DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
PERFECTO
ELEMENTOS DEL TEMA
DESINENCIAS
REDUPLICACIÓN
PERFECTOS EN -Κ
ALTERNANCIA VOCÁLICA
PERFECTO ASPIRADO PERFECTO MEDIO-PASIVO PLUSCUAMPERFECTO
1.- Reduplicación: Consiste en anteponer al tema verbal la consonante inicial inicial más una epsilón: Pres. λύ-ω Perf. λέ-λυ- κ κ-α Suelen llevarla todos los perfectos, aunque no siempre: γν-ο- μαι μαι γον-α - con reduplicación: reduplicación: Pres. γί- γν Perf. γέ- γον - sin reduplicación: reduplicación: Pres. εἴδ-ω Perf. οἶδ-α a) Si el verbo empieza por consonante aspirada ( φ-, χ-, θ-) la consonante reduplicada es su sorda correspondiente correspondiente (Ley de Grassmann) κ-α Pres. φονεύ-ω Perf. πε-φόνευ- κ κ-α Pres. θύ-ω Perf. τέ-θυ- κ χόρευ- κ κ-α Pres. χορεύ-ω Perf. κε- χόρευ b) La reduplicación se parece formalmente a un aumento en los verbos que empiezan por: - Vocal: Pres. ὀρίζ-ω Perf. ὤ-ρι- κ κ-α - ῥ: Pres. ῥίπτ-ω Perf. ἔ-ρρι-φ-α - Consonante doble Pres. ψαύ-ω Perf. ἔ- ψαυ ψαυ- κ κ-α - Doble consonante que no sea muda más líquida: líquida: (mudas = oclusivas oclusivas y - σ; líquidas = ῥ- y λ-) Pres. στρατεύ-ω Perf. ἐ-στράτευ- κ κ-α c) Si la doble consonante es muda más líquida, se reduplica la primera: Pres. κλεί-ω Perf. κέ- κλει κλει- κ κ-α Sin embargo, γν- tiene aumento silábico como los que empiezan por doble consonante: Pres. γνωρίζ-ω Perf. ἐ- γνώρι γνώρι- κ κ-α d) Los verbos que comenzaban por vocal más sonante tenían ya desde I.e. una reduplicación especial, especial, que posteriormente posteriormente se denominó REDUPLICACIÓN REDUPLICACIÓN ÁTICA, que consistía en: - Repetir la primera vocal - Repetir la primera sonante - Alargar la vocal radical Pres. ὄλ- νυ νυ- μι μι Perf. ὄλ-ωλ-α Esta forma de reduplicar pasa a algunos temas que comienzan por vocal + oclusiva: Pres. ἀκού-ω Perf. ἀκ- ήκο ήκο-α Pres. ἐγείρ-ω Perf. ἐγ- ήγερ ήγερ- κ κ-α e) En los verbos compuestos la reduplicación reduplicación se coloca entre la preposición y el verbo simple: Pres. κατα-λύ-ω Perf. κατα-λέ-λυ- κ κ-α jesustorres me fecit MMXIV
1
DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
2.- Alternancia de la vocal radical: En principio, principio, frente frente a un presente presente con grado E, el perfecto perfecto solía tener grado grado O. Pres. λείπ-ω Perf. λέ-λοιπ-α Pres. εἴδ-ω Perf. οἶδ-α El grado O se encontraba primitivamente en el singular, estando el plural en grado CERO Sing. οἶδ-α Plur. ἴδ- μεν μεν Pero desde fecha fecha temprana temprana los verbos verbos que tenían grado O lo extienden extienden también al plural. plural. Sing. λέ-λοιπ-α Plur. λε-λοίπ-αμεν Los nuevos perfectos que se forman lo hacen ya con el mismo vocalismo que el presente. Pres. φεύγ-ω Perf. πέ-φευγ-α En cuanto a la voz media el vocalismo CERO era el normal. Pres. φθείρ-ω Perf. ἔ-φθαρ- μαι μαι Pres. στέλλ-ω Perf. ἔ-σταλ- μαι μαι Pero también el vocalismo del presente invade la voz media. Aoristo λέ-λοιπ-α Pres. λείπ-ω Perf. λέ-λειμ- μαι μαι 3.- Desinencias: Las desinencias del perfecto antiguo las vemos en οἶδα: -α, -θα, -ε, - μεν, - τε, - ντι οἶδα, οἶσθα, οἶδε, ἴσμεν, ἴστε, ἴσασι Pero el perfecto que se formó regularmente tuvo las siguientes: Activa: Media:
-α, -ας, -ε, -αμεν, -ατε, -ασι - μαι, -σαι, - ται, - μεθα, -σθε, - νται νται
PERFECTO EN -Κ La Kappa, característica temporal del tema de perfecto, aunque no de todos los perfectos, surgió de los temas como τέ-θη- κ κ-α, δέ-δω- κ κ-α y se extendió para la formación del perfecto de la mayoría de los verbos. Pres. λύ-ω Perf. λέ-λυ- κ κ-α Además, en los perfectos citados sólo surgía la Kappa en el singular, con las desinencias especiales y no en plural ni en la voz media. Posteriormente el morfema - κα forma los perfectos de los verbos denominativos, denominativos, extendiéndose dicho morfema al singular y plural, pero no a la voz medio-pasiva. Al paradigma de λέ-λυ- κ κ-α se ajusta el de los perfectos de los verbos contractos ( τιμάω, φιλέω, δηλόω), en los cuales la vocal final del tema aparece alargada. τε- τίμη τίμη- κ κ-α
jesustorres me fecit MMXIV
πε-φίλη- κ κ-α
δε-δήλω- κ κ-α
2
DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
PERFECTO ASPIRADO A) Verbos cuyo tema de presente tiene una raíz acabada en - β -π con perfecto en -φ. Pres. τρίβ-ω
τριφ-α Perf. τέ- τριφ
Pres. βλέπ-ω
Perf. βέ-βληφ-α
Β) Verbos cuyo tema de presente tiene una raíz acabada en - γ, - κ con perfecto en - χ.
Pres. ἄγ-ω
Perf. ἦχ-α
Pres. πλέκ-ω
Perf. πέ-πλοχ-α
Por lo tanto existe un gran número de perfectos activos sin Kappa: Pres. γράφ-ω
Perf. γέ- γραφ γραφ-α
Pres. λείπ-ω
Perf. λέ-λοιπ-α
Así pues, reciben el nombre de perfectos aspirados aquellos en que la letra que precede a las terminaciones terminaciones sin Kappa (- α, -ας, -ε, -αμεν, -ατε, -ασι) es una oclusiva aspirada ( φ-, χ-, θ-) que corresponde a una oclusiva no aspirada en el tema de presente: Pres. δίωκ-ω Perf. δε-δίωχ-α Pres. τρέπ-ω
Perf. τέ- τροφ τροφ-α
PERFECTO MEDIO-PASIVO Se forma con: - Reduplicación - Tema - Desinencias primarias de voz media. Para su conjugación hay que tener en cuenta las normas fonéticas relativas a las consonantes en contacto cuando se trate de verbos acabados en oclusiva y sonante al unirse éstas a las desinencias desinencias de voz media. Las desinencias medias que empiezan por sigma (- σαι, -σθε) pueden aparecer encubiertas en las χθε (desinencias precedidas de terminaciones - ψαι, -φθε (desinencias precedidas de una labial) o - ξαι, - χθε una gutural). Pres. τρίβ-ω Perf. τέ- τριψ τριψ-αι τέ- τριφ τριφ-θε Pres. πλέκ-ω Perf. πέ-πλεξ-αι πέ-πλεχ-θε Las terceras personas de plural de estos verbos suelen estar formadas mediante perífrasis constituida por el participio de perfecto más la forma εἰσί.
jesustorres me fecit MMXIV
3
DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
Ejemplos de estas conjugaciones: Tema en labial: τρίβ -ω
τε - τριβ - μαι τε - τριβ -σαι τε - τριβ - ται τε - τριβ - μεθα τε - τριβ -σθε τετριμμένοι είσί τετριμμένοι είσί
> > > > >
Tema en dental: πείθ -ω
τέτριμμαι τέτριψαι τέτριπται τετρίμμεθα τέτριφθε
πε -πειθ - μαι πε -πειθ -σαι πε -πειθ - ται πε -πειθ - μεθα πε -πειθ -σθε πεπεισμένοι εἰσί πεπεισμένοι εἰσί
Tema en gutural: πλέκ -ω
πε -πλεκ - μαι πε -πλεκ -σαι πε -πλεκ - ται πε -πλεκ - μεθα πε -πλεκ -σθε πεπλεγμένοι εἰσί
> > > > >
> > > > >
πέπεισμαι πέπεισαι πέπεισται πεπείσμεθα πέπεισθε
Tema en líquida: ἀγγέλλ -ω
πέπλεγμαι πέπλεξαι πέπλεκται πεπλέγμεθα πέπλεχθε
ἠγγελ - μαι ἠγγελ -σαι ἠγγελ - ται ἠγγελ - μεθα ἠγγελ -σθε ἠγγελμένοι εἰσί ἠγγελμένοι εἰσί
> > > > >
ἤγγελμαι ἤγγελσαι ἤγγελται ἠγγέλμεθα ἤγγελθε
Tema en nasal: φαίν -ο - μαι
πε -φαν - μαι πε -φαν -σαι πε -φαν - ται πε -φαν - μεθα πε -φαν -σθε πεφασμένοι εἰσί πεφασμένοι εἰσί
PERFECTOS DE
> > > > >
πέφασμαι πέφανσαι πέφανται πεφάσμεθα πέφανθε
ἵστημι, τίθημι, ἵημι y δίδωμι
En toda la voz activa presentan además de la reduplicación, la raíz con vocalismo largo, a la que se une la característica característica de perfecto - κ y sus desinencias desinencias especiales. En cambio en la voz medio-pasiva, medio-pasiva, el vocalismo de la raíz raíz es breve y no presenta presenta característica característica de perfecto perfecto - κ, aunque sí la reduplicación. reduplicación. Las desinencias desinencias primarias de voz media se unen directamente directamente al vocalismo de la raíz: δέ-δω- κ κ-α δέ-δω- κ κ-α-ς δέ-δω- κ κ-ε δε-δώ- κ κ-αμεν δε-δώ- κ κ-ατε δε-δώ- κ κ-ασι
jesustorres me fecit MMXIV
δέ-δο- μαι μαι δέ-δο-σαι δέ-δο- ται ται δε-δό- μεθα μεθα δε-δό-σθε δέ-δο- νται νται
4
DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
PLUSCUAMPERFECTO DE INDICATIVO Guarda con el perfecto de indicativo la misma relación que el imperfecto con el presente. El pluscuamperfecto pluscuamperfecto indica tiempo pasado, pero expresa los mismos matices aspectuales que el perfecto. Activa: se forma con: Aumento
Reduplicación
Raíz
- κει κει
Desinencias secundarias
El morfema - κει alterna con - κη en la 1ª y 2ª personas del singular singular y en este último caso caso la 1ª persona persona no lleva desinencia secundaria. ἐ-λε-λύ- κει κει- ν ν o bien ἐ-λε-λύ- κη κη ἐ-λε-λύ- κει κει-ς o bien ἐ-λε-λύ- κη κη-ς ἐ-λε-λύ- κει κει-( τ τ) > ἐ-λε-λύ- κει κει ἐ-λε-λύ- κει κει- μεν μεν ἐ-λε-λύ- κει κει- τε τε ἐ-λε-λύ- κει κει-σαν A este modelo se ajustan los pluscuamperfectos correspondientes a los verbos contractos ( τιμάω, φιλέω, δηλόω) en los que la vocal final del tema aparece alargada: ἐ- τε τε- τιμή τιμή- κει κει- ν ν / ἐ- τε τε- τιμή τιμή- κη κη ἐ-πε-φιλή- κει κει- ν ν / ἐ-πε-φιλή- κη κη ἐ-δε-δηλώ- κει κει- ν ν ἐ-δε-δηλώ- κη κη / También existen pluscuamperfectos activos sin Kappa y pluscuamperfectos aspirados, los cuales corresponden a los perfectos activos de los mismos tipos. La sílaba que precede a las desinencias secundarias secundarias de estos pluscuamperfectos pluscuamperfectos también aparece sin Kappa: Pres. λείπ-ω Pres. τρέπ-ω
Perf. λέ-λοιπ-α Perf. τέ- τροφ τροφ-α
Plusc. ἐ-λε-λοίπ-ειν Plusc. ἐ- τε τε- τρόφ τρόφ-ειν
PLUSCUAMPERFECTO DE οίδα ᾔδη, ᾔδειν,
ᾔδησθα, ἤδεις,
ᾔδη, ἤδει,
ᾔδεμεν, ᾔδειμεν,
ᾔδετε, ᾔδειτε,
ᾔδεσαν ᾔδεισαν
Este pluscuamperfecto, con dos paradigmas, se corresponde con el perfecto οἶδα. El segundo paradigma, más regular, es el usado por los escritores más tardíos. Media:
se forma con: Aumento Reduplicación Tema Desinencias medias secundarias secundarias Para su conjugación hay que recordar las normas fonéticas aplicables a las uniones de la consonante final del tema con las desinencias. desinencias. Las terceras personas del plural se forman con perífrasis en los verbos de tema en oclusiva y sonante. Ejemplo: jesustorres me fecit MMXIV
5
DEPARTAMENTO DE LENGUAS CLÁSICAS IES ALTO CONQUERO
EL PERFECTO
Tema en labial: τρίβ -ω
ἐ - τε - τριβ - μην ἐ - τε - τριβ -σο ἐ - τε - τριβ - το ἐ - τε - τριβ - μεθα ἐ - τε - τριβ -σθε ἐτετριμμένοι ἦσαν ἐτετριμμένοι ἦσαν
> > > > >
Tema en dental: πείθ -ω
ἐτετρίμμην ἐτέτριψο ἐτέτριπτο ἐτετρίμμεθα ἐτέτριφθε
ἐ -πε -πειθ - μην ἐ -πε -πειθ -σο ἐ -πε -πειθ - το ἐ -πε -πειθ - μεθα ἐ -πε -πειθ -σθε ἐπεπεισμένοι ἦσαν ἐπεπεισμένοι ἦσαν
Tema en gutural: πλέκ -ω
ἐ -πε -πλεκ - μην ἐ -πε -πλεκ -σο ἐ -πε --πλεκ - το ἐ -πε -πλεκ - μεθα ἐ -πε -πλεκ -σθε ἐπεπλεγμένοι ἦσαν
> > > > >
> > > > >
ἐπεπείσμην ἐπέπεισο ἐπέπειστο ἐπεπείσμεθα ἐπέπεισθε
Tema en líquida: ἀγγέλλ -ω
ἐπεπλέγμην ἐπέπλεξο ἐπέπλεκτο ἐπεπλέγμεθα ἐπέπλεχθε
ἠγγελ - μην ἠγγελ -σο ἠγγελ - το ἠγγελ - μεθα ἠγγελ -σθε ἠγγελμένοι ἦσαν ἠγγελμένοι ἦσαν
> > > > >
ἠγγέλμην ἤγγελσο ἤγγελτο ἠγγέλμεθα ἤγγελθε
Tema en nasal: φαίν -ο - μαι
ἐ -πε -φαν - μην ἐ -πε -φαν -σο ἐ -πε -φαν - το ἐ -πε -φαν - μεθα ἐ -πε -φαν -σθε ἐπεφασμένοι ἦσαν ἐπεφασμένοι ἦσαν
> > > > >
ἐπεφάσμην ἐπέφανσο ἐπέφαντο ἐπεφάσμεθα ἐπέφανθε
PLUSCUAMPERFECTOS DE ἵστημι, τίθημι, ἵημι y δίδωμι En toda la voz activa presentan además del aumento y la reduplicación, la raíz con vocalismo largo, a la que se une el morfema –κει y las desinencias secundarias. secundarias. En cambio en la voz medio-pasiva, el vocalismo de la raíz es breve y no presenta el morfema - κει, aunque sí el aumento aumento y la reduplicación. reduplicación. Las desinencias desinencias secundarias de voz media se unen directamente al vocalismo de la l a raíz: ἐ-δε-δώ- κει κει- ν ν o bien ἐ-δε-δώ- κει κει-ς o bien ἐ-δε-δώ- κει κει-( τ τ) > ἐ-δε-δώ- κει κει- μεν μεν ἐ-δε-δώ- κει κει- τε τε ἐ-δε-δώ- κει κει-σαν
jesustorres me fecit MMXIV
ἐ-δε-δώ- κη κη ἐ-δε-δώ- κη κη-ς ἐ-δε-δώ- κει κει
ἐ-δε-δό- μην μην ἐ-δέ-δο-σο ἐ-δέ-δο- το το ἐ-δε-δό- μεθα μεθα ἐ-δέ-δο-σθε ἐ-δέ-δο- ντο ντο
6