Gönüllü Kulluk
Ü Söl Ç Ym: Mehmet Ali Ağaoğuarı
Eee de B�tie, 1 0 0 1 6 y s sd d yşş yşş Fs Fs dş y
edeby kk ve devet dd Mehet A Agaoan 9 0 yld Edede Ed ede dod dod St S tosep ose p Ekek E kek se
sde so Ssbogd sttt de Etde oltqe 9 btd Ay y s Soboe) Ü vesesde yksek ss ş bşd 199d y yede oto dEt deees l Ao sysl eoe bl d d 98de doet 99te de poes old 1980 ld be Ak Ü veses Sys ge Fkesde Sys şee T dese ve ekted Aguan'm eer: as la la ve ve poique poique e e la la Tuqu quee AÜ SF Yy 198) slam as Ke Devleie mpaaouğa Esk Yd Syse Fesefes dy
V
Yyl 1989; Ige Kbe Y 1994 2000 2002 2004 2006 2009) mpaolua Ta Devleie evet Kke le blkte Ige Ktbe Yy Yyl l 199 19 9 199 199 998 998 20 200 1 20 2004 04 2200 006 6 20 1 ) Ta Devleie Kal-Devlee Leve Kke e bke, Ige Ktbev Y y y 99 99 1 99 99 20 2000 1 2004 2008) Alası Ad Ad Gdede ev Ige K be bev v Yy Yy 992 9 92 2002) 2 002) KalKal-Devle ya a a lm lml l Ta a evet Kke e bkte Ige Kbev Y y 1994 2000 2004 2009 Yei Oaağ A Mde ev ev Ige Kb Kbev ev Yy Yy 1 99 99 ) Kal-Devlee usDevlee Fl bc ve eyd Eg le bkte Ige Kbev Yy 200 200 2009) us-Devle ya a a Halı geme gemeliği Ige Ige Kbev K bev Yy, 2006 200 G Gll ll Kullu Üe Üee e Syle ylev Etee de oede ev F/S 198 Ige Ige Kt Ktbe bev v Yy Yyl l 199 19 9 201 1
Eee de B�tie, 1 0 0 1 6 y s sd d yşş yşş Fs Fs dş y
edeby kk ve devet dd Mehet A Agaoan 9 0 yld Edede Ed ede dod dod St S tosep ose p Ekek E kek se
sde so Ssbogd sttt de Etde oltqe 9 btd Ay y s Soboe) Ü vesesde yksek ss ş bşd 199d y yede oto dEt deees l Ao sysl eoe bl d d 98de doet 99te de poes old 1980 ld be Ak Ü veses Sys ge Fkesde Sys şee T dese ve ekted Aguan'm eer: as la la ve ve poique poique e e la la Tuqu quee AÜ SF Yy 198) slam as Ke Devleie mpaaouğa Esk Yd Syse Fesefes dy
V
Yyl 1989; Ige Kbe Y 1994 2000 2002 2004 2006 2009) mpaolua Ta Devleie evet Kke le blkte Ige Ktbe Yy Yyl l 199 19 9 199 199 998 998 20 200 1 20 2004 04 2200 006 6 20 1 ) Ta Devleie Kal-Devlee Leve Kke e bke, Ige Ktbev Y y y 99 99 1 99 99 20 2000 1 2004 2008) Alası Ad Ad Gdede ev Ige K be bev v Yy Yy 992 9 92 2002) 2 002) KalKal-Devle ya a a lm lml l Ta a evet Kke e bkte Ige Kbev Y y 1994 2000 2004 2009 Yei Oaağ A Mde ev ev Ige Kb Kbev ev Yy Yy 1 99 99 ) Kal-Devlee usDevlee Fl bc ve eyd Eg le bkte Ige Kbev Yy 200 200 2009) us-Devle ya a a Halı geme gemeliği Ige Ige Kbev K bev Yy, 2006 200 G Gll ll Kullu Üe Üee e Syle ylev Etee de oede ev F/S 198 Ige Ige Kt Ktbe bev v Yy Yyl l 199 19 9 201 1
İ g e t b e v Y y l Ak y İstbl İstbl / Tks Tks Skk N: İstk stk Cd bk Sk Sk N 4 Te: Te: (1 2 4 9 4 6 49 46 Te 212 249 4 9 Fks Fks (2 ( 2 1 2 24 2499 9 Fks (2 42 29 8 s: ge@gect Es: ge@gect Gee t İstb İstb / C C Ak y Skk N: Ak Cddes N 4/A Te (12 4 0 9 9 4 0 96 Te Te 21 2 2 40 40 Fks Fks:: ( 21 2 2 4 4 Fks (2 42 6 2 Est pf@pc Est ge@g ge@gee ct ct
Çr Yorum Prof Dr Mht A Ağoğurı
. Bk
IG ki bv
Ige Ktbev Yy Gee Yy Yete Şebe Ç/e Tabakçı SN 989092 ©Ige K tbev Y Meet A Aoğu 201 1 T k skd Yy od kse de os otokop vb eektok ve ekk yteee oğt . sk F/S 198 2. sk: Şbt 199 . sk Ks 201 1 Kpk Duysal Yaa g Yalı Ae sk ve Ct Pe Oe p Mabaaık Sa. . Ş vedk Ogaze Mabaaı/a Ses 558 So No 8 Yeahae-Akaa Te (1) 95 5 80-8 • aks 95 5 84 wpele.. Setk No 161
g e K t b e v Yyk S ve T td Şt Ko Sok o: Ky 0660 Ak e ( 1 2) 9 46 10 Fks: 12) 2 29 8 tet geot Eost ge@geot
Çvirnin Önsözü
Eenne e L Boe, 1 Ksım 530 Fnsnın Pgo bölgesnn küçük b ken on S' oğmuşu Soyuşıılmış buuv köken on Boe esnn eksye Olns Ünvesesne hukuk öğenm gömüşü. O önemlee hümnzm ve eom kımlının hukuk küelene yyımış ouğu ve 1559 üşünceenen oyı Pse ykık m elecek oln Poesn Pnn öne geen emokınn" Anne u Bougun Olns' hoclık ypığı göz önüne lınığın ünvese yılının Boe nn üşünse gelşm üzenek eks çıkç oy çık Fküey bken b yl son, 554e bu genç hukukçu kl . Hennn onyı üzene Boeux Pemenosun nışmnık göevne kbul elmş. Öümüne ek bu göev süüen Boe 557 yılın kens gb nışmn on Mongne e nışmışı Bu k üşünü sın çok ykın b osuk şks kuulmuşu. zun b süe Boeux Plemeosun Mnagn, Denem" adl ann kabndak dsluk üzene lan 28 bölümü Bnn anna kal almş Bu bölümün el el
Gü Kulluk zee Söylev
ekin olamayan Boie, 60 ylından başlayaak önemi göevle üsenmişi aise anşğı ana kali çe aheine de Mdiisin baş danışman Mihel de Hospialin düşüneleini benimsemiş bu düşünelein ve bu düşünee doğulusunda yayımanan kaiye femanann Bodeaux yöesinde uyguanmasna ça ışmışı. XV Yü Fansasının içinde bulunduğu en önemli soun din çaşmaaydı. Monaşi bi yandan kallğ ayflaan Kaikoesan çaşmasına çöüm aıyo öe yandan kiiseye olan üsünüğünü pekişimeye uğ aşyodu. ki aş uu ouşuan Kalik ai ie o esan ainin (lan) kaşısına Mihe de Hospiain başnı çekiği oiikle aisi çkmışı Dinse hoşgöü aafaı olan oliikle Kaikliğin deve dini kalmasn oesanla için ibade ögüü ğünün güvene ana alınmasını ve monaşinin ekini aıaak kiisenin ona bağımı kınmasını savunuyo adı. şe bu düşünelee kaıan a Boie oesana a ibade ögülüğü anıyan 7 Oak 62 aihli Oak Femann savunan bi yaı da yamışı. Bu yasında mehep savaşann ehdi eiği uusa biiği koumak kaygısıya mulak monaşi düşünesine yaklaşmakadı. Boie daha yaşına basmadan 4 Ağusos 6e Gemignan kasabasnda ömüşü nde Beden şöle sz e gülü nsuz gun ve bezgn süüklenp gdum m zevke ble ben vuck ede ümünün csn dh z Bz e şede bbmzn s dk şmd ben nun pn çl gb luum .. Ne psm ne düşünsem nun ekskn du uum d benm çn ebee n şe dud. Çünkü de büün değelede duğu gb dsuk dugusund d benden k k üsündü Mngne, Deeele Isnbu, Cem nev 980 Tükçes Sbhn Eübğlu)
Çeei s6
Bir Rönesans insanı olan Botie'nin kısa yaşamı bonca Ksenophon Plutarkos ve Aristotelesten yaptığ çeviriler ile yazdığ şiirler, öümünden sonra 1570'te Montaigne tarandan yaymlanmıştr Montaigne, La Botie'nin Rönesans esini bu yaptlar dışında, Söylev el yazasına da sahipti Çeşitli yazşmalarında Söyev' yazacağ kitabın (yani Deneeler) en önemli parçası olarak kulanmay düşündüğünü beirtiş ancak daha sonraları bu tasarısından vazgeçmiştir Bunun nedeni, yaptın, bugün de açıklığa kavuşamamış bir biçide Hugunt militanlarca ee geçiriip yaylanmış olasdır 1572'deki SaintBarthlemy kıynından sonra Hu gunt arasnda siyasa iktidara karşı, artık edilgen değil de etkin olarak direnmek gerektiğine, baskıya başkadırmann ve tirann ödürülmesinin tnnid meşru olduğuna iişkin görüşer yamaya başlar Bu görüşleri savunmak için ortaya çkan monarkomakar" diye bilinen Protestan düşünürlerin yazılar yanında daha önceleri yazlmş omalarna karşın hemen hemen ayn temalar içeren yapıtlar da, Calvinci militanlarca benimsenip kulanr şte bu yaptlardan biri de Botie'nin Söylev. k oarak, 1574te Söyev anan bazı parçaar, yazarnın ad verilmeden çeşiti yergi yazıların içeren Le Rveileatin des François, (Fransızların Çaar Saati) adl kitapta yayımlanr Bundan iki yl sonra Söyev, yine aynı niteikte bir kitap olan Moires desEtas de France sous Charles e Neuvisme'de (Dokuzuncu Chares Dönemi Fransa Deveteri Üzerine Savar'da) bu kez bütünüye ve La Botie'nin adı beirtierek Contrun (Bir'e Karş) başığıyla yer alır k as
Göll Kk Üz Söylv
kısı Ceevre'de yaplş ola bu kitap daha soraları 577'de ve iki kez olak üzere 1578'de yeide basılır levi bu döede bazı Protesta düşüürler içi esi kayağı oluşturduğuu da belirtek gerekir Bu olguyu e açık bir biçide Stephaus uius Brutus taka adıyla 57 yılda İsviçre'de yalaa Vindi ciae cona Tannos (Tiralara Karşı Diree Hakk) başlkl risalede görek ükü Bu risalei yazarı olduğu saıla Hubert Laguet ya da Philippe du PlessisMoray Botie de farklı olarak, feodal değerlere ağrlık veriş ve görüşlerii doğrulaak aacıyla bol bol disel içerikli örekler kullaıştır Bu ula birlikte yazarı Söylev'i dikkatlice okuyup buu özellikle retorik"ide epey etkileiş olduğu aaşılyor Söylevdeki bazı parçalar hatta baz çarpcı tüceler hee hee oldukları gibi alıp Vindiciae ye aktarlıştır Sylev Vcae arasndak bnzr vrgumk çn h k pa da
gçn brkaç üdn rnk vk u knsndaz Söv Er sz vmdsnz, sz gözd b kdar çk gözü ndn bu d? Er szdn amds ns ur da szr dövdüü b kdr çk br? .. Kuk mm kr vrdnz an özgürsünüz dmk. nu mnz da dngsn bzmnz smm Fka nzca n dskmn ş zmn, nun andan m (kds) çkmş br Css (Rdsk kc Apn hk) gb üm aa düşüp prçandn görcksnz Knd kndn kukşrn knd bzn ksn hk.. Vcae: . V ndn Krn ssz gözr, mn n k, p zun r v pk hz aaka du sön. Hak kra züsü brakvsn, hmn dvrr Bu dvn mn andn çkn, Rdsak kc Apn hk ( Cssus gb, aak duamaz; dvp paramparça u .. br hkn kndn kpç v zncr vrmsndan . knd v s har knd kndrnn cd mak zrunda kamsndan. " V cae co Tnnosun Türkç çvs M UNÇA rn) Ba a Syal Dc/r Tr Slm Yazlar Ankar, A Ü Sas Bg Fküs anar, 99 C s
Çeviei Ööz
Di savaşlar yaygılaşıp keski boyular kaza dığ bu döede, Hugunt Söyevi kedi aaçlarıa uygu buup bu doğruluda yayıaaar, La Boiei yzyıar sora da oarkoak oarak a asa ede ouşur Çağzı siyasal düşüce a rihçierii bu yalş kaıda kuruaarı pek koay olaışır, üselik içeride bazıarı bu görüşe sapaıp kalışlardır Yavuz Abada 15 ylıda yayıaş bir orak yapıa kısaca değidiği La Boiede, Hugunt diye söz eder ve ou ulak oarşi kuraarıa karşı halk egeeliğii savuduğuu belirir Frasada ise, 180 yılda yedici baskısı yapış oa öei bir siyasa düşüceer kiabı, La Boiei Proesa oladığ vurgulaasıa karş, ou yie de oorkoakar arasa yereşirekedir Öüüde yılar sora Aerika ve Frasız devricileri arafıda kulaldı diye Moesquieuyü bir deokrasi kuracsı oarak görek e kadar yalşsa, La Boieye arkoak eikeii yapşırak da o derece yaış our kaısdayız La Boeiei, siyasa düzei ykayı savua Hugueoara yakı bir düşüür oarak değerlediriesie ik karşı çka Moaige oluşur Ik öce Cavici olarak kabul edileek içi i yayaaka vazgeçe Moaige, daha sora La Boiei buu ede yazdğı açıklayarak arkadaş adı eize çıkaraya çalşr Göüü Kuuk ad verdiği bu söyevi ik geçlik çağlarıda, iraara karş özgürlüğü yücee bir deee biçiide yazşır Soraarı bu ABAAN Yvu (deeen) Dl Flfi Silm Pala Anr A Ü Ssl Bgl üles Yn 959 s 79 PRE Mr ESCYER Ggs, Hitoe d de potque, Prs, llz 9 s 5557
Güll Kulluk Üzee Söyle
yapıt, y ye saı verleeyece şlern elne geçmştr . Üe güvenlğn bozma ve üzen eğştrme steyen b şler, Söylev ötü amaçar oğrltsna llanma çn gün ışığına çıarmışlar ve on en üşüncelern çeren yazılarn arasına atmışlarır. Yazarn anısı, onn üşünceern ve eylemern yanan tanmayanar tarafınan rence elmemes çn b onnn çoc çağna yazar tarafınan sraan ve ço ynenmş br on oara abl ep salt alışUrma, eneme osn ye ele alnığın berteceğm" Montagne Botenn monaromalara aynı aba onmasın önleme amacyla, Söyev çerğ raal üşünceler göz ar eere onn yanızca tranığı yere çn aleme anğnı er sürme zorna alr Böyece La Botenn aha sonralar yanış yormlanmasına neen oaca apyı açmış or. Üstel, araaşının ansnı her türlü aralamaan za ttma aygsyla hareet een Montagne La Bote'nn şl ğn çarptara on br ttc, rl üzene özeşleşmş br ş olara tanıtaca aar er götürür savnmasnı: Onn rhna şemş br ralı varı Doğ ğ yern yasaarna örü örüne taat etme Zamann argaşaıana ve yenlerne onan aha üşman oan br başa ş üşünülemez. Yne e Montagne Botenn br Rönesans nsanı olğn ve nsel hoşgörüyle cmhryet benmseğn üstü apalı br bçme e olsa bertneen eemez Eğer seçmeye olanağı olsayı, halı olara Sarat yerne Vene'te oğ may ster... Onn üşünces önemnen ço başa çağarn üşünce aparna göre yoğrlmşt. " 5 Mnagn'n B hakknak, çnn blüml akağmz bu yaz a, Deeeler kabnn 27 bümünd y almakad
Çv Ösöü
Botie Söyv gerçekten gençlik ylarnda, 6 8 yaşlar arasnda m yazmştr? Yoksa Montaigne, bu sav da, yukarda beirttiğimiz diğer savar gibi arkada ş kollamak yani Söyv bir gençlik günah oldu ğunu day bir biçimde anlatmak için mi ieri sürmüş tür? Botienin Söyv 5461548 yla arasnda kaeme adğ kabul edilse bile yapt daha sonra ye niden gözden geçirdiği bugün kesinik kazanmştr Baz araştrmaclar, La Botienin büyük bir olaslka Fran sa'nn güney bölgesinde patak verip 54da kraliyet güçerince kan bir biçimde bastrlan (tarihte Gabee ayaklanmas adya bilinen) köylü ayakanmasndan et kienmiş oabieceğini belirtirer La Botie Söyv bu oaydan hiç söz etmeiş omasna karşn tarihte ik kez bu köylü ayakanasnn senyörere karş değil de, devlete karş bir başkaldr biçiminde geiştiğinin bilin cine varmştr Bu nedenle yazar yaptnda köylülerin tepkisini çeken, toplumun en uç köşeerine kadar gire rek varğn her yerde hissettiren ve yasal özgürükleri ayrcaka kan iktidar aygtn bir başka deyişle mo dern devlet gerçeğini açkça dile getirip eleştirebimiştir Botie 1553 ynda Oransda iken yapta önemi değişikiker ve eklemeler getirmiştir Bu görüşü kuvvetendiren kant, Söyv Ronsard Du Belay gibi şairlerden söz edimiş omasdr Ilk yaptarn 54 550 yanda yaylayan bu şairler ancak 552'den sonra tannmaya başamşlardr Bu bakmdan, bu şair lerle igili bölümün Söyv 546548 ylanda ya
B güşü lk ke Monaignen akadaşı oan aqes Aguse de THOU, Hst d s mps adlı yapıında ie sümüşü Mge ABSOUR ile Mael GAUCHT de enne de la Boe, Dscs s la Std Vlta as ayo, 9 'n gş lümünde ayn güşü paylaşmakada
Göüllü Kuuk Üzee Söylev
zıldığı varsayılan ilk meninde buunmadığı ve daha sonradan eklendiği oraya çkmakadır Bundan başka La Boienin Orlans Üniversiesinde hocas olan Du Bourg'un demokraik düşünceleriye şiddeinden eki lendiği ve gençiğinde yazdğı bu deneme hocasnn görüşeri doğrulusunda geişirdiği de olası gözükmek edir öylev'in yazlış ekniğine içerdiği görüşlere ve bunların uarllğna, Eski Yunan ve Roma arihinden geirilen örneklere bakldığnda ise yapın olgun bir kişi arafndan yazdığı anlaşlmakadır Demek ki Söyv Monaigne'in ieri sürdüğü gibi düşüncesiz gençlik çağlarınn" bir ürünü değidir Söyv'i yazan bilinçi bir biçimde ileri sürdüğü görüşlerin sorumluuğunu aşıyan ve bunlara yüreken inanan ogun bir Boie' dir Faka Boie, yapındaki görüşleri siyasal yaşamnda uygulamamışır Söyv dikkalice incelendiğin de La Boienin yapn kendinden emin düşüncelerinin yakın bir geeceke uyguanacağına güvenen bir onda yazmadığı görüür Söyv bir bakıma güzel bir ideae sahip, ancak arihsel koşuarn bunun gerçek eşmesine olanak vermeyeceğini sezen genç bir aydnn çaresiz uumunu yansır Gerek kişiliği ve oplumsal çevresi gerekse Fransız siyasal çaşmaarnn keskin boarı La Boienin düş dünyasına dalp üopyaya kaymasnı önemişerdir Bundan dolayı bu genç aydn, mora bir başkadrya sğnmış ve görüşerini kağ üzerine dökmekle yeinmişir Kısa bir süre sonra bu edilgin muhali uumunu erk eden La Boie deve ayg ınn çarkarnda görev almşr Bu yönüyle Thomas Moreu anmsar iyasa yaşamın dşında kap hiçbir şey yapamamakansa gerçekçi oup en azndan opum
Çeviei ü
daki büyük kötüükeri azaltmak için iktidar piramidin de bir yer edinmek ve bu doğrutuda çaba harcama Botie bu tasarısını uyguamaya koyarken siyasal alan daki tarafardan birinin Poitikerin (doaysyla burju vazinin) görüşlerine yaklaşır bir başka deyişle feoda izme ve dinsel bağnazlğa karşı koyabiecek ve mezhep ler arasnda hoşgörüyle barş sağlayabiecek tek güç olarak gördüğü monarşiye destek olur Fakat Botie bu konuda kendisinden iki yüzyı sonra Montesquieu nün de düşeceği aynı yanlgya karşaşmaktadr Çün kü monarşi mutlak osun ya da olmasn niteliği gereği eoda toplumsal düzene ve ideolojisini adğı kiiseye skı sıkıya bağdr Zaten Botie'nin ölümünden do kuz y sonra SaintBarthemy kyını ile dinse bağ nazığın tarihteki en kanlı örneğini veren yine La Botie nin dinse hoşgörüyü gerçekeştireceğie inandğ bu Fransız monarşisi deği midir ki? Din çatışmaarnn yatşmasıya birlikte gö rei bir unutkanığn içine düşmüş yalnız dönemin tehikeli" sayan kişileri arasnda ve iktidar çevesinde e altından dolaşmıştr Örneğin Richelieu i uzun süre aratmş ve sonunda büyk paraar vererek bir kitap kolleksiyoncusundan satn alabilmiştir in ikinci kez gündeme gelip yeni baskıarınn yaplmas cumhu riyet için demokrasi için verilen savaşlarn yoğunluk Bo bu gş 562 yd yd Ock m lg y sd Me ucha Idi de javie d gemşt Boe Oeuves Piques, s dos Sols 97 s 892. Mokı buuvy şb d soylu emey odl ypy ykmy yd ygıs vp moş sms su Moesqueu, bu yılgısı dy moş, doysıyl ydşı olduu soyu ykş düşüsl düyde kd bulumuş ou. Bu koud d düeyde kkıd buumuş olu Bu koud d gş blg bk Lous ALTHUSSR Mesquieu, pliique e liie, rs UF 99
Güllü Kulluk Üzee Sy/ev
kazanmasyla başlar Bu kez demokrasinin övgüsü olarak değerlendirilen ve bu açdan okunan in ran sz Devrimi'nin ik ylarında iki ayrı kitapta yer adğnı görüyoruz Daha sonraları yapt 835te mistik ve hü manist bir sosyalist oan icit de a Mennais tarafndan yaymlanmıştır Son oarak da 857de ouisNapoon'un darbesi üzerine Brüksel'e kaçan cumhuriyetçiler 'in basımn gerçekeştirmişlerdir. Siyasa aandaki çatşmaların salt politik omaktan çkp sosyoekonomik bir içerik kazanması (daha doğrusu bu çatışmaarn sosyoekonomik temelerinin ortaya konulup kitlelerce anaşlmas) sonucunda bu yeni ortamda militan bir yapt biçiminde değerlendirilemedi ğinden tarih dş {nhniqu) kalarak önemini yitirmiş ve günümüze dek süren ikinci bi görei unutkanlık döneminin içine girmiştir Yapıtın bugün yeni den gün ışığına çıkmas ise 70li yıllarda ransada ik tidarın devletin (fzikse ve ideolojik) baskc otoriter özü sorununu ortaya koyup araştırma konusu edinen entelektüel bir akmn belirmesi ve Botie'nin bu yönde yeniden okunmasyla mümkün omuştur Mhmt A Ağğu
Enn d La
Gönüü Kuuk Üzerne Söyev
1 Gönüllü Kulluk Üzrin Sö ylv
Odysseus, Hoerosa opluluğa şyle seslenir: "G mm hiçbi i biçk ndinin lmsndn. Ylnz tk bi kiinin ndi, tk bi kiinin kl lmsd g kn 2
Gree hiçbir iyili birço eendinin olmasn dan" ücesi ylesine güzel sylenmiş i buna bir şey eleme geremez Faat, allca onuşma için bir ço işinin hümünün iyi olamayacağı çünü eendi satn almş e bir işinin erinin bile aı ve saçma olduğu sylenmeliydi Oysa bunun ersine, Odysseus Ylnz tk bi kiinin ndi tk bi kiinin kl lm sd gkn diye devam emişir
Buna arşın, yine de Odysseusu hoş grme gere bu mümündür çünü Odysseus (anımca) szlerini gerçeten ço orama uygun ılara (ordunun ayalan
Du u la Setude Vltae Boi Oeuve Pque, o Socal ar 7 7a çvlmişr Dipnolar vi atir Homro ada, Varl Yaaı abu 6 2627
Göüllü Kuuk zee Söylev
masını yaıırmak çin) bu eklde konumak ve böyle br dl kulanmak zorundaydı Faka akıllıca br çif söz söyenecekse, isedğ an köü oma erkin sürekl oarak elinde bulundurduğundan doayı iyi olabileceğine hçbr zaman güveneeyecek br efendinin kulu [süjes] olmanın ne kadar büyük br musuzuk olduğunu belrek gerekir Insanın ne kadar efendsi oursa insan o kadar kez daha fazla usuz olur Üzernde çok arıılı olan diğer devle biçmlerinin onariden daha mükemme olup olmadıkları sorusuna burada de ğinmek isemyorum Üselik onarinin devle bçmleri içinde nasıl bir yere sahp olduğunu arımadan önce, blmem gereken, onun böye bir yer oup olaa yacağıdır Çünkü her eyn ek bir kiiye ai oduğu bu hüküme bçiminde en ufak bir kamusalığın bulunduğuna nanmak zordur Faka bu sorun ler br arihe bırakılmıır ve ayrı oarak nceenmeyi gerekrir; dahası, kendsye brike üm siyasal armaları da gün deme geirecekir Benm burada üzernde durmak sedğm sorun, bu kadar insanın bu kadar köy ken ve bu kadar uusun nasıl olup da erkn yalnızca onarın kendisine verdik eri güçen aan ek bir rana kalanableerdr Eğer rana kaanma arzuları omasaydı ranın onara zarar veren erk olayacakı eğer ona karı koymak yerine onun verdiği acıyı sevei osalardı, ranın onlara en ufak br köüük yapma olanağı olayacakı Boyundu ruk aında br miyon insanın kendnden daha üsün Boi, vlti ia mk ç Rpblqu ( pubca a Kamual ola" ö kul. Moaş kamual la çbir ş buuamaa aıı blir moarşii bir lt biçimi olamaaa olaı ola a i gtir
Güllü Kllk Üzri Syl
br gücün zoraaya değil de anki ek br kşnn adıyla büyüenerek eilce hizme emeini görek öy eine oağan bir şey ki buna şaşırakan çok üzüek gerekr Üeik bu ek kş yanız olduğundan dolayı onun erknden korkmamaarı ve kendlerine karşı nanlıkan uzak ve vahşi oduğundan dolay da onun nieliklern evemeeri gerekr Bz inanar araındak zayk böyledr Çoğu kez güce boyun eğmek zorundayzdır; ürek en güçü olunamayacağı için en uygun durumu bekleyerek zaman kazanmak gerekr. Deek ki ina einin ouz irana kul olduğu gbi eğer br uu avaş gücüye ek bir kişye kuluk emeye zorlanşa uşaklk emene şaşıraa aka bu durumu yaraan kazaya yaknılaldr; ya da daha doğruu ne şaşıral ne de yakınılaı aka köülüğe abırla dayanna ve gelecekek daha y br yazgya hazırlanlaldr Dolu ğun orak ödevleri bzim doğaızn yapıından doa yaşa ürecimizin önemi bir parçaını alp göürür Erdem evmek güzel ogulara değer vermek adığımız iylğn nereden gedğin kavramak ve uğrunda yapı ğımz her şeye yaraşr oan evdiğimz kişinn onurunu ve üünlüğünü yükelek içn kendi rahaıız bozmak akla uygundur Öyeye onları korumak için bü yük br öngörüü avunmak için bük br uağ ve yönemek için bük br özen olduğunu nama yoluy a kanılamış büyük bir kişyi bulan bir ülkenin akne rin ele aalım eğer bu nanar daha ler gidip kend arzuarya ona bon eğey kabu ederere ve ona bazı üünükler verecek kadar güven duyarara bu elpe Savalarıı ua du lÖ. e Sparaı arıma Aia'a urua ie atrai öeim
Gü Kuu zee Sylev
nun pek bilgece bir iş olduğunu söyleyemem: onu, iyi lik yaptığı yerden alıp kötülük yapabileceği bir yere gö türmekten başka bir şey değildir bu Ama hiç kuşkusuz şimdiye dek yalnızca iyliği görülen bir kişiden hiç çe kinmemek ve onda yine iyilik bulmak yanılgısına da na sıl düşülmez ki? akat, ey Tanrım, nedir bu? Bunu hangi adla tanım layabiliriz? Bu ne biçim bir beladır? Kendilerine ait ne malları, ne aileleri ve çocukları hatta ne de yaşamları olan sonsuz saydaki insanın boyun eğmesi değil de hizmet (kulluk) etmesini, yönetilmesi yerine de baskı altında tutulup ezilmesini görmek ne büyük bir elket tir daha doğrusu ne uğursuz bir kötülüktür? Karşısında kanların ve canların eda edilmesi gereken düşman bir ordunun barbarların değil de, tek bir kişinin yaptığı hırsızlıklara, yağmalara, gaddarlıklara katlanılıyor; bu tek kişi bir Herakles ya da bir Samson değil, akat yal nız bir erkekçiktir" ve genellikle ulusunun en alçağı ve kadınsı [minin] kişisidir; savaşların barut kokusuna değil de güçlükle turnuvaların kumuna alışmıştır: Kuv vet yoluyla erkeklere komutanlık etmesi söyle dur sun,zorunlu engeller olmasa zayı bir erkeğe bile aşağı lık bir biçimde hizmet eder Bu durumu alçaklık olarak mı nitelendireceğiz? Kulluk edenlerin, korkak ve bitkin olduklarını mı söyleyeceğiz? Eğer iki üç ya da dört kişi birlikte tek bir kişiye karşı kendilerini koruyamıyorlar sa, bu acayiptir ama yine de olasıdır Bunun, yreklili ğin yoksunluğundan olduğu söylenebilir akat yüz ki şi, bin kişi tek bir kişiye katlanıyorsa bu insanlar ona karşı çıkmak istemiyorlar, kendilerini bunu yapmaktan alıkoyuyorlar demek gerekmez mi? Bu korkaklık değil de hor görme ve küçümseme değil midir? akat yüz ki
Gll Kuuk Üzee Sylev
ş b kş değ de y ülke b ke ve çerde e ys köe ve ser durumua dremş br mlyo sa ek br kşye saldırmıyorsa bu durumu asıl ad adırabr? Alçaklık mıdır bu? Oysa her erdemsl ğ daha lerye deeyeceğ doğa br sr vardr k kş ek kşde çekebr o kş de çekmes ola sdır Faka b kş br mlyo kş b ke eğer ke dler ek br kşye karşı koruyamyorarsa bu korkak ık değldr Yğlğ br kş ek başıa br orduya sadırma br kaleye rmama ya da br ükey eheme boyulara ulaşamayacağı b korkakık da bu okaya kadar varama Öyeyse korkakık saı ble hak edemeye ke de uyablecek aşağıık br ad bulamaya ve doğaı ou yaraığ d de ou adadrmayı reddeğ bu korkuç erdemsk edr? ahlı el b adam aıp karşarıa ayı sayıda sahlı adam koyusu bular savaş düee öre dls brler öürlükler uğru a dğerler se bu öürüğü olar ede amak ç savaşmaya başası ese olarak halere a er söü verlebr? Haer uğraşılar karşlığ oarak öürlükler korumayı umu edeler m yoksa yapıkları ya da adkarı vruşları ücre oarak başkaarıı köelğde başka br şey bekemeyeer m savaşa daha eşe çde decekler düşüüebr? Brer sürekl olarak eçmş yaşamları mululuğu u öler öüde buudurur ve eeceke de böyle br hoşuuğu bekles çdedr Oar ledre savaş sürdüğü ksa ama boyuca kaladıkar ac değ aka savaşı yrrerse keder çocuklar ve üm elecek kuşakarı çekecekler ac kalaacaka rı baskdr Dğerler rekedre yaca açöü
Göüllü Kulluk zee Söylev
l kçk sivi ucudu ki, bu da tehlike kaşısıda bide bie köei ve oması geektii kada da ateşi omadıda yaaaıda çka uak bi ka damlasya sö gide. ki bi y öce Yuaista'da Yuais ta'ı iyilii ve tm dyaya öek oması içi yaımş ve bug h, saki dmş gibi tm tazeikeiyle kitala ve isaaı alada yaşaya Mitiades'i Leoidas', Themistokesi5 öyesie l savaşaıda çok az sayıdaki Yualıya, deizi dodua bu kada çok gemiye kaşı koyma ve ee dşma odulaa komutala geekseydi Yuaı svaiei says ye tişmeyecei böylesie byk saydaki uuslaı bozgua uatma gc deil de yekiliii eede geldi ii dşmek geek. Öyle göyo ki, bu şa glede, Yuala Peslee kaşı savaşda öte özg l bask zeie bamszı haset zeie zaei geçekeşmişti. Özg koumak isteyeei yekleie özglk taaıda yeeştiile cesaette kouşulduuu duymak ilgiç bi şeydi. Bua kaşıık, he lkede he g bt isaa katkıayla geçekeşe tek bi i sa z bi keti yozlaştı olaı özgkeide yoksuaştımas olgusuu gömeyip de yalızca işite kişi, bua asl iaabii ki Kişi, ee bu oguyu yabacı ve uzak lkelede buluduu sada duyduysa buu geçek omay, yaa ve uyduulmuş bi şey ol duuu dşmeyecek midi Üstelik bu yalz oa tiaa kaşı koymak, oua savaşmak geekmez bile. Üke oa kuluk etmemeye kaa vesi bi kee tia kediliide yok olu gide. da hehagi bi şey Aa Mltae ve emtkle le Spara Leia Peee aşı ve e avaşa öee Yual kmuaır
Güllü Kuuk Ü Söyl
eksiltmek geekmez oa hiçbi şey vememek yetei ol Üke kedi yaaa bi şeyle yamak içi vas gçkee kataması tek geekli oa kedi zaaa olabilecek sktlı bi işe kakışmamasıdı. Demek ki hakladı kedieii teslim edele daha dos ke dieii ezdiele çk klk etmeye so vedikei a stleideki b ykte de ktmş oacakladı. Kedi kedii kllkaştıa kedi boazıı kese halk, özglk ve klk seçeei kaşsda bamszııı tek edi boyd kab etmiş ve b köt dma az omak şöye ds, o azlamştı Ee özgle yeide kavşmak isaa ahaya mal lacaksa o b işe kalkışmas içi sıkıştımam isa içi yeide doa hkka geçmek ya da başka bi deyişe hayvada yeide isaa döşek kada deei bi şey olamaz. akat oda yie de böyesie byk bi yeklilik istemiyom acak ahat yaşamak a hehagi bi gveceyi (özglkte çev daha çok sevmesie izi vemiyom. Nasıl Özgl elde etmek içi yalızca o azlamak yetei öye mi Ee yazca isa basit bi azs yetei olyosa b dyada tek bi dileiyle kazaabiecei özgl çok ahal bla bi ls olabii mi Kala ödeeek yeide sat alması geeke ve kaybedildiide tm ol isaaı yaşamı tatsız ölm ise ktlş olaak kab etmeleii geektie b iyiie6 yeide kavşmak istecii sçaya bi ls olabili mi Hiç kşksz b dm kçk bi kıvılcımda doa ateş gibidi B ateş by ve daha gç o od bldkça da yaay sd o sdmek içi zeie s dökmeyi yazca daha başka Özgrük amıa uamş.
Güü Kuuk Üzee Sylev
odu vemeyice ateş k edecek bi şey buamadıı da kedi kedii k ede gc yitii ve ateş o makta çıka. Ayı biçimde tiaa yamaadıkça daha çok şey zeide hak iddia edi daha çok istee yakı yktıkça da oaa daha çok şey veii ve daha çok hizmet edii; böyece tiaa he şeyi yok edi ykmak içi gçeie ve gittikçe daha gç ve daha zide oua. Ee oaa hiçbi şey veimezse oaa hiçbi şekide boyu eimezse, savaşı vuuşmaya geek omada tiaa çıak ve zay kaı atk oa hiçbi şey deidi ya da tık su ve besi buamayı kuu ve ö bi da duumua döşe bi kök gibidi. Gözek kişie istedikei iyiii ede etmek içi tehikeye atımakta hiç kokmaa akıı kişie ise hiçbi gçkte kaçmaza. Açak ve uyuşuk kişie e köte kaaayı e de iyiie yeide kavuşmay biie Iyiii dieeke yetiie ou ede etme istei doa oaak bu kişiede buumasa kaş, ou y ekte azuama edemi açakkaı taaıda yok edimişti Ede edidiide kişiei mutu ve hoşut kacak he şeyi azuamak oa bu istek bu isteç bigeee cesuada oduu gibi aksızaa kokakada da buu u Bu şeye içide yaızca bi taesi eksikti doa isaaı buu azuamakta yoksu kmşt Bu özgkt Özgk öyesie byk ve öyesie hoş bi iyiikti ki bi kez kaybodu mu tm kötke aka akaya saa bu duumda soa h yok omamş iyiike ise kuuka yozaştkaıda doayı ezzeteii tmye kaybedee saa azuamadıka yaızca özgkt bu duum kaımca hehagi başka bi edede doay dei de isaaı özg azua saa heme eeie geçiecekei içi böyedi ee bu
Gn Kulluk Üzene Sylev
gzel miası almayı eddediyolasa bu ou yaızca çok koay ede edilebieceide dolayıdı Zavallı sel isaa akısz halkla köt duuma ıda kalmak içi diee ve iyiikleii göemeye uusla! Sizle gözz öde, e gzel ve e alak kazaçaız götlşe taalaızı yama amasa evleiizi ve eşyaaız çalmasa se yici kalıyosuuz Öyle bi yaşam syosuuz ki hiçbi şeyi size ait oduuu söyleyebilecek duumda deisiiz Şimdi malaza aieleiize ve yaşamaza yam yamalak bile sahi olmak size byk bi mutuluk gibi gözkyo. Tm bu zaa bu kötlk, bu yıkm size dşmaada gemiyo hiç kuşkusuz tek bi dşmada yai öylesie ycelttiiz uuda cesa ete savaşa gidi kediz ölme atmakta çekimedi iz o kişide geiyo Size böylesie hakim oa kişi i ik göz iki eli bi bedei va ve hehagi bi isada daha başka bi şeye sahi de dei. Yazca siz de azla bi şeyi va da sizi ezmek iç oa salamış oduuuz stk Ee siz vemediyseiz, sizi gözet edii bu kada göz eede budu Sizde almadysa ası ouyo da sizlei dövd bu kada çok ei olabili yo Ketleiizi çiedii ayakla sizikile deilse bu la eede amşt Sizi taazda veilmiş omasa zeiizde asıl iktidaı oabili Sizie alaşmadıysa sizi stze gitmeye ası cesaet edebii Kediize ihaet etmeseiz sizi ölde bu katili yadakçısı o masaz ve siz yamaaya bu hısıza yatakk etmese iz o e yaabili Zaa vesi diye meyveeiizi tohumuu dikiyosuuz. Hsızkaa eşya saamak içi eveiizi doduu döşeyi kzlaıızı da şehvet tutkusuu tatmi etsi diye yetiştiiyosuuz. Çocuka zı olaa yaabilecei e iyi şey ola savaşaıa gö
Gllü Kuuk Üzee Sylev
ts diye katiama göts diye, ola tutkuaı uşaka ve itikamlaı uygulaycla yası diye b ytyosuuz. Dei haz duygua ielikle ee aabilsi ve is ve ezil eleceleii içide yuvaaabil si diye öesiye çaş bitki dşyosuuz. u daha gç ve set olmas ve böyece dizgiei daha da sıkmas içi kediizi zayıfatıyosuuz. 7 Hayvala bie sezieyemeyecei ya da kataamayaca tm bu köt lklede kutuabilisiiz Buu içi kutulmaya çabaamaız geekmez, yaızca kutumak istemeiz ye tei oacakt. Kuluk etmemeye kaa vediiiz a özgsz demekti u itmeizi ya da degesii bozaızı istemiyoum Fakat yalzca ou destekemeyi işte o zama ou atda kaidesi çekimiş bi Coosse8 gibi tm aııyla dş açaadıı göeceksiiz. Ebette, doktola iyieşmez yaaaa uaşamay ötee be de buu halka salık veilmesii ye ide olacaı kasıdaym. Çk halk atık ahatszlıı hissetmemektedi bu da ou hastaıı ölmcl olduuu göstei Öyleyse, vasayımsal bi biçimde özglk sevgisii atk ek doa gözkedii bu duumu asl ouştuuu ve bu ısaı hizmet etme istecii asl ou da kökleştiii buu buamayacaımızı aaştaım. k oaak, e ufak kuşkuya ye vemediie iadım şu dşceyi beliteyim Ee Doaı bize vedii hakala ve bize öettii bilgiele yaşasaydk do Bonn ak ştd b paraga
Tevat kndndn b ka atama nn Samuln rall vrd anıa bnzşmktdr Bkz Kab Mukaddes (Ktab Mukdd Şkt Itanb 993 k At Bn c Samul Bap 8 27. Dnann d arkaından b olan Rodoak dvaa Hlo (blk d Apolon k.
Göüllü Kllk Üzi Söylv
al oaak ale bykemze taatk ou aklı buyu uda buuacaktık ve kimsei kölesi omayacaktı İsaa kedlide ve kedie çi tak odukaı, he kişii babasa ve aese taat etmes olgusu kş ked doas uyamasda başka b şeyde kayaklamaz Tm lozoaı ekeii lgiedmiş ve akademike9 taaıda ee boyua tatışılmış ola bi soua ak bzme dou dad souua bakam Şu a çi uhumuzda ak be doa to humlaı oduu ve bulaı iy ötele ve geeekele bakımaı yaıldıda edem oaak yeşeecekeii, yoksa belie kötlkee kaşı duaay havaszkta öt ham kalacaklaıı samaka yaıldı dş myoum akat kuşkusuz Doada hçb şey açık se çik gözkmese de gömemezikte gelemeyecemz şu ogu vad Taı vekl ve saaı yöetcs ola Doa bbmzi yodaş oaak ya da daha dousu kadeş oaak blelim dye heimiz, bi tek dökme kalı bıda çıkmışcasıa, ayı bçimde yamşt. Bize vedi amaala ayaştııke bazlaıa geek bede geekse ak açısıda die kşlee göe çeştl st lkle salamıştı. Doa bizi kaalı bi kama koyacasıa bu dyaya koymasıa kaşı e gçei ve e akılla b omadaki silahı haydutla gb e zayıaı ezsle dye bu yeyüze yolamamıştı akat aslıda, bazlaıa bk, dieleie kçk ayla veeek Doa' kadeşçe bi sevgiyi geçekleştdi dşmek geeki. Böylece, bu sevgi, bazılaıı yadm etme eke sah omaaı dielei ise yadma geeksme duymaaıya ouşu. Daha soa bu iyi aa
Aamil zc i atou Aiaa uuş oluu Aamiaa iş fizooa aama iio.
Gll Kuuk zee Sylev
m dyayı heimize kou oaak vei m isala ay hamuda biçimledieek he kişii bi başkasıda kedii ayaya bakaasa gömesii ve kedii heme heme mye aımasıı saamşı. Bibiimize daha aza yakılaşı kadeşçe geçimek dşceeimizi oak e kaşlıklı bildiisiye iseçleimizi oaklı oluşumak içi heimize bide bu byk amaa ses ve kouşma amaa vemişi. Doaı m olaaklaa baaşmamız ie oumumuzu bala daha sk baamaya uaşmasıda ve hei mizi bieşimeke çok bile yamay isediii he duumda gösemeside dolayı m isalaı doal oaak özg oduu zeie kuşkuya dşmeek geek çk heimiz yoldaşızd ve doaı heimizi akadaşık içie soku kimseyi ku köle kımamış olmas da hiç kimse yadsyamaz aka, geçeke özg doal olu olmadıı aışmak boşuadı Ç hiç kimse zaa veilmede köe duumuda uuamaz ve dyada hiçbi şey haksızlk kada (byle ussa ola doaya ayk deidi. Böyece bize özgl doa olduuu ve bu şe kilde (kaımca yalızca özgmze sahi oaak deil de ay zamada ou kouma duygusuyla doduumuzu söyemek kal ysa, şimdi buu zeide bi kuşkuya kaılyosak bu bizim iyi yöleimizi ve doal duygulamzı amayacak kada yozaşıımzı gösei Size lak olduuuz ouu veem geekiii biiyoum ve doaız ile duumuuzu öemek içi kaşıza öek oaak bizza vahşi hayvala koyuyoum Ee isala aza sa omasaydla hay vala olaa yaşas özgk" diye haykdkla duyaadı Hayvaaı biçou yakaladkaı ada
Güü Kllk Üzee Söylev
heme ö Öei baık suda çka çıkmaz yaşamı da yitii ayı biçimde şı tek ede baz hayvaa doa bamsızıkaıı yok omasıda soa yaşamak istemeze. Ee hayvaaı kedi aaada bi sa ve stk basamaka osayd (kamca özg soyuuk oaak kabu edeedi. E byde e kç e tm hayvaa yakaaca takaıya boyuzaıya ayakaya gagaaya öyesie byk bi dieç gösteie ki, bu da kaybettikei şe oa içi e dei deei oduuu kaıta Daha soa kesi oaak ee geçiidikeide hayvaa bize eaketeii biicide oduka göstee çeşiti beigi işaete de buuu. Buda böye oaı atık yaşamakta çok, caııka timiş oduu ve yaşamaıı da kuukta hoşamak içi dei de kaybedimiş hoşut du umaıa yakımak içi sdd açıkça gözemei. Gc so damasıa kada kedii savuup bi kutuuş you göemeye ve yakaamak zee oa bi i dişeii aaçaa vuaak kıması doduu gibi özg kama azusuu ou dşmeye sevkedip avcıaa pazaık yapmaya yöetmeside ve ee dişei pahasıa kutuacaksa dişeii özg dyesi oaak vemeside başka e oabii ki At doa domaz hizmet etmeye aışs diye ou yem veeek kad z. Ee ou pohpohamasıı biemezsek iş tebiye edimesie geice, gemi azıya a ve mahmuza sadıı at böye davaaak, ee hizmet ediyosa bu, ou kedi azusuya dei de bizim zoamamız edeiye oduuu doaya göstemek hiç omazsa kaıtamak iste gibidi Peki öyeyse e demek geeki Bi zamaa beim aszca uyakaa uaştım döemde die ge tidiim gibi
Göüü Kulluk Üz Söylv
Öküzl bil bunduuk ltnd szln ul is ks içind kn.
Bem ble hç okumadm ve se de hoşlamş gb yat bu msala yazake be kb sayaca da çekmyoum 0 Demek k duygusal ola he şey duyguyu elde ett ada başlayaak baml kötl hssed özg eşde koşa Çk salaa hzmet etse dye yaatmş oa hay vala ble kaşt azua betede hzmet göme ye aşamaz Bu e de köt yazgd k yalzca bamszca yaşamak ç doa b yaatk ola sa öylese yozaşt oa k va as ve bua ye de kavuşma azusuu uuttuablmşt Üç çeşt ta vad. Buu deke köt esede söz edyoum 11 Kal b böm halk seçmyle kc b böm slah zouyla ve so böm soya mas youya ede edele. Kal savaş hakk geece ee geçmş olala ethettkle toak zede buuduklada dolay ble b bçmde davaa Ka olaak doala geellke daha y deled bu şekde dou tal kayla besleele st te talk doas ala ve kede hkm atdak haka babada kalma sele gb göe; ka da mzaça eme ya cm ya da savuga oluşaa göe kedlee kalmş mas gb kulaa Hak kedse devet ved kş daha katlaab olmald. Acak bu kş kamca bu ye
Boti, by bi olaıla Boraux alamtou'a i öc aşmalı görv bmuş ola Logaya mtir Mm lyamaıa yapıı Logaya iha ii görülmti. Bo, trana moaşiyi, ya ş itiar amt. örülc gbi Boi XVyzyıa yaygı ola moarş çş ıflaılm ralı başlı aa yapmataı
Gönll Kuuk Üene öle
de başkaaıı zede yceltd göce ve azaet dye adadıa e oduuu bmedm bu şeyde e hoşaıca buada kıdamamaya kaa ve Geelkle bu kş hak kedse tesm ett ek çocukaıa aktamaya öze göste. Bu çocuka, baba laıı dşces öedke ada başayaak şaşılacak b bçmde, he çeşt edemszlkte ve hatta gad dalkta de talaı kat kat geçee Özg aısı hl taze olduu ç ye taı gvece altıa almak amacya kuluu daha çok geşeteek ve uyuklaı özglkte daha da uzaklaştıaak olaa öz gl as tmyle uuumakta başka b yol göemezle. Bu duumda geçe söyemek ç bu talık bçme aasıda bkaç ak gödm, fakat b tech yaamadımı betmeym hkmdaa ulaşma aaçaıı deşk omalaıa kaş hesde hkmetme bçm heme heme ayıd Seçmle gemş oala uyuklaa sak oa uysalaştııacak boaamş gb davaıla fathle uyuklaa kaşı tıkı avaıı zedek gb haklaa sah olduklaıı dşe; masçla se uyuka doal köeeymşcese kulaıla akat ee bug e bamıa alşkı e de özge tutku yeye sala dosa bu saa baımlılı ve özg e oduuu bmedke gb ada da hç duymamış olsaadı veya uyuk oma ya da özg yaşama seçee le kaşı kaşıya kalsaladı hags kabul edeled B saa hzmet etmey de yalızca aka boyu emey seveceke zede kuşkuya dşmeek geek. Yoksa, İsaloulaı gb hçb zoama ve geeksme omada kedee b ta yaatmalaı mmk olacaktı. Bu uusu da tah
Gönll Kuuk Üene lev
okuduğum zaman öylesine canım sıkılıyor ki onun ba şına daha sonraları bir sürü kötülüğün gelmiş olmasn dan memnun olacak kadar insanıktan uzakaşyorum. akat elbette tüm insanlar kendilerinde insani bir şey kaldığı sürece kuluklaşmaarın iki durumdan biri o duğu zaman yani zorlandıkları ya da adatıldıklar için kabul ederler; zorlama ya silahlı yabancı güçler tarafın dan örneğin Atina ve Sparta'nın skender'e boyun eğ mesi gibi ya da Atina'nın Peisistratos'un eline düşmesi gibi hizipler tarafından gerçekeşir Insanlar çoğu kez adatıma ie özgürlüklerini kaybederer bu durumda başkaları tarafndan kandrlmaktan çok kendi kendile rini aldatrlar Tpk bu şekilde Sicilya'nn en önemi kenti olan ve bugün Saragossa diye adlandrıan Syraküza halkı savaşlar tarafından sıkıştırlnca tehlikeye karşı koak için düşüncesizce Birinci Dionysios'u yüceltip ona orduyu yönetme görevini vermişti;13 kendini sakın madan onu öyesine büyük kldı ki, bu sinsi ve kurnaz kişi düşmanlarn değil de sanki rttaşarını yenmiş cesine zafere dönüp kendini ik önce komutanıktan kra sonra da kralıktan tiran yapmşt Halk bir kere kulukaşmaya görsün özgürlüğü öy lesine unutuyor ki artık onun uyanıp yeniden özgürlü ğünü ele geçirmesi olanaksız ouyor Üstelik halk çok içten ve istekli bir biçimde kulluk (hizmet) ediyor Bu durumu gören, onun özgürlüğünü değil de köleliğini kaybettiğini sanr Ik başarda, kuvvete alt edilmişlik ten dolayı ve zorama nedeniyle hizmet edildiği bir ger çek. akat bundan sonra geen kuşak özgürlüğü hiç görmeyip tanmadığından dolay pişmanlık duymadan
etato Ö 66527 a arada aşamış Atia trad Bci Doo Ö 3367 ıla aada aşamş Sakza trad
Gll Kulluk Üzeine ölev
hzmet eder ve ondan önceklern zorla yaptklarn seve seve yerne getrr Boyndrk altnda doğan nsanlar kllk, kölelk çnde üyütülüp eğtlrler B nsanlar daha lerye akmadan, doğdklar g r yaşam sürdürmekle yetnrler ve ldklarndan aşka haklar ve mallar olaleceğn düşünmemelernden de öte do ğmlarndak drm doğal drmlar olarak kal ederler. Bnnla rlkte, tüm katm haklarndan ya rarlanp yararlanamadğn veya kends ya da sele üze rnde r hakszlk yaplp yaplmadğn anlamak çn kütüklere arasra r göz le atmayan öylesne savr gan ve gevşek aşka r mrasç olamaz. Fakat her şeyde zm üzermzde üyük r erke sahp olan görenek ler en azla etknlğ ze hzmet etmey ve (Mthrda tesn 4 zehr çmey r alşkanlk yaptğnn söylendğ g) kllk zehrn ytp ac lmamay öğretmelernde gösterr Bzde öneml r yer ttan doğann z stedğ yere çektğ ve z y ya da kötü yarattğ yasdnamaz Fakat doğann göreneklerden daha az erke sahp oldğn da tra etmek gerekr. Doğal olan ne kadar olr sa olsn eğer onn akm yaplmazsa yok olr gder ve doğaya karşn, eğtm z her zaman çn stedğ çme sokar. Doğann zm çmze koydğ ylk tohmla öylesne nce ve narndr k karşt r esnn en ak r yşmazlğna katlanamaz. B tohmlar kendlern kolayca devam ettremedklernden dolay yozlaşp tü kenr ve hçr şey olamazlar. Mee ağaçla gdrler. Kend aşlarna raklan ağaçlarn heps kendlerne özgü olan doğalarn sürdürür; akat, onlara yaplan aş
ot Kal V. Md
(IÖ 132-63)
Gnll Kuuk Uzene /ev
ya göre hemen bu doğalarını erk edip kendierinin olmayan başka ür meyveleri aşımaya başlar Tüm bi kierin kendierine özgü nielikeri doğaları ve özelik eri vardır Bununla birlike don iklim oprak veya bahçvann ei bu bikilerin verimliliklerinden çok şey eksilir ya da onlara çok şey kaar Bir yerde gördüğü müz bir bikiyi başka bir yerde değişiğinden doayı anmayabiiriz. Çok az sayıda oan ve öylesine özgürce yaşayan Venediklilere bakarsak içlerinde en köü oa nın bile kral omak isemediğini görürüz Aynı şekide doğup eğiilmiş bu insanlarn, özgürlüklerini en iyi bi çimde kimin daha iyi sürdüreieceğinden başka bir ukuar yokur Beşiken beri bu şekide öğrenmiş ve davranmş olan Venedikliler bağımsızıklarının en uak bir parçasını bie dünyann diğer üm mululuklarını el de emek için eda emezler. Bu insanları gören bir kişi kakp da bizim büyük Eendi diye adlandırdığmız in sann opraklarına giderse burada sanki bu büyük Een diye kullukköleik emek için doğan ve onu yerinde umak uğruna canlarını veren insanlara karşacakır Bu kişi bu insanlarla diğerlerinin aynı doğal yapıya mı sahip oldukarını yoksa bir insanlar siesinden çıkıp bir hayvanlar parkına mı girdiğini düşünecekir? Spara'nn düzenleyicisi Lykurgos Lakedemnya halkna insana rın nasıl eğiilierse öyle olacakların gösermek için iki kardeş köpek beslemiş ikisi de aynı süü emdiken son ra biri mufaka diğeri ise kırarda avcı borusuna alşa rak büyüümüş. Lykurgos köpekeri çarşnn orasına geirmiş ve karşıarına bir yemekle bir av avşa koy muş Kardeş omalarna karşn biri yemeğe diğeri ise avşana koşmuş Böyece Lykurgos yasaarı ve düzen
Omalı ada.
Gnll Kulluk Üene yle
leeleryle Lakedeoyalılar öyleie iyi eğitip yetş trş ki, hep yaa ve kral dışıda başka br eediyi kabul etektee b dea öleyi yeğleriş. Büyük Per Kral Kerke' gözdeler bir za alar partalılar üzerie alattklar br öyleşyi aı atakta euluk duyuyoru 16 Kerke Yuai ta'ı ethetek içi büyük orduuu hazırlıklarıa başladğıda Yua telerie u ve toprak teek 17 içi elçler yollaıştı. Ne parta'ya e de Atia'ya hiç elç gödereişti buu edei paalları ve At alılar daha öce baba Dareo'u ayı itekte buluak ç göderdği elçilerde bir kııı çukurla ra, diğerlerii br kuyuya atarak, toprağı ve uy orada utalıkla çıkartıp prelere götürelerii öyleş olalarıdad Bu ialar özgürlüklerie dokua e uak bir öze ble katlaaazlardı paallar böyle dav radkları çi arılar özellkle de haberciler a rıı Talthybio'u hışıa uğraışlardı. arılar yatış tırak iç Kerke'e, e tere yapı ve öldürdükle ri baba elçileri karşlğıı alı dye yurttaşla rıda ikii gödereye karar verdiler. Birii adı perthie diğerki Bul ola iki paalı bu ödeeyi yapak ç gitey göüllü olarak kabul ettler. Yola koyuldular ve Aya kıylarıdak tü ketler üzeride kral aker şe ola Hydare adıdak bir Perlii araya vardılar Hydare, olar aygıdeğer bir bi çide kabul etti. Karşlkl çeştli öyleşilerde ora olara ede kralı dotluğuu böylee reddettikleri ordu. Değerl kşleri kralı al ourladırdığ
B olaı Hrodoo akarmakadr Hodoto edo Taihi Rmzi Kitabv abul ı973, VI 3135 m omaaı i
Gnll Kulluk Üzene /ev
Sparalar ana akarak anlayn ve inann ve siz de ona ai orsanz size de ayn şekide davranacağn düşünün (dedi) ğer siz değer verdiği Sparallar, ona ai olrsanz, içinizde Ynanisan'n herhangi ir kenine senyör omayan kimse kamaz (dedi). Bnn üzerine Lakedemonyalar şöye dile geirdiler düşüncelerini B konda Hydarnes, sen ize iyi öğü vermesini ilemezsin kran ün anmşsn faka özgürüğün adnn nas odğ, onn ne kadar al odğ hakknda hiç ir şey imiyorsn ğer özgürlüğü de amş osaydn on mzrak ve kakana deği de dişlerimiz ve rnaklanzla savnmamz öğüerdin ize. Ne söylennesi gerekiğini yalnzca Sparal dile geirdi aka Sparal da, Persli de nasl eğiimişerse öyle konşyorard. Çün kü, Persli hiçir zaman özgür olmadğndan özgürlüğü kayei diye üzünü dyamazd; Lakedemonyal ise ağmszlğ ağ için ağmllğa kalanamazd. ikal Kaon, daha ir çockken dikaör Slann evine gidip gelirdi. 8 Bnn nedeni, evin kaplarnn ona süreki açk omasndan ve Sla ile yakn akraağndan ileri geiyord Kaon eve, her iyi aie çocğnn yapmaya alşkn oldğ içimde yani efendisiyle eraer giderdi. Sllann konağnda gerek onn önünde, gerek onn yrğ üzerine insanarn mahkm edidiklerini, ir kişinin sürülürken diğerinin oğazlan dğn, ir yraşn hapis edilmesinin diğerinin ise kelesinin isendiğini görmüşü Sonç olarak, rada her şey kenin ir görevlisinin evindeki gii deği de halkn irannn evindeki gii op iiyord ve ras ir ada
Uta Kaaca aaa a Kato IÖ 9546) Romalı t adm; Szaa aı omu apu g oa Uaa aama ıc l o t
Gön Kulluk Üzene öylev
let dvan değ fakat tanğn atağd. Bu sou o cuk efendsne şöe ded Bana neden hane vem osunuz? nu gsmn altnda sakaacağm Sullann odasna oğu kez o uanmş olmadan önce goum. Kent ondan kutamaa etecek kada gülü koum va. Işte u geekten Katon'a veg oan sözdü Bu söz u kşnn öümüne aaş aşlangcd. Bununla lkte Katn'un ne adndan ne de ülkesnden söz edl sn alnzca ola olduğu g anlatlsn. la kendl ğnden onun Romal oduğunu ve Roma'da ama öz gü oduğu zamank geek Romada doğduğunu söle eceğ n unu tahmn etmek h de gü olmaacak t. Tüm unla neden söledm? lette k hem ülke nn hem de topağn nsanla özgü a da köle olma ana doğu önettğne nandğmdan doa değ ünkü he ülkede he evede ağmlk kötü özgü omak se d. akat en ounduuk altnda doğup da özgüü ğün gölgesn le göemep köe olmann ne kada kö tü şe olduğunu anamaan nsanan hoş göülme enn a da ağşanmaann taafta oduğum n una söedm. Önek oaak güneşn ze göündü ğünden daha aşka mde göündüğü ülkee ee aalm. Buaada güneş alt a süekl paadktan son a n ge kaan ksmnda kendn göstemep nsan la kaanlkta ak. Bu uzun gecede doğan kşen adnktan konuşuduğunu dumamş ve gündüzü h gömemş odukan düşünüsek u kşen şğ a zuamadan nde doğdukla kaanğa aşmaan gö mek z şaşt m? H zaman medğmz şeden doa szlanp aknmaz üzüntü pşmank ancak hazdan sona ve he zaman gmş sevncn an
Gnll Kuuk Uzene /ev
sının rdındn gelir İnsnn doğl özelliği özgür olmk ve özgür olmy isemekir k doğsı öyle bir biçimde ypılmışır ki doğl olrk insnın doğl özelliği eğiimin kendisine verdiği biçimi lr. Öyleyse insnın eğiim ve lışknlkl kzndığı her şeyin doğl olduğunu söyleyelim. k ylın ve yozlşmmış değişime uğrmmış çev) doğsnn beliriği ylnızc doğsının özüne ilişkin olndr.19 Böy lece gönüllü kulluğun ilk nedeninin görenekler oldu ğunu belirebiliriz. Kulklr ve kuyruklrı kesik en cesur lr ilk önceleri gemi zıy lır k dh sonr bun lışırlr; bir zmnlr eyere sldrrken, şimdi ko şum kımlrı içinde gururlu ve kibirli bir biçimde do şırlr. nsnlr d, bu lr gibi, her zmn kul [süje] olduklrını ve bblrnın d kendileri gibi yşdıklrın söylerler. Geme knkl yükümlü uulduklrın düşünürler ve zmnl onlr irnlk eden kişilerin irnlığı kendilerine mülk edinmelerini sğlrlr k, gerçeken, yıllr kimseye köülük ypm hkkn vermez 20 yoks hksızlık büyr gider. er de virde diğer insnlrdn dh iyi doğmuş bzı kişiler bulunur. Bunlr boyunduruğun ğırlığını hissedip sürekli ondn kurulmy çlışırlr bğımlılğ hiçbir zmn lşmzlr ve kulübesinin dumnn denizde ve krd ryn dysseus gibi doğl yrıclıklrnı gözemeden ve kendilerinden öncekilerin ilk durumlrnı düşünmeden edemezler Doğl olrk kesin sğduyulu ve kv
Bi vii i b mai gib itim a aı
br paa aa abu i Faat a ala ia a ö araıa br aım gözir Bi marşii mşuu i şa aılaa av r. B, itim ömi guamaa aş ba aa uşa şii mlr aip laıı a abul r.
Gönll Kulluk Üene ölev
raşlı ir akla sahip u kişiler aşağılık halk taakasının" yaptığı gii ayaklarının ucuna akakla yetinmezer arkalarını ve önlerini gözeterek geçmiş şeyleri geecektekieri kestirek ve şimdikileri değerendirmek için ortaya koyarlar. Kendiliğinden iyi ir kafa yapısına sahip olan u kişiler kaaarını eğitim ve igiyle daha da sağlamlaştırmışlardır Bu kişier özgürük yerzünde tümüye yok osa ile özgürlüğü düşleyerek hissederek ve hl onun tadını duyumsayarak kölelikten ki u süslenip püsense de ne en ufak ir tad alamazlar Büyük Türk22 her şeyden çok kitap ve doktrinlerin, insanarın kendierini tanımalarına ve tiranlıktan nefret etmelerine yardımcı olduğunu çok iyi anlamıştır Toprakarında onun istemediğinden azla ilge kişinin ulunmadığını duydum ysa genel olarak uzun zamandan eri ağımsızlık tutkusunu korumuş u kişiler ne kadar fazla sayıda olsalar da onların uğraşları ve duyguları irirerini tanımala için en ufak ir etkiye sahip değildir Tiranın hükmü altında hareket etme konuşma ve üyük ölçüde düşünme özgürüğü, onarın ein den alınmıştır Hepsi fantazilerinin içinde irirerinden kopuk yaşarlar Böyle olmakla irlikte Momus insanın yüreğine ir pencere açarak uradan insanın düşüncelerinin görümesini isteyen Vulcanusa pek alay etmemiştir. 2 Bununla ne demek istediğimizi ir örnekle gösterim Burutus ve Cassius Roma'nın ya da daha doğrusu tüm dünyanın kurtuması işlemine giriştiklerinde kamu iyiiği için didinen eğer gerçekten öyeyse Cicero davaarına ortak etmek istememişlerdi öye
Omalı Paiaı Mom Ya miologaıa aa, iciv ıama a Vla Yua ıaı a arı Hpaou ti aı.
Gön Kulluk ·zene öylev
sne ce b ş çn yüeğnn çok zayı olduğunda kaa kımşad. nun stencne güvenmşle aka cesae tnden hç de emn olmamışladı. Yne de esk tah ve geçmş olaya neyp onla üzende konuşmak ste yen he kş ülkelenn köü ellede kötü yöneldğn göüp y nyetle on kuamaya gşen nsanaın ba şaya ulaşamadıkla ve özgüüğün otaya çıkmak çn kendğnden onlaa yadım emedğ duumlala ya çok az kaşılaş ya da böye duumlaa hç astlamaz. dem b bçmde ülkelenn kuulmasını tasalayan Hemodus Asogton Thasybules yaşl Buutus Valeus ve genç) Donysos bunu başayla uygua mşladı. Böye b duumda tah hemen hemen he zaman y emee y nyee oan kşee gümüşü. Genç Buutus le Cassus beeket vesn k kulluğu o adan kaddıla akat özgülüğü geken öldüe yoksa se b bçmde değl. Bundan dolay bu nsan lada onan yaşamlanda ve ölümlende sel b şey olduğunu söylemek ne büyük b ayıp ou. Fakat bü yk b kayp süek b elke geçekeşt ve cumhu yet ümüyle ykıld çünkü kanmca onlala blkte cumhuye de gömülmüştü. Bundan sona Roma m paataına kaşı gşlen dğe eylemle yalnızca m paataın yen amak seyen gözü yükseklede olan kşlen kuduğu komploadı Bu kşle başlana ge en köüükleden doay acnacak nsana değled; çünkü hükümdalığ kaldımay değl de haap emey l<
Hoiu le Arogto, Aia ia iitaou olu tia Hippa ou ölre ileir. rabue . Ö a Aiaa iral oa ii. Ya uu le Valeu ubliola ia auiuu eip Roa Cuueii urar Ge ioo ie ta al ioou ei rip aa ora a Sraaa ei tiral ura iii.
Gn Kuluk Ueine öle
iiyoladı ve an kovup ianlığ üdümeyi aaçlı yoladı Bu kşlein aşaya uaşmaanı emed ğimden aşka, unaın aşlaına gelen köülükleden dolayı) özgülüğün kual adınn köü emele içn kul lalmamaı geekiğini ie olaak göemiş oldukla ına da emnun oluyoum Faka hemen hemen ucunu kaçıdığm özleime gei döneyim. Inanaın gönülü kulluk emeleinin i nci nedeni oaak e doğdukaını ve u çimde eğ ldken öylemşm Bu nedenden knci neden oaya çıka Tianlaın hükmü aında nanan çok koay şeklde açak ve eeie" [kadınmı zay omaaı. Bu olguyu oaya koymada Haaka" oa ak adanddğı kiaplaından nde, undan kendiini nal akndığn anaan ın üyükaa Hppok aee çok şey oçuyum Bu kşi ağlam i yüeğe a hip oduğunu ki geçeken öyeydi üyük ka5 onu cazip ekiele ve üyük amağanlaa kendi yan na çekmek ediğ zaman göemişi. Bunun üzeine ona açıkça Yunanlıla ödümek eyen aaaı e dav emenin vicdan ahaz edeceği ve Yunani anı oyunduuk alna almaya kakşan kendiine de anaya hzme emeyeceğini öyemşi Bu gün de d ğe yapaı aaında uunan üyük kaa yazdğ mek up, he aman onun ağla yüeğinin ve oylu doğaı nın kanı olaak kaacak. ya, özgüüğün kay edlmeye ilke yüekliiğn de i anda yok oldu ğu kend. Bağmlı olan inanla avaşa ne canl ne de dayank oua ehkeye anki eei koaı ağy mış g ve aışkanlğ yene gecene uyuşuk ö ıllaına hk sr olan s Kl Araksrkss 4
Gönll llk Uene öylev
biçimde karşı çıkarlar Yüreklerinde tehlike küçümse ten ve yodaşlar arasında güzel bir ölümle onur övün cesn kazanmayı steten özgürlük ateş kaynamaz Öz gür insanar arasındaki her kişi hem kendisi hem de toplumun yiiği çn en iyisn yapmay arzuar; orada, herkes ya yenlginn kötülüğünden ya da yenginn iyili ğinden payna düşen almay bekler. ysa, köleleşmiş nsanlar, bu savaşç cesareternden başka her şeydeki canlıklarını da ytirirler Alçak ve yumuşak oan yürek leri büyük şeyleri yani özgürlüğe kavuşmak uğruna herhangi bir eyemi çev) yapablmekten yoksundur. Bu durumu çok iy blen tranlar insanarın bu alışkan lğa kapdklarn görüp onar daha çok gevşetp yu muşatmak çin yardım be ederer Yunanlların cddi ve en önemli tarhçlernden biri olan Ksenophon, yazdğı küçük bir ktapta Simondesi Siraküza kralı Hieronla tiranarın sealet üzerne söyle şde buundurur Bu ktap, kanmca mümkün olabil dğince inekle dile getirilmiş çeşit iyi ve öneml uyarmalaa doludur. anrya şükürler olsun derdm eğer bugüne dek varolmuş tüm tiranar bu ktabı gözle rinin önüne koyup ondan bir ayna gib yararanmş ol salardı. zaman, tranarın çirkinliklern görmedike rne ve yaptıklar işlerden herhangi br utanç duymadık arına nanmam mümkün omazd Bu yapıtta Ksenop hon, tranarn ne gibi br güçlüke karş karşıya olduk arını, herkese kötüük yaparak herkesten çeknmek zo runda kaldıklarını anlatır. Bundan başka kötü kraların kend insanarna k onara kötülük yapmştır) güven
ie 47 yıarı aada Syaada ia aa yöede bu umuşu. Simde I. Ö 4 7 Klu bir Yua adı Atalı ya a Keepu I. Ö
Gönll Gönll Kuuk Üene ö öle
eyip onarın elerine siah veremediklerinden doay, parayla tuttukları yabancılar savaşta kullandıklarını söyer. Bir zamanlar bugünden daha da fazla hizmetle rinde parayla tuttukarı yabanc uluslar hatta ransızlar bie bulunan iyi kraar omuştur Fakat başka bir tasa rıdan hareket eden bu krallar insanlarnı korumak, on ların yaşalarn saknmak için para harcamayı hiç de kayptan saaşlardı. Skipionun (kanımca, bu kişi büyük Afrikanustur) tek bir yurttaşın yaşanı kur tarna yüz düşmanı bozguna uğrataya yeğlerim di yerek die getirdiği şeydir bu. akat tiranın erkini hiç bir zaman güvence atında görmediği kesin bir gerçek yoksa tirann böye bir bir noktaya ulaştığı zaman hükmü altnda değerli hiçbir insan kamamş demektir. Öyeyse Terentius'un eserinde 27 Thrasonun illerin Efendi sini knamak için kulandğ şu sözler hakl oarak tira na da söylenebilir Bundan dla siz blsin csusunuz Çünk ünkü ha haanlad anlad bakmak bakmaklla ükü üküml mlüü l lduğun ğun uz
akat tiranarın uyrukarn alıkaştırak için kul landklar bu kurnazlk en açık biçimde Kyrosun Lydianın başkenti Sardesi ee geçirdikten ve Kroisosu bu çok zengin kraı yanında tutsak olarak götürdükten sonra Lydialılara yaptklarnda görülür. Kyrosa Sardes lerin ayaklandıkarı haberi ietiişti Kra, çok kısa bir süre sonra bunara ne boyun eğdirdi. akat böylesine güzel bir kenti ne yağma edip yakıp ykmak ne de elin de tutmak için sürekli bir ordu buundurmak zahmetine katlanmak istemediğinden bu kentten emin omak ama
I .Ö . . lda aşamış Romal omeda aa eeuu unuhu (am) alı ee.
Gön Kulluk Üzn ölv
cıya çok akıı çaeye aşudu 8 Buada geeee taeaa eğece yeei kududu e ket sake i uaı kuamaaı doğutusuda i uyuk yayımadı Sadesteki gaizo öyesie ahata eşt ki uda soa Lydiaıaa kaşı kez ie kııç çekmek zouda kamadı Bu zaaı se saa ise öyesie he çeşit oyu cat edeek oyaamaya aşadıa ki izim eğeceik (eğece hoş akit geçecek şey çe.) dediğmiz daha soaaı Late oada esiee ek saki Lydia demek istecese Lud" oaak ada dıdıa dıdıa.. Tüm tia tiaa a uyuka uyukaıı ıı efemie femie [ kadısı yamak istedkei öye açık açık etmemişedi fakat geçekte yosu açıkca emetmiş omasıa kaşı dğeei içoğu uu gzice uyguamaya ça ışmışadı. Asıda u duum sayıaı ketede daha faza oa aşağı hak taakasıı doğa yaısıa uygu du ed seee kaşı kuşkuu kedisii adataa kaşı se saftı. Ağızaıa çaıa ik amak a ie cezede haka kada e acı üdüğüe ka tuza ğa düşe saf kuş e de yem içi otaya takıa aık aık oaeceğ düşümey. ohohadıkaı da heme kedeii tesim etmeei şaşıacak şeyd. Tyatoa oyua gösteie acayi hayaa ödü e kuma masaaı e dğe uyuştuucua esk haka içi kuukaşmaı yemi özgüüğü ytime edei tiaığı aaçaıdı. Esk tiaa u çaey u uygu amayı u yeme uyukaı oyuduuk atıda uyut mak iç kuaıadı. Böyece gözeii öüde oa u eğeceike güze uu oada hoş haz aa ataaştıımış haka küçük çocuka g fakat o
Heooa gör gör u çar çar Kroa ua e La'ı e ralı ralı Koo hi hi 55 öler. dt
Gn Kulluk Uzene ölev
ada daha da kötü bi biimde budaaca hizmet etme ye alşad ükü küük ocukla, hi olmazsa mi yatüele süslü kitapla paak esimeie bakmak uğua okumay öğeie Romal tiaa daha başka bi oktay ögömüşledi he şeyde ok midesii zevkie öem veip kedii koyuvee bu ayak takmı adatmak ii sk sk o kişilik aske bilikleie (dui) ziyaet ekeledi. Ileide e zekisi bile, Pa tou devletii özgüüğüe yeide kavuşmak ama cıya oba tasıı teketmeyi ak edemezdi. Tiala eyek lite buğday yaım ite şaap ve gümüş bi paa bağşlad; işte o zama Yaşası kal diye bağııdığı duymak acıılacak bi şeydi. Kaı kafaı kişile kaybet tikleii bi böümüü gei almakta başka bi şey yapmadıkla ve bulaa kavuşuke tiaı daha ö ce oada buaı amasaydı hi bi şey veemeyece ğii düşüemiyoadı. Bugü Tibeiusu ve Neou cömetlikeide doay kutsayp gümüş paa topaya ve kamu şöleeide tka basa dya kişi, ya malla bu muhteşem impaatolaı paa hslaıa, ocuk aıı şehvet tutkuaıa ve hatta kaı gaddaıklaıa tek etmek zouda kaca bi taş gibi tek kelime söy lemez bi ağa kütüğü gibi de kpıdamazdı Aşağı hak tabakas he zama bu biimde davamıştı. Tümüye iadesiz ve seil oduğuda amusluca haz alamaz hakszlklaa ve acıaa duyasz kadığıda bulaa amusluca katlaamaz Bugü ise Neoda kouşu duğuu duyup da bu iğe ve pis hayvaı bu aşağlk acayip yaatığı aile adıda2 9 dolay bie titemeyecek hi kimse gömüyoum Yaşam kada iğe deebie
ç mi Luu Dmitiu Ahbarbu a mpaa N'u Abarb Abarbu u la a aı uç aa a a ı aa" alama gi
Gönll Kuuk Üene ölev
ck öümündn sona Roma hakı (onaını v şön n anımsaaak ösn kdnmşt k az kasın as ttacaktı Eğ , cdd v mn aza Cons Tactsn 0 asaaı v özgüüğü aa kadmış oan s Szaın öümündn sona hakn ttm üz n azdkaı göz önünd ndsa, nn hç d acap ş omadğ anaşı. B kşd Qs S zada çv kanmca nsanğndan aşka dğ hç ş nmadığndan doa ntğ ösn gök çkatıdı k, asa omamş n vahş tanın n üük gaddağından daha aza zaa vd. Çünkü, g çktn Roma hakı çn kğ tataştan zh mşakık od akat öümündn sona h ağzında şönnn tad oan v cömtğnn ansn taşıan hak, on sagı tön akmak çn mdandak sıaaı cana aşa taşp ğın oştd daha son a sank hakın aasımış g (k sütn aşğında ö azmıştı ansna sütn dkp on ödün n dışında üzündk hç nsana apımaması g kn onandp üctm, ömüş oan kş aptı Bndan aşka Roma mpaatoa, gn oaak hak tünü sanını amaı da hma tmd çünkü göv kt v ktsa saımasnın anında dvtn üt op hakn konması v savnması amacı a oştmşt B sad mpaatoa, hakın gövn tkn hsstmp anzca adna önm v msndn doa kndn daha aza güvnmsn sağadıa Bnn kaşıtı oaak bgün otak k v hakın ahataması üzn güz söz sömktn g d °
Coelus actu.S. 55120 Romalı b arçr.
G6n Kuuk Üzene ev
ramayan kişiler (krallar çev) dlaylı bir biçmde de olsa en ak br köülük yamayanlardan daha y br şey yamş olmyorlar Çünkü, b kişilern baz d rmlarda çok inelkle kllanabldikler formüller bilrsnz. aka bnlarn brçoğ çok azla küsah oldğndan yeerince incelik aşımaz. Asr kralla ve daha sonrala özellkle Med krallar, olmn karşsna mümkün oldğnca geç çkarlard; böylece b aşağı halk abakasnda kendlerinn insandan daha üsün bir şey oldklarna ilşkn bir kşk yaralırdı ve görme dikler nesneler üzerinde kolayca mgeler olşran insanlar b düş içnde bırakılrd zn süre Asr İmara orlğnda blnan üm lslar b gizn ekisiyle hizme emeye alşırlardı ve eendilerinin km oldğn blmeden haa br efendleri ol olmadığını kendilerne sormadan daha gönüllü br biçimde hzme ederlerd; hesi de hiç kimsenin görmediği b ek kişden, bir nanç sonc olarak korkarlardı. Msrn lk krallar kendilern çok az göserirlerd; o zamanda, başlanda ya bir dal ya da aeş aşıyarak görünüşlerini değşirrler ve kendlerini birer soya drmna sokarlardı. Böyle acayilik yaarak yrklanda saygı ve hayranlık doğ rrken aal ya da klköle olmayan ve bnlara alşkn blnmayan insanlar içn se eğlence ve alay kons olrlardı. eçmiş devirlerdeki iranların iranlıklanı krmak çn ne gb şeylerden yararlandkları üzernde konşldğn işimek ve b aşağ halk abakasnn blndğ drma layık oldğn ve kendisine krlan ağn çne düşüğünü anlayan ranların küçük, bas Botie b ba a biie e da al
ilii avama başvua Faz aei em ve femalaı ullaıla geeeee alı b bçme öz eo
Gönllü uuk z"n Sylv
aaçlaı n dc fazla kulandıklaını ömk n dnl acınacak bi şyd Tianla bu hakı h zaman öylsn kay bi bçmd kandıdıklaı çn nu hiç cddy alnayı umusamadıkaı zaman daha aza kulköl kımışadı Eski hakaın özü kaaı inandıkaı b başka üz maavaldan da söz mm ki hhald. Bu haka Eilin kaı Pyhusun b ayak başamağının mucizl yaaığına v dalakaından hasa lan aı iyişidiğn sıkı sıkıya nanmışadı. 2 Üslk öü bdn yakıdıkan sna bu amak aş kaşın kül n çind sağlam kamşı dyk bu masaı daha da zninlşmşd. Böyc halk h zaman yalanaı kndisi yaamış, sa da bunaa nanmışı Bçk kiş bu çş maavaa yazmışladı aka bunlaı knln söynndn v hakın aşağılık knuşmalandan lamış lduklaını ömk çk kaydı Asu'dan li İskndy'dn çk Imaauğu çimk amacıya Rma'ya dn Vsasus hakala yaamışı. Tallaı iylşiiy köin özünü açıydu aka yaığı bu v bunun bi diğ üz şy n içdği yaanı ömyn kişi nun yişdği köldn daha da ködü. Tana bl, nsanlaın kn diin köülük yaan biisin kaanablmin çk şaşııcı buluadı Dini kuyucu laak ön ana ky mayı azula v haa, mümküns köü yaşamaına dsk lması çin bikaç anısalık önğndn ayda lanıladı.
s I Ö 3ı8272 z la Romaaa ka savam ola p ka lıdı Vspass, S 6979 lla aasıda km smü ola Roma Impaaod.
Gön Kulluk Üene ölev
Vrglsn Sbyn v chnnmn nanmak grkrs nsanlarla aay tmş v üpr olmak smş olan Salmons şmd yaptkarının karşıığn görmk t v chnnmn drnlklrnd Acmasız sıkınılar çkmktdr öykünmk sdğ çn ymposn gök gürültüsü lüptrn şmşklrn Dört al arabasının üzrnd gmşt yğçsn Elnd sallayarak yanan mşalsn Ynan hakları arasından V Els üksndk kntnn orasından Mydan okyp kakışnış sahp çkmaya Yalnzca Tanlara özgü olan b onra Takt dlmz yıldırım fırtnalara Ylnmşt b akısz kş öykünny Nal alarının nç köprüd çıkardığ gürülüy Ancak kdrl baba üptr çv k kötülüğü czalandıran Atmışı bt kümlr arasndan Avlr çıkaran n br şk n br mşa akat korknç br ırtnanın sr darbs l Tptaklak dp vrmşt on yr 34
Boie b iele Ö
709 yılları araa yaamı Romal oza Ver
gii Aeneis al eaıa (Vrgile, nde lammao ari 965 V. itap, 585594, 13 amı Salmoe Ya mitologyaa Zea öyeye alm ola b ömr Sibylle, Ya miologyaıa, geece görp öyeye aıır. Deaa, gelecei öreme çi aee yealai ölm lee ie Aeiae el etmit An, Apiei lr Milg g, Ti'nn mee ora açp eize açlmı ve z eveee ora ayaya ap Roma eii rmr
Gönüü Kulluk Üzene Söylev
Yanzca aak eden u kişie şidi cehennede öe daradğna göre kanca köüük aak için dini kuanş oan kişier, orada a da ak odukar ir daranş ie karşaşacakardr. Bizikier ransa' çeşii şeere, kurağaar zaak çiçekeri, (kusa) ü e saaş arağ 3 ie dodurduar Nas oursa osun ana göre en ine de inanaazk eek iseioru çünkü her zaan, arşa öesine ii saaşa öesine iği kraarz oduğu içi iz e aaarz unara inanaazk edecek hiçir durua karşaşadk Üseik izikier kra oa rak doğarar e öe görüüor ki, doğa arandan seçii krağn öneii e korunas içi doğuşardr. Eğer kraarz öe oasaard, ine de arihiizin gerçeğini arşak e u gerçeği öze ir içide didik didik eek şekinde ir arşaa girek iseiorsa, unun nedeni u güze deei deireek içindir. Bu deee şidi güünç ir kkan kuruu Ronsardz, Baiiz e Du Beaiiz36 arandan aşan aşağa enieniş ranszca şiiriiz üük ir uğraşn içine girekedir Bu kşier şiiriizi diiize irike öesie ierie göürüorar ki ksa ir süre sonra u aanda ne Yunanarn ne de ainerin izi aza önüüzde uunaaacakar osa osa önceik hakkna sahi oacakarn uu eeke ir saknca görüoru. Birçok kişi, riiizi (ki u sözcüğü iseerek kuaoru e u eni rahasz eior) e kanik ir içi içine sokuşu öe oaka irike
Fraa allarıı aarıı uallaırıp peie içi uaıları çeili imgeler. Roar 52585, Baf 152589 D Bella 52-560 raız ozaları.
ritmimizi yenien soyulaştraak ve ona ik ününü kazandıraak yeterine kişi görüyorum. akat Ronsardımızın şiir dehasının ında ne kadar rahatıka ve zevkle süseyeeğini görür gibi olduğum kra Kovis üzerine yazlmış güzel masaları ritmimizden çıkarmakla ona zarar vermiş olurum. Ronsardın önemini anıyorum, keskin zeksını tanıyorum, ineiğini, zerafetini biiyorum. Vergiliusun Ve gökyüzünün kakanar yere atıdı diyerek Romaıarın kakanarının37 davasın üstlendiği gibi, o da savaş bayrağınn davasını üsteneektir Atinalların rekhteusun sepetini gözettikleri kadar o da bizim (kutsa) tüpümüzü gözeteektir h Minerva kuesinde duran silahlarmzdan söz edeektir. 3 8 lbette, kitaplarmızı yalanamak istemeke ve şairerimizin alanarı üzerinde boy göstermekle hakaret edii olurum. akat aklımn başka tarafara gidip beni uzaklaştırdğı konuya yani tiranarn kendilerini güvene altına almak için, her frsatta, halkı yalnıza boyn eğmeye ve kuluğa deği fakat körü körüne bağımılğa da aştrmaya uğraşmaarı olgusuna geri döneyim Demek ki buraya kadar insanlarn gönülü hizmet [kulluk] etmeleri üze rine söyledikerim, tiranlara yanza kaba ve aşağı halk bakmından yararı olabilir. akat şimdi (kanıma) önemli bir noktaya hükmetmenin sırrına ve işleme araına tiranlığn desteği ve temeline geiyorum Benim görüşüme göre muhafzarın kargılarnın gee bekçilerinin konumlarnın tiranı ko
Romaılan Kalana Roma mologanda Romuuan ona Ro mann nc aı Numa Pompluun aalarınn dbn götn dşn bronz aan ann çrr ru nan aı lan biçimnd olan l Ata ralıdır an gö Atna'ı uran bu ral bdnnn a ımn aama çn at arabaını ca mşt Mna tança Ananın anc addr.
Gnüllü Kuuk Üene Sylev
ruduklarıı düşüe kş tümüye yaımaktadır. Tra lar kaımca buları güvedkerde dolayı değl de daha çok usul gereğce ve br korkuluk gb kulaır lar. olluk güçer sarayarı hçbr araçla olmaya becerkszer çerye grmesde korurar yoksa slahamış kşler her hag br grşmde buumaarıda değl Hç kuşkusuz Romaı mparaorar arasıda güvelk güçer yardmya her hag br tehlkede kurtulamş çok az mparator buuduğu gb brçoğu da ked koruyucuları tarafıda ödürülmüş ür. Traı koruyalar süvar böükler yaya sa sürü ler ya da slahlar değldr k bakşta amak semez fakat gerçekr Traa destek oa ve tüm ükey kuuk atda tuta hep dör ya da eş kşdr Her za ma ç beş ya da at kş ra gözüe grmş gerek kedlerde gee steke gerek tra çağrmasya oa yaklaşmş ve öyece gaddarlıklarıı eğeceler yoldaşı zevker pezeveg ve yağmaladıklarıı orağ omuşardır. Bu a kş şeer opum ç köü olmas gerektğ doğruusuda etkler ve bu kötülüğü yaızca şe köüükerde değl aka kedlerkde de kayakamasıı sağar Bu al kş de çı kar sağladıkları a yüz kşs vardr. Alt kş traa e yapyorarsa bu altı yüz kş de altı kşye ay bçmde davraır Bu a yz kş buyrukar ada al b k şy tuar keder para hırsarıda ve gaddarıklar uyguamaarda yardmcı omaar gerekğde bu gaddarkar uyguamaarı ç ve öyese çok köü lük yapsılar k acak kedler yasa ve ceza araçları sayesde koruyalser dye u altı b kşye toplumsal koumlarıı yükselterek ya eyaleer ya da maye şler yöem verrler. Bularda sora geeer çok daha aza kaabakr. Bu ağı çözmeye kak
Gön Kulluk Uzene Söylev
acak k Homos'ta znc çkk tüm Tanıla knd yanına tcğyl övünn üpt tana da u ağın yadımıyla alt n k dğl, akat yüz nln myonaın ağlandığını öckt. Bu ndndn dola y ulus'un Sza çv) zamannda, snatön sayısı atmı yn övl olutuulmu uaaa atamala yapmıt unaı adatn yndn düznlnms olaak dğl d tanığın yn dstkl çmnd youm amak k Ksacası, u duuma tanaın sağladğ aycaka, çıkaa ya da yn kazançaa uaı çün kü hmn hmn özüüktn holanan nsana kada tanlığn onaa ayda öündüğü nsanla da vadı Aynı kd doktoan ğ dnmzd çüümü ö vasa v o andan sona aka ksmında y hakt çms u y hmn ozulmu ölüm d ddkl olu , ka kndn tan oaak ddğ andan alayaak kallığn tüm kötü taakaa ı tüm ayak takmı k unaa kasttmk stdğm dvltt n azla kötülük n d azla ylk yapamayacak hıszla v kulağ kskl dğl akat atl yüks m hısya v hatı saylı paa tutkusuya suçand ılan kd anmttn pay alalmk v üyük tan atında kndn küçük tanla yapamk çn çvsnd topanp onu dstkmy aaa. Tıpk üyük hısızlan v tannm kosanan yaptıklaı l ülky tamaya çaıı dğ yolcula soymak amacıya özt tuzak kumutu dğl s pusudadı l kılıçtan çkn dğl nsana soya Aaanda anmtn ya da hç omaz sa u anmtn aannın kokusunu almayan tk k yoktu. Söyndğn ö, Büyük Pompusun 9 Kk
ompi I Ö 08) Roma gra v dvt adamıdı
Gönüü Kuuk Üzn Söyl
yal kranlara karş gönderimek zorunda kaş, bun arn yanzca çok ayda olmalar değ, aka daha e erernden dönüşe manarda kendern güvence a na okmak çin brçok güzel ve büyük kenn ifakn kazanmaa ve karşlğnda ödü olarak onara yağma ekerinin br böümünü vermeleri nedenyledir öyece ran uyruklarn brbrlerine krdrarak kul luklaşrr [köleeşirir ve öyle kşler arandan koru nur ki eğer bu kişiler braz değerl olalar rann bun ardan kendiini koruma gerekecekir. Faka yaygn olan şu özdeki gb ran odunu yarmak içn yne odundan çkardğ yongay kulanmakadr. şe onun muhazar, mzrakl akerer oleri; bu kişilerin de irandan ac çekikler oa deği Faka Tanr ve in anlar arandan erkedmiş kaybolmuş bu kişier, kö ülüğe kaannakan hoşnular Çünkü onar da ayn köülüğü, kendilerne bunu yamş olan kişiye değil de ayn onlar gb köüük görmüş oan, aka başkalana benzerini yaaayan kişlere karş uyguuyorlar. öyle olmakla brike, hak kuluklaşrmak ve iranlk işle rin yamak içn rann kanda bekleyen bu kişlern köüükern görmek ben şaşryor; aka arada rada büyük aalklandan doay onlara acyorum da Çün kü gerçeken irana yakaşmak özgürlüken braz daha uzakaşmak ve (öz gelş) kuluğa dör ele almakan başka bir şey olabiir mi? u kşier yükelme özenie rnn ufak br arça erk einler ara ukuundan andrnlar biraz kendierin, onra içerne bak a nar kendierini ve işe o zaman elerinden geldiğinde ayakann alna aldka ve kürek mahkma ya da köleerden daha beer kdkla köyüeri görecekerdir; böylene köü davraan bu kşlern kenderye kar
Gönüü Kuuk zrin Söyl
şılaşııldığda daha alihli e az daha özgü olduk laıı göecekledi. Köylü e esaf e kada kulluklaş ılmş olusa olsu yalızca kedleie söyleei ye ie gemekle yükümlüdü. aka a, kede yak ola diğe kişile alaklaşkla e kedde lüuf dlediklei göü u kşile aı söyledikleii yapmala yeel değild ou e isedğ düşüme le e haa ou memu edelmek düşücelei ögömelei geek Taa yalz aa emekle kalma yacakla ou hoşu da edecekle, işleii yapmak ii uğaşacakla ddiecekle, ou keyil olmasıda haz duyacakla e kedi kşsel eğele yeie oukle emseyeek mizala, doğal yapılaı değişmeye zolayacakladı Tiaı söyledklee sese işaele ie, gözleie dikka emele geekecek e de azulaı leilmek e düşücelei seelmek süekli olaak eke uluacakladı u mulu i iimde ya şamak mıdı? ua yaşamak deel mi? ula yi doğmuş i isaa değl faka yalzca sağduya sahip kşye ya da hi olmazsa i sa ehesi ola kşiye söylüyoum. Kedie ai hi şeye sahp olmayaak e ahaı, özgülüğüü edeii e yaşamıı aşkasıı elleie eeek yaşamaka daha sel i duum ola li m? u kişle zegi olmak ii hizme [kulluk] emek sele. aka kedlee ai olacak hi şey kazaa mazla; ükü kedilei ile kedileie ai olduğu u söyleyemeyecek duumdadla. Taı hükmü al ıda hepsi de kedileie özgü i şey elde edeilecek leii saıp zegilikle elde edeceklemiş gii daa ıla e hekes he şey almaya yaaya e kimse u eimdi dyeilecek kada le hi şey
Gönll Kulluk Üene Söylev
akmayan bu gücü ona kendlenn vedğn unutu la. Zengnlk kada nanlaı tann gaddalğına kul kılan hçb şey olmadığını ve yne zengnlk kada tana kaş şlenmş ölümü hak eden b başka uçun bu lunmadığnı göüle Tan yalnızca zengnlğ eve yalnzca onu mendcene dolgun ve alık b bçmde kendlen kaaba una gb huzuuna çıkan zengn le yok ede. Bu gözdele tanlan çevende çok zengnlk kazanş kşle bulunduğu gb b üe paa ve mal bktp daha ona hem bunla hem de yaşamlan kaybeden kşlen de olduğunu pek hatlayamı yola. Zengnk kazanş kşeden ne kada aznn bunu koudukaı düşünce aıaının ucundan ble geçmyo Tüm ek tahle gözden geçlnce tüm hatala anımanınca kötü yollala penen gözüne g p bunlan kötüüklene ahp oan ya da kullanan veya bunlan alklaından aydalanan kşlen ne kada çok ayda oldukla ve de onunda bu kşlen yne penle taandan yok edldkle göülecekt penle bu kşle yükeltmek çn hçb güçlük çekmedkle gb daha onalaı bunlaı koumak hakkındak düşüncelen kolayca değştmşled. Hç kuşkuuz, kötü kallıklan yakınlaında hç olmaza b kez bulunmuş çok ayıdak nann çnde başkalaına kaş tanın gaddalığını köüklemeye öncülük yapıp bu gaddalığa kendlenn de mauz kalmadğ çok az kme vad hatta hemen hemen hç kme yoktu Çoğunlukla tann lütunun gölge altnda başkalanın mallaı ve makamlaı ayende zengnleşen kşle başkalaını da kend mallaı ve makamlaı le zengnleştmşled. Iylkte öylene le gtmş ve edem le doğuluğun onlada öylene paladğı y nanla aanda tan
Gönll Kulluk Ün Söyl
taaından seviliş iisi ulunduğu aan u kişinin edeine akndan akdğında unun en kötü kişiede ile sag uandıdığ göüü akat ii insanla ile kendileini südüei ieee i akıa unan otak kötülüğü agıaala ve tianlığn kendi aaa ına oduğunu hissedip anlaalaı geekektedi. Işte i ii insanla üçüsü oluştuan Seneca, Buhus ve Thaseas40 içleinden ikisini kötü agıa i tiana aklaştş ve onun işeinin üütülesini eleine tes i etişti ikisi de tian taaından sevili ve sag gö üodu diğei ise onu eğiten kişidi ve çocukuğunun eğitii, kendisi için, onun dostuğunun güvencesini ouştuuodu akat u üç kişi de kokunç ölüleile, kötü eendiein söüne ne kada a güvenieileceğine eteince tankk etişedi. Geçekten, kendisine o un eğekten aşka i şe apaan ükesinden neet edecek kada katı üeği olan u kişiden ne gii i dost luk ekleneili ki? Sevei ieeen u kişi kendi kendini güçsüleştii ve ipaatoluğunu ıka. Eğe u kişiein düüst i içide aşadıkaı için kötü i sonlaı olduka iei süülek isteniosa, tianın çevesine dikkatice akıdğnda, onun göüne giip duuan kötüüklee südüen kişilein de eleini uun süe kouaadkla göüecekti. Bö lesine tek ediliş aşktan öesine inatç sevgiden sö edildiğini ki duuştu? Ki u tianın Poppea'a oduğu kada i ekeğin i kadına tutkunca ağlandı ğn okuuştu? sa daha sona Poppea onun taan dan ehienişti. Annesi Agippina ona ipaatoluk
Üç No çv m bumş ş. Soala No aaıa çlamışa; Sca v Taa a m oa amş B baı ayaaa gö No taaıa lmş .
Gönüllü Kulluk Üzn Söylv
ta ye açmak ç kocas Clodus'u ödürmüştü. Nerou kede ağlamak ç oa hç zoruk çıkaamaka kalmamş her yaptğıa da göz yummuştu. Demek k ked oğu sütüyle esedğ çocuğu, ked elleryle tahta çıkardğ mparatoru taafıda Agrppa çok kez haete uğayp souda da öüme gödelmşt eğe Agppaı cezas oa u cezayı vere kş değ de aşka rs tarafda vermş olsaydı, hç kmse ou u cezay hak etmedğ söyeyemez mparato Clodus kada ahatkla kulaa sa, ya da daha açık söyemek geekse, öyese udaa r kmse olmuş mudur? Acaa ou Messaaya delcese aşk olduğu kadar kada öylese tutumuş r aşkas var mdı? Souda Messaa'y celad eere tesm etmşt. Iyk yapmay medkle ç udalalk sürek oarak taarda uluur Fakat, souç oarak akıaı e kadar kt olursa osu kedlee yak kşere karş gaddaık etmele ç oarda ak asl uyad ğıı aayamıyorum Kars olmada yaşamayacak g gözüke kş [ tra çok sevdğ kası çıpak oyuu görüp söyedğ u aaml söz çok yaygd Bem uyuduğum ada u güze oyu heme ko partıacakt. Işte uu ç, geellke esk taa çoğu gözdeer tarafda ödürümüşed tağı doğası taya u kşer, traı erkde çekdkle g ou stece karş kedle güvece alta da aamazar Işte uda doayı Imparatorar heme heme heps, tpk Domtaus'u Etee Commodus'u r kadı dostu ve Atous'u Macra tara fda ödüülmes g ödüülmüşled. 4
Dians 809, Cdis 18019) e Caraala laaıyla inen nnins 1 litilen tariede üü süüş Ra aarad.
Gönüll Kulluk zn Söyl
Hiç kşksz, ian hiçbi zaan ne sevi ne de seve. Ktsal b szcük, azz b şey olan dosk yalnzca iy insana aasnda bln ve kaşk sayg ie kl yaan b kle dei de daha çok yi bi ya şaa südüülü B kişiy başka bisinin güvenii dost klan onn don kavay güvenine sahi olas ve onn i doal yasn, düüstülüünü ve talln besd. addan nasszn adaeszin od yede doslk olaaz Küe kendi aalanda oannca b b kolo o yoksa bi akadaş o dei Bibleyle konşazla akat bbeinden çekne. Dos del sç oakladla. Bye bi neden oad zaan be ianda güveni bi aşk blak hç de koay deid çünkü hekesn üstünde olan ve hiçb akadaş bnayan b kişi zaen dosn snlann esnded. Adi b şekide ekeni ede ed düüstükten saaak iseyen kş he zaan dieleinin eşit oaak kab ede kendin şte b nedenden dolay bibileinin benze ve yoldaş olan hszla aasnda ganiein aylaşnda b çeşit düüstük vad bbein sevesele de hiç oazsa bibleinden çekinile biikleni bozaak kvvetle n zayaak iseezle akat tann gzdelei tian onadan he şe yaablecen, sencni akl yene koy kendsn zoayan ne b yasann ne de b devin blndn ve hçb yoldaşa sahi oay hekesin eendisi oldn endi süece tiana kaş hçb zaan hehang bi güvenceye sahi olaazla. Öyeyse açkca günen b kada nee ve b denl büyük tehkeye kaş hiç kisenn başkalann başna geen aked bilge oak iseeesi acnacak b şey de d? Tana bylesne gnülü yakaşan b kada
Gönllü Kulluk Üzene Söyle
inn (mın nığın göre) h numrı ypn n iknn öyediğ şu özeri öyecek cürei ve yüreki ek r kişi ie çıkmz Mğrnd eni ziyre e gemeyi gönüden ierm k n doğru geen ir ürü hn z görmeme krşı enden uzkşn ek r iz e göremiyorum. Bu e nnr irnın hzineernin prdığını görüyorr ve hep onun nnının çığı ışıkr şşkınık kıyorr u ydınık rındn cezedp ykşıyorr ve onrı kü emeken geri kmyck on evin içine grdkern rk edemiyorr. Bu şeki de (mrın nığın göre) ge Promeheu'un geirdiğ eşin prkığını gören dgın Syr unu öy eine güze umuşu ki gidp eş öpmüş ve ynmışı. Yine ynı şekde şr Lucn'ın 42 öyedğne göre eş ışıddığı çn e r hz cğını umu ederek onun çine giren keeek şk ir erdem ykıcı r erdemi mış Bu gözdeerin hizme ekeri kişnin enden kur udukrını ku edeim ir kez. Fk ondn onr geen krın enden kendiern kurrmrı onkız dır Eğer u kr iyye dvrnışını nyış krşımk y d hiç omz u durumun k uygun oduğunu k u emek gerekr. Eğer kr köü ve onrın ek eendi ernn r enzerye kendne özgü gözdeere hp omkn ger kmyckır gene ork u gözdeer kendernden öncekierin yererine hip çıkmzr h unrın mrını ve yşmrını eerinden nzr rh edemezer. Nı ouyor d öyene üyük r ehke ve öyene z ir güvence on 42
a Bti'nn sözn ii !alyan anis şair Fane Peraradı 3013).
Gönll Kulluk Uzene Söylev
bu be yeri ede emek ve bu çok zararı eendiye bü yük bir ızdırap içinde hizme emek iseyen baz kiier buunabiiyor? ee gündüz ek bir kiiyi honu kı nayı düünek ve bununa birike yeyüzündeki hiç bir insandan korkumayaak kadar bu ek kiiden kork mak darbenin nereden geeeğini kesirek uzaka seçmek yodaarın enrikaarn hisseek için süreki oarak gözü eike kuağı kirie umak ve ne açk bir düman ne de güveni bir dos buunduğundan her ki inin yüzüne güüp herkesen çekinmek süreki güeç bir çehre ve donuk bir yürek ayarak neei oaaak içine kapaı omaya da üre edeeek Tüm bunar ey Tanrım ne biçim bir zdrapr ne büyük bir adr? aka bu büyük aının karığ oarak adıkarının ve uğraarndan se yaaarından ede eikerinin ne oduğunu görek büyük bir zevkir. Doğa oarak hak kaandğı adan doayı iran deği aka kendini yöneeneri suçar hakar uusar köyüsünden çiçi sine dek herkes birbireriye yarırasna bu kiierin adarn biir onarın erdemsizikerini açğa vururar bunarın hakkında binere aağayı söz hakare ve beddua ederer. Tüm duaarı ve üm diekeri bu kiiere kardır Tüm beardan her veba sagınından ve her kııkan doayı bunarı sorumu uarar arada sırada bu kiiere bazı yapmaık saygı göserisinde buunduk ar zaman bie içerinden bunara sayıp söver ve buna ra karı vahi haanara duydukarından daha da aza iksine duyarar e insanara yapkar hizmeen doayı ede eikeri öhre ve onur budur insanar bun arın her birini paraparça eseer bie yine de ızd raparn ne rahaaabiirer ne de yar yarya yaırabi irer Ebee bu kiierin öümünden sonra geen ku
Göü Kulluk Üzene Söyle
şakla hiçbir zaman bu Hak Yiyicierinin4 adlarını bin kaemin mürekkebiye karalamayacak kada embe ol mazla böylece şöhrelei binlece kiap içinde ayaklar alına alınır ve sonraki kuşaka aafından söz elimisüründüülen kemikleri bile sürmüş oldukları köü yaşamdan doayı ölümleinden sonra bu Halk Yiyicilerini cezalandırmaya devam ederle Demek ki öğeneim aık öğreneim iyi davranmayı Ya onurumuz için ya da bu erdemin sevisi için özleimizi ökyüzüne üm yapıkaımızın anığı ve üm suçlarımızın doğru yarıcı olan yüce Tanrıya kadıaım Kanımca doğu düşünüyoum ve yanımıyoum çünkü ümüyle özülükçü ve yumuşak huyu olan Tanı'ya iranlıkan daha aykıı bi şey oamaz ve Tanrı orada (cehennemde çev) iranla la suç oraklaı için bazı özel cezaar hazıamışır.
Hen da a kallar çn ladı kaa
Prf Dr. Mehmet A Ağğrı La Boeti v iyasal Kulluk
Boi v Ss Kuuk
GIRŞ So ylada Fasada yeide keşedileye aşaa i XV. yüzy düşüüü va Eiee de Boie ve ya Discus su l Seiude Vlnie (Gnüü ulluk Üzeine Sle) z süe dei i kal ğ içie gömülmüş ola küçük ya gü Si yasa düşücee aihi" zmaaca öemii kavadğ ve hak eiği yee oldğ gözeiyo z. Yak dos üyük Fasz düşüüü Moaigei Kamca La Boie çağz e üyük isad" diye söz eiği düşüüü kalk çeeii kas, acak ya yeide i yomaaçözümeme süz gecide geçiilmesiyle mümkü olmş. Ya, zyla oyca miia i çeçeve içie komş ve açda değeediilmişi Siyasa çaşmaa eksei ve ieiği değişikçe e aa o kedi göüşei doğsda klaa yei siyasa güçe e liişi. Fasz Caviciei oa uuen ' lada
Gnll Kulluk Ün Sy/v
mhriye yadaşlara, 78 deimieride XX zyıı yüksele proletaryasıa deği eşili güler Söyv krl düzee, siyasal ikidara karş ıkş dy glarıı die getirip pekişire ir yapıt oarak algılamş ar ve o yöde okmşardr Ierdiği temel siya sal görüşler fark ediememiş oa Söyv so olarak her milita risalei her siyasal hiiv yazs aşa gelee karşılaşmış yai tkalğı iie düşmüştür ysa La Boie döemii somt koşlarda ağımsz ağıı ok ileriside ir yapı oştrmşr. Fakat la, La Boiei ağ ve oplm d şıda oarda soytlamış ir iimde düşüe üret iğii söyemek istemiyorz da her düşüür gii, dö emii oplmsa ve siyasa olglarda hareket et mişir Bla irike, olştrdğ siyasa düşüeler, güü isaıı da doğrda igiledire emel sor lara değidikeride doay arihse oytlar aşp i ze kadar aşmşardr. B og, ir akıma düşüei eli ir göreei özerkik taşımasıda ileri gelmek edir. B iidir ki ir Plato ir Mahiaveli ya da ir Hoes düşüeerii, iide ldkarı zama ve mek kesitii sııramaarıda krtarmşlar ve oara evrese ir ielik kazadrmşardr. B dü şüürler topmlarıa özgü sorar kedi görüşleri doğrlsda özmeye ğraşırarke siyase alaıa geellemeler ereveside yaklaşmşlardır. Siyaset olg s tarihsel süre iideki eli ir opm ve o topm isa asda değil de zn plitikn a yai siyasalaşmş isala irlikte oraya ıka geel siyasal sorar asda ee almışlardır La Boie, özeliğe sahip omaka da öe sözü ü ettiğimiz düşüürlerde farkl olarak milia ir t
Boti v Siysl Kulluk
tu takıaşt; Söyvi syasa aeada apşa ta aada destekeek aacyla kalee aamş tı Yapıt e taığı ya da oaş yegs, e de cuhuyet ya da deokas övgüsüdü. Söyvi hee aşda La Bote eştl hüküet e üze de tatışmak stemedğ oaş ötek ej ede daha ı y, yoksa daha kötü oduğu sou uyla gleedğ et. Buu söyleyeek, yapıt ı slaıı otaya koymaya alştğı saılas. Ta tese La Bote syaset geş aa de ele aaak ou kede kou ed; aşka deyşe, syaset şu ya da u dş göüüüü değ, akat doğuda doğu ya özüü akaaya yöel. yaset olgusuu ktda lşkle de algıla ya La Bote ugü e kaaa kucalaya, saa ı as olup da taat ettke üstek taat etekle kaayıp oy eğey hatta kuluk etey azuadık la" souuu yapıtı odak oktasa yeeşt. u , syaset üzede düşüek yöetlee du uuda ola saaı u duumda kalak steele edee aaştılas oaktad. Fakat La Bote ktda olgusuu ve uu deook dayaaka geş aada hegeoyay deleeke yet ez ktda lşke ağı e üst düzeyde kuusal aşış e, aşka deyşle devlet souua yö e. Taı ya da B" ktdada yoa kaak XV yüzyıl Fasasıda atk akca elgleşeye aşlaya mode devet geeğe ulaş Bu akm da Gnüllü uuk Üzin Sl, geekte, devet k tda özü üzee, kava La Bote taaıda ku alamş osa da devet egeeğ teğ üze e yaplş söylevd.
Gönülü Kulluk Üzene Söyle
u deneme yzımızd Söyv'i yukrd eirien eme krmr (yn ikidr hemegony e dee ereesnde ü yrı öüm ork irdeeyip yorum my şcğız. . IKTIDAR Söyen yüzeyse r okunuşu, u ypn rnığn ir yergisi iimnde gınmsn neden oir ys yukrıd erğmz g L oenn mc herhngi ir siys rejimn yergsni y d ögüsnü ypmk de ğidr Üsek siysein ne oduğunu ıkmy yöne en L oe m siys rejmern y d m sys kdr imernin yn kpy kkrı, yni hepsinn köü odukrı inncını şımkdır Fk öyesine oumsuz r görüşü enmseyen yzrn rdk r nrşs uumu knrk her rü yekey (oorieyi ydsdğı snmsn. Örneğn, ie inde ouşn kidr şkierine krş değdir; dhs ie üyükerne i emenin nsnn doğ ypısındn kynkndğını e kın uyruğun uygun düşüğünü k ermeke dir. L oenn irdeeyip üyük r köüük ork e medği kidr opumdk reyerin ümü zernde ekisini hisseren e opumun yzgısını eireyen k drdr r şk deyşe siys kdrdr söz konusu on. Anck siys nropoojnn ugur göz önün de uunduruduğund Söyv sözü edien sys ik B yaında yaa dar aaın anaşı. B guy yönn açından güç (puince ya da yalnıza da' (puvir) yönlnl baıından gönüllü ll (eritude vlntre lara adlandıışı
Boie ve S�sl Kulluk
ta oguunun (özk XV yüzl blg bkmnn yzğndn doay) nı b aan n outuduğu ya da daha doğuu bunun yanızca bl b düzy nn aındğı göüü. Günümüz anopoogann büyük b böümü, yatn (v buna bağmlı olaak yaa ktdaın) bütün topumal omaynlaa kn oduğu göüünd bmkd. 2 P Catn (yaal) kdaın buunmadığı opum yoktu" dy bu göüü ok ak b bmd öztmkd 3 H üü topuma yaam yaa kda kn zoun lu olaak yaamakla blkt bu kn adka b ml bük fakkla göt. Önğn, özkl k" toplulaa özgü faklamı, dağınk yaa k daa bl b mkzd opanp kuumaaan yaa kda aanda b bnzm kumak py gütü. So una b aıklk gtmk n anam Lapn yapmı olduğu dokuz ayı yaal ktda düzy nf andımandan yaalanıab 4 La otnn yaal kda anlayı kznc düzy uygun dümkd u düzyd opuma k, (mu dd kuanm b mnd) hükmdnln lnd opanm v uzmanla m b hükümt aygıt bm yan yaal ktda kuumaamı v gmn" dvt oaya km u aıdan dğlnddğnd, La odk yaal kt dan modn gmn" dv özdm oduğu
eoges BNDIER Anthropologie Potique, Pars PUF 199 s V Piere CTRE So contre t, Pais Mnuit 19 s 1 eanWiia PEE Vire sns Ett? Pas ei 9 s 553 iere,Castresn görşn ayaşaa er touda siyasa dan bu ndunu savnr, faa ondan faı oaa en ie syasa ida biçi inin be şiddei içerdin ab eder. Bu ii iab arşaşta ta için bz Mee O UR Devesiz Oa ya da Oa a Yp No 5 98 s 0109
Gönüllü Kuuk Üzene Söylev
anlaşı. Bu nedenle Botenn (gene anlamda s yasa kdaın deği aka yöneenle yöneilenle ay ımn belgneştien devlet kdaının özünü açıkla maya çalşığını söyemek daha doğu olacakt. 'in başangıcnda buunan Homeosun k d zesinden ilkini· Astotees de Poitika adl yapıında çeştl yönetim bçimen nceleken kullanmıştı. 5 Astotees bunu kidan hakta oduğu yasalan bu lunmadığı bi demokas bçminde youmlamaya ya kn göünmeked. Böyece y ve köü ejmle bibi einden ayt etmeye yaayacak b öçüü yani yasa kıstasn otaya koymakad ysa La Boie hem yasa hem de oote öçülene başvumadan büün ejm edeki hükmeme sounu üzende duu. Machavell yi andı b biçmdeklask düşüncede başat olaak kabu eden kaş ejime" olgusunu önemsemez Machiavelli içn syasal ktida ya vad ya da yoktu; va olduğu anda se meşudu Bu bakmdan bu aanda yi kötü gib ahki bi sınandma yapmak geeksz d 6 La Bote ise aynı göüşten haeket edp çok aklı b sonuca ulaş na göe haklı göseebecek hçb siyasal ejim yoku hepsi köüdü Hükmeme yetkis öree hiçbi yli bç efendinin lasından. AR!TOTE Ptique Pais Ediins nher 19 s 1 3 Planın Mee Tunçay aaından yapış lan Trçe çesinde Hersun bu ısasına ye erileiş e bu ısranın içinde yer ad e şöyle çeş: Hes'un ö bi şey diye söünü edeen ne gibi brçu egeenlii anaa iseiini biliyru rlaşa ı bieysel i?" ARITOEE Pltka !sanbu Rei Kabe 9 s. 1 18 Pltika Trçesinde gören bu esii Mee unçayn çer için ullandı TA inairn ngiize çerisinden aynaanaadı rad MARET Mahaell'de ah srununun e ediedini bunun er aandan aınıp pra aana yeleşrdin belir Böyee eşrulu iida elde ee e nu ua lgusu içine uulu . MAIRE e dctne du puvr Pais alliardClein des 198, s 9
Boie ve Siyaal Kuuk
i bir ek kişii y d bir çoğuluğu elide buumsıı ikidr shiplerii bu koumr iser eih y d kım youy iser hlk seçimi syeside ede emiş olmlr e uk bir öemi yokur Çükü si ysl ikidrı özü hiçbir zm değişmez biçimi e olurs olsu özü irkr hep. Boiei böyle bir spmd buluduğu bklrk ou siyse lıı özerk bir biçimde ee lm dığ soucu vrmk yış olur. lde siysei disel y d hlki emeer içie our geleekse ykşm erk edilmişir Siysl ikidrı ddırılmyck kdr köü bir şey oduğu vurgurk bir değer yrgs geirilmesi hlki kygılrı soucu değidir. Çükü Boie içi siysee hki o y d olbilecek hiçbir şey yokur Bud doyı siysl hki kurllrı uygums hiçbir souç geirmez dhsı soruu özüü lşısı ege our Zm ve mek içide değişe öze kurlrd hreke ederek siysei doyısıy siysl ikidrı) sı ol ms gerekiğii spmy yöelmek siysei e oduğu gerçeğii göz rdı edilmeside bşk bir şey değildir Işe Boie bu gibi görüşeri beimsediğide dolyı ypı mezikse ve hlki çıkmr d rıdırdığ gibi kedii de üopik çözüm yolr rmk koybimişir Bir Röess hümisi ol L Boie Hobbesu bir şeyi iyi lmk o şeyi oluşur prçlrı iyice gözemeke mümküdür" görüşüe koşuuk gösererek siysl ikidr icelemede ve değerledirmede bu Thas HOBBE görşn De Cve adl yaının giriş ölnde dle geiiştr. taran: Françis RNEON obbe Ea e droi, Paris E Halerin Mhel 98 s 5
Gönüllü Kuuk rn Söylv
olguyu var klan parçalardan yani insanardan areke eder. İnsann ne olduğu, ne gii ir doğaya saip u lunduğu sorunu yanlanmadan insan iişkierinin elli ir içim altnda sürmesi olarak eliren siyasal ikidar ve unun kurumsalaşmş şekli oan devlet mekanizmasnn işleyişini anlamak olas değidir Bu ağlamda La Botie devlei doğa ir gerçek oarak kau eden düşünceden üünüyle ayrlmakadr. Devein ireylerden ağmsz ir varlğ omadğndan aşka insan da Arisoeles'in zn pikn8 siyasa hayvan) yakştrmasna iç uymaz nsan doğasnda siyasalğa ilişkin içir şey yoktur yani siyasein özünü ouşuran ükmetneye ve özelikle oyun eğip kulukaşmaya doğru ir eğilim uunmaz La Boieye göre insann doğas özgürlüktür özgür omasdr Daas insan doğal yaps gereğince dünyaya gelirken özgür olduğundan aşka, özgürlüğü koruma duygusuyla da ezenmişir. aka Rousseau'nun nsan özgür doğar, oysa er yerde zincire vurumuşur" 9 sap RTOELE op c. s. 9 Jan aqs ROUE Toplum Sözlm, sanb da Y. 19 , s. 14. Rssa'nn Bi'yi kş ldn gösrn hçbir bilg yk Bnnla birlik k yapılanda daha adika br çnd lan Rssann özllikl Dcour ur lrgn ondmn d lngal pa homm (Tükçy nsanar asındaki Eşiszin Kayna ad alında çişir. ad kabında r sürdüü baz saan kl\and bazı örnkrin 'dkilr büyük bi bnzik gösrdi açıka gözlnbir. öyldiklizi kanıaak için birkaç örnk gri: Bti'd özgülüünü yiik çin gi azya ap ahza saldıan a sigsi Rssa'da da bnakad. (Bkz Dcour ur rgn Pars arnir Flaarn 191 s 33) H ik düşünür d aşkanln klk laşayı (köllşyi) güçndirdii görüşünd bilşkdir. B' y gör hak bir kr kl\klaşaya görsün [yan hiz alışkanıını dinsn] özgülüü öylsin ny k, aık nn yanıp ynidn özgülüünü l gçirsi lanaksız lyr" (s. 3 Rssa is b görüşü şöy di girir Halklar bir k nd alışıla ı aık bnada agç
Bo Syl Kuuk
taas andrrcasna Bote için de u k özgün özgürlük ytrlş, insan yozaşştr Bu yozaşa öy lesne üyük otlardadr k nsan, değ özgürüğünü koruak, onu ansaaakadr ie Üstelk oyun eğeye rza göserekle kalayp, kuluğu sevip ona gönülden ağlanr Özgürüğünü yiren u nsan, ayn zaanda insanğn da yitrir kend eniğn yadsdğ r düzeye iner; doğasnn değşes, yozlaşas sonucu ir hayvan ile değdir artk Çünkü hayvanar, nsanardan farkl oarak özgürlükern hçr şeye karş değişedikler gii onu karş konulaz ir gücün zorlaasya rseler le u kulköle durularn hiçir zaan enseezler, seeye iseeye, szlana szla na hizet ederer zan La Boe çn Öküzler le oyunduruk altnda szlanr Kuşar se kafes çnde yaknr (s 30) Hayvanarn öye farkl ir konu çinde ouşlar, onar ilgendiren iktdar şkernn (yan kendi arala rnda ya da insanarla oan kdar lşkilerinin) siyasal ir nieik taşaaarndan kaynakanakadr Buradaki işkiler yanzca hükete oyun eğe çerçeve si içinde gerçekleşr unarn eelnde sa, güç zik sel ask uunakadr Bundan doa, hükedlen le olaasızaş (s 141) I düşür arasıda r aşa ezei l llaşma (öeşme mazması şeyş açılamasda görüü. Boie çi Tia yrlar iriee dıraa laşırı Yüselme rsıya sçadııa şle. öüle [yai löe dmla a aamata hoşlar Çüü olar da ayı öüü edleie yamş oa işye deil de ayı oa gii öüü görmüş ola aa aşalaıa da ezeri yaamaya işilee arşı ygyorlar (s 0 B görüş Rossea içi de geçelid: Ytaşlar ö yüseme ttsa aıldıça e aşası yeie yüselee atıça ediei ezimese da ha olaylıla rıza göserirler hümeme olar ii ağımszlıa daa fazla öem aaır e aşaarı iir alıda aie iç edileri de zii taşmay al edeler" (s 9
Gnüllü Kuuk Üzn Söylv
leden kda onamaa ona ıza gösemee eke nemez ysa nsanla kulluğu gönülü olaak enmse le. Demek k nsan opumlanda een kda ç m yanzca askı uygulamasya yenmeyp kendn kaul eecek yen lşke de gelş deojk söy leme aşvuaak meşuuğunu kanıla ve öylece hük meme oyun eğme lşklenn yanna uyuma onama lşken de ekle Pee Clasesa göe sya sal kdaın geçeken va oalmes kda azusu nun kendsne geekl oan oyun eğme azusunu ya amasna ağld. Bu geçeğn lncnde olan La Boe syasal kdan va olup şeyemes çn hük meme azusundan çok gönülü kuluk ogusunun ye eşmş olması geekğn vuguayaak syasal aanda meşuuğun deoojk koşullanmanın (ya da koşullandı mann) ne kada öneml ye uuğuna dkka çeke. Bu konuya knc öümde daha ayınıı çm de değnecek Şmdk Boe'nn uaya değn çözümleeye çalışığımız göüşlenn manık sonuça ını oaya koymaka yenelm İnsanın doğal oan öz ean Wla LPIERRE syasal ktda şöye tanlaaktad yasal kda plusa düzenleenn geçekeştesn sağlayan bua naa e şkleyle ükeebyun eğe (güç şkenn de ğşken bağdaşdr. (LPIERRE p. ci s 1 Bu aada dgatk Marksn dele yanza b bask aa bçndek değeendesnn de terk edldğn belrte. ntn RMC'nn arkss düşüneye getdğ Deleegenya+dkatya" naas e buradan arekete Lus LTHER e Ns POUNTZ'n gelştdke delet bask ayga" le dele dek ayglar" kaaa kurusalaşş syasa ktdan bu k yönüne dkka çekked. Bununla brlkte Pulanas sn döne yaptlarnda dee aannn bu k kaala belenesnn yeter ladğn e bunun anak betse br değe buunduğunu ugulaşr Daa genş bg çn bkz PONTZ L 'a l puvir, l iam Pas PUF 198 P CLTRE Lbet Malennte nnable" n Bte Di p i. s. 39.
Boi v Siyaal Kuuk
gürlüğünü yiirip kllğ klelği arzlayacak kadar kü r dra düşes ancak elli ir ikidar iç inn yan syasal ikidarın (ya da a Boienin gzüy le, devlen) oraya çkasıyla gerçekleşr Blünüş olan her opl, r aşka deyşle insanlarn yneenler ve ynelenler şeklnde kiye ayrıldğ her ol, zo rnl olarak ir kllk opldr Byle r varsay enseyen Boe için lünüş opllar arasnda r ayrı yapak siyasal rej ürlerinden herhangi rn enseek ir kllk içii yerne ir aşkasını seçek deekir B nedenden dolayı, yazar l'n heen aşında rej ürleri üzernde arışak isee dğini elirir. B ağlada iser iseez syasal ikidarn kkeni sorn gündee geliyor. ünkü doğal zgürlüğü yads yı ylesine üyük ir külüğü içinde arındran siyasal yapılar dünyann heen heen her yanında gerçekleşiş drda Bir zn ptikn olayan insan siyasallaşıp" siyasein gerekirdiğ ağlılık ilişkleri içne giriş. (B arada, Boienin insanı siyasallaşan r aşka deyişle syasal kdar olşrp ona oyn eğen ek hayvan olarak algıladğn elirel) Öyleyse külüğün kaağı nedr Ark her yerde kolayca gz lelenen olg nasıl açıklanalir Boie yapının ilk sayalanda insan yaşaındak değşii r kaza" olarak nielendirir aka, kazanın nasıl oldğ devle in neden oraya çkğı sornn yanılaaz Casresin da elriği g, (doğa ile aklı zdeşleşiren anlayışan dolayı) yle r açklaaya kalkşak rrasyoneln (akl dış olann) nedenn araak anlana gelecek r Akl dışı olan, akl yolyla açıklanalr i
b,
35
Gnüllü Kulluk Üzerine Sylev
Buua birlke e de a Bte bu kua bir açklık etrmek sercesie eideki arhse öreklerde hareke ederek bu kaza iki aa etkee bağlar Kuvvet ve hle, a bazı isaar şiddet a da kuraz lk lua diğereri üzeride eemek" kurmaarı. Bu iki a sasal ikidarı ilk evresi arak şemaik bir biçimde amlaabieceğmz hükmeme b eğme lşkierii raa çkğ leri sürmek, hükmeme ar zusuu daha öcede var duğuu kabul emek de mektr. sa öürlüğü itrilmesi kadar bu arzuu da belirmesi dğaa dasla aka akrdr. Demek ki, a Biei bu açkamalar devlet kökee ilş ki değidir çükü sasa ktdar ilk aşaması çi ereke hükmeme arzusuu ktdar arzusuu erede kaakladğa değiimemiş, aızca bu arzuu amaca uaşmak iç ha lara başvurduğu belr imişir a Bte bu kula i larak kuvet ve hle" dışıda bir başka açkamas daha var ki, aslda hçbr şe açklamaz. Bu üçücü hak hçbir e de, hçbir zrlama mada durup dururke kedi kuköe kılması, bir başka deişle ked byuduruk aıa skacak sasal ikidar kurumuu aramasıdr Burada da devlei ede belrdğ öremruz zate Bei dedği ib hiçbir ede kur Castresı sapamasda hareket edidğide, lde devesz pumda dvleli tpuma a da br başka açıda ba kıdğda rasel bir aşamda irrasel bir aşama eçş a belree bu kaza edeii açıkamaa öeik hiçbir şe buluamaacağ çükü azarı ö
Ba ee içide MCVE, Pe'e he ala e de l gi daaaa eie göe şiddee a da azlğa a da he iii i de aşıı aı
Boie ve Siyaal Kulluk
zünde b ognn bi çe koeki deiken" baka b ey oamayacağ soncna a. ç kksz bi XV yüzy düünüü oan La Boie'den b son deinei syase skoojisi yamasn bekemek ise bona od). Söyv o dnemde binen ah aaak devein in sank çin b yazg omadğn oaya koya La Boe devei doğa omayan yaay bi km bçminde agamasya Machavei gbi obbes gbi moden siyasa düünüee yaka ancak onadan nem bi noka da ay. na ge deve omn vağ çin omn kendsni südümes çin zon bi ko (si n nn) değd. B bakmdan La Boenn ya om deveen bağmsz oaak düünüemez" ek indeki yeem kanya açk bi bakad smgee. Anoook bi yakam çeen Söyv insan ne Machaveinin H'ndaki gb bakaann kysn kazan kü bi yaak ne de obbesn 'daki ak günümüzde kasikem) deyiiy e b hm hmini . 4 La Boe'nn geçek bi ese naüazm bçimnde been doğa anay nsan hem cnseye ba çnde yaayabmesi içn he hang b d ya da yaay güce geeksinim dymayan bi yaak oaak oaya koya: Tan'nn veki ve insana n yneicisi oan Doğa s. 27) insana aksa ssa) yeee bezendimenin dnda ona ayn biçmde ya aaak bibieini anmaan sağa. Dahas va oan doğa eszke omsa eiszke yaaacak bi amen ev gmek ye dsn am esne insan
Homo homin lupu: nan nann k. geçen yaıar M HIVE L Princ Par Hahee 19 Trkçe Hükmdar, Syal Y. 198; HOBBES Liathan Pari Siey 19
Gönüllü Kulluk Üin Söylv
lar araaki evgii, aaşma aha a güemeie ee olur. Demek ki özgürüğü oğal olma iaar keierii aşkalara göreilmeerie irirerii olaş oarak a a aha oğruu kareş olarak (. 27) aaimelerie kaaklamaktar Karşk iririi tama feei ve uu oucu oarak elire cnsensus oguu ie, ialar kouş ma eteeği aeie gerekeşmekteir La Boie, Doğa herkei irleşirmekte ok irler apma ieiğii ( 28) azar. Claue Leorta göre öle ir görüşü (ai iaar oğal koumlar irleşip ir üü oluşurmak eğil aka herkei irler iimie varklar ürürmek oluğu görü şüü) ieri ürmek topluma iişkieri ireleri karş kl ieişim ve aaşmalara ağlamak, ireer ara aki farkllğ ike oarak kauemek ve u farkllğ gerek aşama amağ öemek emektir umlu (ve özgür) ir toplum, ialar ir üü iie eritilmeile kuruamaz; u, herkei kei kişiiğii koruup ürüreiliği ir ortam gerektirmekteir Böece e urukar a a urttaşar iriğii, ii ir topumu eirtii olarak göere i aa öeicieri aa ağa vurulmuş olmaktar.
Farlaşma pda öüney paçalanay yaa. Oysa radai a llı, r aıma mra işi düzeynde lnmaad e heresin ii ne enzeyen ier mas Bienin deyşyle pn daha sı ağlaa ağanmasın sağamaadı. ynı zamanda özgürlüğün e dsğn sümesinin ana irn çğl lmasyla ası ındığını eren Be daha ileride göreeğimz üzere ianı yani egemeni e de işde smla şan dee egemenlğn el anada " aa alglayara işinin rn nsanara yaan lşn nsan dğasına özgü hçi şey aşımadğn die geir B ağlada in i zamanada Cont'un Bire arş aşlılığ alında yamanmış dğn da gözden açmama gereir. Clade EFORT e N dUn" n s 1.
Boie ve Siyasal Kllk
La Boteye göre y topm doğaya, akla ygn olarak yönetenler yönetener arklılaşmasnn olş madğı ve nsanların syasal ktdarca r koyn sürüsü konmna ndrgenmedğ r toplmdr ğer sözleş me düşünürern termnolosne aş vrrsa top lm modelnn doğa drmn karşladğ söyene lr17 B yakştrmadan hareket eddğnde Söyevdek doğa drm anlayışının daha çok Locketakn andr dğ görümektedr çünkü her ks de drm ge nede rasyonel arşcıl ym oarak tanmlamıştır Bote doğa drmndan (yan doğal toplmdan) toplm drmna (yan devletl toplma) geçş açka maya kakşmamakla Locken çelşkerne düşmekten krtlmştr. Yoksa o da tıpkı Locke g lk d rmn yne de ell öçüerde rrasyonalzm savaşı a rındırdğını ya da Rossea g özgürlüğü snrlayan hatta yok eden öünmenn yapay eştszkern k drmda ortaya çktkarnı ka etmek zornda kala caktı Bölünme toplmn ontolok r yapısı değldr. 8
Doa duumu aramınn oluma bir yaşamı dışladı anmaın ç bu aam gr Hobb'ta, g oa haa Rouau'da gmniz toum duumunu ad d Daha gnş bgi çn bz MCPHERON, orie poliiqe de 1diidalisme pssessi de Hobbes Locke, Pa allmad 7 Bu baada THOMON, Rouauu bir a il bölünmnin uygar o uma çn olduunu brmdir l olum yalndı ınıfızdı, doaya aşı zayıf da oa bilşmş bi büün olaa çyodu Uygar olua da ha amaşı, daha zngin daha güçlü olmaa blit büün bunlarn açnmaz bi onuu oara da h zaman ndn aş böünmüştü. org THOMON, ski Ya Toplm Üsüe celemeler - Tacesi Ege ilt Itanbul, Payl Yaynları, L Boi'nn açıça urguamamış olmaa brlt dln oaya çşın da onom yaıı yi üzrnd güllin bir tülü yty n br onua ulaşılamayan atışmann taralarndan bnin göüşünü do laylı bi bçmd d ola yanıtıı görümd. L Boty gö bölünm
Gönüü Kuuk Uzn Söy
La Bot Rossadan farlı olara ölünmnn ol madğı r toplmn li d hçir zaman var olmadı ğ söylmz. 9 nsanlar yozlaşmalar sonc öyl r oplm ar amsamasalar il oplm ir za manlar var olmştr dahası l dünyann azı yörl rnd hl varlığ sürdürlmtdir Clastrs La Bod görüln a prio (pşn hüümlü) dvltsz toplm düşüncsinin yalnızca ümdnglimsl ir ç arsama olmayıp XV yüzyl aşlarında yni dünya üzrnd yazlanlardan klatan lağa yaylan lg lrdn aynalanmş olailcğni lirr 20 La Boi yn dünyann nançsız ralsz yasasz insanarına ilgi dymş v onlarda özgür doğal insan modln l mş olailr. Savna ir anıt girm istyn Clasrs d ir ölümün yni lnmş topllara ana yaal tdarın lnd plda ldna göe pla (e özellle en) eşzlern ee çn zrn lara deen rtaya çıa gerey deet Yan erley lan yaal yapıdır; e n alan çlenden deetr B zaana Maze aşş e şdede Marzn dşladı gerçeer p gün şına çaaya aşan CTRE le EFOR'n L Bte'y lg dyaanın nedenle rnden r 'n öyle r aı çeredr CRE, S cn a ad yapıtnda 9 5 Marze en eeşler yöne : Dee eley an yaal padr, y a en deş del yaa tda ş en öüü ş nden öne adr e n lştr Yaanlaşa en ladan öne yaadır dar eeen önedr en lan yaa landan aynalanr, delen aya çıışı ınılan elren erer CTRE'a göre, ee p ezeneezlenler çnde düzenlnşe düzenn alınn ş lara r güç yganaınn, yan delen öünü lştan eş şdde llana eenn lnd al edleldr Öy eye delete ne gee adr Nal la, deetn özü yan şddet pn öünene çnd e delen gördüü şle aa da yene ger etedr CLTRE, anlaaıya dele a araı lara gören Mar anayş yaddını le ürer He çn de da d tahel gerçe de aa raı n ge reen antal r aaydır. Pere CLTRE, Le Malenn nnale p c . 24.
ote e Sal Kulluk
ve bralar saarıa çok açık br aıf olştrdğ er sürer. er e kadar Casres b savı br keslk taşıyorsa da, La Boe çeşt zaa ve ekaarda var oldğda kşklaadığı ve opsal y br syasal kdar dra gereks dyla da kedğde gerçekeştğ böyle br topa öz e dyş oldğ br gerçek. Fakat Söyv br deal" opl üopyas çzeye yöelez. Br ta olaya La Bote b gerçek leştrlecek ya da e azıda Thoas More deyşyle gerçekleşes br ta çok br dek" odğ toplsal (ve syasal) br proe bçde saz. Ne de, söyev başda doğrda doğrya htap eğ ve özgürük ç eyle çağrısıda bableceğ hakta d kesş görüesdr. k bakşta yazar böye br t takıasyla br çelşk çe dştğü saıablr. Çkü kabı k sayalarda yrş öz gür yaşaa yede kavşaı hç de zor oladğ be rtr: Traa karşı koak ola savaşak gerek ez ble. Ülke oa kk eteeye karar vers br kere ra kedğde yok op gder." (s 22) A cak daha sora b krş oasıığ orada kalkar: Syasal ktdara brkte saları yozaşası öylese büyk boytara laşır k halkta b başarası bekeek ble boşa olr arık La Bote deyşye ı
Caein özn eii 'de bö şdr Faa eer bgn ne balıa alışın ne de özgre n een nanar doa b nan lar balıın ve ögrn ne oldn bederi gibi adlarını da hç daış olalardı vea r ola a da özg aşaa eçenei le arş arşa aalard hangin abl ederled Bir inana het eei de e alnıza ala bon eei eveelei einde şa dşee gee" 335) Th a MR anbl, Ce Yanevi
Gü Kulluk Uz yl
hakn çne üşüğü hasaık yan gönüü kk m öüücüü iyeşme m hiç yok Bnna ike siyasa kk, eigenk m oaak agıanmama. Hak ayakan ve a kıma süeki ayakanmaka. La Boe 1548 yınak üyük köyü ayakanmasn gömüş, haa üyük oasıka n yaşamış Ancak La Boenin gözüne ve nn gi ayakanmaa özgüüğü oğacak geçek kopş haeke nieğ aşmaz ve eve yok emey amaçayan aka eğişim anayışınan yoksn Bna, osa osa k siyasa üzen için e kğn, köeğin iaz aha şekeenip aanması" semne nan eyemeen aşka şey eğii. Üsek, va oan kaı yıkıp onn yene insancı ymşak i syasa ejim geimeye yönek i ayakanmann ğeenen hiçi fak yok, haa geçekeşse çok aha köü sonça oğ Tpk Sezan kğ aaşıan zehi ymşakığı" (s 46) gi paenas ve popüs göünüm göseen ikaa önemine, nsanaın kğ sevip on üm enkeiye enmseee çok koay o ve öyece hç omazsa azı nsanaa yaşaaen küçük özgüük şğı a eyip söne. B ağama La Boe'nin köümse i üşünü oğ e süüei. Geçek kopşn ancak insanan kk pskooisinen kmaana ağ oğ anaşıyo ysa a oanaksız göünüyo çünkü pskooiy süeki yenien üeen insana köeğe ko şanan mekanizma süeki çme işeen even a kens (ya a Los Ahssen eyşye evein eoojik aygıa. Syasa ikan km saaşmasıya iike, even kensini süümek içn geek oan (even geekiiği üzenek eook
o Siyasal Kulluk
öyem de beiriverir. Böyece bir kıır döngü içine gi rimiş olnr evetten krtmak için b pikoojiyi yıkmak gerek, b pikoloiyi kmak ie ancak deveti ortadan kaldrnakla mümkün! şte La Botienin mt zlğa yönemeinin ardnda yatan amama b B nedene yaptını militan bir perpekti içinde kaeme amayan La Botie, ne alk ayakanmaann özcüü ne de XV. yüzy köyülerinin Marxı olmştr" 23 emek ki öyv miitanca oknnaya kakşlnca kötümerik damgan da yer. ya, b konya devlet i toplm devletiz topm" kavrama kategorii için de yaklaşldığnda La Botienin, döneminin bigi biri kiminin yeterizliğinden dolay tam bir biince aşa mamış olmaka birikte beli bir gerçeği" die getirdiği görülür. nn, Halk bir kere klklaşmaya görün özgürüğü öyeine ntyor ki artık onn yanıp ye niden özgürlüğünü ee geçirmei olanakz olyor." . 2) şekindeki yargı pek açk bir biçimde omaa da, günümüzde bazı antropolog ve etnoogan görüş biri ğine vardığ bir görgü aptama ormüe etmektedir: Geçiş yalnızca devetiz topmdan devletli topma doğr olr bnn teri içbir zaman gerçekeşmemiş tir. 24 Iktidar arzyla kllk itencinin bir kez ortaya çktlar m yok olamayacakarı görüşünden areket eden La Botie kitee bir eylem çağrıında blnmann iç bir onç vermeyeceğini kavrayp böye bir işe kalkış mamıştır 25
ABENOUR M e AUCHET M op t XX CATRE APIERRE gb düşünülern aunduka b göüş Markdek deez koün oplu aşaann r düş oaak agılana geekğin urgula L Boe'nin dele opldan dee topa geçeeyeeğn en eei onn az yruular aafından r anaşt ya da en aından anar
Gönüü Kuuk Üzrn Söyl
Söye, siyasa iktidaı kökei souuu yatsız ıak uu özüü eiledikte soa iediği aşat kouya yöeli. Göüdüğü gii kulluk isteci oyu eğme azusu, doğuşta değil fakat soada olmad. Bu azu ok üyük i etkiliğe sahi uumakta e isaaı kedileii oda kutaı yeide özgüüğe, yai kuumsalaşmş siyasal iktida dışlaya tou a dömelei heme heme oaaksız göümektedi Bu akımda siyaseti alamak, siyaset üzeide düşümek göülü kuluğu asl ouşu asl südüğüü akaması omaktadı şte La Botie, 'de u so uaı yaıtamasa ağık ei EGEMNYA
de tek i kişii ii miyoaca isaa hükmetmesi, adladılamayacak kada doğaya aykı i ogu e oyu eğee aısıda üyük i edemsizlik oaak gösteiliyo La Botie, ik öce, u duumu isalğı kokakığıda, aaklğıda kayaklaı kayakamadığı eilemeye aş Yat oumsuzdu: ki hatta o kişi tek i isada kokaili, fakat iyola s koktukada doay kuluğuköeliği eiseeei düşüüemez. Kokakğ da eli i sı adı e öyesie üyük oyutaa ulaş mas olaaksızd. Üsteik tia he tülü kaaa e uyguamasıa ses kamada kaaa isa saaşmak şi aıın r önüü ara değerlendriendei yanıgıy raya yar LDER'n Sylev haında ş özeri yrlarn ipi r örnğ dir B denee daa nraları e aşa dillerde dwin e ierin Prhn Banin e lyn öyeeerini dile geireedir Inanar idara aılı deği aa irirrine ardeş lara ağ lalıdırlar idar ladan: nare a LDUER, Exrai de Die Relin BOTIE Di opci 85
Boi ve Siyaal Kllk
söz kons ona cann vereye varacak kaar üyük ir yürekiik göseren insann a kenisiir 26 Neen korkaklk oana göre acaa insanarn zen ginik ee ee arzsna lnaiir i? En açk ia esini Lockea ş oan a ir güvence ve rahak içine alülk eine rna oal özgürlüken vaz geçip ir siyasa ikiara aana görüşü pek e yaa na aacak gii ei Faka La Boie ekonoik açkaay a reeer Sizler gözünüzün önüne en güzel ve en parak kazançlarnzn göürüüşüne, ara arnzn yaaanasna evlerinizin ve eşyalarnzn çanasna seyirci kalyorsnz. Öye ir yaşa sürü yorsnz ki hiçir şeyin size ai on söyeyeie cek ra eilsiniz (s 2). Yalnz hak ei aka eve ekanizasnn çeşii asaakarna lnp siyasa ikiar sahiine hize een kişier e can ve a güvenliinen yoksnrlar Düşünüleeyecek kaar ank ş görünen gö nülü klk olgsn var klan insan oasnn yoz aşasr ya a aha ors insann yozaşarak ir ikinci oaya sahip oasr. Casresa göre Boie oern insann ölünüş op insannn anropoo jisini kran ilk kişiir ve üç yüzy öncesinen Marxn kinen çok Niezschenin yozaşaya yaancaşaya iişkin çalşalarna şk ş oan üşünürür. 27 Eve özgür oa özgürlüü sevip kolaa oar ancak öz gürlüün nielii onn sürgi oaca anana gel ez çünkü oal oan ne kaar iyi olrsa olsn eer onn ak yapazsa yok or gier". (s. 33) La
27
Boe,
rala ç (dolayıyla kulköe duuları ürdüek iç ee ee aaıı ere i aara örek olara Oa adişahı'ı kl laı göerir. Pere CSRS, Lie Male le o.i . 3
Göüü K Üee Söyev
Botenn genekle, alıkankla ya da eğtm dye ad andıdğı kütüe ve deolok yapı nsanla üzende büyük b etkye sahpt ve zgülüğü yadsıyan b b m adğnda nsanlan bnc doğalan ytmelene neden o. B dmda otaya ıkan son, doğasnı yten n sann hl nsan oma nteğn koyp koyamadığı d. k bakta nsann zgü b vaık omamayı yeğ leyeek nsan olmamay setğ sanlab ysa, bada nsanın yen b tanımlanmasıya kaıaılyo. Insan, doğasn ytm olmaka blkte, b bakma h z güdü; ünkü b kez yozlamayı, yabancamayı se mt sem yapan yne kendsd. Öye güüyo k zgüük yesne büyük ve yesne ho b ylkt k, b kez kaybod m tüm ktülükle aka akaya s aan" s 24) dyen La Bote n yabancılama lk nce syasad ekonomk yabancıama bnn adn dan ge Doğasınn bozlması soncnda nsanın sten c de anlam değt zgüük yene kllğ amaa Bnn yanında kk etme akanğı nsanda b et zgüük bm al. Bylece nsan k ay ve kat) doğaya sahp olablen tek yaatk olaak bel. Eğtm ve alkanlıka kazanlm he ey doğal odğna" s 38) ge syasal ktda otaya ıka ıkmaz bnc n san doğas yen knc nsan doğasına bakı ve yen nsan yan yozaıp yabancıam nsan geeklem ol. Insan doğasndan yoa ıkmı oan Hobbes yüz yl sona bna benze b güü syasa kamnı teme lendmede kanmt 28 akat Hobbes Boteden
Tas HOBBE'a gö da dmndan pl drna gçilrn nsan da dşir daa drs gçşin lailmsi çn il ön insan ndi dasnı dişi; aat i yzaşa dil a trsn gç insann a çşıdı
Boi v Siyasal Kulluk
ark oarak, ikinc doğann insana özgü gerçek doğa oldğn, siyasal öünmenin rasyone ir varlk olan insann özgür iradesinden kaynaklandğn ve Hege'den önce gerçek özgürüğün" ancak siyasal iktidar krmna Leviathanaağm olmakla gerçekleşeieceğini iler sürmüştür ysa, de kllk doğas, her ne kadar insan tarandan ir çeşit özgürlük içiminde alglanmş osa da gerçek r özgür seçmin sonc değldir daha önceden elrmş oan syasal ktidar kşileri çeşitli yöntemerle yozaşmaya, r aşka deyşe klğ arzlayp seçmeye koşlandrmştr Iktdarn en çpak görünümü askdr şiddettir La Botieye göre insanlar arasnda dostlk, kardeşlik ağlarn kran dl, iktdar karşsnda ogy adandramayacak kadar aciz kamaktadr Hükmetme ie iktidara rza göstererek oyn eğme ilişkierinin ir ada tanmlanamamaarnn nedeni siyasetin di konşma olmadan letşim sağlamş omasdr r aşka deyişle di dostlksa siyaset şddettir akat siyasa iktdarn tam anamya gerçekeşmesi hele gönülü klğn olşmas için yalnzca şiddet yeterli olmaz; kvvet zorya kç zoryla insanlarn köe yaplnaarna karşn onarn kölelik drmlarn enmseyip sevelerni sağamak olanakszdr Rossea'nn en güçü gücünü hak, oyn eğme de ödev içimine sokmadkça hep egemen kaacak ka Bnnla lg laa söü b HOBBE anına baal: D öne eele deselenş e sölen söye şende beşeenden lşş asyne elelj hesa nsanın end endsn yaaasna yaayan aa ş Böyee nsan b ele esa nşa e gee e algılaayla haee edee osal nsann yan geçe nsann ya ıısı anaata şlen yene ge." Raynd OIN Poliiqu t Philosophi h h s Hobbs as Vn 9 s. 13.
Gö Kuu Uee Söyev
d güçlü değidi.29 değişiye çıkç elittiği üzee yöetee gözüde eli eşuluk kzy hiçi siys ktd, vğıı uzu süe dev ettiek şısıı gösteeez Meşuluk, ktd elde uudu kş y d kşe) e istee e de güüe ğıl ğ odğıd doly ye dol duulz i öee shpti Iktid dşd gei ve iktidı dh sğ teelle üzee otusı sğl yı ız gösteeyi) yüelte eşuuk, kokud kyk dvışı çeştl ödevede doğ yükülülükle çie döüştüü. Meşuu ğu elde ede iktid se, kedi çepeçeve s i gele, ç sste ytk kşle iktid iişk e kedsii sptdğı yöde lglı yo ç Göüü kuluğu gz ud yttğ ete L Botie, Rousseud dh le gide İslı köle klıı ede kokklıkl odığıd ş k, o oyu eğeyi ödev gi göeei de yetei değid Iktdı kedi t i güvee lt skies iç yöetilee oyu eğe i ödev gi gıl dşd, vee kll u kı uygusıı oyllı ve ktdd kykl he şey dolyısy kulköe ol) sevp südüek steele geeki de ee ı sysl iktid, otote teğie üüüş o ktidd Bouudu ty JeanJaqes ROUEU Topu Söeşei snb da Y 98 s erges BRDEU a Pas el 190 s 5. k kölelei köle yaan kaba gçse nlar kölelike an kkaklıkla l s şr" J ROUEU Topu Söe ei
Boti Siyaa Kk
ooe meş ktdadı ya da daha açık çmde kaa çıplak güç değ aka nsanan güen dya dğ güç şeklnde algılanan ymad" 32 Boenn aydın oaak he üü syasa eme kaş çıkması a olan geçeğ ktda geçeğn değştmez B akmdan La Boe, neyn op neyn olmamas çmnde deal oplm anayışıya lgl spekülasyonlaa gmeyp kaşsndak geçeğ anamaya aş e açk ça kaamlaı klanmamş olmakla kte) syasal kdan ototeye dönüşeek kendn aşka deyşle özünü haklı e meş gösteney aşamş odğn ga Zaten öye olmasaydı, syasa kda yee şemezd güünü ymaonama şkleyle pekş meden yalnıza hükmeteoyn eğme şklene dayanaak ağını südümes oanaksız old. Syasal kda asa nsanan on steyp onadğ çn adı Bndan dolay syasal ktdaın alığ pensn yönetenn değl hakn stene olontazmne) ağldı Mesnad La Boe le Mahaell'nn göüşlenn kaş yönlee doğ geşmeke ke ayn keden kaynaklandıklaını et Geek Mahael ge ek Boe çn ooe anak ykaının ka et mesye kl aka k pense ykanın ızasn zola ede edeeeğn öğeken dğe haka eddetmesnn ne den güçü şey odğn göse. " 33 Geçeken Boe'ye göe, syasa kdan yıkılas çn hakn ayaklanp müadeeye gmes geekmez e on desekememes, aşka deyşe pas denşe
Franços BOURR!CAD, Eqi d hoi d /tit Pas, Plon s. 0 . rre MESNARD L or d a phioophi po/i iq a XVI Si, as Vrn Baım 00
Gönll Kulluk Üzene Söylev
geçme yete olu Bu ağlamda La Boe'y Fan Devmne kada hakın öylene kaş kona güce ahp oduğunu açkayan tek düşünü olaak youmlamak mümkün. 34 Ancak n üünü gö önüne alndığnda u açkamanın halkın gücünü değl aka güçülüğünü vuguladğ göülü. Çünkü yaal ktda kee kuuup yeeş m hak u üyük gücünü pkook oaak ümüye yt. Bu duuda uunan hak oak doğa yolaşmış köleğ enmemş olan hakı. Denlkende yatan u gücün lncne vaamayacak kada yoaşmanın çne düşen hakan La Botenn eken yoku ve ondan tkncene aşağ halk aakaı dye ö etmekten de çekne Bununa lkte La Bote, u nanaa ütünüye oumu çmde yakaşa Boyunduuk atnda doğup da ögüüğün gögen le göeeyp köe omann ne kada köü şey oduğunu anlayaayan nanlan hoş göümelenn ya da ağışlanaaınn" (. 3 7) geekğn eltken gönüü kuluğun yeleşmende kdaın oynadığı ole dkka çeke. Çünkü nanlaın, çnde uundukla duumu doğa kaşıayp enmeele çn onlaa el değe ve davanş kalıpaı, e dünya göüşü aşaak geek. Bu deook şev yene geen de yaal ktdadı. La Bote tıpkı Paon g3 5 deolok koşullandıanın ancak
Fanç HINCKER nducn n Oeure Pliique de la Bie p., 2. an deal devleenn mdeln luştuduu k yapıında kuuacak yen düenn, kend deyşye balmumu gb bçmendlebecek" Yaa lar, V 8 e) çcuklan ya da knc kuşan benmseesye geçekleşeblecen açıkla: Flza) devemzde n ylı dlduanan hepsn kıda yaşamaya göndeecekle çcukaı alıp amann ve ana babanın göeneklenden kuyacakla Onla kend gögüene yukada anaımz ken
Bte ve Sysl Kk
tenen kaa skuaecek knc kuşak üzende etk oaeceğn de eke" Bundan sona geen kuşak özgüüğü hç gömep tanmadğndan doayı pşmank duymadan hzmet ede ve ondan önceken zoa yaptkan seve seve yene get Boyunduuk atnda doğan nsana kuuk köek çnde üyütüüp eğte" (s 3233) Doaysya u nsana, syasa ktda ykmaya yönek hehang eyeme kakşamaza Böye eyemn geektdğ özgü düşünceden, özgü adeden yoksundua kuuu düzen sevp enmsemekte ve südüdüke yaşamn dşnda aşka yaşam çme oduğunun ya da oaeceğnn e akna vaamamaktada Bu sonucu yaatan deook söyemd (doayısya deook söyemn adğ somut çmed unun patke ütünüdü) Bu akmdan d yanzca nsana aasnda dostuk şke kuan ağ oaak ee aan La Botenn madayonun dğe yzünü aketmeke kte pek y kavayamadğ anaşyo Bote, gö nüü kuuğun hakm deoonn esedğ göeneke den geenekeden eğtmden kaynakandğn açkamasna kaşn deoonn d (konuşma) e oan ağantsn kuamaz Konuşma hem yaknaştc hem paçaayp öücü k kaşt şev den yene get yanz dostuğa değ şddete tanğa da yo aça d Ilkeee ge yeecekle Devlet, V a) Bu aa yaamz ked ekeyle kaul emeze Faka, ee oa ocukla de de yaplm otak etm ouda yaa amz aayp emeyecekle kada ekleek , ae e u döem aaldka oa, u mde yöele dele uzu ylla üecede e uak kuku duymuyoum Ysl V, 5 c) ato'u öüme aktadmz k yap uad Devlet, Itau, Remz K., 80 e e a, Lae Gae 46
Gönll Kuu Üeine Söylev
e akldğnda konşmann, nanlarn rirlern tanman ağlap aralarnda dotlk ilşkileri olşran r araç çiminde alglandğ görülüyor (Doğa) irrimizle daha azla yaknlaşp kardeşçe geçnmek, düşüncelermizn ortak ve karşlkl ldiriiyle iençlerimzin oraklğn olşrmak için hepimze rden üyük armağan, e ve konşma armağann vermşir." (. 28) Ancak ortaklk, reylern r ü tün içinde eriyp tek Bir"in ortaya çkma anlamna gelmez. 36 La Boieye göre inanlar irlerdr, yani kşlk olarak rrlernden arkldrlar ve özgürlük, arkllğn karşlkl konşma karşlkl öylem düzeyinde ürmedr Bir aşka deyişle Özgürlük, konşmann karşlkl olşnda lnr drm ie ko 3 nşmaclarn arkllğn içerr . Demek ki in manğ çinde özgür toplm", çok eli olan oplmdr çok elliğn içinde irirleriyle dotça ağlanmş ve tençlernn ortaklğn" ağlamş olan nanlarn toplmdr Madalyonn dğer yzü ele alndğnda, konşmann apayr ir oytyla karşlaşlr. Bradaki konşma çok eliliğn yiirip diyalogdan monologa dönüşmüş olmandan dolay kardeşliğn dotlğn dolayyla
Çnk d öne e ertğmi gi Boe n çkç de getirmştr Doğ'nn tüm olnkl ğlşmm ile toplmmn ğn d k ğlm ğrşmndn e epmii leştmekten çok ire pm iediğini er drmd göermeinden dol tüm nnrn doğl olrk ögür odğ üene kşk düşmeek geeki. ( 3 B kond Menrd şöle ir rg rmkdr Doğl olrk rklşmş r ooee ol çn ognim oooe doğrdn doğr kş oln Boie ln, öerk onome e keinlike ğm innlr nd oşn doğl i oplmşm . cit. . 3) Bin SNGER Te oliti of Oediene Te Dore o Vont Sertde e/s No 3 Spring 80 2
Bot yaal Kullu
özgüüğün yadsnmas olaa bei. Siyasal idala blie doğann insanlğa bu büyü amağan, heesn ha olmaan çp bi aycağa dönüşü. ases'n deyşyle dan he üü ede ediş, ay n zamanda b söz (onuşma) azann da beabeinde gei. He da nsana aasnda işein düzenlenmesne ada buunan ve nsanlan end duuman onun yansğ biçimde aglayp yaşamalan sağlayan bu aaç üzeinde enden gedğnce bi eel ouşuma amacn güde. Snge bu amacn de sözü edlen an aandan geçeeşildiğn be Tianl, yalnz b işnin onuşup diğeeinn onu dnledği.. ve ieein iann söylemini eaamaan başa b şey yapmadğ b duumu ems ede. 38 Cases bu onuda syasal ejime aasnda b aym gözeme aaa değdi; ona göe, se pens se despo ise devle başan olsun he da ada m onuşma alanna hümemee almayp meşu onuşmann e aynağn da oluşuu 39 Böyece e meezden yayan söze, (a yii) dosu bağlan değ, aa opumun (en azndan yöneeneyönei lene biçiminde) böünmüşüğünü yansmaya başla. dan ulandğ e yönü onuşma bibnden a çeşl biçime alabi. biçmiye ehde ve oumalaa deseenmiş b uyuma olup dnleyenlein iaan sağamaya yönei; bu anamda onuşma da ogusuna çin olan şdden sözü oaa d
lb Be alı raı geellle uruslaı arlıaı sys r rı yere ullaı gö öüe aııa Sger' b üceye las la ralı ys ü sysl ejler aı aaa l pe y alaıaır Csres b u görler ç bz soitc cont it s 333
Gönüü uuk Üzene Söyev
şarıya urulmasa aşka ir şey fae etmez ysa aa öce e eliriğmz g siyasa iktaı kei güece aa sürüeimes uyuka ya a ku ları itaaıı zor kulaarak sağamasıa ağl eği; uu ç alkı rzası oayı kazalmas geeki. Yöeieei ika eimesie kulaıla araç ye kouşmaır; acak u kez uyumaya kyasa ü k i içerk e çim eğşm geçe kouşa eook söylem oarak karşımıza çıkar 40 Ye ouşa siyasal ikta yaptğı ilk işee iri eolosi otaya koyarak ikiaı oğalğ meşruuğu ya a geekilğ üzeie geel i kaı yaamak olur. Daa sorak ieooik ere kuulu üze ireyece eimsep oaylamasr La ote u urumu göeekle.. ize zme etmey e kuluk zeirii up ac ulmaay öğetmeei" (s. 33) şekle ie getii. Kş e olok söylem içerği mgeler üşüceer, alamlar ütüüü özümsemeke kalmayıp uu kei üzeyi e yee üetmeye e kolu uu soucu oarak ek ek eysel söyemle iktar yayğı söyem i tekaıa öüşür e kşi ir kısır ögü içimek alışkaıklar çemeri içie otuuur. Artık öyle i 10
Syasa kdaı ede utu kuşma yurma e deljk söyem" şeklde yapım medjk ayım uaı tmye dej d şda bd aamıa gelme. Iktda ua bmde bee kuşmas geellkle delk br kem aşımaktad. Bua karşık dejk söyem de şddete yk labl B kdak aşmalayla ıa Fas ssygla Budeu le Passer yöetle saa be dşe e daraş kalıpa aşamas emelde sa aasıdak g şkler berre. Bada areketle, g şkler gö adı edlerek ku de meş arak bemsetlmes ya da br başka deyşle yöe ee ede deljk egemel klması smgese şdde" (ioene mbque) karamıyla adladırılar Daa geş blg bk. Pere BORDI e eaClaude PASSRON Reproducion, Pars M 970.
Bi v Siyaal Kllk
sandan ikidarn sapadğ davranş ve düşünce kalpla rnn dşna çkmasn eklemek oşunadr işe La Boie, kulluklaşan halkn uyanp yenden özgürlüğü nü ele geçirmesi olanakszdr" (s 32) derken öyle r ekleninin ne kadar yersz olduğuna dikka çekmek edr. yruklarn suskunluğundan kaynaklanan r kaul görme kurulu düzenn uzun ir yaşama sahp olal mes için yeerli değldr. 4 La Boie, ranlarn... halk yalnzca oyun eğme ve kulluğa değil, faka körü körü ne ağmllğa da alşrmaya uğraşklarn" (s. 5 ) ya zar Önemli olan, yöneilenlerin çinde ulunduklar koşullar yaşam konumlarn enimseeleri değl da has unlar sevp arzulamalardr. Gerçeğin ideolojk anlamlar süzgecinden geçrlerek alglanmas, kşnn kulluğunu, köleliğn r çeş özgürlük olarak yaşama sna neden olur Buna ağml olarak, siyasal ikdara yönelik dern r sadaka (ağllk) elirir ve siyasal oplumsal kurallarla kurumlar üzernde akf ir yaralmş olunur Bu durum, ir akma Hoesun Leviahan içn öngördüğü kanlarn denelenip güdümlenmesi olgusu nu andrr w adl yapnda dünya nn kanlar arafndan yöneldğn leri süren Hoes, kdara kişsel kanlar oradan kaldrmasn ve kendi düşüncesn üün yuraşlara ek doğru, ek meşu dü şünce olarak kaul eirmesni salk vermekedr. 4 Ku rulu düzen çn ehlke oluşuralecek kanlarn doğ masn önlemek, özgür düşüncenin yok edlmesyle ola
Piere ANSAR, dlgi, ni pvir Pri, PF 977 2 Bu konda daa genş blg için bz Raymond PON p i. cae 9 Toie e 'Oinion 05.
Gnüü Kuuk Üein Syv
dı B lmn kl oabm dolojk v küü kolandmann baaıına bağld Kl düünc m dolojnn byl düzyd ynnn ç bçmln dönüünc v k b düüncl öz gü tnçnn üün oaak agılayınca hak yanz bdn olaak dğ, düün olaak da yaal kdan hükmü altna gm dmkt. 4 Böyc öyml dıaıya van b güdümnm by düünc" k yaal düznn gknm dydğ aktf dtk dönüü La Bot kabının baanda kdan oadan kaldıma amacyla halka on tmnz ya da dngn bozmanz myom. Faka yanzca on dtklmyn". ( 26) klnd öğüt vkn yaal ktdaın ayakta kamann halkan adğ dğ bağı oldğn vglamaktad. Bağmlık knn hakm doloj aacıığıyla gözdn aklanmaı b kn daha kolay v daha ağlam b bçmd üdüümn ağla. İnanlaın blnçzc yaadıkla b kl ağnn güçln o lmda çt alkanka yaama yaa ktdan kök amaı, b baka dyl kadnn" ağam t ml üzn oma dmk. Eğ b yamaza La Bonn büyük b hyk bnzğ ktda atndan kad çkmcn tüm ağılğıyla düü
arse kan çeşl olarla önelenlere benmset çeşkeren arnmş eleştrel çe blnmaan, çbr şe açklamaan, o anş aaştra bnla saa göseren kararlar leen brleşrlmş sölemn, ek bo üşünenn aralmasnak önemn vgar B sölemn benmelmesne gelşmş kle leşm araçlarnn ona o gö önüne anna, günümüek sasal ktaan üşüneer bçmlenr önlermee Botenn anna a a Hobbesn evat anna göre çk büük koaklara sa oklar görülür Da genş b g çn bk Herbe ARCUSE L omm unidimnionn ars n
Boi Siyaal Kulluk
parçaaır. s. 26) İşte buda doay siyasa iktidar özgürlüğü ortada kaldrakla yetiemez: Gerçeği çar ptıp bağımllığ özgürlük biçimide algılamasıa çaşmak buu gerçekleştirmek zorudadır buu ger çekeştirebidiği içi de vardır. Acak bu oktada bir yalgya sapamamak gerekir Karşmzdaki iktidar La Botie'i de belirttiği gibi herhagi bir siyasa reimi işaret etmez o kuramı e açık bir biçimde Hegeli yaptğı moder devlettiruyukarıa kedisie oa bağmlıklarıı özgürük oarak yaşamalarıı aşaya devettir. 44 Nasl ki köeik kurumuu oması ve Spar tacus gibi istisaları ortaya çıkmaması) içi köeleri köleliklerii beimseyip sürdürmeyi istemeleri gereki yorsa siyasa iktidar kurumsalaşmas içi de yöetileleri bağmlıklarıı seveeri ve bu durumu kedi katkıaryla yaşatmaları gerekmektedir. Her e kadar Botiei siyasa iktidar çözüme mesi sosyal sııfları varlğıı dışlamaktaysa da şimdi ye deği göüllü kuluk olgusuu açıklamaya yöeik olarak ortaya koyduğumuz saptamalar iktidarı meşruuk kazamas yetkeye döüşmesi ideooik söye miye aktif consensu yaratması vb. ) tek bir kavram altda Gramscii sııf iktidarıı irdelemede kulladığı hegemoya" kavramı atıda toplamak mümkü
HEGE Pip d la philoophi du do as eGallma 73 Geoge ORWEn 1984 (as Foo/Galma 77 s 1) a yaptn a Sava batı ya a Özgüü et bçmne sogana la nan ve alnn buna zümsemesn salayan vlet geçen sylemse üzeye çaptımasnn en uç noa nen olt. Ana günümüze eveen ba amacya savaa yapmalana ya a zgülüü ve emoasy sanma çn yen yen ıstlamaa le yasala" geele ne baına, b an (ya a aa) üopyaa çlen moeen pe zata omaımz güü
G Gü ü Kulluk Kulluk Üz z öyl yl
dür 45 Iktidarn ınfal boytyla lgilenmeyip La Boteyle birlkte ornn özüne inildiğnde iktdarın ki ayr düzeyde yani hem iyaal toplm hem de ivil oplmda gerçekleşğ ya da gerçekleşmek zornda ol dğ görülür Gramci krmallaşmş iyaal ikidarı (devleti) şöyle anmlar Devle = iyaal oplm + vl oplm yani zorlamayla zrhlanmış hegemonya Tam anlamıyla devlet dikaorya hegemonya" Bir op lmdaki yöneenler kemnn (ki b ier br hanedan iter bir nf iter bir pari olarak görülün) gerçek an lamda ikidar olablmei yaal aygıt elde tmaının dşnda külüreldeolok yapıya da hakim olmaına bağldr. B drm iyaal toplmdak zorlama hük metme şlene vil toplmdak hegemonya işlevinin eklenmeidr Yöneen ınf genellikle özel" olarak kabl edilen çeşili aygıtlar (ki XV. yüzyılda bnlarn en öneml kiliedir) aracılığıyla oplmn kültürel yönetimin elin de tp hegemonyaını gerçekleşirir. alk kileleri üzerinde entelleküel br denem krlr Ideolojik yönlendirmegüdümleme yolyla onlara yeni değerler yeni br dünya görüşü" (Weltanschauung) benimetilir külür aşlamayla da popüler kültür ya da halk ara nda yaşanan ikncl ideololer" yozlaşırılp yenden biçimlendirilr. Böylece kitlelern oplmn (yöneten
too GMS egeoy kvy lg olk bşvuul y pıl şuldı Nobeo OO ve ques EXER Gramsci iil oplum, k Svş 182 s. 7578 ve e böüle Hugues POR E Gramsi ahsl Blok k Svş 82 s 676 se UGUKSMNN Gs e Et Ps Fyd 75 s 1138 ve 205230 Moe MOH Pour Gramsci Ps Seul 17, s. 5JeMc POE ps polii poliiqu qu Gams Gams Ps opos 70 s. 223 ve sosı.
Biee ve Si Siyaal Kulluk Bi
yntn içink) ünüşlüğünü hak g mi v kuulu üzn nayayp stkl sağanmş olu. Gülüğü üz hgmonyanın kuuuğu olo k üzy, zoaayı şit şaakta v onaaya, cnsensus 'e ynlmkt Iktiaın askya izks şt aşvuması, gnlikl hgmonya şvinn a şasız ouğu anlamına g. Ancak y uua l hakim ioloj halkn u uyguaayı mşu olaak gmsn sağla. Tıpk zola kau ttin kualan aha sona aşkanka yaataak iolojiy nüşms gi, ktian olası şit kulanmını çok ncn oğulayp mşu kasıyla toplumsa i ksimin hatta halkın tümünün üzin uyguanan askı onayanıp kaul gü Dahası çşitli (mai v manvi) i çim altna lin u mşu" şit, hak taafn an zümsnk yaşan aymaz i paçasna nüşü. 'k halk n güz v n palak kazançaı nın gtüüüşün, talaaınn yağalanasına, vl nin v şyaaının çalınmasına syici kalmaktan" a t tiana tiana yağala yağalaıkça ıkça. yakıp yakıp yıktıkça onaa aha aha çok şy vmkt v aha çok hizmt tmkti" (s 2) La Bot'nin 50 yıl yı l ncki u saptama saptamasnı snınn hl h l gç llğn kouuğunu ii sümk mümkün: Günümüz hakın üzin uyguaığı mai çiki şt z v olaak alanımayan v onan aha çok zvi uunmasını istmyn ktaan sz ii m? Şti çağştan otama omaaın ggsn yaşamay i alşkank han gtmmiş v nimsi ğ syasa min knsinn istği zvi gnül n kaanmayan i hakn uunuğu syni m?
Güllü Kullu Uz Sy/v
Demek ki halkın ideolojie dönüşen bu şiddete bölesine koşuanması hegemonanın zaıığını göstermek şöe dursun tam tersine onun ne deni sağam bir biçimde erleşiğine erleşiğine ilişkin kanıtı ouşturur. zgürlüğün ok ouşu ie siasa iktidarın belirmesi arasında bir koşutluk vardır Bu noktada ise hegemonanın kurumasıla birikte gönülü kuluk olgusunun ortaa çıktığı görülmektedir; daha doğrusu iktidarın ideoojik başarısı sonucu aratıan bu eni ortam, ikti dar açısından hegemona adı alırken halk düzeinde gönüllü kuluk oarak beirir. Artık düna görüşleri düşünceleri, davranışarı biçimendirimiş ve hatta üstlerindeki baskıı bile naatan bir koşullandılmaa uğramış insanarın özgürlüğü deği de köeliği kabet mişcesine.... çok içten ve istekli bir biçimde kuuk hizmet etmelerini s. 32) a da siasal iktidarı erinde tutmak uğruna canlarını vermelerini" s 34) gör mek şaşırtıcı olmasa gerek 4 egemona ilk bakışta salt bir ideolojik olgu gibi görünmesine karşın iktidarın politikası önetimin karararı ve ugulamaarı taraından da belirlenmektedir. Sözler consensusu aratmada a da sürdürmede etersiz kalabiir ve genelikle bu böledir Bu durumda bazı olguların beiri toplumsa edilerin ideoojik önlen dirmei desteklemeleri gerekir Bölece, ideoloji, sö lemsel düzein sınırlarını aşıp elemsel düzee girer Ancak bu destekeici edimerle pratikler ideoojik sö lemin içerdiği tasarımların, imgelerin mitsarın so mutlaştırılmış biçimleri olabileceği gibi bu içerikten •
u e y örek öülük doo üme krş buu kdı hkm deolo tıd yolştıdıd dolyı kşe mılk r öürük bçmd yşmd
Bt v iaal u
tümüye ağımız da olaiir ve öylece hkim ieoonin güçenmeine dışardan" katkıda lnr. Iktidarn halk kültürünün maddi koşlarını değiştirmei kütür aşama işemini koaylaştırarak halk kütürünün daha üyük ir dönüşüm geçirmeine neden our na ağı olarak da kitelerin hakim ideolojiye daha dyar klnma ve toplumdaki hegemonik etkiniğin artımaı ağanır La Botie tiranlarn yrkarını alıkaştrmak ve gönülü klğ ürdürmek için pratik alanda klan dkları yöntemeri iktidarın krnazlkar hieleri oa rak adlandırır Eğitim ve aışkanlka (yani ideoojiyle) özgürlüğü ntan ve kköeiği enimeyen inanar ağzarına çanan iki parmak a ie içinde nduklar drma gönülden ağanıp on kendi arzlarya ürdürürer 7 Iktidarn aşvrdğ yöntemlerden ilki hakın zevk ve eğenceye düşürülmei oş şeyerle oyalanmaya yönendirilmeidir Tiyatrolar oyunlar eğlenceer göterier acayip hayvanar ödüler kmar maaarı ve diğer yştrucar eki halklar için klklaşmanın yemi özgürlüğü yitirmenin edeli tiranlğın araçardr." (. ) Kendierini öyle ir yaşama kap ran ve undan haz duyan inanlar iyaa iktidarın işine gelen ir niteliğe ürünürer Eemine" (kadınm) olrlar gevşeyip yumşarar. 48 La Botie'nin deyişiye
'8
B böümde Boe'nn haka kaş ok amas b m inde old göülü: (Halk kendini seene kaş kşkl kendisni aldaana kaş ise sa Alana anan iki pamak ba le cebedlen halka kada, ne ac düdüüne kap aa düşen saf b kş, ne de yem in olaya akan alk b balk oabiecein düşünmeyn. (s 9) n eşl böümlende yüks, y alk omaka kadnms ( ya da kadn olmann bi mas Boien kadna hakknda olm üşle sahip olmadn gösemekedi
Gön Kuuk Üzene Söyev
atk alçak e ymşak oan yüeke büyük şeyle (yan özgülüğe kaşmak ğna hehang b eylem) yapabmekten yoksnd. (s. 2). Söz kons oan b dum nsanan madd temele yaatmş yen b kültüün çne ottlmasd b bakma hegemonyann geçekeşmesd Klğ sedmeye yönelk b başka yöntem ktdan patenastpopüst b göünüm aaak haka bell madd çkala sağamasd Polantzasa göe cn sensus he zaman çn madd b temele sahpt Syasa ktda (delet) yanzca baskdeooj ksne ndgenemez faşzm gb en kat ejmle be kteele lgl olaak b dz olm önemle amak zondad Ancak b dm kteen sömüüsünü engelemedğ gb b sömüünün (göecel atdeğe yolyla) daha da atmasna neden o. 9 La Bote de ktdan el açk daanşann adnda yatan geçeğn bncnded e bun açkça bet Yyecekçecek dağtmas paa bağşlanmas ya da şölene düzenlenmes gb yglamala tanlan hak sömüeek ede ettkenn fak b bölümünü halka ge emelenden başka b anlam taşmaz. .... Özgülüğüne yenden kaşmak amacyla çoba tasn teketme ak edemeyen (s 45) hak yalnzca ksa adedek çkan gözettğnden doa ktdaa k köle omakta e sömüü mekanzmasnn çne yce gömümekted. ktda hak çn yen b yaşam bçm e bna uygn b deoojkkültüel yap oluştken yen halk kültüünün cehalet yaygnlaştc b ntek taşmas na da özen göste. Bu amacn geçekeştlmesnde se 49
Ni POUNTTZ
335
9
Boi v Siyal Kulluk
kedse ağ aydarda yararaır. kdardak grup ayda yazca keer desteğ kazamak ç de ğ dahas keer deoojk ve mora dzeyde ked dya göre uygu ekde çmedrmek ç kuaır.50 Hegemoyaı kazaımasıda ve srdr mesde aydıar oyadğı roe dkkat çeke Gramsc ktdar mcadees k öce deoojk omasda do ay hakm sıfı yöeteer çedreecek a ğmsz aydıar oraya çıkp sv topumda etk o maar öemeye çaıığı err. 51 Bu kouda daha çok SokraesçPaocu yakamı zedğ göre a Boteye göre Isaar keder taımaaa ve traıkta efret etmeere yardımcı oacak (s. 3) ge ker aydıarı kdar arafıda sıırad p deeemeer ogusu, gö kuuğu srdr mese katkıda uua öem etmeerde r ou urmakadır aka La Bote u saptamasıya yeterek kouyu deretrmeye kakımaz ve ktdar deoojkkt re aa yöetp yöedrme emde somu oarak kmerde yararadğıa k sorua değmez A cak her e kadar 'de açıkça görmyorsa da hakm dsedeoojk söyeme hurafeer yayp hakı saçma sapa açara te d adamarı (Gramsc' deyye) ktdarı orgak aydıarı çmde agıadğı er srerz. Çk Boe (k 50 ı
MA MAO, op 23 Gacc aydla a ve e adaaı eeletüe şeve lş göüşe , 5 . dpa ved ayaa dışıda, öele ş tapaa başvablA GRAMS Ayınla v Top lum abl Öe Y 8 At GRAMSI Mo Prn Aaa, Bey ve Tpl Y 8; ge ORT, Grami t la quion rligiu a Ap, .
Güllü Kuuk Üee Sylev
se sözcugunu hiçi zaman kuanmamasına kaşın) Machiavei ya a Hoes'u anııcasna siyasa iktia ie in aasnaki yakın iişkiyi göze önüne semeke kamaz inin i çeşit topumsa uyuştuucu işev gö üğünü e vugua iana ini kouyucu oaak ön pana koymay azua ve hatta mümkünse kötü ya şamaına estek omas için ikaç tansaık öneğin en yaaaa. s. 8). La otie u noktaa eeştiieini öze i aana yöneniip Fansız Moanşisini hee a. Dayı ve ionik aayc) i i kuanaak Fansız kaann ti anaan aşağı ka i yanaı omaıkaını vugua uaaki syasa iktia a inin yaımna aşvmuş ve kenisini inse ve kutsa içeiki imgeein simgee in, tasaman ouştuuğu i giz peesiye ötmüş tü 2 Ronsa Du eay gii zana yaattıkaı mitos aa iktian çevesine öümüş oan u peeyi aha a kaınaştmışa ve iktian aik oganik ayınaı oaak hakn u gizin etkisiye hizmet etmeye aışma sna s. 7) katka uunmuşa. Kaiyet uyuk ve emanaına açıkça göüen i çeşit çit i ku anım ise yapıan he tüü askının hakın iyiiğini gözeten i uyguama içimine anaşııp aganmasını sağamşt. La otie için he siyasa iktia i iktia imgesi yaatmakta. u yöne kuaan yönteme teknike eğişikik gösteeii; ancak iktiaın özü hiç eğişmeiğinen hep aynı sonu amaç güümektei
Doğu ERGL'n belrğ gb er dne on, er lak olun, deooj, kal oanla lgldr Bkz Ideoloj Üzern Dşee Sal Bilgile Faküli rgii Oakak 983 No. , . . Ferd DMONT Ideook rakern he zan herhang b aknlğa ranendane baş vurduklarn yazar Bkz L ioloi
Bie ve Siyaal Kulluk
yrkarda sayı ve hayrak doğrarak kr düzei yöeeeryöeieer iişkierii üvece aı da sürdürümesi. öyv öümüde öüü kk os ir iaç sor oarak eirmekedir Ideoojik söyemer praiker ve çeşii yöemer (öreği ikidar sahiperii Asr kraa ya da rweı big bther'ı ii kedierii haka hiç ösermemeeri ya da üümüz deve adamarıı eişmiş kie ieişim araçarı yoya süreki kedierii öserip kişiere doğrda doğr ya hiap emeeri ii farkı haa karşı yöemer), ik idar üzeride om ir iacı ya da daha doğrs sa ir içimde ikidar iacıı yarar eser ve yeide üreir. Demek ki ikidar heemoik omasya irike isaar ikidara yaızca zikse oarak deği, dysa oarak da ağaıar ve socda ikidar o s içerdiği kkköeik ağ içie kedi iseke riye sapap kaırar. Acak, raya kadar söyedike rimiz öüü kğ açıkamada yeeri değidir. B erçekeşmesi içi ereke zor ir koş daha vardır B La Boiei aımıya hükmemei des eğii ve emeii" krmas ya da ir aşka deyişe siyasa ikidar krmsaaşp, merkezieşip eeme deve oarak eirmesidir. DEVLE La Boieye öre öüü kk os haka deği de yöeimide ya da öyv'ki adadırmaya i ra"da kayakamakadr Acak öyv irici öümde eiriğimiz üzere iraı ardıda devei ir ikidar ardıda da deve ücüü (eemeiği
Gnü Kk zene Sylev
nin) uunduğunu oaya koymakadı Bi aşka deyiş le La Boie'nin ianığa zoalık ikidaına kaşı yö neliği eleşii çok daha dein e kapsamı i eleşiiyi, kısa i süe sona siyasal kuacılaın e dele adamaının egemenik diye adlandacaka moden dee e özgü gücün eleşiisini içemekedi lde egemenlik kaamı kulanlmaz; çünkü u kaamın eli mesi için 1576 yılını eklemek geeki 53 aka Boie u kaamı ilmemesine kaşın siyasein doğasını çözümemeye uğaşken una ağl olaak egemenliğin de doğasını kaayıp açklığa kauşuu Bodin Hoes gii çeşili moden siyasal düşün adamlaı, dele gücü (egemenlik) kuamn ianlğa kaş kualaken La Boie unadan aklı olaak u gücün doğası geeği ise isemez ianlğı içediğini ilei süe. de göülen ianlğ XVyüzyıın yaygın ejimi olan monaşiden e haa i akıma demokasiden ile aymak olası değildi Boie'nin ianlk çeşieesi unun açık i kanın oluşuu Ikidan aadan oğula geçişi ya da halkın seçimiyle elienmesi hiçi şey değişimez yöneim içimi ne olusa olsun ikidaın özü ianlk e ianlk kalı. Ikidaın geçek anamda ikida olaimesi yani kuumsalaşıp yeeşeilmesi için hakı ağmllığa yönlendimesi e kuluğu sedimesi geeki Işe La Boieye göe u du um ianığın a kendisidi Bi aşka kanı, deki ian imgesinin klasik ian anlayşıya ağdaşmamasdı. He ne kada Boie yapıının azı ölümleinde ianı geeneksel anamı içinde ele alıyosa da genelikle
57 egeen vrını siysl r lnın ndırn en BODINn Les Les Sx Lie Liess de de llaa Rp Rpbqe Delen Al Kbı) dı yt· nın yyn trd.
Bt S Syaal Kulluk U Bt
ira ile egemei özdeşeşrme youa gder Buradak ira ek başıa oup yalzlı oda yara korku da dolayı yalzca kaba güce şddee dayaarak hü küm süre ve deil eşide buluup keyce ka döke birisi dedr. 54 Boe Pao'da, özellkle de Arsoolese bu yaa ralıı doru" yöemler belirlemede br ölçü oarak kulaa alayşa kesiikle karş çkar Bu edele ira ikidarıı meşru oma dı ya da bu kdar yasaar çied söylemek gere duymaz ble. Nasl olsa ra egemede ira ık da kurumsallaşmış merkez syasal ikdarda başka bir şey deidr La Boe ira bemlemede baş vurduu br mge, Hobbesu Levahaıyla büyük bir bezek göserr Boe raı iki gözü, ki el ve bir bede s 25) ola sırada br isa olarak göserr Acak bir üce sora bu isa kedisie halk arada ve rimiş bir sürü göze, ele ve ayaa sahip olduuu açk lar. Böylece iraı görüe bedei dışıda br başka bedei daha belirir Bir bezeri bulumaya bu bede, hem dier isalarda adr hem de her şey görüp her şey yapabidide dolayı, herkesi kedi içde opamakadır Tıpkı Levahaı k basm kapa ıda buua brçok isa bedeide oluşmuş ölüm ü Tar resm gb 5 5 La Boei bu ira bemee s de, bir yada herkesi yazgısı elde ua ve yöe leer kesi dşlaya kdarı öe yada ek br or gaik kimlie sahip büüleşmiş br syasal oplumu
Grrd MARET, L Gene Gene de 'E aque aque n Htr d Idlg, u l drecn d Frn HATEET, Hacee 1978 e: , 0
04
Bu e çn Mee Tunçay deleyen) Bat t a S Syaal Düşü Düşünc nclr lr Tar Tar h2 Yn Çağ An SBY, SBY, N 8 8 199 19 9 9
Gön Gön Kllk zerine zerine Sö Söylev
simgelemektedir. Bir aşka deyişle, ayı imge hem ö lünmeyi hem de irliği içermekte, iki karşt işle aynı anda yerine getirmektedir. Salt hükmetneoyun eğme ilişkisi üzerine kurulan ir iktidar kendini tam ir güvence altna alailmek için yönetilenlerin onamasn elde etmek consensusu sağlam sağlamak ak zorunda zorundadr dr Bunun yolu yolu meşruluğun meşruluğun kaul kaul et tirilmesinden geçer ve öylece iktidar ilk aşamada yok sun olduğu ir oyut kazanır. Ancak gerçek anlamda ir meşruluk kişi(ler) üzerine değil, yapılar ve u yap lardan kaynaklanan ilkeler üzerine kurulailir Bu a kımdan, iktidar, kişi(ler)den ağmsz kılndğ an soyut ir temele gereksinim duyan soyut ir irim durumuna dönüşür. Bu temel devlettir. Botienin kullandığı ir enzetmeden hareket ederek Coloe Rdostaki devasa heykelin) tiran (yani iktidarı kullanan kişiyi) onun altındaki kaidenin ise devleti simgelediğini söyle yeiliriz Bu kişi ile kurum arasındaki ilişkide ağrlık devlete verilmiştir. ünkü Coloe ayakta tutan u kaidedir ve ancak u kaidenin desteği" çekildiği zaman zaman Coloe düşüp parçalanır (s. 6) Bu gerçeğin ilincinde olan Machiavelli egemenin egemen olailmesi için ir devlete dayanması gerektiğini açkça vurgulamşt 56 Fransa kral XVLouis ise" devlet enim" deyişiyle devletin ir insanda eden ulması dile getirmişti 5 Demek ki iktidarın yasalmeşru ir çerçeve içinde ku rumsallaştırılması ve yöneten (ler )in kendini u kurum la özdeşleştirmesi, egemenliğin kurulmasında ve sürdü rülmesindeki rülmesindeki en önemli koşul olarak elirmektedir.
" . hüman th, aaa, osa ve onu ouan evei va
7
MACHAVEL, Geogs Geogs BRDEA op dt
op cit 8 7
Boie ve Siyal Kuuk
Egemei ve rddki kurumu ir" olrk e lirmesi isr doğ iseği doğruusud irer olms egeleyip ord krr Ark irler deği k her şeyi içie çekip eme düysl yüce ek ir" vrdr Bir şk eyişe isr yöeeleryöeieler içimide öe evle y zmd or meşru uğuu sğmk yöüde kudğ ideooik söyem ve eylemler rclğyl ir üü içie eriir Islr kişilikerii yiirip ireyler omk çkmr soucud islğ yozlşms so evresi de mm r Böyece L Boiei zvl seil" olrk ie ledirdiği kedii u soyu üüü yrmz ir pr çs içimide gy ve devle ikidr eki l içie gömüüp kl is yrmş olur Ack moer deve is u durum iirge mekle yeiemez Ikir ek elde kykms koşu ork ikidr her düzeye y ekilikle girme sie ok sğl ir oplumssiysl ypy gerek siiim vrdr Egemeliği ehdi ede h sry) kurumr yplr yere gruplr özerkliği pk islr oduğu gii yok edilmelidir. Buu ş devle vd doğru gelişe hiyerrşik ir örgülemeyle merkezileşmeli ve kedie özgü ir yöeici kdroyu yi ürokrsiyi oluşurmlr XV. yzyl şrdki Frsz devlei yukrd syğmz u ielikeri içere ir görüüme shipir. Moder devlei r Çğdki kökeerii iceleye Sryer Frsz deveii X yzyld moderleşme" süreci içie giriğii ve merkezi ürokrik evle yps XV yüzyld çok elirgi ir durum ulşğ vurgulr Öreği u döemde feo içeriki ğkr oyasme) yerii devlee ol ğlk mş ve ikidr
Göll Kulluk Üzee Sölev
dak kş(le)den ağsız alğa sahp lnan dele ayg oaya çıkış. 58 Leo Hean se, ekez delen güçenesnde kensoyllaın sağlad ğı deseğe dkkai çeke Kal eoda lodlaa kaşı kagaya şan şehlein güçlü üeki olş . Baonan gücünü azaan he şey onn gücünü a ıyod. 59 Ancak gücünü aan dele nnla ye neyip egeenğn geeğ oaak üekeini (ağ aşıklan) denei alna sokaka, kenein özekik lene snaaa geieke ya da na üüye o adan kaldıaka gecikeişi. La Boenn geek sınsa kökeninden geekse içinde üyüdüğü oplsa oadan dolayı siyasal ik idan aşğ oy kaaası hiç de zo oa şı. Yaşadğ Gaelle ayakanasının sonçla da üyük oasılka düşünceenn oşnda ek olş B ayakanann kanl şekide asıla sndan sona Bodeax Paleenos (yan yüksek yag k) le Ünesesnin i süe içn kapaıas ona deen ekez gücü hakknda k eeye yeelyd. şe çağındaki syasal dönüşüün öne n agayan La Boie, yapınn son sayalanı gö nüllü kllk olgs ile dele aygı aasındaki yakn şkye ayı. na göe he üü siyasal kda özgü lüğü yok edci ekye sahp lnysa da, insana n köelği azlayıp gönüden enseee ancak k dan üün opl kapsayan hiyeaşik i yapı i çnde kasya ükündü. Bna göe, gönüü 59
Bu nua aha genş bilgi in bz: oseph R STAYER Les Ogies Mdvales de 'a Modee Pas Payt 9 9 Le HBERMAN, Feodal Toplumda Ym Yzyıla çe. Muat Bege An s K., 9 9
Boie ve Sial Kllk
kuuk egemen devetn çıkc berdğ modern çğr özgü br ogu ork krşımız çkmktdır. n bu son böümünde trnn tek bşn omdığındn bşk st kb güce dynmdığ d görüür: rn koruynr süvr böüker yy nsn sürüer y d shr değdr k bkşt nnmk sten mez, fkt gerçektr rn destek on ve tüm ükey kuuk tnd tutn hep dört y d beş kşdr. Her zmn çn beş y d t kş trnn gözüne grmş gerek kendernden geen steke gerek trnın çğırmsıy on ykşmş ve böyece gddrkrnn, eğenceer nn yodş zevkernn pezeveng ve yğmdkrının ortğ omuşrdır .. Bu tı kşnn de çıkr sğdkrı t yüz kşs vrdır.. s. 5) Bu böüm, Grrd Mretnn de berttğ gb 0 n cn ıcı nokt sın ouşturmkt ve ypıtın nmn orty koymktdr: rnn hükmetme gücü onun kşse yeteneğnden y d topum sdğı korkudn değ fkt rdındk devet ygıtndn kynknmktdır. L Botenn t rn ork dndrdğı kş bu ygtn en üst düzeyn şg etmekte ve bu konumundn doy egemen ork bermektedr. m nmy br" on trnın kends değdr br trn e yrdkçrnın bütünüdür, yn kseden y d herhng br şkn güçten bğımsız, ktdrın kes (aucoa) e kunşın oea) kend özünde br"eştrmş on egemen devettr. Devet erk hükmeteboyun eğme şkern prmt bçmnde br ğ gb örerek bütün topumu srr Bu prmd hyerrşnn doruğund buunn kş L Botenn dndrmsy trn, bu ğn yrdımıy y
Grar MARE, e Docine
op r.,
1
Gönüü Kuuk Üzin Söyv
nzca al bin kişiyi değil yüz binlei milyonla, kendi ne bağla. (s. 53) Boie, gönülü klğn gizinin bada yağn akla Devein olşdğ b me kanizmadan doay he insan iinde bndğ hiye aşik düzey ne olsa osn, kendini, deve ekini kişi iğinde somlaşan ianla özdeşleşieek bi başka snn efendisi olmay aza. Böylece insanla büyük iann anda kendieini küük iana yapabilmek iin eevesinde oplanp on desekemeye başlala" (s. 53) Son oaak ianlk üm oplm başan aşağ kapsayan opmsa bi olg dmna dönüşü Ikida, piami biiminde ögüendiken ve en üs eki bi"in yöneiminde eşili kk ve hükmeme kanala ieen bi siyasa yap kdkan sona ak iann hüküm sümek iin kn bile kpdamasna geek kalmaz. Çünkü ian ykan bibileine kdaak klkaş." (s. 5) Kişiik kaybna ğa mş (bi başka deyişe bi" olma nieliğini yiimiş) olan ve bndan dolay bi kişilik aayş iinde bnan insan va olan ek bi" yani ian ile kendini özdeşleş ime yona gide: Andaki insanlan üzeinde hük münü kp onlan efendisi dmna geli faka ayn zamanda bi üs hiyeaşik düzeydekilein kölesidi ve b böye süüp gide. Bnn soncnda ooie ile iaa eme bibiine bağanmş ve hekes bi zinciin halkala gibi yalnzca adya bile büyüendiklei iann (ve onn adndaki devle egemenliğinin) boyndğ al na gimiş ol. Demek ki, iann imgesiyle gü kaza np besenen klk isenci he kişinin bi başkasnn önünde bi"in adn aşma azsna bağld Insann beli kişile kaşsnda kendini bi" olaak aglayabil mesinden doay hükmeme bağmszk ve özgülüken
Boie ve Siyaal Kulluk
çok daha azla önem kazanı: İnanar başkalanı bakı altnda tutmak uğruna kendilerinin kuköle olmalana önülden razı oular Aı zamanda herkein tirana özdeşleşip küçük tirana durumuna dönüşmei düzenin özüenmeine ve bu düzenin temeini oluşturan iktidar iişkierinin ürekli bir biçimde yeniden üretilmeine yo açar yukarın büyülenmişçeine tianaeemene evi duymalar inan doğaınn yozlaşmaının en açık belirtiidir üzeni imeleyen tirana karş duan evinin yeteiz olmaı eemenin belirlediği yaalaa karşı çıkıp buna çiğnemek anlamına eli Bu bakımdan herke yaalaa uyulup uyulmadğın kontrol edip başkalanı yaaara oan bağılk ölçütüye değerendirerek kendi liğinden düzenin önüllü koruyuuu our lde özürlüğün yadnmaı olaak öülen bu yaa evii ya da yaaya bağılık her kişiyi eemenin uç otağ yapar Tirana boyun eğip hükmetmehükmedilme ağarı nn içine ömülüp kamak inanlar arandaki dotu ğun yok oma demektir Botieye öre iki çeşit toplum vadır nan iişkie biinde komplo üzerine diğeinde ie dotluk üze rine kurumuştur kinde inanar uç ortaklard birbileinden çekinier ikiniinde arkadaştar birbir eini eveer Hiçbir akadaşı olmayan" tiran dotluk ınırarnın öteinde ( 59) buunduğuna öre hükmetme ouu dotuğu akadaşığ dışlamaktadr Bi iyaa topumda hükmetmenin bütün topuma alanara yaynaştırdığı öz önüne aındğnda deve tin buunduğu bi yede atk dotuktan öz edieeye eği otaya çıka Gerçekte bütün topluma iişkierin temeinde beli bi üçiktidar iişkii vadı Bu nedenle
Gönll Kuuk Üene Sölev
dstluğu yadsyacak kadar yzlaşş, daha dğrusu yzaşrış insanların iranığı yk edip yeniden zgürüğe kavuşaarı anaksz grünekedir. plu kendini hükeenin üyüsüne kaptrştr ir kez Üsteik La Bienin dsuk yksunluğunu siyasei a nılayan ir lçü arak ele alası siyasa rejier arasnda ir sınandra yapann gereksiziğini de r taya kyuş ur. Bütün reierin rak ir yan vardır Hepsi irer devleir hepsi ir deve aygıı araclığyla iktidar iişkilerini tpluun üün düzeylerine yayış ir aka siyasal puu yaraş ve yece dsluğu yk eişlerdir. Her ne kadar ir" ile zdeşeşen insanar kuluğu eniseyip irana canla aşla hize ediyrarsa da La Bie yine de iranın yardakçıarı" yani ir anlada deve grevieri ürkraar) ie hak arasnda keik derecesi açısından ir fark uunduğunu vurgular Halk, yardakçılara" gre iraz daha zgürdür daha dğru su iraz daha az kledir Çünkü halk ne kadar kuluklaştrlış lursa lsun yalnızca kendine syeneni yerine geirekle yükülüdür" ysa siyasa iktdar dağna yakın alarndan day hiçir güvencesi u lunayan yardakçarın" tirann syediklerini yapaarı yeterli değidir nun ne isediğini düşüneeri ve hatta nu enun edeilek için düşüncelerini ngreeri gerekir. s 55) Btienin çk sert ir dille eleştirdiği u kişierin sürdürdüker seil yaşan karşlığ larak ede eikleri ek şey halkn nefretidir Dğa arak halk katandığ acıdan day tiran değil faka kendini yneeneri suçlar.. Tü elardan, her vea salgınından ve her kıtıktan dlayı unarı srulu uar " s 6)
Bti v Syaal Kulluk
La Bote urada devletn kez kurudu mu atk kamaacağ görüşünü dle getrmekted Göüdüğü üzee önetenen köeken özgüükmüşcesne aşamaarndan ve kenden tana özdeşleştrmee rnden dolaı hakn tann smgeedğ devlete karş çıkması olanakszd. Bu akımdan hakn kızgnlığ k tda agtına daha doğusu u agtın çeştl düzee rndek ürokratara önelk olmaktadı Bu konua daha açkık getrmee çalşalım Halk topumsal ve sasal varouş koşulan hakm deloo jk söemn kendsne önek çm (a da çme) çnde aşa. Köelğ nçerden gzeerek ağmlık lşkern devam ettren efend olma tutkusu hakm deoo taafndan süek can tutulu. B akma dost luğa son veren özgüüğün lmesle kte özgü düşünce ok edl ve unun ern deoojk düşünce aır. Dahası çeştl agıtar oua hakm deolo a ıp enden üeten devetn kends de deoloje dönüşür ve ölece önetlenern gözünde topumsal aşamı var klan ve snfla a da sosal gruplar üstü konumu olan üce ve meşru kuum durumuna ger Bunun sonucunda düşünceer e kaıpla çne so kumuş nsana devet ancak devletn kendsn onla ra göstermek stedğ çmde algılaıp değelendrle Atk u nsanarın özgür eeme kalkışmaarın an devlet ıkaak doğa özgürüğe enden kavuşmaarını eklemek oşunad. Pouantzasın da erttğ g ezlen snıfla hükmetme sstemne karşı oan aak anmaarnı le genellkle hakm meşruluğun çeçeve s çnden aşarlar. "6ı
No OLANZAS Puvir ptiu t a al , peo, 97 2,
Gnüll Kulluk Üzene Sy/ev
Boteye göre u durum genelkle olmayp
hep öyledr. Zaten u nedenerden doay La Boe 548 ylndak Gaele ayaklanmasn önemsemeyp u na yapnda yer vermez. Gerçekten u tarhte verg yüzünden ayaklanan köylüler deve yadsmak şöyle dur sun monarşye le saldrmazar. Karş çktkar kra e kraln ardndak ktdar aygdr özelke de yen r vergy geenekere uymayan yönemere topamaya çaşan verg memurlardr. 62 (Yan ktdar aygnn malye ölümünde yer aan yardakçardr) Bu verg ssemnn feodal özerklkern yklmasna ve devlen merkezeşmesne kakda uunan r araç olduğu göz önüne andğnda Gaele ayaklanmasnn tuucu" omaka rkte e özgürlüker savunucu r nek aşdğ söylener Ancak La Boe açsndan u ayaklanmann devee çkn ağmk şkernn ykmn hede gütmemesnden doay özgürük le hçr şks olamayacağ kesndr Halk düzenn gerektrdğ her hang r uygulamaya ya da karara karş ayaklanayorsa da gönülü kuluk zhnyeye düşünüp hareket ettğ çn sorunun özünü kavrayamamakta ve u nedene oplumun ölünmüşlüğünü oradan kadracak ya psa r değşklğ gerçekleştrememekedr. Boe nn u konudak düşünceern açkca de geren kşnn ransz lozofu Smone el oduğunu söylemek mümkün. na göre güç aza sayda olanda değdr. aza sayda olan halk parçaanmş ölünmüş dağlmş oduğu çn r eyem gerçekleşremez. Ancak ender zamanarda tek r eden g hareket eder akat u du rum uzun sürmez... Kle yenden reyere parçaanr
Bie v Siaal Kulluk
yengye gölge düşmeye başlar ve avaş yavaş ek düen ya da ona beneyen br düen oluşur. Bu arada efendler hükmedenler değşmş ola be boyun eğener hep ayndr 63 Demek k nanlar kurumalaşmş yaa ktdarn ortaya çkmayla brlkte kr br döngü çne gömüür er Kölelğe gönülden bağandklar çn kendlern ögürlüğe kavuşturaak br eylemde buunamalar; böyle br eylemde bulunmadkar (La Botenn deyşye trana detek olmaktan vageçemedkler) çn de kulköle durumunda kalp yrdkler ögürlüğü yenden ee geçremeer. Bu bakmdan trandan daha doğruu bu omut br"n ardndak oyut br"den yan devlet egemenlğnden bu dünyada kurtulmak olanak görünmektedr. Işte bu onua uaşan a Bote, yaplaak başka br şey omadğna kanaat getrmşene tranarn ea öte dünyaya havae ederek yapt noktalama youna gder SNÇ Her ne kadar Söyv çarelğn br fade bçmnde on buluyra da yaptn ba bölümler dkkatle okunduğunda bu kr döngüden kurtulmann kenlk le oanak omadğ ve çok or da ola yne de br çkş yolu bulunduğu görülür Bunu açklamak çn Bote nn düşünelern çarptmamaya öen götererek açmaya çalşalm Gördüğümü gb kulluk ten ögür düşünme ve ak yürütme ye ellernden anmş nanarn hnne yereştrlmştr. Br bakma nanlar, yaal 3
Son WE, t d Osso " n t s. 90
L Bo
Diurs
Gö Kuuk Uzere Söyle
ikidar mekanimasnn deoloji koşllandrmasyla ergin omama drmna indirgenmişerd Doaysya ögrlk, gönl lk ogsnn hnerden sökp almasyla mmkn oabilr. Bir başa deyşe ögr oma çn deolonin (daha doğrs hakim ideo lojinin dşna çma gereir; b drm insann blimle gçenmiş akln kend başna kllanarak ögrlğ blp sevmes demer. Sorna b açdan yaaşdğnda, La Boie'nin Aydnlanma Çağ'nn ak br öncs oldğ ve Kan le aralarnda çarpc benerliker blndğ eri srebilir. Örneğin Kan, den yaklaşk 20 y sonra yadğ Aydnlanmaya" iişin maalesinde şöye demeedir "Aydınanma nsann kend sç ie dşmş odğ bir ergin omama drmndan krlmasdr B ergin omayış drm ise, insann end akn bir başkasnn klavğna başvrmaksn klanamayşdr ... Her şey içn nerdeyse · ikinci bir doa yerne geçen ve eme br yap oşran b ergn omayşan krmak çok gçr. Haa insan b drma seve seve kalanmş ve on sevmşir bile " 64 İnsanarn byk çoğnlğnn b drm içinde kap alarn llanamadarn açklayan Kan, hnse yanlarn endi başarna şeyip klanarak ergn olmayşan ran ve gvene yryeben pek a kş"nin blndğn da vrgar. 65 La Boie'ye göre ise ayak am" oarak neendrdğ halkn ögr dşnemediğinden dolay ögrlğ sevmes şöyle drsn, on ansamas bie olanasdr Hakn bilge oma sememes acnacak br şey değl mdir"? (s. 59) An Altını bz zk mmanul KAT «Aydınlanma d Sosna Yant> n elsfe Yazıla n, s. Yazk . Kap 198 s 1910 bi s 0
Boie ve Sya Kuuk
ak her dnemde dğer insanardan daha yi doğmuş azı kşier uunur Bunar oyunduruğun ağırğın hissedp sürek ondan kurumaya çaışırar. Kendi ğnden iy ir kaa yapsına sahp oan u kşer kaaa rını eğim ve giye daha da sağaaşırışardr. Bu kişier zgürük yeryüzünde ümüye yok osa ie z gürüğü düşeyerek hssederek ve h onun adın du yusayarak keken k u süsenp püsense de yi ne) en uak ir a aaazar" s. 89) Bir çeşi en eeküe eiiz"i enimseyen Boie üün umudunu u ağımsız düşüneen irkaç kşye u r avuç aydna ağar. Kends de r aydın oarak yapında syedikern anamayaak hak yığınarına değ aka igi ve okuaka sağam kaaara sahip omuş ve g nüü kuuk zhniyeiye yozaşırıaış kişiere ses enmeyi yeğer giidir Deve uyrukarın ergin omama durumunda ua rak egemenğni sürdürmey aşarr Kişier r ana da kend rızaarıya" ergneşmeiş oarak karar ve kuuğa gnüü r içmde ağanrar Çünkü ergin omama durumu çok raha ir yaşam sağar Insanar üserinden ük sorumuukarın aındığn grürer; ark deve onarın yerne düşünmeke kararar a maka ve en uak r kuşkuya yer vermeyeek içmde herkesin davranışarın daha neden eieyip düzene sokarak yarınarı da kapsayan r güvenik oraı ya ramakadr Kan u konuya şkin grüşern şye err: Benm yerime düşünen ir kiaı vidanı n yerni uan r dn adamım perhzi ie igiene rek sağığım çn karar veren r dokoru odu mu zahee kaanama hç gerek kamaz ark. Para har ayadiğim süree düşünüp düşünmeme de pek o
Gll Kuuk Uz Sy/
kadar öneml değldr; bu sıkıc ve orucu şten başkaar ben kurtaracaktır çünkü Bote se bu durumu nsanın rahat aşamak uğruna herhang br güvence (özgürlükten çev) daha çok sevmesne zn vermorum (s 23) derek dle getrr akat gördüğümüz g b özgürlüğü bağmszlğa ve bağmszlğn sağladğ rahat aşama eğeeblen anızca blge br aznktır. Bununla brkte adınlarn varığ da tek başına özgürlük ateşnn anmasna eter omaablr a Bote smanl Devletnden söz ederek Büük Türkün buruğundak adınarn brbrlern tanımamalarından dola özgürlüklern trdklern ve fantazernn çnde anz başna kaldıklarn vurguar (s 39) Demek k adınların hem sasa ktdardan bağmsz omalar hem de karşlklı tanma mekanzmas oua dostluk lşkler kurmaar ve böece kend özern an nsanın özgün doğasna çkn olan özgürlüğü algılamaları gerekmektedr Bu aşamaa geen adınarın karşsna br başka sorun daha çıkar Ideolojle koşulandırımış blgsz hak ığınarını özgürüğü sevmee önetmek Adınar kend araarında br çeşt komplo kurup tran önetcler ıksalar be gönülü kuluk sorununu çözüme kavuşturmuş oamazlar Kantın da belrttğ gb gerç devrmler e br baskı rem kşse br despotzm br zorbak önetm ıkabr; ancak alnız bunlara düşüncelerde gerçek br düzelme düşünüş bçmernde cdd br leşme ede edlemez; tersne bu kez en önargıar tpk esker gb düşüncesz ığına ktee en br gem en brer ular olur7 6
bi 19 bi 0
Boe ve Sya Kuuk Söyv öye ir syasal devri olasılığından söz etez le Botieye göre nsanların zihnnde r çe-
şit kütür devri" gerçekleştiriledikçe halkın aydın ar izleesin ekleek şuna olur Çünkü devlet topluu kurduğu ağılk işkler ziniryle ve yeniden ürettğ hak ideooyle süreki r denet al tında tutakta ve reyern erginleşesini önleekte dir Bunun sonuu oarak, köelklerni özgürlük şeklinde algıayan nsanar, özüsedker tiranın ölüü nün ardndan ağlayıp kendlerne özgürük getrek is teyenlere karş koyarlar. 68 Akını kullanp özgür düşü nen rkaç kşinn hakın kuluk istenn değiştre güü uunadğna göre ne yapadr? Bu ağada Botienin, Brutus Cassus gi tarhsel kişler öve rek ister isteez terörze kaydığ görülür 69 Her ne kadar Brutus ve Cassius le rikte (Roadak u huriyet tarihe göülüşse de, u üyük dareler onuru öüleriye özgürlük yolunda yapıan eylen erdeini gösterşlerdr (s 0) Böyee Söyv aydın ların çeşiti eyeere kalkışarak ve hatta özgürlük uğ runda öleyi ve ödüreyi göze alarak halkın üzerine serpilş ölü tozunu sikeleeern ve en azından zhnlerde kuruu düzene lişkn azı soru işaretleri yarataarını salık verir gidir Bu aynı zaanda ik yüzyıl önesnden Aydnlana"ya şk tutan genç ir
Etktü z büyük kuracıs a Pa bg kş k bgsz karaıda kurraya kakışıda a k ka br tpksy karşayaca aka d gtştr: Bu ada ar zy yukarıya gtüy kakışca, rd gs dürr u H şaşaz dürürr B Deve, a. 9 Bt' br yraie vgücüsü aak taasıa y aa k uueoar ' bu v bua bzr bür aırk vrrk yayaış aadır
Gn Kuuk Üzn öyv
aydının aydnarın opuma karşı olan sorumuuklaını die geirmesidir
klnin K ynkçsı
ABADAN Yavuz (Deeye) Devle Felsfes, Seçlmş Okuma Paçala Aaa vesies yasa Blie Faesi Yayıa Aaa, 959 ABENOUR Miue e GAUCET, Macel, Pseaio. Les leços de la eviude e leu des, i La Boe Le Dscous de la seude volonae Payo, Pais, 978. AAOULLAR Mehme A, Devlesz Oma ya da Omama Yap No 5 98. ALTUER, Lous Monesqueu La Polque e lse PUF Pais 959. ANART, Piee, Idologes con e pouvo PUF, Pa is 977. ARTOTE, Polque Edos Gohie, Pais 977. (Tçesi: ARTOTELE Polka Remzi Kaevi, İsau, 975). BALANDER, Geoes, Anhopologe polque, PF, Pa is, 969. BOBBO, Noeo ve TEXER, acques Gams ve Sl Toplum avaş Yayla, Aaa, 98.
Göll Kulluk Uzee Syle
BOTIE Eee de la Dico a ede voo ae" Oevres oqes Ediio Socale Pai 97. BOTE Eee de a Mmoe l'd de ave 56 Oevres oqes, Edio Socale Pa 97. BOTE Eiee de a L e Dscors e a sere voon ae Payo Pa 978. BOURDIEU Pee e PASSERON JeaClade La Re con, M Pa 970 BOURRICAUD Faoi Esqsse ne hoe e or, Pl Pai 969 BUCIGLUCKSMANN Chiie Grams e a Fayad Pa 975. BURDEAU Geoge L a, Se Pai 970. CHTELET Fao DUHAMEL Olve e PISIERKOUCHNER Evelye Hsore es es oqes PUF Pai 98. CLASTRES Piee Libe Maecoe Iommabe" i La Boe Le Dscors e a Serve vooare, Payo Pa 978. CLASTRES Piee La So conre a, Mii Pai 974 DUMONT Fead Les ooes PUF Pa 974 ERGIL Do Ideolo zee Dşele" Sasa B er Fakües Ders, OcaAalı 98 No. 4 GRAMSC Aoio Aar ve om, Öe Yayıa Iab 98. GAMSCI Aoo Moe Prens, Biey ve Tolm Ya laı Aaa 984 HEGEL Prnes e a hosohe , Ide/Gal mad Pa 97.
Mklenin Kynkçs
HCKER Faois odco a Bo Ouvs poqus, Edos Socas Pais 11 HOBBES Thomas Lvahan Siy Pais 11 HORE ad, Soci dEdo Ls Bs Ls" Pais 162 (Ts HOEROS ada a Ya ya İsab 161) HBERA Lo Fodal Toplumdan Yn Yüzyla Dos Kabvi Yaya Aaa 182 KAT mma Aydama di" Sosa Ya Flsf Yala Yao 6 Ka sab 183 LADAER sav Exai d D a Rvoio" i La Boi L Dsous d la svud volona Payo Pais 18 APERRE JaWiam V sans a? S Pas 1 LEFORT Cad L om d'" a Boi L Ds ous d la svud volona Payo Pas 18 LEROX P L Co' dEi La Bo L Dous d la svud volona, Payo Pas 18 ACCOCCH aaAoia Pou Gams, S Pas 14 ACHAEL L Pn Hach Pas 12 (Ts ACHAELL Hükümda Sosya Yaya sab 184) ACPHERSO C. B La hho polqu d lndv dualsm possssf d Hobbs Lok, aimad Pais 11 ARET ad " s d Ea aq i Hso ds dolos, sos a dicio d Faos CH ELET Hach om 2 Pas 18 ART ad Ls dons du pouvo amad Coco ds Pais 18
Göll Kuuk Üzi Söylv
MENNAS Flici de La Pace Bte Le D our de a ervude voonare Pay Pas 97 MSNARD Pee L or de a phoophe poque au XVI e Sle Pas 97. MONTAN Denemeer, em Yayev sau 90. MORE Thmas L ope ds Scales Pais 976. (Tkçesi Uopa em Yayevi stau 9). MOSNER Rad L Monarhe aboue en Europe du Ve le nojour PF Pas 9 ORWELL ege 1984, Fi/alimad Pais 973. POTTE eaMac La ene poque de Gram A hs Pais 970. PLATON La Rpubque, aieFlammai Pas 966 (Tkçes EFTN Deve Remi Kiaev sau 90.) PLATON Le Lo Laie ae Fes Pas 946. POLN Raymd Poque e phoophe hez homa Hobbe Pas 977 PORTELL ugues Gram e a queon reueue Ahs Pais 974 PORTLL ugues Gram ve arhe Bok, Savaş Ya yla Akaa 9. POLANTZAS Nics Pouvor poque e ae oa e Mas Pais 971. PRLOT Mace e LESYEReges Hore de de poque Dal Pas 90 RANON Façs Hobbe Ea e dro .E aie Al Michel Pas 9. ROSA eaacques Dour ur orne e e on demen de na parm e homme aie Fammai Pais 971. (Tkçesi nanar Ara dak Eşzğn Kanağ Aadlu Yayla Akaa 96)
Makale Kayakça
ROUAU JeaJacqe Du na Sial aeFammao Pa 1966 e plum Söleş mei Adam Yala al 198 R a he Poc o Oedece: he Dcoe o oay ede / o 43 198. RAYR Joeh Le Oigine Mdivale de la m dee Payo Pa 1979. OMO eoe ki Yunan plumu Üüne nce lemele aihöncei ge c Paye Yayla a 1985. UAY Mee Deeye) Ba a Siyaal Düşüncele a ihi-Seçmiş Yala cl A yaa le Fa e Yaya Aaa 1969. RMOR Ae Pace" La oe Le Dicu de la eude vlnaie Payo Pa 1978 WL moe Mdao 'oace e la e La oe Le Dicu de la eviude vlnaie, Payo Pa 1978.
