E drejte kushtetuese

UNIVERSITETI: ALEKSANDER MOISIU FAKULTETI: FPJ DEGA: Juridik (I) LENDA: E Drejte Kushtetuese

DETYRE KURSI Tema: Kontrolli i pajtueshmerise se legjislacionit shqiptar me standartet e KEDNJ

Punoi: Sonila Rrahmani Rrahmani Pranoi: Gerta Xhaferaj Xhaferaj Durres, 2012

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] KEDNJ]

Hyrje Individi si qenie njerezore njerezore , karakterizohe karakterizohett nga nevoja nevoja per te patur patur te drejta dhe detyrime detyrime , por ne menyre te vecante konsiderohet nevoja mbi te drejtat dhe lirite themelore te njeriut. Sigurimin me te mire te mundshem te tyre e ka arritur Konventa Europiane e te Drejtave te Neriut. Duke iu referuar referuar vendit vendit tone do te veme re se Shqiperia Shqiperia ka ka ndeshur ndeshur here pas here here tranzicione tranzicione sistemesh qeverisese dhe ne kete menyre edhe sistemi i drejtesise ka pershkruar te njejten rruge.Shqiperia u be anetare e Keshillit te Europes me 13 korrik 1995 dhe me 2 tetor ajo beri depozitimin e instrumenteve te ratifikimit te Konventes se Keshillit te Evropes mbi mbrojtjen e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut, te vitit 1950. Ratifikimi I Konvente Konventess dhe njohja njohja e juridiksionit juridiksionit te Gjykates Gjykates nenkupton nenkupton gjithashtu gjithashtu se veprimet, veprimet, vendimet dhe procedurat e te gjitha organeve shteterore e ne vecanti ato gjyqsore dhe organe te tjera te zbatimit te ligjeve, se bashku me vendimet e organeve legjislative,duhet te mbeshteten ne Konvente, meqenese ne baze te nenit 122 te Kushtetutes se Shqiperise, ajo eshte pjese e sistemit ligjor shqiptar. Pas renjies se sistemit totalitar ne fillim te viteve 90, Shqiperise iu desh pothuajse nje dhjetvjecar perpjekjesh perpjekjesh dhe sfidash sfidash te veshtira veshtira per te arritur arritur perceptimin perceptimin e sotem sotem rreth kuptimit kuptimit te rendesise rendesise se idese se mbrojtjes se te drejtave te njeriut dhe te domosdoshmerise se vendosjes se saj ne themel te sistemit te ri demokratik. Miratimi I kushtetutes kushtetutes me referendumin referendumin e 1998, 1998, ndermjet te tjerash, tjerash, shenoi shenoi arritje te medha medha ne fushen e garantimit garantimit te se se drejtave themelore te njeriut. Kushtetuta Kushtetuta e re, re, jo vetem i beri beri te vetat parimet e normat normat e Konventes Konventes Europiane Europiane te te te Drejtave te Njeriut por por ajo, e perfshiu perfshiu pothuajse pothuajse teresisht, konventen dhe protokollet shtese te saj. Per me teper Konventa Europiane, si cdo marrveshtje tjeter nderkombetare perben pjese te sistemit te brendshem juridik dhe normat e saj qendrojne me lart se ligjet ne hierarkine e normave juridike. Sipas nenit 122/2 te Kushtetutes, “Nje marrveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit qe nuk pajtohen me te”. Eshte e vertete vertete qe, sipas sipas kushtetutes, kushtetutes, ne hierarkine hierarkine e akteve akteve normative normative marrveshjet marrveshjet nderkombetare te ratifikuara qendrojne poshte Kushtetutes. Megjithate, Kushtetuta ka bere nje zgjedhje elegante elegante duke duke lejuar kufizime kufizime te lirive lirive dhe te drejtave drejtave themelore themelore te njeriut njeriut vetem vetem ne pajtim me kriteret kriteret e pranuara pranuara ne Konventen Konventen Europiane Europiane dhe dhe duke ndaluar ndaluar kategorikisht kategorikisht qe qe keto kufizime te cenojne thelbin e lirive dhe te drejtave dhe te tejkalojne kufizimet e parashikuara ne Konventen Europiane. Ne kete pune pune kerkimore kerkimore eseistike jam perpjekur perpjekur te ve perballe perballe njera njera tjetres llegislacioni llegislacionin n shqiptar (sidomos Kushtetuten qe perben ligjin me te larte te nje vendi), me Konventen Europiane Europiane te te Drejtave Drejtave te Njeriut Njeriut per te kuptuar kuptuar kontrollin kontrollin qe ushtron ushtron kushtetuta kushtetuta te mos lejohen papajtueshmeri papajtueshmeri midis tyre, tyre, me qellim qellim mbarvajtjen dhe sigurimin sigurimin e pacenueshem pacenueshem te te te drejtave themelore te njeriut, zhvillimi i se ciles pa dyshim varet hap pas hapi nga ritmi politik dhe juridik i vendit.

| Punoi: Sonila Rrahmani

2


Sic pranohet nga gjithe doktrina nderkombetare sot, e drejta nderkombetare nuk eshte nje e drejte qe zbatohet ne nje boshllek, ne nje fushe mardheniesh qe per efekt te te qenit te perbashket nuk jane te askujt. askujt. Angazhimet Angazhimet nderkombetare nderkombetare te shtetit jane te tilla, pra qe detyrojne detyrojne shtetin te marre masa te caktuara. Kete gje e shpreh qarte duke filluar nga 1925 Dhoma e Perhershme e Drejtesise Nderkombetare e cila ne mendimin e saj keshillimor ne lidhje me shkembimin e popullsive greke e turke 1 pohonte se nje shtet “ i cili ka marre persiper ne menyre te vlefshme detyrime nderkombetare eshte i detyruar qe te beje ne legjigjlacionin e tij ndryshime te nevojshme per te siguruar ekzekutimin e angazhimeve te pranuara”. Ne fushen e perqasjes se dispozitave te se drejtes se brendshme duhet thene se nje pune e madhe eshte bere per ti pershtatur ato me normat e se drejtes nderkombetare. Ne kete fushe mjafton te permendet se modifikimi i gjithe legjislacionit shqiptar, si nje nga arsyet dhe nevojat kryesore per te bere kete, konsideronte pershtatjen me normat nderkombetare. Natyrisht arritjen me te shenuar ne kete drejtim e arrin miratimi i Kushtetutes se Republikes se Shqiperise e cila ne kreun e II te Pjeses se II ne lidhej me “Lirite dhe te drejtat vetjake “ eshte perpjekur te ndjeke ne nje mase te konsiderueshme standartet e se drejtes nderkombetare te te drejtave te njeriut dhe ne vecanti , te Konventes Europiane te te drejtave te Njeriut bashke me jurisprudencen e gjykates se Strasburgut. Sidoqofte duhet pranuar se norma nderkombetare, nga pikpamja materiale, ka hasur probleme ne lidhje me zbatimin e saj praktik ne realitetet juridike shqiptare. Keto probleme jane te lidhura se pari me nje te kaluar natyrisht konceptuale persa I perket ketij burimi te se drejtes. Se dyti, por qe vjen rrjedhoje e asaj qe thash me siper, eshte mosnjohja nga ana e administrates shtetrore edhe ne sektore te posacem, por ne menyre te vecante e gjygjsorit, e normes nderkombetare dhe e menyres se zbatimit te saj ne sistemin e brendshem normativ. Pozita: Duhet theksuar para se gjithash se eshte legjislacioni shqiptar qe i ngarkon organet shteterore me detyrimin per zbatimin e Konventes Europiane te te Drejtave te Njeriut. Kjo per shkak te faktit themelor se kjo e fundit perben nje burim normativ te sistemit ligjor te RSH. Ky fakt eshte i qarte po te shihen te kombinuara dy momente. Se pari, fakti i perfshirjes ne Kushtetuten e RSH i dispozitave te neneve 5, 116,122 dhe ne vecanti i nenit 17 pika 2. Neni 5 i Kushtetutes se RSH parashikon se: “ Republika e Shqiperise zbaton te drejten nderkombetare te detyrueshme per te.” Sic e permenda edhe me lart, KEDNJ ben pjese ne kategorine e traktateve nderkombetare dhe ne baze te Kushtetutes gjen zbatim ne RSH. RSH I ka plotesuar procedurat e perfundimit te Konventes, ketij traktati me karakter te vecante nderkombetar, me nenshkrimin e saj me 13 korrik 1996, me ratifikimin e saj me ane te ligjit nr. 8137 te 31 korrikut 1996 dhe me depozitimin e instrumentave te ratifikimit prane Sekretarit te Pergjithshem te Keshillit te Europes me 2 tetor 1996. Neni 116 I Kushtetutes se Shqiperise parashikon se traktatet nderkombetare bejne pjese ne burimet normative te RSH kur jane te ratifikuara. Ky nen I kombinuar me nenin 121, 1,b vijues i kushtetutes dhe me praktiken shqiptare te lartpermendur te perfundimit me ane te ratifikimit te KEDNJ ben pjese nder burimet normative te RSH. Kete e perforcon me tej paragrafi 1 I nenit 122 te kushtetutes, duke u shprehur mjaft qarte se: “1. Cdo marrveshje e ratifikuar perben pjese te sistemit te brendshem juridik...”


3


Ky nen , ne lidhje me marrveshjet nderkombetare ne pergjithesi , arrin me ane te dispzites se paragrafit te dyte te tij , edhe ne dhenien e nje rangu me te larte se sa ligjet duke u shprehur: “2. Nje marrveshje nderkombetare e ratifikuar me ligj ka epersi mbi ligjet e vendit..” Nga ana tjeter pergjigjien perfundimtare ne lidhje me Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut na e jep neni 17, 2 I Kushtetutes sipas se cilit: “2. Keto kufizime … ne asnje rast nuk mund te tejkalojne kufizimet e parashikuara ne Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut .” Ky paragraf te con ne konkluzionin qe ne zbatimin e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut te te gjitha organet vendase shqiptare duket te kene si baze normative reference dhe si dysheme standartizuese KEDNJ. Pra ata nuk mund ti zbatojne normat e tjera te brendshme ose edhe nderkombetare ne kundershtim me sa parashikon KEDNJ. Se dyti , mjafton ti referohemi fjalise se dyte te paragrafit 2 te nenit 122 te Kushtetutes. Sipas kesaj dispozite marrveshjet nderkombetare zbatohen: “ ne menyre te drejtperdrejte, pervec rasteve kur nuk eshte e vetzbatueshme dhe zbatimi i saj kerkon nxjerrien e nje ligji”. Kjo dispozite perforcon mundesine e pozites”mjaftueshmerisht” te sakte normative edhe te Konventes Europiane te te Drejtave te Njeriut, ne vecanti, si traktat nderkombetar. Ne lidhje me te gjitha keto momente, sa u tha me lart, gjyqtaret dhe prokuroret si interpretues dhe zbatues te ligjit ne punen e perditshme kane nje pozite qe i ngarkon me detyrimin ligjor te interpretimit dhe te zbatimit te KEDNJ. Nga ana tjeter, edhe vete KEDNJ me dispozitat e saj parashikon angazhime konkrete per organet e vendeve anetare dhe ne menyre te vecante per gjyqtaret. Ne qofte se do ti referohemi nenit 1 te Konventes dhe sa thame me lart ne lidhje me detyrimet me karakter pozitiv qe parashikon Konventa, del se jane organet shteterore ato qe duhet te marrit masat per te siguruar,“cdo siguruar, “cdo personi qe ndodhet nen juridiksionin e tyre te drejtat dhe lirite e percaktuara ne titullin e I te kesaj Konvente”. Pervec kesaj neni 13, I KEDNJ parashikon qe: “Cdokush , te cilit i jane shkelur te drejtat dhe lirite e njohura ne kete Konvente, ka te drejte te beje ankimin efektiv tek nje organ i vendit te tij, edhe kur shkelja eshte kryer nga persona qe veprojne ne permbushje te funksioneve te tyre zyrtare ”. … nenkupton se, jo vetem qe organet shteterore ne veprimtarine e tyre t yre zyrtare duhet te mbajme parasysh mbrojtjen e te drejtave dhe te lirive te parashikuara ne Konvente, por nga ana tjeter ato duhet te veprojne efektivisht brenda kompetencave te tyre, e sidomos, kur ne baze te ketij neni, dikush tjeter nuk I eshte I permbajtur kesaj mbrojtjeje. Nga kjo pikpamje, organet e gjyqsorit dhe te prokurorise marrin nje pozicion mjaft te rendesishem nga pikpamja e Konventes, pikerisht ne baze te kompetencave te tyre. Pas ratifikimit të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, në Shqipëri ndodhën ndryshime pozitive në rendin kushtetues dhe ato, hapën rrugën drejt forcimit të shtetit ligjor. Më parë dispozitat kryesore kushtetuese dhe më pas Kushtetuta e vitit 1998, sanksionuan të drejtat dhe liritë themelore të individit dhe krijuan mjetet e nevojshme për të garantuar ushtrimin efektiv të tyre. Në këto procese, duke zënë një vend të rëndësishëm, u përfshi dhe Gjykata Kushtetuese. Kontrolli i pajtueshmërisë së legjislacionit me standardet e KEDNJ-së përbën detyrën parësore të Gjykatës Kushtetuese. Kushtetuese . Sipas nenit 131 të Kushtetutës, GJK vendos, ndër të tjera, “ për pajtueshmërinë e ligjit me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare” (siç parashikohet në nenin122). Në larminë e çështjeve të kontrollit kushtetues të legjislacionit, një vend të


4


posaçëm zënë vendimet për çështje të respektimit të standardeve të të drejtave të njeriut siç parashikon KEDNJ. Nëpërmjet veprimtarisë vendimmarrëse, GJK ka dhënë kontribut të qenësishëm për rritjen e përgjegjësisë së institucioneve drejt përmbushjes, gjithnjë e më shumë, të standardeve evropiane për respektimin e të drejtave dhe lirive të individit. Po sa perputhet Kushtetuta e RSH me KEDNJ? Kushtetuta dhe KEDNJ kanë kaq shumë pika takimi, sa që të arrish në përfundimin se një ligj është i papajtueshëm me Kushtetutën, pa hezitim mund të thuash se ai është i papajtueshëm edhe me standardet e KEDNJ-së. Megjithë përputhshmërinë, njohja dhe reflektimi me standardet e KEDNJ-së dhe me jurisprudencën e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut përbën një domosdoshmëri. Veçanërisht jurisprudenca e GJEDNJ përbën një eksperiencë të çmuar për reflektimin dhe pasqyrimin deri në perfeksion të standardeve të Konventës. Çështjet e kontrollit të pajtueshmërisë së ligjit me KEDNJ dhe me idetë udhërrëfyese të jurisprudencës jurisprudencës së GJEDNJ kanë kanë qenë dhe janë një një proces proces sa delikat aq aq dhe i rëndësishëm rëndësishëmee i veprimtarisë vendimmarrëse të GJK. Duhet të konsiderohet fakti, se Gjykatës i është dashur, përgjatë pak vitesh ekzistencë, të krijojë eksperiencën e saj dhe ta pasurojë atë gradualisht, gjë që nuk është bërë pa vështirësi e pengesa. Në shumë raste, asaj i është dashur të çelë shtigje të reja, të krijojë e të përsosë jurisprudencën si garante e respektimit të Kushtetutës, duke reaguar kundër çdo akti ligjor antikushtetues. Kam perzgjedhur t’i referohem jurisprudencës së Gjykatës Gjykatës Kushtetuese për disa çështje të pajtueshmërisë së ligjit me Kushtetutën dhe me KEDNJ-në. 1. E drejta e jetës dhe respektimi i dinjitetit njerëzor. Eshtë i njohur nga të gjithë vendimi nr. 65 datë 10.12.1999 i Gjykatës, me të cilin ajo deklaroi si të papajtueshëm me Kushtetutën dënimin me vdekje në kohë paqeje që parashikohej në dispozitat e Kodit Penal. GJK arsyeton në vendim, se dënimi me vdekje, “... i analizuar sipas frymës së Kushtetutë Kushtetutëss dhe të KEDNJ, KEDNJ, është i papajtueshëm papajtueshëm me thelbin e këtyre këtyre të drejtave drejtave dhe lirive. Ai është mohim i të drejtës për jetën dhe përbën në vetvete një dënim çnjerëzor e mizor, që shteti e realizon me anë të pushtetit gjyqësor të tij. Dënimi kapital nuk ka të bëjë me kufizimin, por me eliminimin eliminimin përfundimisht përfundimisht të subjektit subjektit nga shoqëria.” nga shoqëria.” Mbështetur në nenin 17, pika 2 të Kushtetutës, që nuk lejon për asnjë rast, kufizime të lirive dhe të drejtave të njeriut që mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në KEDNJ, GJK arriti në përfundimin, se dënimi me vdekje përbënte tejkalim të frymës së Kushtetutës dhe KEDNJ. Ka qenë ky, vendimi që i hapi rrugën procedurave të ratifikimit të Protokollit shtesë nr. 6 të KEDNJ, gjë të cilën Shqipëria ishte angazhuar ta realizonte brenda një afati trevjeçar pas nënshkrimit të saj. Deklarimi antikushtetues i dënimit me vdekje ishte, ndër të tjera, një konfirmim i vendosmërisë për të vënë në jetë KEDNJ. Për të arritur në këtë përfundim, GJK u mbështet edhe në jurisprudencën jurisprudencën e gjykatave gjykatave kushtetuese kushtetuese të vendeve të të tjera. 2. E drejta e ankimit ndaj vendimeve (neni 6, neni 13 i KEDNJ) Në vendimin nr.25 datë 13.02.2002, GJK ka deklaruar antikushtetues pikën 2 të nenit 34 të ligjit nr.8737 datë 12.02.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në RSH”, sipas të cilit, “dekreti i Presidentit të Republikës për shkarkimin nga detyra është i paankimueshëm”.


5


GJK arsyeton, se “...e “...e drejta e ankimit pranohet si e drejtë themelore nga KEDNJ dhe se ushtrimi i kësaj të drejte është i pakufizuar”. Pika P ika 2 e nenit 34 të ligjit, objekt kontrolli kushtetues, kishte vendosur kufizime lidhur me të drejtën e prokurorëve për tu ankuar ndaj vendimit të shkarkimit. GJK shprehet, se kufizimi i parashikuar me ligj kishte tejkaluar kufizimet që parashikon KEDNJ dhe neni 17 I Kushtetutës. Pas këtij vendimi, ligjvënësi ka bërë ndryshimet e duhura, duke plotësuar dispozitën përkatëse në përputhje me përmbajtjen e këtij vendimi. Në frymën e zbatimit të jurisprudencës së GJEDNJ, GJK ka tërhequr vëmendjen, se KEDNJ vendos standardet dhe jep garancitë e domosdoshme, të cilave duhet t’u përmbahet çdo shtet kontraktues për të realizuar procesin e rregullt ligjor, por ajo nuk tregon rrethin e personave që përfitojnë prej tyre. “... çmon se procesi i rregullt ligjor zbatohet për të gjitha konfliktet që janë Gjykata Kushtetuese “... vendimtare për pozicionin juridik të një personi, qoftë edhe kur ky është funksionar publik” pu blik”.. GJK ka vërejtur, se e drejta e individit për një proces të rregullt ligjor nuk kufizohet vetëm me 1 procesin gjyqësor, por edhe në atë me karakter disiplinor administrativ. Në këtë rast, GJK i referohet vlerësimeve që ka dhënë në një vendim të mëparshëm lidhur me kuptimin e të drejtës për një proces të rregullt duke arsyetuar se “... njohja paraprake e personit, ndaj të cilit kërkohet marrja e masës së shkarkimit, me materialet që e ngarkojnë atë me përgjegjësi, respektimi i të drejtës për t’u dëgjuar e mbrojtur ... përbëjnë disa nga elementet bazë elementet bazë që garantojnë të drejtën kushtetuese për një proces të rregullt..” dhe, se mosrespektimi i tyre përbën shkelje të Kushtetutës dhe të KEDNJ. Në kontrollin kushtetues që ajo u ka bërë disa dispozitave të ligjit nr.7928 datë 27.04.1995 “Për tatimin mbi vlerën v lerën e shtuar”, GJK ka zbërthyer mirë dhe në detaje, mbështetur dhe në praktikën e GJEDNJ, kuptimin dhe fushën e zbatimit të së drejtës së ankimit, në të cilin ajo ka saktësuar, se “... e drejta e ankimit presupozon të drejtën e qytetarit për t’iu drejtuar drejtua r një organi më të lartë shtetëror, shqyrtimin e ankimit, ekzistencën e organit për shqyrtimin e ankimit, afatet optimale të shqyrtimit, shqyrtimin objektiv, kontrollin gjyqësor si kontroll përfundimtar ndaj ankimit dhe 2 garanci për rehabilitim të mundshëm si pasojë e pranimit të ankimit. ” Në vendimin nr.15 datë 17.04.2003, duke deklaruar se shtesa e bërë në një dispozitë të Kodit të Procedurës Penale është në kundërshtim me nenin 17 të Kushtetutës dhe me kufizimet e parashikuara në KEDNJ, GJK konkludon, se personit të pandehur i cenohet e drejta e ankimit në rast se kërkohet që akti I përfaqësimit të lëshohej vetëm prej tij. Respektimi i të drejtës së mbrojtjes përbën kriter të rëndësishëm për të çmuar nëse ligji procedural është ose jo i pajtueshëm me Kushtetutën dhe me standardet e KEDNJ. Duke rrëzuar kërkesën e Komitetit Shqiptar të Helsinkit, sipas së cilës duhen deklaruar në kundërshtim me Kushtetutën dispozitat e K.Pr.P. Që përcaktojnë det yrimin për t’u mbrojtur me 3 avokat kur çështja shqyrtohet në Gjykatën e Lartë, GJK i referohet jurisprudencës së GJEDNJ , në të cilën është konsoliduar pikëpamja, se merr rëndësi të veçantë për interesat e individit, garantimi i karakterit efikas dhe cilësor të mbrojtjes , veçanërisht në çështje penale. Sipas kësaj jurisprudence jurisprudence del, se për për të konkluduar konkluduar nëse nëse procesi ka ka qenë i drejtë drejtë ose jo, siç përcaktohet përcaktohet në 1 2

Vendime të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, 2002, Tiranë, faqe 111 Po aty, fq 111

3

Airey kundër Irlandës Irlandës,, në “Për një rend publik evropian”, Tiranë 2001, faqe 517 Sutter kundër Zvicrës ; Monnelli & Morris kundër Mbretërisë së Bashkuar; Pakelli kundër Gjermanisë, etj. në “Për një rend publik evropian”, Tiranë 2001, faqe 816.


6


nenin 6 të KEDNJ, është e nevojshme që analiza të jetë e gjithanshme, të përfshijë të gjitha shkallët e gjykimit të çështjes . 3. Liria e veprimtarisë ekonomike private, liria e profesionit Në vendimin nr.30, datë 11.07.2006. GJK pasi analizon përmbajtjen e nenit 49 të Kushtetutës me frymën e qëndrimeve të mbajtuara nga GJEDNJ thekson, se përcaktimi i dhënë me Kushtetutë i të drejtës për punë përmban “...një “...një detyrim pozitv që kërkon një angazhim shtetëror për të krijuar kushte të përshtatshme për realizimin e kësaj të drejte....dhe një detyrim negativ që kërkon 4 mosndërhyrjen e shtetit për të cenuar këtë të drejtë ” Duke deklaruar antikushtetutshmërinë e vendimeve të KM, objekt kontrolli, GJK ka evidentuar “... “... jo vetëm faktin se ato kanë efekt edhe për marrëdhëniet e punës të krijuara më parë, por edhe për shkak të mosrespektimit mosrespektimit të parimit parimit të proporcionaliteti proporcionalitetitt .. .”, parim që është lëvruar në gjithë gjerësinë e tij nga praktika e GJEDNJ. Me këtë rast, GJK ka analizuar elementet përbërës të këtij parimi që duhen marrë në konsideratë nga organet shtetërore. Në të njëjtin vendim, duke rrëzuar pretendimin e kërkuesit lidhur me interpretimin e zgjeruar që “vetëm me ligj” ligj” për kufizimet që mund t’u bëhen të drejtave dhe lirive të ai i ka bërë bërë togfjalëshit “vetëm parashikuara në Kushtetutë (neni 17), GJK ka vërejtur me maturi, se “një “një interpretim i tillë i normave kushtetuese mund të lejohet vetëm në aspektin pozitiv, kur ky interpretim shkon në favor 5 të mbrojtjes së të drejtave dhe jo e kundërta siç ka ndodhur në rastin që shqyrtohet. ” 4.Pavarësia 4.Pavarësia e gjykatës dhe e gjyqtarit, masat disiplinore ndaj gjyqtarit. KEDNJ nuk parashikon shprehimisht të drejta dhe garanci për ushtrimin e detyrës së gjyqtarit. Megjithatë, në shqyrtimin e disa çështjeve, GJK ka bërë vlerësime për pozitën e gjyqtarit duke marrë shkas nga formulimi i nenit 6.1, të KEDNJ, i cili sanksionon të drejtën e individit që çështja e tij të shqyrtohet “... “ ... nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e njohur me ligj, ... ”. Në veprimtarinë vendimmarrëse të saj, GJK u është referuar rekomandimeve të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës si dhe deklaratave të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë, lidhur me pozitën e gjyqtarit dhe parimet themelore të statusit të tij. Në vendimin nr.11 datë 27.05.2004, duke rrëzuar kërkesën për të deklaruar antikushtetues disa dispozita të ligjit nr.8678 datë 14.05.2001 “Për organizimin e Ministrisë së Drejtësisë” dhe të ligjit nr. 8811 datë 17.05.2001 “Për organizimin o rganizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”, GJK ngulmon në kuptimin e gjithanshëm të rregullimit të bërë në nenin 145 të Kushtetutës ku thuhet, se gjyqtarët janë të pavarur dhe i nënshtrohen vetëm Kushtetutës dhe ligjeve. Mbështetur në dokumentet e lartpërmendura, GJK vëren se “... “... asnjë pushtet tjetër nuk mund të funksionojë si gjykatë ose të ushtrojë detyrën e gjyqtarit, ... askush nuk mund të ndërhyjë në dhënien e drejtësisë dhe se ...askujt nuk i lejohet të vërë në diskutim njohjen dhe vlerën e vendimeve gjyqësoreose të refuzojë ekzekutimin e tyre pasi ato kanë marrë formë të prerere ”. Gjatë ushtrimit të kontrollit kushtetues të një dispozite të ligjit nr. 8811 datë 17.05.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e KLD”, GJK ka konstatuar, se në raport me KEDNJ dhe me 6 jurisprudencën jurisprudencën e GJEDNJ , Kushtetuta ofron standarde më të larta të mbrojtjes ndaj masës së 4 5

6

Vendime te Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë, Shqipërisë, 2006, Tiranë, faqe 181 . Vendime të Gjykatës Kushtetuese të Republik ës së Shqipërisë, 2006, Tiranë. faqe 183;

Çështja Devlin kundër Mbretërisë së Bashkuar, vendim nr. 29545/95, dt.31.10.2001 i GJE DNJ.


7


shkarkimit nga detyra të gjyqtarit ngaqë gjyqtarit ngaqë kjo masë shoqërohet edhe me mjetin e ankimit në Gjykatën e Lartë. Ndërsa, në vendimin nr. 18 datë 14.05.2003, “Për komisionet hetimore”, GJK tërheq vëmendjen për domosdoshmërinë e respektimit të pavarësisë pavarësisë së gjykatave gjykatave dhe gjyqtarëve gjyqtarëve . GJK çmon që raporti përfundimtar i komisionit hetimor duhet të shmangë rrezikun e ndikimit që mund të ushtrojë në dhënien e drejtësisë nga gjykatat. Këto të fundit, mund të ndikohen nga përfundimet e nxjerra në raportin përfundimtar të hetimit parlamentar. konkludu ar, se dispozita e ligjit për “Për organizimin Mbështetur në jurisprudencën ju risprudencën e saj, GJK ka konkluduar, e pushtetit gjyqësor në RSH” që parashikon masën e shkarkimit të gjyqtarit për shkelje të disiplinës është e papajtueshme me nenin 147, pika 6, e Kushtetutës. Ajo çmon, se “shkarkimi “shkarkimi nga detyra i gjyqtarit, e drejta e ankimit ndaj këtij vendimi si edhe organi që duhet ta marrë këtë në shqyrtim rregullohen drejtpërdrejt nga Kushtetuta... ” dhe kjo përbën shprehje të një garancie 7 suplementare që i jepet atij për të ushtruar misionin e ngarkuar në pavarësi dhe paanësi të plotë. 5. E drejta respektimit të jetës private dhe familjare dhe e drejta për informim Në disa raste, Gjykatës Kushtetuese i është nevojitur të vërë në balancë dy të drejta, të sanksionuara në Kushtetutë dhe në KEDNJ dhe të përpunuara nga jurisprudenca e GJEDNJ. Në vendimin nr.16 datë 11.11.2004, GJK arsyeton, se zgjidhja e çështjes plekset me atë të përcaktimit të raportit midis dy të drejtave, përkatësisht të drejtës për informim dhe të drejtës për respektimin e jetës private (privatësia), të cilat interferojnë njëra me tjetrën. Gjykata thekson, se kufizimi i të drejtës së respektimit të jetës private në formën e deklarimit të pasurisë dhe mosmarrja paraprakisht e pëlqimit për publikim të të dhënave vetjake të këtij lloji përbën masë të parashikuar me ligj dhe se ligjvënësi, e ka çmuar me të drejtë si masë të domosdoshme për të mbrojtur interesa publike me të mëdhatë tilla si siguria kombëtare, mirëqenia ekonomike e vendit, mbrojtja e rendit kushtetues, parandalimi dhe ndëshkimi i veprave penale, mbrojta e lirisë së të tjerëve etj. Pasi pranon se të dhënat personale me karakter pasuror hyjnë në sferën e jetës private që mbrohen nga neni 35 i Kushtetutës dhe neni 8 i KEDNJ, Gjykata ka qenë në të njëjtën linjë arsyetimi me GJEDNJ duke vlerësuar, se ato nuk janë të dhëna “... me karakter sensitiv...” sensitiv...” dhe pra “... “... nuk përbëjnë thelbin e jetës private dhe familjare ”. Gjykata shton se “... “... marzhi i vlerësimit në këtë rast është dhe duhet të jetë shumë më i gjerë dhe tolerues, pasi bëhet fjalë për ”. Me këtë rast, rast, persona të rëndësishëm rëndësishëm publikë, publikë, të veshur veshur me pushtet të konsideru konsiderueshëm eshëm shtetëror shtetëror ”. detajeve mbi të ardhurat ardhurat GJK citon një argument nga jurisprudenca e GJEDNJ se, “ publikimi I detajeve ose pasurinë personale nuk përbën ndërhyrje në jetën private, veçanërisht nëse personi ushtron 8 funksione publike ose ose pothuaj se publike”. publike ”. GJK ka argumentuar, se qëllimi i synuar ka justifikuar miratimin e ligjit objekt kontrolli, se mjetet e përdorura për arritjen e këtij qëllimi kanë qenë të ligjshme, se ligjvënësi ka treguar kujdes të respektojë parimin e proporcionalitetit duke balancuar të drejtën themelore për informim me detyrimin që kanë organet shtetërore për respektim të jetës private.

7

Vendime të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, 2006, Tiranë, faqe 34.

8

Vendim i Gjykatës Franceze të Kasacionit, cituar nga GJEDNJ, në çështjen Frezzes&Roire kundër Francës, Aplikimi 29183/1995


8


6. E drejta respektimit të pronës private (n. 41.1 i Kushtetutës, n.1 Protokolli 1 I KEDNJ) Në disa çështje, janë bërë objekt kontrolli kushtetues kërkesa që ngrenë pretendime për respektim të standardeve të procesit të rregullt ligjor në fushën e mbrojtjes së pronës në legjislacionin shqiptar. Duke iu referuar arritjeve më të mira të jurisprudencës në këtë fushë, GJK i është përmbajtur vlerësimit të bërë nga GJEDNJ, sipas së cilës, “ E “ E drejta e pronës pronës nuk njejtësohet me të drejtën e kthimit të saj” d he se kjo “... përbën kuptimin e nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ, I cili mbron vetëm zotërimet ekzistuese të individit dhe nuk garanton të drejtën e fitimit të zotërimeve zotërimeve”. ”. GJK ka vënë në dukje, se jurisprudenca evropiane për çështje të tilla “... i përmbahet qëndrimit se nuk përbën pasuri bindja për ekzistencën e të drejtës së pronësisë, e cila 9 për një kohë kohë të gjatë nuk është shfrytëzuar shfrytëzuar në mënyrë të efektshme. Ky nen i Konventës, garanton të drejtën e gjithsecilit për gëzimin në mënyrë paqësore të pasurive 10 të tij, që rrjedhimisht përdoret vetëm për pasuritë ekzistuese të personit. Në kuptim të kësaj dispozite, mbrojtja që garanton KEDNJ shtrihet për pasuri që janë kthyer në mënyrë përfundimtare si administrativisht ashtu edhe gjyqësisht dhe se pas kësaj, çdo ndërhyrje që prek padrejtësisht këtë pasuri i jep shkas kërkesës për zbatim të nenit 1, Protokollit 1 i KEDNJ. 7. E drejta e rehabilitimit dhe e zhdëmtimit për vendimet e padrejta Në vendimin nr. 34 datë 20.12.2005, GJK ka vlerësuar si antikushtetues nenin 1 të ligjit nr.9260 datë 15.07.2004 “Për statusin e ish të dënuarve dhe të përndjekurve politikë”. Në pjesën arsyetuese të vendimit, GJK është mbështetur në jurisprudencën e gjykatave kushtetuese të disa vendeve që përjetuan regjimin komunist të persekutimit të kundërshtarëve politikë. Kështu, ajo pranon, se “Shteti “Shteti demokratik i dëmshpërblen e kompenson këta persona sipas kushteve e mundësive ekonomike e financiare, duke u bazuar kryesisht në parimet e rëndësishme të drejtësisë dhe të barazisë”, barazisë ”, dhe duke bërë këtë, ajo arrin në të njëjtin përfundim si edhe GJK e Hungarisë në shqyrtimin që kjo i ka bërë një çështje me natyrë të ngjashme. Trajtova vetëm disa nga çështjet e jurisprudencës së GJK. Pjesë e kësaj jurisprudence janë dhe vendimet interpretuese të saj. Studimi i këtyre vendimeve tregon se trajtesat dhe arsyetimet e sjella në to janë mbështetur në standardet e KEDNJ dhe në jurisprudencën e gjykatave kushtetuese të vendeve evropiane. Njëherësh, Gjykata Kushtetuese ndjek hap pas hapi zhvillimet më të fundit të jurisprudencës të GJEDNJ për procesin e rregullt dhe veçanërisht, të çështjeve me kërkues nga vendi ynë. Mbështetur në këto zhvillime, GJK ka pranuar, kur ka qenë rasti, kërkesat e individëve për shkelje të standardeve të procesit të rregullt ligjor dhe ka shfuqizuar vendimet përkatëse të gjykatave ose të organeve shtetërore. Pa folur për ndikimin që kjo ushtron në jurisprudencën e vet, GJK ka shërbyer si “filtër” për të riparuar shkeljet nëpërmjet shfrytëzimit efikas të mjeteve të brendshme të kontrollit për të përmbushur standardet e KEDNJ. Nga ana tjetër, kjo 9

Marek Antoni Novi cki:Rreth Konventës Evropiane, faqe 344, referuar ne vendimin “Princi Frans -Adam II i Lihtenshtejnit 10

Monica Carss-Frisk:E drejta e pronësManualet e të drejtave të njeriut, nr.4; Një udhëzues për zbatimin e nenit 1 të Protokollit 1 të KEDNJ, faqe 19;


9


jurisprudencë jurisprudencë i ka shërbyer shërbyer asaj asaj të njohë e të të zbatojë më mirë, në shtrirje shtrirje dhe në përmbajtje, përmbajtje, standardet e KEDNJ për procesin e rregullt ligjor në veprimtarinë e saj vendimmarrëse. Po citoj si shembull çështjen Qufaj kundër Shqipërisë, në të cilën GJEDNJ theksoi, se mos m os ekzekutimi i vendimeve civile përbën shkelje të standardeve të procesit të rregullt ligjor në kuptimin e nenit 6§1 të Konventës, gjë të cilën GJK e kishte konsideruar më parë kompetencë ekskluzive të gjykatave të zakonshme. zakonshme . Pak kohë pas vendimit për çështjen Qufaj, në vendimin nr. 2 datë 31.03.2006, GJK çmoi se ankuesit i është cenuar e drejta kushtetuese për proces të rregullt ligjor, për shkak të mosekzekutimit të vendimit gjyqësor të formës së prerë dhënë në favor të tij. Me këtë vendim, GJK jo vetëm pasuroi jurisprudencën e vet, por ajo sensibilizoi mjedisin juridik, gjyqtarë, avokatë etj. për rëndësinë që merr ekzekutimi pa asnjë ekuivok dhe pa vonesë i të drejtës së fituar me vendim gjyqësor të formës së prerë. Mosveprimi për të ekzekutuar një të drejtë të fituar me ligj përbën gjithashtu shkelje të së drejtës për një proces të rregullt ligjor. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për ndikimin që ka ushtruar ndaj veprimtarisë vendimmarrëse të kundër Shqipërisë Shqipërisë,, ku theksohet se “... autoritetet kompetente janë të GJK çështja Balliu çështja Balliu kundër detyruara të marrin masa për të siguruar se ankuesit gëzojnë efektivisht të drejtën e mbrojtjes .” Pas këtij vendimi, GJK është kujdesur të shqyrtojë me këtë frymë çështjet që kanë ngritur pretendime për shkelje të së drejtës së mbrojtjes dhe, kur ka qenë rasti, ka shfuqizuar vendimet përkatëse për shkelje të standardeve që parashikohen nga neni 6 i KEDNJdhe neni 42 i Kushtetutës. Së fundmi, pas paraqitjes të kësaj sinteze të jurisprudencës së GJK për çështje të kontrollit kushtetues të pajtueshmërisë së legjislacionit me standardet e KEDNJ-së, përfitoj nga rasti të trajtoj një problem, rëndësia e të cilit ka të bëjë me efektivitetin e veprimtarisë vendimmarrëse të Gjykatës Kushtetuese. Në përputhje me Kushtetutën, Gjykata Kushtetuese ka vetëm kompetencën e shfuqizimit të akteve që shqyrton, pra, ajo vepron si ligjvënës negativ. Kjo do të thotë, se u takon organeve shtetërore përkatëse të plotësojnë boshllëkun ligjor që krijohet nga ky shfuqizim. Eksperienca 15 vjeçare e GJK ka treguar, se jo gjithnjë organet shtetërore veprojnë me shpejtësinë e duhur për të bërë plotësimet e legjislacionit dhe ç’është më keq, në raste të veçanta, veçanta, ky plotësim nuk ka qenë në përputhje të plotë me konkluzionet dhe përmbajtjen e vendimeve të GJK. Eshtë e kuptueshme se legjislacioni që bie ndesh me standardet e KEDNJ-së cenon rëndë si të drejtat e njeriut, ashtu edhe interesat e shtetit të së drejtës. Sa më shumë të zgjasë zbatimi i një ligji antikushtetues aq më shumë do të cenohen këto interesa dhe aq më të rënda do të jenë pasojat që mund të vijnë,të cilat nuk mund të riparohen nga GJK edhe në rastet kur ligji shfuqizohet. Eksperienca e këtyre viteve tregon, se Gjykatës Kushtetuese i duhet të jetë e vëmendshme për të zbatuar, kur është rasti, kompetencën e saj ligjore të pezullimit të zbatimit të aktit normativ. Zbatimi i kësaj kompetence, ndryshe nga sa ka ndodhur në ndonjë rast, detyron organet shtetërore kompetente, të marrin urgjentisht masa për ndërprerjen e gjendjes së paligjshmërisë në funksion të mbrojtjes dhe respektimit të të drejtave themelore të shtetasve dhe të interesave madhore të shtetit shqiptar që aspiron të integrohet sa më parë në strukturat euroatlantike.

biblografia: | Punoi: Sonila Rrahmani

10

[KONTROLLI I PAJTUESHMERISE SE LEGJISLACIONIT LEGJISLACIONIT SHQIPTAR ME STANDARTET E KEDNJ] KEDNJ] 

Per nje rend Publik Europian- Vendime te Zgjedhura te GJEDNJ.



Te drejtat dhe lirite e njeriut- Alket Hyseni



Vendime te Gjykates Kushtetuese te Republikes se Shqiperise 2006, Tirane



Kushtetuta e Republikes se Shqiperise



Karta Europiane e te Drejtave dhe Lirive themelore te Njeriut



Te drejtat e Njeriut- Jordan Daci



Rreth Konventës Evropiane - Marek Antoni Novicki



Kushtetuta e UE - Blerim Reka



E drejta e pronës Manualet e të drejtave të njeriut - Monica Carss-Frisk



E drejta kushtetuese- Luan Omar; Aurela Anastasi



Gjykata Kushtetuese dhe Kushtetuta e Shqiperise, Tirane 2001 - Fehmi Abdiu Webografi- www.gjk.gov.al www.gjk.gov.al,, www.qpz.gov.al www.qpz.gov.al,,




11

E drejte kushtetuese

Recommend Documents