test sprawdzający
Test sprawdzający 1. Podstawy gospodarki rynkowej Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Rozwiąż test. W każdym punkcie tylko jedna odpowiedź jest poprawna. 1) Rynek to: A. tylko mechanizm polegający na określaniu warunków kupna-sprzedaży. B. tylko miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający. C. mechanizm polegający na określaniu warunków kupna-sprzedaży oraz miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający. D. miejsce, gdzie spotykają się przedstawiciele handlowi. 2) Stronę popytu i podaży na rynku kształtują: A. konsumenci i producenci. B. cena. C. tylko producenci. D. tylko usługodawcy. 3) Popyt to dobra i usługi: A. które konsumenci chcą kupić w danym czasie, ale nie mogą ze względu na ich ograniczoną dostępność. B. które konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie i w danym czasie. C. oferowane przez producentów w danym czasie i po danej cenie. D. oferowane przez producentów w określonym miejscu. 4) Podaż to dobra i usługi: A. które konsumenci chcą nabyć w danym czasie. B. oferowane przez producentów w danym czasie po określonej cenie. C. które nabywcy chcą nabyć w danym czasie po określonej cenie. D. oferowane przez producentów w określonym miejscu. 5) Krzywe podaży: A. pokazują, że konsumenci są skłonni kupować, kiedy cena jest niższa. B. są takie same dla wszystkich produkowanych dóbr i usług. C. pozwalają na dostosowanie ceny dobra do zaoferowanej ilości. D. Żadna z podanych odpowiedzi nie jest poprawna. 6) Prawo popytu mówi, że: A. kupujący nabędą więcej po cenach niższych niż po wyższych. B. sprzedający będą produkować więcej po cenach wyższych niż po niższych. C. sprzedający będą produkować więcej po cenach niższych niż po wyższych. D. konsumenci kupują więcej po cenach wysokich niż po niższych. 7) Co się stanie na rynku, jeśli popyt przewyższy podaż? A. Podaż będzie maleć. B. Popyt wzrośnie. C. Cena rynkowa spadnie. D. Cena rynkowa wzrośnie. 8) Na rynku cena równowagi: A. jest ceną urzędową. B. to najwyższa cena, jaką mogą zapłacić konsumenci. C. zrównuje popyt z podażą. D. jest ceną ustaloną w określonym dniu.
72
test sprawdzający
9) Kiedy popyt na samochody wzrasta, to rośnie również popyt na benzynę. Kiedy popyt na samochody spada, następuje również obniżenie popytu na benzynę. Samochód i benzyna to: A. dobra niezależne. B. dobra substytucyjne. C. dobra komplementarne. D. dobra luksusowe. 10) Popyt na dobro jest elastyczny, gdy: A. całkowite przychody nie zmieniają się z każdorazową obniżką ceny. B. zmiany w cenie nie mają żadnego wpływu na całkowite przychody. C. popyt silnie reaguje na zmianę ceny. D. występuje okresowy ściśle określony wzrost cen. 11) Piąta z kolei drożdżówka smakuje mniej niż pierwsza. Jest to przykład: A. kosztów utraconych możliwości. B. prawa popytu. C. zmniejszającej się użyteczności krańcowej. D. niedostatku. 12) Które z poniższych twierdzeń jest prawdziwe? A. Popyt jest ważniejszy od podaży przy określaniu ceny. B. Więcej rzeczy zostanie sprzedanych po cenach niższych niż po wyższych. C. Krzywa popytu rośnie. D. Prezydent podpisał ustawę o prawie popytu. 13) Ceny odgrywają rolę sygnałów dla rynku. Oznacza to, że: A. ceny mają wpływ na rodzaj oraz ilość wyrobów i usług oferowanych do sprzedaży. B. ceny nie mają wpływu na popyt i podaż. C. niskie ceny są sygnałem bardzo dobrej kondycji gospodarki. D. ludzie czekają na opublikowanie zestawień popytu i podaży, zanim podejmą decyzje o kupnie lub sprzedaży. 14) Które z poniższych twierdzeń jest przykładem prawa ekonomicznego? A. Spadek prędkości samochodu powoduje spadek zużycia paliwa. B. Wzrost ceny obniża podaż. C. Wzrost ceny zmniejsza popyt. D. Wzrost ceny zwiększa popyt. 15) Które z niżej wymienionych cech określają gospodarkę centralnie planowaną? A. wolność rynkowa, system cen, własność prywatna, konkurencja B. brak konkurencji, centralne planowanie, centralne zarządzanie gospodarką C. centralne planowanie, własność prywatna, konkurencja D. limity produkcyjne, globalizacja produkcji i usług, ceny urzędowe II. (6 pkt) Określ, który z produktów cechuje się wyższą elastycznością popytu. Uzasadnij swoje stanowisko. Lp.
Dobro lub usługa
a)
sukienka, podręcznik szkolny
b)
wizyta u lekarza rodzinnego z powodu wysokiej gorączki, wizyta u kosmetyczki
c)
puszka napoju, skuter
Popyt jest bardziej elastyczny na:
Uzasadnienie
73
test sprawdzający
III. (10 pkt) Uzupełnij zdania. Prawo ................................................... określa, ile dóbr i usług są skłonni zakupić ................................................... w określonym czasie i miejscu przy pewnym poziomie cen. Prawo ........................................................... określa, ile dóbr i usług są skłonni zaoferować ................................................... kupującym w określonym miejscu, czasie i przy pewnym poziomie cen. Wpływ zmiany ceny na zmianę podaży można mierzyć za pomocą cenowej elastyczności popytu, która jest tym .............................................................., im mniej jest ................................................... danego towaru, np. benzyna. Jeśli podaż jest większa od popytu, to sytuację na rynku określa się jako ............................................................. . Sytuację odwrotną definiujemy jako ............................................................ . Nadwyżka popytu nad podażą była charakterystyczna w gospodarce ................................................... . W gospodarce rynkowej podaż jest ................................................... od popytu. IV. (5 pkt) Uzupełnij tabelę, tak aby przedstawiała cechy charakterystyczne konkurencji na różnych rynkach.
1)
Liczba firm
2)
Wpływ producenta na cenę
3)
Zróżnicowanie produktów
4)
Bariery wejścia na rynek
5)
Promocja
Konkurencja doskonała
Konkurencja monopolistyczna
dużo niezależnych
wiele
ograniczony przez dostępność substytutów brak, wyroby homogeniczne
Oligopol
duży, szczególnie w wypadku lidera cenowego zależne od typu wyrobu
niewielkie brak
Monopol
bardzo duże
bardzo silna
V. (10 pkt) Połącz pojęcia z odpowiednimi definicjami. 1)
Konkurencja
A
Wartość danego dobra.
2)
Zysk
B
Miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonania transakcji.
3)
Cena
C
Struktura rynkowa charakteryzująca się występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek.
4)
Transformacja
D
Stosowana m.in. w Polsce w różnych okresach po 1945 roku. Dotyczyła zarówno żywności, dóbr codziennego użytku i używek (cukier, mięso, tłuszcze, słodycze, buty, środki czystości, papierosy, alkohol, kawa), jak i dóbr luksusowych (samochody, meble) oraz materiałów (np. cement, cegły, papier).
5)
Oligopol
E
Zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego związane z jakościową zmianą sposobu rządzenia, sprawowania władzy.
6)
Izolacja
F
Sytuacja na rynku, gdy popyt jest równy podaży.
7)
Równowaga rynkowa
G
Utrzymywanie dystansu między państwami realizującymi model gospodarki centralnej a państwami realizującymi model gospodarki rynkowej.
8)
Reglamentacja
H
Rywalizacja firm o konsumenta.
9)
Monopol
I
Cel działalności firm w warunkach gospodarki rynkowej.
J
Sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.
10) Rynek
1) .................. 2) .................... 3) .................... 4) .................... 5) .................... 6) .................... 7) .................... 8) .................. 9) .................. 10) ..................
74
test sprawdzający
VI. (7 pkt) Na wykresie zaznacz następujące elementy: 1 – cena, 2 – ilość, 3 – popyt, 4 – podaż, 5 – cena równowagi rynkowej, 6 – niedobór rynkowy, 7 – nadwyżka rynkowa.
75
test sprawdzający
Test sprawdzający 1. Podstawy gospodarki rynkowej Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Rozwiąż test. W każdym punkcie tylko jedna odpowiedź jest poprawna. 1) Które z niżej wymienionych cech określają gospodarkę centralnie planowaną? A. brak konkurencji, centralne planowanie, własność prywatna B. wolność rynkowa, system cen, własność prywatna, konkurencja C. centralne zarządzanie gospodarką, centralne planowanie, brak konkurencji D. limity produkcyjne, globalizacja produkcji i usług, ceny urzędowe 2) Które z poniższych twierdzeń jest przykładem prawa ekonomicznego? A. Wzrost ceny powoduje zwiększenie popytu. B. Spadek prędkości samochodu zmniejsza zużycie paliwa. C. Wzrost ceny obniża podaż. D. Wzrost ceny zmniejsza popyt. 3) Ceny odgrywają rolę sygnałów dla rynku. Oznacza to, że: A. ceny nie mają wpływu na popyt i podaż. B. niskie ceny są sygnałem bardzo dobrej kondycji gospodarki. C. wysokie ceny są sygnałem dobrze prosperującej gospodarki. D. ceny mają wpływ na rodzaj oraz ilość wyrobów i usług oferowanych do sprzedaży. 4) Które z poniższych twierdzeń jest prawdziwe? A. Więcej rzeczy zostanie sprzedanych po cenach niższych niż po wyższych. B. Przy określaniu ceny popyt jest ważniejszy od podaży. C. Krzywa popytu rośnie. D. Prezydent podpisał ustawę o prawie popytu. 5) Piąta z kolei drożdżówka smakuje mniej niż pierwsza. Jest to przykład: A. kosztów utraconych możliwości. B. zmniejszającej się użyteczności krańcowej. C. prawa popytu. D. niedostatku. 6) Elastyczność popytu na dobro polega na tym, że: A. popyt silnie reaguje na zmianę ceny. B. zmiany ceny nie mają żadnego wpływu na całkowite przychody. C. całkowite przychody nie zmieniają się z każdorazową obniżką ceny. D. występuje okresowy ściśle określony wzrost cen. 7) Kiedy popyt na samochody wzrasta, to rośnie również popyt na benzynę. Kiedy popyt na samochody spada, następuje również obniżenie popytu na benzynę. Samochód i benzyna to: A. dobra niezależne. B. dobra substytucyjne. C. dobra luksusowe. D. dobra komplementarne. 8) Na rynku cena równowagi: A. zrównuje popyt z podażą. B. to najwyższa cena, jaką mogą zapłacić konsumenci. C. jest ceną urzędową. D. jest ceną ustaloną w określonym dniu.
76
test sprawdzający
9) Co się stanie na konkurencyjnym rynku, jeśli podaż przewyższy popyt? A. Cena rynkowa spadnie. B. Podaż będzie w dalszym ciągu wzrastać. C. Popyt wzrośnie. D. Cena rynkowa wzrośnie. 10) P rawo popytu mówi że: A. sprzedający będą produkować więcej po cenach wyższych niż po niższych. B. konsumenci kupują więcej po cenach wyższych niż po niższych. C. liczba wyrobów oferowana do sprzedaży nie zależy od ceny. D. kupujący nabędą więcej po cenach niższych niż po wyższych. 11) K rzywe podaży: A. są identyczne dla wszystkich dóbr i usług. B. pokazują, że producenci będą sprzedawać więcej po niższej cenie. C. pozwalają na dostosowanie ceny dobra do zaoferowanej ilości. D. Żadna z odpowiedzi nie jest poprawna. 12) P odaż to dobra i usługi: A. oferowane przez producentów w danym czasie i po określonej cenie. B. które konsumenci chcą nabyć w danym czasie. C. które nabywcy chcą nabyć w danym czasie i po określonej cenie. D. oferowane przez producentów w określonym miejscu. 13) P opyt to dobra i usługi: A. które konsumenci chcą kupić w danym czasie, ale nie mogą ze względu na ograniczoną dostępność. B. oferowane przez producentów w danym czasie i po danej cenie. C. które konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie i w danym czasie. D. oferowane przez producentów w określonym miejscu. 14) Stronę popytu i podaży na rynku kształtują: A. czynniki demograficzne. B. konsumenci i producenci. C. tylko producenci. D. wysokie ceny. 15) Rynek to: A. tylko mechanizm polegający na określaniu warunków kupna-sprzedaży. B. mechanizm polegający na określaniu warunków kupna-sprzedaży oraz miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający. C. tylko miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający. D. miejsce, gdzie spotykają się przedstawiciele handlowi. II. (6 pkt) Określ, który z produktów cechuje się wyższą elastycznością popytu. Uzasadnij swoje stanowisko. Lp.
Dobro lub usługa
a)
czekolada, samochód
b)
sweter, lekarstwa na przewlekłą chorobę
c)
wizyta u ortopedy ze złamaną nogą, wizyta u fryzjera
Popyt jest bardziej elastyczny na:
Uzasadnienie
77
test sprawdzający
III. (10 pkt) Uzupełnij zdania. ........................................................... to nauka zajmująca się procesami gospodarowania. ....................................................... to dział, który zajmuje się badaniem rynków poszczególnych dóbr i usług oraz gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami. ................................................... to dział, który zajmuje się gospodarką jako całością. Do zaspokojenia potrzeb ekonomicznych ludzi konieczne są dobra. Dzielą się one na dobra ..................................................., stworzone przez samą przyrodę, a nie wytworzone przez człowieka, oraz dobra ..................................................., charakteryzujące się tym, że konieczne jest użycie pracy ludzi lub maszyn do ich wytworzenia, są wytwarzane z zasobów naturalnych ziemi lub innych dóbr już wytworzonych, mogą być wytworzone tylko w ograniczonej ilości, czyli ................................................... ich dla wszystkich. Dobra, z których rezygnujemy, aby uzyskać inne dobra, w ekonomii noszą nazwę kosztu ....................................................... . Przykładem takiego kosztu jest rezygnacja z wolnego czasu na rzecz dodatkowej pracy, co pozwoli na zwiększenie dochodów w gospodarstwie domowym. Do czynników wytwórczych zaliczamy: ..................................................., ziemię, kapitał, informację oraz ................................................... . Podmiotami procesów gospodarczych są przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i ................................................... . IV. (5 pkt) Uzupełnij tabelę, tak aby przedstawiała cechy charakterystyczne konkurencji na różnych rynkach. Konkurencja doskonała 1)
Zróżnicowanie produktów
2)
Promocja
3)
Wpływ producenta na cenę
brak – cena określana przez rynek
4)
Bariery wejścia na rynek
brak
5)
Liczba firm
Konkurencja monopolistyczna
Oligopol
duże
Monopol brak
istotna
słaba bardzo duży
duże kilka dużych
jedna wielka
V. (10 pkt) Połącz pojęcia z odpowiednimi definicjami. 1)
Cena
A
Struktura rynkowa charakteryzująca się występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek.
2)
Izolacja
B
Cel działalności firm w warunkach gospodarki rynkowej.
3)
Konkurencja
C
Miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonania transakcji.
4)
Monopol
D
Sytuacja na rynku, gdy popyt jest równy podaży.
5)
Oligopol
E
Stosowana m.in. w Polsce w różnych okresach po 1945roku, dotyczyła zarówno żywności, dóbr codziennego użytku i używek (cukier, mięso, tłuszcze, słodycze, buty, środki czystości, papierosy, alkohol, kawa), jak i dóbr luksusowych (samochody, meble) oraz materiałów (np. cement, cegły, papier).
6)
Reglamentacja
F
Sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.
7)
Równowaga rynkowa
G
Utrzymywanie dystansu między państwami realizującymi model gospodarki centralnej a państwami realizującymi model gospodarki rynkowej.
8)
Rynek
H
Rywalizacja firm o konsumenta.
9)
Transformacja
I
Zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego związane z jakościową zmianą sposobu rządzenia, sprawowania władzy.
J
Wartość danego dobra.
10) Zysk
1) .................. 2) .................... 3) .................... 4) .................... 5) .................... 6) .................... 7) .................... 8) .................. 9) .................. 10) ..................
78
test sprawdzający
VI. (7 pkt) W tabeli zestawiono ceny oraz odpowiadające im popyt i podaż. Na tej podstawie uzupełnij zdania. Cena
Popyt
Podaż
40
280
40
60
190
90
80
120
120
100
85
145
120
35
165
Przy cenie 120 popyt wynosi ........................................, natomiast podaż – ........................................ . Na rynku jest nadwyżka ............. ........................... wynosząca ........................................ . Przy cenie równej 60 nadwyżka ........................................ wynosi ........................................ . Przy cenie ........................................ wielkość popytu jest równa wielkości podaży.
79
test sprawdzający
Test sprawdzający 2. Komunikacja interpersonalna Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (12 pkt) Przy każdym ze stwierdzeń napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Ekstrawertyk lubi spędzać czas w samotności. ............ 2) Teoria potrzeb Maslowa zakłada, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu uniemożliwia zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. ............ 3) Najsłabszy jest konflikt typu dążenie–dążenie, ponieważ pojawia się wraz z koniecznością wyboru między dwoma równie atrakcyjnymi działaniami. ............ 4) Osoby asertywne są śmiałe i otwarte, potrafią uszanować odrębność innych. ............ 5) Grupy inkluzyjne (otwarte) stosują liczne i rygorystyczne kryteria przyjmowania nowych członków; mogą nimi być na przykład: wykonywany zawód, majątek, pochodzenie społeczne. ............ 6) Poprawnie przeprowadzona analiza SWOT pozwoli na zminimalizowanie zagrożeń i zwiększenie szans pełnej realizacji planowych działań. ............ 7) W procesie podejmowania decyzji istotne są m.in. następujące zasady: zasada działania schematycznego, zasada wzajemności, zasada zaangażowania i konsekwencji. ............ 8) W zależności od stopnia zorganizowania procesu decyzyjnego, kompetencji, osób podejmujących decyzje oraz celu, jaki ma być osiągnięty, można wyróżnić cztery modele podejmowania decyzji. ............ 9) Negocjacje to rozmowy podjęte dobrowolnie przez wszystkie strony konfliktu; po ich pomyślnym zakończeniu żadna strona nie powinna się czuć przegrana. ............ 10) W Polsce reklama może zawierać treści dyskryminujące ze względu na rasę, płeć lub narodowość. ............ 11) W przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa sprzedawcy konsument może w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy odstąpić od niej bez podania przyczyny. ............ 12) Gwarancja jest zawsze roczna. ............ II. (5 pkt) Połącz pojęcia z odpowiednimi definicjami.
80
1)
Motyw
A
Cecha osobowości polegająca na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań do wewnątrz – na własne myśli i emocje, z jednoczesnym zmniejszonym zainteresowaniem i aktywnością skierowanymi na świat zewnętrzny.
2)
Asertywność
B
Stosunkowo stałe cechy, dyspozycje czy właściwości jednostki, które nadają względną spójność jej zachowaniu.
3)
Grupa społeczna
C
Bodziec inspirujący działanie, przyczyna tłumacząca postępowanie człowieka i kryjąca się za tym postępowaniem – zarówno świadoma, jak i wyparta; wynika z potrzeb i kształtuje cele.
4)
Osobowość
D
Zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb. Charakteryzuje się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm oraz wartości.
test sprawdzający
5)
Introwersja
E
Posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nienaruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... III. (12 pkt) Uzupełnij zdania. ................................................... jest jednym z najważniejszych pojęć w psychologii. Oznacza całość zintegrowanych procesów psychicznych człowieka, które ujawniają się w działaniu, ukierunkowanym na realizację określonych celów. Z kolei ................................................... to zespół względnie stałych właściwości psychicznych człowieka i należy do tych cech osobowości, które w znacznym stopniu są uwarunkowane genetycznie i podlegają niewielkim zmianom w trakcie rozwoju człowieka. Wśród wielu różnych koncepcji psychologicznych wyróżniamy koncepcje oparte na poglądach ............. ......................................, według którego ludzi można podzielić na ..................................................., ..................................................., .............. ..................................... i ................................................... . Z kolei Carl Gustav Jung wyróżnił dwa przeciwstawne typy: nieśmiałego i zamkniętego ................................................... oraz towarzyskiego i otwartego ................................................... . W rozwoju osobowości człowieka istotną rolę odgrywają jej cechy kierunkowe. Należą do nich między innymi ................... ................................, czyli uczucia, myśli i uwaga skierowane na jakąś rzecz lub zjawisko, a także skłonność do wykonywania czynności z tym związanych. Do mechanizmów regulujących zachowanie się człowieka należą m.in. różnego rodzaju ................................................... oraz .. ................................................. . IV. (10 pkt) Uzupełnij piramidę potrzeb Maslowa. Przypisz nazwy kategorii potrzeb oraz przykłady potrzeb do odpowiednich poziomów. Odpowiednie numery oraz symbole literowe wpisz w poniższą piramidę. Kategorie potrzeb
Przykłady potrzeb
1) potrzeba szacunku 2) potrzeby fizjologiczne 3) potrzeba samorealizacji 4) potrzeba afiliacji 5) potrzeba bezpieczeństwa
a) spełnienie osobiste, rodzinne, zawodowe b) grupa społeczna, przyjaciele, klasa szkolna c) praca, dom, małżeństwo d) jedzenie, wydalanie e) uznanie, zadowolenie z siebie, podziw ludzi
V IV III II I
81
test sprawdzający
Test sprawdzający 2. Komunikacja interpersonalna Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (12 pkt) Przy każdym ze stwierdzeń napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Asertywność jest umiejętnością nabytą. ............ 2) Stres objawia się tylko negatywnymi zmianami w zachowaniu człowieka. ............ 3) Najwyżej w hierarchii potrzeb według Maslowa znajduje się potrzeba uznania. ............ 4) Jednym z nieświadomych mechanizmów obronnych jest wyparcie, czyli odstąpienie od działań w związku z pojawieniem się przeszkód, które wydają się nie do pokonania. ............ 5) Więź społeczna to akceptowane przez jednostkę poczucie przynależności, uczestnictwa i łączności z członkami określonej zbiorowości. ............ 6) Dla właściwego funkcjonowania grup społecznych, zwłaszcza o charakterze formalnym (np. przedsiębiorstwo, organizacje społeczne i polityczne, szkoła) niezbędne są role organizacyjne, które wynikają ze struktury instytucji. ............ 7) Konfrontacja stanowi ostatnią fazę rozwoju grupy, zespół nauczył się na bieżąco rozwiązywać konflikty, jego członkowie zgłaszają nowe pomysły, a ich praca jest najefektywniejsza. ............ 8) Decyzje strategiczne dotyczą działań podejmowanych w kilkuletniej perspektywie, pewność osiągnięcia celu jest niska, a poziom ryzyka – wysoki. ............ 9) Jedną z najważniejszych barier procesu decyzyjnego są bariery motywacyjne, czyli brak wystarczających informacji do podjęcia racjonalnej decyzji. ............ 10) Arbitraż to zwrócenie się przez obie strony konfliktu do osoby lub instytucji niezależnej z prośbą o rozwiązanie konfliktu. ............ 11) Konsument to osoba nabywająca od przedsiębiorcy towar lub usługę, niezwiązaną z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową, w celu zaspokojenia swoich potrzeb życiowych. ............ 12) Konsumentowi przysługuje prawo wyboru, czy skorzysta z uprawnień z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową czy z uprawnień z tytułu gwarancji. ............ II. (5 pkt) Połącz pojęcia z odpowiednimi definicjami. Pojęcie
Opis
1)
Frustracja
A
Stany psychiczne wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata, polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do rzeczywistości.
2)
Samoakceptacja
B
Przykry stan emocjonalny związany z niemożnością realizacji potrzeby lub osiągnięcia określonego celu.
3)
Temperament
C
Odczuwalny brak czegoś.
4)
Uczucia
D
Szacunek dla samego siebie.
5)
Substytucja
E
Zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka, stanowiący podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................
82
test sprawdzający
III. (12 pkt) Uzupełnij zdania. Do mechanizmów regulujących zachowanie się człowieka należą m.in. różnego rodzaju ............................................................, czyli odczuwalny brak czegoś. Najbardziej znaną klasyfikację potrzeb przedstawił amerykański psycholog i psychopatolog ................................................ . Odkrył on, że potrzeby człowieka są zhierarchizowane w pięciu kategoriach. Na samym dole znajdują się fundamentalne potrzeby ................................................, które warunkują przetrwanie jednostki. Kolejną grupą są potrzeby ................................................, np. posiadanie miejsca do mieszkania czy stabilnej pracy zawodowej. Trzecia grupa to potrzeby ............................................................, a przykładem ich może być funkcjonowanie w klasie szkolnej czy grupie przyjaciół. Potrzeby ................................................. przejawiają się w uznaniu ze strony innych ludzi czy zadowoleniu z siebie. Ostatnią grupą są potrzeby ............................................, a ich przykładem może być spełnienie rodzinne, osobiste i zawodowe. Człowiek, realizując swoje potrzeby, napotyka niekiedy na różnego rodzaju przeszkody. Niemożność ich pokonania może rodzić frustracje. Te z kolei mogą wywoływać nieświadome mechanizmy obronne, takie jak: a) ...................................., czyli wyobrażenie, że się osiągnęło cel, rekompensując sobie w ten sposób jego brak; b) ...................................., czyli odstąpienie od działań w związku z pojawieniem się przeszkód nie do pokonania; c) ...................................., czyli usunięcie z pamięci wydarzeń związanych z frustracjami; d) ...................................., czyli pozornie racjonalne uzasadnienie działań, którym towarzyszą przykre emocje; e) ...................................., czyli poszukiwanie zastępczych sposobów zaspokojenia potrzeby. IV. (10 pkt) Wykonaj polecenia. a) Dopasuj instytucje do odpowiednich opisów. Instytucja
Opis
1)
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
A
Istnieje od 1995 roku. Ma prawo zaskarżenia do Sądu Antymonopolowego uregulowań z umowy nierównomiernie rozkładających prawa i obowiązki stron umowy, które są niekorzystne dla konsumenta. Jednym z obszarów działalności jest także edukacja konsumencka, m.in. prowadzenie warsztatów dla nauczycieli oraz realizowanie programów edukacyjnych dla młodzieży.
2)
Stowarzyszenie Konsumentów Polskich
B
Jest wyspecjalizowanym organem kontroli państwowej powołanym do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Prowadzi kontrole artykułów i usług dostępnych na rynku oraz legalności działania przedsiębiorców uczestniczących w obrocie tymi artykułami i usługami.
3)
Federacja Konsumentów
C
Udziela bezpłatnych porad oraz informacji prawnej w zakresie ochrony konsumentów; składa wnioski w sprawach dotyczących stanowienia lub zmiany, występuje do przedsiębiorców w sprawach dotyczących ochrony konsumentów; współdziała z innymi instytucjami oraz organizacjami konsumenckimi; wytacza powództwa w sprawach o naruszenie praw konsumentów; uczestniczy, za zgodą konsumentów, w toczących się postępowaniach, dotyczących ochrony interesów konsumentów.
4)
Miejski (Powiatowy) Rzecznik Praw Konsumentów
D
Działa od roku 1990, początkowo jako Urząd Antymonopolowy. Zadaniem tej instytucji jest m.in. kontrola umów, przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów. Przygotowuje projekty rządowej polityki konsumenckiej.
5)
Państwowa Inspekcja Handlowa
E
Działa na terenie całego kraju. W wielu sprawach interweniuje bezpośrednio u producentów. W 48 oddziałach terenowych można uzyskać bezpłatną pomoc prawną, np. przy pisaniu pozwu do sądu. Należy do Europejskiego Biura Organizacji Konsumenckich, zrzeszającego ponad 30 europejskich organizacji.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... b) Określ, które z poniższych organizacji są instytucjami rządowymi, samorządowymi i pozarządowymi. 1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) ....................................
83
test sprawdzający
Test sprawdzający 3. Rynek pracy Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (12 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Ludność aktywna zawodowo to wszystkie osoby uznane za pracujące oraz bezrobotne. ............ 2) Holland wyróżnił sześć typów osobowości: konwencjonalny, realistyczny, badawczy, przedsiębiorczy, społeczny i artystyczny. ............ 3) Do typu przedsiębiorczego należą osoby dynamiczne, które lubią kierować innymi. Chętnie przewodzą grupie dla osiągnięcia wspólnego celu. Startują w konkursach i zależy im na statusie społecznym. ............ 4) Bezrobocie strukturalne wynika z ciągłych zmian w gospodarce rynkowej. Nieustannie powstają nowe miejsca pracy, a inne są likwidowane. Jest to nieustanny proces, w którego wyniku na rynku cały czas pozostaje pewna liczba osób bez pracy. Są one bezrobotne tylko przez pewien okres, do momentu znalezienia nowego zatrudnienia. ............ 5) Aktywne formy walki z bezrobociem polegają na oddziaływaniu za pomocą instrumentów ekonomicznych i administracyjnych na rynek pracy. ............ 6) Program Operacyjny Kapitał Ludzki jest jednym z programów Unii Europejskiej, który umożliwia pozyskanie funduszy na pasywne formy walki z bezrobociem. ............ 7) EURES to agencja państw członkowskich Unii Europejskiej umożliwiająca wymianę informacji o rynku pracy i ofertach zatrudnienia dla osób poszukujących pracy w innych państwach członkowskich oraz w Islandii, Norwegii i Szwajcarii. ............ 8) Przed przystąpieniem do rozmowy kwalifikacyjnej nie ma potrzeby, aby kandydat zbierał dane o firmie i stanowisku, o które się ubiega. Konieczne informacje zostaną mu przekazane podczas rozmowy kwalifikacyjnej. ............ 9) W szczególnych przypadkach wynikających z charakteru wykonywanej pracy dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 18 godzin. ............ 10) Umowa na okres próbny jest zawierana w celu ocenienia przydatności pracownika do realizacji powierzonych mu zadań. Może poprzedzać każdą inną umowę o pracę. ............ 11) Menedżerem może być osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub osoba prawna, czyli spółka prawa handlowego. ............ 12) Urlop na opiekę nad dzieckiem (w wymiarze dwóch dni na każde dziecko) przysługuje pracownikowi, którego potomstwo nie ukończyło 16. roku życia. ............ II. (4 pkt) Do opisanych poniżej sytuacji dopisz odpowiedni typ bezrobocia. a) W pobliskim sadzie w czasie zbiorów właściciel zatrudnia prawie 100 osób. Po tym okresie większość z nich musi szukać nowego zajęcia. – .................................................. . b) Agnieszka pracuje jako pilot wycieczek w biurze podróży. Niedawno ukończyła studia podyplomowe na kierunku komunikacja w biznesie i poszukuje pracy jako specjalista PR. – .................................................. . c) Spadek opłacalności wydobycia węgla spowodował likwidację kilku kopalń na Śląsku. Wraz z zamykaniem zakładów część górników pozostała bez pracy. – .................................................. .
84
test sprawdzający
d) Firma znajdująca się niedaleko Poznania, która zajmuje się produkcją drzwi na rynki wschodnie oraz rynek krajowy, przechodzi trudności. Z powodu kryzysu nastąpił zastój w budownictwie i firma otrzymuje bardzo mało zleceń od importerów. Z tego powodu należy ograniczyć produkcję i zwolnić część pracowników. – .................................................. . III. (5 pkt) Każdy z poniższych opisów zakwalifikuj jako jeden ze skutków bezrobocia lub pozytywny aspekt tego zjawiska. 1) Strata w PKB wynikająca z niewykorzystywania w pełni zasobów siły roboczej w danym państwie 2) Racjonalizacja zatrudnienia w przedsiębiorstwach 3) Obniżenie umiejętności i kwalifikacji osób długo pozostających bez pracy 4) Zatrudnianie bezrobotnych w tzw. szarej strefie, czyli bez podpisywania umów i płacenia podatków 5) Zmniejszenie dochodów budżetu państwa A. Społeczne skutki bezrobocia �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� B. Ekonomiczne skutki bezrobocia ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� C. Pozytywne aspekty bezrobocia �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� IV. (6 pkt) Zdecyduj, czy opisane poniżej sytuacje są: prawem pracownika, prawem pracodawcy, obowiązkiem pracownika czy obowiązkiem pracodawcy. Lp.
Sytuacja
Prawo/obowiązek pracownika/pracodawcy
1)
Odmowa wykonania pracy, jeżeli wykonywanie jej zagraża życiu lub zdrowiu
2)
Terminowe wypłacanie wynagrodzenia
3)
Zwalnianie pracowników (z zachowaniem okresu wypowiedzenia)
4)
Równe traktowanie kobiet i mężczyzn
5)
Przyznawanie nagród i wyróżnień pracownikom
6)
Przestrzeganie podczas wykonywania pracy przepisów BHP
V. (5 pkt) Zakwalifikuj opisy do odpowiedniej podstawy zatrudnienia. A. Umowa o pracę
B. Umowa zlecenie
C. Umowa o dzieło
D. Kontrakt menedżerski
1) Praca musi być wykonywana osobiście. 2) Praca jest wykonywana osobiście lub za zgodą zleceniodawcy; można powierzyć jej wykonanie innej osobie. 3) Strony same mogą decydować, jak określić swoje prawa i obowiązki. Często nawet po rozwiązaniu tego typu umowy pracownik ma zakaz podejmowania pracy w firmach konkurencyjnych wobec przedsiębiorstwa, z którym wcześniej zawarł ten rodzaj umowy. 4) Zamawiający i przyjmujący zamówienie najczęściej nie są zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. 5) Pracownik jest objęty pełnym zakresem ubezpieczeń społecznych.
85
test sprawdzający
Test sprawdzający 3. Rynek pracy Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (12 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Emerytów i rencistów zaliczamy do ludności aktywnej zawodowo. ............ 2) Typ realistyczny osobowości reprezentują osoby lubiące pracę z innymi ludźmi. Są odpowiedzialne i cierpliwe, a przy rozwiązywaniu problemu konsultują się ze znajomymi i zbierają od nich informacje. W pracy w grupie odwołują się do słów, uczuć i idei. ............ 3) Samo pozostawanie bez pracy nie jest warunkiem wystarczającym, by w świetle prawa zostać bezrobotnym. ............ 4) Bezrobocie chroniczne obejmuje grupę ludzi przez długi czas pozostających bez pracy. ............ 5) Poradnictwo zawodowe jest pasywną formą walki z bezrobociem. ............ 6) Podaż na rynku pracy to osoby szukające pracy. ............ 7) Życiorys (CV) to dokument zawierający uporządkowane informacje o kandydacie na stanowisko pracy. 8) Zaliczkę na podatek dochodowy, odprowadzaną do urzędu skarbowego, pomniejsza się o część składki na ubezpieczenie zdrowotne. ............ 9) Termin rozpoczęcia pracy to konkretna data wskazująca dzień, w którym należy przystąpić do wykonywania powierzonych obowiązków. Jeżeli data ta nie została zapisana w umowie, to stosunek pracy nawiązuje się w dniu zawarcia umowy. ............ 10) Umowa na czas nieokreślony jest najmniej korzystnym rodzajem umowy o pracę z punktu widzenia pracownika. ............ 11) Jeżeli pracownik jest zatrudniony na pół etatu, to minimalne wynagrodzenie wynosi 70% kwoty podstawowej. ............ 12) Pracownik może prowadzić działalność konkurencyjną wobec pracodawcy oraz świadczyć pracę na rzecz przedsiębiorstwa prowadzącego działalność konkurencyjną. ............ II. (4 pkt) Do opisanych poniżej sytuacji dopisz odpowiedni typ bezrobocia. a) Piotr ukończył studia z zakresu ratownictwa medycznego, obecnie szuka pracy w pogotowiu jako ratownik medyczny. – .................................................. . b) Do miejscowości nadmorskiej Mielno w okresie letnim przyjeżdża wielu miłośników kąpieli morskich i słonecznych. W tym czasie tamtejsi mieszkańcy znajdują zatrudnienie w ośrodkach wypoczynkowych, restauracjach i punktach usługowych. Jednak po okresie wakacyjnym pozostają oni bez pracy. – .................................................. . c) Pan Marcin i Pan Andrzej byli pracownikami salonu samochodowego. Z powodu zmniejszającego się popytu na nowe samochody właściciel salonu był zmuszony zwolnić pana Andrzeja. Obiecał jednak, że jeżeli sprzedaż wróci do poziomu sprzed roku zatrudni go ponownie. – .................................................. . d) W miejscowości, w której mieszka pani Zosia, funkcjonował PGR, w którym okoliczni mieszkańcy mieli zapewnioną pracę. Wraz z likwidacją PGR-u mieszkańcy pozostali bez pracy i bez możliwości jej znalezienia, ponieważ oprócz PGR-u nie było tam innego zakładu produkcyjnego. – .................................................. .
86
test sprawdzający
III. (5 pkt) Każdy z poniższych opisów zakwalifikuj jako jeden ze skutków bezrobocia lub pozytywny aspekt tego zjawiska. 1) Zwiększenie wydajności pracy wśród zatrudnionych 2) Spadek dochodów ludności, ograniczenie konsumpcji 3) P roblemy rodzinne skutkujące wzrostem liczby rozwodów 4) Zwiększenie wydatków z budżetu państwa na zasiłki dla bezrobotnych 5) Ubożenie społeczeństwa, pogorszenie standardu życia i wzrost liczby osób bezdomnych A. Ekonomiczne skutki bezrobocia ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� B. Społeczne skutki bezrobocia �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� C. Pozytywne aspekty bezrobocia �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� IV. (6 pkt) Zdecyduj, czy opisane poniżej sytuacje są: prawem pracownika, prawem pracodawcy, obowiązkiem pracownika czy obowiązkiem pracodawcy. Lp.
Sytuacja
Prawo/obowiązek pracownika/pracodawcy
1)
Sumienne i staranne wykonywanie pracy
2)
Prawo do urlopu na żądanie
3)
Tajemnica służbowa
4)
Terminowe otrzymywanie wynagrodzenia odpowiadające wykonywanej pracy i kwalifikacjom
5)
Stosowanie upomnień, nagan, kar finansowych
6)
Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
V. (5 pkt) Zakwalifikuj opisy do odpowiedniej podstawy zatrudnienia. A. Umowa B. Umowa C. Umowa o pracę zlecenie o dzieło
D. Umowa E. Samozatrudnienie agencyjna
1) Pracownik najczęściej jest objęty tylko ubezpieczeniem zdrowotnym. 2) Jej celem jest wykonanie dzieła będącego przedmiotem umowy. 3) Praca jest wykonywana w sposób ciągły, na rzecz pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. 4) Umowa ta jest regulowana przez przepisy Kodeksu cywilnego i pracownik nie nabywa praw wynikających z Kodeksu pracy, np. do urlopu wypoczynkowego. W treści umowy można zastrzec możliwość udzielenia płatnego urlopu. Jest to uzależnione od decyzji pracownika i pracodawcy. 5) Osoba fizyczna podejmuje działalność gospodarczą na własny rachunek i na własne ryzyko.
87
test sprawdzający
Test sprawdzający 4. Finanse i inwestycje Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Przy każdym ze stwierdzeń napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Barter to wymiana towaru za towar. ............ 2) Funkcja tezauryzacyjna pieniądza służy do porównywania wartości towarów. ............ 3) Najważniejszą instytucją finansową odpowiadającą za system finansowy w Polsce jest Narodowy Bank Polski. ............ 4) Bank centralny pełni m.in. funkcję stabilizacyjną rynku finansowego. Polega ona na ingerencji w czasie kryzysu finansowego, gdyż panika na rynkach kapitałowych mogłaby zagrozić stabilności systemu finansowego państwa. ............ 5) Rada Polityki Pieniężnej jest instytucją zależną od Narodowego Banku Polskiego. ............ 6) W Polsce podatek od zysków kapitałowych wynosi 18%. ............. 7) Kredyt obrotowy jest przeznaczony na finansowanie nakładów ponoszonych w celu stworzenia lub powiększenia majątku trwałego przedsiębiorstwa. ............ 8) Najważniejsza instytucja rynku kapitałowego to giełda papierów wartościowych. ............ 9) Nadzór nad działaniem giełdy sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. ............ 10) Na giełdzie warszawskiej handluje się papierami wartościowymi, które nie istnieją w formie papierowej, ale jako zapis elektroniczny w systemie komputerowym Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. ............ 11) Akcje uprzywilejowane uprawniają do udziału w głosowaniu, przyznają ich posiadaczom większą liczbę głosów niż posiadaczom akcji zwykłych. Dają także prawo otrzymania określonej dywidendy, zanim zostanie ona wypłacona za akcje zwykłe. ............ 12) Wskaźnik cena/zysk (C/Z) informuje o stosunku wartości rynkowej spółki, wynikającej z cen akcji na giełdzie, do kapitałów własnych, czyli wartości księgowej przedsiębiorstwa obliczanej z wartości jego majątku. ............ 13) Inwestycje rzeczowe polegają na zakupie danego towaru w oczekiwaniu na wzrost jego wartości, tak aby po sprzedaży uzyskać większą sumę pieniędzy niż ta, która została wydana na jego zakup. ............ 14) Podstawową funkcją ubezpieczeń jest wypłacenie odszkodowań za straty powstałe w wyniku nieszczęśliwych zdarzeń losowych, zapewnienie środków na pokrycie kosztów leczenia lub gromadzenie funduszów na starość, gdy zakończy się aktywność zawodowa osoby ubezpieczonej. ............ 15) W systemie emerytalnym II filar jest oparty na działaniach prywatnych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). ............
88
test sprawdzający
II. (6 pkt) W poniższej tabeli omówiono różne formy pieniądza. Uporządkuj poszczególne formy w kolejności chronologicznej oraz podaj ich nazwy. Kolejność
Forma pieniądza
Opis Były to najczęściej dobrze sprzedające się i trwałe towary, które stały się miernikiem wartości innych dóbr. W Polsce były to z reguły skóry zwierząt futerkowych, płaty płótna, miód czy sól wielicka. Takie dobra służyły do zaspokajania bieżących potrzeb lub były przechowywane i wymieniane na inne. Funkcję tego pieniądza w różnych regionach pełniły inne towary, co utrudniało porównanie ich wartości. Kłopotliwe było również przechowywanie i transport towarów pełniących funkcję pieniądza. Jest to wartość pieniężna zapisana w formie pliku komputerowego na elektronicznym nośniku informacji (na karcie mikroprocesorowej lub dysku komputera). Jest to tak zwana karta przedpłacona (prepaid), czyli opłacona z góry, której można używać jako elektronicznej portmonetki. Przed dokonaniem transakcji należy na odpowiednie konto przelać pieniądze, aby można było korzystać z karty, czyli płacić nią za towary i usługi.
Były to najczęściej monety o określonej wadze i zawartości kruszcu. To one stały się pierwotną formą współczesnego pieniądza. Ze względu na niewielki ciężar i dużą trwałość szybko wyparły inne sposoby płatności, stając się podstawową formą rozliczeń przy wymianie towarów. Jest to zapis na rachunku bankowym. Jeśli posiadamy na nim pieniądze, możemy zapłacić za towary lub usługi, zlecając przelanie własnych pieniędzy na inny rachunek bankowy. Zmniejszy to stan naszego konta, a powiększy stan konta dostawcy danego dobra. We współczesnej gospodarce transakcje dokonywane tą formą pieniądza stały się powszechne i powoli wypierają obrót gotówką. To najczęściej grudki mało dostępnych metali (np. srebra i złota), którymi płacono za towary. W Polsce taką funkcję pełnił również bursztyn. Ta forma pieniądza była odporna na działanie wody czy powietrza, co gwarantowało jej trwałość. Miała niewielką wagę, a dużą wartość. Dzięki temu łatwo ją było przewozić. Problem stanowiła jednak konieczność ciągłego sprawdzania wagi i jakości danej bryłki złota czy srebra w celu ustalenia jej dokładnej wartości. Początkowo był wprowadzany przez instytucje prywatne, a następnie przez państwowe jako pokwitowanie za złożony w banku pieniądz kruszcowy. Ta forma płatności stanowiła papierowe zapewnienie dla banku, świadczące o tym, że pokwitowanie jest wymienialne na kruszec, najczęściej na złoto lub srebro. Obecnie w żadnym kraju pieniądze w obrocie nie mają pokrycia w złocie, a gwarancją wartości pieniądza jest państwo, którego banki centralne go emitują. III. (6 pkt) Przyporządkuj rodzaje kredytów do odpowiednich opisów. Rodzaj kredytu
Opis kredytu
1)
Kredyt na rachunA ku osobistym
Jest udzielany na określone potrzeby, a jego spłata jest indywidualnie ustalana z bankiem. Zabezpieczenie kredytu stanowią najczęściej dochody kredytobiorcy.
2)
Kredyt hipoteczB ny
Służy do spłacenia wielu już wcześniej zaciągniętych kredytów i zamianie ich na jeden. Jego zaletą jest połączenie wielu zobowiązań w jedno oraz z reguły dłuższy okres spłaty.
Kredyt konsolidaC cyjny
Bank umożliwia wypłatę większych środków, niż wynosi aktualny stan konta, czyli daje możliwość tak zwanego debetu. Jego wysokość zależy od wiarygodności klienta, między innymi od jego dochodów, ale oprocentowanie jest z reguły wyższe niż w wypadku innych pożyczek i kredytów.
3)
89
test sprawdzający
Rodzaj kredytu
Opis kredytu Długoterminowy kredyt zaciągany w celu finansowania mieszkania czy domu. Zabezpieczeniem tego kredytu jest najczęściej nieruchomość, na której spłacenie został przyznany.
4)
Kredyt konsumpD cyjny
5)
Kredyt obrotowy
E
Jest przeznaczony na finansowanie nakładów ponoszonych dla stworzenia lub powiększenia majątku trwałego przedsiębiorstwa. Kredyt ten jest długoterminowy, a wydawane pieniądze podlegają ścisłej kontroli banku.
6)
Kredyt inwestycyjny
F
Jest przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa, np. na zakup towarów przez firmy handlowe.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... 6) .................................... IV. (3 pkt) Uzupełnij zdania i zapisz obliczenia. a) Na konto z oprocentowaniem 6,5% w stosunku rocznym wpłacono 8000 zł. Po pół roku oszczędzania odsetki wyniosą ..................... zł. Obliczenia:
b) Jeżeli odsetki z lokaty oprocentowanej na 5,8% w skali roku, wyniosły 27 840 zł po 12 miesiącach, to oznacza, że na lokatę wpłacono .................... zł. Obliczenia:
c) Pan Kowalski otrzymał z banku kredyt w wysokości 24 000 zł. Obliczył, że co roku musi spłacić, oprócz rat kredytu, odsetki w wysokości 3120 zł. Kredyt jest oprocentowany na ...................% w stosunku rocznym. Obliczenia:
V. (5 pkt) W odpowiednich rubrykach tabeli wpisz A, jeśli stwierdzenie dotyczy akcji, lub O, jeśli dotyczy obligacji.
90
Lp.
Stwierdzenie
1)
Podstawowy walor notowany na giełdzie.
2)
Jest rodzajem papieru wartościowego (emitowanego w serii), który przynosi posiadaczowi z góry określony dochód.
3)
Jest instrumentem emitowanym przez przedsiębiorstwo.
4)
Kupując je, stajemy się właścicielami części majątku spółki.
5)
Dysponent tego typu papierów wartościowych nie ma prawa do wypłaty dywidendy czy uczestnictwa w walnych zgromadzeniach.
A/O
test sprawdzający
VI. (4 pkt) 30 czerwca 2011 roku pan Kowalski kupił 1000 akcji firmy X po 12,5 zł za każdą. 2 stycznia 2012 roku sprzedał je po 15,70 zł. Oblicz, ile pan Kowalski zarobił na tej transakcji. Uwzględnij podatek od zysków kapitałowych oraz prowizję maklerską w wysokości 1,5% od wartości transakcji. Wykonaj odpowiednie obliczenia. Wyniki wpisz do tabeli. Obliczenia:
Kupno
Sprzedaż
Podatek
Zysk
91
test sprawdzający
Test sprawdzający 4. Finanse i inwestycje Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Przy każdym ze stwierdzeń napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Do powszechnego obiegu euro zostało wprowadzone w roku 2002. ............ 2) Twórcą reformy gospodarczej w Polsce, w której wyniku jednostką pieniężną na obszarze naszego kraju stał się złoty, był Władysław Grabski. ............ 3) Za emisję pieniądza gotówkowego są odpowiedzialne banki komercyjne. ............ 4) Funkcja stabilizacyjna Narodowego Banku Polskiego obejmuje realizowanie polityki pieniężnej państwa; kontrola liczby pieniądza i wielkości kredytu w gospodarce jest prowadzona w taki sposób, aby jego wartość odpowiadała potrzebom gospodarki bez spowalniania jej rozwoju. ............ 5) Założenie banku wymaga spełnienia wielu warunków dotyczących między innymi wysokości kapitału założycielskiego, odpowiednich pomieszczeń czy kwalifikacji kadry zarządzającej. ............ 6) Zdolność kredytowa nie zależy od wysokości uzyskiwanych dochodów. ............ 7) Podstawowym zadaniem banków komercyjnych jest przyjmowanie lokat, udzielanie kredytów oraz prowadzenie rachunków osób fizycznych i przedsiębiorstw. ............ 8) Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest spółką akcyjną założoną przez Skarb Państwa, a obecnie jej akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. ............ 9) Celem prospektu emisyjnego jest dostarczenie wyczerpujących informacji przyszłym inwestorom, aby mogli oni podjąć świadomą decyzję o zakupie akcji spółki. ............ 10) Akcje to świadectwo posiadania udziału w przedsiębiorstwie, którego formę organizacyjną stanowi spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. ............ 11) Obligacje to papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa (obligacje skarbowe), jednostki samorządu terytorialnego (np. obligacje gmin) lub przedsiębiorstwa. ............ 12) WIG20 uwzględnia dwadzieścia najmniejszych firm notowanych na giełdzie. ............ 13) Fundusze emerytalne pozyskują środki finansowe ze sprzedaży polis zapewniających świadczenia pieniężne osobom fizycznym i instytucjom w wypadku nieszczęśliwych zdarzeń losowych. ............ 14) Ubezpieczenia społeczne są przeznaczane na ochronę zdrowia. ............ 15) Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej chroni przed kosztami, jakie sprawca szkody musi ponieść w celu naprawienia szkody wyrządzonej innej osobie. ............
92
test sprawdzający
II. (6 pkt) W poniższej tabeli omówiono różne formy pieniądza. Uporządkuj poszczególne formy w kolejności chronologicznej oraz podaj ich nazwy. Kolejność
Opis
Forma pieniądza
Jest to wartość pieniężna zapisana w formie pliku komputerowego na elektronicznym nośniku informacji (na karcie mikroprocesorowej lub dysku komputera). Jest to tak zwana karta przedpłacona (prepaid), czyli opłacona z góry, której można używać jako elektronicznej portmonetki. Przed dokonaniem transakcji należy na odpowiednie konto przelać pieniądze, aby można było korzystać z karty, czyli płacić nią za towary i usługi. Jest to zapis na rachunku bankowym. Jeśli posiadamy na nim pieniądze, możemy zapłacić za towary lub usługi, zlecając przelanie własnych pieniędzy na inny rachunek bankowy. Zmniejszy to stan naszego konta, a powiększy stan konta dostawcy danego dobra. We współczesnej gospodarce transakcje dokonywane tą formą pieniądza stały się powszechne i powoli wypierają obrót gotówką. Były to najczęściej dobrze sprzedające się i trwałe towary, które stały się miernikiem wartości innych dóbr. W Polsce były to z reguły skóry zwierząt futerkowych, płaty płótna, miód czy sól wielicka. Takie dobra służyły do zaspokajania bieżących potrzeb lub były przechowywane i wymieniane na inne. Funkcję tego pieniądza w różnych regionach pełniły inne towary, co utrudniało porównanie ich wartości. Kłopotliwe było również przechowywanie i transport towarów pełniących funkcję pieniądza. Były to najczęściej monety o określonej wadze i zawartości kruszcu. To one stały się pierwotną formą współczesnego pieniądza. Za względu na niewielki ciężar i dużą trwałość szybko wyparły inne sposoby płatności i stały się podstawową formą rozliczeń przy wymianie towarów. Początkowo był wprowadzany przez instytucje prywatne, a następnie przez państwowe jako pokwitowanie za złożony w banku pieniądz kruszcowy. Ta forma płatności stanowiła papierowe zapewnienie dla banku, świadczące o tym, że pokwitowanie jest wymienialne na kruszec, najczęściej na złoto lub srebro. Obecnie w żadnym kraju pieniądze w obrocie nie mają pokrycia w złocie, a gwarancją wartości pieniądza jest państwo, którego banki centralne go emitują. To najczęściej grudki mało dostępnych metali (np. srebra i złota), którymi płacono za towary. W Polsce taką funkcję pełnił również bursztyn. Ta forma pieniądza była odporna na działanie wody czy powietrza, co gwarantowało jej trwałość. Miała niewielką wagę, a dużą wartość. Dzięki temu łatwo było ją przewozić. Problem stanowiła jednak konieczność ciągłego sprawdzania wagi i jakości danej bryłki złota czy srebra w celu ustalenia jej dokładnej wartości.
III. (6 pkt) Przyporządkuj opisy do odpowiednich rodzajów kredytów. Opis kredytu
Rodzaj kredytu
1)
Kredyt obrotowy
A
Jest przeznaczony na finansowanie nakładów ponoszonych dla stworzenia lub powiększenia majątku trwałego przedsiębiorstwa. Kredyt ten jest długoterminowy, a wydawane pieniądze podlegają ścisłej kontroli banku.
2)
Kredyt inwestycyjny
B
Jest przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa, np. na zakup towarów przez firmy handlowe.
3)
Kredyt hipoteczny
C
Jest udzielany na określone potrzeby, a jego spłata jest indywidualnie ustalana z bankiem. Zabezpieczenie kredytu stanowią najczęściej dochody kredytobiorcy.
4)
Kredyt konsolidacyjny
D
Długoterminowy kredyt zaciągany w celu finansowania mieszkania czy domu. Zabezpieczeniem tego kredytu jest najczęściej nieruchomość, na której spłacenie został przyznany.
5)
Kredyt konsumpcyjny
E
Bank umożliwia wypłatę większych środków, niż wynosi aktualny stan konta, czyli daje możliwość tak zwanego debetu. Jego wysokość zależy od wiarygodności klienta, między innymi od jego dochodów, ale oprocentowanie jest z reguły wyższe niż w wypadku innych pożyczek i kredytów.
6)
Kredyt na rachun- F ku osobistym
Służy do spłacenia wielu już wcześniej zaciągniętych kredytów i zamianie ich na jeden. Jego zaletą jest połączenie wielu zobowiązań w jedno oraz z reguły dłuższy okres spłaty.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... 6) ....................................
93
test sprawdzający
IV. (3 pkt) Uzupełnij zdania i zapisz obliczenia. a) Na lokatę wpłacono 7000 zł. Jeżeli podatek od odsetek wyniósł 93,10 zł, oznacza to, że oprocentowanie wyniosło .....................%. Obliczenia:
b) Jeżeli pan Kowalski wpłacił pieniądze na lokatę z oprocentowaniem 5% w stosunku rocznym i po 12 miesiącach oszczędzania otrzymał 640 zł odsetek, to oznacza, że wpłacił kwotę w wysokości ..................... zł. Obliczenia:
c) Pan Kowalski wpłacił do banku na lokatę 25 000 zł. Po pół roku otrzymał 875 zł odsetek. Oprocentowanie tej lokaty wynosiło ....................%. Obliczenia:
V. (5 pkt) Przyporządkuj opisy do odpowiednich określeń. Określenia
Opisy
1)
Prawa poboru
A
Papier wartościowy emitowany przez zamknięty fundusz inwestycyjny; imienny lub na okaziciela. Jako papier na okaziciela może być notowany na giełdzie.
2)
PDA
B
Instrument finansowy dający nabywcy prawo do zawarcia transakcji określonym instrumentem bazowym w przyszłym terminie po cenie określonej z góry.
3)
Certyfikat inwestycyjny
C
Zasada na rynku kapitałowym, umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki akcyjnej po nowej emisji jej akcji.
4)
Produkty strukturyzowane
D
Należą do gatunku tzw. inwestycji alternatywnych; rynek kapitałowy wytworzył zapotrzebowanie na produkt, który pozwala zarabiać zarówno na wzrostach, jak i na spadkach.
5)
Opcja
E
Umożliwiają nabywcom akcji nowej emisji ich odsprzedanie, zanim akcje te zostaną wprowadzone do obrotu giełdowego.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... 5) .................................... VI. (4 pkt) 30 czerwca 2011 roku pan Kowalski kupił 1500 akcji firmy X po 21,5 zł za każdą. 2 stycznia 2012 roku sprzedał je po 25,70 zł. Oblicz, ile pan Kowalski zarobił na tej transakcji. Uwzględnij podatek od zysków kapitałowych oraz prowizję maklerską w wysokości 1,3% od wartości transakcji. Wykonaj odpowiednie obliczenia. Wyniki wpisz do tabeli. Obliczenia:
Kupno
94
Sprzedaż
Podatek
Zysk
test sprawdzający
Test sprawdzający 5. Podatki i ubezpieczenia Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Można nie płacić podatków podczas realizacji własnych potrzeb. ......... 2) Każdy towar obłożony jest podatkiem VAT. ......... 3) Korupcja polega między innymi na wręczaniu korzyści majątkowych nieuczciwym urzędnikom, wspieraniu finansowym polityków podczas kampanii wyborczej dla uzyskania np. ulgi podatkowej, koncesji na działalność gospodarczą czy zezwolenia na budowę. ......... 4) Interwencjonizm państwowy to złagodzenie nierówności społecznych, wynikających z regulowanych przez rynek proporcji podziału dochodu. ......... 5) Sejm określa obowiązujące stawki podatku dochodowego. ......... 6) Podniesienie podatku powoduje spadek stóp procentowych w bankach komercyjnych. ......... 7) Największy udział w podatkach mają podatki pośrednie. ......... 8) Funkcja redystrybucyjna państwa polega na dokonywaniu pożądanych zmian w gospodarce przy zastosowaniu środków budżetowych, np. wzrostu lub ograniczenia wydatków państwa, zmian strukturalnych wydatków czy zmiany wysokości podatków. ......... 9) Podstawowymi źródłami finansowania budżetu są: podatki, cła na towary i usługi sprowadzane z zagranicy, zyski Narodowego Banku Polskiego, opłata restrukturyzacyjna oraz zyski jednostek budżetowych. ......... 10) P odatki pośrednie są ściśle związane z dochodem lub majątkiem podatnika. ......... 11) U bezpieczenia społeczne nie są obowiązkowe dla osób pracujących. ......... 12) S ystem emerytalny składa się z trzech filarów. ......... 13) Najczęściej występującymi czynnikami wpływającymi na system podatkowy są m.in.: czynniki ekonomiczne, zewnętrzne, wewnętrzne. ......... 14) Wyznacznikiem progu podatkowego są dochody podatnika. ......... 15) Istnieją ubezpieczenia dobrowolne, do których zaliczamy m.in. ubezpieczenie mienia. ......... II. (4 pkt) Połącz każdy opis z odpowiednim rodzajem podatku. Opis
Rodzaj podatku
1)
Dotyczy każdego towaru lub usługi, może mieć kilka rodzajów stawek.
A
PIT
2)
Dotyczy podatku, który płaci każdy pracujący.
B
CIT
3)
Podatek nakładany przeważnie w formie ściśle określonej kwoty, dotyczy wybranych towarów.
C
Akcyza
4)
Podatek płacony przez firmy od ich dochodów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.
D
VAT
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) ....................................
95
test sprawdzający
III. (3 pkt) Podaj funkcje podatku przedstawione w poniższych opisach. a) Dokonywanie pożądanych zmian w gospodarce przy zastosowaniu zmian w wysokości podatków – ..................................... b) Gromadzenie dochodów, głównie pochodzących z różnego rodzaju podatków – .................................................... c) Pożądana struktura podatku, wpływająca na całościową strukturę rozwoju gospodarki – .................................................... IV. (7 pkt) Dopasuj formy interwencjonizmu państwowego do odpowiednich opisów. Forma interwencjonizmu
Opis
1)
Regulacja cen
A
Wypłacane przez rząd środki finansowe dla firm i osób prawnych, przeznaczone głównie dla nierentownych przedsiębiorstw lub całych gałęzi przemysłu, produkcji rolnej oraz eksporterów. Stosowanie tej formy może nadmiernie obciążać budżet, gdyż dotacje są przyznawane kosztem innych wydatków budżetowych.
2)
Inwestycje państwowe
B
Regulowanie podaży pieniądza w celu jej dostosowania do aktualnych potrzeb gospodarki (pobudzenie lub schładzanie koniunktury). Koniunkturę można regulować, zmniejszając lub zwiększając ilość pieniądza na rynku przez odpowiednią politykę banku centralnego.
3)
Polityka fiskalna
C
Ustalanie minimalnych cen, np. skupu płodów rolnych, co pozwala na utrzymanie konkurencyjności produkcji krajowej i stabilizuje dochody gospodarstw rolnych. Tę formę państwo może zastosować również w skrajnych sytuacjach, takich jak wojna czy stan klęski żywiołowej.
4)
Polityka pieniężna
D
Ochrona rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną poprzez ograniczenie importu oraz pobudzenie eksportu towarów i usług. Uzyskuje się to dzięki takim narzędziom, jak: cła ochronne na określone produkty, ograniczenia ilościowe (kontyngenty), a nawet całkowity zakaz importu wybranych produktów i usług (embargo), wysokie normy jakości dla sprowadzanych z zagranicy towarów czy skomplikowane procedury odpraw celnych.
5)
Protekcjonizm
E
Wybór sposobu kształtowania kursów walut oraz interwencje na rynku walutowym w celu wzmocnienia waluty poprzez uruchomienie części rezerw walutowych. Umożliwia to zwiększenie podaży dewiz, skup dewiz podnoszący popyt, co w konsekwencji powoduje osłabienie waluty.
6)
Subwencje
F
Podejmowanie przez państwo działań gospodarczych zmierzających do pobudzenia koniunktury i zmniejszenia bezrobocia, np. przez organizowanie robót publicznych i rozbudowę infrastruktury (budowa autostrad).
7)
Polityka walutowa
G
Obejmuje decyzje rządu w zakresie dochodów i wydatków budżetowych.
1) .............................. 2) .............................. 3) .............................. 4) .............................. 5) .............................. 6) .............................. 7) .............................. V. (12 pkt) Uzupełnij zdania. Podstawowe funkcje podatku to: funkcja fiskalna, funkcja pozafiskalna i funkcja .......................................... . Podstawowym źródłem dochodów budżetowych są .......................................... . Podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatki i opłaty lokalne to przykłady podatków .......................................... . Z kolei podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier to przykłady podatków .......................................... . Powszechnie stosowanym sposobem pokrycia deficytu budżetowego jest zaciągnięcie przez państwo tak zwanego .......................................... w bankach. Podatki mogą mieć różne formy. Obecnie wyróżnia się podatki liniowe, .......................................... i .......................................... . Częstym zjawiskiem występującym w gospodarce, polegającym na wzroście cen połączonym ze spadkiem wartości pieniądza, jest .......................................... . Przyczynami tego zjawiska mogą być: nadmierna emisja pieniędzy, brak konkurencji, wzrost cen surowców, nadmierne obciążenie podatkami, ...................................................... i .......................................... . Suma zebranych kwot z VAT i akcyzy w ciągu roku to .......................................... . Innym podatkiem pobieranym od wygranych w grach losowych i konkursach jest podatek od .......................................... .
96
test sprawdzający
Test sprawdzający 5. Podatki i ubezpieczenia Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (15 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Ustanawianie obowiązującego prawa, zarządzanie określonymi dziedzinami życia publicznego, tworzenie systemu oświatowego to niektóre z zewnętrznych funkcji państwa. ......... 2) System podatkowy składa się z wielu elementów, między innymi z przepisów prawa. ......... 3) Funkcja stabilizacyjna państwa polega na łagodzeniu skutków trudności pojawiających się okresowo w gospodarce. ......... 4) Prezydent ustala politykę podatkową państwa. ......... 5) Protekcjonizm państwa polega na ochronie rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną. ......... 6) Obniżenie stóp podatkowych zmniejsza podaż pieniądza. ......... 7) Polityka budżetowa i polityka fiskalna to pojęcia tożsame. ......... 8) Nie jest możliwe niepłacenie podatków podczas codziennego funkcjonowania i robienia zakupów. ......... 9) Podatek od czynności cywilnoprawnych obowiązuje osoby fizyczne, które nabyły rzeczy (np. nieruchomości) lub prawa majątkowe (np. prawa autorskie) m.in. w drodze spadku i darowizny. ......... 10) Podatek od towarów i usług VAT jest naliczany od sprzedaży towarów, odpłatnie świadczonych usług oraz eksportu towarów i usług. ......... 11) Do najważniejszych wydatków finansowanych z podatków zalicza się te, które są związane z ubezpieczeniami społecznymi i wydatkami o charakterze socjalnym. ......... 12) P odatek jest elementem rzadko występującym w gospodarce. ......... 13) Reforma emerytalna miała przyczynić się do tego, że emerytura miała w dużej mierze zależeć od dochodów pracownika. ......... 14) Podstawą reformy emerytalnej było dobro państwa, a nie obywatela. ......... 15) IKE to nieobowiązkowy program reformy emerytalnej. ......... II. (4 pkt) Połącz każdą funkcję państwa z odpowiednim opisem. Funkcja państwa
Opis
1)
A
Redystrybucyjna
Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów, jak: osiągnięcie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, stabilizację rynku pieniężnego (aby stopa procentowa kredytu nie była zbyt wysoka), możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa.
97
test sprawdzający
Funkcja państwa
Opis
2)
Regulacyjna
B
Polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych i nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami. Państwo przejmuje część dochodów i przez transfery pieniężne przekazuje je osobom, które mają niskie dochody. Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.
3)
Stabilizacyjna
C
Dotyczy zasobów, których rozdział w warunkach współczesnej gospodarki rynkowej bez interwencji państwa mógłby być niekorzystny dla społeczeństwa. Należą do nich m.in. tak zwane dobra publiczne: infrastruktura (drogi publiczne i ich oświetlenie, szlaki kolejowe), podaż pieniądza.
4)
Alokacyjna
D
Dotyczy gospodarki; państwo odgrywa ważną rolę w tworzeniu i utrzymywaniu warunków konkurencji w gospodarce. Wiąże się to z wprowadzaniem odpowiednich uregulowań prawnych, korzystaniu z pomocy odpowiednich instytucji (np. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Interwencja państwa jest również konieczna w wypadku pojawienia się wad strukturalnych w gospodarce, np. systemu nadmiernych ubezpieczeń społecznych, niskiej wydajności pracy, wykorzystywania przez przedsiębiorstwa swoich zasobów na nieopłacalną produkcję.
1) .................................... 2) .................................... 3) .................................... 4) .................................... III. (3 pkt) Podaj rodzaje ubezpieczeń przedstawione przez poniższe opisy. a) Ubezpieczenie zabezpieczenia społecznego wypacane po przepracowaniu odpowiedniego okresu czasu i osiągnięciu odpowiedniego wieku. – .................................................... b) Ubezpieczenie, z którego jest wypłacane świadczenie w przypadku chwilowej czasowej niezdolności pracownika do pracy. – .................................................... c) Ubezpieczenie dotyczące działalności rolniczej lub kierowców pojazdów mechanicznych. – .................................................... IV. (7 pkt) Dopasuj odpowiedni opis do formy interwencjonizmu państwowego.
98
Forma interwencjonizmu
Opis
1)
Polityka walutowa
A
Wypłacane przez rząd środki finansowe dla firm i osób prawnych, przeznaczone głównie dla nierentownych przedsiębiorstw lub całych gałęzi przemysłu, produkcji rolnej oraz eksporterów. Stosowanie tej formy może nadmiernie obciążać budżet, gdyż dotacje są przyznawane kosztem innych wydatków budżetowych.
2)
Subwencje
B
Regulowanie podaży pieniądza w celu jej dostosowania do aktualnych potrzeb gospodarki (pobudzenie lub schładzanie koniunktury). Koniunkturę można regulować, zmniejszając lub zwiększając ilość pieniądza na rynku przez odpowiednią politykę banku centralnego.
3)
Protekcjonizm
C
Ustalanie minimalnych cen, np. skupu płodów rolnych, co pozwala na utrzymanie konkurencyjności produkcji krajowej i stabilizuje dochody gospodarstw rolnych. Tę formę państwo może zastosować również w skrajnych sytuacjach, takich jak wojna czy stan klęski żywiołowej.
4)
Polityka pieniężna
D
Ochrona rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną przez ograniczenie importu oraz pobudzenie eksportu towarów i usług. Uzyskuje się to dzięki takim narzędziom jak: cła ochronne na określone produkty, ograniczenia ilościowe (kontyngenty), a nawet całkowity zakaz importu wybranych produktów i usług (embargo), wysokie normy jakości dla sprowadzanych z zagranicy towarów czy skomplikowane procedury odpraw celnych.
5)
Polityka fiskalna
E
Wybór sposobu kształtowania kursów walut oraz interwencje na rynku walutowym w celu wzmocnienia waluty przez uruchomienie części rezerw walutowych. Umożliwia to zwiększenie podaży dewiz, skup dewiz podnoszący popyt, co w konsekwencji powoduje osłabienie waluty.
test sprawdzający
Forma interwencjonizmu
Opis
6)
Regulacja cen
F
Podejmowanie przez państwo działań gospodarczych zmierzających do pobudzenia koniunktury i zmniejszenia bezrobocia, np. przez organizowanie robót publicznych i rozbudowę infrastruktury (budowa autostrad).
7)
Inwestycje państwowe
G
Obejmuje decyzje rządu w zakresie dochodów i wydatków budżetowych.
1) .............................. 2) .............................. 3) .............................. 4) .............................. 5) .............................. 6) .............................. 7) .............................. V. (12 pkt) Uzupełnij zdania. Podstawowymi źródłami finansowania budżetu są: podatki, cła na towary i usługi sprowadzane z zagranicy, zyski Narodowego Banku Polskiego, opłata restrukturyzacyjna oraz zyski .......................................... . Największe wpływy budżetowe pochodzą z .......................................... . Według kryterium możliwości przerzucenia skutków opodatkowania na inne podmioty podatki można podzielić na .......................................... i .......................................... . Podatki .......................................... są ściśle związane z dochodem lub majątkiem podatnika. Skutków tych podatków nie można przenieść na inny podmiot. Przykładami takich podatków są: podatek od osób fizycznych, podatek od osób prawnych, podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatek od .........................................., podatek od środków transportu oraz podatek od posiadania psa. Drugą grupę stanowią podatki .........................................., czyli takie, których skutki można przerzucić na inny podmiot, np. płatność akcyzy nałożonej na papierosy w ostatecznym rachunku spoczywa nie na ich producencie, a na konsumencie. Oznacza to, że inny podmiot jest zobowiązany do naliczenia i zapłacenia podatku, a inny ponosi faktyczny ciężar ekonomiczny. Przykłady takich podatków to: podatek od .........................................., podatek .......................................... oraz podatek od gier. Kiedy w budżecie istnieje nadwyżka wydatków nad dochodami, mamy do czynienia z .......................................... . Powszechnie stosowanym sposobem pokrycia deficytu budżetowego jest zaciągnięcie przez państwo .......................................... . Podstawowe funkcje budżetu państwa to: funkcja fiskalna, funkcja redystrybucyjna i funkcja .......................................... .
99
test sprawdzający
Test sprawdzający 6. Ja i moja firma Grupa A Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (20 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Jednym z trzech podmiotów uczestniczących w procesach gospodarczych – obok gospodarstw domowych i państwa – jest przedsiębiorstwo. ......... 2) Otoczenie technologiczne przedsiębiorstwa warunkuje dostęp do nowych technologii i możliwość wprowadzania innowacji w procesach produkcyjnych. ......... 3) Zmienność i złożoność otoczenia przedsiębiorstw nie wynika ze wzrostu liczby i różnorodności produktów oferowanych na rynku. ......... 4) Zysk przedsiębiorstwa jest nadwyżką przychodów pochodzących ze sprzedaży produktów nad kosztami, jakie poniosła firma na ich zakup lub przy ich wytwarzaniu. ......... 5) Przedsiębiorstwo, dążąc do jak największych zysków, nie może obniżyć kosztów związanych z prowadzoną działalnością. ......... 6) Zyski nie decydują o możliwościach rozwojowych firm. ......... 7) Biznesplan to dokument zawierający analizę celów i sposobów prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. ......... 8) Dobre zaplanowanie działalności firmy zmniejsza ryzyko ewentualnych strat i pozwala na określenie przybliżonych zysków. ......... 9) Ze względu na wielkość przedsiębiorstwa można wyróżnić mikroprzedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwa małe, średnie i duże. ......... 10) Przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą, lecz nieposiadające osobowości prawnej są traktowane jak osoby fizyczne. ......... 11) C złonkami spółdzielni mogą być tylko osoby fizyczne. ......... 12) Spółka komandytowa jest spółką osobową. ......... 13) Spółki handlowe prawnie funkcjonują na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych, a do ich założenia jest konieczny wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. ......... 14) Do założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie wymaga się powołania zarządu. ......... 15) Za zobowiązania spółki akcyjnej akcjonariusze odpowiadają własnym majątkiem. ......... 16) Rejestracja indywidualnej działalności gospodarczej jest płatna. ......... 17) Wybór formy opodatkowania jest mało ważny, gdyż nie wpływa na wysokość przyszłego podatku oraz na rodzaj i zakres prowadzonej ewidencji księgowej. ......... 18) Przy wyborze zryczałtowanej formy opodatkowania podatek jest obliczany od przychodu, czyli koszty działalności gospodarczej nie mają wpływu na jego wysokość. .........
100
test sprawdzający
19) Rejestracja spółek prawa handlowego podlega opłacie, a jej wysokość zależy od rodzaju spółki. ......... 20) Przykładowa forma zaangażowania firm w działania ukierunkowane na społeczną odpowiedzialność biznesu to przekazywanie części dochodów na cel społeczny. ......... II. (20 pkt) Uzupełnij zdania wyrazami znajdującymi się poniżej. polityczne i prawne, prawną, przetrwanie na rynku, handlowe, usługowe, społeczno-kulturowe, konkurenci, ekonomiczne, dostawcy, klienci, zarobkowych, naturalne, ekonomiczną, lokalny rynek pracy, działalność gospodarczą, pośrednicy, technologiczne, organizacyjną, produkcyjne, władze lokalne, demograficzne, zysku Czynnikami warunkującymi działalność przedsiębiorstwa jest otoczenie bliższe: .........................................., ..................................... ....., .........................................., .........................................., .......................................... i .......................................... oraz dalsze: .........................................., .........................................., .........................................., .........................................., oraz .......................................... . Przedsiębiorstwo jest niezależną jednostką prowadzącą .......................................... w celach .......................................... i na własny rachunek. Posiada odrębność .........................................., .......................................... i .......................................... . Dzięki tym cechom przedsiębiorstwo może dążyć do osiągnięcia jak największego .........................................., co jest głównym celem jego funkcjonowania. Ze względu na rodzaj prowadzonej działalności wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje przedsiębiorstw: ...................... ...................., ............................................. i .......................................... . III. (5 pkt) Na podstawie nazwy przedsiębiorstwa ustal, czy ma ono osobowość prawną. Lp.
Nazwa przedsiębiorstwa
1)
„PIT i CIT” Usługi Doradztwa Podatkowego Jan Kowalski i Partnerzy
2)
Państwowe Przedsiębiorstwo Górnicze „Kilof”
3)
Przedsiębiorstwo Ogrodnicze „Iglak” Spółka z o.o.
4)
Spółdzielnia mieszkaniowa „Jadwiżyn”
5)
Milano SA
Czy ma osobowość prawną? (tak/nie)
IV. (8 pkt) Na podstawie tekstu wykonaj polecenie. Firma Jana Kowalskiego jest firmą usługową zajmującą się pielęgnacją psów rasowych na zlecenie osób prywatnych. Są w niej zatrudnione trzy osoby: jedna osoba zatrudniona na stałe to pracownik biurowy odpowiedzialny za przyjmowanie zleceń, zaś pozostałe dwie osoby pracują na umowę-zlecenie, a ich pensja jest uzależniona od zakresu wykonywanych prac. Dokumentację firmy prowadzi biuro rachunkowe. Działalność usługową świadczy się w domu klienta lub w wynajętym mieszkaniu w bloku, w zależności od życzenia klientów. Zlecenia są składane telefonicznie, drogą e-mailową lub w formularzu elektronicznym dostępnym na stronie internetowej firmy. Określ, które z wymienionych poniżej kosztów prowadzenia takiej działalności zalicza się do kosztów stałych, a które – do kosztów zmiennych. a) zakup przedmiotów do stylizacji sierści (szczotki, grzebienie) b) wynagrodzenie pracowników wykonujących usługi na zlecenie c) wynagrodzenie pracownika biurowego d) opłata za usługi telekomunikacyjne (abonament telefoniczny, łącze internetowe, hosting) e) usługi biura rachunkowego f) wynajęcie mieszkania g) środki czystości h) amortyzacja samochodu służbowego Koszty stałe: .......................................... Koszty zmienne: ..........................................
101
test sprawdzający
Test sprawdzający 6. Ja i moja firma Grupa B Imię i nazwisko ..........................................................................
Klasa .............................
Data ...............................
I. (20 pkt) Przy każdym stwierdzeniu napisz P, jeśli jest prawdziwe, lub F, jeżeli jest fałszywe. 1) Otoczenie bliższe przedsiębiorstwa jest takie samo dla każdego przedsiębiorstwa. ......... 2) Bariery wejścia na rynek utrudniają konkurencyjnej firmie rozpoczęcie działalności w danej dziedzinie. ......... 3) Przedsiębiorstwa usługowe wykonują świadczenia na rzecz osób fizycznych, państwa i innych przedsiębiorstw, ale bez wytwarzania dóbr materialnych. Są to np.: transport, łączność, ochrona zdrowia, oświata, usługi finansowe, ubezpieczeniowe. ......... 4) Do przychodów przedsiębiorstwa nie zalicza się odsetek od lokat bankowych czy kwot uzyskanych ze sprzedaży majątku firmy, np. maszyn czy budynków. ......... 5) Koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji. ......... 6) Próg rentowności określa liczbę lub wartość sprzedaży, po której przekroczeniu firma zacznie przynosić zyski. ......... 7) Dobrze opracowany biznesplan powinien być ułożony w logiczną całość, tak aby jego odbiorca miał pełny obraz planowanego przedsięwzięcia. ......... 8) Przedsiębiorstwa nie różnią się od siebie formą prawno-organizacyjną. ......... 9) Obecnie w Polsce w wyniku prywatyzacji liczba państwowych przedsiębiorstw systematycznie się zwiększa. ......... 10) Przedsiębiorca indywidualny to osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą. Jest to jej najprostsza forma prowadzona na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz przepisów Kodeksu cywilnego. ......... 11) Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce centralnie planowanej stanowiły podstawową formę prowadzenia działalności gospodarczej. ......... 12) Spółka akcyjna nie ma określonego wymaganego wkładu kapitału, a wspólnicy mogą wnosić do spółki środki pieniężne, budynki, urządzenia i samochody. ......... 13) Partnerami w spółce partnerskiej mogą być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania wolnego zawodu, np. adwokat, broker ubezpieczeniowy, lekarz, tłumacz przysięgły. ......... 14) Spółka akcyjna jest spółką osobową tworzoną przez akcjonariuszy wnoszących kapitał, za który otrzymują akcje spółki. ......... 15) Przedsiębiorcy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółek cywilnych rejestrują swoje przedsiębiorstwo w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. ......... 16) We wniosku przedsiębiorca określa przedmiot wykonywanej działalności zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności, obejmującą wszystkie działy gospodarki narodowej. ......... 17) Podstawową formą opodatkowania dochodu pochodzącego z działalności gospodarczej jest opodatkowanie na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej. .........
102
test sprawdzający
18) Karta podatkowa jest przeznaczona dla przedsiębiorców prowadzących ściśle określone rodzaje działalności. Wysokość podatku nie wynika z kwoty uzyskiwanego przychodu czy dochodu, lecz jest ustalana przez urząd skarbowy w zależności m.in. od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności. ......... 19) Przedsiębiorca w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej powinien w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych złożyć formularze ubezpieczeniowe ZUS ZUA lub ZUS ZZA. ......... 20) L obbing to wywieranie wpływu na organy władzy, aby móc łatwiej zrealizować interesy pewnych ugrupowań politycznych, gospodarczych i społecznych. ......... II. (20 pkt) Uzupełnij zdania wyrazami znajdującymi się poniżej. przychody, Krajowego Rejestru Sądowego, rentowności, komandytowo-akcyjne, stałe, spółki, fizyczna, Kodeksu cywilnego, spółdzielnie, kapitałowe, aportem, cywilna, handlowe, jawne, partnerskie, zmienne, komandytowe, biznesplan, z ograniczoną odpowiedzialnością, prawne, przedsiębiorstwa państwowe Narzędzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opłacalności przedsięwzięć gospodarczych, sporządzane na potrzeby wewnętrzne firmy m.in. jako narzędzie komunikacji zewnętrznej, np. dla pozyskania źródeł finansowania inwestycji, to .......................................... . Próg .......................................... obrazuje sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty prowadzenia działalności. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty ................... ....................... (np. amortyzacja) i koszty .......................................... (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiały czy też wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, o ile rosną one w miarę wzrostu produkcji). Wyróżnia się następujące formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw: przedsiębiorstwa indywidualne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie i .......................................... . Przedsiębiorca indywidualny to osoba .......................................... prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą; to najprostsza forma na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz przepisów .......................................... . .......................................... są dobrowolnym, samorządnym zrzeszeniem osób prowadzących wspólną działalność w imieniu swoich członków; jej członkami mogą być osoby fizyczne lub ........... ............................... . .......................................... w gospodarce centralnie planowanej stanowiły podstawową formę prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka .......................................... działa na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, a jej wspólnicy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą zobowiązują się do realizacji określonego celu gospodarczego. Spółki .......................................... prawnie funkcjonują na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych. Ich założenie wymaga wpisu do ..........................................; dzielimy je na osobowe i .......................................... . Do spółek osobowych zalicza się spółki .........................................., .........................................., .......................................... i .......................................... . Do spółek kapitałowych zaliczamy spółkę akcyjną i .......................................... . Do majątku spółki przedsiębiorca może wnieść pieniądze, nieruchomości, maszyny czy samochody i w ten sposób opłacić swoje udziały w firmie. Takie zjawisko nazywamy .......................................... .
103
test sprawdzający
III. (5 pkt) Na podstawie nazwy przedsiębiorstwa ustal, czy ma ono osobowość prawną. Podaj również, jaka to forma prawno-organizacyjna. Lp.
Nazwa przedsiębiorstwa
1)
Kancelaria Brokerska „Jan Kowalski i partnerzy”
2)
Gminna Spółdzielnia „ROLNIK”
3)
PGNiG SA
4)
Firma Handlowo-Usługowa „Jan Kowalski”
5)
Maspex Sp. komandytowo-akcyjna
Czy ma osobowość prawną? (tak/nie)
IV. (8 pkt) Wykonaj polecenia. a) Uszereguj w odpowiedniej kolejności etapy zakładania działalności gospodarczej. 1) Złożenie dokumentów w oddziale ZUS 2) Złożenie wniosku w systemie CEIDG albo urzędzie gminy 3) Przygotowanie wniosku 4) W yrobienie pieczątki i założenie firmowego konta bankowego .................................................................................... b) Zaznacz prawidłową odpowiedź. Rejestracja firmy jest bezpłatna/płatna, a przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą/nie może podjąć działalności gospodarczej w dniu złożenia prawidłowo wypełnionego wniosku. c) Wpisz odpowiedni skrót. Wniosek składany na specjalnym formularzu .......................................... jest podstawą wpisu do ewidencji oraz stanowi jednocześnie zgłoszenie do: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych .......................................... lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego .........................................., Głównego Urzędu Statystycznego .......................................... z prośbą o wpis do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej .......................................... oraz naczelnika właściwego urzędu skarbowego z prośbą o nadanie numeru identyfikacji podatkowej .......................................... .
104
