E Drejta
Afariste?
1. Eshte Eshte Dege Dege e veqan veqant t e se drejte drejtes s ne sist sistemi emin n jurid juridik ik dhe dhe kons konside ideroh rohet et se se eshe paraqitur ne shekullin e mesem fillimisht eshte emeruar si e drejt e tregtarve , pasi qe kjo e drejt i ka mbrojtur vetem te drejtat dhe interesat e tregtarve dhe sipas saj vetem punt qe i kan lid hur tregtaret jan llogaritur si pune tregtare pavarsisht karakterit te tyre pra percaktimi i punve tr egtare eshte bere ne baze te pjesmarrsve ne ato pune ( menyra subjektive) ndersa me von e drejta e tr egrarit u shendrrua ne te drejt tregtare dhe sipas ksaj te drejte puna do te llogaritet tregtare n ga vete karakteri i saj e jo nga ajo se kush e lidh at pun (menyra objektive )
2. Kuptimi i se drejtes Afariste?: Si deg e vecant vecant e se drejtes drejtes studion studion nor mat juridike ne te cilat rregullohet pozita juridike e subjekteve afariste dhe normat juridike ne te cilat rregullohen punet juridike ne mardhenje midis subjekteve. Ne baze te kesaj e drejta afariste perfshin dy pjese : pjesa e pare qe quhet si e drejt afariste statusore - perfshin rregullat mbi themelimin e subjekteve ekonomike menyren e afarizmit te tyre , karakteristikat me kryesore te t yre , udheheqja e tyre etj, ndersa pjesa e dyte qe quhet edhe si e drejta afariste kontraktore perfs hin mardhenjet kontraktuse qe kan karakter ekonomiko-juridik .
3.
4.
Objekt studimi?: studimi?: E drejta drejta afariste si objekt studimi duhet te perfshij : 1. Te drejten e shoqrive tregtare . 2. te drejten e nderprerjes se shoqrive tregtare . 3. te drejten ekonomike ( te drejten e konkurences dhe konsumatrove ) 4. te drejten e kontratave afariste 5. te drejten e pronsis industriale 6. te drejten e bankave dhe te drejten e letrave me vler .
Burimet e se drejtes afariste?: Edhe ne te drejten afariste dallojm : burimet materiale - eshte ajo forc e qe e krijon te drejten ne ne pergjithsi , pra paraqesin vullnetin e klases sunduse e cila me ndime n e shtetit dhe organet e saj nxerrin rregulla juridike nepermjet te cilave mbron interesat e veta , Dhe burime formale- paraqesin formen permes se ciles klasa sunduse shpre h vullnetin e vet per te
mbrohtur interesat e veta , kto burime formale ndahen ne 1. burimet e pergjithshme te se drejtes afariste -ktu bejn pjes: 1. Kushtetuta , 2. ligji ( ligjet jan aktet e pergjithshme juridike ne t e cilat zgjidhen raportet andaj edhe konsiderohet si burim me i rendesishem , kemi ligjin per shoq rit tregtare , ligjin per falimentim , ligjin per letrat me vler etj) 3. Aktet nenligjore ( jan burime formale juridike qe per nga fuqia juri dike jan me te ulta se ligjet dhe nxirren nga ana e organeve te dryshme administrative, si akte te ktilla konsiderohen : Dekretet - nxirren nga ana e organit ekzekutiv , Rregulloret -e organeve te ndryshme administrative , urdhresat , statuti , udhezimi etj. Aktet nenligjore ne te drejten afari ste kan rendesi pasi qe mardhenjet juridike ne te jan dinamike dhe me an te ligjeve rregullohen vetem ceshtjet fundamentale andaj me aktet nenligjore behet konkretizimi i tyre. 4. praktika Gjyqsore |( veprimi i njejt i organeve gjyqsore per rastet e njejta ) 5. shkenca juridike ( kur egzistojn zbraztira juridike ) 2 Burimet autonome te se drejtes afariste jan burime specifike karakteri stike vetem per te drejten afariste -ktu bejn pjes: 1. Doket afariste - jan burime te pashkruara qe historikisht u paraprijn burimeve te shkruara dhe jan kriuar si rezultat i perseritjes se vazhdushme dhe barjes se tyre nga nj e gjenerat ne gjeneraten tjeter Ne teorin juridike llogaritet se doket duhet te ken prioritet ne zbatim ne raport me normat dispozitive pasi qe doket jan me afer tregtarit ngase: ato lindin nga praktika tregt are e jo me vullnetin e ligjdhensit , me se shumti u pergjigjen nevojave te tregtis dhe kur esht e fjala per doket e profesionit llogaritet se tregtaret me se miri i njohin. 2. Uzanset tregtare - jan doke afariste te tubuara dhe te sistematizuara nga ndonje organ i autorizuar zbatimi i uzanseve eshte i kushtzuar nga shprehja e vullnetit te pjesmar rsve . sipas sferes ne te cilen zbatohen uzanset mund te jene: 1. te pergjithshme - ato qe aplikohen ne te gjitha deget ekonomike dhe 2. te vecanta - ato qe aplikohen ne nje dege te caktuar ekonomike si p.s h uzanset e vecanta e hoteleri ndertimatari , uzanset e limoveve etj . kto uzanse i nxjerrin organet e ndryshme shtetrore ne disa shtete ato i nxjerrin bursat kurse ne disa tjera odat ekonomike ( tek ne ). shprehjet e caktuara ne baze te cilave pjesmarrsit ne nje mardhenje te c aktuar juridiko-afariste i rregullojn qeshtjet e caktuara paraqesin KLAUZOLA AFARISTE - te cilat jan te karakterit dispozitiv pasi qe zbatimi i tyre varet nga vullneti i pjesmarrsve .
5.
Subjektet e se drejtes Afariste ? si subjekte te se drejtes konsiderohen bartsit e te drejtave dhe detyrim eve ne nje mardhenje te caktuar
juridike ata mund te jen persona te ndryshem fizik ose juridik te cilet posedojn aftsi juridike ( aftsia e personave fizik ose juridik qe te jen barts te te drejtave dh e detyrimeve ) dhe aftsi te veprimit ( aftsia e personit qe me deklarimin e vullnetit t e fitoj te drejta dhe detyrime dhe pergjithsisht eshte i aft qe te ndermerr veprime juridike ) edhe ne te drejten afariste subjektet aftsi juridike dhe afariste ( tregtari individual ) pa te cilen nuk mund te regjistrohen ne regjister tregtar , ndersa per personat juridik siq jan shoqrit tregtare nuk kerko het posedimi i ksaj aftsie pasi qe subjektiviteti juridik i ktyre personave fitohet nga momenti i r egjistrimit .
6. TREGTARI si subjekt ne te drejten Afariste? : llogaritet si subjekt krye sor i cili mund te ushtroj veprimtari te caktuar tregtare , per ushtrimin e e cilave duhet te puns oj nje numer te caktuar te puntorve ligji per shoqri tregtare definon tregtarin si ,, Person i cili ne menyre te pavarur dhe te perhershme ne form te profesionit ushtron njeren nga veprimtarit tregta re me qellim qe te realizoj fitim ne prodhim ,tregtis dhe dhenjes se sherbimeve ne treg. kesi veqori te pergjithshme per fitimin e statusit te tregtarit konsider ohen 1. Tregtari duhet te ushtroj ndonje veprimtari tregtare te parapara me l igjin per shoqrit tregtare 2. veprimtarin tregtare duhet ta ushtroj ne menyre te pavarur 3. veprimtarin tregtare duhet ta ushtroj ne menyre te perhershme 4. veprimtarin duhet ta ushtroj profesionalisht me qellim te realizimit te fitimit permes prodhimit tregtis dhe dhenjes se sherimeve ne treg. Si veprimtari tregtare konsiderohen : 1. blerja e sendeve te luajtshme me qellim te shitjes se tyre ne formen fillestare te perpunuar ose te riperpunuar 2. shitja e sendeve te luajtshme te perpunuar ose te riperpunuar nga pro dhimi vetijak 3. tregti me letra me vler dhe administrim me fonde 4. veprimtari bankare dhe veprimtarit tjera financiare 5. veprimtaria e sigurimit 6. transportimi i personave dhe mallrave 7. perfaqsimi dhe ndermjetsimi tregtar etj .
7. Personat qe nuk mund te konsiderohen tregtar? Ktu bejn pjes 1. personat fizik qe kryejn veprimtari bujqsore ose te pylltaris( bujqit individual),perveq nese veprimtaria e tyre mund te udhhiqet si ndermarrje ashtu siq udhehiqet nga tregtari , 2. zejtaret dhe personat fizik qe kryejn sherbime , perveq nese veprimta ria e tyre mund te percaktohet si ndermarrje , 3. personat fizik qe kryejn sherbime te caktuara hoteliere etj
4. personat fizik qe merren me profesione te lira
(avokatet ,mjeket)
8. Tregtari individual? : llogaritet personi fizik i cili ne form te prof esionit ushtron ndonje nga veprimtarit tregtare.Qe te mund nje person fizik te fitoj statusin e tregtarit individual duhet te plotsoj disa veqori te caktuara si : 1.Te ket aftsi te caktuar afariste( moshen madhore) dhe te ket vendbanim te caktuar ne teritorin shtetror 2.personat fizik duhet te ushtrojn veprimtari te caktuar tregtare ne emer te vet dhe ne menyr te pavarur 3.Ushtrimi i veprimtaris duhet te behet ne form te profesionit me qellim qe te realizoj fitim te te caktuar 4.Ket cilsi tregtari individual e fiton me regjistrim ne regjistrin tegta r . Ndersa statusin e tregtarit individual nuk mund ta fitoj : 1. personi fizik mbi te cilin eshte hapur procedura falimentuse 2. personi fizik per te cilin me vendim te plotfuqishem gjyqsor vertetohe t se me paramendim ka shkaktuar falimentim 3. personi fizik te cilit organi kompetent ne baz te ligjit ja ka ndaluar te ushtroj veprimtarin e caktuar tregtare ,derisa zgjat ndalesa
9. Pergjegjsia e Tregtarit individual? Tregtari idividual pergjigjet per detyrimet e tia personalisht dhe ne me nyr te pa kufizuar me ter pasurin e vet kjo d.m.th se per detyrimet e tij ndaj kreditorve t e vet pergjigjet jo vetem me pasurin e investuar ne te si subjekt por edhe me ter pasurin qe ka
10. Regjistrimi i Tregtarit individual? Tregtari individual regjistrohet ne regjistrin tregtar te regjistrit qen dror sipas vendit ku ai ushtron veprimtarin .Regjistrimi eshte i obligushem pasi qe permes regji strimit ai fiton statusin e tregtarit individual e me ket ai behet subjekt i se drejtes afariste . Regjistrimi behet ne baz te dorzimit te flet paraqitjes per regjistrim ne te cilen shenohen: Emri , mbiemri , numri am i i qytetart , vendbanimi , firma ne te cilen kryhet veprimtaria , selia k u ushtrohet veprimtaria dhe lenda e punes . Fletparaqitjen e dorzon vet personi fizik qe deshiro n te behet tregtar individual , prokuristi i tij ose ndonje person i autorizuar permes aut orizimit te caktuar noterik fletparaqitjes i bashkangjiten
1.Nenshkrimi i vertetuar i tregtarit individual te noteri , 2.deklarata nga personi fizik se nuk i eshte shqiptuar ndalimi i ushtrim it te veprimtaris tregtare 3.deklarata nga personi fizik se rregullisht i ka paguar obligimet tatim ore dhe kontributet per sigurim personal , invalidor etj.
qe in it ma
11.Firma e tregtarit Individual? Ne mardhenjet juridiko-afariste firma eshte njera nga veqorit statusore e dallon njerin tregtar individual nga tregtari tjeter individual . Firma paraqet emrin ne te cil tregtari individual ushtron veprimtarine vet , ajo permban emrin e tij personal emrin e baba mbiemrin shejen ''TI'' ( Me qellim qe te dallohet tregtari individual nga shoqrit tregtare ) fir gjithashtu duhet te permbaj edhe shenjen per veprimtarin e tregtarit dhe selis .
12. Masat ndeshkuse ndaj tregtarit individual? Ne rast te shkaktimit te kundervajtjes nga ana e tregtarit individual ne ligjin per shoqrit tregtare jane te parapara dispozita ndeshkuse me ta cilat parashihet denime ne te holla ne lartsi te caktuar per kundervajtje do te denohet tregtari individual nese : 1.Regjistron me shume se nje firm 2.bartja e firmes personit te tret do tja bej ne kundershtim me dispozita t ligjore dhe te njejtin nuk e regjistron ne regjistrin tregtar 3.nderprerjen e punes nuk e paraqet ne organin kompetent 4.fillon kryrjen e veprimtaris para regjistrimit ne regjistrin tregtar dh e para marrjes se lejes nga organi kompetent 5.nese ndermerr pune dhe veprime juridike jasht lendes se punes se regjis truar 6.ne menyre te drejt nuk i udheheq librat tregtar 7 nuk perpilon , nuk shpall dhe nuk paraqet llogari vjetore etj.
13.Shoqrit tregtare? Shoqria tregtare eshte person juridik ne te cilen nje ose me teper person a deponojn para.sende ose te drejta qe i shfrytzojn per pune te perbashket dhe bashkarisht e ndajn fitimin dhe humbjen nga puna. Mirpo jo te gjith personat juridik mund te konsiderohen si shoqeri tregta re , Shoqri tregtare mund te konsiderohen vetem ato persona juridik ne te cilen deponohen mjete te cak tuara ne te holla apo jo ne te holla per te ushtruar bashkarisht edhe ne menyre te pavarur veprimtari te caktuar qellimi i se ciles eshte realizimi i fitimit ,nga shoqria tregtare duhet dalluar nderrmarrje
n e cila ne aspektin juridik nuk eshte subjekt i se drejtes por ajo paraqitet si objekt i se drejtes.
14. klasifikimi i shoqrive tregtare? 1.shoqri tregtare personale - i karakterizojn vetit personale si njohja d he besimi i antarve , pergjegjsia e pa kufizuar dhe solidare per obligimet e shoqris administ rimi me shoqrin nga ana e antarve te saj egzistimi i se paku dy themelusve per themelimin e ty re etj. Si shoqri tregtare personale llogariten shoqrit tregtare publike dhe ko mandite. 2.Shoqri tregtare te Kapitalit - i karakterizon interesi i kapitalit , an taret nuk pergjigjen per obligimet e shoqris ndaj personave te tret , aksionet shume leht ba rten menagjimi behet permes organeve te shoqris etj(shoqrit aksionare ). 3.Shoqri tregtare tipike - llogariten ato te cilat vin ne shprehje ne ras tet kur duhet te themelohet shoqri tregtare dhe jan te percaktuar ne menyre te pergjithshme me ligj . 4.Shoqri tregtare te veqanta - llogariten ato qe vin ne shprehje ne raste te nevojave te veqanta afaristve siq jan p.sh shoqrit tregtare me pjesmarrje te shtetit 5.Sipas karakterit te aktit themelus dallojm : shoqri tregtare kontraktor e dhe statutore 6.Sipas menyres se themelimit dallojm : Shoqri me regjistrim publik ,shoq ri pa regjistrim publik te pjesve dhe shoqri aksionare pa regjistrim publik te aksioneve ne ras tet kur shoqria aksionare themelohet ne baze te menyres simulative 7.sipas numrit te themelusve dallojm : shoqri kolektive dhe shoqri indivi duale .
15. Karakteristikat kryesore te shoqrive tregtare? 1.Themelimi i shoqrive tregtare munde te behet ne baze te disa sistemeve - sistemit ligjor ( shoqria mund te themelohet me ligj ose akt administr ativ - sistemi i lejes ( sipas kti shoqrit tregtare mund te themelohen me dhe njen e lejes paraprake nga ana e organit kompetent shtetror ) - sistemi normativ ( ky sistem eshte dominant ne te gjitha shtetet pasi qe ne baze te kti sistemi mundsohet themelimi i shoqrive tregtare vetem nese jan plotsuar kushte t e parapara me norma juridike - sistemi i koncesioneve( ne disa raste specifike themelimi i shoqrive t regtare eshte i kushtezuar me dhenjen e koncesionit -( leje per shfrytzim te te mirave te pergjit hshme qe jepet nga ana e organit te caktuar shtetror - Qeveria),koncesioni fitohet ne baze te k onkursit publik ose ofertes te shpallur nga ana e qeveris ) - Sistemi i paraqitjes ( per themelimin e shoqrive tregtare themelusit j an te obliguar qe kete tja paraqesin organit kompetent , pa pasur nevoj qe nga ai organ te marrin
leje apo koncesion te caktuar)
16. Themelusit e shoqrive tregtare ?
