s ss ideas) pesto *e !as considera'an +eréticas) pod3an casar!e a!(na -a!a consecencia) a !o *e Menocc+io pro-et3a) pero era parte de é!) e! +ec+o de de'atir) disctir confrontar acerca de !o *e é! pensa'a cre3a) sosteniendo) ade-s *e s oficio era '!asfe-ar) a *e) é! no !o considera'a a!(o -a!o a! no dañar a s pró$i-o) -ientras eso no pasase) pod3a se(ir procediendo con tran*i!idad. 6e +ec+o) era a !os re!i(iosos a *ienes presenta'a na visión -s aca'ada de ss ideas) cando tvo oportnidad de ca!!ar tras e! pri-er proceso $dicia!) ta-poco !o(ró refrenarse. Cre3a contar con e! ca-ino verdadero) ofrec3a enseñar!o) as-iendo indirecta-ente s !a'or de -aestro doctrina!. cando sospec+ó *e ss pa!a'ras podr3an condenar!e) acdió en ada) entre !os conse$os *e reci'ió) no fe e! de
!i-itarse a +a'!ar de -s) pero a!(o caracter3stico de é!) era s dific!tad para contenerse) !!evndo!e a i-p!orar e! perdón -c+as veces) -as nnca rene(ó acerca de s postra. es *e ss intenciones dista'an -c+o de preferir e! si!encio) pesto *e) desea'a inc!so +acer !!e(ar ss ideas a !as principa!es atoridades re!i(iosas) inc!ido e! papa) sin i-portar!e !os ries(os. Bced3a *e s visión era - cr3tica acerca de! proceder de !a ?(!esia) a !a ca! acsa'a de -c+os de!itos) entre !os *e conta-os) !a opresión *e e$erc3an !os ricos so're !os po'res por e! so de! !at3n) na !en(a re!e(ada só!o a !as c!ases do-inantes) !a !a'or -ercanti! de !a ?(!esia e! c!ero) -s an) desacreditndo!a) a! creer *e !os sacra-entos eran invenciones +-anas 4sa!vo !a ecarist3a. Para é!) !a $erar*3a ec!esistica representa'a !a opresión) a! e$e-p!ificar *e !os ca-pos a!*i!ados por !os po'res) pasa'an a -anos de a!(n c!éri(o. o considera'a *e de'3a tenerse n trato preferente diferenciado con !as atoridades) a !as ca!es en diversas oportnidades no ddó en confrontar!as) esto se de'e a !a concepción re!i(iosa *e é! sosten3a) donde cre3a *e todos eran i(a!es) a *e) e! esp3rit de 6ios +a'ita'a en todos !os individos) sin e,cepciones) fac!tndo!e de poder acsar toda -a!a o'ra *e é! o'servase) fese de *ien fese. 6e esa for-a) corta'a con !a idea de *e só!o !a ?(!esia era depositaria de !a verdad divina) vosotros sacerdotes frai!es) an *eréis sa'er vosotros -s de 6ios) sois co-o e! de-onio *eréis +acer de dioses en !a tierra sa'er i(a! *e 6ios) co-o e! de-onio< *ien piensa *e -s sa'e) -enos sa'e 4p. EN. Cre3a Menocc+io en !a ori(ina!idad de ss ideas) por dic+a ra&ón desea'a e,poner!as a toda atoridad) re!i(iosa sec!ar) con e! ni-o de apoderarse de !a c!tra de !os otros) pes ve3a en !a escritra s trans-isión) na fente de poder *e de'3a estar a! a!cance de todos. Ds por e!!o) !a opresión *e o'serva con r especto a! so de! !at3n. Bosten3a na visión -ateria!ista de !a rea!idad) es por e!!o) *e cre3a en !a e,istencia só!o de na -ateria i-pre(nada de divinidad) en !a *e se con$(a'an !os catro e!e-entos) evidenciando as3 !a c!tra ora! inc!cada en Menocc+io. B dios) dec3a ver!o en todas partes) todo era dios) pero ne(a'a !a concepción cristiana de !a re!i(ión) creendo) por e$e-p!o) *e Cristo era si-p!e-ente n +o-'re. Be trata) por tanto) de n -ateria!is-o re!i(ioso. Dst c!aro *e Menocc+io escapa'a de toda prdencia discreción en ss pa!a'ras) a-entando de esa for-a !os antecedentes en s contra. =!e(ó a reconocer) despés *e n in*isidor !e pidiese esc!arecer s ni-o) !o si(iente< Mi ni-o era a!tanero) desea'a *e +'iese n -ndo nevo otro -odo de vivir) pes !a ?(!esia no anda'a 'ien) *e se +iciera a!(o para *e no +'iese tantas po-pas 4p.LE) proponiendo n re(reso a !o pri-itivo) a !o -3tico) a*e!!o *e era idea!) *isiera *e !a ?(!esia fese (o'ernada a-orosa-ente co-o fe institida por nestro Beñor Jescristo... son -isas po-posas) Jescristo no *iere po-pas 4p. 122) pero rec+a&ando toda concepción re!i(iosa cere-onia! rita!) redciéndo!a a! si-p!e -anda-iento de conocer a 6ios) estar!e a(radecido) a-ar a! pró$i-o) en na rea!idad e,c!siva-ente +-ana) a!can&a'!e só!o por e!!a. Cando Menocc+io de'3a enfrentar !os procesos $dicia!es ante !os in*isidores) si 'ien) -ostra'a e! (reso de ss ideas) e-p!ea'a ta-'ién ciertas estrate(ias para escapar de todo $icio. Por e$e-p!o) dispesto esta'a en -odificar e!e-entos de s cos-o(on3a) pero de$ando intacto !o esencia!. Gcpó e!e-entos de !a !ó(ica !a retórica) ti!es para defenderse de -e$or -anera. Acsa'a) an*e se contradec3a en varias ocasiones) *e ss ideas eran prodcto de na tentación dia'ó!ica) an*e conc!ir3a en otras tantas *e !e eran propias) pero !as conce'3a por error o i(norancia. Me&c!ó) de +ec+o) a-'as postras en e! se(ndo proceso) apondose por n !ado en *e !as cosas *e +a'3a dic+o +a'3an sido por tentación dia'ó!ica) por otra) acsando i(norancia) pes fe recrrente *e ante e! 'o-'ardeo de pre(ntas) a! no encontrar -aores fnda-entos para ne(ar !as acsaciones o de$ar de contradecirse) respondiese con n no sé o no sé *é decir. 9ina!-ente) trató de $stificarse diciendo *e 6ios !e +a'3a +ec+o entender *e ss ideas) s rec+a&o +acia !a ?(!esia) eran prodcto de !a vanidad) *e por ende) no to-ar3a nada fera de !o *e !a ?(!esia !e entre(ase) pes en e!!a esta'a !a verdad) pro-etiendo fide!idad a !os cras
speriores. Con todo) nnca rec+a&ó e! se(ir disctiendo e,poniendo ss ideas) sitación *e a !a postre) !e !!evó a ser $&(ado a -erte por !a ?n*isición. 5. cando e! prroco de! pe'!o !e cond$o a Concordia) ante e! vicario (enera!) para *e ac!arara ss ideas) !e reconvino diciéndo!e Oestos capric+os tos son +ere$3as) Menocc+io !e pro-etió no en&ar&arse -s en discsiones) pero vo!vió en se(ida a !as andadas. Dn !a p!a&a) en !a +oster3a) en e! ca-ino de %ri&&o o de 6aviano) de re(reso de !a -ontaña< Ose!e con todo e! *e +a'!a Qdice %i!iano BtefantQ sa!ir con ra&ona-ientos so're !as cosas de 6ios) sie-pre -eter a!(o de +ere$3a< as3 porf3a (rita para -antener s opinión 4p. E1. Por -edio de esta cita) e! pri-er -otivo por e! *e !as ideas de Menocc+io se considera'an pe!i(rosas) fe a ra3& de! tinte +erético *e e!!as conten3an. An*e es necesario seña!ar) *e -c+as de !as sospec+as *e se tvieron en s contra) feron por s re!ación con s$etos *e anterior-ente +a'3an pasado ta-'ién por e! proceso in*isitoria!) por !as fentes escritas de !as *e se to-ó) dentro de !as ca!es) +a'3an varias *e e! Banto Gficio) pro+i'3a. o pede descidarse ta-poco otro aspecto *e res!tó a-ena&ador) es e! +ec+o de !a osad3a se(ridad con !a *e ar(-enta'a) !a densidad de ss ra&ones) *e dific!ta'a a !os c!éri(os e! poder ana!i&ar s caso) !!e(ando a pensar en n -o-ento) en !a posi'i!idad de *e Menocc+io estviese !oco) !o *e se descartar3a rpida-ente) pero sin co-prender de dónde proven3an a*e!!as ideas. Consi(nar) por !ti-o) *e !as condiciones de tra'a$o de! -o!inero) ais!ados de !a -asa de !a po'!ación) !os convert3a en n (rpo profesiona! propenso a nevos ideas a s difsión) con !a posi'i!idad de oc!tar reniones c!andestinas. Beñor) nnca +e conocido a nadie *e tviera estas opinionesK estas opiniones *e o ten(o !as +e sacado de -i cere'ro 4p. 5E. Dsa era !a $stificación de Menocc+io) *e e! c-!o de cosas *e é! sosten3a) proven3an de s cere'ro. Poco a poco) sin e-'ar(o) ir de$ando entrever !as inf!encias de s pensa-iento. Por indicios *e entre(ó 6on Gttavio Monterea!e) se !!e(ó a !a conc!sión de *e en a!(na ocasión Menocc+io tvo contacto con ico!a de Porcia) *ien en s -o-ento fe procesado ta-'ién por !a ?n*isición) *edando a'se!to. 6e todas -aneras) se !e considera'a co-o n +ere$e. H'o -c+os !i'ros a !os ca!es Menocc+io tvo acceso) siendo no de e!!os) ?! Bo(no di! Caravia) de! ca! todo indica'a se !o +a'r3a prestado ico!a) con e! ca! tvo -aor respa!do para ar(-entar acerca de !a +ipocres3a !a !a'or -ercanti! con !a *e acsa'a a !a ?(!esia ss fncionarios. =a Historia de! %idicio) es otro de !os !i'ros) co deño fe e! natra!ista U!isse A!drovandi) con antecedentes por +ere$3a. D! 9!ori!e(io de !a 8i'!ia) *e es considerado co-o s !i'ro de ca'ecera) *e $nto a! Bpp!e-ent- spp!e-enti de!!e cronic+e de 9oresti) !e descri'ieron diversas sitaciones de !a +-anidad) desde !a creación de! -ndo +asta e! presente) -e&c!ando +istoria sa(rada profana) -ito!o(3a teo!o(3a) descripciones de 'ata!!as de pa3ses) !istas de pr3ncipes de fi!ósofos) de +ere$es de artistas. 4p.12E. #econocer eso s3) *e +a +a'ido n !i'ro *e !e +a trastornado todo) se trata de ?! cava!!ier Ranne de Mandavi!!a) !i'ro *e !o transportó por -c+os !(ares) *e !e -ostró !a variedad de !ees) creencias cost-'res) e,pandiendo as3 s niverso -enta!. D! Corn pro'a'!e-ente) e! 6eca-erón) por -encionar a!(nos otros) fi(ran en !a !ista -s pro'a'!e de !os !i'ros *e Menocc+io !eó. Con todo) an no se di!cida'an a*e!!os e!e-entos *e defin3an s re!i(ión) pesto *e) si 'ien to-a'a ideas de estos escritos) !os ca-inos por !os *e transita'an ss ideas) eran independientes) no se +a!!a'an todav3a a*e!!as opiniones fantsticas *e !os paisanos o'serva'an en é!) an*e a en e! se(ndo proceso da ciertos indicios) a! atodeno-inarse co-o n posi'!e profeta) de'ido a n -a! esp3rit *e !e +ac3a ver vanidad seños. Menos an) cando s -is-a posición denosta'a) a!(nas veces !a defensa de *e ss ideas eran propias) de s raciocinio) otras tantas i(norancia) Beñor) esto *e +e dic+o es por inspiración de 6ios o de! de-onio) o no confir-o *e sea ni verdad ni -entira) pero pido -isericordia +aré !o *e -e sea indicado 4p. ESET. ació !a posi'i!idad de re!acionar!o con !os ana'aptistas) o !os !teranos) pero a-'as opciones feron rec+a&adas) apareciendo na neva +ipótesis de *e s caso se trate de na corriente atóno-a de radica!is-o ca-pesino -otivado por !a #efor-a.
D! raciocinio) !os !i'ros) eran !as dos opciones *e se -ane$a'an +asta ese -o-ento) pero en vista de !a ori(ina!idad con !a *e Menocc+io !os trata'a) +ac3a sponer de a!(o -aor. es *e e,ist3a na c!ave de !ectra) n ta-i& interpesto entre é! !a p(ina i-presa) reve!ando pasa$es oc!tando otros) sacando de conte,tos a!(nos si(nificados *e Menocc+io a!tera'a) defor-ando de esa for-a !a !ectra de! te,to) co c+o*e entre !a c!tra escrita !a c!tra ora!) prodc3a en Menocc+io na e,p!osión) de donde nac3an nevas ideas) s3-'o!os si(nificados) pdiendo ser $stificadas a+ora a*e!!as opiniones *e dec3a) eran sacadas de s cere'ro) de a!!3 sa*é esta opinión -3a de *e -erto e! cerpo -ere ta-'ién e! a!-a) a *e +a tantas distintas sertes de naciones *e creen de na -anera de otra 4p. ;LS;5. 6e esa -anera) pode-os +a'!ar entonces de na ree!a'oración ori(ina! *e Menocc+io +ac3a de !as !ectras) pero de na c!tra ora! *e de'e ser descifrada. =a cos-o(on3a de Menocc+io) se considera'a) sstancia!-ente -ateria!ista) a! o'servar a a*e!!a ca-pesina *e +ace e! *eso con e! fi!ósofo natra!) sa'iendo a-'os *e e! ca$o +ace coa(!ar !a !ec+e de !a *esera) an*e no sepan e,p!icar s -otivo) tendencia!-ente cient3fica) por !a creencia de n ori(en de !a vida a partir de !o inani-ado) !a (eneración espontnea) respa!dada por !os sa'ios de a*e!!a época) en p!ena contraposición con !a visión creacionista. Pero no todo se *eda'a a!!3 para Menocc+io) sino *e reco(3a ta-'ién -itos - anti(os re-otos) co-o n -ito indio *e e,p!ica e! ori(en de! cos-os) por !a coa(!ación de !as a(as de! -ar pri-ordia!) 'atidas por !os creadores) *e pede co-pararse a !a de !a !ec+e) o a*e!!a de !os Ca!-c+is) en e! *e !as a(as de! -ar se c'rieron con n estrato espeso) co-o e! *e se for-a so're !a !ec+e) de! *e sr(ieron p!antas) ani-a!es) +o-'res dioses. 4p. NT. Dstos indicios) son sficientes para poder +a'!ar de na tradición cos-o!ó(ica -i!enaria) casi e,tinta *i&s) *e con$(a e! -ito con !a ciencia) siendo en este ca-ino) de n ir venir c!tra!) en e! ca! se p!anta !a cos-o(on3a de Menocc+io. Ds a*3) donde se sita) e! ori(en @dice %in&'r( de !a -aor parte de !as contradicciones) de !as inse(ridades) de !as incon(rencias de ss discrsos. Con na ter-ino!o(3a e-'e'ida de cristianis-o) de neop!atonis-o) de fi!osof3a esco!stica) Menocc+io intenta'a e,presar e! -ateria!is-o e!e-enta!) instintivo) de (eneraciones (eneraciones de ca-pesinos 4p. 102