Ese_Pergjegjesia Sociale e Korporatave

PËRGJËGJËSIA SOCIALE E KORPORATAVE 1

Jonida Alija, 2Dilsona Isallari

1

Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Ekonomik, Programi Master. Tiranë, Shqipëri  Email: [email protected]

2

Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Ekonomik, Programi Master. Tiranë, Shqipëri  Email: [email protected] Abstrat

Sot, Përgjegjësia Sociale është bërë një koncept i gjerë botëror, organizatat marrin në konsideratë interesat e  shoërisë, d!ke marrë përgjegjësinë e ndikimit tek klientët, p!nonjësit, aksionerët, kom!nitetet dhe mjedisin në të   gjitha aspektet e operacioneve të t"re. #jo është një nga $ështjet më të rëndësishme globale me s%ida serioze dhe implikime në poth!ajse të gjithë sektorët. &oli i korporatave në përgjithësi është k!pt!ar si një  paradigmë tregtare biznesi ë %ok!sohet  thjesht në  parametrat  ekonomike të  s!ksesit . K orporatat  janë konsider!ar si instit!cione ë  k!jdesen për kërkesat e treg!t d!ke o%r!ar  prod!kte'shërbime dhe kanë barrën për krijimin e pas!risë  dhe vendeve të p!nës,  pozicioni i t"re në treg ka enë tradicionalisht një  %!nksion i  per%ormancës %inanciare. (egjithatë, gjatë  viteve të %!ndit ,  si pasojë e globalizimit në rritje, shetësimeve në lidhje me ëndr!eshmërinë e ekonomisë botërore, $ështjeve ekologjike  si dhe a%tësisë për të adres!ar s%idat globale të rëndësishme si ndr"shimi i klimës, ndotja, var%ëria, sëm!ndjet dhe pabarazitë, perceptimi i rolit të  korporatës në konteks më të gjerë  shoëror   se sa ajo vepron, ka ndr"sh!ar. )dërsa në të kal!arën njerëzit shpesh kanë pare te everia për të mbrojt!r shoërinë nga kërcënime të tilla, sot është e artë se everia n!k m!nd të bëjë p!në vetëm. Palët e interes!ara  sot  kanë  ripërcakt!ar rolin e korporatës  përtej  per%ormancës ekonomike, me një  përgjegjësi më të gjerë  të t"re ndaj  shoërisë , mjedisit  dhe  janë  vlerës!ar  nëse ata  po kr"ejnë  rolin e t"re në një mën"rë etike . Si rez!ltat i këtij ndr"shimi * nga ekonomia e thjeshtë në   ekonomi me një  dimension të sht!ar   social   ) shumë  %or!me,

institucione dhe korporata kanë  mirat!ar PS# . +ta përdorin këtë term për të përcakt!ar angazhimin e organizatës në shoërinë dhe mjedisin në të cilin vepron. Më tej, ka një përpjekje globale për të

 përforcuar programet dhe iniciativat PSK përmes skemave vendore dhe ndërkombëtare. .

!jal" #$"% lobalizim, #orporatë, #om!nitet, Përgjegjësi sociale..

I&

C!ARË ËS'TË PËRGJEGJËSIA SOCIALE E KORPORATËS

Përgjegjesia Sociale e Korporatës përshin përpjekje vullnetare, jo te përcaktuara me ligj, të kompanive për të a!resuar shqetësime sociale !he mje!isore të aktorëve të t"re. PSK në këtë mën"rë u kërkojnë kompanive që të jenë shumë më të përgjegjshme se vetëm për aksionerët e t"re. PSK është pa !"shim një enomen në rritje e!he pse nuk është pa kritikët e saj, përgjegjësia sociale e korporatave është va#h!imisht !uke ituar terren në vitet e un!it.  $ë terma të përgjithshëm, PSK ka të %ëjë me përgjegjësitë që korporatat kanë n!aj shoqërisë në të cilën veprojnë. Përkun!ër qëllimit të stan!ar!i#imit në li!hje me raportimin e PSK, raportet e  pu%likuara sot n!r"shojnë në mën"rë të konsi!erueshme si në përm%ajtje !he cilësi. Kjo qasje e re në mën"rën e të %ërit %i#nes, ka %ërë që të rishikohen skemat tra!icionale të mena&himit të %i#nesit, !uke promovuar mena&himin e n!r"shimit organi#ativ të %a#uar në  përqasjen e PSK, me qëllim përun!imtar për ta kth"er kompaninë në një motorr të #hvillimit ekonomik, por në mën"rë etike !he me përgjegjësi shoqërore.

i&

Di("nsion"t " PSK 

II&

POR CILAT JA)Ë PËRGJEGJËSITË SOCIALE TË *I+)ESIT D'E PËRSE KOPA)ITË SOT )DËRARRI) I)ICIATIVA SOCIALE

Kompanitë kanë përgjegjësi n!aj të gjithë grupeve të interesit që n!ikojnë !he n!ikohen nga veprimet e organi#atave. 'rs"et pse kompanitë përkrahin PSK variojnë nga përmirësimi i atësisë  për të tërhequr investitorët, për të ulur riskun, për të a!resuar shqetësimet e stakehol!ers ve, për  të rritur kërkesën për pro!uktet ekologjike, për të orcuar ima#hin e t"re në shoqëri etj. Kompanitë glo%ale janë su%jekt i kërkesave në rritje nga aktivistët, punonjësit !he investitorët që të sillen në një mën"rë të qën!rueshme, !uke marrë paras"sh (ështjet e rën!ësishme sociale, mje!isore !he etike. )ën!rimet n!aj %i#nesit !he marrë!hëniet e tij me shoqërinë janë !uke n!r"shuar, të n!ikuara nga ngjarjet e jashtme, kjo mun! të jetë !emostrim i pro%lemeve sociale që në thel% kanë n!r"shuar mje!isin në të cilin kompanitë %ëjnë %i#nes. *i#neset po n!ërmarin më shumë përgjegjësi sociale !he kjo nuk ka kthim m%rapa. $jë %i#nes i n!ërgjegjshëm për  shoqërinë !he mje!isin nuk është vetëm një mesa#h i mirë por një %i#nes i mirë !he i #gjuar. Përgjegjësia sociale e %i#nesit tashmë nuk është një opsion por një praktikë stan!arte.

III&

!-S'AT E PËRGJEGJËSISË SOCIALE

Ka një numër të (ështjeve sociale ku %i#neset pritet të përshihen.

j"disi  $jë ushë e rën!ësishme e përgjegjësisë sociale li!het me mje!isin nat"ror. +shtë shumë i rën!ësishëm për!orimi i %urimeve nat"rore me men(uri. Shoqëria jonë po për%allet me mungesa !he shterim të %urimeve që janë të amorti#uara. +shtë !et"rë e mana&himit gjetja e %urimeve te reja në usha si kontrolli i n!otjes së ajrit apo ujit, m%eturinave toksike, #hurmës së tepruar,  pestici!eve kimike. Mena&himi !uhet të a!optojë politika të tilla të riciklimit që !o të eliminojnë ose të paktën !o të minimi#ojne n!ikimin negativ, !uhet të #hvillojë mën"ra ekonomikisht të mun!shme për të shmangur eektet e ngrohjes glo%ale, meto!a alternative për trajtimin e ujërave të #e#a, m%eturinave të rre#ikshme.

Kons.(ator/t M%rojtja e interesave të konsumatorit është një !et"rim social. Politikat organi#ative !he  praktikat n!ikojnë konsumatorët në shumë usha !uke përshirë (mimet, perormanën, cilësinë,

sigurinë, projektimin, garancinë, politikat e shër%imit, politikat e maketingut, saktësinë e  preten!imeve të reklamave, inormacion të mjatueshëm për për!orimin e pro!uktit !he keqpër!orimin, (mim të !rejtë, politikat m%i ankesat !uke iu përgjigjur të konsumit, shpjegim të qartë të politikave të kre!itit, ek#istenca e taktikave të presionit në shitje !he kështu me ra!hë.

*.ri("t nj"r/0or" Praktikat për një punësim të !rejte në li!hje me minoritetet !he gratë, programet për të lehtësuar  integrimin e grupeve të pakicave !he grave në operacionet e kompanisë, politikat promovuese,  punësimi !he avancimi i in!ivi!ëve në po#ita të paavorshme të tilla si invali!ët, ishkriminelë, të varur nga !roga, në po#itë të paavorshme men!ore !he kështu me ra!hë. Progresi i  punonjësve në li!hje me arsimin, trajnimin proesional, sigurinë !he shën!etin e punonjësve në kua!ër të shën!etit i#ik !he men!or, kushte të sigurta të punës.

P/rsirja " o(.nit"tit -rgani#atat me një përgjegjësi sociale mun! të %ëjnë një n!r"shim të konsi!erueshëm, !uke siguruar u!hëheqje !he n!ihmë në përm%ushjen e nevojave !he aspiratat e komunitetit. Kontri%utet për mirëqenien e komunitetit mun! të jenë në ushat e arsimit, artit, shër%imet shën!etësore, programet rekreative të komunitetit. Mena&himi mun! të inkurajojë përshirjen e  punonjësve në projekte të tilla sociale.

IV&

ARG-E)TET RRET' PËRGJEGJËSISË SOCIALE TË KORPORATAVE

PSK është një koncept që gjatë viteve është mo!iikuar, integruar, kritikuar, promovuar !he të gjithë shumë shpesh e kanë injoruar. PSK, në terma të thjeshtë, është mën"ra në të cilën korporata të më!ha, por e!he n!ërmarrjet e vogla !he të mesme, mena&hojnë %i#nesin !he  politikat e t"re për të krijuar një n!ikim po#itiv në shoqëri. 'shtu sikurse ka !isa që theksojnë rën!ësinë e Përgjegjësisë Sociale të Korporatave, ka të tjerë që kritikojnë konceptin !he propo#ojnë që (!o akt i përgjegjësisë sociale që con në uljen e itimeve të korporatave !o të jetë jashtë serës së unksioneve të ligjshme të %i#nesit !he !o të si!ojë qëllimin e ek#istencës !he o%jektivave të t"re. Këta kritikë i shohin o%jektivat ekonomike !he shoqërore si në kun!ërshtim me njëritjetrin !he si skaje të n!ara të një va#h!imësie.

Ar3.("nt"t 4ro P/r3j"3j/sis/ So$ial" t/ Kor4orata5" Shoqëria kërkon që %i#neset si !he të gjitha institucionet e tjera të më!ha të marrin përgjegjësi sociale. Përgjegjësia sociale është tregues i pjekurisë, q"tetërimit glo%al.......%i#neset që ngurrojnë ose #gje!hin të mos h"jnë në arenën e përgjegjësisë sociale mun! ta gjejnë veten gra!ualisht te #h"tur ne !isavanta#h me konsumatorin !he pu%likun/0 Keith 1avis 2 Përkrahësit e përgjegjësisë sociale paraqesin si argumente, që m%eshtesin konceptin !isa nga ars"et e cituara më poshtë3 •

*i#nesi është i përshirë në mën"rë të pashmangshme në (ështjet sociale

Mena&herët para së gjithash janë q"tetarë, në të njëjtën mën"rë si in!ivi!ët. Si të tillë ata kanë  përgjegjësi të njëjtë në kua!ër të përmirësimit të shoqërisë si një e tërë. Për më tepër, një %i#nes operon me %urime sociale !he është përgjegjësi e mena&himit që ti per!orë këto %urime në mën"rën më të mirë të mun!shme. *i#neset !o të përitonin !uke qenë të shqetësuar në li!hje me cështje të tilla shoqërore si papunësia, inlacioni !he kështu me ra!hë. •

Programet PSK krijojnë një ima#h pu%lik të avorshëm

Komuniteti tregon respekt për %i#nese të tilla që shaqin sjellje të përgjegjshme shoqërore. $jë n!ërmarrje shoqërore e n!ërgjegjshme !o të itojë vullnetin e mirë të komunitetit !uke krijuar një mje!is më të mirë në marrë!hëniet %i#nes4konsumatorë !he punëtor4mena&him, gjë që është e mirë për organi#atën. •

Shoqëria pret që %i#neset të jenë të n!jeshme !he të përgjegjshëm

-pinioni pu%lik shkon thellë në pritje të qëllimeve të pro!uktivitetit në %ashkëek#istencë me cilësinë e qëllimeve sociale të jetës. •

*i#neset kanë %urime

*i#neset #otërojnë pasuri të më!ha, kapacitet të ma!h për gjenerimin e pasurisë, një larmishmëri të %urimeve teknike, inanciare !he mena&heriale !he përvojë në njohuritë që mun! të #gji!hin shumë pro%leme shoqërore !he të sigurojnë u!hëheqje të shoqërisë.

•

Shmangia e rregulloreve !he n!ërh"rjeve të tepruara të qeverisë

5igjet nuk mun! të miratohen për të gjitha rrethanat !he kështu %i#neset !uhet të marrin  përgjegjësinë për të ruajtur një shoqëri të rregullt. Me sa më shumë përgjegjësi sociale të jenë  %i#neset më pak rregullime nga ana e qeverisë mun! të priten. *a#uar në këto argumente !o të ishte e nat"rshme të supo#ohet se integrimi i përgjegjësisë së #gjeruar sociale në aktivitetet !he ilo#oinë e %i#neseve është i !o%ishme për ta.

Ar3.("nt"t .nd"r P/r3j"3j/sis/ So$ial" t/ Kor4orata5" •

Mena&himi është vetëm nën anga#himin moral !he kontraktual të aksionerëve

1et"ra primare e mena&himit është që të punojë për aksionerët të cilët presin kthim maksimal nga investimet e t"re. Politikat e marrjes së itimit !he përgjegjësisë sociale janë reciprokisht eksklu#ive !he kështu (!o kontri%ut i %ërë për shkaqe sociale re!ukton itimet. •

 $ë një ekonomi të lirë !he !emokratike, të gjitha grupet janë të prirur për t6u kuj!esur për   pro%lemet !he përgjegjësitë e t"re

Pse !uhet që mena&herët të jenë të shqetësuar me interesat e punëtorëve !he konsumatorëve7 8mimet !uhet të jenë re#ultat i orcave ekonomike të oertës !he kërkesës !he jo nga atësitë e konsumatorëve për të paguar. Konsumatorët !uhet të kuj!esen për interesat e t"re. $ë mën"rë të ngjashme, punëtorët !uhet të jenë përgjegjës për sigurinë e t"re !he mirëqenien. •

Mena&himi nuk është i pajisur !he i trajnuar si !uhet në trajtimin e (ështjeve !he aktiviteteve sociale

1o të ishte më mirë për të lënë interesat sociale në !uart e njerë#ve më të atë në programet sociale të tilla si mësues, punonjës social !he kështu me ra!hë. Për më tepër, mena&himi është aq shumë i përshirë në !et"ra jashtë#akonisht të imponuara nga unksionet !rejtuese për rrje!hoje nuk është e !ëshirueshme imponimi i një !et"rë shtesë si përgjegjësia sociale. •

*i#neset e më!ha tashmë kanë uqi të mjatueshme ekonomike

*i#neset kontrollojnë ekonominë e ven!it. 1uke u !hënë at"re !he uqinë sociale kjo !o të ishte e !ëmshme për mirëqenien e përgjithshme !he optimale të shoqërisë. $jë pushtet i tillë social mun! të n!ikojë ne re#ultatet politike, legjislative të cilat !o të minojnë parimet e vërteta të !emokracisë.

V&

POR SI PARA6ITET E ARD'JA E PSK, 7!ARË D-'ET TË )DR8S'OJ)Ë *I+)ESET, CILAT JA)Ë TE)DE)CAT E REJA D'E !AKTORËT 6Ë I KA)Ë *ËRË KOPA)ITË TË RIS'IKOJ)Ë ED'E )JË'ERË PROGRAET E T8RE TË PËRGJEGJËSISË SOCIALE9

Te men!uarit ne mën"rë glo%ale/ !he Të men!uarit në mën"rë lokale/  $ë !eka!at e un!it është parë një !ëshirë në rritje e kompanive n!ërkom%etare për të ituar   përparësi në tregjet në #hvillim, !uke #gjeruar operacionet !he ilialet. Megjithatë shumë nga kompanitë kanë kuptuar se konkurrenca lokale nuk ishte aq e lehtë për tu kapërc"er.  $ë !itët e sotme kompanitë kane nje n!jeshmëri të lartë sociale. 'to nuk okusohen vetëm ne  po#icionimin apo shitjen e pro!ukteve por kane gjithashtu !he një strategji sociale pasi janë të vetë!ijshëm se markat nuk n!ërtohen %a#uar vetëm në cilësinë e mirë të pro!uktit por !he %a#uar  ne emocionet, vlerat që in!ivi!ët i atri%ojnë kët"re pro!ukteve. 1isa nga tren!et në li!hje me  përgjegjësinë sociale përmen!en si më poshtë3 Tashmë nuk jane vetëm !isa kompani të përqën!ruara në këtë !oktrinë, por pjesa më e ma!he e kompanive e kanë %ërë pjesë të a&hen!ës së t"re. Philip Kolter !he $anc" 5ee ne li%rin 9orporate Social :esponsi%ilit"/ tregojnë se vlera e %amirësive është rritur nga ;<.= % ne ><<< ne ;>?.><%. Pavarësisht !isa kun!ërshtarëve si stu!imi ne The Economist/ që pohon se PSK po shkatëron sistemin e tregtisë së lirë, c!o here e më tepër  kjo !oktrinë e re po tërheq vëmen!jen e njer#ve të %i#nesit. )ë kur shprehja triple %ottom line/ 0njerë#, planet !he itim 2 u shaq ne ><<@, u pa nje një përshpejtim !he një rritje nga cështje të sigurisë, shën!etit !he mje!isit ne një !iapa#on me te gjerë të cështjeve sociale, përshirë ketu !he te !rejtat njerë#ore !he !iversitetet. Ek#iston %in!ja se ka një korelacion po#itiv mi!is PSK !he përitueshmërisë !he se itimi ecën !ore më !orë me përgjegjësinë sociale !he mje!isore.

Përgjegjësia sociale inicion një pu%likim te herë pas hershëm të aktiviteteve për  aksionerët !he pu%likun në përgjithësi, si në raportin vjetor apo në raportet speciike të PSK. $jë transparence më e lartë rrit përgjegjësinë !he %esimin. PSK përason anga#himin në terma aatgjatë në ceshtje sociale të vecanta. Ka një n!ërgjegjësim në rritje në li!hje me PSK në mesin e uqisë punëtore. 1eri më tani PSK janë aplikuar !he a!optuar ne mën"rë të vullnetshme. Sot ek#iston nje !e%at nëse PSK !uhet të va#h!ojnë të jenë të vullnetshme apo të !et"rueshme. Të gjitha këto tren!e vënë theksin se %i#neset !uhet të mana&hojnë më mirë impaktet sociale !he mje!isore, pergjegjesia e korporatës tashmë !uhet të pushojë së qeni një rrue në qiell për  operacionet e %i#nesit, por të jetë pjesë e qëllimit !he strategjisë së tij. Kjo implikon nje li!hje me kulturën !he vlerën e %i#nesit, një li!ership të ortë !he nje anga#him të lartë të stakehol!ersve.  $ë !itët e sotme, ekonomia glo%ale ka %ërë që aksionet sociale të shën!rohen në një mjet strategjik të %i#nesit. *ota është !uke n!r"shuar me shpejtësi, popullsia %otërore po rritet me shpejtësi !he impakti i veprimeve !he aktiviteteve tona po n!ihet në shumë mën"ra. $!r"shimet klimaterike janë %ëre një shqetësim serio# për komunitetin e %i#nesit sepse kompanitë janë një n!ër shkaktarët kr"esorë të n!otjes mje!isore !he të ngrohjes glo%ale. K" n!r"shim ka implikime të thella për %i#nesin, kjo !o të thotë se e!he përgjegjësia sociale e %i#nesit është në pararojë të këtij n!r"shimi. Sipërmarrësit !he mena&herët tashmë janë %ërë më të n!jeshëm !he të n!ërgjegjshëm për%allë magnitu!ës së vërtetë të pro%lemeve sociale. 1uhet të theksojmë se kri#a e un!it ekonomike ka patur një n!ikim të ma!h në këtë !rejtim, sepse ka ulur %esimin e shoqërisë tek %ota e %i#nesit. Kjo ka %ërë që të rriten presionet e të gjithë grupeve të interesit për  kompani më të përgjegjëshme !he kompanitë nga ana tjetër kanë përmirësuar qasjen e t"re n!aj  përgjegjësisë sociale. Aen!e të n!r"shme nëpërmjet politikave të caktuara po i n&itin kompanitë të jenë më të përgjegjëshme !he të të rritin anga#himin e t"re në shoqëri, për të riituar %esimin e hum%ur. Tashmë PSK !uhet të integrohen në '$1në e kompanive. Kompanitë !uhet të thonë !uam të itojmë para, por sigurisht, ne gjithashtu shqetësohemi për eektin tonë m%i shoqërinë !he mje!isin, !he kjo tregohet përmes llojit të punëve që ne orojmë, pro!ukteve që pro!hojmë !he mën"rat në te cilat ne për!orim %urimet. Përgjegjësia sociale e kompanive !uhet të jetë pjesë integrale e strategjisë së %i#nesit !he jo e një !epartamenti të vecantë. $ë nivel kompanie,

o%jektivat strategjike !uhet të jenë si për të maksimi#uar vlerën e aksionerëve në aat të gjatë !he  për të a!resuar pro%lemet më të më!ha të shoqërisë. Kompanitë kanë illuar të kuptojnë se PSK  është një mo!el i ri i të %ërit %i#nes. Ten!enca më e rën!ësishme në të ar!hmen është kalimi nga PSK tek qën!rueshmëria si një koncept që shkon përtej Përgjegjësisë Sociale të Korporatës. )ën!rueshmëria ka tre !imensione %a#ë3 qën!rueshmërinë ekonomike, përgjegjësinë sociale !he  përgjegjësinë mje!isore. -rganai#atat po i japin shumë rën!ësi qën!rueshmërisë !he #hvillimi i qën!rueshëm ka illuar të n!r"shojë kulturën e të %ërit %i#nes. Si!a glo%ale është sigurimi që organi#atat të #hvillojnë qën!rueshmërinë, për të përmirësuar perormancën e t"re mje!isore, sociale !he inanciare. Kjo kërkon n!r"shime rrënjësore në mën"rën se si ato %ëjnë %i#nes.

VI&

KO)KL-+IO)E

Përgjegjësia Sociale e Korporatës nuk është një trill apo një tren! kalimtar por një prirje e !omos!oshme e %i#nesit, për të cilën shumë kompani kanë illuar apo janë anga#huar ne një mën"rë apo një tjetër. $jë stategji implementimi e sukseshme e PSK shtron nevojën e ra!hitjes së kët"rë iniciativave me o%jektivat e %i#nesit !he vleren e korporatës, !uke integruar   përgjegjësitë e korporatës përmes unksioneve të %i#nesit, për rrje!hojë në këtë mën"rë !uke rritur reputacionin e %i#nesit. Si!at qën!rojnë në implementimin e principeve %a#ë të %i#nesit në mën"rë që të krijojmë PSK shpejt, saktë !he të okusuara në atë që realisht ka rën!ësi. • • •

Fokusohimi në prioritete  $!arja e inancave për trajtimin e PSK të shihet si një investim nga i cili priten kthime :aportimi i perormances është një mën"rë e hapur !he transparente, në mën"rë që të gjithë të evi!entojnë progresin !he të i!entiikojnë usha të tjera .

Prespektiva aatgjatë e organi#atave, e cila përshin anga#hime të stakehol!ersave të %ren!shëm !he të jashtëm !o të jetë një pikë kritike e suksesit të PSK. Pasuria !uhet të krijohet përpara se të shpërn!ahet. Përgjegjësia e krjimit të pasurisë i takon %i#nesit. Pergjegjësia !he e !rejta !uhet të ecin %ashkë. Pran!aj shoqëria nuk mun! ti heqi %i#nesit të !rejtat e tij, të cilat janë jetike për  krijimin e vlerës.

RE!ERE)CA B>CMichael Dopkins, 9S: nvestment3 The ne&t !ot.comG %oom %ut Hithout the crash/, $ov. ?II>, B?CJreen Paper Promoting a European rameHork or 9orporate Social :esponsi%ilit" 9-M ?II> BChttp344%luean!greentomorroë.com4ëpc...to9S:LM*.p!  [email protected]"eatures4articles4>?Lsi&ke"issuesoncorporatesocialresponsi%ilit" BLC http344HHH.glo%altren!s.com4knoHle!gecenter4eatures4resources4LLname>? B=C http344HHH.socialeconom"training.eu4in!e&.php4mneHsevents4mvetecoeuneHs4?neHeucsrpolic"7 shoHallNOstartN