11. Sınıf Felsefe Ve Sosyoloji Soru Bankası

1.

fasikül

A

FELSE

IŞM N A T E L FEY

1

FELSEFEYLE TANIŞMA 1.

“Yaşam, okyanusta karşılaştığın fırtınalarla değil, gemiyi limana getirip getirmediğinle ilgilenir.” sözü filozoflar için geçerli değildir. Filozof, gerekirse akıntıya kürek çekmeyi de bilir. Bir filozof için sonuca ulaşmak kadar, bu sonuca nasıl ulaşıldığı da o kadar önemlidir.

Bu parçada filozofların hangi özelliği dile getirilmektedir?

A) Görüşlerini gündelik yaşama uygulamaları

B) Eylemin sonuçlarını değil, felsefenin yöntemini önemsedikleri

C) Merak ve hayretle toplumu ve evreni inceledikleri

D) Bilinmeyen konuları araştırdıkları

E) Evrensel nitelikteki sorunlarla ilgilenmeleri

2.

Sorgulama, filozofun gerçeklik karşısındaki duruşunu belirtir. Bu tavır, hiçbir fikri mutlak doğru olarak kabul etmez; zihin, sürekli kendi gidişinin doğruluğundan kuşku duyar. Ardı arkası kesilmeyen sorgulamalar felsefi düşüncenin en doğru yürüyüş tarzıdır.

Bu parçada felsefi bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) İnsanın anlama merakını giderme

B) Sonuçlara akıl yoluyla ulaşma

C) Eleştirel olma

D) Öznel olma

E) Bilimsel düşünüşün temelinde bulunma

3.

İnsan din ile geleneğin verdiği yanıtlarla yetinmeyip bilmek, anlamak isteğine kendi aklı, kendi görüşleri ile ulaşmaya çalıştığında felsefe doğmuştur. İşte o zaman insan dinin ve mitolojinin açıklamalarına karşı eleştirel bir tutum takınmıştır. Bunların doğrusunu eğrisini ayırmaya, eleştirmeye koyulmuştur.

Bu parçaya göre, felsefenin doğuşunda etkili olan faktör aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yönetimin demokratik olması

B) Refah düzeyinin yüksek olması

C) Üretimden arta kalan boş zamanın olması

D) Geleneksel düşüncenin akıl ile sorgulanmaya başlanması

E) Bilimlerin hızla ilerlemesi

4.

Felsefe soru sorma etkinliğidir. Bu sorularda filozoflar bize farklı cevaplar sunarak yardımcı olabilirler; fakat filozofların bu cevaplarını bilmek felsefe yapmak anlamına gelmez. Filozofların akıl yürütmesini ya da ayak izlerini izleyerek cevaba ulaştığımız an artık felsefe yapabiliyoruz demektir.

Bu parçaya göre felsefe yapabilmenin temel koşulu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Üstün bir yetiye sahip olma

B) Toplumsal değerlerden bağımsız olma

C) Filozofların düşüncelerini takip etme

D) Bilimsel verilerle uyumlu olma

E) Eleştirel düşünebilme

Filozofların doğrulara ulaşmak gibi bir amacı yoktur. Onlar için önemli olan felsefe yapabilmektir.

Felsefede insan, varlık, değerler gibi her konu sorgulanır. Hatta sorgulayanın bilgileri de sorgulanır.

Felsefe, mitoloji ve din ile hesaplaştıktan sonra ortaya çıkabilmiştir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

2

Filozofların düşüncelerini bilmek felsefe yapmak için gereklidir fakat yeterli değildir.

ünite

ÖĞRETEN TEST


Eski Yunanlıların dilinde felsefe sözcüğü “bilgelik sevgisi” anlamına gelmektedir. Sokrates de kendini bir filozof olarak adlandırır. Çünkü, o filozofların her zaman aslında çok az şey bildiklerini ve gerçek bilgiye ulaşmaya çalıştıklarını, hayat ve dünya hakkında hiçbir şey bilmediklerinin farkında olduklarını iddia eder. Bu parçaya göre, felsefe ile bilgelik arasında nasıl bir ilişki vardır?

1

ÖĞRETEN TEST

Bilge kişi, doğrunun arayışından vazgeçmez. Ayrıca bilge kişi aslında birçok şeyi bilmediğinin de farkında olan kişidir.

A) Felsefe bilgeliğe bir konum kazandırma çabasıdır. B) Bilgelik yaşamda mutlu olabilmeyi bilmektir. C) Felsefe bilgeliğe ulaşma çabasıdır. D) Her şeyi bilen bilginler felsefeyi öğrenmiş demektir. E) Bilgelik, felsefenin gelişmesi için çaba harcamaktır.

6.

Bazılarımız, kendimizi içinde bulunduğumuz bu şaşırtıcı dünyanın anlamını, yaşamın amacını ve nasıl yaşanması gerektiğini anlamak ister. Felsefe bu tür sorularla ilgilenir; bunlara kesin cevaplar bulmak için değil, sadece üzerinde düşünmek ve tartışmak için ilgilenir.

İnsan düşünen bir varlıktır. Her şeyi me-

Bu parçaya göre felsefenin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

bir gözle olaylara bakması felsefeyle ola-

A) Bireye hoşgörülü olmayı öğretme

rak etmesi, anlamaya çalışması, eleştirel naklı hale gelmektedir.

B) Sorduğu sorularla mutlak bilgilere ulaştırma C) Farklı fikirlerin olabileceğini gösterme D) Yaşamın anlamını sorgulatma E) Tutarlı düşünebilmeyi sağlama

7.

Felsefi araştırmanın temel koşulu özgürce sorgulayabilmektir. İlk kez demokrasinin kurulduğu İlk Çağ Yunan devletleri, hem zenginliğe hem de farklı kültürlerdeki insanlarla tanışma olanağına sahipti. Böylece felsefenin doğmasındaki özel koşullar gerçekleşmiş oldu.

Özgürlük, demokrasi, zenginlik, farklı kültürlere hoşgörü felsefenin doğup büyümesi için gereklidir.

Bu parçaya göre felsefenin doğması ve gelişmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli değildir? A) Felsefeyle ilgilenecek yetenekli insanların olması B) Yönetim biçiminin demokratik olması C) Kültürler arası temasın sağlanması

3

D) Refah düzeyinin yüksek olması E) Eleştiriye hoşgörüyle yaklaşacak toplumsal yapının olması

1

8.

Görüşleri tamamen zıt olan filozoflar bile, sorgulanmamış bir yaşamın yaşamaya değmez olduğu konusunda genellikle anlaşırlar.

Bu sözle filozofların hangi yönüyle birbirine benzedikleri dile getirilmektedir?

Merak ve hayret güdüsü insanları anla-

A) Otorite sayılan düşünürlerin görüşlerinde görüş ayrılığı bulunmama

maya, araştırmaya yöneltmektedir. Olay-

B) Yaşamı merak duygusuyla sorgulama gereksinimi duyma

lara bu anlamda eleştirel bir gözle bak-

C) Felsefe tarihini öğrenme

mak filozofça bir tavrı gerektirmektedir.

D) Felsefeden pratik fayda bekleme E) Toplumun değer yargılarıyla barışık olma

ÜNİTE TESTİ

1.

1

FELSEFEYLE TANIŞMA

Erdemin öğretilip öğretilemeyeceği sorusuna, Protagoras, erdemin bilgi olmadığı ve bundan dolayı öğretilemeyeceği, Sokrates ise erdem ve bilginin özdeş olduğu ve öğretilebileceği yanıtını verir.

4.

Zenon bir öğrencisiyle konuşuyor; o ne derse öğrencisi sürekli onaylıyordu. Sonunda Zenon’un sabrı tükendi ve bağırdı: “Hiç olmazsa bir kere itiraz et, başka bir fikir söyle de iki kişi olduğumuzu anlayayım.”

Bu parçada sözü edilen durum felsefenin hangi niteliğine bir örnektir?

Zenon, öğrencisini hangi nedenle eleştirmektedir?

A) İlkelere akıl yoluyla ulaşmasına

A) Geçmiş bilgi birikiminden yararlanmaması

B) Cevapladığı soruların değişik konularda olmasına

C) Sorularla felsefenin alanını genişletmesine

B) Tutarsız görüşler öne sürmesi

D) Soruları cevaplamada farklı bakış açılarının bulunmasına

C) Sorgulayıcı tavrı kullanmaması

D) Sürekli arayış içinde olması

E) Bilimsel yöntemi kullanmaması

5.

Büyük felsefi sistemler değerlendirilirken genellikle konuların doğruluğuna, yanlışlığına değil, konular arasında çelişkinin olup olmadığına bakılır.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

E) Soruların cevaplardan daha önemli olmasına

2.

Felsefe problemleri mutlaka bir kültür içinde ele alınır ve o kültürün büyük ölçüde etkisini taşır. Kimi zaman, doğrudan doğruya problemleri işaret eden “Varlık nedir?” “Hayatın amacı nedir?” “Doğru bilgi olanaklı mıdır?” gibi sorular, bütün kültürlerde ve bütün zamanlarda hep sorulagelmiştir.

Bu parçada felsefenin hangi niteliği üzerinde durulmuştur?

A) Kendi içinde tutarlı bir bütün oluşturması

A) Büyük düşünürler önemli felsefi sistemler kurmuşlardır.

B) Evrensel nitelikteki konuları ele alması

B) Felsefe, tarihinden soyutlanarak açıklanmamalıdır.

C) Olgulara dayanma zorunluluğunun olmaması

C) Her dönemde farklı bir felsefi sistem kurulmuştur.

D) Cevabın sorudan daha önemli olması

E) Akıl ve mantık ilkelerine uygun olarak tasarlanması

D) Felsefede kesinlik değil, sistemin tutarlı olması önemlidir.

E) Felsefe eleştirel bir etkinlik alanıdır.

6.

Felsefe öğrenmek değil, felsefe yapmak önemlidir. Felsefe yapmak yüreklilikle, hatta gerekirse tam bir Don Kişot’lukla düşüncenin alanına girebilmeyi gerektirir. Bütün öğretileri su gibi ezberlemiş olmak kime ne kazandırır? Ezber, bilmek değil, belleğine sunulanı özenle korumaktır.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Soyut kavramların öğrenilmesi

B) Evrensel olması

C) Bireye sorgulayıcı bir düşünce kazandırması

D) Düşünürlerin görüşlerini öğrenmenin önemli olması

E) Varlığı bütün olarak kavraması

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Kendi kültürünüzü, kendi dünyanızı başka dünyanın baskısından korumak için duyarlı olmak zorundasınız. Felsefe burada çok önemli bir rol üstleniyor. Sürekli diri kalmayı, kafa gençliğini, dinamizmini araştırmayı, yetinmemeyi bildiren bir etkinliktir. Felsefeciler, sıradan düşüncelerden alışageldiğiniz görüşlerden farklı olanı araştıran insanlardır.

Bu parçada felsefenin hangi işlevi vurgulanmaktadır?

A) Farklı görüşlere açık olmayı öğretme

B) İnsanı hoşgörülü kılma

C) Bireyi zararlı fikirlerden koruma

D) Gündelik yaşamın sorunlarını çözme

E) Aklı etkili olarak kullanmayı sağlama

ünite

4


ÜNİTE TESTİ

İnsan yaşamında en tehlikeli şey yanlış bilgidir. Bunun da en önemli nedeni, insanların kafalarında gelişi güzel ve yanlış kavramlar oluşturmalarıdır. Felsefe yaparken bir şeye dikkat etmemiz gerekir; her kavram her birimizin kafasında ayrı ayrı anlamlara gelmemelidir. Aksi halde düşünme ve tartışma olasılığı ortadan kalkar. Böylesi bir ortam bir sağır ve dilsizler ortamı yaratır.

10. Felsefe, ruhu kalıba döker, işler, yaşamı düzenler, eylem-

Bu parçada felsefe yaparken aşağıdakilerden hangisinin yapılması gerektiği vurgulanmaktadır?

A) Aşırı kuşkucu olma

B) Gerçekçi tutum takınma

C) Kendi aklını üstün görme

D) Kavram bilgisine sahip olma

E) Otoritelerin görüşlerini dikkate alma

8.

Günümüz felsefesinin sorunlarını ve sistemlerini anlamak için, önceki felsefi düşünceleri bilmemiz gerekir.

Bu parçada felsefe yapabilmenin koşulu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geçmiş düşünce birikiminin öğrenilmesi

B) Özgün düşünceler ortaya atılması

C) Düşünürlerin görüşlerinin değişebileceğinin bilinmesi

D) Bilinmeyen konulara açıklık getirilmesi

E) Eleştirel düşünce alışkanlığının yerleşmesi

9.

1

1

leri doğru yola koyar, yapılacak yapılmayacak işleri gösterir; dümenin başına oturup tehlikeli dalgalar arasında çırpınan gemiyi yönetir, yoluna yön verir.

Bu parçaya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Sonuçlara eleştirilerle varır.

B) İnsan yaşamına yön vererek anlam katar.

C) Metafizik konularla ilgilenir.

D) Toplumsal koşullardan etkilenir.

E) Sorular, cevaplarından daha önemlidir.

Yıldızlı Soru 1 Felsefe özü gereği mutlaka eleş tirel olmak zorundadır. Felsefe için durmak demek yok olma k demektir. Felsefeci hiçbir zaman elde ettikleriyle yetinmemeli, sürekli yeni düşüncelerin peşinde koşmalıdı r. Her zaman önüne çıkan engelleri yıkmaya çalış malı, elde ettikleriyle yetinmemelidir. Karl Jasper’in söyl ediği gibi “Felsefe yolda olmak demektir.” Durmak ya da son noktayı koymak felsefenin gereği olamaz. Bu parçaya göre aşağıdakilerd en hangisi felsefeyle ilgilenenlerle ilgili bir özellik olam az? A) Sınırları zorlama B)

Yeni öğrenmelere istekli olma

C)

Merak etme

D)

Bilinenle yetinmeme

E)

Mutlak doğrulara ulaşma

5 Felsefi tavır kişinin inançlarından, sıkı sıkıya tutunduğu düşünsel dalların sorgulanmasından başlar. İnsanların üzerinde pek de düşünmeden kabul ettiği fikirleri de içine alarak eleştirel bir süzgeçten geçirir. Felsefe ele aldığı tüm fikirler, tavırlar konusunda tereddütlüdür. “Acaba” demekten, içini bununla kemirmekten bir an geri durmaz.

11. Felsefi bilgi sistemli ve mantıksal bir tutarlılığa sahip olsa

Bu parçaya göre “felsefi tavrın” temel özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada sözü edilen durum felsefi bilginin hangi özelliğini dile getirmektedir?

A) Kuşkucu olma

A) Özgürlükçü toplumlarda gelişmesi

B) Tutarlı davranma

B) Bilgelik sevgisi olması

C) Geçmiş birikimden yararlanma

C) Tüm ulusların katkı sağlaması

D) Otoritelere saygılı olma

D) Deney ve gözlemle sonuçlara ulaşılması

E) Akılcı olma

E) Kesin sonuçlara varılamaması

da bilimsel yöntemden yoksundur. Bunun nedenini de felsefenin uğraştığı konu ve alanlarda aramak gerekir. Felsefenin bilim gibi sadece somut olgularla ilgilenmemesi, hem felsefi bilgiyi öznel kılmış hem de belirli bir yöntemden yoksun bırakmıştır.

ÜNİTE TESTİ

2

FELSEFEYLE TANIŞMA

1.

Felsefe sorduğu sorulara cevap verir; insan, evren ve yaşamla ilgili konuları anlamaya çalışır. Bilimlerin yöntem ve sonuçlarını irdeleyerek gerçekliğe ulaşmaya çalışır.

Felsefe gerçekliğe ulaşmaya çalışırken aşağıdakilerden hangisini kullanır?

A) Deneysel yöntemi

B) Dinsel bilgileri

C) Gündelik bilgileri

D) Akıl yürütme yöntemini

E) Sezgileri

2.

İlk Çağlar’dan beri felsefenin birçok tanımı yapılmıştır. Genel bir yaklaşımla onun insan, evren ve değerleri anlamak amacıyla sürdürülen en geniş bir araştırma, birleştirici ve bütünleştirici bir açıklama gayreti olduğu söylenebilir.

Bu açıklamada felsefi bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Konularına yaklaşımının tümel olması

B) Kuşkucu ve eleştirel olması

C) Yığılmanın olup ilerlemenin olmaması

D) Toplumsal sorunlarla ilgilenmesi

E) Cevapların filozoftan filozofa değişmesi

FELSEFE SOSYOLOJİ

4.

İlk Çağ’da mitoloji o dönemin ekonomik, siyasi, dini ve düşünsel yapısını şekillendirirken, aynı zamanda toplumun özelliklerini ortaya koymaktaydı. Aynı şekilde felsefe de bir yandan toplumların yapısını etkilerken, öte yandan o toplumun yapısına göre de şekil almaktaydı.


A) Felsefi düşünüşte eleştiri temel ilkedir.

B) Felsefe, tüm zamanlar için genel-geçer doğrulara ulaşma amacı güder.

C) Felsefede akıl etkili olarak kullanıldığından tutarlı sonuçlara ulaşılır.

D) Toplum ve felsefe arasında karşılıklı bir etkileşim bulunur.

E) Felsefe genellikle halktan kopuk bir şekilde yapılmaktadır.

5.

Filozoflar “Bilgi bilgisizlikten iyidir, bilinçlilik masumiyetten daha değerlidir.” ilkesine sımsıkı bağlıdırlar. Bilmediğimiz şeyler bize uzun vadede zarar verebilir. Doğru ile yanlışı ayırmada berrak fikirlerimiz olmalıdır. Felsefe yapmak, iyi ve kötüyü, doğru ve yanlışı ayırt etmede, daha iyi kararlar vermede bize yardımcı olur.

Bu parçaya dayanarak felsefeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Birçok konuyla ilgilendiği

B) Bireyin düşünce ve davranışlarını etkilediği

C) Merak ve hayretten doğduğu

D) Her türlü iddiayı reddettiği

E) Toplumsal yapıdan etkilendiği

6.

Bazı filozoflara göre felsefede anlam kargaşasının ya da güvenilir olmayan bilgilerin biraz olsun ötesine geçmek istiyorsak, sözcüklerin dikkatli bir şekilde ve tutarlı olarak kullanılması, dilin açık ve kesin olması gerekir.

Bu parçaya göre felsefenin görevi aşağıdakilerden hangisidir?

11

3.

Filozof evde oturup televizyondaki her filmi izleyip vakit dolduran bir kişiye benzemez. Filozof seyredeceği şeyler konusunda seçicidir. Seyrettiği filmin konusu, ana fikri, hangi amaçla yapıldığı, insanlara ne kazandırdığı onun için önemlidir.

Bu parçada filozofların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Topluma önderlik yaparak yol göstermek

A) Her konuyu araştırmaları

B) Konuları derinlemesine incelemeleri

B) Toplumdan farklı ve topluma aykırı düşünceler öne sürmek

C) Soruları cevaplardan önemli görmeleri

C) Önermeleri çözümleyerek kavramların anlamlarını belirlemek

D) Yaratıcı akla sahip olmaları

D) Bireye bir kimlik ve kişilik kazandırmak

E) İçinde yaşadıkları toplumu etkiledikleri

E) Yaşamın anlamını sorgulamak

ünite

6

FELSEFEYLE TANIŞMA

2

ÜNİTE TESTİ

7.

Felsefi sorgulamayı ciddiye alan herkes, fikirleri ifade edilmeye değer kişiler olarak, birbirine saygı gösterme konusunda anlaşmalı ve yol arkadaşlarıyla bir sözleşme imzalamalıdır. Amaç, herkesin serbestçe konuşabileceği, eleştirebileceği ve araştırabileceği bir felsefe ortamı oluşturmaktır.

10. Felsefe, bilim gibi deneysel olmadığından onun bir labora-


Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefede olmayıp bilimde bulunan bir özelliktir?

A) Felsefede kesin sonuçlara ulaşılamaz.

A) Yığılmanın olup ilerlemenin olmaması

B) Zaman değiştikçe felsefenin ele aldığı sorunlar farklılaşır.

B) Açıklamaların öznel nitelik taşıması

C) Sonuçların olgularla test edilmesi

C) Felsefede sonuçlara ulaşılırken aceleci davranılmamalıdır.

D) Doğruluk ya da yanlışlığın bulunmaması

D) Felsefe, sistemli ve düzenli bir etkinlik alanıdır.

E) Bilgilerin kişisine bağımlı olması

E) Felsefe, kişilerin birbirine hoşgörülü olmasını gerektirir.

8.

tuvarı yoktur, bu nedenle de nesnel değildir. Her ne kadar tüm filozoflar gerçeğe ulaşmayı arzu ediyor olsalar da, bilimde olduğu gibi herkes tarafından kabul edilen doğrulara felsefede rastlamak hemen hemen imkansızdır. Çünkü her felsefi görüş kişisel bir bakış açısını yansıtır.

Yıldızlı Soru 2

Felsefe, insan var oluşuna bir tür maya kattığı için, hayatımıza zevk ya da ilham veren bir ögedir. Hayatımız felsefeyle derinlik kazanır, önümüze yeni manzaralar açılır. Kendimiz hakkında zengin bir bilgi edinebiliriz. Hatta, yeni fikirler yabancı ya da tehdit edici olsa bile, kendimizi yeni fikirlere açabiliriz. Böylece cesaretlenip yeni imkanlara doğru yol alabiliriz.

Bu parçada felsefenin hangi işlevi üzerinde durulmaktadır?

A) Yaşamı anlamlandırma ve yönlendirme

B) Tutarlı düşünceler üretmeye yardımcı olma

C) Eleştirel düşünce alışkanlığı kazandırma

D) Farklı görüşlere eleştirel yaklaşabilme

E) Demokratik olgunluğa ulaştırma

Pythagorasçılar et yemez, kete n elbise giyer, kurban kanı sunmazlar, hayvan öldürme kten kaçınırlar. Bu tarz davranışların temelinde ruh göçü ne inanmaları yatmaktadır. Kesilen hayvanın bu kılığa girmiş bir akraba ruhu olasılığını düşünürler. Böylece felse fi düşüncelerini uygulama olanağı bulmuşlardır. Buna göre, Pythagoarasçıların felsefeye yaptığı katkı aşağıdakilerden hangisidir? A) Düşünceleri akılla temellend irme B) Sorgulama yöntemini geliştirme C) Evrensel sonuçlara ulaşma D) Düşünme yöntemini öğretme E) Bir yaşam biçimi sunma

7

1

9.

Felsefe, sorularımıza yanıt vermekten sorumlu değildir. O daha çok yanıtlarımızı sorgulamaktan sorumludur.

Bu sözle anlatılmak istenen düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

A) Felsefe, bireye hayatını yönlendirebilme olanağı verir.

B) Felsefenin amacı kesin sonuçlara ulaşmak değil, sorulara eleştirel yanıtlar verebilmektir.

C) Felsefe yapabilmek bilgi birikimi gerektirir.

D) Felsefenin gündelik yaşam üzerindeki etkisini görmek oldukça güçtür.

E) Felsefenin temelinde insanlardaki merak ve hayret duygusu bulunmaktadır.

11. İnsanların

duyularını kullanmaktan; örneğin görmekten, işitmekten duydukları zevk onların doğalarındaki bilme isteğinin en net kanıtıdır. Gerçekten de insanı insan yapan en önemli özelliklerden biri onun kendisini çevreleyen dünyayı, içinde yaşadığı toplumu, geçmişini ve bütün yanları ile bizzat kendisini tanımak ve bilmek istemesidir.

Bu parçaya göre felsefenin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mutlu olmayı öğretmek

B) Toplumsal yaşamı düzenlemek

C) Anlama ve gerçeği görme ihtiyacını gidermek

D) Doğru düşünmenin yollarını göstermek

E) İnsana hoşgörülü olma bilinci vermek

ÜNİTE TESTİ

3

FELSEFEYLE TANIŞMA

1.

Filozofların ortaya koydukları her türlü görüş ve tezleri, kendilerinden önceki filozofların görüşlerinin belli bir biçimde etkisini taşır. Bu etkileşimler, düşüncenin hem ilerlemesini hem de sürekliliğini sağlar. Bunun sonucunda ise felsefi bilgiler zenginleşir. Çünkü felsefe her türlü yeni ve farklı bilginin etkisine ve katkısına açıktır.

4.

Bilimler var olanlarla uğraşırken felsefe “Varlık nedir?” diye sorar. Bilimler bilgiyi ortaya koyarken, felsefe “Bilgi nedir?” diye sorar. Bilimlerin durduğu, soru sormayı bıraktığı yerde ise filozof soru sormaya başlar. Felsefe, araştırmalarını hiçbir zaman yüzeysel olarak ele almaz. Çünkü o sürekli öze inerek sorular sormaya devam eder.


A) Kişisel görüşlerden bağımsız olması


B) Kendine ait bir yöntemi olması

A) Tutarlı olması

C) Toplumsal değerlerden etkilenmesi

B) Sorgulayıcı olması

D) Varlık konusunu incelemesi

C) Bilimlerden yararlanması

E) Farklı görüşlerle beslenerek zenginleşmesi

D) Metafizik konularla ilgilenmesi

E) Bilimsel yöntemi kullanması

5.

Filozof, sadece düşüncelerini dile getirmekle kalmamalı, düşüncelerini kendi yaşamında da göstermelidir. Epikür’ün hazcılığı dile getirip eğlenceli bir yaşam sürmesi ya da Zenon’un kaderciliği savunup inançlarına uygun bir yaşam sürmesi gibi.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Filozoflar, içinde yaşadığı toplumdan etkilenerek görüşlerini oluştururlar.

B) Filozofların düşüncelerini yaşamda uygulamaları beklenmemelidir.

C) Filozoflar toplumsal sorunlara kayıtsız kalamazlar.

D) Filozoflar, düşüncelerini eylemlerine yansıtmalıdırlar.

E) Filozoflar, diğer filozofların görüşlerinden yararlanmalıdırlar.

6.

Platon’u anlamanın yolu, Atina demokrasisinin serüvenini anlamaktan, Hegel felsefesini anlamanın yolu ise Prusya’nın modern tarihini bilmekten geçer. Yani felsefeyi anlamak, derin bir tarihsel kavrayışla gerçekleşir.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Filozoflar zamanla düşüncelerini değiştirebilirler.

B) Filozofları sorgulayıcı bir tavra sahiptirler.

C) Her filozofun kişiliği birbirinden farklıdır.

D) Filozoflar, düşüncelerini kendi yaşamlarına uygulamalıdırlar.

E) Filozoflar yaşadığı dönemin özeliklerine göre değerlendirilmelidir.

2.

Felsefi davranış yalnızca kendi inançları üzerinde dogmatik olmamak değil, aynı zamanda başkalarının fikirlerine açık olmak ve hoşgörülü olmaktır. Filozof her türlü söze açıktır ve onları akıl süzgecinden geçirmeden kabul etmeyen bir kişidir. O her zaman diğerlerinin deneyimlerini paylaşır. Ne zaman iki birey birbirinden farklı fikirlere sahipse, birbirinden öğrenecek bir şeyleri var demektir. Bu parçaya göre felsefi davranış için aşağıdakilerden hangisi gereklidir? A) Uluorta genellemelerden kaçınma B) Merak ve hayretle konuları araştırma C) Kendi düşüncelerinden farklı ve yeni fikirlere açık olma

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Tutarlı düşüncelere ulaşma E) Görüşlerini bilimsel verilere dayandırma

3.

Felsefeci gerçeği araştıran kişidir. Felsefeci, araştırmasından sadece bilgi elde etmez, bu bilgiyi elde etmek için bir yöntemin de peşinde olur. Felsefe bu açıdan bilgi elde etme yöntemidir.


A) Kendine özgü yollarla gerçeğin arayışında oldukları

B) Bilgilerini kendi yaşamlarına uygulamaları

C) Toplumsal koşullardan etkilendikleri

D) Bilimin verilerine kayıtsız kalmadıkları

E) Sorulara cevaplardan daha çok önem vermeleri

ünite

8


Dünyada mantıklı düşünen hiç kimsenin şüphe duymayacağı kadar kesin doğrulukta bir bilgi var mıdır? İlk bakışta pek de zor görünmeyen bu soru, gerçekte sorulabilecek en zor sorulardan biridir. Kaçamaksız ve inanılır bir cevabın yoluna çıkan engelleri saptadığımız anda felsefe çalışmalarına iyice girmiş oluruz. Çünkü felsefe böyle çözülmez soruları yanıtlama girişiminden başka bir şey değildir.


A) Felsefenin amacı bilgilerle insanın yaşamını kolaylaştırmaktır.

B) Felsefenin yöntemi akıl ve sezgidir.

C) Felsefi sorulara kesin yanıtlar vermek olanaksızdır.

D) Felsefede her bir soru farklı sorulara kapı aralar.

E) Felsefi soruların niteliği zamanla değişmektedir.

9.

3

ÜNİTE TESTİ

Herhangi bir bilim, insanlığa evrenin tümü hakkında bir bilgi verdiğini iddia ederse, bu açıklamaya şüpheyle bakılmalıdır. Çünkü bir bilim, evrenin ancak belli bir alanıyla ilgili bilgi verebilir. Evrenin bütününü ele alabilmek ve açıklamaya çalışmak felsefenin görevidir. Bilimlerin parça üzerinde verdiklerini, felsefe bütünleyerek verir. Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Felsefenin yaklaşımı bütüncül, bilimlerin yaklaşımı parçacıdır. B) Bilimde deney, felsefede akıl yöntem olarak kullanılır. C) Bilim ve felsefenin birbirinden yararlanması gerekir. D) Tüm bilimlerin temelinde felsefe bulunur. E) Felsefenin görevi bilimleri eleştirmektir.

Yıldızlı Soru 3

Felsefe, ilk nedeni, mutlak olanı araş tırır. Evrendeki her şey var oluşun ve ilk nedenin bilin mesi için bir anahtardır. Bu nedenle atomdan galaksile re kadar bilgi edinmeye başlandıkça bilinmezin tohu mları çiçek açar. İlk nedenin ve var oluşun perdeleri arala ndıkça sonsuz sayıda perdelerle karşılaşırız. Her çözdüğümüzü zannettiğimiz bir neden, yeni bir neden içeri r. Bu yüzden bizler nedenler nedenini çözmeye çalış tıkça bilgisizliğimizin derinliğini daha iyi anlar ve çözü mün bizden ne kadar uzaklaştığını görürüz. Bu parçaya dayanarak aşağıdak i bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A)

Bilgi birikimi felsefi görüşlerin oluşumu nda etkilidir. Filozof, yaşamın değerini felsefe yaparak öğrenir. C) Felsefede bilinmeyen konulara kesin yanıtlar verilir. D) Felsefede bilgi sahibi olundukç a kişiler daha çok şey öğrenilmesi gerektiğini anlarlar. B)

E) Felsefede evren bütüncül olara k açık

lanır.

9

8.

Düşünürler topraktan mantar gibi bitmez. En ince, değerli ve görünmez özsuları, felsefenin düşüncelerinde akan çağlarının, uluslarının ürünleridir.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

1

10. •

Karl Jaspers’e göre, felsefe yolda olmak demektir. Felsefede sorular cevaplardan daha önemlidir. Çünkü, her cevap yeni bir soruyu beraberinde getirerek kişiye yeni düşünceler kazandırır.

• Kant’a göre felsefe değil, felsefe yapmak öğrenilir.

Bu iki tanımda felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Her felsefi sistem, içinde doğup geliştiği toplumun ve çağın ürünüdür.

B) Düşünürler zamanla fikirlerini değiştirebilirler.

A) Refleksif olması

C) Felsefede her bilgi aklın eleştiri süzgecinden geçirilir.

B) Düşünme yolunu geliştirmesi

D) Farklı zamanlarda, farklı düşünürler aynı görüşleri savunmuşlardır.

C) Akla dayanması

E) Düşünürler görüşleriyle içinde yaşadıkları toplumu derinden etkilerler.

D) Her toplumda görülmesi

E) Tutarlı olması

ÜNİTE TESTİ

1.

FELSEFEYLE TANIŞMA

4

4.

Felsefe bilgisi, birbirleriyle ilgili olan ve birbirini tamamlayan kavram, yargı ve çıkarımları bir araç gibi kullanarak sistemli bir bütün oluşturma çabasıdır.

Bu parçada felsefi bilginin hangi özelliği dile getirilmektedir?

A) Bitmeyen bir bilgi arayışının olması

B) Akılcı bir sistematiğinin bulunması

C) Konusunu bilinmeyenlerin oluşturması

D) Sonuçlara eleştirilerle varması

E) Özgür düşünce ortamı gerektirmesi

5.

Felsefe, Epiküros’a göre bireyin mutluluğunu sağlayacak olanakların, araçların araştırılmasından başka bir şey değildir; felsefenin yapacağı, göreceği iş yalnızca budur. Bu anlayışını pek kesin olarak dile getiren Epiküros, felsefenin bu amacının dışında kalan, özellikle salt teorik olan bir sorunla uğraşmamış, uğraştığında da bunu hep bu amaç doğrultusunda yapmıştır.

Epiküros’un bu görüşüne göre felsefenin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tümel bilgiler ortaya koymak

B) Yaratıcı düşünmeyi sağlamak

C) Toplumsal gelişime katkıda bulunmak

D) Gündelik yaşamda kullanarak bireyi doyuma ulaştırmak

E) Doğru bilginin arayışında olmak

6.

İnsanı, evreni anlamaya ve açıklamaya çalışan filozoflar kendi sistemlerini kurarken, akıl ilkelerini etkili bir biçimde kullandıklarından çelişkili yargılara yer vermezler. Örneğin, bir filozof bir yandan düşüncenin gerçek olduğunu söylerken bir yandan da maddenin asıl varlık olduğunu söylemez.


nen” insandır.

A) Bilimlerden yararlanmaları

Bu parçaya göre filozof aşağıdaki kavramlardan han-

B) Tutarlı sonuçlara ulaşmaları

gisiyle tanımlanabilir?

C) İçinde yaşadıkları toplumdan etkilenmeleri

D) Kuşkucu bir yöntemi benimsemeleri

E) Her alanda görüş belirtmeleri

Felsefe tarihine baktığımızda hiçbir felsefi görüşün birdenbire yepyeni bir öğreti olarak ortaya çıkmadığını görüyoruz. Örneğin, Hegel ve Marx’da doruk noktaya ulaşan diyalektik yöntemin temelleri, Herakleistos’un “oluş-değişme” görüşlerinde; Septisizmin temelleri, Sofistlerin bilgiye yaklaşımında; egzistansiyalizmin temelleri, Sokrates’in “kendini tanı” görüşünde yatmaktadır.


A) Felsefede yanıtlardan çok sorular önemlidir.

B) Felsefi düşünceler filozofların kişilik özelliklerinden etkilenir.

C) Felsefe, ortaya çıktığı çağın özelliklerini yansıtır.

D) Felsefe eleştirilerle kendini düzeltir.

E) Filozoflar birbirinin görüşlerinden yararlanarak kendi sistemlerini kurabilirler.

Felsefe, doğruluğumuzdan emin olduğumuzu sandığımız bazı olay ve durumların çoğu zaman doğru olmadığını, mutlak doğruya kolay kolay ulaşılamayacağını anlamamıza yarar.

Bu görüşe göre, felsefe bireylere nasıl yardımcı olur? A) Ünlü filozofların yaşamlarıyla ilgili bilgiler vererek B) Özgür düşünmenin yollarını göstererek

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

10

C) Yaşamla ilgili bilgilerde kuşku ve eleştiri yöntemini öğreterek D) Toplumsal yaşamı istenilen biçimde düzenleyerek E) Akıl ile kesin bilgilere ulaşarak

3.

Filozof, yığın tarafından sorgusuz sualsiz doğru kabul edilenler üzerine düşünen insandır. Filozof, düşünülmüşlerin yeterince düşünülmediğine inandığı için “yeniden düşü-

A) Eleştirel

B) Tutarlı

D) Nesnel

C) Sistemli

E) Evrensel

ünite

2.

FELSEFEYLE TANIŞMA

4

ÜNİTE TESTİ

7.

Filozoflar öncelikle alışılmışın dışına çıkarak otoritelere karşı çıktılar ve kendilerinden önceki tüm bilgilere, düşüncelere şüphe ile baktılar.

10. Sıradan

Bu durum felsefenin hangi özelliği ile ilgilidir?

A) Kuşkucu ve eleştirel olma

Bu parçaya göre felsefeyle ilgilenenler sıradan insanlardan hangi özellikleriyle ayrılmaktadırlar?

B) Sistemli ve düzenli olma

A) Olması gerekenle ilgilenmeleriyle

C) Merak ve hayret içinde bulunma

B) Sistematik düşünmeleriyle

C) Toplumun genelini ilgilendiren konuları ele almalarıyla

D) Kesin ve evrensel sonuçlara ulaşma

D) Birçok alanla ilgili görüşler öne sürmeleriyle

E) Biriktirme ve ilerleme

E) Pratik yaşamda yararı gözetmeleriyle

insanların felsefi duruşları genellikle gelgeç gönüllü ve bölük pörçüktür. Felsefeyi amaç edinenler ise görüşlerini düzenleme, birbiriyle ilişkilendirme ve tutarlı hale getirme yolunda büyük çaba harcarlar.

Yıldızlı Soru 4 Felsefi görüşler niçin bir uyuşmaz lık içindedir? Filozofların cevapları neden birbirleriyle çelişki halindedir. Bir filozofun görüşü diğerlerine göre daha mı iyidir? Tüm bu soruları soran ve cevap arayan kişin in kafasında yalnız bir gerçeğin olduğu fikri vardır. Anc ak bir tek doğru, bir tek hakikat mi vardır? Gerçeğin sadece bir tane olması fikri, değişik ve farklı bakış açıla rını yok etmez mi? Bakış açılarının zenginliğini yok eden bir fikir felsefeyi tehlikeye iter.

8.

Felsefe, Yunanca, “bilgelik sevgisi” anlamına gelen philosophia sözcüğünden gelmiştir. Felsefe, bilginin veya bilgeliğin kendisi veya ona sahip olma iddiası değil, bilginin ve bilgeliğin sevgisidir. Bilgelik ise insan yaşamının anlamı ve değerine ilişkin derin bir bilgidir.

Bu parçaya göre felsefe nedir?

Bu parçaya dayanarak aşağıdak i yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Aklın ilkelerinden destek alarak düşünme çabasıdır.

A)

B) Filozofların görüşlerinin günlük yaşama uygulanmasıdır.

B)

C) Çoğunluğun benimsediği görüşlere uyma eylemidir.

C)

D) Doğru bilginin arayışında olma çabasıdır.

D)

E) Evrene hakim olma isteğidir.

E)

Felsefenin sorduğu soruların içeri ği ve yapısı çağlara göre değişir. Felsefenin oluşumu gerçeğin araş tırılmasıyla başlar. Felsefi görüşlerdeki öznellik felse feye zenginlik katar. Felsefede sorulara kesin yanıtların verilmemesi metafiziği ortaya çıkarmıştır. Filozoflar aynı konuya benzer açıla rdan yaklaşabilirler.

11

11. 2000 yıldan uzun bir süre önce Sokrates, “Sorgulanmamış

1

9.

Felsefe, kendilerine “Ben kimim?” sorusunu soran ve var olan şeylerin anlamıyla derinden ilgilenen insanların üstlendikleri bir etkinliktir.

Bu sözle felsefenin hangi özelliği dile getirilmektedir?

yaşam yaşamaya değmez.” demişti. Felsefe, Sokrates’in bizden isteği bu zorlu işin üstesinden gelmeye kalkıştığımız ve onun bilgelik sevgisi dediği şeyle kendimizden geçtiğimizde ortaya çıkan bir şeydir.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği taşıması gerektiği vurgulanmaktadır?

A) Doğruya ulaşma çabası içinde olma

A) Eleştirilerle doğruya ulaşma çabası içinde olma

B) Farklı bilgileri birbiriyle ilişkilendirme

B) Evreni açıklarken farklı bilgi dallarından yararlanma

C) Mantık ilkelerine bağlı kalma

C) Farklı bakış açılarına sahip olma

D) Konusunu bütünlükçü bir anlayışla ele alma

D) Sistemli ve düzenli olma

E) Sorgulayıcı bir tavrı benimseme

E) İçinde yaşanılan toplumu etkileme

1.

Felsefenin MÖ 6. yüzyılda ....................................... ‘le başladığı kabul edilir.

2.

Felsefenin bir toplumda gerçekleşmesi için ....................................... bir ortamın olması gerekir.

3.

Felsefede çelişkili yargılara yer verilmemesi, felsefenin ....................................... özelliğiyle ilgilidir.

4.

Felsefede kesin sonuçlara ulaşılamaması onun ....................................... olduğunu göstermez.

5.

Felsefede aynı konuda birbirinden farklı yanıtların verilmesi, felsefenin ...................................... özelliğiyle ilgilidir.

6.

Felsefe ................................., ................................. ve ................................. üzerine düşünceler üretir.

7.

Felsefe, varlığı ....................................... bir bakış açısıyla inceler.

8.

Felsefe, görünenin ötesini de araştırdığından ....................................... ilgilenir.

9.

Felsefe philia ve sophia kelimelerinin birleşmesinden oluşup ....................................... anlamına gelir.

10. Felsefede her türlü bilgi sorgulandığından ....................................... bir etkinliktir. 11. Felsefenin iyi-kötü kavramını inceleyen bölümüne ....................................... adı verilir. 12. Felsefenin güzel-çirkin kavramını inceleyen bölümüne ....................................... adı verilir. 13. Felsefe ilk olarak Eski Yunan’da ....................................... sorununun ele alınmasıyla ortaya çıkmıştır. 14. Hint, Çin, Pers, Yunan, Türk toplumlarında bilgeliğin arayışı içinde olunmuştur ki, buna ....................................... adı verilir. 15. Felsefede sorular ....................................... daha önemlidir. 16. Felsefe sorularına verilen cevapların birbirinden farklı olması, cevapların ............................... ya da ............................... olamayacağını gösterir. 17. Felsefede görüşler akla dayalı gerekçelendirmelere dayanır ki, buna ....................................... adı verilir. 18. Felsefede kavramlar önemli olduğundan ....................................... konusuna ağırlık verilmektedir. 19. İnsanın evrende kendini ve diğer varlıkları anlamlandırmaya çalışmasında ....................................... önemli bir rol oynar. 20. Felsefenin geçmişten günümüze kadar önemini sürdürmesi onun ....................................... olduğunu gösterir.

Cevaplar 1. Thales

6. evren-insan-toplum

11. etik

16. doğru - yanlış

2. özgürlükçü

7. bütüncül

12. estetik

17. temellendirme

3. tutarlılık

8. metafizik

13. varlık

18. dil

4. gereksiz

9. bilgelik sevgisi

14. hikmet

19. felsefe

5. öznellik

10. eleştirel

15. cevaplardan

20. işlevsel

ünite

12

D 1.

Felsefi bilginin sonuçları kesindir.

2.

Bilim nesnel, felsefe öznel sonuçlar ortaya koyar.

3.

Felsefede sonuçlara akıl yoluyla ulaşılır.

4.

Felsefe bilgi, varlık, ahlak, siyaset, sanat gibi konularla ilgilenir.

5.

Hikmet kavramı bilimlerle ilgilidir.

6.

Felsefe Eski Yunan’da insan ve toplum konusunun ele alınmasıyla ortaya çıkmıştır.

7.

Felsefe son sözü söylemez, bu nedenle felsefede bitmişlik yoktur.

8.

Felsefi bilgi zihnin kendi üzerine dönmesi sonucunda elde edilen bilgiler üzerine yeniden düşünme-

9.

sinin (reflexion) ürünü olarak derinliği olan bir bilgidir. Felsefede merak ve hayrete yer yoktur.

10.

Gündelik yaşamda felsefe kullanılmadığından, felsefeyle sadece filozoflar ilgilenirler.

11.

Filozoflar aynı konuda birbirine zıt fikirler öne sürebilirler.

12.

Felsefede akıl ilkeleri etkili olarak kullanıldığından felsefî bilgiler tutarlıdır.

13.

Felsefe ele aldığı konuyu parçalara bölerek inceler.

14.

Felsefede bazı konular dokunulmaz kabul edildiğinden eleştiriden uzak durulur.

15.

Felsefe, çoğunlukla bilime aykırı hüküm çıkarmaz.

16.

Ruhun ne olduğu, niteliği, ruhun ölümsüzlüğü, Tanrı’nın varlığı gibi konularla bilgi felsefesi ilgilenir.

17.

Felsefe özgürlükçü ve eleştirel ortamlarda gelişme olanağı bulur.

18.

İnsan zihni gündelik bilgilerle yetinmemiş, merakla olayları araştırmıştır.

19.

Felsefe zihinsel bir üretim olarak daima gerekli olmuştur ve olacaktır.

20.

Felsefe, birikimli olarak ilerler.

Y

13

Cevaplar

1

1. Y

2. D

3. D

4. D

5. Y

6. Y

7. D

8. D

9. Y

10. Y

11. D

12. D

13. Y

14. Y

15. D

16. Y

17. D

18. D

19. D

20. Y

1.

Felsefenin toplumlar için önemini ve işlevini açıklayınız.

2.

Bir toplumda felsefenin gelişebilmesi için gerekli olan koşulları anlatınız.

3.

Felsefe ile bilimin benzerliklerini ve farklılıklarını yazınız.

14

Hikmet ve felsefe ilişkisini açıklayınız.

ünite

4.

5.

Felsefede kesin sonuçlara ulaşılamamasının nedenlerini belirtiniz.

6.

Felsefenin bölümlerini yazınız.

7.

Felsefenin tutarlılığı ne demektir? Açıklayınız.

15

8.

Felsefede merak ve hayret neden önemlidir? Açıklayınız.

1

2.

fasikül er İ S dedenl E d F e R E ı S n ı ğ EL in Varlı n i g l i BİLGİ lFeri B ları ve r r Bilgi Tü Temel Kavram Kabul Edenle ı Bilginin ilginin Varlığın B Doğru oloji Epistem

ÖĞRETEN TEST

1

BİLGİ FELSEFESİ Bilgi Türleri

1.

Eski dönemlerde üretilen teknik ürünler hayatla, çevreyle bütünleşmiş durumdaydı. Teknoloji hayatın içine sindirilmiş, kültür onu hazmetmiş du-

Teknoloji hayatı kolaylaştırdığı gibi, bir-

rumdaydı. Bu nedenle teknoloji değişimin içindeydi, önünde değildi. Oysa

takım sıkıntılara da yol açabilmektedir.

yüzyılımızda, teknolojinin “büyük sorunlar” ortaya çıkardığı söylenebiliyor.

Çevre kirliliği buna örnektir.

Doğanın tahribi, toprağın havanın ve suyun kirlenmesi, enerji kaynaklarının hızla azalması, bu sorunların başında geliyor.

Parçada teknolojinin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Gündelik yaşamı kolaylaştırması B) Neden-sonuç ilişkisine dayanmaması C) Bilime dayalı bir etkinlik olması D) Yeni sorunlar ortaya çıkarması E) İnsanı ahlâklı olmaya özendirmesi

2.

Modern felsefenin başlangıcından beri teknik, insanın doğaya egemen olma gücü olarak tanımlanmıştır. Bu fikir temelinde teknik, insanlığın ileriki aşamalarında büyük endüstriye dönüşmüştür. Fakat tekniğin amacı

Teknik bilgi, bilime dayalı olarak alet yapılması ve kullanılmasıdır. Teknik bilginin

insanın yaşamında rahatlık ve kolaylık sağlamaktır.

amacı insan hayatını kolaylaştırmaktır.

Bu parçada teknik bilginin hangi özelliği dile getirilmektedir? A) Kuşku yöntemini kullanması B) Pratik fayda sağlaması C) Bilimsel bilgiden yararlanması D) Yöntemli bir bilgi olması E) Tecrübeyle elde edilmesi

11

2

3.

Su dolu çaydanlığı ateşin üstüne koyduğumuzda, suyun bir süre sonra kaynayacağını biliriz. İlk bakışta bu bilgi neden-sonuç ilişkisine dayanıyor gibidir. Ateş ile suyun kaynaması arasında bir neden-sonuç ilişkisi olduğunu düşünürüz. Ama aslında bu bilgimiz, “Su deniz seviyesinde 100 °C de kaynar.” şeklinde dile getirilen bilimsel yasaya dayanmaz. Ateş

Gündelik bilgi, insanın sezgi ve deneyimleriyle elde edilir. Genel-geçer değildir. Çünkü elde edilen bilgiler her zaman neden-sonuç ilişkisine dayalı olmayabilir.

ile suyun kaynaması arasında kurduğumuz ilişki deneyseldir.

Parçada gündelik bilginin hangi özelliğinden söz edilmektedir? A) Kesinliğin olması B) Nedensellik ilişkisine dayanmaması C) Akla dayalı olması D) Birikimli olarak ilerlemesi E) Merak ve hayrete dayanması

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ


4.

Filozof ele aldığı konuyla ilgili sorular sorar ve bunlara, akla dayanarak, sistemli ve tutarlı bir biçimde yanıtlar vermeye çalışır. Felsefe; bilgi, değer, varlık konularında hep irdeleyici ve eleştiricidir. Felsefede hiçbir görüş eleştiri ve şüphe süzgecinden geçirilmeden kabul edilmez. Parçada felsefi bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Öznel bir etkinlik olması

1

ÖĞRETEN TEST

Felsefenin en önemli özelliği eleştirel olmasıdır. Felsefede akla dayalı bir eleştirellik bulunur.

B) Kesinlik ya da bitmişliğin olmaması C) Tüm insanlığın ortak malı olması D) Merak ve hayrete dayanması E) İnceleyeceği konuyu akıl ile sorgulaması

5.

Felsefe soru sorar ve soruyu cevaplandırır. Cevaba tekrar soru sorar ve tekrar bu soruyu cevaplandırır. Felsefenin çalışma tarzı böyledir ve bu sistem sonsuza kadar devam eder. Ne sorular biter ne de cevaplar.

Felsefe özneldir. Bu nedenle elde edilen bilgiler kişiden kişiye değişir.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Kesinlik ya da bitmişliğin olmaması B) Sorunlara kesin çözümler önermesi C) Bireye mutluğun yollarını göstermesi D) Çelişkiden uzak görüşler sunması E) İnsanı ve evreni açıklamaya çalışması

6.

Felsefe ile sanatın ortak yanı, ikisinin de doğayı ve insanı anlamaya, açıklamaya çalışmasıdır. Ama felsefe bunu yaparken, akla, akıl yürütme gücüne, mantığa dayanır. Sanat ise sanatçının duygularına ve hayal gücüne dayanır.

Parçadan aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz? A) Sanat, sezgiye ve coşkuya dayalı bir alandır. B) Sanat ve felsefenin ortak yönleri bulunmaktadır. C) Felsefe akla dayalı olduğundan sonuçları da tutarlıdır.

Sanat ve felsefenin ortak yönleri olduğu gibi, farklılıkları da vardır. Felsefe akla, sanat ise duyguya dayanır.

D) Sanat ve felsefe birbirlerini karşılıklı olarak beslerler. E) Sanat ve felsefe insana dayalı etkinlik alanlarıdır.

7.

Bilim nesneldir. Çünkü, bilimin önermeleri doğrulanmış oldukları sürece, herkesçe kabul edilmesi gerekir. Felsefe ise, doğrulama ya da test etme işini bilime bırakır. Oysa felsefenin önermelerini herkes kabul etmek zorunda değildir. Felsefenin önermeleri, doğruya ve gerçekliğe açılan pencerelerdir, düşünce gücü yüksek açılım alanlarıdır.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği ile bilimden ayrıldığından söz edilmektedir? A) İnsan, evren ve değerleri incelemesi B) Bilgiyi sevmenin bir aracı olması

2

C) Kesin bilgiye varılamaması D) Yarara dönük olmaması E) İnsanın merak duygusunu tatmin etmesi

3

Felsefede bir son ve bitmişlik yoktur. Felsefenin doğruluğu ya da yanlışlığı söz konusu değildir.

KONU TESTİ

1.

1


Buğday tarlasının güzelliği, Van Gogh’un aynı konulu

4.

Filozofların kişilikleri, eğilimleri, beklenti ve bakış açıları

tablosunun güzelliğinden farklıdır. Çünkü birinci güzelin

aynı olmadığı için, tıpatıp aynı felsefi sistemler ortaya ko-

mimarı doğa iken, ikinci güzelin mimarı düşünen ve algıla-

nulamaz. Çünkü düşünceler daima farklılık gösterir. Örne-

yan insandır.

ğin, Platon’un görüşleri, hocası Sokrates’ten; Aristoteles’in

Bu parçada sanat eserinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Güzel olması amacıyla yapılması

B) Doğanın bir taklidi olması

C) İnsanlar tarafından oluşturulması

D) İzleyen insanı geliştirmesi

E) Bireye fayda sağlaması

2.

Doğa yasalarını bulmak için bilimlerde şu temel kabulden

görüşleri hocası Platon’dan farklıdır.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği dile getirilmektedir?

A) Önceki bilgi birikiminden yararlanılması

B) Öznel olup bilgilerin kişiden kişiye değişmesi

C) Bilgilerin akıl ile sorgulanması

D) Toplumsal sorunlara çözüm bulunması

E) Özgürlükçü ortamlarda gelişebilmesi

5.

Felsefe, insana her konuda akıl yürütebilmesi için gerekli

hareket edilir: Doğada bir düzenlilik vardır; aynı nedenler benzer koşullarda hep aynı sonucu verir. Bu nedenle bilimlerde bir olaydan kalkılarak başka bir olay açıklanır;

temelleri sağlar. İnsanın probleme farklı bakış açılarıyla

benzer olayların birinden ötekine geçilir.

Parçada bilimin hangi özelliği açıklanmaktadır?

A) Nesnellik ilkesi

B) Akla dayalı olması

C) Öngörüde bulunulabilmesi

D) Nedensellik ilkesi

E) Bütün insanlığın ortak malı olması

FELSEFE SOSYOLOJİ 3.

neğini geliştirir.


A) Eleştirel ve bütüncü bakış olanağı sağlaması

B) Bir son ve bitmişliğin bulunmaması

C) Düşüncelerinin birbiriyle tutarlı olması

D) Sonuçlara sezgiyle varılması

E) Soruların cevaplarından daha önemli görülmesi

6.

Bir duygu, bir tasarım veya güzelliğin kişisel yaratıcılığa

11 İnsanın sağlığından, eğitimine kadar her alanına yardım eden teknoloji, insanın mutluluğunu ve ömrünü artırmak için yapıldığı sürece faydalıdır. Bir bıçak doktorun elinde hayat kurtarırken, bir katilin elinde hayat alır. O halde iyi-

dayalı ifadesiyle ortaya çıkan bilgi türüne sanat bilgisi de-

lik ve kötülük, fayda ve zarar bilim ve teknolojinin bizatihi

nir.

kendisinde değildir.

Parçaya göre teknolojinin faydalı ya da zararlı kullanıl-

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sanat bilgisinin bir özelliği değildir?

masının ölçütü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teknolojiyi kullanan kişinin niyeti

A) Güzele ulaşmaya çalışması

B) Bilim adamları

B) Yaratıcılık gerektirmesi

C) Devleti yöneten siyasetçiler

C) Kişiden kişiye güzelliğin değişmesi

D) Toplumların askeri gücü

D) Hayal gücüyle eserin oluşturulması

E) Teknolojinin ticaretini yapan kişiler

E) Gelişmiş toplumlarda görülmesi

ünite

4

bakabilme ve problemlere ön yargısız yaklaşabilme yete-


7.

Bilimsel bilgi, aklın belli bir alanda bilimsel yöntemle elde bir bilgidir. Amacı bilmek için bilmektir. Teknik bilgi ise, bilimin doğa hakkında bize sağladığı bilgi birikimine dayanıve yaşamında kolaylık sağlamaktır.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisi-

ne ulaşılabilir?

A) Bilimin sonuçları yaşama uygulanamaz.

B) Teknoloji, bilimden bağımsız bir biçimde var olur.

C) Bilimde amaç teorik bir bilme iken, teknolojide pratik

doğru bazen yanlış sonuçlara yol açabilir. Nane ve limon karışımı, problemli bir mideyi rahatlatabilir. Ama maydonoz yiyerek kanseri yenen bir kişinin reçetesi, herkes için geçerli olmayabilir. Bu parçada gündelik bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Sistemli ve düzenli olması B) Genelgeçer bilgilere ulaşılamaması C) Bireyin sezgilerinin etkili olması D) Nesnel gerçekliği yansıtması E) Akıl ve duyumların etkili olması

Yıldızlı Soru 1

faydaya yöneliktir.

D) Bilimsel etkinliğin bilgisi tüm insanlığa açıktır.

E) Bilim ve teknoloji doğayı değiştirme amacının ürünü-

Hiçbir uygarlık tek başına bilim sürecini başlatma ve devam ettirme iddiasında bulunamaz. Bilimlerin gelişmesi tarihsel bir süreç içinde Mezopotamya, Mısır, Çin, Hint ve Eski Yunan med eniyetleri arasında tıpkı miras şeklinde birinden diğe rine geçmiş ve bugünlere ulaşmıştır. Dolayısıyla bilimler herhangi bir uygarlığın tek başına sahip çıkamayacağ ı kadar çok kaynaklıdır.

dür.

8.

İnsan çok yönlü bir varlıktır. Farklı gereksinimlerini aynı yolla doyurması olanaksızdır. Yaşadığı toplumu ve dünyayı anlamak için bilime, kendini ve yaşamın amacını anlamak için felsefeye, estetik duygusunu tatmin için ise

Bu parçadan aşağıdaki yargıları n hangisine ulaşılabilir?

sanata yönelmiştir.

KONU TESTİ

10. Gündelik bilgi edinme süresinde insan deneyimleri, bazen

ettiği ve yine bilimsel ölçütlerle doğruluğu kanıtlanabilen

larak yapılan uygulamaları ifade eder. Amacı insana yarar

1

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisi-

A)

ne ulaşılabilir?

Bilimsel bilgiler uygulanabilir bilgi

B) Bilgi ancak akılla elde edilebilir.

lerdir. Bilimsel bilgiler doğruluğu test edilm iş bilgilerdir. C) Bilimsel bilgileri anlamak için bilginleri tanımak gerekir.

C) Bilgi, insanlığın ilerlemesine katkı sağlamaktadır.

D) Bilimsel gelişme süreci tama mlan

D) İnsanlar ihtiyaçlarına göre farklı bilgi türleri oluştur-

B)

A) Bilginin üretilme sürecine tüm uluslar katkı yapmaktadır.

mıştır. E) Bilimsel bilgi evrensel bir ürün dür.

muşlardır.

5

E) Bilginin amacı insan yaşamını kolaylaştırmaktır.

11. Din, evrenin kökeni, kuruluşu ve işleyişi üzerinde birtakım 9.

inançlara sahiptir. Bu inançların her biri dogma niteliğinde olduğundan, doğruluğundan kuşku duyulmaz; bilimin verileriyle çatışmaktan da çekinmez.

İnsanın ilgi ve ihtiyaçlarının çeşitliliği farklı bilgi türlerini ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle ilgi ve ihtiyaçlara cevap vermeyen hiçbir bilgi türü varlığını sürdüremez.

2

Bu sözle dinsel bilginin hangi özelliği vurgulanmakta-

Bu parçada bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) İnsanların gereksinimlerini karşılama

A) Eleştirinin değil inancın esas alınması

B) İnsana özgü olma

B) Birtakım ibadet ve kutsallarının olması

C) Doğayı kontrol altına alma

C) Evren üzerinde varsayımlar oluşturması

D) Zaman içinde değişebilme

D) Olgulardan yola çıkarak birtakım sonuçlara varması

E) Akıl ile elde edilme

E) Aklı etkili olarak kullanmasır.

dır?

ÖĞRETEN TEST

2

BİLGİ FELSEFESİ

nin Varlığını Reddedenler Bilginin Temel Kavramları ve Bilgi

1.

Nesne, hiçbir zaman özneye bağlı kalmaz. Yani nesne, onun bir özne tarafından bilinmesine karşı kayıtsızdır. Fakat özne, bilmek istediği nes-

Bilgi elde etmede kişi aktif, nesne ise pasiftir. Özne bilen, nesne bilinendir.

nenin karşısında asla böyle bir ilgisizlik göstermez.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Öznenin kendisi de nesne tarafından bilinebilirlik alanındadır. B) Bilginin elde edilmesinde bilen özne, nesnelerle ilişkiyi belirler. C) Nesnenin bilgisi öznenin bilgisini oluşturur ve değiştirir. D) Öznenin nesne hakkındaki bilgisi yetersizdir. E) Her özne her nesneyi bilebilir.

Septikler şüpheyi bir amaç olarak kul-

2.

mekte kesin olarak yetersiz olduğundan sadece sanılarımız vardır. Bu

lanmışlardır ve doğru bilginin olanaksız olduğunu savunmuşlardır.

“İnsanın bilgi yetileri, yani duyuları, deneyimleri ve aklı, doğruyu elde etnedenle tek tek bireylerin görüşleri, kendi başlarına önemlidir.”

Bir Septik düşünürün bu görüşlerinin dayandığı varsayım aşağıdakilerden hangisidir? A) Her türlü bilginin kaynağı sezgidir. B) Yanlışlığı kanıtlanmadığı sürece, her bilgi doğrudur. C) Mutlak bir doğru yoktur. D) Doğru bilgi doğru düşünmeyi sağlar. E) Bilgi doğuştandır, öğretilemez.

6

11 Günümüz bilimleri hiç kimsenin kuşku duyamayacağı kadar açık ve seçik bilgi-

3.

Septisizm, bilimin olağanüstü başarıları karşısında felsefî bir öğreti olarak varlığını koruyamamıştır. Çünkü, günümüzde ortada “Doğru bilgi müm-

lere ulaşmışlardır.

kün müdür?” diye bir soru kalmamıştır. Matematik, fizik, astronomi, biyoloji, psikoloji gibi bilimlerde herkesçe doğru kabul edilen sayısız bilgi bulunmaktadır.

Bu parçaya dayanarak Septisizmle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Bilimsel kuşkuya öncülük ettiği B) Bilimlerin, kuşkucu görüşleri çürüttüğü C) Bilimlerin kuşkuyu gündelik yaşama uyguladığı D) Bilimlerde göreceli sonuçlara varılmasına yol açtığı E) Günümüzde artarak önemini koruduğu

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

BİLGİ FE

LSEFESİ Bilginin Temel Kavramları ve Bilgi nin Varlığını Reddedenler 4.

2

ÖĞRETEN TEST

Kuşkuculuk, insanın gerçekliğini kendisi hiçbir zaman bilemeyeceğini savunur. Bu görüşe göre gerçekliğe ilişkin doğru bilgi için, insanın bilme ka-

pasitesi yeterli değildir ve bilen özneyle bilinen varlık arasında aşılamaz

Kuşkuculuk ne akla ne de duyumlara gü-

engeller vardır. Bundan dolayı herkes için geçerli olan bir bilgi söz konusu

venir. Bu nedenle insanın mutlu olması

değildir.

için yargıdan kaçınılması gerektiğini sa-

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kuşkucu görüşe uygun değildir?

vunur.

A) Doğru bilgi için hem duyumlar hem de akıl gereklidir. B) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmamalıdır. C) Mutlak bir doğru yoktur. D) İnsan kendi kuşkusunu bile onaylamamalıdır. E) Bilgi kaynakları yetersiz olduğundan kesin bilgilere ulaşılamaz.

5.

Protagoras’a göre,

– İnsan her şeyin ölçüsüdür.

– Genel bir ahlâk yoktur.

– Bilgi kişilere göre değişir.

Protagoras’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden

Protagoras Sofist bir filozoftur. “Üşüyene göre rüzgâr soğuk, üşümeyene göre soğuk değildir.” diyerek bilginin göreceli olduğunu savunmuştur.

hangisidir? A) Yarar sağlayan bilgi doğrudur. B) Özlerin bilgisi doğrudur. C) Kesin bilgiye ulaşınca şüpheden vazgeçilmelidir. D) Duyu organlarına güvenmek gerekir. E) Bilgide özne esas olup bilgi görecelidir.

6.

7 Zihni bir ayna, zihnin konusu olan şeyi de aynanın dışında, onun önünde bulunan bir nesne olarak düşünürsek, bu nesnenin aynada bir yansımasının meydana geleceği açıktır. Eğer bu yansıma nesnenin kendisine

uyuyorsa doğrudur. Ama komik aynalarda olduğu gibi önünde bulunan bir

Dış dünyadaki olguları insan aklı ile bile-

nesneyi ona uygun yansıtmayan, çarpıtan bir zihin kusurlu bir zihin, böyle

bilir. Doğruluk dış dünyada değil, insanın

bir bilgi ise yanlış bir bilgidir.

zihnindedir. Bu nedenle doğruluk ve ger-

Bu parçaya göre, doğruluğun ölçütü aşağıdakilerden hangisidir?

çeklik farklı kavramlardır.

A) Bilgilerin birbirleriyle tutarlı olması B) Çoğunluğun bilgileri onaylaması

2

C) Bilginin insana fayda sağlaması D) Düşüncenin dış dünyadaki nesnelerle uyuşması E) Bilgiye duyu verileriyle ulaşılması

KONU TESTİ

BİLGİ FELSEFESİ

nin Varlığını Reddedenler Bilginin Temel Kavramları ve Bilgi

Mantık, “doğru” ile, önermeler arası zihinsel ilişkinin ola-

4.

naklılığını anlarken; bilgi felsefesi “doğru” ile önermenin

yorum” da diyemeyiz. Dolayısıyla, en doğrusu bir yargıda

bilgi nesnesiyle olan örtüşmesini anlamaktadır.

bulunmamak, yani yargıyı askıya almak, bilgiden vazgeç-

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi mantık doğrusudur?

A) Su 100 derecede kaynar.

B) Güneş doğudan doğar, batıdan batar.

C) Havaya atılan her cisim yerçekiminin etkisiyle yere düşer.

D) Tuz, sodyum ve klorür atomlarından oluşur.

E) Bütün, parçalarının her birinden daha büyüktür.

2.

• İnsanlarda bazı yapısal farklılıklar vardır.

• Nesnelerin yeri ve uzaklığı, duyuma olumsuz bir bi-

mektir.

• Yasaların, gelenek ve göreneklerin insanların üzerinde farklı etkileri olur.

A) Şüphecilik

B) Sezgicilik

C) Dogmatizm

D) Akılcılık

5.

E) Emprizim

Septik düşünürlerden Timon: “Birey hakkında doğru veya yanlıştır demek yerine, yapılacak en iyi şey hükmü askıya almaktır.” demektedir.

Timon’un bu görüşünün dayandığı varsayım aşağıdakilerden hangisidir?

gisine ulaşılabilir?

A) Kesin bilgiye ulaşmak olanaksızdır.

A) Deney, tüm bilgilerin kaynağıdır.

B) Yanlışlığı kanıtlanmadığı sürece, her bilgi doğrudur.

B) Başarıya ulaştıran, işe yarayan bilgiler doğrudur.

C) Kesin yargıya ancak şüphe ederek ulaşılabilir.

C) Doğru bilgi olanaksızdır.

D) Aklın ilkeleri her zaman doğrudur.

D) Bilgi, aklın ürünüdür.

E) Bir şeyin gerçek açıklamasına ulaşılana kadar ondan

E) Bilginin sınırları vardır.

FELSEFE SOSYOLOJİ 8

Bu belirlemelere dayanarak aşağıdaki bilgilerden han-

Pyrrhon’un bu görüşleri, onun felsefe tarihinde hangi görüşün temsilcisi olduğunun göstergesidir?

çimde etki eder.

Pyrrhon’a göre, aslında biz bir şeyi “biliyorum” veya “bilmi-

3.

şüphe edilmelidir.

11 Sofistlerin yaşadıkları dönemde, egemen sınıfın doğasına uygun olarak, her şey kâr için satılırdı. İnsanlar bile. Doğal olarak böyle bir demokraside, bilgisi olan da bilgisini

6.

ğü şeyin gerçekten var olup olmadığını anlamanın yolu,

pazara sürecektir, onu satacaktır. Kaldı ki, bilginin pazara

başka insanların da onunla aynı şeyi görüp görmediklerini

sürülmesinin olumlu bir yanı da vardır. Böylece her birey

kontrol etmektir. Eğer söylenenleri diğer insanlar da göz-

parasal gücü oranında bilgilenmiştir. Sofistlerin bilgiyi topluma yayma işini önemli ölçüde başardıkları söylenebilir.

Bu parçada Sofistlerin hangi özelliğinin normal karşı-

Bir insan birtakım şeyler gördüğünü söylüyorsa, gördü-

lemişlerse, o insanın doğru söylediği kabul edilir.

Bu parçaya göre bilginin doğruluğu aşağıdakilerden hangisine dayandırılmaktadır?

lanması gerektiği öne sürülmektedir?

A) Gezgin filozoflar olmaları

A) Bilginin bireye fayda sağlamasına

B) Bilginin göreceli olduğunu savunmaları

B) Bilginin akılla elde edilmesine

C) Bilgilerini para karşılığında vermeleri

C) Bilginin kendi içinde tutarlı olmasına

D) Toplumsal yararı göz ardı etmeleri

D) Bilginin diğer insanların bilgileriyle uyumlu olmasına

E) İspatı değil iknayı önemsemeleri

E) Bilginin sezgilerle oluşmasına

ünite

1.

2

BİLGİ FE

LSEFESİ Bilginin Temel Kavramları ve Bilgi nin Varlığını Reddedenler 7.

2

KONU TESTİ

İnsanın yapısı, yetiştiriliş tarzı, sosyal ilişkileri ve sahip

10. İyi-kötü, doğru-yanlış gibi tanımlamalar kişiye ve onun ko-

olduğu dünya görüşünden kaynaklanan birtakım “idol”leri

numuna göre değişen kavramlardır. Ölüm, ölen için kötü,

(peşin hükümleri) vardır. Bunlar insanın doğru düşünmesi-

ancak cenaze levazımatcıları ve mezar kazıcıları için iyi-

ni engeller. Çünkü belli bir görüşü benimseyen kişinin çev-

dir. Bir davranış Isparta’da ayıp sayılırken, İyonya’da do-

resindeki olayları olduğu gibi görmesi mümkün değildir.

ğal kabul edilebilir.

Bacon bu sözleriyle insanı yanlış bilgiye yönlendiren

hangi faktör üzerinde durmaktadır?


A) Duyu organlarının insanı yanıltması

A) Mutlak bir doğru yoktur.

B) Aklın aynı anda birbirine zıt olan iki fikri savunabilmesi

B) Davranışlar değişir ancak değerler değişmez.

C) Her bilgiden kuşku duyulması

C) İnsan, var olan dünyanın bilgisini edinebilir.

D) İnsan bilgisinin doğuştan geldiğinin düşünülmesi

D) Akıl yetisi insanda doğuştan hazır bulunur.

E) İnsanın ön yargılarıyla hareket etmesi

E) Doğrudan bilinen bilginin kanıtlanmaya ihtiyacı yoktur.

8.

İlk Çağ’da yaşayan Sofistler’e göre bilgi, teorik bir mera-

Yıldızlı Soru 2

kı gidermek için değildir, bilgi pratiğin emrindedir. Ancak doğru bilgiye ulaşılamayacağı için yararlı olana yönelmek gerekir.

Sofistlerin bu yaklaşımında temel aldıkları görüş aşa-

I. Her insan duyu bakımından farkl

ğıdakilerden hangisidir?

A) Doğru bilgi olgulara dayanan bilimsel bilgidir.

B) Kuşku sonucunda varılan bilgilerden kuşku duyulma-

ı yaratılmıştır. II. Aynı şeyler, farklı insanlarda farklı etkiler yapar. III. Algılar, içinde bulunduğumuz duruma göre değişirler. Bu görüşlere dayanarak aşağıdak i bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A) Doğru bilgi olanaklı değildir.

malıdır.

C) Doğru olan değil, faydalı olan aranmalıdır.

D) Önceki bilgi birikiminden yararlanarak doğrulara ulaşılmalıdır.

B) C)

Gündelik yaşamı kolaylaştıran bilgi ler doğrudur. Doğru bilgiye ulaşıldıktan sonra kuşkudan vazgeçilmelidir.

D)

Doğru bilginin ölçütü akıldır.

E) Doğru bilgiye deneye başvurulmadan varılabilir.

E)

9.

“Kömür siyahtır.” önermesinin bir doğruluk değeri varken, bir gerçekliğinin var olduğu söylenemez. Çünkü bu öner-

11. Bilimde şüphe etme, bilim adamının attığı her adımı sor-

gulaması ve hata yapmadan sonuca ulaşması içindir. Varsayım doğrulandıktan sonra şüphe kalmaz. Septikler ise her zaman ve her şeyden şüphe ederler. Çünkü onlara göre tam ve kesin bilgiye ulaşmak mümkün değildir.

me kömürün siyah olması halinde doğru, olmaması halinde ise yanlış değeri almaktadır. Buna karşılık “kömür” kendi başına varlık olarak ne doğru ne de yanlıştır; fakat o gerçek bir varlıktır.

Bu parçaya dayanarak, doğruluk değeri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

2

Sezgi, doğru bilginin ölçütüdür.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi septik düşünürlerin savunduğu bir görüş değildir?

A) İnsan hiçbir şeyi hatta kendi şüphesini bile onaylamamalıdır.

A) Toplumda genel kabul gören düşüncelerdir.

B) Var olanın değil, yargı ve düşüncenin bir özelliğidir.

B) Şüphe bir araç değil bir amaç olarak görülmelidir.

C) Deneyle ispat edilebilen olgulardır.

C) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmamalıdır.

D) Aklın ilkeleri ile tutarlı olan yargılardır.

D) Mutlak bir doğruluk yoktur.

E) Var olanı olduğu gibi açıklayan yargılardır.

E) Şüpheden, kesin bilgiye ulaşıldıktan sonra vazgeçilmelidir.

9

ÖĞRETEN TEST

3

BİLGİ FELSEFESİ

nler Doğru Bilginin Varlığını Kabul Ede

1.

Kuşkulanmak düşünmek demektir. Düşünen insan, bir düşünme eyleminde bulunur. Eylemde bulunuyorsam, var olduğum hakkında kuşkuya yer

Descartes, İlk Çağ Septiklerinden farklı olarak kuşkuyu bir amaç olarak değil, bilginin aracı olarak görmüştür.

yoktur.

Descartes bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Düşünen insanın var olacağını B) Düşüncenin dışında bir gerçekliğin bulunmadığını C) Var olmak için düşünmenin önemini D) Varlığın algılanmak olduğunu E) Kuşkudan yola çıkarak akılla kesin bilgiye varılabileceğini

2.

Bir nesne ancak bilinçteki tasarımına uygun olan bir düşünceyi doğurabilir. Eğer nesne tasarlanmamış ise, bir düşünce olmadığı gibi hiçbir şey de değildir. Bir portakal nedir? Biçim, renk, koku, tat gibi birtakım tasarımların toplamıdır. Bu çeşit tasarımlar ortadan kalktığında her şey kaybolur,

Rasyonalistler, doğru bilginin duyumlarla değil sadece akılla elde edilebileceğini savunmuşlardır.

artık nesne de kalmaz. Çünkü, artık düşünceler yoktur.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Doğru bilgiye ulaşmak olanaklı değildir. B) Bilginin kaynağı önemli değildir; doğru bilgi faydalı olandır. C) Bilgiye ulaşmada sezgiler, akıl ve duyulardan daha üstündür. D) Bilginin kaynağı düşüncedir, düşüncenin dışında nesnel bir dünya bulunmamaktadır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

E) Şüphe etmek gerçeğe ulaşmayı engeller.

11

10

3.

Çocuk, tatlının acı olmadığını çelişmezlik ilkesine dayanmadan, deneyimleri aracılığıyla öğrenir. Oysa matematik ve mantıkta gördüğümüz çelişmezlik ilkesi, genel geçer fikirler doğuştan olsalardı, çocuğun bilincinde deneyimlerden önce onların ortaya çıkması gerekirdi.

Bu parçada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden hangisidir? A) Duyumlardan geçmeyen hiçbir düşünce akılda var olamaz. B) Duyular bize olayların gerçek nedenlerini söyleyemez; olayların özü ancak akılla kavranabilir. C) Duyular, duyu organlarına bağlı olduğu için sınırlıdır. D) Bilginin oluşumunda hem deneyimler hem de akıl etkili olmaktadır. E) Algılar, algılayan kişinin durumuna göre değişir.

ünite

Empiristler, bilginin doğuştan geldiğini savunan Rasyonalist düşünürlere karşı çıkmışlardır. Empiristler bilgiye, duyumlar ve bireyin deneyimleriyle ulaşılabileceğini savunmuşlardır.

BİLGİ FELSEFESİ

Doğru Bilginin Varlığını Kabul Ede nler

4.

3

ÖĞRETEN TEST

Akla dayanan bilgi nesnelerle yakın bir ilişki kuramaz, nesnenin gerçek özünü veremez. Sezgiye önem veren düşünürler, akla dayanan bilginin, uygulama ve eylem için önem taşıdığını kabul ederler. Fakat akla daya-

Entüisyonistler (sezgiciler) insan aklının

nan bilgi, nesnelerle kurulan, doğrudan ve aracısız ilişkinin sonucunda

değil, içten gelen sezgilerin insanı doğru

ortaya çıkan sezgisel bilginin tamlığından ve kesinliğinden yoksundur.

bilgiye ulaştırabileceğini savunmuşlardır.

Parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? A) Faydalı bilginin doğru olduğu B) Gerçek bilgiye ancak özneden varılabileceği C) Bilgilerimizin akıldan değil sezgiden geldiği D) Hiçbir konuda kesin hüküm verilmemesi gerektiği E) İnsanda doğuştan gelen bir bilginin olamayacağı

5.

Pragmatist filozoflara göre, bilgilerimiz eylemlerimizden bağımsız değildir; bilgilerimiz eylemlerimizi etkiler ve onlara yön verir. Bilgilerimiz, eylemi başarılı ve etkili bir eylem yapıyorsa, yani insana düşündüğü hedeflere ulaşma olanağı veriyorsa, o bilgiler doğrudur.

Bu parçaya göre pragmatist filozoflar aşağıdakilerden hangisini önemsemektedirler? A) Bilgili olmayı B) Eylemin sonuçlarını C) Bireyin sezgilerini

6.

Pragmatistler fayda ile doğruyu eşdeğer olarak görürler. Bu nedenle de sonuçta

D) Eylemin iyi niyetle yapılmasını

bireye fayda sağlayan bilgilerin doğru ol-

E) Tutarlı düşünmeyi

duğunu savunurlar.

Dil ile gerçeklik aynı yapıya sahiptir. Bu nedenle dilin analizi, gerçekliğin

11

analizi demektir. Öte yandan dille ifade edilemeyen şeyler de saçmadır, anlamsızdır. Başka deyişle dilin sınırları, düşüncenin ve bilgilerin de sınırlarıdır. Wittgenstein’in ünlü cümlesi ile “Üzerinde konuşulamayan şeyler hakkında susmak gerekir.”

Parçadan aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir? A) Felsefenin asıl görevi dış dünya hakkında bilgi vermek değil, dilin analizi olmalıdır. B) Her dönemde farklı felsefî akımlar önem kazanır. C) Sezgi, nesneyi bütünlüğü, hareketliliği ve canlılığı içinde insana ka-

2

zandırır. D) Bir kuram insanın kurtuluşunu sağlarsa, iş görürse doğrudur. E) Akla uygun olan gerçek, gerçek olan akla uygundur.

Analitik felsefeciler kavramlara ve dile önem vermişlerdir. Bu nedenle dil ile dış dünyadaki gerçekliği aynı görmüşlerdir.

KONU TESTİ

1.

BİLGİ FELSEFESİ

3

nler Doğru Bilginin Varlığını Kabul Ede

• Farâbi, Tanrı’nın insana verdiği zihinsel etkinlik saye-

4.

sinde doğru bilgiye ulaşılabileceğini söylemiştir.

dıkları çağda toplumsal değerlerin, kurumların ve kuralların eleştirisini yaparak insanları ve toplumları bir karmaşa-

• Hegel ise, hiç deneye başvurmadan, düşünme yoluyla

nın içine sürüklemek istemişlerdir. Descartes ise her şey-

bilgiye ulaşılabileceğini iddia etmiştir.

den kuşku duyabileceğini söylemiş fakat kuşkuyu gerçeğe

Buna göre, Farâbi ve Hegel’in doğruya ulaşmada aşağıdakilerden hangisini ölçüt aldıkları söylenebilir?

Sofistler, kuşkuyu bir yaşam biçimi haline getirerek, yaşa-

ulaşmanın bir yolu olarak görmüştür.

Bu parçaya göre Descartes’in kuşkuculuğu hangi yö-

A) Yanılgıya düşmeyen aklı

B) Duyumlar ve deneyimleri

C) Şüphe duymayı

D) Bireysel sezgileri

B) Duyumları önemsemesi

E) Deneye dayanan bilimi

C) Matematiğe öncelik vermesi

D) Bir amaç olarak görmesi

E) Kesin bilgiye ulaşılamayacağını söylemesi

5.

Bilimin tek amacı, doğada meydana gelen olay ve olgu-

2.

nüyle Sofistlerin kuşkuculuğundan farklıdır?

A) Doğru bilgiye ulaşmanın bir aracı ve yöntemi olarak görmesi

Husserl, kurduğu fenomenolojik yöntemle, fenomenlerin bilinebileceğini iddia eder. İnsanın bilinci bu fenomenleri belirler ve onların özünün bilgisini bilebilir. Husserl’a göre, varlık bir bilincin bilgi nesneleri olarak vardırlar. Bilincimizin bilgi nesneleri olarak var olan bu varlık anlayışı, bir tür idealist varlık anlayışıdır. Varlığın bizden bağımsız bir var

lar arasındaki değişmez ilişkilere ve temel yasalara ulaş-

olma durumu yoktur; bizim zihnimizin olanakları çerçeve-

maktır. Bilimler bu amaca, dinsel ve metafizik yöntemlerle

sinde varlık var olur.

değil; gözlem, deney ve somut olguların incelenmesiyle

Husserl’ın bu fenomenolojik yaklaşımı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

ulaşır.

lerden hangisidir?

A) Düşünce alanı reddedilmelidir. B) Fenomenler, zihnimizin belirlediği ve var ettik-

A) Doğru bilginin kaynağı duyumlar değil, akıldır.

B) İnsanlar metafizik ve dinin yöntemlerini kullanmalıdır-

leri varlıklardır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

Comte’un bu görüşünde temel aldığı görüş aşağıdaki-

lar.

C) Fenomenlerin bilinemeyecek alanları bulunmaktadır.

C) Bir bilginin doğruluğu, bilimsel yöntemlerle kanıtlanmasına bağlıdır.

D) Fenomen, dış dünyada gördüğümüz varlıklardır.

12

D) Ancak, yarar sağlayan bilgiler doğrudur.

E) Doğru bilgiye ulaşmanın yolu şüpheden geçer.

6.

İnsanlar kötülüklerden temizlendikçe “kalp gözü” de açılır.

E) Fenomen, varlığın ilk ana maddesidir.

3.

İlk filozoflar, insan zihninden bağımsız bir gerçekliğin olduğunu, duyu organları ve aklın bu gerçekliği olduğu gibi yansıttığını kabul etmişlerdir. Onlar, belli bir sisteme dayanmadan, doğruluğunu irdelemeden duyu verilerine güvenmişlerdir. Bu filozofların görüşleri aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

Bu görüşe göre, doğru bilginin temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

A) Akılcılık

B) Duyumculuk

A) Duyu organları

B) Akıl

C) Şüphecilik

D) Faydacılık

C) Fayda

D) Mistik sezgi

E) Dogmacılık

E) Olgular

ünite

Böylece insan her şeyi bilebilir ve görebilir.

BİLGİ FELSEFESİ

Doğru Bilginin Varlığını Kabul Ede nler

7.

KONU TESTİ

Mutlak ve sonsuz doğrular yoktur. Doğru olan, yaşam de-

10. Bilgilerimiz bize dışardan gelmezler. Onlar biz doğduğu-

diğiniz olgular bütününde yaşamımızı kolaylaştıran, bize

muzda zihnimizdedirler. Dışarıda var olan maddeler onları

yarar sağlayan bilgidir.

uyandırarak bize hatırlatırlar. Bu yüzdendir ki, bilgilerimizi

W. James bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Her şeyden kuşku duyulması gerektiğini

B) İşe yarayan bilgilerin doğru olduğunu

C) Kesin bilgiye akıl ile ulaşılabileceğini

D) İçten gelen sezgilere kulak verilmesi gerektiğini

E) Nesnelerin özlerinin kavranılarak gerçeğe ulaşılabile-

duyularımız sonucu maddelerden aldığımızı zannederiz.

Bu parçaya dayanarak, aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Bilgi doğuştan insan zihninde bulunmaktadır.

B) Duyularla alınan veriler olmadan düşünce verileri bir anlam ifade etmez.

C) Tüm bilgiler deneyimlerle elde edilir.

D) Doğru bilgi diye bir şey yoktur.

E) Olgusal olmayan şeyleri incelemek anlamsızdır.

ceğini

8.

3

Demokritos’a göre renkleri görmek, sesleri işitmek, acı-

Yıldızlı Soru 3

yı tatmak birer yanılsamadır. Bunlar “karanlık bilgi”lerdir. Asıl gerçeğin, atomlardan oluşan varlığın bu yolla edinilen bilgisi kesin değildir. Varlığı bilmek, ancak düşünen akılla olanaklıdır.

Felsefe bilmeyenler, bir mağarad aki tutuklulara benzerler. Gördükleri mağara dışın daki varlıkların güneş nedeniyle yansıyan gölgeleridir. Tutuklular kaçınılmaz olarak gölgeleri gerçek sayarlar. Mağ neler idealar evrenini, duvara vura ara dışındaki nesn gölgeler duyular evrenini temsil eder. İnsanın tüm çabası asıl gerçeği, idealar evrenini görmek olacaktır .

Düşünür bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Bilginin mistik bir sezgiyle elde edilebileceğini

B) Aklın bireyin algıladıklarıyla sınırlı olduğunu

C) Mutlak bir doğruluğun olamayacağını

D) Doğru bilgi için hem duyumlara hem de akla ihtiyaç

Platon bu mağara benzetmesi örne lerden hangisini dile getirmekted ğiyle aşağıdakiir? A) İçinde yaşadığımız dünyanın gerçek olduğunu B) İdealar evreninin bilgisinin duyu mlarla elde edileceğini C) Bu evrenin, idealar evreninin bir yansıması olduğunu D) İdeaların bilgisine sezgilerle ulaşılabileceğini E) İnsanın doğuştan bir bilgiye sahip olmadığını

duyulacağını

E) Doğru bilginin ölçütünün duyumlar değil, akıl olduğunu

13

9.

Bilgi bir elbisedir. Bu elbisenin kumaşını duyu organları

11.

I. Olmayan bilginin doğruluğundan söz edilemez.

II. Doğru bilgi, varlıkların özünün bilgisidir.

maş bir işe yarar.

III. Doğru bilgiye akıl yoluyla ulaşılır.

Bu parçada anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangi-

Bu üç görüşün ortak yönü aşağıdakilerden hangisi-

oluştururken, elbiseyi diken terzi ise akıldır. Ne kumaşsız elbise düşünülebilir ne de elbiseye dönüştürülemeyen ku-

dir?

sidir?

2

A) Gerçeğe ancak şüphe edilerek ulaşılabilir.

A) Evreni kuşkuyla açıklamaları

B) Faydalı bilgi doğru bilgidir.

B) Bireyin sezgilerini önemsemeleri

C) Duyular bize kesin bilgiler sunar.

C) Doğru bilginin varlığını kabul etmeleri

D) Mutlak bir doğru yoktur.

D) Yargıda bulunulmaması gerektiğini iddia etmeleri

E) Doğru bilgi için hem duyum hem de akıl gereklidir.

E) Doğrulukla gerçekliği eşdeğer görmeleri

KONU TESTİ

1.

BİLGİ FELSEFESİ

4

Epistemoloji

Her gün kümese gelen çitfçinin karısının kendisine yem

4.

Kant’ın bilgi teorisi salça imalatına benzetilebilir. Domatesin varlığı salça için yeterli değildir. Domatesin birtakım işlemlerden geçmesi gerekir. Tıpkı duyu verilerinin, zihnin kategorilerinden geçtiği gibi.

Kant bu düşünceleriyle aşağıdakilerden hangisini vur-

verdiğini gören tavuk, sonunda kadının kümese gelmesiyle tabağına yem koyması arasında bir nedensellik bağı olduğu sonucunu çıkarır. Oysa çiftçinin karısı bir gün gelip tavuğun boynunu keser. Her olayda bu şekilde neden-

gulamaktadır?

sonuç bağı kurmak da tavuk örneğinde olduğu gibi insanı

yanıltır.

A) Varlığın, düşüncenin yansıması sonucunda oluştuğunu

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisi-

B) İnsan bilgisinin doğuştan geldiğini

dir?

C) Doğru bilgi için hem aklın hem de duyumların gerekli olduğunu

D) Gerçeğin hiçbir zaman bilinemeyeceğini

E) Doğruluğun bilimsel yöntemlerle elde edilebileceğini

5.

• Bilim, konu edindiği olay ve olgular üzerinde öznel

A) Doğru bilgiye tümevarım yöntemi kullanılarak varılabilir.

B) Bilgi toplumdan topluma değişkenlik gösterir.

C) Katı bir nedensellik ilişkisi olduğunu düşünmek olumsuz sonuçlara yol açabilir.

D) Doğru bilgi için hem duyumlar hem de akıl gereklidir.

E) Bilgi sezgilerle elde edilir.

değerlendirmelerden kaçınır; iyi, kötü, haklı, haksız, doğru, yanlış yargılarını konuyla ilgilenenlere bırakır.

2.

Galileo gelince Aristoteles’in harekete ilişkin açıklamasının

şü, özgün görüşleri vardır. Felsefe yaparken, felsefi

ve formülünün yanlış olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak Kant

düşünüşün kendine özgü özelliklerini, dahası öznel

gelince Epiküros’un ve Hegel ortaya çıkınca Descartes’ın görüşlerinin yanlış olduğu ispat edilememiştir.

niteliğini gerçekleştirmek önemlidir.

A) Akla dayanmasıyla

A) Bilimler felsefenin bulgularından yararlanır.

B) Bilimler felsefeden farklı olarak gündelik yaşamı kolaylaştırır.

B) Tutarlı olmasıyla

FELSEFE SOSYOLOJİ

C) Eleştirel olmasıyla

11

D) Nesnel olarak denetlenebilir olmasıyla E) Sonuçlarının teknolojiye dönüştürülebilmesiyle

Bu iki görüşe dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Bu parçaya göre bilim hangi özelliğiyle felsefeden ayrılır?

• Felsefede her filozofun kendine özgü felsefi düşünü-

C) Felsefe bilimlerle işbirliği yapmak durumundadır.

D) Bilimde deney, felsefede akıl yöntem olarak kullanılır.

E) Bilimler felsefeden farklı olarak kişisellikten arınmıştır.

6.

Dinsel bilginin ortaya çıkış nedeni temelde insanın inanma

14 İnsan zihninde önce duyumlama yoluyla oluşan “izlenim-

ihtiyacı içinde olan bir varlık olmasından kaynaklanır. İna-

ler” vardır. İzlenimlerden de düşünceler oluşur. İzlenimler,

nan insan, bilginin doğruluğunu yanlışlığını sorgulamadığı

duyumlarla oluştuğu için canlı ve dinamik tasarımlardır.

gibi herhangi bir eleştiride bulunma hakkını da kendinde

Düşünceler ise izlenimlere dayanır. İzlenimler, severken, nefret ederken algılanan canlı duyumlardır. Düşünceler ise bu canlı duyumların canlılığını kaybetmiş kopyalarıdır.

Bu parçadaki görüş aşağıdaki felsefi yaklaşımlardan hangisine uygundur?

bulmaz.

Bu parçada dinsel bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) İnanca dayalı olup eleştiriye kapalı olması

B) Toplumsal kontrole yardımcı olması

A) Empirizm B) Entüisyonizm

C) İnsanları birbirine yaklaştırması

C) Pragmatizm D) Kritisizm

D) Metafizik konuları incelemesi

E) Evrensel özellikler göstermesi

E) Septisizm

ünite

3.

BİLGİ FELSEFESİ Epistemoloji

7.

Septik bir düşünür, her şeyin mutlak bir karanlık içinde

yolojide Mendel’i çoktan geçtiğimiz söylenebilir. Oysa İlk Çağ’da yaşamış Sokrates’ten daha ileri olduğumuz söy-

nimsenecek temel felsefi tavır olarak her konuda yargıyı

lenemez. Belki söylense söylense bugün yararlanılan bi-

askıya almanın gerekliliğini savunmuştur.

limsel bilgi düzeyinin Sokrates’in bilimsel bilgi düzeyinden

Bu septik düşünürün görüşünün temelinde aşağıdaki-

daha ileride olduğu söylenebilir.

B) Gerçek bilinemeyeceğinden hiçbir şey hakkında hü-

C) Doğru bilgiye olguların gözlenmesiyle ulaşılır.

D) Bilginin gerçek amacı insanları mutlu bir yaşama kavuşturmaktır.


A) Duyu verilerinin dışında bir gerçeklikten söz edile-

küm verilmemelidir.

biliminde Öklit’ten daha ileri olduğumuz, bi-

bulunmadığını, bu nedenle seçilecek en doğru yol ve be-

mez.

KONU TESTİ

saklandığını, algılanabilecek ya da bilinebilecek hiçbir şey

lerden hangisi bulunmaktadır?

10. Matematik

4

A) Akla dayalı bir tutarlılığın bulunması

B) Refleksif olup kendi kendini sorgulaması

C) Bilimin verilerinden yararlanması

D) Birikimin olup ilerlemenin olmaması

E) Evrensel sonuçlara ulaşılması

E) Bilgi farklı kaynaklardan elde edilir.

Yıldızlı Soru 4 8.

Demokritos, duyulara güvensizlik duyar. Ona göre renkleri görmek, sesleri işitmek, acıyı tatmak bir duyu yanılması-

•

dır. Başka deyişle karanlık bir bilgidir. Duyular, atomlardan oluşmuş asıl gerçeği bilebilecek kadar kesin değillerdir. Onu bilmek ancak düşünebilen akılla mümkündür.

•

Demokritos’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilgiler kişiden kişiye değişir.

B) Her tür yargıdan kaçınılmalıdır.

C) Doğru bilgiye duyumlarla değil akılla varılabilir.

D) Bilgiler sezgi yoluyla temellendirilmelidir.

E) Gündelik yaşamı kolaylaştıran bilgiler doğrudur.

Bergson’a göre insan, ne duyu ne de akıl yoluyla asıl gerçekliğin bilgisine ulaşabilir . Asıl gerçekliğe ulaşmanın tek yolu, insanın içinde bir ışık gibi duran sezgidir. Septiklere göre, duyumlar gibi akıl da insanı yanılttığından kesin yargıda bulunmaktan kaçınılmalıdır. Burada verilen görüşler bilgi fels efesinin hangi sorusuna bir yanıt niteliğinded ir?

A) Bilginin sınırları nelerdir? B) Doğru bilgi olanaklı mıdır? C) Bilginin değeri nedir? D) Bilginin kaynağı nedir? E) Doğru bilgi bilimsel bilgi midir?

15

11. Çok akıllı ve yetenekli bir insanın önüne, ona çok yaban9.

cı bir nesne koyarsak, bütün yeteneklerine ve üstün aklına

Bilgi kuramı bilginin meydana gelişini, bilgiyi meydana ge-

rağmen o nesne ile ilgili herhangi bir bilgiyi ortaya koyamaz.

tiren etkenleri, bilginin elde edilme olanağı ya da olanak-

İnsan zihnini düzenleyen bütün ilkeler deneyden gelir.

sızlığını kısaca bilgiyi obje olarak inceler.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bilgi felsefesinin

2

Bu parçada görüşleri verilen epistemoloji yaklaşımı ve düşünürü aşağıdakilerden hangisidir?

sorularından biri değildir?

A) İnsan bilgisi sınırlı mıdır?

A) Rasyonalizm ve Hegel

B) Bilginin kaynağı nedir?

B) Entüisyonizm ve Henry Bergson

C) Doğru bilgi olanaklı mıdır?

C) Fenomenolojizm ve Edmund Husserl

D) Bilgi hangi yöntemlerle elde edilir?

D) Pragmatizm ve William James

E) Bilimsel bilginin değeri nedir?

E) Empirizm ve David Hume

3.

fasikül

ESİ F E S L E BİLGİ F

ÜNİTE TESTİ

1.

1

BİLGİ FELSEFESİ

Bir bilginin değerini anlamak istiyorsak, bilginin sonuçta

4.

bize verebildiğine bakılmalıdır. Bir bilgiyi gerçek yapan

rak ortaya çıkar; bu nedenle felsefe onu dile getireninden,

şey, onun yaşamımıza ve çevremize alet olması yani bize

bir söylem olarak üreteninden soyutlanamaz. Örneğin

yararlı olmasıdır.

Descartes’in ve Locke’un varlık anlayışı birbirinden farklıdır. Felsefi söylem, konularına bakışı yönünden uç nokta-

Bu parçaya göre, bilginin değerli olması aşağıdakiler-

da bir bireysellikle kendini sunar.

den hangisine bağlanmaktadır?

A) Akıl ile elde edilmesine

B) Gözlem ve deneye dayanmasına

C) Sonuçta işe yaramasına

D) Eleştiri süzgecinden geçirilmesine

E) Genel-geçer olmasına

2.

Zenon’a göre atılan bir okun gittiğini sanırız. Oysa ok, hedefe varmak için atılmış olduğu yer ile hedef arasındaki

noktada bulunmak zorundadır. Bulunmak ise, durmak demek olduğundan, ok bütün bir uçuş süresince duruyor,

A) Her zaman insanların ihtiyaç duyması

B) Birikimli olarak ilerlemesi

C) Kuşku ve eleştiri yöntemini benimsemesi

D) Kişisel görüşlere dayanan bir öznellikte olması

E) Gerçeğin arayışında olunması

5.

Dinin “doğru”ları “vahiy” yoluyla ve peygamberler aracılığıyla insanlara duyurulmuşken; felsefî bilgiler, yalnızca akla, mantığa ve özgür düşünceye dayanılarak elde edilir.

A) Dinin kaynağı ilahiyken, felsefeninki insan aklına dayalıdır.

patlamaya çalışmıştır?

A) Evrendeki her şeyin değişim içinde olduğunu

C) Dinde ve felsefede mutlak doğrulara ulaşılamaz.

D) Din, felsefenin bulgularından yararlanır.

E) Dinde öte dünya inancı varken felsefede yoktur.

6.

Bilim adamı laboratuvara girdiğinde, yanına alması gere-

C) Duyumlara dayanmayan bilginin gerçek olmadığını

11

B) Dinin dogmaları varken felsefenin dogmaları bulunmaz.

B) Bilginin akılla elde edildiğini

FELSEFE SOSYOLOJİ

Parçadan, din ve felsefe ilişkisi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

yani hareket etmiyor demektir. Düşünür bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini is-


uzaklığın her noktasını bir bir geçmek, yani ayrı ayrı her

Felsefe her dile getirilişinde bir filozofa bağlı söylem ola-

D) Doğru bilginin olanaklı olduğunu E) Gerçekte hareket diye bir şeyin olmadığını

2

kenler, konuyu anlamasına yardımcı olabilecek şeylerdir. Onun düşünce dünyasını belirleyen iyiler, kötüler, günah-

Bilginin, belli bir durumda en elverişli davranışın araştırıl-

lar, sevaplar ise doğruyu aramada engel oluşturabilir.

masını sağlamaktan başka hiçbir nesnel gerçekliği yok-

Bilim adamı, “olan”ı incelemeli ve inançlarının kendisine

tur.

dayattığı kabulleri bir kenara bırakmalıdır.

Bu sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisi-

Bu parçada bilim adamının hangi özelliği taşıması gerektiği anlatılmaktadır?

dir?

A) Yararlı olan bilgi doğru bilgidir.

A) Tutarlı olma

B) Bilginin kaynağını insanın sezgileri oluşturur.

B) Nesnel olma

C) Olgulardan elde edilmiş bilgi doğru bilgidir.

C) Eleştirel olma

D) Doğru bilgi kişiden kişiye değişir.

D) Evrensel olma

E) Bilgi edinmede duyular en etkili araçlardır.

E) Merak ve hayret içinde olma

ünite

3.

BİLGİ FELSEFESİ 7.

ÜNİTE TESTİ

Teknik bilgi, salt doğa bilimleri bilgisinin olgulara uygulan-

10. Sofistlere göre, belirli bir olay karşısında haklı olan kimse

masıyla meydana gelir. Teknik bilginin bir tek amacı vardır;

kesin olarak belirlenemiyorsa, o zaman önemli olan kimin

o da insana yaşamında rahatlık ve kolaylık sağlamaktır.

haklı olduğu değil, kimin haklı göründüğüdür. Haklı görü-

Bilimsel bilgi ise, öncelikli olarak fayda amacı gütmez. Ya-

nen kişi, kendi görüşünü tutarlı bir şekilde savunan ve ka-

rarlı olmak teknik bilginin ana özelliğidir.

1

Bu parçaya göre, teknik bilgi hangi yönüyle bilimsel bilgiden ayrılır?

bul ettiren kişidir.

Sofistlerin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pratik amaçlara yönelik olmasıyla

B) Deney yöntemini kullanmasıyla

C) Nedensellik ilişkisine dayanmasıyla

D) Birikimli olarak ilerlemesiyle

E) Öndeyide bulunmaya olanak sağlamasıyla

A) Bilgi insan zihninde doğuştan bulunmaktadır.

B) Bilginin elde edilmesi akıl ve deneye dayanır.

C) Önemli olan bir şeyi ispat etmek değil, karşıdakini ikna etmektir.

D) Bilgiye ulaşmanın yolu sezgidir.

E) Her şey düşünceden ibarettir, düşüncenin dışında bir gerçeklik bulunmamaktadır.

8.

Yıldızlı Soru 1

Deneyimler sonucunda yöntemsiz olarak elde edilen, aralarında zorunlu ilişkiler bulunmayan ya da var olan ilişkinin niteliği hakkında yeterince açıklama yapılamayan bilgidir. Havanın bulutlu olduğunda yağmur yağacağının bilinmesi

Kant’a göre insan zihninde üç ayrı parça bulunur. Duyarlık, imgelem, anlayış. Duyarlık , dış dünyadan gelen izlenimleri alır. İmgelem bu izlen imleri birbirine bağlar. Anlayış ise duyarlıktan gelen duyu sal malzemeyi aklın deneyden bağımsız apriori kavr am ve kategorilerine yerleştirir. Yani bilgi sürecinde insa n pasif değil aktiftir. Kant, bu görüşleriyle aşağıdak i felsefî akımlardan hangilerini birleştirmiştir?

bu türden bilgiye örnektir.

Parçada sözü edilen bilgi türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilimsel bilgi

B) Sanat bilgisi

C) Gündelik bilgi

D) Felsefî bilgi

9.

A) B) C) D) E)

E) Teknik bilgi

Pozitivizm - Analitik felsefe Rasyonalizim - Empirizm Fenomenoloji - Pozitivizm Pragmatizm - Subjektif relativizm Entüisyonizm - Rasyonalizm

Pyrrhon, Büyük İskender’in ordusunda askerlik yapmış, onunla Hindistan’a kadar gitmişti. Çeşit çeşit ülkeler ve in-

3

sanlar görmenin Pyrrhon’da, insanlar arasında çok çeşitli görüşler bulunabileceği düşüncesini uyandırdığı anlaşılmaktadır. Çünkü, bir yerdeki insanlar, başka bir yerdeki insanların inandıkları şeylerin tam tersine inanmaktaydı. Do-

11. Epiküros’a göre bilgi aynı duyu verilerinin defalarca ortaya

ğal olarak her iki tarafın da kanıtları eşit ölçüde sağlamdı.

Bu parçaya göre, Pyrrhon’un kuşkucu görüşünün ne-

çıkmasından, tekrarlanmasından doğar.

deni aşağıdakilerden hangisidir?

2

Epiküros’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Diğer filozoflardan etkilenmesi

A) Tüm bilinenlerden şüphe duyulmalıdır.

B) Aklın insanı yanıltması

B) Doğru bilgilere bilimsel yöntemlerle ulaşılabilir.

C) Duyumlara güvenmemesi

C) Duyu organları insanı yanıltır.

D) Farklı kültürlerle karşılaşması

D) Bilgi deneyle başlar ama deneyle bitmez.

E) Bireyin mutluluğunu araması

E) Doğru bilgiye duyum ve deneyimlerle ulaşılır.

ÜNİTE TESTİ

1.

2

BİLGİ FELSEFESİ

Deneyimlere dayanan birikimler ve yaşamı kolaylaştıran

4.

basit bilgiler olmasaydı, insanın az çok düzenli bir sosyal

hava, su, çevre kirlenmesi yanında gürültü kirliliği ve kül-

yaşama geçmesine olanak kalmazdı.

türel kirlilik de önemli boyutlara varmıştır. Modernleşmenin bu sonuçlarının faturasının önemli ölçüde bilime ait olduğu

Bu parçada aşağıdaki bilgi türlerinden hangisinin

kabul edilmelidir.

öneminden söz edilmektedir?

A) Felsefî bilgi

C) Sanatsal bilgi

2.

Sanayileşme sonunda bugün gelinen noktada deniz,

B) Dinî bilgi D) Gündelik bilgi

Bu parçada bilimin hangi özelliği üzerinde durulmaktadır?

A) Eleştirici ve kuşkucu olma

B) Olanı olduğu gibi bildirme

C) Uygulamada olumsuz sonuçlara yol açma

D) Gündelik yaşamı kolaylaştırma

E) Belirli yöntemlerle elde edilme

5.

Doğuştan her insanın kafasında bilgiler vardır. Zaman

E) Bilimsel bilgi

Felsefe, özgür düşünmeyi amaç edinen bir etkinliktir. Felsefe okuyan ya da okutan kişi, her şeyden önce özgür düşüncenin yaratılması amacındadır. Oysa, dini düşüncede dinin ortaya koyduğu kuralların dışına taşmak söz konusu değildir.

içinde alınan eğitime bağlı olarak zihindeki paketler açılır

Bu parçaya göre din, felsefeden hangi özelliği ile fark-

ve bilgiler ortaya çıkar. Bu bilgilerin her bireyde farklı za-

lıdır?

manlarda ortaya çıkması çevresel koşulların etkisiyledir.

A) Yaratıcı düşünmeye dayalı olma

B) Kuşkucu bir tavır sergileme

C) Evrensel doğrulara ulaşma

D) Akla dayalı olma

E) Dogmatik ve değişmez olma

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

A) İnsanların ilgilenmesi gereken bilgiler doğuştan hazır olarak gelir.

B) Bilginin kaynağında yaşantılarımız yer alır.

C) Doğru bilgiye ulaşabilmek için her şeyden kuşku duyulmalıdır.


11

D) Bilginin kazanılmasında deney ile akıl yetisi birlikte rol oynar.

E) Sezgi yoluyla varlıkların bilgisine aracısız olarak ulaşılır.

6.

Felsefenin işlevlerinden en önemlisi, insana kendi aklını kullanmadan, neyin doğru neyin yanlış olduğunu kabul etmemesini öğretmektir.


Sofistler, Yunan toplumunda, o zamana dek hiçbir şekilde sorgulanmamış olan kurumlara, toplumun siyasi ve hukuksal temellerine ve dine yöneltilen sorgulama geleneğini başlatmışlardır. Bir anlamda felsefeye, dine, gelenek ve göreneklerle, bunlara dayanan kurumlara meydan okumuş, onların kendilerini akla dayalı olarak haklı kılıp temellendirmeleri için gerekli zemini hazırlamıştır.

Bu parçada Sofistlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Düşüncelerinin birbiriyle tutarlı olması

A) Soyut kavramlara dayanması

B) Akılcı bir eleştiriye sahip olmaları

B) Gündelik yaşamı kolaylaştırması

C) Mutlak bilgiye ulaşmaya çalışmaları

C) Bilgi üzerine bir bilgi olması

D) Özgür ve hoşgörülü bir ortam oluşturmaları

D) Mutluluğun yollarını göstermesi

E) Doğal ve toplumsal sorunları birlikte ele almaları

E) Eleştirel bir tavrı benimsetmesi

ünite

4


Çevremizde gözlediğimiz değişme, bir kuruntudan ibarettir. Çokluk ve değişme görünüştedir. Bizler bu değişiklikleri duyularımızla algılarız. Oysa duyular aldatıcıdır. Tek ve değişmez varlık duyularla algılanmaz, gerçeğin bilgisini bize sadece aklımız verir.

Parmenides’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilginin kaynağı duyum ve ona dayanan düşüncedir.

B) Her şey değiştiğine göre hiçbir konuda yargıda bulunulmamalıdır.

C) Gerçeğin bilgisini bizi yanıltan duyular değil akıl verebilir.

D) Algılaya dayanan bilgiler, algılayanın içinde bulunduğu duruma göre değişir.

E) Duyumlardan geçmeyen bir bilgi akılda kendiliğinden var olamaz.

8.

Descartes, her şeyden şüphe ettiği ve emin olabileceği tek şeyin bu olduğu sonucuna varmıştı. İşte bu noktada bir şeyi kavrıyordu. Her şeye rağmen emin olduğu bir şey vardı o da, şüphe ettiğiydi. Şüphe etmesi, düşünüyor olduğu, düşünüyor olması da düşünen bir canlı olduğu anlamına geliyordu.

A) Şüphe ile doğru bilgiye ulaşılabileceğini

B) İnsanın kendi şüphesini bile onaylamaması gerektiğini

C) Kuşkunun bir amaç olmasını

D) Kuşkunun sadece felsefe ve bilimde kullanılması gerektiğini

E) Her şeyden kuşku duyulması gerektiğini

ÜNİTE TESTİ

10. Ebe,

nasıl var olan bir bebeğin dünyaya gelmesine yardımcı oluyorsa, öğretmen de öğrencisine yeni bir şey öğretmez. Ancak onun aklında var olan bilgileri gün ışığına çıkarır; çünkü bilgiler aklımızda doğuştan vardır.

Sokrates bu düşüncesiyle aşağıdakilerden hangisine ulaşmaya çalışmıştır?

A) İnsanların aslında hiçbir şeyi bilmediğine

B) Değer yargılarına körü körüne inanmanın yanlışlığına

C) Doğru bilginin ölçütünün deneyimler olduğuna

D) Kesin bilginin var olduğuna ve bilginin doğuştan geldiğine E) İnsanların sezgilerine güvenmesi gerektiğine

Yıldızlı Soru 2 Fenomenolojinin yöntemini kulla nan düşünür, günlük yaşam, sosyal çevre, din, bilim yoluyla elde ettiği tüm görüşleri, kanıları, önyargıları bir tarafa bırakmak, onlardan arınmak durumundadır. Hus serl’e göre ancak bu yolla duyularla algılanan nesneleri n ötesinde bulunan “ideal özlükler” alanına ulaşılabi lir ve nesnelerin “özü” kavranabilir. Buna göre, fenomenolojik görü şün temelini aşağıdaki yargılardan hangisi oluşturu r?

Descartes bu düşünceleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

2

A) B) C)

Doğru bilgi, doğru düşünmeyi sağl ar. Her şeyden şüphe etmek gerçeğe ulaşmayı engeller. Özün bilgisine varabilmek için bütü n bilgileri bilmiyormuş gibi davranmak gerekir.

D) İnsan hiçbir şey hakkında tek başına karar vermemelidir. E) Aklın ilkeleri her zaman doğr udur.

11. Sofistler doğa konusundan çok insana ve topluma yönel9.

2

Sanat, insanın yapabilme yeteneğinden ortaya çıkmış bir olgudur. İnsan duygu ve hayal gücüyle somut ve eşsiz yapıtlar ortaya koyar. Günümüzde soyut sanatın, artık hiçbir şey yapamayanların ardına gizlendiği bir etkinlik olarak gösterilmesi yanlıştır. Bu yapıtlarda da duyguların materyallerle ifadesi vardır.

mişlerdir. Ama yine de mutlak ve değişmez olan ile “değişen” arasındaki ilişkiye bakmışlardır. Temel olarak bilginin kuşaktan kuşağa, toplumdan topluma ve insandan insana değiştiğini söylemişlerdir.

Sofistlerin bu yaklaşımında temel aldıkları görüş aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada sanatın hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Saklı olan doğrular birtakım sorularla açığa çıkarılabilir.

A) İnsanı özgürleştiren bir oyun olduğu

B) Doğanın birebir taklidi olduğu

B) Herkesin üzerinde anlaşabileceği mutlak doğrular bulunmamaktadır.

C) Alımlayıcısını etkilediği

C) Kendi içinde tutarlı olan bilgiler doğrudur.

D) Duygulara dayalı özgün bir ürün olduğu

D) Kuşku duyularak elde edilen bilgilerin doğruluğundan kuşku duyulmamalıdır.

E) Toplumsal faydayı gözeterek oluşturulduğu

E) Duyumlardan geçmeyen bir bilgi akılda var olamaz.

5

ÜNİTE TESTİ

3

BİLGİ FELSEFESİ

Dinsel inanç kesin ve değişmez doğruluk iddiasına dayanır. Dinsel bilgi, inançların yanılma olasılığına yer vermediği için, kendi kendini eleştiri yoluyla hatalardan arındırma olanağı da yoktur.

4.

Bu parçada dinsel bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Öte dünya inancının olması

A) Akla dayalı olarak elde edilmesi

B) Dogmatik olup inançların sorgulanmaması

B) Gözlem yönteminin kullanılması

C) Toplumdan topluma değişmesi

C) Eleştirel ve sorgulayıcı olması

D) Metafizik konuları içermesi

D) Nedenselliğe dayanan bir kesinliğin olması

E) Toplumsal yaşamı yönlendirmesi

E) Birikimli olarak ilerlemesi

2.

Yasaların, gelenek ve göreneklerin insanların üzerinde farklı etkileri olur. Bu nedenle, aynı şeyler farklı insanlara, farklı şekillerde görünür. Aynı bal bana tatlı, sana acı gelebilir. Ben, suyun gerçekte sıcak mı yoksa soğuk mu olduğunu bilemem. Şu halde, insan görünüşlerin ötesinde gerçekliğin bilgisine ulaşamaz.

5.

Septikler, yargıda bulunmaktan kaçınarak yaşamayı mut-

1.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki bilgilerden hangisine varılabilir?

ya konulan sonuçlar herkes tarafından kabul edilir. Çünkü bilimsel bilgiler deneyle kanıtlanan neden-sonuç ilişkisine dayanır. Burada bilimsel bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

luluk için gerekli gören, mutsuz olmamak için yargıdan kaçınan filozoflardır. Aşağıdaki görüşlerden hangisi septik filozoflara ait

değildir?

A) Kuşku yoluyla ulaşılan bilgilerin doğruluğundan şüphe

A) Her insan duyu bakımından farklı yaratılmıştır. B) Deney yoluyla ulaşılan bilgilerin doğruluğundan şüphe edilemez. C) Bir şeyin gerçek açıklamasına ulaşana kadar ondan kuşku duyulmalıdır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

D) Toplumsal değerlere ve duyumlara dayanan bilgiler, bireyin durumuna göre değişir.

Bilimsel bilgi kişilere göre değişen bir bilgi değildir. Orta-

edilemez.

B) Kesin bilgiye ulaşmak olanaksızdır.

C) Her sav için, eşit güce sahip ve birbirinin karşıtı olan iki ayrı kanıt ileri sürülebilir.

D) İnsan hiçbir şeyi, hatta kendi şüphesini bile onaylamamalıdır.

E) İnsan hüküm vermeyerek mutluluğu amaçlamalıdır.

Kuşkuculuğun önde gelen düşünürü Pyrrhon’a göre bir nesne yakından büyük, uzaktan küçük görünür. Su içindeki bir çubuk kırık olarak görülür. Diğer duyularda da benzer yanılmalar vardır. Buna bağlı olarak kavramlar ve düşüncelerde de yanılmalar olacaktır.

6.

Pragmatizmin temsilcilerinden W. James’e göre bir kuram

Pyrrhon, bu düşünceleriyle aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşmıştır?

11

E) İnsan hiçbir şey hakkında tek başına karar vermemelidir.

6

karşılaştığımız sorunları çözme başarısına göre doğru veya yanlıştır. Doğruluk pratikte ortaya çıkar. Örneğin, kanser için geliştirilen ilaç hastaları iyileştiriyorsa doğru ilaçtır. Pragmatizmin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmamalıdır.

A) Hiçbir şey yoktur, olsa da bilinemez.

B) Her şeyden şüphe etmek gerçeğe ulaşmayı engeller.

B) Doğru bilgi olanaklı değildir.

C) İnsan hiçbir şey hakkında tek başına karar vermemelidir.

C) Bilginin doğruluğu bilginin işleviyle ilgilidir.

D) Duyumlara değil fakat akla güven duyulmalıdır.

D) İnsanlığın bilgisi zaman içinde değişir ve gelişir.

E) İnsan onayladığı şeylerden artık şüphe etmemelidir.

E) Bilgiler, doğuştan insan aklında bulunur.

ünite

3.


Hiçbir felsefe, bizi günlük deneylerimizin ötesine götüre-

10. Doğa

filozoflarının Yunanlıların mitolojik geleneğini,

Sofistler’in doğa filozoflarını, Platon ve Aristoteles’in

nış kurallarından başka kurallar sağlayamaz.

Sofistler’in görüşlerini sorgulamaları, felsefî düşüncenin ortaya çıkmasıyla başlayan ve günümüze kadar gelen bir

Bu sözle doğru bilginin temelinde aşağıdakilerden

A) Bireyin aklı

B) Bireyin sezgileri

C) Bireyin şüphesi

D) Bireyin çıkarı

E) Bireyin duyu deneyimleri

8.

“Teknik bilgi, dil, din, ırk ve millet sınırı tanımaz; o tüm in-

felsefî tavırdır.

Bu parçada felsefenin hangi özelliği üzerinde durulmaktadır?

A) Eleştirel olma

B) Öznel olma

C) Evrensel olma

D) Birikimli olma

E) Tutarlı olma

Yıldızlı Soru 3

sanlığındır.” Burada teknik bilginin hangi özelliği vurgulanmakta-

Descartes’e göre her türlü doğru bilginin örneği matematiktir. Matematikte bir ilk ilkeler, bir de bu ilkelerden hareketle yapılan çıkarsamalar vard ır. Gerek bu ilk ilkeleri kendi gücü ile keşfeden, gerekse bu ilkelerden hareketle çıkarsamalar yapan, akıl veya zihindir. Descartes, doğru bilgi için aşağ ıdaki yöntemlerden hangisinin kullanılmasını önerme ktedir? A) Tümevarım yönteminin B) Doğurtma yönteminin

dır?

A) Evren hakkında bilgi vermesi

B) Pratik yaşamı kolaylaştırması

C) Uygulanabilir olması

D) Doğruyu amaçlaması

E) Evrensel olması

C) D) E)

9.

ÜNİTE TESTİ

mez veya bize günlük yaşantımızdan edindiğimiz davra-

hangisinin bulunduğu savunulmaktadır?

3

Tümdengelim yönteminin Diyalektik yöntemin

İroni (alay) yönteminin

Her felsefe sistemi bir önceki sisteme tepki olarak doğ-

7

muştur. Bu nedenle felsefi sistemler kendilerinden önceki sistemlerin açıklamalarını yetersiz bularak kabul etmemişlerdir. Fakat kendileri de daha sonra gelenler tarafından reddedilme kaderiyle karşı karşıya kalmışlardır.

Bu parçada felsefî bilginin hangi özelliği dile getiril-

11. “Sanatçı

toplumsal bir çevre yaratmalıdır.”

mektedir?

2

A) Bilgiyi sevmenin bir aracı olması

B) Eleştirel ve sorgulayıcı olması

C) Akla dayanması

D) Olması gerekeni incelemesi

E) Sistemli ve düzenli olması

toplumsal çevresini eserlerine yansıtacağına,

Bu sözle sanatın hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Öznel bir yapısı olduğu

B) Toplumsal değer yargılarından etkilendiği

C) Akıl ve hayal gücüyle gerçekleştirildiği

D) Duyulara değil duygulara hitap ettiği

E) Toplumu derinden etkilemesi gerektiği

ÜNİTE TESTİ

1.

BİLGİ FELSEFESİ

4

“Bilgim öyle bir yere ulaştı ki; şimdi ben, bilgisiz olduğumu

4.

anladım.”

Çünkü akşam saatinde trene binen biri, trenin kalabalık olduğunu gördüğünde, her akşam trenin kalabalık olacağını

Düşünür bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile

ileri süremez. Bu bilgi bireyin öznel yaşantısından hare-

getirmektedir?

A) Gerçek bilinemeyeceği için hiçbir şey hakkında hüküm verilmemelidir.

B) Her şeyden şüphe etmek gerçeğe ulaşmayı engeller.

C) Bilgi doğuştan geldiğinden, öğretilemez.

D) İnsanın bilgisi arttıkça, bilgisizliğinin farkına varır.

E) Bilge kişi tutkudan kaçınabilmeli, ona karşı duyarsız

ketle elde edilmiştir.

Bu parçada gündelik bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Sezgilerin önemli olması

B) Pratik yaşamı kolaylaştırması

C) Her zaman genellenebilir ve geçerli sonuçlara varılamaması

olabilmelidir.

2.

Gündelik bilgi her zaman neden-sonuç ilişkisi içermez.

D) Bilgide rastlantının önemli bir yer tutması

E) Şüpheci ve eleştirel bir tavrın sonucunda elde edilmesi

5.

Toplumların gelişmesinde, bilgi ve buluşların rolü büyük-

Felsefî bilgi, titiz ve atlama yapmaksızın sürdürülen bir zihin çabasıdır. Varmış olduğu görüşlerin insan, evren ve değerler hakkında sistemli ve düzenli bilgiler olması gerekir. Bu düzen ve sistem, felsefede ele alınan bütün konuların temelde varlık fikrine bağlı kalınarak değerlendi-

tür. İnsan, sahip olduğu bilgiyi sadece düşünsel alanla sı-

rilmesinden ve mantık ilkelerinin burada son derece etkin

nırlamamış, bu bilgiyi pratik yaşamı kolaylaştıran araçlara

bir şekilde kullanılmasından ileri gelir.

dönüştürmüştür. Denizlere açılmaya olanak veren pusula, savaş biçimlerini değiştiren barut, haberleşmeyi hızlandı-

Bu parçada felsefî bilginin hangi özelliği vurgulan-

ran telgraf, telefon, faks, internet bu bilgi birikiminin sonu-

maktadır? A) Evrensel olması B) Kuşkucu ve şüpheci bir tavrı olması C) Sistemli ve tutarlı olması

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Varlığı bütün olarak incelemesi E) Soruların cevaplardan daha önemli olması

cudur.

Bu parçada aşağıdaki bilgi türlerinden hangisinin önemi vurgulanmaktadır?

A) Teknik bilgi

B) Felsefî bilgi

C) Dini bilgi

D) Sanatsal bilgi

E) Gündelik bilgi

8

3.

Bir problemin çözümünde bilim adamlarının bireysel katkıları az veya çok olabilir; ama bu katkı, grubun katkısıyla

6.

Bir sanatçı boya, bronz, taş, kelime gibi hangi aracı kulla-

çiler, büyük biyologlar vardır ama içlerinde en büyükleri

nırsa kullansın, yöneldiği objeyi kendine göre ifade eder.

bile kendilerinden önce gelenlerin birikimleri ve çağdaşla-

Aynı araçları kullanan hatta aynı objeye yönelen iki sanat-

rının yardımı olmaksızın fazla bir şey yapamaz.

çı bile onu farklı şekilde yorumlar.

Bu parçada bilimin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Parçada sanatın hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Pratik yaşamda işe yaraması

A) Güzeli ve çirkini incelemesi

B) Geçerli yöntemlerle bilginin elde edilmesi

B) Öznel bir bilgiye dayanması

C) Mantık ilkelerine dayanması

C) Hayal gücüne dayanması

D) Evreni açıklamaya çalışması

D) Eserin insanlar tarafından oluşturulması

E) Bilgi birikiminden yararlanılması

E) Tutarlı ve sezgilere dayalı olması

ünite

karşılaştırıldığında küçük kalır. Bilim tarihinde büyük fizik-


4

ÜNİTE TESTİ

Sofistler, kendilerinden önceki Eski Yunanlı filozoflardan farklı olarak varlıkla değil; bilgi, ahlâk, insan, kültür ve siyaset konularıyla ilgilenmişlerdir. Yaklaşımlarındaki yıkıcı eleştirelliğe, ulaştıkları olumsuz sonuçlara rağmen, ortaya koydukları sorunlarla, kendilerine felsefe tarihi içinde önemli bir yer edinmişlerdir.

10. “Elma konusunda bilgi edinmek istiyorsak onu tadmalıyız.

Buna göre, Sofistlerin felsefeye yaptıkları katkı aşağıdakilerden hangisidir?

Kadife konusunda bilgi edinmek istiyorsak ona dokunmalıyız. Papatya konusunda bilgi edinmek istiyorsak onu koklamalıyız.”

Bu örnekle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özneyi etkileyen koşullar farklı olsa da aklın yolu birdir.

B) Duyular kişilerde farklı izlenimlere yol açar.

C) İnsan, görünüşlerin ötesine geçip gerçekliğin bilgisine ulaşabilir.

D) Olguya dayanan bilgi doğru bilgidir.

E) Duyum bilginin biricik kaynağıdır.

A) Yeni sorunlar ortaya atarak felsefenin evrenini genişletmeleri

B) Mitoloji ve dinlerden bağımsız olarak evreni açıklamaları

C) İnsanların yerleşik hayata geçmelerini sağlamaları

D) Aklı etkili bir biçimde kullanmaları

E) O güne kadar çözülemeyen metafizik problemleri çözmeleri

8.

• “Birbirine zıt olan iki görüş, aynı ölçüde doğrudur.” (Protagoras)

• “Hiçbir şey yoktur; olsaydı da bilinemezdi.” (Gorgias)

• İnsan kendi (Pyrrhon)

Bu üç filozofun ortak görüşü aşağıdakilerden hangisidir?

A)

A) Duyular, doğru bilginin aracıdır.

B) İnsan, varlığın yapısını doğuştan getirdiği akıl ile bilebilir.

C) Gerçek ideasından pay alan lar dışında, hiçbir şey doğru değildir.

C) Bilgi, olgulara ve bilimsel deneylere dayanmalıdır.

D) Doğru bilgi olanaklı olmadığından, kesin yargıda bulunmaktan kaçınılmalıdır.

E) Doğru bilginin ölçütü, sezgidir.

şüphesini

bile

Yıldızlı Soru 4 Bergson’a göre sezgi, gerçekliğin temelinde yaratıcı yaşam atılımının bulunduğunu yaşa yarak anlar. Zamanı, süreyi temel alır. Dile getirilemez, fakat yaşanır. Gerçekliği, yani süreyi yaşamı içten içe duyup yaşayarak kavrar. Örneğin bir müzik parçasın ı, melodiyi düşünelim; burada insan kendini müziğe bırakır. Bir nota diğerinin içinde kaybolur ve insan mek anın sınırları üstüne çıkar, o anı yaşar ve hisseder.

onaylamamalıdır.”

Bergson’un bu düşüncesine day anarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılab ilir? Gerçeğe insanın özüne ait olan öğel erle

B) Gerçek ancak içten gelen bir görü

ulaşılamaz.

ile sezilebilir.

D) Gerçek, anlama yetisinin kategoril eri aracılığıyla kavranır. E) Gerçek, gözlem ve deneyler yolu

yla kavranabilir.

9

11. İnsan

2

9.

“Başkalarının bilgileriyle bilgili olabiliriz, ancak kendi aklımızla bilgin olabilir, bilgi üretebiliriz.”

Bu sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanın amacı doğru üzerinde hakimiyet kurabilmektir.

B) İnsanlar bilgilerini eğitimle kazanırlar.

C) Üretkenlik için insanın kendi aklını kullanması gerekir.

D) İnsanlar filozofların bilgilerinden yararlanmalıdırlar.

E) Bilgili insan kendi inanç ve eylemlerini eleştirebilir.

bilgisinin temelinde olan tüm duyumların kaynağı, insandan bağımsız olan nesnelerdir. Nesnelerin suretleri bedene girer ve algılanır. Bu nedenle duyumlar her zaman doğrudur.


A) Doğrulanamayan cümleler anlamsızdır.

B) Bilimsel yönteme dayanmayan bilgi değersizdir.

C) Akla uygun olan gerçek, gerçek olan da akla uygundur.

D) Doğru bilginin ölçütü akıl değil duyumlardır.

E) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmamalıdır.

ÜNİTE TESTİ

1.

BİLGİ FELSEFESİ

5

Pyrrhon’a göre insan, nesnelerin gerçek yapısını hiçbir za-

4.

man bilemez. İnsan, nesnelerin kendisini değil, nesnelerle ilgili duyumlarını bilebilir. Duyumlar ise öznel olup kişiden kişiye değişir. Bu nedenle insan nesneleri bilme arzusundan vazgeçmeli ve hiçbir şey hakkında ne sebeple olursa olsun yargıda bulunmamalıdır. Çünkü yargıyı askıya almak,

cevap vermem yargıda bulunmak demektir.” der.

• Karneades’a göre “Doğru için elimizde güvenilir bir ölçüt yok. Bütün bilgilerimizin ancak olasılık değeri vardır.”

Bu iki düşünürün bilgi konusundaki ortak görüşü aşağıdakilerden hangisidir?

insanın mutluluğu için gerekli ve zorunlu bir durumdur.

• Gorgias “Bana soru sormayın, çünkü sorulan soruya

A) Herkes için genelgeçer doğrular yoktur.

melerinin temelinde aşağıdakilerden hangisi bulun-

B) Doğru bilgi doğuştan gelir.

maktadır?

C) Bilgi için hem akla hem de duyu organlarına gereksi-

Buna göre kuşkucu düşünürlerin doğru bilgiyi reddet-

nim duyulur.

A) Her toplumda farklı doğruların bulunması

B) Aklın birbirine zıt iki fikri aynı doğrulukta savunabilmesi

D) Kesin bilgiye ancak akılla ulaşılabilir.

C) Bilginin konusu olan nesnelerin sürekli değişmesi

E) Kuşku duymak doğru bilgiye varmanın aracı olmalıdır.

D) Bilimsel bilgilerin bile zamanla yanlışlanabilmesi

E) Duyuların insanı çoğu zaman yanıltması

5.

Bilimsel bilgi, her yerde, her araştırmacı tarafından kabul edilen bilgidir. Bilimsel bilgiyle araştırmacının duygu,

Öklid uzayı, Aristoteles mantığı, skolastikler metafiziği

düşünce, beklenti, çıkar ve tutumlarını araştırmaya kat-

faydalı olarak görmüşlerdir. Ancak bugün, geçmişte doğru

maması esastır. Örneğin Newton’un yerçekimi kanunu,

kabul edilen bilgilere yanlış demeye hazırlıklı olmalıyız.

Arşimet’in sıvılar hakkındaki kanunu her yerde aynı şekil-

Çünkü geçmiş dönemler için faydalı olan bilgilerin günü-

de kabul edilir.

müzde de aynı şekilde faydalı olacağını ileri süremeyiz.

dir?

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisi-

11

maktadır?

A) Evrendeki tüm bilinmezleri açığa çıkarması

A) Bilgi ancak yaşantılar sayesinde elde edilir.

B) Bilim insanlarının katkılarıyla gelişmesi

B) İnsan her türlü bilgiye sahip olabilir.

C) Nesnel ve tarafsız bir tutum takınılması

C) İnsan birçok kaynaktan bilgiye ulaşabilir.

D) Olumsuz amaçlar için kullanılabilmesi

D) Bilginin tek kaynağı akıldır.

E) Akılcı açıklamaların olması

E) Doğruların değerini belirleyen, o gün için sağladıkları yarardır.

6.

10

3.

kaynağı da budur. Buna göre empirik (gündelik) bilginin kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

II. Descartes’a göre, her şeyden şüphe ederek, kendisinden şüphe edilmeyecek açık ve seçik bilgiye ulaşılabilir.

man deneyimlerine dayanarak yeni karşılaşılan durumlara kesinliği olmayan açıklamalar getirir. İşte empirik bilginin

I. Gazali’ye göre akıl bilgisinden şüphe edilebilir. Fakat ikinci bir akıl olan kalple kesin bilgiye ulaşılabilir.

İnsan bilinmeyen şeyleri sevmez. Yanlış da olsa her türlü açıklama insanı mutlu etmiştir. Bu yüzden insan, çoğu za-

Bu parçada bilimsel bilginin hangi özelliği vurgulan-

Bu iki düşünürün görüşleri için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Doğru bilginin varlığını reddettikleri

B) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmaması gerektiği-

A) Tanrı’nın bildirdikleri

B) İnsandaki bilme ve anlama isteği

C) Güzeli arama çabası

D) Hayal gücü ve coşku

D) Duyumların doğru bilginin ölçütü olduğunu söylemeleri

E) Gündelik yaşamı kolaylaştırma arzusu

E) Aklın gerçekliği kavrayamayacağını öne sürmeleri

ni savunmaları

C) Şüpheyi doğru bilgiye ulaşmak için bir yöntem olarak kullanmaları

ünite

2.


ÜNİTE TESTİ

Bilgi bakımından duyusal bilgiye hiç değer vermeyen He-

10. Descartes’ın felsefesi her şeyden şüphe etmekle işe baş-

rakleitos, gözlerin ve kulakların kötü tanıklar olduğunu öne

lar. Sonunda şüphe edilemeyecek bir dayanağa ulaşır. O

sürerek rasyonalizmin savunuculuğunu yapmıştır.

da, şüphe ettiğinden şüphe etmemesidir. Şüphe etmek,

Buna göre Herakleitos’un bilgi görüşü aşağıdakiler-

ğildir. Şüphe eden veya düşünen “ben” olduğuna göre,

düşünmektir; çünkü düşünmeden şüphe söz konusu de-

den hangisidir?

A) Her türlü bilgiye akıl yolu ile ulaşılabilir.

B) Sürekli değişen evrende doğru bilgi de sürekli değişir.

C) Duyumlar gerçeğin mutlak bilgisini verir.

D) İnsan bilgisi doğuştan gelir.

E) Bilgiler gündelik yaşamı kolaylaştırmalıdır.

8.

5

“ben”den de şüphe etmez. Buradan Descartes, “Düşünüyorum öyleyse varım.” yargısına ulaşır.

ğıdakilerden hangisidir?

A) Hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmamalıdır.

B) Kuşku temele alınarak doğru bilgiye ulaşılabilir.

C) İnsan kuşku duyduğunu saklamamalıdır.

D) Her şeyden kuşku duyularak doğru bilginin olanaksızlığına varılmalıdır.

Gazali duyularla ve akılla kesin bilgiye ulaşılamayacağını savunur. Akıl, pek çok yanılgının kaynağı durumundadır.

Descartes’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşa-

Ona göre, akla dayanan ve birbirleriyle çelişen çok sayıda

E) Duyumlarla elde edilen bilgilerden kuşku duyulmamalıdır.

felsefe sisteminin bulunması da bu görüşün bir ispatıdır. Doğru olan dinin bildirdiği önermelerdir. Bunlar da “kalp

Yıldızlı Soru 5

gözü” ile bilinebilir.

Bir bilim adamının ve bir ahlakçın ın ortaya koydukları bilgiler aynı değerdedir. Çünkü doğr uların kendi başlarına bir önemi yoktur. Ancak bu bilgi lerin pratikte ne gibi yarar sağlayacakları, pratikte ne gibi değişikliklere yol açacakları önemlidir.

Gazali’nin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğru bilgi kişiden kişiye değişir.

B) Dinin verileri insana gündelik yaşamda mutluluk veriyorsa doğrudur.

C) Algılar, insanın içinde bulunduğu duruma göre değişir.

D) Doğru bilgi için hem duyumlar hem de akla ihtiyaç vardır.

E) Bilgi için akıl ve duyum değil, mistik bir sezgi gereklidir.

9.

Sofistler MÖ 5. yüzyılda Yunanistan’da ortaya çıkmışlar-

Bu parçada görüşleri verilen düş ünür aşağıdakilerden hangisidir? A) Pozitivizmi savunan Auguste Comte B) Sezgiciliği savunan Henry Berg son C) Rasyonalizmi savunan Heg el D) Empirizmi savunan John Lock e E) Pragmatizmi savunan William James

11

dır. “Gezgin ögretmenler” olarak bilinen bu filozoflara göre genelgeçer değişmez hakikatler yoktur. Hakikat ve doğ-

11. Hegel’e göre felsefe, nesnelerin düşünceyle ele alınmasıdır. Düşünme, kendi kendisiyle beslenir; dışarıdan sağla-

rular toplumlara ve hatta insanlara göre değişir. Onların

nacak bir gerece gerek yoktur. Hegel, gerçeğe deneye hiç

göreli olan bu düşünceleri şüpheciliğe yol açan bir bilgi anlayışını ortaya çıkarmıştır.

Sofistlerin bu yaklaşımında temel aldıkları görüş aşağıdakilerden hangisidir?

2

başvurmadan, düşünceyle ulaşmaya çalışır.

Hegel’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mutlu olmak için yargıda bulunmaktan kaçınmak gerekir.

B) Duyumlardan geçmeyen bir bilgi akılda bulunamaz.

C) Aynı konuda birbirine zıt yargıların verilmesi akla gü-

A) Akla dayanan bilgiler doğrudur.

B) Mutlak bir doğruya ulaşmak olanaksızdır.

C) Bilgiler hem duyuma hem de akla dayanır.

D) İnsan bilgisi sınırlıdır.

D) Akıl tek başına gerçekliği kavrayabilecek bir yetidir.

E) İnsanların bilgileri ortak olup kişiden kişiye değişmez.

E) İnsan aklı çelişkilerle doludur.

venilemeyeceğini gösterir.

1.

Gündelik bilginin sonuçları ....................................... değildir.

2.

Suje ile obje arasındaki ilişkiden doğan ürüne ....................................... adı verilir.

3.

Dini bilgiler eleştiriye kapalı olduğundan ....................................... tir.

4.

Bilimsel bilgide sonuçlara tarafsızlıkla varıldığından bilimsel bilgi ....................................... dir.

5.

Sanatın amacı ....................................... e ulaşmaktır.

6.

Bilgi felsefesinde zihinle ulaşılan bilgilere ......................................., dış dünyadaki olgulara ise ....................................... adı verilir.

7.

Doğru bilginin olanaklı olmadığını, bu nedenle hiçbir konuda yargıda bulunulmaması gerektiğini savunan görüşe ...................... ................. adı verilir.

8.

Bir düşüncenin, bir önermenin doğruluğunu göstermek için ona dayanak oluşturmasına ....................................... denir.

9.

Hegel’e göre kesin bilgiye ancak ....................................... ulaşılır.

10. Gazali’ye göre bilginin tek kaynağı ....................................... dir. 11. Hume, aynı olayın aynı şartlarda, aynı sonuçları doğuracağı fikrine karşı çıkarak ....................................... ilkesini yıkmıştır. 12. “Doğru olan faydalı, faydalı olan doğrudur.” görüşünü savunan felsefî yaklaşım ....................................... dir. 13. Descartes’in şüphe anlayışına ....................................... denir. 14. Platon, içinde yaşadığımız evrenin gerçek olmadığını, akılla ulaşılan ....................................... evreninin gerçek olduğunu savunmuştur. 15. Auguste Comte insanlığın ................................... ve ................................... dönemden geçerek pozitivist döneme ulaştığını savunmuştur. 16. Özlerin kavranılarak kesin bilgiye ulaşılacağını savunan felsefî yaklaşım ....................................... dir. 17. ......................................., insan bilgisinin doğuştan insan zihninde bulunduğunu savunur. 18. Kant, doğru bilgi için hem aklın hem de duyu deneyimlerinin gerekli olduğunu savunarak .................................... görüşüne ulaşmıştır.

12 19. Önemli olanın ispat değil ikna olduğunu ve bilginin göreceliliğini savunan felsefî yaklaşım .................................... adı verilmektedir. 20. Felsefede dil çözülmelerinin yapılarak anlam karışıklığının ortadan kaldırılması gerektiğini söyleyen akım ................................. ...... dir.

1. kesin

6. doğruluk / gerçeklik

11. nedensellik

16. fenomenolojizm

2. bilgi

7. septisizm

12. pragmatizm

17. Rasyonalizm

3. dogmatik

8. temellendirme

13. metodik şüphe

18. kritisizm

4. nesnel

9. akılla

14. idealar

19. sofizm

5. güzel

10. sezgi

15. metafizik / dini

20. analitik felsefe

ünite

Cevaplar

D 1.

Teknik bilginin amacı birtakım araçlar yaparak insan yaşamını kolaylaştırmaktır.

2.

Bilimsel bilgiler dogmatiktir.

3.

“Çoğunluğun üzerinde anlaştığı bilgiler doğrudur.” diyen kurama tümel uzlaşım kuramı adı verilir.

4.

Doğruluk ve gerçeklik birbirinden farklı kavramlar değildir.

5.

Sokrates doğru bilgiye ulaşılamayacağını söylemiştir.

6.

Septikler hiçbir konuda hiçbir yargıda bulunulmaması gerektiğini savunmuşlardır.

7.

Sofistler insan bilgisinin göreceli olduğunu söylemişlerdir.

8.

Platon’a göre, içinde yaşadığımız duyularla bilgisi edinilen evren gerçektir.

9.

Kant, doğru bilgi için hem aklın hem duyumların olması gerektiğini kritisizm adlı görüşüyle açıklamıştır.

10.

“Doğruluk ile fayda özdeştir.” diyen görüşe empirizm adı verilir.

11.

Rasyonalistler insan bilgisinin doğuştan geldiğini savunurken, empiristler bu görüşe karşı çıkmışlar-

Y

dır. 12.

Aklın ve duyumların değil, sezgilerin doğru bilginin ölçütü olduğunu savunan görüşe entüisyonizm adı verilir.

13.

Descartes şüpheyi, doğru bilgiye ulaşmamanın bir amacı olarak görmüştür.

14.

Hegel, insan zihninin doğuştan tabula rasa (boş bir levha) olduğunu söylemiştir.

15.

Analitik felsefeciler sembolik mantığı ve dil analizlerini önemsemişlerdir.

16.

Gazali’nin sezgisel görüşü mistik bir sezgiye dayanır.

17.

Fenomenoloji, nesnelerin özlerinin kavranarak doğru bilgiye ulaşılabileceğini savunmuştur.

18.

David Hume, rasyonalizmin öncülüğünü yapmıştır.

19.

Aristoteles, tekilin bilgisinden genelin bilgisine giden tümevarım yönteminin insanı doğruya ulaştıracağını savunmuştur.

20.

Protagoras ilk Sofist filozoflardan olup “İnsan her şeyin ölçüsüdür.” sözüyle bilginin kişiden kişiye değiştiğini söylemiştir.

13

Cevaplar

2

1. D

2. Y

3. D

4. Y

5. Y

6. D

7. D

8. Y

9. D

10. Y

11. D

12. D

13. Y

14. Y

15. D

16. D

17. D

18. Y

19. Y

20. D

1.

Sanatsal ve dinsel bilginin özelliklerini yazınız.

2.

Temellendirme ne demektir? Açıklayınız.

3.

Tümel uzlaşım kuramının görüşlerini açıklayınız.

14

Septiklerin her şeyden kuşku duymalarının temel nedenlerini açıklayınız.

ünite

4.

5.

Descartes’in şüphesi ile septiklerin şüphesini karşılaştırınız.

6.

Pragmatizmin bilgi anlayışını açıklayınız.

7.

Pozitivizmin

temel

görüşlerini

Comte’un üç hal yasası ile açıklayınız.

15

8.

Platon’un idealar evreni kuramını açıklayınız.

2

4.

fasikül

VA

ESİ F E S L E RLIK F

ÖĞRETEN TEST

1

VARLIK FELSEFESİ 1.

Varlık yalnızca gerçek dünyada var olan değil, düşüncede de var olandır. Filozoflar varlığı ele alırken, böyle bir varlığı da analiz ederler. Örneğin

Felsefe hem dış dünyadaki gerçek var-

Ağrı Dağı’nın gerçekten var olduğunu herkes kabul ederken; Kaf Dağı’nın

lıkları hem düşüncede olan varlıkları

varlığının yalnızca düşüncede olduğu bilinir.

hem de metafizik varlıkları inceler.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Gerçek varlıklar tek tek görünen varlıklardır. B) Felsefenin varlığa yaklaşımı biliminkinden farklıdır. C) Varlığa bütün olarak yaklaşmak insanı yanılgılara götürür. D) Düşünce gerçektir, dış dünyadaki varlıklar düşüncenin yansımasıdır. E) Varlık bütün yönleriyle felsefenin inceleme alanındadır.

2.

Bilimsel devrimin merkezinde yatan kavram, “mekanik doğa” kavramıydı. Bu kavram doğanın belli yasalara göre işleyen bir makine olduğu imgesine dayanıyordu. Doğa bütünüyle maddeden ibaretti ve maddenin uzay ve

Bazı filozoflar asıl varlığın madde oldu-

zamandaki hareketleri güç yasalarınca belirlenmekteydi. Bu hareketler ve

ğunu, maddedeki değişimin diğer varlıklarda değişime yol açtığını savunmuşlardır.

yasalar bilindikçe, doğayı bilmek, onun gizlerini çözebilmek mümkündü.

Bu parçada sözü edilen görüşler aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine uygundur?

A) İdealizm

D) Materyalizm

C) Düalizm

E) Nihilizm

11

2

3.

• Varlık “tin” olarak vardır.

• Varlık “madde” olarak vardır

Nihilistler ve Taocular hariç filozoflar var-

• Varlık hem “madde” hem de “tin” olarak vardır.

lığın var olduğunu savunmuşlardır. Fakat

• Varlık “fenomen” olarak vardır.

Buradaki varlık konusundaki yaklaşımlar aşağıdaki sorulardan han-

varlığın ne olduğu konusunda farklı düşünceler öne sürülmüştür.

gisine yanıt niteliğindedir? A) Varlıkta bir değişim var mıdır? B) Evrenin ilk ana maddesi nedir? C) Varlık nedir? D) Varlık sonlu mudur, sonsuz mudur? E) Varlık nasıl oluşmuştur?

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

B) Fenomenolojizm


Obje, süjeden bağımsız, kendi başına bir varlık değildir. O, süjeye bağlı kalan, onsuz var olmayan bir varlıktır.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Varlık, düşüncenin bir ürünüdür.

1

ÖĞRETEN TEST

Bilen kişi yani özne olmadan varlığın bir anlamı bulunmamaktadır.

B) Dış dünyadaki varlıkların yapısı bilinemez. C) Varlık sürekli bir akıştır. D) Varlıklar kendi içinde türlere ayrılır. E) Maddedeki değişim özneyi değiştirir.

5.

Aynı nehire iki kere girmek mümkün değildir. Oraya giriyoruz ve girmiyoruz; oradayız ve orada değiliz. Çünkü içine daldığımız dalgalar bizden uzaktırlar.

Herakleitos, bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

Herakleitos, evrende değişmeyen tek şeyin değişim olduğunu öne sürmüştür.

A) Aklın çelişkili olduğunu B) Evrende bir değişimin olduğunu C) Varlığın algılanmaya bağlı olduğunu D) Varlıktaki değişimin bir yanılgı olduğunu E) Düşüncenin gerçek olduğunu

6.

Bilim, “var olan”ın temelleriyle, derinlikleriyle uğraşmaz. Bu, felsefenin bir problemidir. Felsefe, ontoloji adı altında “var olan”ın temel yapısını, türlerini, tarzlarını konu edinir.

Bilim sadece görünen varlıklarla ilgilenir.

Bu parçada bilim ve felsefenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

tüm varlıklarla ilgilenir.

Felsefe ise varlığı genel olarak ele alır ve

A) Varlık sorununa yaklaşımlarının farklı olduğu B) Bilimin varlığı genel, felsefenin varlığı parçacı biçimde ele aldığı C) Felsefenin bilimden farklı olarak görünmeyen varlıkları da incelediği D) Varlık konusunda aynı yaklaşımın benimsendiği

3

E) Varlıktaki değişimi araştırdıkları

7.

I. Var olan her şeyin kaynağı sudur (Thales).

II. Her şey sonsuz, sınırsız sayıdaki atomlardan meydana gelmiştir (Demokritos).

III. Her şey ateşten meydana gelir ve yine ona döner. (Herakleitos)

Bu üç düşünürün ortak görüşü aşağıdakilerden hangisidir? A) Varlığın düşüncede olduğunu öne sürmeleri

3

İlk Çağ doğa filozofları evrenin oluşumunu ilk defa akıl ve gözlemle açıklamışlardır. Mitolojiden ve dinlerden bağımsız akılcı açıklamaların yapılması İlk Çağ

B) Evrenin ilk ana maddesini sorgulamaları

doğa filozoflarını felsefenin başlangıcına

C) Varlığın olabilirliğini reddetmeleri

yerleştirmiştir.

D) Ana varlığın bilinemeyeceğini savunmaları E) Evrenin ilk ana unsurunun madde ve ruh olduğunu kabul etmeleri

ÜNİTE TESTİ

1.

VARLIK FELSEFESİ

1

Varlık, değişmeyen, ne ise öyle kalan bir şey değildir; tam

vardır. Fenomen, bizim yaşadığımız dünyada bulunan ve

doğa hem de insan bu değişme ve gelişme sonucu ortaya

bilgisini elde edebildiğimiz yönüdür. Numen ise duyguları-

çıkmıştır.

mızı aşan ve salt akılla hissedebildiğimiz yönüdür. Varlığın numen alanıyla ilgili kesin bilgiler ortaya koymak mümkün

Bu parçadaki görüşe göre “varlık” aşağıdakilerden

A) Varlık bireyin algılamasına bağlıdır.

B) Her şey düşünceden ibarettir.

C) Varlık sürekli bir akış ve oluştur.

D) Madde varlığın temelidir.

E) Asıl varlık birbirine indirgenemeyen madde ve ruhtur.

Çevremizde gördüğümüz tüm varlıklar duyusal dünyayı oluşturur. Bunlar, ideaların kopyalarıdır. İdealar dünyasın-

değildir.

A) Duyguların varlık üzerinde etkisi vardır.

B) Bilme algılamayla sınırlanamaz.

C) Varlık kavranan ideadır.

D) Evrendeki değişimler yanıltıcıdır.

E) İnsanın varlığa ilişkin bilgisi sınırlıdır.

5.

İlk Çağ doğa felsefesinde tek bir ilke aracılığı ile değişik yapıların nitelikleriyle ortak noktalar aranmakta ve onların değişimlerinin açıklanmasına girişilmektedir. Gözlemler

sürekli değişir. Duyusal dünyadaki her şey maddi cinsten-

ana ilkenin değişerek diğer nesnelere dönüştüğünü ortaya

dir.

koymaktadır. Örneğin su buhara dönüşmektedir. Benzer oluşumlar ile ana madde, dünya üzerinde var olan değişik

Platon’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağı-

maddelere dönüşebilmektedir.

dakilerden hangisidir? A) Varlığın temelinde idealar vardır. B) Değişmeyen bir şeyi aramak yanılgıdır. C) Varlığın kendi içinde tutarlı bir yapısı vardır.

11

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine ilişkin bir açıklama yer almaktadır?

A) Evrenin sonu olup olmadığına

B) Bilginin sınırlarının ne olduğuna

C) Varlığın ve evrenin oluşumuna

D) Evrenin durağan olduğuna

E) Evrenin kökeninde ruhun bulunduğuna

6.

Varlık felsefesi “varlık”ı konu alır ve şu tür sorular sorar:

D) Evren maddi ögelerin bir araya gelmesinden

FELSEFE SOSYOLOJİ

Kant’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

da değişme olmadığı halde, duyusal dünyadaki her şey

Kant’a göre varlığın “fenomen ve “numen” olarak iki yönü

tersine sürekli bir gelişme ve değişme halindedir. Hem

hangisiyle tanımlanabilir?

2.

4.

oluşmuştur. E) Varlık algılarımızdan ibarettir.

4

Doğa filozofları sofistlerden, hangi soruları sorduklarına

“Varlık var mıdır, varsa ne olarak vardır?” “Varlığın türleri

ve bu sorulara ne tür cevaplar aradıklarına bakılarak ayrı-

nelerdir?” “Varlığın temel belirlenimleri nelerdir?” “Hareket,

labilmektedir.

oluş bir varlık mıdır?”

Aşağıdakilerden hangisi doğa filozoflarının cevap aradığı temel sorudur?

Buna göre, varlık felsefesinin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğru bilgi olanaklı mıdır?

A) Varlığı insanların faydasına sunmak

B) Varlığın özü ve ana kaynağı nedir?

B) Bilimsel araştırmalara temel oluşturmak

C) Tanrı’nın varlığı bilinebilir mi?

C) Varlığın yapısını ve anlamını irdelemek

D) Evren sonsuz mudur?

D) Varlıktaki değişimi ortaya çıkarmak

E) Varlık var mıdır, yok mudur?

E) Varlıkta madde ve ruh ayrımını belirginleştirmek

ünite

3.


Başlangıçta, ele aldığı konuların doğaüstü varlıklar olması

10. Demokritos’a

1

ÜNİTE TESTİ

göre varlık, birer cisim olan küçük atomlar-

nedeniyle metafizik, doğaüstü ve duyuların ötesindeki var-

dan oluşmuştur. Sonsuz ve sınırsız sayıda bulunan atom-

lıkların disiplini anlamına gelmiştir. Çağımızda metafizik

lar değişen şeylerin ardında değişmeden kalan varlıklardır.

daha farklı anlamda tanımlanmaktadır. Zamanla bilimsel

Atomların birbirleriyle birleşip ayrılması ile nesne ve canlılar

olarak doğrulanamayan tüm önermeler metafizik sayılmış-

oluşmaktadır Ruhsal olayların temelinde de maddi olaylar

tır.

bulunur. Maddi olmayan ve algılanamayan hiçbir şey ger-

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Metafizik kelimesinin ilk defa nerede kullanıldığı

B) Metafiziğe verilen anlamın zamanla değiştiği

C) Bilimlerin metafizik konuları ele aldığı

D) Felsefenin en önemli dalının metafizik olduğu

E) Felsefede konu sınırlandırmasının bulunmadığı

8.

Filozoflar varlığı farklı bir yaklaşımla ikiye ayırarak inceler-

çek değildir.

Demokritos bu sözleriyle aşağıdaki felsefî yaklaşımlardan hangisine dahil edilebilir?

A) İdealizm

B) Varoluşçuluk

C) Düalizm

D) Fenomenolojizm

E) Materyalizm

Yıldızlı Soru 1

ler: İdeal varlık ve gerçek varlık. Gerçek varlık zaman ve mekan içinde yer alan dış nesnel gerçekliktir. İdeal varlıklar zaman içinde yer almayan ve dış nesnel gerçekler gibi somut olmayan, fakat zihinde yer alan varlıklardır. Örneğin

Metafizik, duyularla algılanamayan bir varlığın konusu içinde ele alınırken; bilim duyularla algılanamayan ve deney ötesi olanla uğraşmaz.

matematiğin tüm sayıları ve ögeleri, dış nesnel gerçekler gibi somut bir biçimde var değildir. Varlıkları idealdir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi ideal varlıklar ara-

Buna göre, aşağıdaki sorulard an hangisi metafiziğin incelediği konulardan biri değ ildir? A) Evren sonlu mudur?

sında gösterilemez?

A) Üç sayısı

B) Zümrüdüanka kuşu

C) Peri kızı

D) Güneş

9.

E) Güneş tanrısı

Felsefede idealist dediğimiz bazı filozoflar, insan zihnin-

B)

Evrenin ilk ana maddesi nedir?

C)

Ruh var mıdır? Varsa ölümlü müd

D)

Evrende Güneş’in kaç tane geze

E)

Evrende bir amaçlılık var mıdır?

ür?

geni vardır?

den varlığa geçişin söz konusu olamayacağını, dolayısıyla varlığın bilinemeyeceğini savunmuşlardır. Söz konusu idealist filozoflar, yalnızca insan zihnindeki idelerin, kav-

11. Herakleitos’a göre, evrenin ana maddesi ateştir. Ateş bütün var olanların temelinde bulunan, bütün değişmelerin için-

ramların var olduğunu ve yalnızca onların bilineceğini sa-

de birliğini yitirmeden kalan tek şeydir; bütün karşıtlar onun

vunurlar.

3

içinde erir. Evren hiç durmayan, kesilmeyen bir değişme, bir

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi idealist düşünür-

oluş içindedir. Bu değişme içinde değişmeden kalan bir tek

lerin görüşlerine uygundur?

ateştir; her şey ondan doğar, yine ona döner.

A) Evrende başında ve sonunda aynı kalan bir nesne yoktur.

B) Her şey düşünceden ibarettir, düşüncenin dışında nesnel bir gerçeklik yoktur.

A) Evrende özgürlük var mıdır?

C) Maddedeki değişim düşüncede değişime yol açar.

B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?

D) Düşünceler kişiden kişiye değiştiğinden varlığın yapısı bilinemez.

C) Varlık nedir?

D) Varlık değişken midir?

E) Evrende bir düzen var mıdır?

E) İçinde yaşadığımız varlık dünyası gerçektir.

Parçada, varlık felsefesinin hangi sorusuna değinilmemiştir?

5

ÜNİTE TESTİ

1.

VARLIK FELSEFESİ

2

Metafizik, var olanı, bize göründüğü gibi ele almaz; bir

olamayacağını, onların var oluşunun bir özne tarafından

lık” diye adlandırır. Bilen özneden bağımsız olarak, kendi

algılanmış olmakla mümkün olacağını savunan felsefî

başına var olan, deneyin ötesinde bulunan bu asıl varlığa

akımdır.

kozmozun varlığını kanıtlamak, metafiziğin amaçları arasındadır. Bu parçaya dayanarak metafizik ile ilgili aşağıdaki yar-

A) Duyularla algılanan alanı inceleyen bir etkinliktir.

B) Varlığın arkasındaki asıl varlığı arayan bir disiplindir.

C) Her filozofun ele alış biçimi farklıdır.

D) Doğru bilgiye ulaşmanın yollarını gösterir.

E) Varlığın madde olduğunu savunan bir öğretidir.

2.

Hegel, varlığı ideanın görünüşleri, oluşumları olarak kabul

A) Varlıklar yarar sağlıyorsa gerçektir.

B) Metafizik varlıklar sezgilerle bilinebilir.

C) Varlık insan düşüncesinden bağımsız olarak dış dünyada bulunur.

D) Varlık karşıtların birliği ile oluşur.

E) Var olmak düşünceyle algılanmaya bağlıdır.

5.

Evren, bütünü bakımından makine gibi bir varlık değil, sürekli oluş içinde bulunan canlı bir organizma gibidir. Bize

eder. Ona göre gerçek olan her şey gerçekliğini idea’dan

verilmiş olanı incelersek gerçekten var olanın, içinde olay-

alır. İdea, süje ile objenin, sonlu ile sonsuzun, ruhla bede-

ların akışından başka kalıcı olan hiçbir şeyin olmadığını,

nin birliğidir. Buna göre Hegel’in idea görüşü için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi idealizmin görüşüne uygundur?

gılardan hangisine ulaşılabilir?

İdealizm, varlıkların insan zihninden bağımsız olarak var

asıl varlık olduğunu düşünür. Bu asıl varlığı “kendinde var-

yönelir. Bu varlığı kanıtlamaya çalışır. Tanrı’nın, ruhun,

4.

her şeyin öncesiz-sonrasız bir süreç olduğunu görürüz.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir?

A) Varlık ve düşünceyi bir olarak gördüğü

A) Evrenin bir sonunun bulunduğu

B) Duyulardan yararlanmak gerektiğini savunduğu

B) Evrende değişim olduğunun bir yanılgı olduğu

C) Kendisinde zıtlıklar taşıdığını öne sürdüğü

C) Maddenin gerçek olduğu

D) Tanrı’yı açıklama amacı güttüğü

D) Varlığın sürekli değiştiği

E) Varlık sayısı kadar olduğu

E) Varlığın bir yokluk olduğu

6.

Herakleitos, varlığı oluş veya akış içinde kabul edip her şe-

6 Herakleitos’a göre her şey akar. Aynı ırmağa iki kere girilemez, çünkü her girişte üzerinden başka sular geçer. Bu başkalaşım, aynı olanın, kendi karşıtı haline geçmesinden

yin değiştiğini öne sürmüştür. Buna karşılık Parmenides’e

başka bir şey değildir. Görünen, görünmeyen haline gelir; büyük küçükle, küçük büyükle beslenir.

Herakleitos’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Her şey kendi içinde karşıtına dönüşerek değişir.

B) Evrende değişimin olduğunu düşünmek bir yanılgıdır.

C) Evreni insan biçimlendirir.

D) Varlık, bilinçten bağımsız bir gerçekliktir.

E) Sürekli değişen varlığın bilgisine ulaşılamaz.

göre varlık durağan ve değişmez “Bir”dir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Varlık konusunda bir görüş birliğinin bulunmasıyla

B) Varlığın madde olduğunun kabul edilmesiyle

C) Varlık konusunda düşünürlerin farklı görüşler sergilemesiyle

D) Düşünürlerin varlığın yapısını sorgulamalarıyla

E) Varlık açıklamalarının birtakım varsayımlara dayanmasıyla

ünite

3.


Varlık felsefesi; Varlık var mıdır? Varlığı varlık yapan ana madde nedir? Varlık birlik midir, çokluk mudur? türünden rın varlık hakkındaki sorgulamasının tek tek bireysel var-

• Varlığın ana maddesi nedir?

lıklar üzerinde olmadığı açıktır.

Bu sorular felsefenin hangi disiplini ile ilgildiir?

Bu parçaya göre filozoflar, varlığı aşağıdakilerden

A) Din felsefesi

C) Ahlak felsefesi

A) Tutarlı

8.

Ben varım, nasıl oluyor da varım?

• Varlık nasıl oluşmuştur?

hangisiyle ele almaktadırlar?

B) Sistemli

D) Akılcı

C) Genel

E) Maddeci

B) Siyaset felsefesi D) Bilgi felsefesi

E) Varlık felsefesi

Felsefede akıl yoluyla kavranan varlık somut bir nesne olduğu gibi, idea veya ruh da olabilir. Her ne olursa olsun,

Yıldızlı Soru 2

felsefe varlığı varlık olarak inceler.

ÜNİTE TESTİ

sorulara cevaplar arar. Bu sorular, incelendiğinde filozofla-

10. •

2

Buna göre, felsefenin varlığa yaklaşımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Değişen varlıkları ele aldığı

B) Metafizik varlıkları incelediği

C) Çelişkili yargılardan kaçınıldığı

D) Görünen varlıkları sorguladığı

E) Varlığı genel olarak ele aldığı

Gerçek varlık, boşluk ile atomlardı r. Doğada bütün olup bitenler, atomların boş uzay içind eki hareketlerinden meydana gelir. Boş uzay yüzünden atomlar hareket olanağını kazanır. Evrendeki oluş a kesin bir zorunluluk egemendir. Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisine uygundur? A) B)

İdealar evrenini savunan Platon’a Mekanik nedenselliği savunan Dem

okritos’a Ruh ve maddeyi birleştiren Descarte s’e D) Her şeyin değiştiğini söyleyen Whitehead’a E) Varlığı fenomen olarak göre n Husserl’a C)

9.

Descartes’e göre, ruhla madde arasında bir ilişki yoktur. Bunlar, mutlak olarak birbirinin zıttıdır. Dolayısıyla birbirlerine indirgenerek açıklanamazlar. Ona göre ruh ve madde,

11. Var olmayan bir şeye var demeye kalkışmak çelişkidir. Her

çelişkili düşünce ise yanlıştır. O halde doğru düşünmek istiyorsam, çelişkisiz düşünmeliyim, çelişkisiz düşündüğüm sürece düşüncelerim doğrudur. Demek ki çelişki, yanlış düşündüğümün bir göstergesidir. Çelişkisiz düşünmek, var olanı düşünmektir. Var olmayanı düşünmek ise çelişkinin ta kendisidir.

doğru zamanı gösteren birer saat gibi işler. Başka deyişle, birindeki değişme diğerini etkilemez. Ruh maddeye, madde ruha dönüşmez.

Buna göre, Descartes’in varlık görüşü aşağıdakilerden hangisidir?

3

Parmenides’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varlığın bilgisine “öz”ler kavranarak ulaşılabilir.

B) Varlık bir oluş, bir değişimdir.

A) Varlık hem düşünce hem de maddedir.

B) Düşünce, maddeyi yaratmaktadır.

C) Evrendeki her şey bir oluş, bir akış içindedir.

C) Düşünceyi üreten maddedir.

D) Maddenin değişmesi karşıtların savaşı ile olanaklıdır.

D) Varlık vardır, yokluk yoktur.

E) Tanrı’nın verdiği akıl, gerçektir.

E) Varlık, yokluktur.

7

ÜNİTE TESTİ

3

VARLIK FELSEFESİ

1.

Duyular dünyası hakkında mükemmel olmayan bilgilerimizi beş duyumuzu kullanarak edinebiliriz. Duyular dünyasındaki her şey için, “her şeyin değiştiği” ve “hiçbir şeyin sonsuza kadar var olmadığı” gerçeği geçerlidir. Duyular dünyasındaki hiçbir şey var değildir; burada, bir şeyler ortaya çıkar ve sonra ortadan kaybolur.

4.

Descartes, zihinde bazı şeyler olduğundan ve kendisinin bunları düşündüğünden emindir; fakat zihnindeki bu şeylerin nesnel bir dünyaya karşılık olduğundan, onları uygun bir şekilde yansıttığından emin değildir. Bu görüşünde Descartes, öznenin varlığını tasdik etmiştir, nesnenin değil.

Platon, bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisini savunmaktadır?

Descartes bu görüşünde aşağıdakilerden hangisinden kuşku duymaktadır?

A) Evren gerçek varlıklar alanıdır.

A) Düşünen bir varlık olmasından

B) Varlık tek bir ögeyle açıklanamaz.

B) Varlığın var olmasından

C) Varlığın tümünün bir kaynağı ve sonu vardır.

D) Duyusal dünya gerçeklikten yoksundur.

C) Düşüncenin dış dünyada bir karşılığının bulunduğundan

E) İdeaların bir gerçekliği yoktur.

D) Akıl ilkelerinin doğuştan geldiğinden

E) Varlığın bütün olarak incelenebilmesinden

Doğa felsefesinde, filozofların aynı konuda karşıt, hatta çelişik görüşler öne sürmelerinden dolayı sofistler, konu olarak insanı, insanın bilmedeki imkan ve sınırlarını sorgulamaya başlamışlardır. İyonyalı filozofların, arkhe olarak maddi bir ilkeyi belirledikleri yerde, Pythagorasçılar arkhe olarak formel bir ilkeyi belirlemişlerdir. Bazıları varlığın tek maddeden türediğini ileri sürerken, diğer bazıları varlığın temeline birçok madde yerleştirmişlerdir.

5.

Bu parçada doğa felsefesinin hangi özelliği taşıdığı öne sürülmektedir?

Hiçbir şey yoktur; eğer bir varlık olsaydı bu ancak ezeli ve ebedi olabilirdi. Ezeli ve ebedi olan bir varlık sonsuzdur. Sonsuz bir varlık, kendisine sınır koyacak olan mekanda ve zamanda bulunmaz. O halde hiçbir yerde değildir ve hiçbir yerde olmayan şey yoktur.

Gorgias bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Var olmak algılanmış olmaktır.

B) Varlıkları yaratan düşüncedir.

C) Asıl gerçek madde olarak vardır.

D) Varlık diye bir şey söz konusu değildir.

E) Varlık konusunda insan bilgisi sınırlıdır.

6.

Varlığın ruh, düşünce, kavram veya manevi varlık olduğunu savunan düşünürler, insan zihninden bağımsız veya bağımlı bir varlığın var olduğunu kabul ederler. Fakat bu varlığın somut ve maddi değil de soyut, zihinsel olduğunu ileri sürerler.

Bu parçada sözü edilen görüşler aşağıdaki felsefî yaklaşımlardan hangisine uygundur?

2.

A) Varlığı tek bir unsurla açıklama B) Bir görüş birliğinde bulunmama C) Varlığı Tanrı’yla açıklama

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Aralarında bir uzlaşma olma E) Yarara dönük bilgiyi araştırma

3.

Ruhun görevi bedene bağlıdır, ama bundan dolayı beden ile ruh aynı şey olmazlar. Ruhun, organizmaya bağlılığı yanında kendine özgü bir yapısı da vardır. Her var olan şey, hem cisimsel hem de ruhsal bir niteliktedir.

Bu parçadaki görüş aşağıdakilerden hangisiyle paralellik gösterir?

A) Varlık, birbirine indirgenemeyen madde ve düşünceden oluşur.

B) Asıl varlık maddedir, madde düşünceyi belirler.

C) Varlıkta sürekli bir değişim gözlenmektedir.

A) Egzistansiyalizm

B) İdealizm

D) Düşüncenin dışında nesnel bir gerçeklik yoktur.

C) Nihilizm

D) Materyalizm

E) Ruhun yapısı bilinemez.

E) Fenomenolojizm

ünite

8


Gorgias’a göre;

• Bir şey yoktur; çünkü olsaydı bu ya olmuş ya da önce-

ÜNİTE TESTİ

9.

Dünya, su üzerinde yüzen düz bir disktir ve su, her şeyin var oluş nedenidir.

siz olurdu. Her iki durum da varlığı geçersiz kılar.

• Bir şey var olsaydı da biz bunu bilemezdik; çünkü var

Bu cümlede aşağıdaki görüşlerden hangisi savunulmaktadır?

A) Varlık konusunda fizik ötesi varlıkların gerçeklikleri sorgulanabilir.

B) Maddenin biçim değiştirerek zenginleşmesi diyalektik yasalara göredir.

olanın bilgisi olsaydı, var olan düşünülmüş olan olurdu. Var olmayan düşünülemez ve dolayısıyla yanılma olmazdı.

3

C) Evren sınırlı bir varlıktır.

• Bilseydik de başkalarına bildiremezdik; çünkü bildirme

D) Varlıkların kaynağı bir ve aynıdır.

sözlerle olur. Söz ise varlıkla aynı şey değildir. Biz bir

E) Evren Tanrı’nın gücüyle oluşmuştur.

başkasına kırmızı rengini tasarımını nasıl bildirebiliriz?

Yıldızlı Soru 3

Gorgias bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Varlıkta bir değişimin olduğunu

B) Varlığın gerçekliğinin bilinemeyeceğini

C) Varlığın sadece düşüncede bulunduğunu

D) Varlığın sonsuz olduğunu

E) Varlığın sezgi ile bilinebileceğini

Platon’a göre idealar, nesnelerin ilk örnekleridir. Tanrı bu ilk örneklere bakarak yeryüzündeki nesneleri yaratmıştır Yeryüzündeki oluş içinde bulunan duyusal varlıklar da bunların kopyalarıdır. Meydana gele n, boyuna değişip yok olan nesneler, idealardan pay alma ları yüzünden belli bir şey olur. Cisimler dünyasının gerç eklik derecesi, idealar dünyasının gerçekliğinden daha azdı r. Çünkü biri asıl, diğeri de bunun kopyasıdır. Düşünürün bu görüşüne dayana rak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz?

A) B) C) D)

Gerçek olan idealar evrenidir. İçinde yaşanılan dünya bir yansımad

an ibarettir.

Bu dünyadaki nesnelerin varlık nede

ni idealardır.

İdealar evrenine düşünceyle, bu evrene ise duyumlarla ulaşılır.

E) Gerçek varlık maddedir, düşü nce maddenin bir yansımasıdır.

9

8.

Varlık felsefesi ilk defa Eski Yunan’da doğa filozoflarının, varlığın ana maddesinin (arkhe) ne olduğunu sormalarıyla

10. Varlığı, maddi olmayan tinsel varlık olarak kabul eden filozoflar, varlığın idea cinsinden olduğunu ileri sürmektedirler. İdea, beş duyu ile kavranamayan fakat düşünce ile kavranan varlıktır.

ortaya çıkmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi varlığın ilk maddesini sorgulamaktadır?

3

A) Her şeyin kendisinden çıktığı öz nedir?

B) Varlıkta bir değişim var mıdır?

C) Varlıklar nasıl sınıflandırılabilir?

D) Varlığın bir varoluş amacı var mıdır?

E) İnsan varlığı bilebilir mi?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi idea cinsinden bir varlık örneğidir?

A) Vahşi hayvanlar

B) Denize paralel dağlar

C) Asal sayılar

D) İşleyen saatler

E) Fotosentez yapan bitkiler

ÜNİTE TESTİ

1.

VARLIK FELSEFESİ

4

I. Nihilizm varlığın var olmadığını, varsa da bilinemeye-

4.

ceğini, bilinse de anlatılamayacağını iddia eder.

gibi gazlı, buz gibi katı cisimler suyun seyrekleşmesi veya yoğunlaşması sonucu varlığa gelen iki değişik varlık türü

II. Realizme göre varlık insan onu algılasa da algılama-

olduğuna göre var olan her şey aslında suyun değişik bi-

sa da dış dünyada bulunmaktadır.

Bu iki görüşle varlık felsefesinin hangi sorusuna yanıt aranmaktadır?

Thales’e göre her şeyin aslı, arkhesi sudur. Su buharı

çimleridir.

Thales bu görüşleriyle varlık felsefesinin hangi sorusuna yanıt aramaktadır?

A) Varlığın kökeni nedir?

B) Evren nasıl oluşmuştur?

C) Varlıkta bir değişme var mıdır?

D) Varlığın bir sonu var mıdır?

E) Varlık var mıdır, yok mudur?

A) Evrenin bir sonu var mıdır?

B) Evrenin ilk ana maddesi nedir?

C) Varlık var mıdır, yok mudur?

D) Varlık bir çokluk mudur?

E) Evrende bir düzenlilik var mıdır?

5.

Issız bir ormanda devrilen bir ağacın sesi onu duyan kimse olmadığı sürece yoktur. Bu durumda ne zaman vardır ne de ağaç.

2.

Bilim adamı, “Acaba varlık algılarımızdan mı ibarettir, yok-

gisidir?

sa bu algılarımızın dışında, onlara kaynaklık eden varlıklar var mıdır?” gibi soruları cevaplamaya çalışmaz. O, ken-

A) İnsan bilgisi kişiden kişiye değişir.

olayları ve nesneleri araştırmakla yetinir.

B) Bilgi duyuların akılla işlenmesi sonucu oluşur.

Buna göre, bilimin varlık anlayışı aşağıdakilerden

C) Var olmak bireyin algılamış olmasına bağlıdır.

D) Duyuların bilgisi gerçeğe ulaşmayı engeller.

E) İçten gelen sezgiler doğru bilginin ölçütüdür.

6.

Bu dünyadaki hiçbir şey olduğu gibi durmaz. Her şey

disine duyular aracılığıyla verilmiş olan varlık alanındaki

hangisidir?

A) Akılcı

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu parçada dile getirilen görüş aşağıdakilerden han-

B) Sezgici

D) Maddeci

C) Oluşçu E) İdealist

11

her zaman farklılaşır. Yok oluncaya kadar şeyler, farklı yollardan varlığa gelirler. Var oldukları süre içinde iki an

10

yoktur ki, birbiriyle aynı olsun. Evrendeki her şey böyledir. Belki evrenin kendisi de bu şekildedir. Şeyler dedikDemokritos’a göre varlık sonsuz sayıda ve sonsuz küçük-

lerimiz, gerçekten durağan nesneler değildir. Sürekli oluş

lükteki atomlardan meydana gelir. Atomlar öncesiz ve son-

hâlindedirler.

rasızdır, en baştan beri vardır. Ona göre ruh da atomlardan meydana gelir. Ruh en ince, en düzgün ve en hareketli atomlardan oluşur. Bu atomlar çokluk hâlinde birleşince duygu kazanır.

Demokritos’un bu görüşleri aşağıdaki felsefi yaklaşımlardan hangisine uygundur?

A) İdealizm B) Egzistansiyalizm

C) Oluşçuluk D) Fenomenolojizm

E) Materyalizm

Bu parçadaki görüş aşağıdaki filozoflardan hangisine uygundur?

A) Evrende sürekli bir değişim vardır diyen Herakleitos’a

B) Evrende atomlardan oluşmuş maddeler gerçektir diyen Demokritos’a

C) Her şeyin aslı idealar evrenindedir diyen Platon’a

D) Hem madde hem de ruh gerçektir diyen Descartes’e

E) Fenomenlerin özleri kavranmalıdır diyen Edmund Husserl’e

ünite

3.


ÜNİTE TESTİ

Metafizik, duyu organlarının bildiği, algıladığı şeyleri dış-

10. Pythagoras’a göre tüm evren, tıpkı matematiksel simgeler

lar. Soyut olan varlığın temeline ilişkin, bilim insanlarınca

ve önermeler gibi düzenli, oranlı ilişkisel uyumdan oluş-

açıklanamayan soyut problemlere yanıt arar.

muştur. Her sayının belirli bir kavramsal karşılığı vardır. Belirli bir sayı, kendisine özgü özellikleriyle, sözgelimi

Buna göre aşağıdakilerden hangisi metafiziğin sorula-

adalet kavramın birin, başka sayı ruhun, bir diğeri de aklın

rından biri değildir?

A) Ölümden sonra yaşam var mıdır?

B) Ruh ve beden ilişkisi nasıldır?

C) Olgular arasındaki neden-sonuç ilişkisi nedir?

D) Evrenin ilk ana unsuru nedir?

E) Tanrı var mıdır?

8.

4

karşılığıdır.

Pythagoras’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varlık aklın kavrayabilme gücüyle sınırlıdır.

B) Dış dünyanın varlığı insan düşüncesine bağlıdır.

C) Evren bir sayı uyumudur.

D) Evren olmuş bitmiş bir şeydir.

E) Varlığın temeli maddi atomlardır.

Yıldızlı Soru 4

“Evren, madde, insan, ruh” gibi konuları inceleyen felsefe disiplini aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ontoloji B) Epistemoloji

C) Etik D) Aksiyoloji

Güneş sisteminde kaç tane geze genin olduğu, bizim orada kaç tane olacağını düşünme mize, olmasını istememize veya araştırmamıza bağl ı olarak değişmez. Yine elektronların varoluşları veya dayandığı temeller bizim inandığımız teoriler olmadan da vardır. Bu parçadaki görüş aşağıdakilerd en hangisine “karşı tez” oluşturur?

E) Estetik

A) B) C)

9.

D)

Savaş, yıkım ve yeniden oluşum, bu değişimin şeklidir.

E)

Çelişki hep vardır ve sürekliliği sağlar. Zıtlıklar uyuşmadığı durumda savaşta uyuşmak için hareket ederler. Savaş her

Varlıkta sürekli bir değişim yaşanma ktadır. Her şey düşünceden ibarettir, düşü ncenin dışında nesnel bir dünya yoktur.

Evrenin ana unsuru maddedir. Varlıkların özleri kavranamaz ve

bilinemez. Varlık hem madde hem de ruhtan oluşmuştur.

11

şeyin babası, her şeyin kralıdır; kimine Tanrı der, kimini insan kimini köle yapar, kimini özgür. Zıtlıkların savaşı bu zıtlıkları sürekli birbirine çevirir. Logos birliğin ifadesidir,

11. Çevremizde gördüğümüz gülleri duyularımızla kavrıyoruz. Gülü renginden, kokusundan, biçiminden bağımsız olarak düşündüğümüzde, geriye gül kavramı, ideası yani özü kalır. İşte bu öz, başka varlığa indirgenemeyen gerçekliktir.

değişim hep yaşanır ve burada süreklilik savaş ile devam eder. Böylece çokluk aslında bize birliği gösterir.

Bu parçaya göre değişim sürecinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmaktadır?

3

A) Karşıtların birliği

B) Maddenin sonsuzluğu

C) Bireyin algıları

D) Madde ve ruh ikilemi

E) Hiçlik ve yokluk

Bu parçadaki görüş aşağıdaki düşünürlerden hangisine uygundur?

A) Fenomenolojik yöntemi savunan Edmun Husserl’e

B) Materyalizmi savunan Thomas Hobbes’e

C) Varlığın farklı bir evrende olduğunu söyleyen Platon’a

D) Evrende sürekli bir değişimin olduğunu savunan Whitehead’a

E) Varlığın olmadığını savunan Gorgias’a

1.

Felsefede varlık ....................................... varlık ve ....................................... varlık olarak ikiye ayrılır.

2.

Felsefe, bilimden farklı olarak varlığı ....................................... olarak ele alır.

3.

Tanrı’nın varlığı, evrenin yapısı, öz, cevher, güç, sebep, ruh, amaçlılık gibi konuları ele alan felsefe dalına ................................. ...... adı verilir.

4.

Varlık genel olarak varlıkla uğraşan felsefe bölümüne ....................................... adı verilmektedir.

5.

İlk Çağ Yunan filozoflarından Thales, Herakleitos, Anaximenes, Anaximandros evrenin ....................................... araştırmışlardır.

6.

“Varlık var mıdır?” sorusuna “Yoktur” diye yanıt veren felsefi yaklaşıma ....................................... adı verilmektedir.

7.

İnsan bilincinden ve algısından bağımsız olarak varlığın mevcut olduğunu ileri süren görüşe ................................ adı verilmektedir.

8.

“Bir kez yıkandığınız ırmakta bir daha yıkanamazsınız.” görüşünü öne süren Herakleitos, evrende sürekli bir ............................ ........... olduğunu savunmuştur.

9.

“Evrende süreklilik ve yaratıcılık vardır.” görüşünü öne süren düşünür ....................................... dır.

10. Farabi, varlığı ....................................... varlık ve ....................................... varlıklar olarak ikiye ayırmıştır. 11. Hegel evrendeki oluşumun tez, antitez, sentez basamaklarından geçtiğini savunarak ....................................... yöntemi kullanmıştır. 12. Demokritos atomcu görüşüyle ....................................... savunmuştur.

12 13. Descartes’in varlığın yaratılmış ruh ve madde gibi iki cevherden meydana geldiğini savunduğu görüşüne .................................. ..... adı verilmektedir. 14. Husserl’e göre ....................................... “görünen şey”, “olay” demektir.

1. gerçek / düşünsel

6. nihilizm

11. diyalektik

2. genel

7. realizm

12. materyalizmi

3. metafizik

8. değişimin

13. düalizm

4. ontoloji

9. Whitehead

14. fenomen

5. ilk ana maddesini

10. zorunlu / mümkün

ünite

Cevaplar

D 1.

Felsefe, sadece görünen varlıklarla ilgilenir.

2.

Bilimin varlığı ele alış tarzı felsefeden farklıdır.

3.

Genel olarak metafizik, görünenin ötesi ile ilgilenir.

4.

Felsefenin varlıkla ilgilenen dalına epistemoloji adı verilir.

5.

Thales, evrenin ilk ana maddesinin su olduğunu öne sürmüştür.

6.

İlk Çağ Yunan doğa filozofları insan ve toplum konusuyla ilgilenmişlerdir.

7.

Bilinmeyen konularda araştırma yapmasına rağmen metafizik günümüzde de varlığını sürdürmek-

Y

tedir. 8.

Taocu görüş, varlığın var olduğunu kabul etmektedir.

9.

Varlığın olmadığını öne süren felsefî görüşe nihilizm adı verilmektedir.

10.

Dış dünyadaki varlığın bireyde bağımsız olarak var olduğunu savunan görüşe realizm adı verilmektedir.

11.

Herakleitos, evrende değişmenin olamayacağını savunur.

12.

Platon, idealar evreni görüşüyle varlığın madde olduğunu öne sürmüştür.

13.

Evrende her şeyin karşıtıyla birlikte var olduğunu savunan görüşe zıtların birliği adı verilmektedir.

14.

Varlığın madde olduğunu savunan felsefî görüşe materyalizm adı verilir.

15.

Varlığın hem madde hem de ruh olduğunu savunan felsefî yaklaşıma fenomenolojizm adı verilmektedir.

16.

Husserl’a göre fenomen, görünmeyen saf bilinç olayıdır.

13

Cevaplar

3

1. Y

2. D

3. D

4. Y

5. D

6. Y

11. Y

12. Y

13. D

14. D

15. Y

16. D

7. D

8. Y

9. Y

10. D

1.

Bilimin ve felsefenin varlığı ele alış tarzlarını açıklayınız.

2.

Metafizik nedir? Bu konudaki düşünürlerin görüşlerini yazınız.

3.

İlk Çağ doğa filozoflarının evrendeki ilk ana maddesini araştırmalarının nedenlerini yazınız.

4.

Metafiziğin varlıkla ilgili temel sorularını yazınız.

5.

Nihilizm ve taoizm görüşlerini açıklayınız.

ünite

14

6.

Herakleitos’un varlığa ilişkin görüşlerini açıklayınız.

7.

Platon’un idealar evreni kuramını açıklayınız.

8.

Aristoteles’in varlık anlayışını açıklayınız.

9.

Materyalizmin ana görüşlerini açıklayınız.

10. Fenomenolojik anlayışın temel görüşlerini yazınız.

3

15

5.

fasikül

Sİ ELSEFE

orunu

ürlük S g z Ö e v arı F K avraml K A l L e m H nu Te A r? Soru fesinin ı e d ı s l e m F r a Ahlak Yasası V k a l h A l Evrense

ÖĞRETEN TEST

1

AHLAK FELSEFESİ

rı ve Özgürlük Sorunu Ahlak Felsefesinin Temel Kavramla

1.

Dünyadaki kötülük hemen hemen hep, bilmemekten gelir; iyiyi isteme de aydınlanmamışsa, kötüyü isteme kadar zarar verebilir.

Bazı filozoflar ahlaki davranışta bilgili olmayı önemsemişlerdir. Bilgi olmadan iyi

Bu cümlede anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) İyi ve kötüyü ayırt edebilecek bir ölçüt bulunmamaktadır.

ve kötünün anlamı olmaz.

B) Her insanın iyi kadar kötü yönleri de bulunmaktadır. C) Eylem bilgiye dayanmasa da ödev duygusuyla yapılmışsa iyidir. D) Açıklık kazanmamış bir iyilik çabası olumsuz sonuçlara yol açabilir. E) Eylemin hangi amaçla yapıldığı önemlidir.

Düşünürler bir felsefi soruna birçok cevap verebilirler. Bu durum felsefenin öznellik özelliğiyle ilgilidir.

2.

“Ahlaki eylemin amacı nedir? sorusuna;

– Demokritos: Ölçülü olma, hareketlerde uyum ve temizliktir;

– Epiküros: Acıdan uzak oluş ve hayattan haz almadır;

– Kant: Mutluluk değil, ödevdir, cevabını vermiştir.

Buna göre, ahlaki eylemle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Evrensel olduğu B) Sosyalleşme sürecinde şekillendiği C) Ortak bir anlayışın olmadığı D) Sonucun önemsendiği E) İyi niyetle gerçekleştirildiği

2

11 Sartre, insanın özgür olduğunu, özgürlükle sorumluluğun da bir paranın iki yüzü gibi ayrılmaz olduğunu söylemiştir. Sade-

3.

Sartre’a göre, dünyada genel bir ahlak yasası yoktur; çünkü insana yol gösterecek bir işaret yoktur. Bu işaretlerin var olduğu kabul edilse bile,

ce insanda varoluş özden önce gelir.

onları yorumlayan, taşıdıkları anlamı seçen yine insandır. İnsan karar verirken tek başınadır, tüm sorumluluk onun omuzlarındadır.

Sartre’nin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Yaşamın temel amacı olabildiğince haz almaktır. B) Mutluluk, bireyin eylemlerinin sonucudur. C) İnsan özgürdür ama eylemlerinden sorumlu değildir. D) İnsan değerlerini kendisi oluşturarak yolunu özgürce seçer. E) İnsanın karar vermesinde vicdanı yeterlidir.

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

AHLAK FELS

EFESİ Ahlak Felsefesinin Temel Kavramla rı ve Özgürlük Sorunu 4.

1

ÖĞRETEN TEST

Bir çiçek ya da bir böcek kendini kendi yapmaz. Çünkü onların bir özleri bir de varlıkları vardır. Burada öz varoluştan önce gelir. Çiçek, çiçek özü-

ne uyarak çiçek olur. Ancak insan farklıdır. İnsanda varoluş özden önce

İnsan, hayvan ve bitkiden, cansız varlık-

gelir. İnsan önce vardır ve sonra ancak öyle ya da böyledir.

lardan özgürce davranışlar sergilemesiy-


le ayrılmaktadır.

A) İnsanın özgürlüğü arttıkça başkalarına karşı sorumluluğu azalır. B) Kendi özünü özgürce oluşturabilen tek varlık insandır. C) Her eylem başka bir eylemle desteklendiğinde anlam kazanır. D) Yaşamın temel amacı güçlü olma isteğidir. E) Mutluluk bilgi sahibi olmaya bağlıdır.

5.

• Dini yargılar inanca dayalı olup hiç değişmediği halde, ahlaki yargılar akla dayalıdır ve değişir.

• Estetik yargılarda duygu ve hayal gücü, ahlaki yargılarda akıl egemendir.

Din, estetik, bilim yargıları ahlaki yargılardan farklıdır.

• Bilim yargıları evrenseldir. Tüm insanlar tarafından kabul edilir; ahlaki yargılar görecelidir.

Burada ahlak felsefesinin hangi sorusuna yanıt aranmaktadır? A) Ahlak yargısını diğer yargılardan ayıran nitelikler nelerdir? B) Evrensel ahlak yargıları var mıdır? C) İnsan mutluluğa nasıl ulaşır? D) İnsan eylemlerinin amacı nedir? E) İnsan ahlaki eylemlerinde özgür müdür?

3

6.

Yasalar, bireyin suç işlemesine dışsal bir güç olarak engel olduğu gibi, vicdan da bireyin suça yönelmesini engelleyen içsel bir güçtür. Yasaları yüce yapan, içinde barındırdığı adalettir. Vicdanı yüce yapan ise, bireyin kendi varlığının sesini dinleyerek yaptığı ahlaki iyi davranıştır.

Bu parçada yasalar ve vicdanın aşağıdakilerden hangisine yardımcı olduğundan söz edilmektedir? A) Bireyin haz dolu bir yaşam sürmesine B) İnsanın empati yapmasına

4

C) İnsanların bilgili kılınmasına D) Eylemin sezgiye dayanmasına E) Toplumsal kontrolün sağlanmasına

Hırsızlık ahlakta kötü bir davranış olarak nitelendirilirken, yasalarda da suç olarak değerlendirilir.

ÖĞRETEN TEST

2

AHLAK FELSEFESİ

r? Sorunu Evrensel Ahlak Yasası Var mıdı

1. Kant, ahlakın nesnel dayanaklarının olduğunu savunmuştur. Ona göre ahlak

Kant’a göre ahlaksal eylemin amacı mutluluk olamaz; çünkü mutluluk subjektif bir kavramdır. Yani kişiye göre değişir. Ve nitekim ondan önceki filozoflar mutluluk için farklı şeyler söylemişlerdir. Kimine göre erdem “iyi”, bir başkasına göre de doğaya uygun yaşama “iyi” olmuştur. Oysa ahlak yasası herkes için aynı olmalı ve aynı kalmalıdır.

yasaları kişiden kişiye değişmez.

Kant, bu görüşüyle ahlak yasasının aşağıdaki özelliklerinden hangisine sahip olması gerektiğini savunmuştur? A) Kendi içinde tutarlı olma B) Evrensel özellikler taşıma C) Bireysel çıkarları koruma D) Bireyi özgür kılma E) Sorumlulukla yerine getirilme

2.

Sokrates, hiç kimsenin bilerek kötülük yapmayacağını ileri sürer. Böyle olunca eğitime çok büyük bir görev düşmektedir; çünkü ahlaklı davranışlar, erdemler, değerler insanlara öğretilebilir. Eğer erdemler öğretilebilir-

Sokrates’e göre ahlak bir bilgi sorunudur. Bilgi ile eylem arasında bağlantı kuran Sokrates, bilgili insanın iyi davranışlarda

se, ahlaklı insan sayısı çoğalır.

Sokrates’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

bulunacağını öne sürmüştür.

A) Ahlaklı davranış bilgili olmakla sağlanabilir. B) Evrensel bir ahlak yasası yoktur. C) Ahlak insanlar tarafından uydurulmuş boş sözlerdir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

D) Temel gereksinimler ahlaki eylemin değerlendirilmesini etkiler.

11

E) Haz, bütün eylemlerin amacı olmalıdır.

4

3.

İyi, kendisi için değil, verdiği ya da vereceği yarar için istenir. Örneğin para harcamak kendi başına iyi değildir. Ancak bir şeyler satın almak, rahat yaşamak için iyidir.

Bu parçada bir eylemin iyi olup olmadığı aşağıdakilerden hangisine

dalıdır.” Bu görüş ahlak alanına taşındı-

göre değerlendirilmektedir?

ğında “iyi” bireye sonuçta fayda sağlayan

A) Eylemin iyi niyetle yapılmasına

eylem olmaktadır.

B) Bireyin mutluluğunu sağlamasına C) Azla yetinebilmeye D) Eylemin sonuçlarına E) Ödev ahlakına uygun olmasına

ünite

“Faydalı olan doğrudur, doğru olan fay-

AHLAK FELSEFESİ

Evrensel Ahlak Yasası Var mıdı r? Sorunu

4.

Evrensel ahlak yasasıyla ilgili olarak,

• Hengri Bergson, “Kendi sezgine uy ki hem kendin hem de başkası için iyi olanı yapmış olasın.” der.

• Stuart Mill, “İnsan eylemlerinin son amacı en yüksek iyidir. Tek tek veya bütün insanlar için, elden geldiğince acıdan kurtulmak ve sevinç duymak önemlidir.” der.

2

ÖĞRETEN TEST

Bazı filozoflar insan eylemlerinin yöneldiği amacın mutluluk olduğunu savunmuşlardır. Bireysel mutluluğun da toplumsal mutlulukla paralel olduğunu öne sürmüşlerdir.

Bu iki düşünürün ahlaka ilişkin ortak görüşü aşağıdakilerden hangisidir? A) Her insan kendi değerlerini kendisi oluşturur. B) İnsan özgürlüğe mahkumdur. C) Ahlaki eylemde çok sayıda insanın mutluluğu amaçlanmalıdır. D) İyiyi kötüden ayırabilecek bir ölçüt yoktur. E) İnsanın doğal yetileri ahlak konusunda gelişime açıktır.

5.

Haz veren eylemler iyi, vermeyenler köHazcılık, en yüksek iyinin haz olduğunu savunan ahlak öğretisidir. Bu öğ-

tüdür. İnsan sınırsız haz istemeli acı ve-

retiye göre eylemlerimizin sonucunda haz duyuyorsak o eylem ahlakidir.

rici ögelerden kaçınmalıdır.

Mutlu olmanın yolu da ister maddi ister manevi olsun, en yüksek hazza ulaşmaktır.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) İnsan mutluluğu hazlardan uzak durmakla sağlanabilir. B) Önemli olan eylemin sonucu değil, başlangıçtaki iyi niyettir. C) Manevi hazlar maddi hazlardan daha önemlidir. D) Eylemlerin amacı birçok kişinin mutluluğudur. E) Yaşamın amacı hazza ulaşmaktır.

5

6.

Ticaretle uğraşan bir kişi, hangi koşulda olursa olsun hiç kimseyi aldatmaması gerektiğini bilerek, bunun kendisinin bir ödevi olduğunu düşünerek bu davranışta bulunmuşsa, o davranışı ahlaklıdır.

nedenle iyi olmasını değil, bir şarta bağlı

Bu parçaya göre bir davranışın ahlaklı olması aşağıdakilerden han-

olmadan gerçekleştirilmesi gerektiğini

gisine bağlıdır?

savunmuşlardır. Önemli olan eylemin

A) Koşulsuz istençle gerçekleştirilmesine B) Özgür iradeyle yapılmasına

4

Bazı filozoflar eylemlerin şu ya da bu

C) Temel gereksinimleri karşılamasına D) Vicdanına göre hareket etmesine E) Hazları doyurmasına

sonucu değil, eylemin başlangıcındaki iyi niyettir.

AHLAK FELSEFESİ

1

1.

Vicdan, insanın kendi eylemlerinin değerli olup olmadığına karar vermesini sağlayan yetidir. Felsefede bu yetiyi eylemlerin kılavuzu yapmak isteyen düşünürlere rastlanmaktadır.

Buna göre, vicdanın temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

4.

Aristoteles, ilişkilerimizde “altın orta”yı benimsemekten söz eder; ne korkak ne de çılgınca atılgan, sadece cesur olacağız. Cesaretin azı korkaklıktır. Ne cimri ne de savurgan, sadece cömert olacağız. Aşırı cömertlik savurganlık, az cömertlik ise cimriliktir. Uçlarda yaşamak, insanın mutlu olmasını engelleyen bir yaşama biçimidir.

Aristoteles bireyin mutluğunu aşağıdakilerden hangisine bağlamaktadır?

A) Ahlakta aklın etkili olarak kullanılmasını sağlama

B) Eylemlerde iyi ve kötüyü belirleme

A) Haz dolu bir yaşama

C) Kendi yararına olan durumları gözetme

B) Çileci bir yaşam sürülmesine

D) Çok sayıda insana mutluluk sağlama

C) Bilgili olmaya

E) İnsanı bilgili kılma

D) Dengeli ve ölçülü olmaya

E) Toplumun mutluluğuna

2.

Ahlaklı kişi bilgili, erdemli, mutlu kişidir. Ön yargılardan, içinde yaşadığı çevrenin kendisine kabul ettirmek istediği inançlardan, tutkulardan, alışkanlıklardan uzak durabilen kişidir. Bütün bu inançlara dışarıdan bakar, onları irdeleyip eleştirir.

5.

Başkalarına önemli bir zarar vermediği sürece birey istediğini yapmakta özgür olmalıdır. Bir hakimin bir davalıya dediği gibi, “Senin kolunu sallama özgürlüğün, benim kolumun başladığı yerde biter.”

Bu parçada ahlak felsefesinin hangi sorusuna yanıt aranmaktadır?


A) Eylem özgürlüğüne karışma hakkının verilmesindeki amaç kendini korumaktır.

A) Kişi ahlaki eylemlerinde özgür müdür?

B) İnsan eylemlerinde önceden belirlenmiş bir kural ya da ilke yoktur.

C) İnsan davranışlarının önceden kestirilmesi ve denetlenmesi güçtür.

D) Haksızlığa uğrayan herkes uğradığı zararın karşılanmasını ister.

E) İnsanın özgür davranışlarına sınır konamaz.

6.

Bir eylem, ödev duygusundan dolayı gerçekleştirilmişse ahlaklıdır. Eylemin gerisindeki ilke, eylemin kendisinden de sonucundan da önemlidir. Ödeve uygun davranmak sağduyu sahibi herkes için bir yükümlülüktür. İnsan öyle davranmalı ki, eylemine ölçü aldığı ilke, tüm insanlar için genel bir yasa haline gelebilsin.


A) Evrensel ahlakın ilkelerinin ödev duygusuyla yerine getirilmesi gerekir.

B) Ahlaki yargıların nitelikleri nelerdir? C) Evrensel bir ahlak yasası var mıdır? D) Ahlak yasaları bireyden bağımsız mıdır? E) Ahlaki yaşantı nasıl gerçekleşir?

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

6

3.

Bir davranış, haz veya yarar gözetilmeden yalnızca ödevden dolayı yapılmışsa ahlakidir. Ahlak yasaları tüm insanlar için geçerli olacak şekilde konulduğu için, ahlak yasaları evrensel ve mutlaktır.


A) İnsan her türlü ahlaki kurala karşı çıkmalıdır.

B) Bilgili olmak ahlaklı olmanın temel koşuludur.

B) İnsan kendi iyiliğinden başka bir şey düşünmemelidir.

C) Ödev bilinci, kesin ve evrensel bir ahlak ilkesidir.

C) Mutlu olmanın yolu alçak gönüllü olmaktan geçer.

D) Özgür insan her türlü eylemi yapma hakkına sahiptir.

D) Ahlaklı olmak için aşırılıktan kaçınmak gerekir.

E) Ahlak toplumsal yaşamın sonucunda ortaya çıkar.

E) Sezgilere uygun olan eylem iyidir.

ünite

ÜNİTE TESTİ

AHLAK FELSEFESİ 7.

ÜNİTE TESTİ

Haz ahlakının önemli temsilcilerinden Epiküros’a göre iyi, haz veren kötü de acı verendir. Faydalı olan şeyler bize haz verir, faydalı olmayanlarsa acı. O zaman en üstün iyi, faydadır. Fakat bir şeyin faydalı olup olmaması duruma göre değiştiğinden, ahlaki olarak iyi de duruma göre değişir.

10. İnsan cansız bir varlığın tersine, bir eylemi kendi başına

Epiküros bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini savunmaktadır?

A) İnsan davranışlarının önceden kestirilmesi güçtür.

B) Erdem, kişinin kendi seçimleriyle doğanın gidişine uymasıdır.

C) Davranışların niteliklerini toplumsal yapı belirler.

D) Eylemde bulunmak insana sorumluluk yükler.

E) Mutlak bir ahlak yasası yoktur.

4

1

8.

• Gerçeklik yargıları, nesnel, doğal dünyaya ait yargılardır. Gerçeğe uygun olup olmadıklarıyla anlam kazanır.

• Değer yargıları nesnel gerçekliğin durumu değil de insanın gerçek hakkındaki algılarını, düşünce ve değerlendirmelerini dile getirir.

başlatma gücüne sahip farklı seçeneklerin bilincinde olan bir canlıdır.

Bu cümlede, insan eylemlerinin ahlaki olması aşağıdakilerden hangisine bağlanmaktadır?

A) Seçme özgürlüğüyle yapılmasına

B) Sezgilere dayalı olarak gerçekleştirilmesine

C) Din kurallarıyla çelişmemesine

D) İyi niyetle oluşturulmasına

E) Topluma fayda sağlamasına

Yıldızlı Soru 1 Mill’e göre, iyiyi kötüden ayırt etme k için, onun yararlı olup olmadığına bakmak gerekir. Yalnız, her insanın özel yararını genel yararla uyuşturm ak lazımdır. Başka bir deyişle, herkes kendi yararı ile başkalarının yararı arasında uyum kurmalıdır. O hald e yapılması gereken açıktır: “Yalnız tek insan için değil herkes için yararlı (iyi) olanın gerçekleştirilmesi.” Mill’in bu düşüncelerine dayana rak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A)

Bireysel faydayı temel aldığı için evrensel ahlakı reddetmektedir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi insan eylemlerine ilişkin bir değer bildirmektedir?

A) Doğru ve yanlışı belirleyen bilim yargıları

B) Görünenin ötesini araştıran metafizik yargıları

C) İyi ve kötüyü belirleyen ahlak yargıları

D) Güzeli araştıran sanat yargıları

D) Karşılık beklemeden yapılan eylem leri önemsemektedir.

E) Akılcı olanı belirleyen mantık yargıları

E) Ahlaki eylemde toplumsal yara r güdü

9.

İnsan iradesi özgürse, insan eylemlerinden sorumlu tutulmalıdır. Hiçbir etki altında kalmadan, bağımsız olarak vereceği her kararın sonuçlarının getireceği sorumluluk bireye aittir. Fakat insan iradesi özgür değilse, insanın karar ve davranışlarından sorumlu olması düşünülmez.

Parçada, ahlak felsefesinin hangi sorunu tartışılmaktadır?

A) İyi-kötü nedir?

B) İnsan ahlaki eylemde bulunurken, insan iradesi özgür müdür?

C) Özgürlük evrensel bir sorun mudur?

D) Kişinin vicdanı karşısında bir ahlak yasası var mıdır?

E) Özgürlük nedir?

B) Bireyin mutluluğu için toplumun da mutlu olması gerekir. C) Bireysel yararı genel yararla uzlaştırdığı için ahlakı evrenselleştirmiştir.

lmelidir.

7

11. Özgürlük,

insanın istediğini yapması değildir. Özgürlük, zorunluluğu, yani varlığın yasalarını görüp tanımak ve onları oldukları gibi kabul etmektir. Bu nedenle ahlaklı olmak, evrenin yasalarına göre yaşamak demektir.

Bir İlk Çağ düşünürüne ait olan bu sözlerle aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?

A) Eylemlerinizin düzenleyicisi içimizdeki ödev duygusudur.

B) Erdem, görüşleri yaşama geçirmedeki kararlılıktır.

C) İyi ve kötü kavramı görecelidir.

D) Sorumluluklarından kaçan bir insanın mutlu olması beklenemez.

E) Doğanın yasalarını bilerek, ona uygun yaşayan kişi özgür ve ahlaklıdır.

2

AHLAK FELSEFESİ

1.

“Davranış” ile “ahlaki eylem” birbirinden farklıdır. Bundan dolayı davranışlar zaman zaman ahlaki nitelik taşımayabilir. Fakat koşullar değiştiğinde, aynı eylem ahlaki bir nitelik kazanabilir. Buna göre otobüse binmenin ahlaki bir boyutu yoktur. Fakat otobüse binerken şoförün dalgınlığından yararlanıp bilinçli olarak bilet atılmadığında, eylem ahlaki bir boyut kazanır.

4.

Ahlaki buyruk ve talepler başkalarına zarar vermemek gibi bir değerden hareket eder. Ben, bu buyruk veya taleplerin benden bekledikleri şeyi göz ardı edemem. Çünkü, ahlaksal buyrukların oluşumunu sağlayan ilgiler, golf oynamak gibi bana ait özel ilgiler değil; tersine, haklarında özel ilgilerime dayanarak yargılar veremeyeceğim, beni olduğu gibi başka kişileri de bağlayan ilgilerdir.


Bu parçada dile getirilenler aşağıdaki yargılardan hangisiyle paralellik gösterir?

A) Eylemler toplumsal nitelik taşımaya başladığında ahlaki değer kazanır.

A) Hiçbir şey kendi başına mutlak iyi değildir.

B) İnsan doğası ahlaklı olmaya elverişli değildir.

B) İnsan eylemlerinde kendi benini düşünmelidir.

C) Ahlak yasaları toplumdan topluma değişir.

C) Ahlakta önemli olan erdemli olmak değil güçlü olmaktır.

D) İnsan çıkarını korumalı ve mutluluğu amaçlamalıdır.

D) İyi ile kötüyü ayırmada bir ölçüt yoktur.

E) Ahlak bir bilgi sorunudur.

E) Ahlak, ona bağlı eylemleri zorunlu kılar.

2.

Fayda ahlakı, bir eylemin iyi ya da kötü olmasını onun vereceği sonuçlara bağlamaktadır. Bu öğretiye göre fayda veren eylem iyi, vermeyenler ise kötüdür.

Buna göre fayda ahlakının yöneldiği amaç aşağıdakilerden hangisidir?

5.

Sokrates, Aristoteles, Platon, ahlak alanında herkesin

A) İnsanı bilgilendirerek iyi ve kötüyü ayırt etmesini sağlamak

uyabileceği ortak davranış örüntüleri belirlemeye çalışmışlardır.

tirmeyi amaçladıkları söylenebilir?

B) İyi ve kötü için evrensel ölçütler oluşturmak

A) İnsanın düşünce ve davranışlarının tutarlı olmasını

D) İnsanı tutkularından arındırmak

B) İnsanın özgür eylemlerde bulunmasını

E) İnsana yarar sağlayarak mutlu kılmak

C) Evrensel ahlak yasalarının oluşturulmasını

D) Erdemli yöneticilerin ülkeyi yönetmesini

E) İnsanın haz dolu bir yaşam sürmesini

6.

Vicdan, insanın kendi eylemlerinin değerli olup olmadığına karar vermesini sağlayan yetidir. Bu yetiyle insan, ahlak değerleri üzerinde doğrudan yargılarda bulunur.

C) Bireyin hazzını artırmak


11

Bu düşünürlerin aşağıdakilerden hangisini gerçekleş-

3.

Mevlana’ya göre, gerçekte var olan tek töz Tanrı’dır. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, Tanrı’nın yeryüzündeki yansımalarıdır. Tanrı, her şeyi kendini tanıtmak, bildirmek için yaratmıştır. Bu nedenle tüm yaratılanları, yaratandan ötürü hoş görmek gerekir.

Mevlana, bu düşünceleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Seçme özgürlüğü olan insanın yaptıklarından sorumlu olduğunu

Buna göre “vicdan” nedir?

B) Evrendeki her şeyin Tanrı’nın bir parçası olduğunu

A) Bireyin özgürce davranışlarda bulunmasıdır.

C) Sınırsız özgürlüğün insanlar tarafından kötüye kullanılabileceğini

B) Evrensel iyi ve kötüdür.

D) İnsanın Tanrı’ya ulaşmak için dünya nimetlerine kayıtsız kalması gerektiğini

C) Bireyin ahlaki eylemlerinin sonuçlarını üstlenmesidir.

D) İyi ile kötüyü birbirinden ayırma yetisidir.

E) Tanrı’ya ancak akıl ile varılabileceğini

E) Bireyi mutluluğa götüren yoldur.

ünite

ÜNİTE TESTİ

AHLAK FELSEFESİ

ÜNİTE TESTİ

7.

Bilgi, erdemdir; erdem yararlıdır. Erdemin yararı insanı mutlu etmesidir. Erdem, ruha mutluluk sağlar. İnsan ancak erdemli olmakla, doğru olmakla mutluluğa erişir. İnsan kendisiyle uyum halinde olduğu zaman mutlu olur.

10. Durkheim’e göre, birey toplum içinde görevli bir varlıktır,

Bu parçaya göre bireyin mutlu olması aşağıdakilerden hangisine dayandırılmıştır?

Bu düşünüre göre bir eylemin ahlaki olması aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Bilgi sahibi olunmasına

A) Özgürce gerçekleştirilmesine

B) Azla yetinmeye

B) Bilinçlice yapılmasına

C) Haz dolu bir yaşam sürmeye

C) Bireyin çıkarına olmasına

D) Toplumun çıkarına uygun olmasına

D) Ölçülü olmaya

E) Hazları doyurmasına

E) Evrensel ahlaka uymaya

8.

4

2

bu yüzden tüm bencilce davranışlar ahlak dışı davranışlardır, ahlakçılık kesin bir biçimde toplumsallığı gerektirir. Başkalarına açılmayan her tutum bencil bir tutumdur.

Yıldızlı Soru 2

Acının bittiği, hazzın başladığı yerde bilgelik başlar. Bilge kişi, en çok haz duyan kişidir. İnsan hazza yönelirken kötülüklerin ağına düşmekten korunmalıdır. Bunun için acı verecek davranışlardan sakınmak gerekir.

•

İnsan kendini özgür hissettiği için toplumdaki ahlak yasalarına özgürce uyar.

•

İnsanın irade ve eylemleri içten ve dıştan gelen nedenlerle belirlenmiştir.

•

İrade ve ahlaki eylemler bir kişilik ürünüdür. İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek, kişili ğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşi r.

Bu parçadaki görüş aşağıdakilerden hangisini ahlakın temeline koymaktadır?

A) Gerçeği aramayı

B) Ölçülü yaşamayı

Bu görüşler aşağıdaki sorulard an hangisine yanıt oluşturmaktadır?

C) Hazzı amaçlamayı

A)

Ahlaki yargıların nitelikleri nelerdir?

D) Bilginin peşinde koşmayı

B)

İnsan ahlaki eylemde bulunurken

E) İyi niyetli davranışı

C)

Nasıl ahlaklı olabilirim?

D)

İnsan mutluluğa nasıl ulaşır?

E)

Ahlaki eylemin bir amacı var mıdı

9.

Epiküros’a göre, mutluluğa ulaşabilmek için hiçbir şeyde aşırıya kaçmamak, dengeli bir yaşam sürmek, acı verecek davranışlardan sakınmak gerekir. Bunun için insan manevi hazlara önem vermeli, zenginlikten, lüksten, gereksiz harcamalardan, şöhret ve gösterişten sakınmayı başarmalıdır.

Epiküros’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan hazzı ararken acıyla karşılaşabilir.

B) İnsan içinden geldiği gibi davranmalıdır.

C) Bilgelik en yüksek mutluluk düzeyidir.

D) Ahlaki eylem bireye fayda sağlamalıdır.

E) Yaşamda manevi hazza yönelmek insanı mutlu yapar.

özgür müdür?

r?

11. Katı deterministler, insan varlıklarının hiçbir şekilde etkide

bulunamadıkları nedenler tarafından belirlenmiş bir dünyaya geldikleri, genetik yapılarına seçerek ve isteyerek sahip olmadıkları ve içinde bulundukları durumlar, fiziksel olaylarla başka insanların eylemlerine bağlı olduğu için, bizim özgür olduğumuzun hiçbir zaman söylenemeyeceğini belirtirler.

Parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Özgürlüğün seçimle bağlantılı olduğu

B) Özgürlüğün insana birtakım sorumluluklar yüklediği

C) Sınırsız bir özgürlüğün kötüye kullanılabileceği

D) Özgürlüğün eşitlikle anlamlı olacağı

E) İnsanın elinde olmayan nedenlerden dolayı özgür olmadığı

9

ÜNİTE TESTİ

1.

3

AHLAK FELSEFESİ

Ahlak felsefesi, bir taraftan ahlaki davranışın temel ilkelerini belirler; bir yandan da ahlaki değerler üzerinde derinlemesine düşünce üretir, ahlaki değerlere dönük kuramlar geliştirir. Kuramlar ise ahlak felsefesine uygulama olanağı oluşturur. Ahlak felsefesinin bu iki yönü birbirinden ayrılamaz.

4.

İnsan yalnızca kendi hazzını ya da mutluluğunu değil, birlikte yaşadığı diğer insanların da yararını ve mutluluğunu düşünmelidir. Bu bakımdan tek başına insan için değil, herkes için faydalı olan yasa olarak kabul edilmelidir.



A) İyiyi istemek iyinin gerçekleşmesi için yeterli bir koşuldur.

A) İnsan eylemlerinde mutlak bir nedensellik bulunmaz.

B) Ahlakın ve ahlak felsefesinin amacı üstün insana ulaşmaktır.

B) Bireyin mutluluğu toplumun yararına ve mutluluğuna bağlıdır.

C) Ahlak felsefesinde düşünce ve uygulama birbirini tamamlar.

C) Birey kendi çıkarını ve mutluluğunu öncelikle düşünmelidir.

D) İyi niyetle yapıldığında bilgisizce olsa da eylem iyidir.

D) Ahlakın kaynağı ben sevgisidir.

E) Ahlakta iyiyi bilen insan iyi eylemlerde bulunur.

E) Evrensel ahlak yasasını kabul etmek insan onuruyla bağdaşmaz.

2.

Sartre’a göre yaşamak; kendini kurtarma, var etme kavgasıdır. O “İnsan her istediğini yapamaz, bununla birlikte ne olduğundan sorumludur, çünkü kendi özünü kendisi belirler.” demektedir.

5.

Sartre’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

Vicdan, bireysel olmasına karşın bireyi toplumsallaştıran bir yetidir. Bireyin toplumsal olması, onun toplumun yasalarına, geleneklerine ve kültürüne uygun davranışlarıyla gerçekleşir. Nasıl ki toplum düzenine uyum sağlayan iyi birey olmaktaysa, vicdanını dinleyen de iyi birey olmaktadır.

A) İnsan, davranışlarında geçici değil sürekli yararı dikkate almalıdır.

Bu parçada vicdanın hangi özelliği vurgulanmaktadır?

B) İnsan acıdan kaçınmalı hazzı aramalıdır.

A) Toplum düzenine katkıda bulunması

C) Mutluluğa giden yol akla uygun yaşamaktır.

B) Eğitim yoluyla şekillenmesi

D) İnsan özgürce gerçekleştirdiği eylemlerinin sonucuna katlanmalıdır.

C) Her bireyde farklı biçimde işlemesi

D) Düşünce yoluyla kavranabilmesi

E) İnsanın özgürlüğüne eşitlik de eşlik etmelidir.

E) Doğuştan gelen bir yeti olması

6.

Sokrates’e göre ahlaki kararlar kişinin duygularına ve arzularına göre verilemez. Herkes için aynı olan, değişmez, objektif değerler vardır. İnsan, eylemini bu değerlere uydurmalı ve nasıl davranacağına karar vermelidir.

Sokrates bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini savunmaktadır?

A) Ruhsal hazlarını önemini

B) Kendini başka insanların yerine koyulmasını

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Bilgi ile erdem aynı şeydir. Ahlakça üstün olmak bilgiye bağlıdır; ancak doğru bilgi doğru davranışa götürebilir. Hiç kimse kötülük yapmaz. Kötülük, bilgi eksikliğinden kaynaklanır.

Sokrates’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Uygun koşullar sağlandığında her ahlak kuralı her yerde geçerli olur.

B) Mutlak iyilik veya mutlak kötülük yoktur.

C) İnsanın sorumluluk taşıması düşünülemez.

C) Eylemin iyi niyetle yapılmasını

D) Ahlak bir bilgi sorunudur.

D) Eylemin sonuçta fayda sağlamasını

E) İnsan bilgisi kişiden kişiye değişir.

E) Evrensel ahlak yasalarına uyulmasını

ünite

10

AHLAK FELSEFESİ

3

ÜNİTE TESTİ

7.

İlk Çağın dünya görüşünce evren canlı, iyi ve düzenli bir bütün olarak görülür; doğanın, insan da dahil olmak üzere bütün unsurları düzenli ve anlamlı bir evren içindeki yerlerine göre anlaşılır. İnsanlar böyle bir dünya görüşüne bağlı olarak, ahlaklı yaşamı evrenin düzeniyle uyum içinde yaşamak olarak görürler.

10. Yaratılmış olanlar içinde, yalnız insan varlığın özünü, gü-


Mevlana, bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Ahlaki yaşamın amacı doğaya uygun yaşamaktır.

A) Ahlakın sezgilere dayalı olduğunu

B) İnsan ahlaki eylemlerinde doğadaki gibi özgürdür.

B) İnsan özgürlüğünün sınırsız olması gerektiğini

C) Her insan olabildiğince çok iyiden pay almalıdır.

D) Eylemin sonucu değil insanın başlangıçtaki iyi niyeti önemlidir.

C) İnsanların davranışlarını başkalarına örnek olacak biçimde düzenlemesi gerektiğini

D) Nefis terbiyesi ve aşkla Allah’a ulaşılabileceğini

E) Ahlaki eylemler dış koşullarca belirlenir.

E) Kaderci bir anlayışın benimsenmesinin önemini

8.

Epiküros’a göre biricik iyi ve mutlak değer hazdır; biricik mutlak kötü de acıdır. Faydalı olan şeyler bize haz verir, faydalı olmayanlarsa acı. O zaman en üstün iyi faydadır. Fakat, bir şeyin faydalı olup olmaması duruma göre değiştiğinden, ahlak olarak iyi de, duruma göre değişir.


A) Erdemli ve bilgili yaşamak ahlakın özüdür.

B) Herkes için geçerli, evrensel bir ahlak yasası bulunmamaktadır.

C) İyilik, bir koşula bağlı olmadan gerçekleştirildiğinde anlamlıdır.

D) Özgürlüğün sınırlarını, o toplumda yaşayan insanlar belirlemelidir.

E) Manevi hazlar bedensel hazlardan daha değerlidir.

zelliğini ve iyiliğini sezebilir. Çünkü yaratıcı, kendi ruhundan sadece ona üflemiştir. Fakat “maddeye bağlı ve geçici zevklerle örülü” benliği bu sezgiyi engeller. Ancak o, benliğine karşı savaşır, özüne yaklaşır, giderek yaratıcıyı bilme ve sevme haline ulaşır.

Yıldızlı Soru 3 “Biliyorum, doğan her şey ölmek zorunda, bu bir doğa yasası. Öyleyse ben de ölmeliyim . Ben ölümsüzlük değilim. Ben bir insanım, saat nasıl yönün bir parçasıysa, ben de bütünün bir parçasıyım. Saa t gelir ve geçer. Ben de gelir ve geçerim, geçiş biçimi önemli değil. Ateş ya da suyla. Hepsi bir ...” Epiktetos, bu sözleriyle aşağıdak ilerden hangisini vurgulamaktadır? A) İnsan eylemlerinde özgürdür . B) Ahlakın amacı toplumun deva mını sağlamaktır. C) İnsan önceden belirlenmiş olan yazgısının dışına çıkamaz. D) Her insan ahlak ilkelerine uygu n davranır. E) Toplum kurallarını yadsıyan kişi ahlaki davranmış olur.

11

11. Özgür insan, hiçbir şeyi ölüm kadar az düşünmez; onun 9.

4

Spinoza’ya göre; “Biz bir şeyi iyi olduğu için arzu etmeyiz; o, arzu ettiğimiz için iyidir. Örneğin yemek, aç bir insan için iyi bir şey iken, tok bir insan için iyi olmayacaktır.”

Spinoza bu görüşüyle ahlakı aşağıdakilerden hangisine dayandırmaktadır?

A) Tutkulardan arınmaya

B) Faydaya

C) Sezgiye

D) Değer vermeye

E) Özgürlüğe

bilgeliği ölümü değil, yaşamı düşünmesinde yatar.

Spinoza bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) İnsan için önceden belirlenmişliğin olamayacağını

B) Yaşamın amacının ölüm olduğunu

C) İnsanın hayattayken olabildiğince dünyadan zevk alması gerektiğini

D) Bu dünyada eziyet çekenlerin öte dünyada mutluluğa erişeceğini

E) Bilge ve özgür insanın ölümü değersiz görmesi gerektiğini

1.

İnsanın yapıp etmelerini, karakter yapısını ve bunlarla ilgili değerlendirmeleri düzenleyen genel kurallar bütününe .................... ................... adı verilir.

2.

Kurala veya ahlaklılık idealine uygun olan, başkasına fayda sağlayan ve bundan dolayı istenen duruma ahlak felsefesinde ...... ................................. adı verilmektedir.

3.

İnsanın iradesini kullanarak istediğini yapabilme haline ....................................... denmektedir.

4.

İnsanın, bilerek ve bilinçli olarak yaptığı bir işin sonuçlarını kabul etmesi ve yaptırımına katlanmasına ....................................... adı verilmektedir.

5.

Eylem ve davranışlarımızı ahlaki yönden değerlendiren bir çeşit içimizdeki mahkemeye ....................................... denmektedir.

6.

Ahlaki kanuna uygun ve bilinçli olarak bir şeyi yapmaya ....................................... adı verilmektedir.

7.

Ahlak ......................................., ahlak felsefesi ....................................... inceler.

8.

Kişinin iyiyi yapmaya yönelmesi veya toplumun yararını kendi yararına tercih etmesine ....................................... adı verilmektedir.

9.

İnsanın anlık hazzının peşinden koşması gerektiğini savunan ahlak öğretisine ....................................... adı verilir.

10. ....................................... göre hiç kimse bilerek kötülük yapmaz. 11. Kant’a göre ahlakın dayanağı ....................................... tir. 12. “İnsan ahlaki eylemde özgür değildir.” diyen görüşe ....................................... adı verilmektedir. 13. “Başlangıçtaki iyi niyet değil, eylemin sonuçta işe yaraması önemlidir.” diyen ahlak öğretisine .............................. adı verilmektedir. 14. İnsanın sadece kendini düşünerek eylemlerini geliştirmesi gerektiğini savunan felsefî görüşe ............................... adı verilir. 15. Her türlü ahlak öğretisini reddeden, ahlaka uymanın insan onuruyla bağdaşmayacağını ve ahlakın yıkılması gerektiğini savunan görüşe ....................................... adı verilmektedir. 16. ....................................... göre ahlakın temeli iyi ideasıdır. 17. ....................................... düşüncesinde ahlak yasaları din ve sevgi temelinde değerlendirilir.

Cevaplar 1. ahlak

6. ahlaki eylem

11. iyi niyet

16. Platon’a 17. Tasavvuf

2. iyi

7. olanı / olması gerekeni

12. determinizm

3. özgürlük

8. erdem

13. fayda ahlakı

4. sorumluluk

9. hedonizm

14. bencilik

5. vicdan

10. Sokrates’e

15. anarşizm

ünite

12

D

Y

Ahlak felsefesi, ahlaki yaşam hakkında sistemli bir biçimde düşünme, araştırma ve

1.

soruşturmadır. 2.

Ahlak felsefesinde zorlanmanın, engellemenin yokluğuna sorumluluk adı verilir.

3.

Ahlak anlamında özgürlük, bilinçli bir gerçekleştirmedir.

4.

İradenin iyiye yönelme gücüne erdem adı verilir.

5.

Çocuklar ve akıl hastaları yaptıkları eylemlerden sorumludurlar.

6.

Kişinin, ahlak kanunlarına kendi hür iradesi ile uymasına ahlaki karar adı verilir.

7.

Ahlaki bakımdan gerekli, genel geçerliliği olan ahlak kurallarına vicdan adı verilir.

8.

Ahlak ile ahlak felsefesi arasında bir fark yoktur.

9.

Sokrates’e göre bilinçli olarak kötülük söz konusu değildir; hatalarımız, yanlış bilgimizden ileri gelir.

10.

Hazcı Aristippos’a göre evrensel ahlak yasaları bulunmaktadır.

11.

Platon’a göre ahlakın temeli, insanın kendi benini düşünmesidir.

12.

Stoacılar’a göre, ahlaklı yaşayışa engel olan arzu ve ihtiraslarımızdır.

13.

Kant’a göre iyi niyetle yapılan hareketler görev olarak yapılırsa ahlaki bir davranış olur.

14.

İndetermenistlere göre, insan ahlaki eylemde özgürdür.

15.

Haz ahlakı öğretisi, ahlakın evrensel olduğunu savunur.

16.

Fayda ahlakında amaç, olabildiği kadar çok insana iyilik sağlamak ve onları mutlu etmektir.

17.

Anarşizm, her türlü kural gibi ahlak kurallarının da yıkılması gerektiğini savunan öğretidir.

18.

Stirner, Proudhon, Bakunin, Nietzsche evrensel ahlak yasalarının varlığını savunmuşlardır.

19.

Bergson, iyi ve kötünün ölçüsünün sezgi olduğunu söylemiştir.

20.

Tasavvuf, insanın nefsinin boyunduruğundan kurtulma çabası olup, evrensel ahlakı dinle temellendirir.

13

Cevaplar

4

1. D

2. Y

3. D

4. D

5. Y

6. D

7. Y

8. Y

9. D

10. Y

11. Y

12. D

13. D

14. D

15. Y

16. D

17. D

18. Y

19. D

20. D

1.

Ahlak felsefesinin konusu nedir? Açıklayınız.

2.

Ahlak felsefesinin temel kavramlarından “sorumluluk” kavramını açıklayınız.

3.

Vicdan nedir? Görevlerini yazınız.

4.

Hedonizmin (hazcılık) temel görüşlerini açıklayınız.

5.

“İnsanın ahlaki eyleminde özgür olduğunu” savunan felsefi anlayışın görüşlerini yazınız.

ünite

14

6.

Fayda ahlakı, evrensel ahlak yasasının varlığını neden reddetmektedir? Açıklayınız.

7.

Bencilik nedir? Ahlaki anlamda benciliği açıklayınız.

8.

Anarşizmin ahlak alanındaki görüşlerini yazınız.

9.

Kant’ın ahlak konusundaki görüşlerini açıklayınız.

10. Evrensel dinler ahlak yasasını nasıl temellendirirler? Açıklayınız.

4

15

6.

fasikül

F SANAT

K) İ T E T S E Sİ ( E F E S L E

ÖĞRETEN TEST

1

SANAT FELSEFESİ (ESTETİK) 1.

Madem ki bilgilerimiz duyumlarımıza bağlıdır; o halde herkesin kendi duyumlarıyla oluşturduğu bilgiler, verdiği hükümler doğrudur. Hiç kimse

Birçok filozof halk arasında kullanılan

kendi duyumlarının daha doğru bilgiler vereceğini savunamaz. Zevk ve

“Zevkler ve renkler tartışılmaz.” sözünü

beğeniye dayanan estetik yargılarda ise hiç söyleyemez.

kabul etmektedir.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A) Beğeniler toplumdan topluma ve bireyden bireye değişir. B) Güzelliğin kaynağı doğadaki uyumdur. C) Varlığa bütün olarak yaklaşmak insanı yanılgılara götürür. D) Estetik değer özneye değil nesneye aittir. E) Güzellikle doğadaki eksiklik tamamlanmaktadır.

2.

Evrensel sanat, güçlü bir duyguyu yaşayan insanlardan birinin bu duy-

Sanatçı, eserini yaratıcı hayal gücüyle

guyu başkalarına aktarma gereksinimini duymasından doğar. En bayağı

oluşturur. Sanat, yaratıcısı olan sanatçı-

sanat bile başka birinin canı istediği zaman üretilemez; sanatçının iç dün-

dan soyutlanarak oluşturulamaz.

yasında kendiliğinden doğar.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Her sanatçı kendine özgü nitelikler sergiler. B) Her eser kendinde güzeldir. C) Sanat etkinliği, izleyenleri geliştirici işleve sahiptir. D) Sanatın kaynağında sanatçının yaratıcı esini vardır. E) Sanatın temelinde güzel ideali bulunmaktadır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Pencereden, karşıda geniş bahçe içindeki eski köşke bakıyorum. Bu bakışımı çeşitli kategoriler ile belirleyebilirim. Söz gelimi, bu köşk ne zaman ve kim tarafından yapılmıştır? Bu köşkün mimari tarzı ve sanat değeri

2

nedir? Köşkün bugünkü parasal değeri nedir? vb. sorular açısından köşke bakabildiğim gibi bu türden hiçbir soru sormadan, yalnız ondan hoşlanarak, haz duyarak onu seyredebilirim. Köşk karşısındaki birinci tavır, bilgisel veya ekonomik bir tavırdır. İkinci bakış ise köşkü, haz duymak için

haz verir. Estetik tavır içinde olan kişi çı-

hoşlanarak seyreder. Bu tavır ise estetiktir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi estetik tavrın belirleyici bir özel-

kar amacı gözetmeden, sadece güzeli ve

liğidir?

hazzı amaçlayarak esere yaklaşmalıdır.

A) Kültürel ve kişisel niteliğe sahip olma B) Uzmanlar tarafından yargıda bulunma C) İlgili nesneye salt beğeni ile yönelme D) Kişiye yarar ve çıkar sağlama E) Beğeniyi diğer insanlarla paylaşma

ünite

Doğadaki ya da sanattaki güzellik insana


Müziğin sembolü sevinç, elem, acı, korku, neşe ya da huzursuzluktur. Bu bakımdan anlatımı soyuttur. Bütün ruhsal durumların tamamını içerdiği için onu tamamıyla anlarız. Bundan dolayı müziğin gücü ve etkisi benzersizdir. Bu parçada sanat eserinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

1

ÖĞRETEN TEST

İnsanda hangi özellikler varsa sanat eserinde de bu özellikleri görmek mümkündür.

A) Gerçekliği birebir taklit etmesi B) İnsan doğasını yansıtması C) Alımlayıcısını etkilemesi D) Güzel olması amacıyla oluşturulması E) Hayal gücünü geliştirmesi

5.

Varlıklar ve olaylar sanatçının hayal gücü ile birleşerek unutulmayan sanat eserlerine dönüşebilir. Bu arada gerçek varlık ve olayların bazı yönleri kırpılıp atılır. Bazı yönleri sanatçının orijinal yaratması, hem ele aldığı konular hem kullandığı malzeme hem işleme tarzı ile onun kendine has üslûbunu ortaya koyar.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Sanatçı eserini uzun yıllarda oluşturur. B) Sanatçı, içinde yaşadığı toplumdan etkilenir. C) Sanatçının hayal gücü yaratıcılığını yönlendirir. D) Sanatçılar doğal varlıkları güzelleştirir. E) Sanatçı maddi kaygı amacı gütmeden eserini oluşturur.

6.

Bir günlük kullanım eşyası hangi nedenlerle belli bir sanatsal beğeniyle yaratılıyor, bir sanat yapıtına dönüşüyor? Bunlar hep sorulan, sürekli yanıt aranan sorulardır. Bu konuda çok çeşitli açıklamalar yapılabilir ama hepsi de sanatın yalnızca belirli yönlerini tanımlar.

Bu parçadaki bilgiler felsefenin aşağıdaki alanlarından hangisiyle ilgilidir?

“Güzel”in ne olduğu hatta “çirkin”in ne ol-

A) Ahlâk

duğu sanat felsefesinde incelenir.

B) Varlık

D) Estetik

C) Bilgi

3

E) Bilim

7.

Günlük yaşamda nesnelerin göz ardı edilen yönü olan renk, ressamın ana maddesidir. Günlük konuşmalarda göz ardı edilen ritm ve ton farkları müzisyen için müzik sanatının, müziksever için ise müzik zevkinin kaynağıdır.


Göz ve kulak sanat eserlerinin anlaşıl-

A) Sanat eserinin sanatçıdan bağımsız olamayacağı

masında en önemli duyu organlarıdır.

B) Sanatçının sorumluluklarının bulunduğu

5

Sanatçı, doğada olmayan bir durumu kendi yetenekleriyle birleştirerek özgün bir eser ortaya koyar. Onun sezgisi, coşkusu, aklı, düş gücü sanat eserinin ortaya çıkmasında önemlidir.

C) Sanatta ölmez eserler ortaya konmasının güçlüğü D) Her sanatçının farklı bir tarzının olduğu E) Duyuların sanatsal olanı anlamada önemli olduğu

1

SANAT FELSEFESİ (ESTETİK)

1.

Sanat felsefesi özel olarak, sanat eserleriyle ilgili kavram ve problemleri çözer. Buna karşılık estetik, daha geniş bir tanımla tüm nesnelerde var olan güzellikle ilgilenir. Estetik genel anlamda güzelliğin doğasını yalnızca sanat eserinde değil, doğada da analiz eder.

4.

Sanatçının nesneye yönelişinde daima bir bilme etkinliği yatmaktadır. Bu etkinlikte coşkunun, güzelliğin, duyguların payı da büyük olduğundan ortaya çıkan ürünün de farklı olmasına neden olmaktadır. Öyleyse sanat bilgisi ürünleriyle ve esere bakış açısıyla öznelliği temsil etmektedir.


Buna göre sanat bilgisinin öznel olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanat güzelliği doğa güzelliğinden üstündür.

A) Güzellik konusunda bir uzlaşmanın olması

B) Sanatçı doğayı aynen eserine aktarmalıdır.

B) Fayda amacı gözetilmesi

C) Estetiğin alanı sanat felsefesinin alanından daha kapsamlıdır.

C) Toplumların sanata farklı anlamlar yüklemesi

D) Farklı sanat dallarının olması

D) Sanat felsefesi doğadaki güzelliği inceler.

E) Sanatçının ruhsal durumuna dayanması

E) Sanatla oyun arasında bir bağ vardır.

5.

Sanatı oyun olarak gören yaklaşıma göre, oyun da sanat da fayda amacı gütmeyen ve bizzat kendileri için yapılan faaliyetlerdir. İkisi de insanı gündelik sıkıntılardan uzaklaştırır; problemlerden, korku ve kuşkulardan kurtarır. İnsan oyun oynarken de sanatla uğraşırken de zihnini meşgul eden problemlerden uzaklaşır, adeta kendisini unutur ve mutlak bir özgürlük içinde olur.

2.

İnsan ancak sanat alanında özgür olabilir. Çünkü sanat, amacı olmayan özgür bir oyundur. Oyun olarak sanat insanı günlük sıkıntılardan, üzüntülerden ve bir çok şeyden uzaklaştıran bir etkinliktir. Oyunla insan hem varoluşunun hem de özgürlüğünün bilincine varır.


A) Sanattaki güzellik doğadaki güzellikten farklıdır.

Bu parçada sanatın oyun olarak değerlendirilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanı gerçeklere yaklaştırması

B) İnsanın her iki etkinlikte de benzer duyguları yaşaması

C) Topluma bir mesaj vermesi

D) İnsanlardaki hazzı ön plana çıkarması

E) Yaratıcı bir zeka ve hayal gücünün olması

6.

Laboratuvar koşullarında bilimsel olarak, küçücük resimciklerle, müzik parçalarıyla, bir konserde ya da bir tiyatroda büyük bir sanatçının bir sanat yapıtı üzerinde yaptığı yorumun uyandıracağı coşku gibi yoğun estetik olgular oluşturulması olanaksızdır.

B) Sanat eserinin duyumlanan kısmı herkesçe algılanabilir. C) Sanat eserinin maddi yapısı ancak sanatçılara açıktır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Sanat, oyun gibi insanı yaşamın kaygılarından kurtarır. E) Sanatçı, eserinde herkesin hoşlanacağı değerleri duyurur.

4

3.

Estetik yargılar bilimdeki gibi nesnel değil, özneldir. Kişisel takdir ve beğenme duygusunu yansıtır.

Bu parçada estetik yargıların hangi özelliği dile getirilmektedir?


A) Sanatçıya verilen değer, sanata verilen değerdir.

A) Kişiden kişiye değişmesi

B) Alımlayıcısını etkilemesi

B) Estetik olguların bilimsel olarak incelenebileceği doğru değildir.

C) Gündelik yaşamla eşleştirilmesi

C) Sanat eseri gerçeğin taklidinden farklı bir şeydir.

D) Bireyde kalıcı izler bırakması

D) Sanat eseri belirli bir yarar elde etmek için oluşturulur.

E) Çıkardan uzak bir beğeni gerektirmesi

E) Sanat ve bilim yargıları arasında bir farklılık bulunmamaktadır.

ünite

ÜNİTE TESTİ


1

ÜNİTE TESTİ

“Güzel bir gökyüzü” derken kullandığımız “güzel” sözcüğü, “güzel bir heykel” derken kullandığımız “güzel” sözcüğünden ayrı bir şeyi karşılamaktadır. Birincisinde, insandan önce ve ondan bağımsız bir gerçekliğin güzelliği, ikincisinde ise, insan ellerinin yaptığı sanat olgusu içinde gerçekleşmiş bir güzellik söz konusudur.

10. Kant’a göre herkes kendisinin güzel bulduğunu diğer in-

Kant’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?


A) Güzellik doğadadır, sanatçıya düşen onu taklit etmektir.

B) Doğadaki ve sanat eserindeki güzellik birbirinden farklıdır.

A) Sanat toplumsal dayanışmayı artırmalıdır. B) Sanatçı eserinde mükemmeli arar. C) Güzelliğin nesnel ölçütleri bulunduğundan estetik yargılar evrenseldir. D) Doğrunun olmadığı yerde güzellik de yoktur. E) Güzellik hoşa gideni yansıtmaktır.

C) Sanattaki güzellik doğadaki güzellikten daha kapsamlıdır.

D) Güzellik, hoş ve yüceden farklıdır.

E) Güzellik anlayışı eğitimle evrensel hale gelmektedir.

8.

Estetik yargılar bir uzmanlık işidir. Bu, estetik yargıların temelinden duygusallığı kaldırır, düşünsellik ve bilgiyi koyar. O zaman, bilgiye dayalı yargıların mantıksal doğruluğu gibi, kurallara uygunluk esasına dayanan estetik yargıların da mantıksal doğruluğu ve genelgeçerliliği söz konusu oluyor.

sanların da güzel bulmasını ister. Bu duygunun her insanda bulunmasından dolayı estetik yargılar da, insana bağlı olmakla birlikte, genelgeçerdir.

Yıldızlı Soru 1 Taklit; resim, heykel gibi bazı sana tların aracı olabilir ama birçok sanatlarda araç bile olamaz. Kaldı ki birçok fotoğrafta, plastik ve balmumundan yapı lmış gerçeği aynen taklit eden eserlerde bir sanatçı ruhu , bir estetik heyecan duyulmuyor. Tiyatroda izlenip alkış lanan birçok cinayet sahnesi gerçek hayatta aynı beğeniyi bulur mu? Bu parçaya dayanarak aşağıdak i yargılardan hangisine ulaşılabilir? A)

Doğadaki güzellik sanat eserindeki güzellikten üstündür.


B)

A) Sanat düşüncenin gelişmiş bir biçimidir.

Doğadaki güzelliği taklit eden insa n, sanattaki güzelliğe ulaşır.

C)

B) Estetik yargılar insanların duygularından kaynaklanır.

Sanat eseri insanı eğlendirmeli ve gerçek hayattan uzaklaştırmalıdır.

C) Estetiğin uzmanlık gerektirmesi ortak estetik yargıları zorunlu kılar.

D)

Sanat eseri gerçeğin taklit edilmesind en farklı bir şeydir.

D) Estetiğin konusu eserin özgün gerçekliğidir.

E)

Sanat eseri alımlayıcısını etkileme

E) Sanat eserleri ve estetik yargılar tamamen kişiseldir.

lidir.

5

5

9.

Shakespeare olmasaydı “Macbeth”, Schubert olmasaydı “Bitmemiş Senfoni” olmayacaktı. Bu eserlerin başka biri tarafından yapılması söz konusu olmazdı.


A) Sanat eseri sanatçısının izlerini taşır.

B) Sanat bilinç dışı bir çaba gerektirir.

C) Her nesne estetik değer taşımaz.

D) Sanatçı eserinde mükemmeli arar.

E) Bir eserin üzerinden zaman geçtikçe sanatsal değeri artar.

11. Aristoteles, güzelliği matematik olarak belirlemeye çalışır. Ona göre güzel olan, bir orantıyı ve belli bir sınırlılığı gösteren bir düzendir. Bu nedenle büyük manzaralara, uçsuz bucaksız çöllere ve denizlere güzel denemez.

Aristo bu görüşleriyle güzelliği neye bağlamıştır?

A) Faydaya

B) Sezgiye

D) İdealara

C) Akla

E) Düzene

ÜNİTE TESTİ

2


1.

Doğa, insandan önce güzeldi, insan bu güzelliği sanata yansıtmak istemiştir. İnsan bu verilmiş güzelliği estetik bakışıyla farklı derecelerde görebilir, bir esere aktarabilir.

4.


Güzel, meydana gelmeyen ve sonradan değişme özelliğine sahip olmayan, başka bir şeye dönüşmeyen, sonsuz niteliktedir. Sanatçı güzel olanın gerçeğini değil, kopyasını yapabilir. Çünkü gerçek olan ideadır.

A) Güzellik doğadadır, sanatçıya düşen onu kendine göre yorumlamaktır.

Platon, bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Sanatın temelinde duygusal eğilimler bulunur.

B) Sanatçı insana hoş duygular yaşatma peşindedir.

B) Sanat, insanı rahatlatan bir oyundur.

C) Güzellik belirli bir orantıya sahip olmaktır.

C) Sanat eseri gerçek dünyada karşılık bulur.

D) Doğrunun olmadığı yerde güzellik de yoktur.

D) Sanat eserini o eseri oluşturan sanatçı açıklayabilir.

E) Her nesne estetik değer taşımaz.

E) Sanatçı kopyanın kopyasını yapar.

2.

Resimde bir görüntü ya da bir portrenin aslında tıpatıp benzerliğini; edebiyatta, bir kişinin yaşamını, müzikte dalgalı bir denizin sesini müzikal seslerle birebir yaratmayı yeğleyip, bunları gerçek bir sanat eğitiminden, sanat beğenisinden yoksunluğa ya da sanattan, her şeyden önce öğretici olmasını bekleyen bağnaz bir düşünceye bağlanabilir.

5.

I. “Güzel, iyinin bir adıdır.” (Pierren)


II. “Güzelliğin olduğu yerde erdem ve iyilik vardır.” (Shaftesbury)

A) Sanat eseri pratik fayda gözetmeksizin ortaya konmalıdır.

Bu iki düşünür, güzelliği aşağıdaki felsefe disiplinlerinden hangisiyle eşleştirmişlerdir?

A) Epistemoloji

B) Ontoloji

C) Din felsefesi

D) Etik

B) Sanatın doğanın taklidi olduğu görüşü doğru değildir. C) Sanatın amacı insanı mutlu kılmaktır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

E) Siyaset felsefesi

D) Sanat eseri alımlayıcısını etkilemelidir. E) Sanat eserinin değerini sanat eğitimi alan kişiler belirler.

6

6.

Sanat, görüneni olduğu gibi yansıtmak değil, bir yaratmadır. Sanatçı, hayal gücünü kullanarak özel bir etkinlikte

Sanat yapıtı, sanatçının ona bireysel bir damga vurmayı kazandığı yerde başlar, bu her sanat yapıtında böyledir.

Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Sanat, düşüncenin gelişmiş biçimidir.

B) Sanatçı insan doğasını yansıtır.

C) Sanatçı yapıtında kendini duyurur.

D) Kişi sanat eserinde sanatçıyla karşı karşıya gelir.

E) Sanatçı izleyicisinin karşısına her zaman kurmaca bir dünya ile çıkar.

bulunur, özgürce biçimler üretir. Bu üretme bir kereliktir, yinelenemez.

Bu parçada sanat etkinliğinde aşağıdakilerden hangisinin bulunduğu belirtilmektedir?

A) Güzeli konu alması

B) Doğal olması

C) Eserin benzerinin bulunmaması

D) İnsan ürünü olması

E) Estetik değerinin olması

ünite

3.


“Bir doğal olgu, ancak sanatçı tarafından işlendikten sonra Bu sözle anlatılmak istenen düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanat eseri sanatçının kendine özgüdür.

B) Doğadaki güzellik sanattaki güzellikten üstündür.

C) Doğada güzelliği ortaya çıkaran sanatçıdır.

D) Sanat, insanı doğadaki gibi özgürleştirmelidir.

E) Sanat insan doğasını yansıtır.

ÜNİTE TESTİ

10. Sanat, metafizikçilerin söylediği gibi esrarengiz bir güzellik

güzel olabilir.”

2

ideası ya da Tanrı’nın tecellisi değildir. Sanat, estetik fizyologların söylediği gibi insanın depoladığı enerjinin fazlasını açığa çıkardığı bir oyun da değildir. Sanat, insanları aynı duygu etrafında birleştiren bir yaşam için bireylerin sağlık ve mutluluğuna doğru süren ilerleyişte, insanlar arasında vazgeçilmez bir birlik ve beraberlik vasıtasıdır. Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Sanat bir oyun ve eğlencedir. Sanat insana kurmaca bir dünya oluşturur. Gerçek sanatçı Tanrı’dır. Sanatta alışılmışın dışına çıkılır. Sanat, toplumsal niteliği olan bir alandır.


Çocuk oynayarak tanır dünyayı. Oyun çocuk için en kök-

Hartman’a göre sanat eserinde bir ön, bir de arka yapı vardır. Ön yapı, sanat eserinin algıl anan maddi yapısıdır. Bir müzik parçasının tonları, bir heykeli oluşturan taş ya da bronz kütle, bir şirin kelim eleri böyle maddi bir alanı meydana getirir. Ön yapı daima apaçık olarak kavranılan bir yapıdır. Arka yapı ise yalnız estetik süje için vardır. Bir şiir ancak ondan anla yan, onu estetik olarak algılayan insan için şiirdir. Bu parçada savunulan görüş aşağ ıdakilerden hangisidir?

lü yaşam deneyidir. Sanatçının bu deneye gereksinimi vardır. Bu yüzden sanatçı, çocukluğunu özenle koruyan kimsedir. Çocukluk, bir bakış biçimi olarak sanatçıya en güçlü anlatım yöntemini kazandırır. Anlatımı dışlaştıracak en güçlü simgeler çocukluktan kalanlarla kurulur.


A) Sanat eserinin ortaya konulmasının güç olduğu

B) Sanatçının eserini oluştururken küçüklük deneyimlerinin etkili olduğu

C) Sanatçının eserinde sezgi ve coşkuyu kullandığı

D) Güzelin hoşa gideni yansıttığı

E) Estetik yargıların mutlak olmadığı

9.

lar. Bunlar hem bedeni dinlendirir hem de hoşa gider. Bu

B)

Sanatın temelinde güzel ideali bulu nmaktadır. İnsanlardaki bireysel ayrılıklar este tik yargıları da farklılaştırmaktadır.

C) D)

Sanatçının amacı insan beğeniler ini çeşitlendirmektir.

E)

Sanat maddi ve algılanan yönüyle

bir bütündür.

7

11. İnsanın borcunu ödemesi, birisine yardım etmesi, iyidir fakat güzel değildir. Ayının burnuna tasma takıp oynatmak

tür faaliyetlerin bir sonraki adı, kendini süsleme ve yakın

ahlâki bakımdan iyi değildir fakat onun oynaması, taklit

çevresini hoşa gidecek, beğenilecek bir şekle getirmedir. Bu parçadaki görüş aşağıdakilerden hangisiyle paralellik gösterir?

5

Sanat etkinliği, izleyenleri geliştirici bir işleve sahiptir.

İnsanlar zorunlu ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra amaçsız olarak, hoşa giden birtakım eğlenceli faaliyetlerde bulunur-

A)

yapması güzeldir.

Bu örneklerle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmektedir?

A) Doğrunun olmadığı yerde güzellik de yoktur.

A) İyi ile güzelin farklı kavramlar olduğu

B) Sanat eserinin ortaya konulması güçtür.

B) Güzelin iyiden daha önemli olduğu

C) Sanat, insanı estetik olarak bilinçlendirme yoludur.

C) İyi ile güzelin aynı şeyler olduğu

D) Sanat bir oyun ve eğlenceden ibarettir.

D) İyinin, güzele ulaştıran bir araç olduğu

E) Sanat yetkinliği arayan bir etkinliktir.

E) Güzele kolaylıkla ulaşılamayacağı

3


1.

Süsleme sanatları gösterişe ve yararcı sanatlar gereksinimlere hitap ederken, güzel sanatlar kendi içinde değerlidir. Bu bakımdan güzel sanatların beğenisi diğerlerinden daha üstündür; çünkü hiçbir çıkarcı haklılaştırmaya yer bırakmaz.

Bu parçada güzel sanatların hangi özelliğiyle süsleme ve yararcı sanatlardan farklı olduğu vurgulanmaktadır?

A) Sezgiye dayanması

B) Bir yarar gözetilerek yapılmaması

C) İnsanın duygularına hitap etmesi

D) Hayal gücüyle oluşturulması

E) Akıl ile açıklanabilmesi

2.

Estetik nesnenin amacı, bir şeyi dile getirmektir; bunun ne olduğunu, neyin iletildiğini ya da sanatçının ne iletmeye çalıştığını sorarak öğreniriz. Binaların ve müziğin bile, mimarın ya da bestecinin amacını ileten kendilerine özgü bir dili olduğu söylenebilir.

4.

Felsefe ve sanatla birlikte, insan varlığı kendisinin ne olduğunu anlamaya çalıştığı gibi, toplumlar da ne olduklarını çözümlemeye çalışmaktadır. Çünkü, bu alanlardaki yaratılar, insan varlığının birer zorunlu parçasıdır. Başka bir deyişle, sanat ürünleri yemek ve içmek kadar zorunlu ve doğaldır. Çünkü bu ürünlerde insan varlığının kendisi ve onun oluşturduğu toplum yansımaktadır.

Bu parçada sanat ve felsefenin hangi ortak özelliği taşıdığı dile getirilmektedir?

A) Güzeli yakalamayı amaçlama

B) Tutarlı sonuçlara ulaşma

C) İnsanı ve toplumu açıklama

D) Ortaya çıktığı çağı yansıtma

E) Akıl ile elde edilme

5.

“Havanın yağmurlu mu yoksa güneşli mi?” olduğuna dair bir soruya insanın vereceği cevaplar arasında belirgin bir fark görülmez. Yağmur yağıyorsa “yağmurlu”, hava berrak ve açıksa “güneşli” cevaplarını alırız. Fakat, hangisinin daha güzel olduğunu sorduğumuzda birbirinden farklı cevaplar alabiliriz. Çünkü bu, kişilerin bakış açısına dayalı estetik bir yaklaşımdır.

Bu parçada estetik yargıların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) İnsana yarar sağlaması

B) Toplumsal gerçekliği yansıtması

C) Doğadaki olgulara uygun olması

D) Öznel olup kişiden kişiye değişmesi

E) Evrensel özellikler göstermesi

6.

Güzellik, zihinde değişmeden kalan bir varlık alanına aittir.

Bu görüşe göre güzellik aşağıdakilerden hangisiyle nitelenebilir?

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Sanatçı kalıcı eserler vermeye çalışır. B) Sanatçı, eserinde herkesin hoşlanacağı değerleri duyurur. C) Sanat eserlerinin duyumlanan kısmı herkesçe algılanabilir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Sanat eseri ön ve arka yapısıyla bir bütündür. E) Sanatçının eserinde neyi ilettiği anlaşılamayabilir.

8

3.

Her sanatçı doğal gereçlerle iş görür, yapay bir nesne olan yapıtını doğal gereçlerle oluşturur. Amaç, hangi koşulda ya da biçimde olursa olsun, doğadaki bütün güzellikleri sanat eserine taşımaktır.


A) Sanatçı eserini oluştururken doğadan hareket eder.

B) Sanat gerçekliği olduğundan farklı gösterir.

C) Sanat eseri insanı ahlâkça olgunlaştırmalıdır.

D) Sanatçı herkes için yararlı olanı aramalıdır.

A) Doğruluk

E) Sanat eseri yaratıcı hayal gücünün ürünüdür.

B) İdea

D) Hoş

C) Yüce

E) Madde

ünite

ÜNİTE TESTİ


Her sanat eseri ancak bir defada, o da sadece kendi sanatkârı tarafından ortaya konabileceği gibi, herhangi bir sanat eserinin önünde bulunan kişinin büründüğü ruh hali de sadece o kişinin kendisi tarafından yaşanır ve kendisi ile açıklanır.

3

ÜNİTE TESTİ

10.

I. Sanat, bireyselliğin bilgisidir.

II. Güzellik, bir değerden başka bir şey değildir.

III. Güzel, sanatçının dünyasında biçimlenir, gelişir.

Bu üç görüşün ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir?


A) Sanatta coşku ve heyecanları önemsemeleri

A) Güzellik belli bir orantıya sahip olmaktır.

B) Sanatın öznel bir etkinlik olduğunu söylemeleri

B) Sanatın sunumu ve yorumlanması öznel bir nitelik taşır.

C) Güzelin aynı zamanda iyi olduğunu öne sürmeleri

C) Sanat eserini oluşturmak oldukça güçtür.

D) Güzelliğin insandan bağımsız olarak eserde olduğunu savunmaları

D) Sanat akıl ilkeleriyle değerlendirilemez.

E) Güzelliğin simetri ve orantıda olduğunu iddia etmeleri

E) Doğru ve güzel birbirinden farklı kavramlardır.


Güzel değeri üzerinde bir uzlaşım var mıdır? yoksa herkesin beğenisi kendince midir?

Lokomotifin gürültüsü makinisti, bir sanatçıyı ilgilendirdiği kadar ilgilendirmez; denizin gürültüsü de denizciyi, sanatçıyı ilgilendirdiği kadar ilgilendirm ez. Demek ki yaşama etkin olarak katılmak, yaratmanın baş koşuludur. Sanatçı için yaşamak, yaratmaktır; yaratmak da görmektir. Bayer’in dediği gibi “Sanatçının bize gösterdiğ i o görünmez dünya, çok zaman gözlerimizin önündeki dünyadır.” Bu parçada sanatçıların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Burada estetiğin hangi sorunu üzerinde durulmaktadır?

A) Ortak estetik yargılar var mıdır?

B) Güzel ile yüce bir midir?

C) Güzellik doğada mıdır? Yoksa sanat eserinde midir?

D) Sanat eserinin özellikleri nelerdir?

E) Güzellik bir idea mıdır?

A) Doğadaki güzelliği yansıtma ları B) Evrende kötü görünen nesn eleri güzelleştirdikleri C) Faydalı ürünler verdikleri D) Toplumda saygınlık kazandık ları E) Çevreden etkilenerek toplumu etkiledikleri

9

11. • 9.

5

Çoğu filozof, gerçek sanatçıları bir deha olarak kabul eder. Sanat eserleri de, bu dehanın çevresindeki olayları ve varlıkları kendi ruhlarındaki hayal gücü ile işleyerek değerlendirmeleri sonunda ortaya çıkar.

Bu parçadaki görüşe göre sanat nedir?

A) Ahlâki doğruluktur.

B) Doğaya öykünmedir.

C) Sanatçının yaratmasıdır.

D) Bir oyun ve eğlencedir.

E) Gerçeğe uygunluktur.

Sanatçı adeta doğanın eksik bıraktığı şeyleri tamamlar.

• Sanat, özel bir gerçekliği yansıtma biçimidir.

• Sanatın temel amacı gerçeğin kavranmasını sağlamaktır.

Bu görüşlere göre sanatçının amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsana hoş duygular yaşatmak

B) Çıkarsız bir beğeniye ulaştırmak

C) Anlama ve bilme merakını karşılamak

D) Var olanın güzelliklerini yansıtmak

E) Aklın etkili olarak kullanımını sağlamak

ÜNİTE TESTİ

1.


4

Maksim Gorki, romanlarında daha çok köylü ve işçi sı-

4.

Doğanın mükemmelliği ve güzelliği vardır. Bir sanat eseri

nıfının isteği doğrultusunda gerçekleri yansıtır ve değer-

gerçeğine ne kadar yakınsa o kadar “güzel”dir. Örneğin bir

lendirir. Bu, Gorki’nin geniş halk kitleleri tarafından kabul

gölün resmini yapan sanatçı, onu ne kadar o göle benze-

görmesini ve okunmasını sağlar. Ancak sanatın sadece

tirse, eser de o kadar güzel olarak değerlendirilir.

ideolojik ve sınıfsal işlevlerini önce çıkarmak, onun gerçek

Bu parçadaki görüşe göre sanat eseri nasıl oluşur?

eğitici ve bilgilendirici işlevlerinden uzaklaşmasına neden

A) Sanatçının hayal gücüyle

olur.

B) Sanatçının doğayı taklit etmesiyle

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yerilmektedir?

C) Sanatçının bilgi birikimiyle

A) Sanatçının özgürlükçü bir ortamda eserler ortaya ko-

D) Sanatçının güzellik anlayışıyla

E) Sanatçının kişiliğiyle

5.

İyi ve güzelin aynı olduğunu savunanlar, dünyadaki en iyi

niteliğinden, duygusallığından, imgeselliğinden, değiştirici,

yamaması

B) Sanatçıya toplumun değer vermemesi

C) Sanatın ideolojik bir yaklaşımla alanının daraltılması

D) Sanat eserinin maddi kaygı gözetilerek yapılması

E) Sanat eserinde toplumsal sorunların ele alınmaması

erdemlerin aynı zamanda güzel erdemler olduğunu ileri sürmüşlerdir. Güzel huylu olmakla ahlaklı olmayı aynı gö-

2.

ren bu anlayışa göre güzellik, iyiden başka bir şey değil-

Mademki bilgilerimiz duyumlarımıza bağlıdır; o halde her-

dir.

kesin kendi duyumlarıyla oluşturduğu bilgiler, vardığı yargılar doğrudur. Hiç kimse kendi duyumlarının daha doğru

dir?

bilgiler vereceğini savunamaz. Zevk ve beğeniye dayanan

estetik yargılarda ise hiç söyleyemez.

A) İnsanın sanatın her türünden haz aldığı

Bu parçada estetik yargıların hangi özelliği vurgulan-

B) Sanatçının eserini oluştururken özgür olması gerektiği

C) İyi ve güzel arasında bir ilişkinin bulunmadığı

D) Ahlak yasalarının ve güzelliğin evrensel olduğu

E) Güzelliğin ahlaki değere sahip olduğu sürece değerli

maktadır? A) Doğruya ulaşmayı amaçladığı B) Düş gücünü harekete geçirdiği

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmekte-

11

C) Fayda amacı güdülmediği

olduğu

D) Beğeniye dayandığından öznel olduğu E) Uzmanlık gerektirdiği

6. 3.

nı taşımayan bir sanat eseri ile karşılaşıyoruz. Bu eseri ait

Sanat mükemmeli arayan bir etkinlik olduğuna göre, onu

olduğu çağa yerleştirmek için bilinen yanlar var; bu bilinen

oluşturacak olan sanatçıdır. Sanatçı, sanat eserini oluş-

yanlardan hareket ederek sanat eserini anlamaya çalışı-

tururken, kendi duygularını ve sanat yeteneğini eserine katmalıdır.


Hangi çağda olduğunu bilemediğimiz ve yaratıcısının adı-

yoruz.


A) İnsan doğasını yansıtması

B) İzleyen kişiyi geliştirmesi

C) İnsana hoş duygular yaşatması

D) Sanat insanı eğlendiren bir oyundur.

D) Taşıdığı niteliklerin izleyen tarafından açığa çıkarılması

E) Sanattaki beğeniler kişiden kişiye değişir.

E) Doğadaki güzelliğe anlam kazandırması

A) Sanatta ölmez eserler ortaya konamaz.

B) Sanatçı doğayı taklit etmelidir.

C) Eserde, sanatçının kişiliği ve hayal gücü ön plandadır.

ünite

10


ÜNİTE TESTİ

Estetik yaşantının öznesi, estetik nesneyle bir merakını

10. Bir sanat yapıtı için ulaşılan estetik yargı herkes için ge-

gidermek için ilgilenmez; estetik nesneyi başka bir amaca

çerli olmalıdır. İzlediğimiz bir filmi, dinlediğimiz bir besteyi,

hizmet eden bir araç olarak da görmez. Estetik yaşantıda

baktığımız bir heykeli güzel buluyorsak başkaları da güzel

insan, karşısındaki nesneyi hep belli bir uzaklıktan sey-

bulmalıdır.

reder. Estetik yaşantı kullanma, sahip olma, tüketme ve ahlaki açıdan yargılama gibi davranışları dışarıda bırakır.

4

Bu parçada estetik yaşantının hangi özelliği vurgulanmaktadır?


A) Sanatçının özgün eserler vermesinin önemi

B) Ortak estetik yargıların var olduğu

A) Çıkar gözetmeyen bir beğeni gerektirmesi

C) Güzelliğin kişiden kişiye değiştiği

B) Tüm insanlarda ortak olması

D) Sanatın değil sanatçının önemli olduğu

C) Sezgilerle bilinmesi

E) Sanattan anlamanın uzmanlık gerektirdiği

D) Alımlayıcısında derin izler bırakması

E) Güzelliğin paylaşılmak istenmesi

8.

Müzikte, resimde, heykeltraşlıkta, mimaride doğru veya

Yıldızlı Soru 4

yanlış olduğu söylenebilecek herhangi bir önerme söz konusu değildir. Bir resim, bir melodi önerme olmadığı için doğru ya da yanlış da olamaz.


A) Sanat eserleri akıl ilkeleriyle değerlendirilemez.

B) Sanat eserlerinde insan doğası söz konusudur.

C) Sanat eseri sanatçının duygularını dile getirir.

D) Sanat eserleri eskidikçe daha fazla değer kazanır.

E) Sanat eserinin bir benzeri yoktur.

9.

Sanat, “mükemmel” olanı arayan bir faaliyet olduğuna

Doğada sanat yoktur ve doğada karşılaştığımız güzel, sanatsal güzel değildir. Reouvier şöyle der: “Doğa ancak bir sanat çerçevesinde görü ldüğü zaman, teknikle biçimlenmiş bir ruha özgü yapıtların dilinde açıklandığı zaman estetik bir değer taşır.” Bu parçada savunulan görüş aşağ ıdakilerden hangisidir? A) Eğitim insana sanatçı olma niteliği kazandırır. B) Her eser doğanın kopyası olara k ortaya konur. C) Sanattaki güzellik doğadaki güzellikten üstündür. D) Sanatçı eserini öncelikle kişis el izlenimleriyle oluşturur. E) Mükemmellik doğadadır, sana tçıya düşen onu taklit etmektir.

göre, onu yaratacak olan sanatçıdır. Sanatçı, sanat eserini yaratırken kendi duygularını, sanat yeteneğini eserine katmalıdır. O zaman eserine, kendi sanatçı kişiliğinin dam-

11

11. Sanatçı doğadan aldığı izlenimlerle bir ürün yeni bir feno-

men oluşturur. O kendi ruhunda yarattığı bu fenomenden estetik bir haz duyar. Sanatçı bu ifadeyi bir süre sonra tekrar canlandırmak isterse belki de bunu başaramayacaktır. Çünkü estetik yaratma, buna bağlı ifade ve estetik tatmin bir defa yaşanabilir. Onun sürekli aynı yoğunlukta tekrarı mümkün değildir. O, özel bir anı yaşamadır.

gasını vurabilir.


A) Sanatçı doğadan esinlenir.

B) Sanat eseri biricik olmalıdır.

Bu parçada sanatçının hangi özelliği vurgulanmaktadır?

C) Üzerinde görüş birliğine varılan eserlerin sanat değeri

A) Eserini bir daha kendisinin bile oluşturamaması

B) Güzelliği yakalamaya çalışması

C) Toplumsal koşullardan etkilenmesi

D) Alımlayıcısıyla aynı duyguları paylaşması

E) Halk tarafından anlaşılmayan eserler ortaya koyması

vardır.

5

D) Sanat eserinde sanatçının kişiliği ve yaratma gücü ön plandadır.

E) Sanatçı güzel olanı arar.

1.

Sanattaki güzelliği ........................................, doğadaki ve sanat eserindeki güzelliği ........................................ inceler.

2.

“Mükemmellik doğadadır, sanatçıya düşen onu aynen eserine aktarmaktır.” diyen sanat kuramına ....................................... kuramı adı verilir.

3.

“Sanatçı, sanat eserini oluştururken kendi duygularını, sanat yeteneğini eserine katmalıdır.” diyen görüşe ................................. ...... kuramı adı verilir.

4.

“Güzelin karşılıksız bir neşe ve insanı özgürleştiren bir duygu” olduğunu savunan sanat görüşüne ....................................... kuramı adı verilir.

5.

Sanatçının özel bir anında meydana getirdiği için sanat eseri .......................................tir.

6.

Sanat eserinin başka bir eserin taklidi ya da kopyası olmaması, sanat eserinin ...................................... olduğunu gösterir.

7.

Aristoteles’e göre güzelliğin üç belirtisi ................................., ................................. ve ................................. dır.

8.

Güzel, kavrama dayanmaz, dış dünya ise kavrama dayandığından güzellik ....................................... farklıdır.

9.

......................................., büyüklük, bir sonsuzluk, bir kudret ifade ettiğinden güzellikten farklı bir kavramdır.

10. Beğeniler kişiden kişiye değiştiğinden ortak ....................................... bulunmamaktadır.

12 11. Kant, güzellikte özel bir duygunun ortak bir duyguya dönüştüğünü savunurken estetik yargıların ....................................... olduğunu iddia etmiştir.

12. Estetik yargılar çıkara dayanmadığından ....................................... amacı güdülmez.

1. sanat felsefesi / estetik

5. biricik

9. Yüce

2. taklit

6. özgün-orijinal

10. estetik yargılar

3. yaratma

7. düzen / orantı / sınır

11. evrensel

4. oyun

8. gerçeklikten

12. fayda

ünite

Cevaplar

D 1.

Y

Estetik, sanat felsefesinden daha kapsamlıdır.

2.

Doğanın aynen taklit edilmesi gerektiğini savunan görüşe yaratma kuramı adı verilir.

3.

Oyun kuramı, sanatın insanı oyundaymış gibi özgürleştiğini savunur.

4.

Yaratma kuramında sanatçının kişiliği, hayal gücü ön plana çıkmaktadır.

5.

Sanatçı oluşturduğu eserin aynısını tekrardan yapabilir.

6.

Sanatçı ve zanaatkar arasında bir farklılık yoktur.

7.

Sanat eseri tek ve biricik olduğu gibi özgün (orijinal) de olması gerekir.

8.

Aynı yerin resmini yapan iki ressam gördüklerini farklı biçimde eserine aktarır.

9.

Doğadaki güzellikle sanattaki güzellik arasında bir farklılık yoktur.

10.

Güzellik ve iyi kavramları birbirinden farklıdır.

11.

Estetik yargıların öznel olduğunu kabul eden düşünürler, ortak estetik yargıların varlığını reddetmişlerdir.

13

12.

Estetik yargılar çıkara ve faydaya yönelik olmalıdır.

13.

Kant, estetik yargıların tüm insanlarda ortak olduğunu savunmuştur.

14.

Sanat eseri insanı etkilemeli ve kalıcı etkiler bırakmalıdır.

Cevaplar

5

1. D

2. Y

3. D

4. D

11. D

12. Y

13. D

14. D

5. Y

6. Y

7. D

8. D

9. Y

10. D

1.

Estetik ve sanat felsefesinin benzerliklerini ve farklılıklarını yazınız.

2.

Taklit (yansıtma) kuramının temel görüşlerini yazınız.

3.

Sanatta yaratma kuramı nedir? Görüşlerini açıklayınız.

4.

“Sanat, insanı özgürleştiren bir oyundur.” görüşünü açıklayınız.

5.

Sanat eserinin özellikleri nelerdir? Yazınız.

ünite

14

6.

Güzel ile hoş kavramları aynı mıdır? Açıklayınız.

7.

Güzellik ve iyi kavramı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

8.

Güzellik ve yüce kavramları arasında ne tür bir ilişki vardır? Açıklayınız.

9.

Ortak estetik yargıların varlığını reddedenlerin temel görüşlerini yazınız.

10. Kant, neden estetik yargıların ortak olduğunu dile getirmektedir? Açıklayınız.

5

15

7.

fasikül

İ

FES E S L E F DİN

ÖĞRETEN TEST

1

DİN FELSEFESİ

Din felsefesi sorgulayıcı ve nesneldir. Bu nedenle olması gerekene ilişkin bir görüş belirtmediği gibi herhangi bir dinin savunuculuğunu da yapmaz.

1.

Din felsefesi, dini öğretiyi yaymaya ve kabul ettirmeye çalışmaz. Dini, kendisine konu yaparak, onun üzerine akılcı, eleştirel ve nesnel düşünme faaliyeti yapar. Din felsefesi, felsefe bilgisinin özelliklerini koruyarak, din ilkeleri hakkında özgür düşünmeyi, nesnel olmayı ve eleştirel sorgulamayı gerçekleştirir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi din felsefesinin yanıt aradığı sorulardan biri değildir? A) Vahiy olanaklı mıdır? B) Ruh ölümsüz müdür? C) Tanrı var mıdır? D) Kutsal kitapların hangisine inanmalıdır? E) Tanrı evrene içkin midir yoksa aşkın mıdır?

Plotinos ve Spinoza gibi düşünürler Tanrı’nın varlığını kabul ederler. Fakat evrenin ve Tanrı’nın özdeş olduğunu sa-

2.

Plotinos ve Spinoza’ya göre Tanrı, sadece var olan her şey değildir; var olanın tümüdür, bütünüdür. O var olanın kaynağı, ilkesi, her şeyin kendisinden çıktığı gerçek ve tek var olandır.

Bu iki düşünürün Tanrı anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teizm

vunurlar.

Felsefenin temel özelliği sorgulayıcılıktır.

de geçerlidir. Teolojide ise

11

E) Ateizim

Felsefe, Tanrı’ya aklın sahip olduğu nitelikler içinden bakmaya çalışır. Kimi zaman bilgiyi ortaya çıkarmak için inancı sorguya alır, kimi zaman da bilgiyi soruşturarak bilinçli bir inancı arzular.

Buna göre felsefe hangi yönüyle teolojiden farklıdır?

inanç önemli olduğundan

A) Kendi içinde tutarlı olmasıyla

sorgulamaya yer yoktur.

B) İnancı temel almasıyla C) Dinin verilerini akılla güçlendirmesiyle D) Dogmatik olmasıyla

2

E) Eleştirel bakış açısını benimsemesiyle Evrende hem bir amaçlılık hem de bir düzenlilik bulunmaktadır. Bazı düşünürler evrendeki bu düzenliliğin kendi kendine ya da tesadüfen olamayacağını söylemişlerdir.

4.

Her sonucun bir nedeni olması gerektiği gibi, her amaçlılığın bir amaçladığı neden olması gerekir. Her düzen, bir düzenleyiciyi gerektirir. Öyleyse doğa düzeni de Tanrı’nın var olmasını gerektirir.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A) Tanrı, dünyayı yaratmak zorunda olduğu için yaratmıştır. B) Evrendeki düzenlilik, Tanrı’nın varlığının kanıtıdır. C) Fizik bilinemediği gibi, metafizik olan Tanrı da bilinemez. D) Tanrı düşüncesinden başka her şey saçmadır. E) Tanrı düşüncesi insanın mutluluğunu sağlıyorsa, Tanrı’ya inanılmalıdır.

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

D) Panteizm

C) Deizm

3.

Sorgula-

yıcı tavır din felsefesi için

B) Politeizm

DİN FELSEFESİ 5.

• Aklın sınırlarının ötesi bilinemez. (Kant)

• Gözlemlerle elde edilen olayların bilgisinden başka hiçbir şey bilinemez. (Auguste Comte)

• Evren, insan için uyumsuzdur ve bilinemez. (Albert Camus)

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki görüşlerle uyuşmaz?

1

ÖĞRETEN TEST

Agnostisizme göre evren gibi Tanrı’nın varlığı da bilinemez. Eldeki kanıtlar Tanrı’nın varlığının bilinmesine yetmemektedir.

A) Tanrı metafizik bir kavram olduğundan incelenmemelidir. B) Tanrı konusunda kesin bir hüküm vermekten kaçınılmalıdır. C) İnsan bilebileceği tek şey olan kendisiyle yetinmelidir. D) Deneyim ve tecrübe yoluyla Tanrı’nın varlığı açıklanabilir. E) İnsan, Tanrı konusunda bilmediğini de bilmelidir.

6.

Din felsefesi ile uğraşan filozoflar, hem insanın eylemlerinde hür olduğunu hem de Tanrı’nın önceden her şeyi belirlediğini aynı anda savunamazlar.

Burada, din felsefesinin hangi gerekliliğinden söz edilmektedir?

A) Tutarlı olma

B) Nesnel olma C) Kapsamlı olma

D) Bütünleştirici olma

E) Eleştirici olma

Akıl etkili olarak kullanıldığında çelişkili yargılardan uzak durulur. Akıl hem A hem de A olmayanı aynı anda doğru olarak kabul etmez.

7.

Ölümden sonraki hayat inancı insanın dünyadaki tüm hareketlerini kontrol altına alır. Düşünce ve davranışlar buna göre oluşturulur. Zaten dinin fonksiyonu da bu şekilde insan hayatını belirli bir düzene sokarak sosyal yaşantıyı düzenlemektir. Böylece insanlar her yönden karşısındakine zarar vermekten uzak duracaktır.

Bu parçaya göre dinin temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Toplumsal kontrole katkı sağlama B) Bireye mutluluk verme C) İnsanı inançlı kılma D) Bireyi öte dünyaya hazırlama

Din, sadece vicdani bir mesele değildir. Örneğin hırsızlık yapmak kanunlarda suç, ahlâkta kötü, dinde günah olarak kabul edilmektedir.

3

E) İnsana sabırlı ve hoşgörülü olmayı öğretme

8.

• Teizm, var olan her şeyin bir yaratıcısı olduğuna inanma ve bu yaratıcının evrene müdahalesinin devamlı olduğunu kabul etmedir.

• Deizme göre Tanrı evreni yaratmış ve bırakmıştır. “Tanrı’nın evrene hiçbir müdahalesi olamaz.” görüşünü kabul etmedir.

Bu iki görüşün ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Tanrı’yı evrenle bir görmeleri B) Tanrı’nın varlığının bilinemeyeceğini öne sürmeleri

6

C) Tanrı’nın varlığını kabul etmeleri D) Tanrı’nın evrene karışmadığını iddia etmeleri E) Ahiret inancını önemsemeleri

Deizm, Tanrı’nın var olduğunu fakat Tanrı’nın evreni ve insanı yarattıktan sonra evrene ve insana karışmadığını savunur. Tanrı’yı dünya işlerine karıştırmaz.

ÜNİTE TESTİ

1

DİN FELSEFESİ

1.

Tanrı, duyusal deneyimlerimizin dışında olduğu ve duyu organlarımızla algılanamadığı için var olup olmadığı hakkında yargıda bulunamayız. Bu nedenle yaratıcının bilgisine ulaşamayız.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdaki felsefî yakalaşımlardan hangisine uygundur?

A) Teizm

C) Agnostisizm

2.

4.

Farabi’ye göre, din ve felsefe aynı şeyi söyler. Her ikisi de dinin temel iddiaları hakkında rasyonel, tutarlı, objektif ve kapsamlı bir biçimde düşünme gerektirir. Bu nedenle peygamber ile filozof bu ortak noktada birleşir.

Farabi’nin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

B) Deizm

A) Din, siyasi amaçlarla felsefede kullanılmaktadır.

D) Ateizm

B) Din ve felsefe birbirinden bütünüyle farklı iki alandır.

C) Felsefe dine karşı bir söylem geliştirir.

D) Felsefenin amacı insanları dine yaklaştırmaktır.

E) Filozof ve peygamber ortak bir amaç doğrultusunda toplumu aydınlatır.

5.

Tanrı’ya ya da dine ilişkin kendisini zorla dayatan bir bilginin seçilmesi durumunda dinden ya da inançtan söz etmek mümkün değildir.

Bu parçadaki düşünce aşağıdakilerden hangisiyle paralellik gösterir?

A) İnanan insan için Tanrı’nın varlığını sorgulamak anlamsızdır.

E) Panteizm

İlahiyat dünyanın, evrenin, insanın kaynağını, nereden gelip nereye gittiğini sorgular ve ortaya bir Tanrı öğretisi koyar. Ancak, felsefenin işi, ortaya bilgi koymaktır. Bunun için bilgi ile inanç arasında temelli bir ayrım yapar. Filozofun Tanrı’ya bakışı ile dinin bakışı farklıdır. Filozof için Tanrı dünyanın akla uygun bir açıklamasıdır. Filozofun inancı akla duyulan bir inançtır.

Parçadan aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Felsefe, dine karşı olan bir etkinlik alanıdır.

B) Felsefe, dinin tersine akla ve eleştiriye dayalı olarak Tanrı’yı inceler.

B) Tanrı’nın varlığı Tanrı’nın kavramından yola çıkılarak bilinebilir.

C) Felsefenin de din gibi birtakım değişmeyen kuralları vardır.

C) Tanrı konusunda insanın seçme şansı yoktur.

D) Din ile felsefenin ulaşmak istediği amaç aynıdır.

D) İnancın temelinde insanın özgür seçimleri bulunmalıdır.

E) Dinler, Tanrı’yı incelerken felsefe varlığı inceler.

E) Tanrı zorunlu varlıktır, diğer varlıklar ise mümkün varlıklardır.

6.

Tanrı’da öz ve töz birdir. Tözü her ne ise özü odur. Diğer bir deyişle, öz ve töz yalnız Tanrı’da birdir. Tanrı’nın yaratıklarında ise ayrıdır. Yaratıkların varlıkları vardır ama oluşları Tanrı’ya bağlıdır.

Parçaya göre, Farabi’nin varlık anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Var olan her şey maddedir.

B) Evrende hiçbir raslantı yoktur.

C) Mutlak varlık Tanrı’dır.

D) Tanrı varlıkları yarattıktan sonra insanların hiçbir işine karışmaz.

E) Bütün varlıklar içinde yalnızca insan, Tanrı’nın özünü sezebilir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Farabi’ye göre Tanrı’nın dışındaki bütün varlıklar kendi kendilerine var olmayan, var olmak için başkasına muhtaç olan varlıklardır. Varlıklar içinde Tanrı’ya en yakın olan varlık “akıl”, en uzak olan varlık “madde”dir.

Farabi bu görüşüyle aşağıdaki düşüncelerden hangisini dile getirmektedir?

A) Yaratılmış varlıkların varlık sebebi Tanrı’dır.

B) Doğada olup bitenler doğal güçlerle açıklanmalıdır.

C) Duyum ve düşünce insan organizmasının bir hareketidir.

D) Tanrı evren ile özdeştir.

E) Varlık hem Tanrı hem de maddedir.

ünite

4

DİN FELSEFESİ 7.

Nasıl ki gelişigüzel ortaya atılmış belirli sayıdaki çelik parçasından bir saat meydana gelmezse; tam tersine saatin doğuşu için o çelik parçacıklarına bir düzen kazandıracak bir saatçiye ya da akıllı insan varlığına gerek duyuluyorsa, evrendeki düzenin nedeni olan düzen verici bir varlık olmalıdır. Evreni bir amaca göre düzenleyen bu varlık da Tanrı’dır.

Bu filozofun görüşüne dayanarak, aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

ÜNİTE TESTİ

10. Panteizmde yaratmadan söz edilse bile bu, her şeyin do-

ğanın zorunluluğuna göre oluşması ya da onda içkin olan yasaya uygun olması demektir. Tanrı, özgür iradesiyle hiçbir şeyi yaratmaz, her şey ondan zorunlu olarak çıkar. Öyle ki Tanrı da bu zorunluluğun dışına çıkamaz. Ruh ve madde Tanrı’nın niteliklerinden ikisidir. Bu nedenle bunlar arasında bir ikilik yoktur.


A) Her şeyin ilk varlık nedeni ve düzenleyicisi Tanrı’dır.

A) Tanrı, kötülükleri önlemediğinden reddedilmelidir.

B) Tanrı, evreni yarattıktan sonra evrenin ve insanların işlerine karışmaz.

B) Tanrı, ancak sezgi ile bilinebilir.

C) Tanrı’nın olduğuna ya da olmadığına aynı güçte kanıtlar bulunabilir.

D) Tanrı, ölümsüz bir varlıktır.

E) Tanrı ve evren aynı şeylerdir.

C) Evren ve Tanrı aynı şeylerdir.

D) Her konuda olduğu gibi Tanrı’nın varlığı-yokluğu konusunda da yargıya varmaktan kaçınılmalıdır.

E) Tanrı, emir ve yasaklar koyan bir güçtür.

8.

Bazı düşünürlere göre dinsel bilgimiz ya da Tanrı hakkındaki bilgimiz akla ya da doğal bilgiye değil, imana dayanmalıdır. Çünkü, din akılsal bir bilgi olmadığı için onu akılsal olarak anlamaya çalışmak yanlıştır.

Yıldızlı Soru 1


A) Tanrı’nın evrenin işleyişine karışmaması aklın gereğidir.

Tanrı ilk akıl, ilk varlıktır. Öteki varlı klar, yani çokluk ondan çıkar. İlk varlıktan başkasının ortaya çıkması, onun varlığının başka varlığı taşması ve başkasının onun varlığından taşmış olması biçim indedir. Taşma, varlıktan çıkma anlamındadır.

B) Tanrı’ya inanmak insanın özgür iradesiyle yaptığı bir seçim olmalıdır.

Farabi bu sözleriyle aşağıdakilerd en hangisini vurgulamaktadır?

C) Tanrı’ya inanan insan akıllıdır.

D) Din ve Tanrı akılla değil imanla bilinebilir.

E) Tanrı inançla değil akılla anlaşılabilir.

9.

Tümtanrıcılık (panteizm) Tanrı ile evreni bir sayan, her şeyi Tanrı olarak gören öğretilerin genel adıdır. Bu öğretiye göre Tanrı, evrenin dışında, üstünde, evreni aşan bir neden değil, evrende içkin olan, yani evrenin içinde bulunan bir nedendir. Evrenin bütünü, her şey Tanrı’dır ya da tek gerçeklik Tanrı’dır.

6

1

Buna göre aşağıdakilerden hangisi panteizm öğretisine uygundur?

A) B) C) D) E)

Varlığın temelinin madde olduğunu Tanrı’ya ulaşmanın yolunun akıl oldu

Varlıkların varlık nedeninin Tanrı

ğunu

olduğunu

Tanrı’nın madde cinsinden olduğunu Evrenin diyalektik bir süreçte oluş tuğunu

11. Din, bir şeye ilişkin bir bilgi edinmekten ve onu anlamak-

tan daha fazla bir şeydir. Din, bir kişinin, kendini bağımlı hissettiği şeye bütün varlığı ile gösterdiği tepkiyi ima eder; imanı, adanmayı ve tapınmayı vurgular. Felsefe ise tersine, anlamayı ve bilgeliği ön planda tutar. Öyleyse felsefeyi incelemek, felsefenin ortaya attığı soruların türünden dolayı, insanlara dinsel kanılarını düşünsel bakımdan savunulabilir temeller üzerine kurmalarında yardımcı olur.

Bu parçada vurgulanan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Felsefenin dine inanan insana kavramları açıklayarak yardım ettiği

A) Tanrı öğretisi reddedilmelidir.

B) Varlıklar ve Tanrı özdeştir.

C) Tanrı zorunlu, diğer varlıklar mümkün varlıklardır.

B) Din ve felsefenin aynı konuyu inceledikleri

D) Tanrı’nın varlığı akıl ile bilinebilir.

C) Dinin öznel, felsefenin nesnel bir yaklaşımının olduğu

E) Tanrı’nın varlığı veya yokluğu konusunda hüküm verilmemelidir.

D) Felsefenin eleştirel, dinin dogmatik olduğu

E) Felsefenin dine karşı bir etkinlik olduğu

5

ÜNİTE TESTİ

1.

DİN FELSEFESİ

2

Tek gerçek varlık Tanrı’dır. İnsan ise diğer varlıklar içerisinde en değerli olanıdır. Çünkü Tanrısal özü kavrayabilme yetisine sahiptir. Bundan dolayı insanın amacı Tanrı ile bütünleşmek olmalıdır. İnsan toplumsal ve bedensel zevklerini bir yana bırakabildiğinde Tanrı ile bütünleşebilir, iyi ve doğru olana ulaşabilir. Bunun yolu Tanrı sevgisidir.

4.


A) Tanrı, yaşantılar yoluyla bilinebilecek bir varlıktır.

B) Tanrı’nın varlığını kanıtlamaya çalışmak anlamsız bir çabadır.

C) Tanrı sevgisi insanları iyiye ve doğruya yöneltir.

D) Tanrı’ya ulaşmak için ibadetler yerine getirilmelidir.

E) Tanrı’nın varlığı sadece düşünce ile açıklanabilir.

2.

I. Tanrı tasarlanabilen veya düşünebilen en etkin varlıktır.

II. Ondan daha büyüğü veya yetkini düşünülürse, ona Tanrı diyemeyiz.

III. O halde, Tanrı’nın varoluşu, en yetkin olma tanımından zorunlu olarak çıkar.

Burada verilen önermelerin temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

Tanrı’nın varlığının kanıtlanmasına yönelik çabalardan biri de evrendeki düzen yerine evrenin bizzat varoluşundan yola çıkar. Evrende var olan varlıkların ortaya çıkışlarının bir sebebi vardır. Kısacası evrende olan her şeyin bir nedeni vardır ve ilk neden Tanrı’dır. Tanrı nedeni olmayan varlıktır ve her şeyin var olma nedenidir. Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Tanrı, kendisinden daha mükemmeli tasarlanamayan varlıktır.

B) Evrenin varlığı Tanrı’nın varlığının kanıtıdır.

C) Tanrı, sadece akılsal olarak bilinebilen kutsal varlıktır.

D) Tanrı’nın mutlak ve sınırsız bir gücü vardır.

E) Nedensellik ilkesi Tanrı’nın varlığını kanıtlamaktadır.

5.

“Tanrı, ordunun başındaki kumandan gibidir. Evreni yarattıktan sonra onu kendi yasalarına göre işlemek üzere kendi başına bırakmıştır.”

Aristoteles’in bu sözleri aşağıdaki felsefî yaklaşımlardan hangisine uygundur?

A) Deizm

B) Teizm

D) Ateizm

C) Panteizm

E) Agnostisizm

A) Evrendeki düzen Tanrı’nın varlığını kanıtlar. B) İnsan doğuştan Tanrı’nın bilgisini bilir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

6

C) Tanrı bilinemez ancak ona inanılır. D) Tanrı’nın varlığı Tanrı’nın tanımının içinde bulunmaktadır.

6.

İnançlı biri, hatta inançlı bir çocuk Tanrı’yı sevgiyle düşünmekte hiçbir güçlük çekmez. Bu içten ve açık bir düşün-

E) Tanrı’nın söyledikleri yerine getirilmelidir.

cedir, böylece Tanrı ulu ve yüce görünebilir. Ama filozof başka bir durumdadır. Tanrı onun için bir sevgi ve tapınç nesnesi değil, düşünce nesnesidir. Filozof onu anlamaya çalışır, çalışması da gerekir.

Din felsefesinde, Tanrı’nın varlığı ya da yokluğu hakkında hiçbir şeyin bilinemeyeceğini savunan görüşler vardır. Eldeki kanıtlar yeterli olmadığından Tanrı’nın ne varlığı ne de yokluğu bilinebilir. Bu görüşü savunan felsefî yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Teizm

B) Agnostisizm

D) Panteizm

Parçadan aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Tanrı, düşünceye dayalı bir varlıktır.

B) Tanrı inancını sınıflandırmak güçtür.

C) Filozoflar Tanrı kavramını nesnel bir şekilde ele alırlar.

belirlemektir.

C) Ateizm

E) Deizm

D) Filozofa düşen hangi inancın daha doğru olduğunu

E) Tanrı’nın yasaları kesindir ve tartışılamaz.

ünite

3.

DİN FELSEFESİ 7.

İnsan aklı sınırlıdır, duyular ise yanıltıcıdır. İnsan gerçekli-

Din, yüksek bir varlığın bizlere verdiği yüce bir duygudan ibarettir. Yeter ki ibadet biçimleri ve kuralları birileri tarafından bozulmasın; her vatandaşa görevini sevdirecek bir uygarlık dini yeter.

Rousseau bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisine ulaşmak istemiştir?

A) Doğa ile Tanrı özdeştir, iç içedir.

B) En yüksek iyinin gerçekleşmesinin nedeni yaratıcı Tanrı’dır.

C) Dinin bireysel ve toplumsal yönleri dikkate alınmalıdır.

D) Hiçbir şey Tanrı’nın özgür iradesiyle yaratılmamıştır.

E) Her yoktan var olanın, var olması için bir neden gereklidir.

İnsan aklını aşan tanrısal hakikat, akıl yoluyla hiçbir zatek yol imandır. Çünkü iman, kaynağını vahiyden alan ve en küçük bir kuşkuya yer bırakmayan, kesin ve şaşmaz bir ilkedir; iman, her şeyi açığa çıkartan yüce ve şaşmaz ışıktır. Akıl ise ancak imanın yardımcısı olabilir, imanı desteklemeye yarayabilir.


A) Akıl, dinin ancak bazı önermelerini açıklayabilir; diğerleri iman ile kavranabilir.

ÜNİTE TESTİ

9.

ğin özüne, kesinlikten yoksun olan bu araçlarla ulaşamaz. man çözümlenemez, bilinemez. Bu nedenle, geriye kalan

2

B) İmanını aklın önünde tutan kişi, gerçeğe hiçbir zaman ulaşamaz.

C) Dini gerçekliği akıl ve duyumlarla kavramak gerekir.

D) Akıl, dinin dogmalarını anlamada en önemli araçtır.

E) Anlamı açık olmayan dogmalara iman etmek doğru

Yıldızlı Soru 2 İnsan aklı evren, insan, Tanrı konu sunda çeşitli seçenekleri düşünebilir. Ancak bunlarda n hangisinin gerçekleşeceğini akıl değil, vahiy bildirir. Çünkü sınırlı bir akıl ile sonsuz olan Tanrı kavranam az. Tanrı, ancak içten gelen bir imanla bilinebilir. Gazali’nin bu düşüncelerine day anılarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz? A) Doğru bilginin ölçütü akıl deği l vahiydir. B) Tanrı sezgi ile değil, yine Tanr ı’nın verdiği akıl ile bilinebilir. C) İnsan aklı her şeyi kavrayacak kadar geniş değildir. D) İman, akıldan önceliklidir. E) Tanrı, akıl ile bilinemez.

değildir.

8.

Biz Tanrı’yı ne olarak düşünmekteyiz? Mümkün olan en mükemmel varlık. Sadece zihnimizde bulunan, dış dünyada gerçek bir varlığa sahip olmayan Tanrı, bu tanıma uymakta mıdır? Hayır; çünkü onun var olmaması en mükemmel olmaması demektir. Buna karşılık öbür Tanrı, aynı zamanda var olduğu için birinciden daha mükemmel, yani en mükemmel varlıktır. O halde Tanrı, tanımı gereği var-

10. Din ve felsefe aynı konuları araştırmasına rağmen ulaştık-

dır.

7 ları sonuçlar, yöntem ve kaynağı itibariyle farklı dallardır. Din, ilahi temellere dayanırken, felsefe insan düşüncesi ile oluşturulmaktadır.

Anselmus’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tanrı’nın en mükemmel varlık olmasının ciddi hiçbir temeli bulunmamaktadır.

B) Tanrı’ya ulaşmanın yolu akıl değil, “aşk”tır.

C) Tüm varlıklar şereflidir; çünkü Tanrı tarafından yaratılmışlardır.

6

D) Evren var olduğuna göre, Tanrı da var olmalıdır.

E) Zihnimizde mükemmellik kavramı olduğuna göre mükemmel olan Tanrı da vardır.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Din ve felsefenin doğrulara ulaşma biçimleri farklılık gösterir.

B) Felsefe akla, din Tanrı’ya dayanır.

C) Dinin kaynağı ilahi, felsefenin kaynağı insandır.

D) Felsefe, dine karşı bir etkinliktir.

E) Din ve felsefe doğa ve insan problemlerini konu edinir.

1.

3

DİN FELSEFESİ

Din, eğer yaşamda manevi huzur ve tatmin sağlayacaksa beni yaşamın zorluklarına karşı koruyup, güç verecekse, mutlu edecekse o din benim için gerçektir ve ona inanılması gerekir.

Bu görüş aşağıdakilerden hangisine uygundur?

A) Fayda sağlayan bilgi doğrudur diyen pragmatizme

B) Her şeyden kuşku duyulmalıdır diyen septisizme

C) Tanrı akılla bilinebilir diyen rasyonalizme

D) Tanrı’nın varlığı bilinemez diyen agnostisizme

E) Bilgi bilimsel yöntemlerle elde edilir diyen pozitivizme

4.

Tanrı, varoluşun kaynağı ve koruyucusudur. Onun gücü her şeye yeter, o her şeyi bilir.

Bu görüş aşağıdaki felsefî akımlardan hangisine uygundur?

A) Teizm

B) Ateizm

D) Panteizm

C) Deizm

E) Agnostisizm

5.

Geçmişte bilimsel çalışmalarla dini inanış ve yaşam iç içeydi. Sümer ve Babil medeniyetlerinde, tapınaklar aynı zamanda birer gözlemevi, din adamlarının çoğu da astronomi bilginiydi. Hatta tıp bilimi bile din adamlarının kontrolündeydi.

Gazali’ye göre seçme özgürlüğünün esası, karşımızda bulunan ve birbirine her bakımdan benzer olan iki şeyden birini, ortada hiçbir neden olmaksızın seçmekten ibarettir. Tanrı veya dinle ilgili ortada bize kendisini zorla kabul ettiren bir bilgi durumu söz konusu olursa zaten artık dinden veya inançtan bahsetmek söz konusu olamaz.

Gazali’nin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?


A) Tanrı evrenin dışında ve her şeyin üstündedir.

B) Tanrı, gücünü göstermek için evreni yaratmıştır.

A) Dinler bilimsel gelişmeleri engellemiştir.

C) Tanrı’ya inanmak insana fayda sağlar.

B) Dinden bağımsız olarak bilimsel çalışmalar yapılmamalıdır.

D) Tanrı’nın varlığının başlangıcı ve sonu yoktur.

E) Tanrı’ya inanmak insanın özgür iradesi ile gerçekleşir.

6.

Nasıl ki bilim felsefesi, bilimin kendisinden çok farklıysa, din felsefesi de, dinin kendisinden çok farklıdır. Din felsefesinin amacı öğüt vermek, hidayete eriştirmek, teselli etmek, kurtarmak veya dinin herhangi bir işlevini üstlenmek değildir. Onun amacı felsefî soruşturma aracılığıyla, insanî varlığın belli bir alanına, yani dine ve özel olarak kavram ve inançlara ilişkin anlayışımızı derinleştirmektir. Bunun yanında o, bu kavramları ve inançları akılsal eleştiriye tabi tutar.

Bu parçaya göre din felsefenin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanların dini inançlarını pekiştirmek

B) Teoloji ile felsefe arasında bir ayırım yapmak

C) Dine tarafsız ve eleştirel yaklaşarak dinin kavramlarını irdelemek

2.

C) Geçmişte din, bilim ve felsefe bir bütündü.

D) Bilimin verileri ile dinin bilgileri sürekli çatışmaktadır.

E) Dinde bilimde olduğu gibi tarafsızlık söz konusu değildir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

8

3.

Felsefe, dinin temel ilke ve inançlarını akla dayanarak, akıl ve mantıksal analiz yoluyla temellendirmelidir.

Bu cümlede felsefenin dine yaklaşımında aşağıdakilerden hangisini benimsediği vurgulanmaktadır?

A) Sorgulayıcı olma

B) Rasyonel olma

C) Kavramları tanımlama

D) Objektif olma

D) İnsanların dini inançlarının yanında yer almak

E) Bütünleştirici olma

E) Akıl karşısında inanca öncelik vermek

ünite

ÜNİTE TESTİ

DİN FELSEFESİ 7.

Mitolojideki bütün Tanrılar doğa üstü değildir; bazen hayvanlar, bitkiler bile Tanrı sayılmıştır. Ruhi varlık kavramı da bütün Tanrıları tanımlamaz, ruhi olmayan birçok Tanrı vardır. Ölümsüzlük de birçok Tanrıların ortak niteliği olamaz, İskandinav Tanrılarının çoğu ölümlüdür. Koruyuculuk da genel bir Tanrı niteliği değildir, çeşitli mitolojilerdeki birçok Tanrı korumaz.

Parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) İnsanların Tanrısal bir öz taşıdığı

ÜNİTE TESTİ

10. Mevlana’ya

göre Tanrı’nın razı olduğu ve olmadığı davranışlar vardır. Tanrı, insanlara verdiği Tanrısal ögelerle onların olgunlaşmasına imkan tanımıştır. İnsanlar bu olgunlaşmayı gerçekleştirmekte özgür bırakılmışlardır. Çünkü Tanrı, hiç kimseyi kötülük yapması için zorlamaz. Fakat Tanrı herkesin nasıl davranacağını da önceden bilmektedir. Mevlana insandaki irade özgürlüğünün insana sorumluluk yüklediğini söyler.

Mevlana bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

B) Tanrı’nın varlığının bilinemeyeceği

A) İnsanın davranışlarında tamamen özgür olduğunu

C) Tanrı’nın, evrenin mutlak hakimi olduğu

D) Tanrı kavramının genel bir tanımını yapmanın güçlüğü

B) Tanrı tarafından insana verilen irade ile insanın sorumlu tutulduğunu

E) Tanrı’nın insanların özgürlüklerini kısıtladığı

C) Önceden belirlenmiş değişmez bir yazgı olduğunu

D) Tanrı’nın insanların özgürlüğünü kısıtladığını

E) Ruhun ölümsüz olduğunu

8.

6

3

Eğer dünya şimdi olduğu gibi olmasaydı, doğa yasaları şimdiki yasalardan tamamen başka olsaydı, örneğin mevsimler şimdiki bildiğimiz sıraya göre birbirini izlemeseydi, yağmurlar gökten yere doğru yapmayıp göğe çıksaydı, insanın iki gözü yerine beş gözü olsaydı veya hiç olmasaydı, canlılardan kendilerine benzeyen varlıklar değil de hiç benzemeyen varlıklar doğsaydı bu sözü edilen durum da bir düzen olacak değil miydi?

Parçada eleştirilen görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tanrı’nın varlığının bulunmadığı

B) Tanrı’nın sezgi ile kavranabileceği

C) Tanrı olmadan evrende düzen olamayacağı

D) Her sonucun bir nedeni olması gerektiği

E) Tanrı ile evrenin yapısının aynı olması

9.

Tanrı, kavramı gereği, yetkin varlıktır. Tanrı’nın olmadığını düşünürsek, sonsuz niteliği olan yetkin varlık kavramından bir niteliği eksiltmiş oluruz. Bu nitelik “var olmak” yüklemidir. Var olmak yükleminden yoksun olan bir varlık, etkin varlık olmaktan çıkar, eksik bir varlık olur. Öyleyse, yetkin varlık olan Tanrı’nın olması gerekir.

Anselmus’un bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tanrı’nın varlığı ya da yokluğu bilinemez.

B) Tanrı, doğruları peygamberler aracılığıyla insanlara bildirmiştir.

Yıldızlı Soru 3 Pascal’a göre insan Tanrı’nın var olup var olmadığını kesin olarak bilemiyorsa, iyi bir kum arbaz gibi hareket etmelidir. Tanrı’nın var oluşu konu sunda, kaybı olabildiğince az tutarak, olanaklı en büyü k kazancı elde etmeye çalışmalıdır. Pascal’a göre bu Tanrı’nın var olduğuna inanmakla olanaklı olur. Pascal bu düşünceleriyle aşağ ıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Tanrı’nın ancak akıl ile bilinebile ceğini B) Tüm insanların Tanrı’dan bir parça taşıdıklarını C) Ya varsa diye düşünüldüğün de, Tanrı’ya inanmanın gerekli olduğunu D) Tanrı’nın sezgi ile kavranab ileceğini E) Tanrı’nın doğru bilgi konusund a insanı aldatmayacağını

9

11. Orta Çağda Tanrı’ya inanan bir Hristiyan için hakikati ve hayatı araştırmaya hiç gerek yoktur. Çünkü Tanrı bütün doğru ve gerçekleri kutsal kitap İncil’de açıklamıştır.

Bu durum Orta Çağda aşağıdakilerden hangisine yol açmıştır?

A) Felsefenin ve bilimin din ile temellendirilmesine

B) Aklın, Tanrı’nın bildirdiklerinin önüne geçmesine

C) Tanrı ve evren özdeştir.

C) Bilim ve felsefeye verilen önemin artmasına

D) Tanrı’nın insanlara kendini açması vahiy yoluyla gerçekleşir.

D) Tanrı’nın varlığından kuşku duyulmasına

E) Tanrı’nın varlığı akıl yoluyla ispatlanabilir.

E) Hakikate ve Tanrı’ya ulaşılamayacağı fikrinin yaygınlaşmasına

ÜNİTE TESTİ

1.

DİN FELSEFESİ

4

Felsefe bilme, din ise inanma ile ifade edilebilir. İnanma

4.

ile bilme arasında ise apaçık bir farklılık vardır: Bilinen

de evrendeki düzen yerine evrenin bizzat varoluşundan

bir şeye inanılmaz, o şey yalnızca bilinir. Örneğin, suyun

yola çıkar. Evrende var olan varlıkların ortaya çıkışlarının

kaldırma kuvvetini biliyorsam buna inandığımı söylemem

bir sebebi vardır. Kısacası evrende olan her şeyin bir ne-

makul olmaz. İnanılan bir şey ise bilinemez. Daha doğru-

deni vardır ve ilk neden Tanrı’dır. Tanrı nedeni olmayan

su herhangi bir bilgi ile doğrulanma veya yanlışlanmaya ihtiyaç göstermez. Yani inancın konusu olan şey bilgi ile kabul veya reddedilmesi mümkün olmayan bir şeydir.

A) Din, bir bilgelik sevgisi olma yolundadır.

B) Felsefede akıl ile ulaşılan doğrular, dinde vahye dayalı inançlar önemlidir. C) Bir şeyi kutsal kabul etmek ona uymayı da beraberinde getirir.

D) Genel-geçer bir din kavramı yoktur.

E) Felsefe kurgusal, din Tanrısal açıklamalara dayanır.

2.

Evren mükemmel düzenlilikte olan bir makinedir. Dola-


A) Tanrı, kendisinden daha mükemmeli tasarlanamayan varlıktır.

B) Evrenin varlığı Tanrı’nın varlığının kanıtıdır.

C) Nedensellik ilkesi Tanrı’nın varlığını kanıtlamaktadır.

D) Tanrı’nın mutlak ve sınırsız bir gücü vardır.

E) Tanrı, sadece akılsal olarak bilinebilen kutsal varlıktır.

5.

Tanrı’ya inanmakla birlikte, belli bir dinin dogmalarını ve

yısıyla Tanrı’nın arada bir onu düzeltmek veya onarmak

ilkelerini benimsemeyen bir Tanrı öğretisidir. Bu öğreti,

üzere müdahale etmesine ihtiyaç yoktur. Yaratıcı ne denli

Tanrı’nın evreni yarattıktan sonra onu kendi yasasına göre

mükemmel ise, evren de o denli mükemmel bir sistemdir.

işlemek üzere, kendi başına bıraktığını öne sürer.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A) Evrende nedensiz hiçbir şey yoktur. B) Tanrı, evrenin toplamından fazla bir şeydir. C) Evrendeki düzenlilik Tanrı’nın varlığını kanıtlar.

FELSEFE SOSYOLOJİ

varlıktır ve her şeyin var olma nedenidir.


Tanrı’nın varlığının kanıtlanmasına yönelik çabalardan biri

11

D) Tanrı ve evren bir ve aynıdır.

Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Politeizm B) Agnostisizm

C) Teizm D) Panteizm

E) Deizm

E) Tanrı, sürekli olarak yaratır.

10

Tanrı’nın varlığının ele alınmasında Tanrı’nın varlığını ka-

Tanrı sonsuzca mükemmel olduğuna göre, bu öz ve varoluş başka hiçbir varlıkla paylaşılamaz. Tanrı sonsuz mü-

yeceğini savunanlar yer almaktadır.

kemmel, sonsuz üstündür. O tüm varlıkların varlık nedeni-

Buna göre aşağıdakilerden hangisi “Tanrı’nın varlığının

dir, ezeli ve ebedidir. Onun her şeye gücü yeter, her şeyi

ya da yokluğunun bilinemeyeceği” görüşünü yansıtır?

bilendir.

A) Tanrı’nın varlığını ya da yokluğunu gösteren bir ipucu yoktur.

B) Tanrı evreni yaratan tek güçtür.

C) Evren ve Tanrı özdeştir.

D) Evren yaratıldıktan sonra kendi yasalarına göre işlemeye bırakılmıştır.

6.

bul edenler, reddedenler ve Tanrı’nın varlığının bilineme-

E) Evrendeki düzen Tanrı’nın varlığını kanıtlar.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?

A) Peygamberlerin insanlara mesaj iletmeleri

B) Tanrı’nın bilinemezliği

C) Tanrı’nın yetkinliği

D) Tanrı fikrinin değişkenliği

E) Vahyin olanaklılığı

ünite

3.

DİN FELSEFESİ 7.

Kant’a göre insan, yalnızca bilen değil aynı zamanda eyinsan ruhunun ölümsüzlüğü yanında Tanrı’nın varlığını da gerektirmektedir. Çünkü aksi durumda iyilik yapan birisinin

söylemektedir.

Kant dine ilişkin görüşlerini aşağıdaki felsefi alt dallardan hangisine dayandırmaktadır?

A) Siyaset

B) Sanat

D) Varlık

tür yaşamı vardır. Ama bu kültür kendi içine kapalı, araştırmaya açık olmayan bir felsefeye dayalıdır. Bu felsefe her şeyden önce öğreticidir, araştırıcı değildir. Bu felsefe doğruları aramaz, zaten zaten ona sahip olduğuna inanır.

Bu parçada Orta Çağ felsefesinin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Merak ve hayretin ön planda olması B) Bilginin bulunmuş olduğuna inanılması C) Aklın ön plana çıkması D) Dinin felsefenin boyunduruğunda kalması

E) Eleştirel bir tavrın benimsenmesi

kötülüklerin cezasını görmesi söz konusu olamaz. O halde adalet ve hak duygusu, Tanrı’nın var olması gerektiğini

ÜNİTE TESTİ

10. Çoğunlukla sanıldığının tersine Orta Çağ’da büyük bir kül-

lemde bulunan bir varlıktır. Ahlak, insanın özgürlüğü ve

yaptığı iyiliğin ödülünü; kötülük yapan birisinin de yaptığı

4

C) Ahlak

Yıldızlı Soru 4

E) Bilim

A) Tanrı evreni doğrudan değil, doğa yasalarıyla yönetir.

Tanrı, seni bu dünyaya bir ölümlü olarak getirmedi mi? Kısa bir zamanda onun bu dünyadak i egemenliğini görüp bayram etmen için bu dünyadas ın. Ben daha birçok bayramlar görmek isterim deme. Bayramın da bir sonu var. Çekil git. Hem de şükrederek, yerini de başkalarına bırak. Tıpkı olgunlaşmış bir mey ve gibi ol, daha sonra öl ve seni yaradan Tanrı’ya şükret. Stoacılar bu görüşleriyle aşağıdak ilerden hangisini dile getirmektedir?

B) Tanrı, ona duyulan aşkla anlaşılabilir.

A)

C) Tanrı’ya ulaşmak için dinin dogmalarına uyulmalıdır.

8.

Deizme göre Tanrı, dünyayı çok çok eskiden yaratmış, ancak ondan sonra kendini vahiy yoluyla insanlara bilinir kılmamıştır. Böylelikle Tanrı, kendini insanlara birtakım doğa üstü yollarla değil, doğa ve onun yasaları aracılığıyla duyuran en yüce varlık konumuna getirilmiştir.

Deizmin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

B) C)

D) Tanrı’nın bilgisine her şeyden kuşku duyularak varıla-

D)

bilir.

E)

E) Tanrı’nın var olup olmadığını bilmek olanaksızdır.

Tanrı’nın akılla açıklanabileceğin i Tanrı’nın evrenin işleyişine karışmad

Tanrı’nın her şeyi özgür iradesiyle

ığını

yönettiğini

Tanrı’nın özelliklerinin bilinemeyece

ğini Tanrı’nın verdiği yaşam gibi, ölüm ün de normal karşılanması gerektiğini

11

9.

Maddenin kendine özgü hiçbir özelliği yoktur. Bu neden-

11. Ölümden sonraki hayat inancı insanın dünyadaki tüm ha-

reketlerini kontrol altına alır. Düşünce ve davranışlar buna göre oluşturulur. Zaten dinin fonksiyonu da bu şekilde insan hayatını belirli bir düzene sokarak sosyal yaşantıyı düzenlemektir. Böylece insanlar her yönden karşısındakine zarar vermekten uzak duracaktır.

le insanın bedensel yapısı üzerine, iyiliğin sembolü olan Tanrı’dan başka hiçbir ışık yansımaz. Bu dünyadaki yaşam da, ruhun bedene düşmesiyle başlamıştır; ancak yaşam Tanrı’ya yani iyiliğe ve erdeme adanırsa, insan mutluluğa ulaşır.

6


A) Tanrı mistik bir sezgi ile bilinebilir.

B) Ahlak erdemli yaşamanın bir aracı olmalıdır.

C) Tanrı, insanlara nasıl davranacağını söylememelidir.

D) İnsanın mutluluğu Tanrı ile olanaklıdır.

E) Tanrı, hazları yasakladığı için insanlar mutlu olamazlar.

Bu parçaya göre dinin temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal kontrole katkı sağlama

B) Bireye mutluluk verme

C) İnsanı inançlı kılma

D) Bireyi öte dünyaya hazırlama

E) İnsana sabırlı ve hoşgörülü olmayı öğretme

1.

Teolojide inanç önemlidir ve eleştiriye kapalı olduğundan teoloji ....................................... tir.

2.

......................................., tarafsız, tutarlı ve eleştirel tarzda dinleri inceler.

3.

Din felsefesinde hem insanın eylemlerinde özgür olduğu hem de Tanrı’nın önceden her şeyi belirlediği fikrini aynı anda savunmak zordur. Bu durum din felsefesinin ....................................... olduğunu gösterir.

4.

....................................... mutlak varlık veya varlığı zorunlu varlıktır.

5.

Tanrı’nın insanlar için mesajlarını peygamberleri aracılığıyla bildirmesine ....................................... adı verilir.

6.

Buyruklarını insanlara ulaştırmak için Tanrı’nın seçtiği elçilere ....................................... denmektedir.

7.

Dinin temel doğrularına inanılmasına ....................................... adı verilir.

8.

Tanrı’ya, Tanrı’nın istediği şekilde tapınılmasına ....................................... denir.

9.

Üstün varlığa kıyasla saygıdeğer kabul edilen varlıklara ....................................... adı verilir.

10. Ölümden sonraki yaşamın geçeceği öteki dünyaya ....................................... adı verilmektedir. 11. ....................................... Tanrı var mıdır? Evren yaratılmış mıdır? Vahiy mümkün müdür? Ruh ölümsüz müdür? gibi sorulara yanıt atar. 12. Tanrı’nın iyi, kudretli, evrenin yaratıcısı olma gibi özellikleri olduğunu ileri süren görüşe ....................................... adı verilir. 13. Tanrı’nın varlığını “Yokluğunun düşünülmesi mantıken olanaksız olan varlık” şeklinde ispatlayan görüş, ..................................... .. kanıta örnektir. 14. Varlığı akılla bilinen ve evrenin işleyişine karışmayan Tanrı anlayışına ....................................... adı verilir. 15. “Tanrı ve evren özdeştir.” diyen felsefî öğretiye ....................................... denir. 16. Tanrı’nın varlığının ya da yokluğunun bilinemeyeceğini savunan felsefî görüşe ....................................... adı verilir.

Cevaplar 1. dogmatik

5. vahiy

9. kutsal

13. ontolojik

2. Din felsefesi

6. peygamber

10. ahiret

14. deizm

3. tutarlı

7. iman

11. Din felsefesi

15. panteizm

4. Tanrı

8. ibadet

12. teizm

16. agnostisizm

ünite

12

D 1.

En ilkel toplumlardan en uygar toplumlara kadar din, daima var olmuştur.

2.

Din, toplumsal kontrolün sağlanmasını güçleştirir.

3.

Teoloji ile din felsefesi arasında bir farklılık yoktur.

4.

Teoloji belli bir dini ele alır ve dogmatiktir.

5.

Din felsefesi, dinin temel tezleri hakkında rasyonel, kapsamlı ve tutarlı bir şekilde düşünmektir.

6.

Din felsefesinde varlığı zorunlu olan varlığa peygamber adı verilir.

7.

İbadet, Tanrı’ya saygıyı ve bağlılığı ifade eder, ruhu arındırır, disipline sokar.

8.

Her dinin ibadet biçimleri aynıdır.

9.

Tanrı’nın peygamberler aracılığıyla mesajını insanlara iletmesine vahiy adı verilir.

10.

Ahiret inancı ruhun ölümsüzlüğü fikrine dayanır.

11.

Dinde saygı değer kabul edilen varlıklara iman adı verilir.

12.

Yaratıcının tüm gücüyle var olduğunu savunan felsefi görüşe ateizm adı verilir.

13.

Evrenin varlığına dayanarak Tanrı’nın varlığının ispat edilmesine kozmolojik kanıt adı verilir.

14.

Deizmde Tanrı’nın varlığına inanılır, ama peygambere, vahye, kitaba ve herhangi bir dine inanılmaz.

15.

“Tanrı ve evren birdir, aynı şeydir.” diyen görüşe teizm adı verilmektedir.

16.

Agnostisizm zihnimizin Tanrı’yı tespit edemeyeceğini, bilgimizin bu konuda yeterli olmadığını savu-

Y

13

nur.

Cevaplar

6

1. D

2. Y

3. Y

4. D

5. D

6. Y

11. Y

12. Y

13. D

14. D

15. Y

16. D

7. D

8. Y

9. D

10. D

1.

Din felsefesinin konusu nedir? Açıklayınız.

2.

Teoloji ile din felsefesinin farklarını yazınız.

3.

Din felsefesinin “rasyonel, kapsamlı ve tutarlı” olması ne demektir? Açıklayınız.

4.

Din felsefesinin temel kavramlarından “yüce ve kutsal” kavramla-

14

rını açıklayınız.

Din felsefesinin vahiy ve ibadet kavramlarını açıklayınız.

ünite

5.

6.

İman ve peygamber kavramlarını açıklayınız.

7.

Teizmin ontolojik ve kozmolojik kanıtlarını açıklayınız.

8.

Deizm nedir? Deizmin temel görüşlerini yazınız.

9.

Panteizmin temel görüşlerini yazınız.

10. Agnostisizm neden Tanrı’nın varlığının ya da yokluğunun bilinemeyeceğini savunmaktadır?

6

Açıklayınız.

15

8.

fasikül

Sİ ELSEFE

runu

vlet So e D e v rı F vramla a T K l E e S SİYAt Felsefesinin Temır? Siyase Var mıd nu n e z ü D ru ir İdeal B işkisi So l İ t e l v De Birey –

ÖĞRETEN TEST

1

SİYASET FELSEFESİ amları ve Devlet Sorunu Siyaset Felsefesinin Temel Kavr

1.

Bürokrasi, bir devlet yönetiminde tabandan yukarıya doğru çıktıkça daralan bir yapı içinde örgütlenmiş olan, kişisellikten uzak genel kurallar ve

Bürokrasi memurlar topluluğudur. Seçimle değil atamayla iş başına gelirler. Alanlarında uzmandırlar ve devletin ayakta durmasına yardımcı olurlar.

işleyiş ilkelerine göre çalışanlar grubunun adıdır. Gelişmiş bir iş bölümüne ve görevlerde uzmanlaşmaya dayanır. Siyasi iktidarı ellerinde tutan kişilerin demokrasilerde seçilmiş olmasına karşın, bürokratlar bir işi yapmak için göreve atanmış profesyonel çalışanlardır.

Bu parçaya göre bürokrasinin temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Seçilmişleri denetleme B) Kendi konumlarını koruma C) Halkı bilinçlendirme D) Yasama ve yürütmeyi koordine etme E) Devletin işlemesini ve devamını sağlama

2.

Devlet, adaleti esas almalı, yasalara dayanmalı, bireyin mutluluğunu amaçlamalı, bireyin gelişmesine yardımcı olmalıdır. Hükümdarın görevi, halkın güven ve huzur içinde ahlâka uygun olarak yaşamasını sağlamak-

Birey-devlet ilişkisi akılcı esaslara bağlanmalı, yöneticiler de dürüst olmalıdır. Olması gereken devlet yönetimi için de

tır. Buna karşılık birey de erdemli olmaya çaba göstermelidir.

Bu parçada siyaset felsefesinin hangi sorununa yanıt bulunmamaktadır?

birtakım görüşler ortaya atılmıştır.

A) Yöneticilerde aranan niteliklere B) Birey-devlet ilişkisinin nasıl olması gerektiğine C) Devletin nasıl olması gerektiğine D) Sivil toplumun önemine E) Devletin dayandığı temel ilkelere

11 3.

2

Siyaset bilimi, insanın toplumsal hayatının nasıl mümkün olduğunu, onun hangi tür siyasi yönetimler altında ve neden dolayı yaşadığını, siyasi iktidar veya egemenliğin nasıl ortaya çıktığını araştırır. Ancak o, bu konularla

Siyaset bilimi ve siyaset felsefesi aynı

ilgili olarak değer yargılarında bulunmaz. Buna karşılık siyaset felsefesi

konuyu incelemesine rağmen farklı yön-

bu konular ve kurumlarla ilgili olarak aynı değerlendirmelerde bulunurken,

temler kullanırlar. Siyaset bilimi sosyal bi-

erdemli toplumu, iyi bir siyasi rejimi, insan doğasına uygun olan siyasi

limlerden biri olduğu için var olan sistemleri inceler. Fakat siyaset felsefesi olanı incelediği gibi ideal olanı da araştırır.

yönetimin hangisi olduğunu irdeler ve bu konuda önerilerde bulunur.

Bu parçaya göre siyaset felsefesi hangi niteliği ile siyaset biliminden ayrılır? A) Yönetim konusunu incelemesiyle B) Olması gerekeni de araştırmasıyla C) Devlet konusunda nesnel bir tavrı benimsemesiyle D) Devlet biçimlerini sorgulamasıyla E) Siyasetçilere yön vermesiyle

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

SİYASET FELS

EFESİ Siyaset Felsefesinin Temel Kavr amları ve Devlet Sorunu 4.

1

ÖĞRETEN TEST

Siyasi egemenlik, iç ve dış egemenlik olarak ikiye ayrılır. Dış egemenlik, devletin dışarıda başka hiçbir devlete bağlı olmamasıdır. İç egemenlik

ise, devlet iktidarının en üstün olma, bölünemez ve devredilemez olma

Egemenliği elinde bulunduranlar hiçbir

gibi özelliklerini belirtir.

baskı altında kalmadan bu egemenliği

Buna göre, “devletin egemenliği” kavramından aşağıdakilerden

kullanabilmelidirler.

hangisi anlaşılmaktadır? A) Yönetimde tutarlılık B) Evrensel hükümdarlık C) Kararlarda uygulanabilirlik D) Bağımsızlık ve mutlak otorite E) Eşitlik

5.

• Devlet, halkın yaşamı ve malı üzerinde dilediği şeyi yapamaz.

• Devlet, insanların izni olmadan onların mülkiyetinin hiçbir parçasını alamaz.

• Devlet, yasa yapma gücünü başkasına devredemez; çünkü yalnızca halk, yasama gücünü kullanacakları belirleme hakkına sahiptir.

• Devlet, bu belirlemeleri dikkate almadığında yurttaşların itaatsizlikleri ile karşılaşır.

Yurttaşların bu itaatsizlikleri aşağıdakilerden hangisine ilişkin kuşkularından kaynaklanır?

A) Egemenlik

6.

B) Sivil toplum

D) Adil yargılama

İktidarın yaptığı işlerin hukuki dayanaklarının olması gerekir. İktidarın keyfî uygulamaları halkta itaatsizliğe neden olur.

C) Meşruiyet

E) Muhalefet

3 Hobbes’a göre, pratik akıl gereği insan kendini korumak için bir toplum seçmeli ve otoriteye boyun eğerek yaşamalıdır. Bu görüşüyle, toplumsal ilişkileri denetleyen devletin varlığını akılla temellendiren Hobbes, çatışan bireysel istençler yerine tek bir istenci koymaktadır. Bu bütün yurttaşların üzerinde anlaştıkları kollektif istençtir.

Hobbes, devletin varlığını aşağıdakilerden hangisine dayandırmaktadır? A) İnsanın bencil yapısına B) Hukukun üstünlüğüne

7

C) İnsanların ütopya arzularına D) İnsanların fırsat eşitliğini istemesine E) Özel mülkiyetin korunmasına

Hobbes’a göre “İnsan insanın kurdudur.”

ÖĞRETEN TEST

2

SİYASET FELSEFESİy - Devlet İlişkisi Sorunu İdeal Bir Düzen Var mıdır? Bire

1. Sosyalist düşünürler toplum içindeki bireylerin her yönden aynı konumda olması gerektiğini savunmuşlardır. Aksi takdirde zayıflar devlet içinde kaybolurlar.

Simon, Owen, Marx ve Engels gibi filozoflar toplumun sağlık, zekâ ve kabiliyet bakımından şanssız bireylerinin, temel siyasi özgürlük olan bir toplum düzeninde ezileceğini savunurlar. Bu yüzden devletin, zayıfları koruyucu tedbirler alması, imkan, kudret ve zenginliği paylaştırması gerektiğini savunurlar.

Bu filozoflara göre, ideal düzeni belirleyen ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özgürlük

Platon, devleti insana benzetmiştir. Her organın bir görevi olduğu gibi her bireyin de bir yeteneği ve görevi vardır. Örneğin bir filozof işçilik, bir asker de yöneticilik yapmamalıdır.

2.

B) Eşitlik

D) Güçler ayrılığı

C) Adalet

E) Özel mülkiyet

Platon’a göre, nasıl ki insan bir mikroorganizma ise, devlet de makroorganizmadır. İnsan vücudunun belli işlevleri yerine getiren organlardan oluşması gibi devlet de belli görevleri yerine getiren sınıflardan oluşur. İyi bir devlet, insandaki organlara karşılık gelen sınıfların birbiriyle uyum ve barış içinde yaşadığı bir devlettir.

Platon’un devlet düşüncesi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Sosyal devleti savunduğu B) Hukukun üstünlüğünü öncelediği C) Eşitliğe önem verdiği D) Yönetenleri önemsediği E) Toplumu yeteneklere göre sınıflara böldüğü

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

4

3.

İlk Çağda sofistler tarafından savunulan “devletin gereksizliği” görüşünün temelinde şu iddia vardır. Toplumsal yasalar doğal olana aykırıdır ve kö-

Sofistler doğal olanı savunmuşlardır.

tüdür. İnsanın özüne daha uygun olan dolayısıyla doğru ve iyi olan doğal

Devlet yapma bir kurum olduğundan, do-

olandır. Örneğin; kölelik, doğal olmayan ancak yasal-toplumsal olan bir kurumdur.

Sofistlerin devlet anlayışı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yöneticiler de var olan yasalara uymak zorundadır. B) Özel mülkiyetin ortaya çıkması devleti meydana getirmiştir. C) Devlet uzlaşmayla oluşturulmuş yapay bir kurumdur. D) Devlet insanın özüne aykırı bir kurumdur. E) Özgürlük ancak bir devlet düzeni ile olanaklıdır.

ünite

ğal olana karşıdır.

SİYASET FELS

EFESİ İdeal Bir Düzen Var mıdır? Bire y - Devlet İlişkisi Sorunu 4.

Hegel’e göre, gelişme sürecinin belli bir aşamasında çatışmadan kurtulmuş bir durumun ortaya çıkması, değişim örüntüsüne son verebilecek tek şeydir. Daha fazla çatışma yoksa, daha fazla değişme de olmayacaktır. Eğer bir bütün olarak toplumun tarihsel gelişmesinden söz ediyorsak, bu çatışmadan kurtulmuş bir topluma ulaşıldığında gerçekleşecektir. O zaman ideal duruma varılmış olur; böyle bir durumda daha fazla değişme ne zorunlu ne de istenir bir şeydir.

2

ÖĞRETEN TEST

Hegel’e göre toplumlar değişir ve gelişir. Bu gelişme ve değişme zıtların çarpışmasıyla olur.

Hegel’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Toplumların siyasal anlayışları genellikle değişmez bir nitelik taşır. B) Siyasal düşüncelerin büyük bir çoğunluğu uygulama olanağı bulamamıştır. C) Siyaset kuramlarının temelinde ahlâk ilkeleri bulunur. D) Her toplumun değişim basamakları farklıdır. E) Toplum gelişimini tamamlandığında çatışmalar anlamını kaybedecektir.

5.

Aristoteles’e göre insan, her şeyden önce toplumsal bir canlıdır. Toplumsal bir canlı olduğundan, ahlâki amaçlarına, ahlâki olgunluğa ancak toplumda erişir. Devletin asıl amacı, yurttaşların ahlâki bakımdan gelişmeleri ve olgunlaşmalarıdır. Devlet yönetimleri kendi başlarına iyi ya da kötü değildir; ancak söz konusu amacı gerçekleştirebilmesine göre iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış yönetim vardır.

Aristoteles siyasete ilişkin düşüncelerini ahlâk alanıyla ilişkilendirerek açıklamıştır.

Aristoteles bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır? A) Yönetim biçiminden çok yöneticilerin erdemli olmasının önemini B) İnsanların temel gereksinimlerinin devletle karşılanacağını C) İdeal bir düzenin olanaklı olmadığını D) Devleti seçkinlerden oluşan bir zümrenin yönetmesi gerektiğini E) Devletin görevinin toplumu dış tehditlerden korumak olduğunu

6.

Herkes düşünce ve inanç özgürlüğüne sahip olmalıdır. Özgürlüklerde tek sınır, başka birine zarar verme noktasıdır. Birey başkasının özgürlüğüne saygı duymuyorsa, kendi özgürlüğüne saygı duyulmasını bekleyemez.

İnsan olabildiğince özgür olmalıdır. Fa-


özgürlüğünün başladığı yerde biter.

A) Eşitliğe özgürlük eşlik etmelidir. B) Özgürlüğün sınırlarını iktidarlar belirlemelidir.

7

5

C) Diğerlerinin yaşam hakkına özen göstererek insanlar özgür olmalıdır. D) Sınırsız özgürlük kötüye kullanılabilir. E) Özgürlük ideal bir devlet düzeninde olanaklıdır.

kat bir insanın özgürlüğü diğer insanın

ÜNİTE TESTİ

SİYASET FELSEFESİ

Yurttaşların haklarının garanti altına alınması, devletin biricik meşru amacıdır. Eğer bir devlet bu hakları kötüye kullanmaya başlarsa ya da onları korumayı bırakırsa, normal yollar kullanarak o yönetimi alaşağı edip, yerine işi daha iyi yapan bir yönetimi geçirmek, yönetilenlerin hakkıdır.

4.

A) Olması gerekeni incelemesiyle

Bu parçada dile getirilen görüş aşağıdakilerden hangisidir?

B) Toplumsal gerçeklikten yola çıkmasıyla

A) Devletin halk karşısında etki alanı giderek genişlemektedir.

C) Toplumsal düzeni sağlamasıyla

D) Yurttaşları bilgili kılmasıyla

B) Egemenlik son durumda halkındır.

E) Toplumsal hoşgörüyü artırmasıyla

C) Bireyin özgürlüklerinin sınırını devlet belirlemelidir.

D) Hak arayışı belli kurallar çerçevesinde yapılmalıdır.

E) Devlet yönetiminde deneyimli insanlar olmalıdır.

5.

Karmaşa, düzenin olmadığı bir durumu ifade eder. Düzen ise, bireyler arası ilişkilerin ve toplumsal yaşamın birtakım kural ve ilkelere göre yönlendirilmesinden ortaya çıkar. Devletin olduğu yerde belirli bir düzenden söz edilebilir; ancak devletin olmadığı yerde düzenden söz edilemez. Devletin yaptırım gücünün olmadığı ya da yeterince uygulanmadığı toplumlarda karmaşa baş gösterir. Orada ancak anarşi ve kaos vardır.

2.

“En iyi toplumsal düzeni arayan, hiçbir yerde bulunmayan ütopyaların yazılması” siyaset felsefesinin hangi özelliği ile açıklanabilir?

İnsan, insanın kurdudur. Eğer devlet olmasaydı insanlar birbirlerine zarar verirlerdi. Güçlünün güçsüzü ezdiği bir doğal eleme ortamının olmaması, insanların can ve mal güvenliğinin sağlanması için insanlar ortak irade ile otoriteye bağlanmışlardır.

Hobbes, bu sözleriyle devletin oluşumunu aşağıdakilerden hangisine dayandırmaktadır?

A) Otoritenin olmasına

A) İnsanların özgürlüğü ancak hiçbir otoritenin olmadığı bir düzende mümkündür.

B) İnsanların toprağa yerleşmesine

B) Bir toplumsal düzende farklı görüşlere saygılı olunmalıdır.

C) İnsanların birbirinden korunma ihtiyacına

C) Düzen kavramı insanlara ve toplumlara göre değişir.

D) İş bölümü ve uzmanlaşmaya gereksinim duyulmasına

D) Devlet gereklidir çünkü hiç kimse karmaşa istemez.

E) İnsanlarda devlete karşı doğal bir yatkınlığın bulunmasına

E) İktidar seçimle iş başına gelmelidir.

6.

Çağdaş devletlerde egemenliğin meşruluğu, akılcı veya bir otoriteye dayanmasından ileri gelir. Burada egemenlik güçler ayrılığı ilkesine göre kullanılır. Yöneticiler kullandıkları iktidar gücünü yazılı ilkelerden ve yazılı hukuktan alır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

11

6

3.

• Devlet, bir sınıfın diğer sınırları egemenliği altında bulundurduğu bir örgütlenmedir.

• Devlet, en üstün değer ve başlı başına bir amaçtır.

• Devlet bir amaç değil, toplum düzeninin korunmasına sağlayan bir araçtır.

Burada siyaset felsefesinin hangi sorusuna yanıt verilmektedir?

A) Devletin nasıl oluştuğu ile egemenliğin kullanılış biçimlerinin neler olduğu

B) Sivil toplumun anlamının ne olduğu ile iktidarın kaynağının ne olduğu

A) Devlet nedir?

B) Egemenliğin kullanılış biçimleri nelerdir?

C) Meşruiyetin ölçütünün ne olduğu ile iktidarın kaynağın da ne bulunduğu

C) Devlet nasıl oluşmuştur?

D) Devletin ögeleri nelerdir?

D) Düzenin gerekliliği ile devlet oluşumu arasındaki ilişkinin ne olduğu

E) Bürokrasiden vazgeçilebilir mi?

E) Düzen arayışları ile ütopyalar arasındaki ilişkinin ne olduğu

Bu parçada siyaset felsefesinin hangi problemleri arasındaki ilişki vurgulanmaktadır?

ünite

1.

1

SİYASET FELSEFESİ 7.

ÜNİTE TESTİ

Toplum halinde yaşamak insanın sadece iyi özellikler kazanmasına yol açsaydı, devlet dediğimiz kuruma gerek kalmayacaktı. Devlet olmadan toplumsal düzen sağlanamaz, insanın yaşamasına da olanak kalmazdı. Nasıl bilgi sahibi olmadan insanın yaşamasına olanak yoksa, devlette düzeni sağlayan hukuk kuralları olmadan da insanın yaşamasına olanak yoktur.

10. Kinikler, uygarlığın her türlü ürününü değersiz bularak red-


A) Özgürlüğün sınırları topluma göre değişir.

B) Devletin amacı düzeni sağlamaktır.

C) İnsanlar devlet olmadan da uyumlu şekilde yaşayabilirler.

D) Bireysel haklar doğuştan gelir ve başkalarına devredilemez.

E) Her siyasal hareket felsefî olarak temellendirilmiştir.

8.

İnsanoğlu, tarih boyunca bir düzenin gerekliliğinin bilinci içinde olmuştur. Ne var ki böyle bir bilinç, insanoğlunun refah ve mutluluk sağlayacak bir toplumsal düzene kavuşmasına yetmemiştir. Bundan ötürü, düşünce tarihinde filozoflar; özgürlük, eşitlik, adalet idelerinden ya da dinsel kavramlardan yola çıkarak ideal düzen arayışları içerisinde olmuşlardır.

Filozofların gerçeklikte olmayan, bu kavramlara dayalı olarak kurulmuş ideal toplumsal düzen tasarımlarına ne ad verilir?

A) Hukuk devleti

B) Sivil toplum

C) Karmaşa

D) Ütopya

detmişlerdir. Bu ürünler içinde, onlara göre, özel mülkiyet, evlilik, aile, kölelik ve din vardır. İşte devlet ve yönetim de Kinikler’e göre, uygarlığın sonucu olan yapay ve insan doğasına aykırı kurumlardandır. İnsanın diğer şeyler yanında, eğer mutlu olmak istiyorsa, devletten de kaçması gerekir. Kinikler’in bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir? A) Devlet zor kullanma gücüne sahip tek kurumdur. B) Devletin amacı insanları mutlu kılmaktır. C) Devletin temel görevi bireyin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almaktır. D) Devlet, insan doğasının devamı olan doğal bir varlıktır. E) Devlet, insan doğasına aykırı ve gereksiz bir kurumdur.

Yıldızlı Soru 1 Sivil toplum, devlet ve devleti yöne tenlerin etkisinin dışında kalan, toplumun, kendi çıka rlarını korumak için örgütlenmiş kesimidir. Yurttaşlar, örgütleri aracılığıyla yönetime karşı bir baskı grubu oluştururlar. Bu yolla merkezi otoriteye karşı söz, yetk i ve karar hakkına sahip olurlar. Sivil toplum örgütleri politikayı amaç olarak değil; sosyal, ekonomik, siyasi hak ve özgürlüklerini korumak ve kullanmak için bir araç olarak kullanırlar.

Parçaya göre sivil toplum örgü tlerinin amacı aşağıdakilerden hangisidir? A)

Yöneticilerin ahlâklı ve bilge insa nlar olmasına yardım etmek

B)

Halkın can ve mal güvenliğini sağl

C)

E) Güçler ayrılığı

D) E)

9.

7

1

Machievelli, devletin ya da devlet adamının ülkesinin yararına olabilecek her eylem ve her hareket tarzının meşru olduğunu, amacın aracı meşrulaştırdığını söylemiştir. Devlet kendi içinde bir amaçtır ve devlet egemenlik için vardır. Her şey egemenlik amacını gerçekleştirmek için bir araçtır. İnsanların değerli bulduğu her şey bu amaca hizmet ettiği ölçüde iyi ve değerlidir. Yönetici, devletin egemenliğini tesis edebilmek için her yola başvurabilir.


A) Devletin sürekliliğinin sağlanabilmesi için yönetici özgürce davranabilir.

B) Devletin eşitliği özgürlükle tamamlaması gerekir.

C) Birey-devlet ilişkisi akılcı esaslara bağlanmalıdır.

D) Devlet, insan doğasını bozan gereksiz bir kurumdur.

E) Devlet, bireyin çıkarını ve mutluluğunu sağladığı ölçüde gereklidir.

İnsanlar arasında eşitlik ve adaleti

amak

Görevini kötüye kullanan siyasiler

sağlamak

i cezalandırmak

Bireyi devletin gücüne karşı koru

mak

11. Hukuk, bireyler için belli haklar tanır, bu hakların sınırlarını

belirtir. Bu tanınan haklar çerçevesi içinde birey istediği gibi hareket edebilir. Bu sınırın dışında çıktığı veya çıkmaya çalıştığı zaman devletin yaptırımlarıyla karşılaşır.


A) Yasalar doğal yaşama zarar verir.

B) Hukuk güçlülerin hizmetinde olmalıdır.

C) Devletin belirlediği özgürlük sınırlarına uyulmadığında birtakım cezalarla karşılaşılır.

D) Sınırsız özgürlük kötüye kullanılabilir.

E) Devlet ortak iradenin bir ürünü olduğundan, her eylemi meşru niteliktedir.

7

2

SİYASET FELSEFESİ

1.

Meşruiyet, yasalara, geleneklere ve kamu vicdanına uygun olmaktır. Eğer iktidar rastgele elde edilmeyip, bir hakka dayanıyorsa meşruiyet kazanmıştır. Meşru iktidar, toplumda egemen ve yaygın olan hak anlayışına uygundur.

Bu görüşe göre iktidarın meşruluğu aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Halka ve halkın beklentilerine uygun olmasına

B) Özel mülkiyetin korunmasına

C) Bilimsel verilere dayanmasına

D) Seçimle iktidara gelinmesine

E) Muhalefetin görüşlerine yer vermesine

2.

4.

İnsanoğlu tarih boyunca onca deneyimine karşın, her zaman her yerde geçerli olabilecek devlet biçimleri, yönetim biçimleri geliştirememiştir. Her devlet biçimi, ortaya çıktığı koşulların ürünüdür. Bundan ötürü siyaset felsefesi her çağda çağın gerçekliğinden yola çıkar. Örneğin, Orta Çağın ideal insanlığı dinsel bir çatı altında evrensel bir devlet halinde birleştirmekti. Yeni Çağda özgürlük ve eşitlik, günümüzde ise demokrasi ön plana çıkmıştır. Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Toplumsal düzenlemeler insan uygarlığının ürünü olduğundan değerlidir.

B) Toplumsal kural ve düzenlemeler insanın özüne aykırıdır.

“İnsanın özgür olabilmesi demek yeteneklerini, eğilimlerini, beğenileri serbestçe geliştirebilme olanaklarına sahip bir devlette yaşaması demektir.”

C) Devlet otoriter bir yapıda olmalıdır.

D) Bütün zamanları ve toplumları kapsayan bir siyaset anlayışı ortaya konamaz.

Bu düşünürün savunduğu görüş aşağıdakilerden hangisidir?

E) Devlet bireyin çıkarını ve mutluluğunu sağladığı ölçüde gereklidir.

A) Devlet eşitliği temel alan akılcı ve yasal bir yönetime sahip olmalıdır.

5.

B) Devlet otoriter bir yapı gerektirir.

C) Devletin hukuksal dayanakları sağlam olmalıdır.

D) Toplumda düzeni sağlayacak bir kuruma, devlete ihtiyaç vardır.

E) Devletin etki alanı giderek genişlemektedir.

Mahatma Gandhi’yle Martin Luther King’ten her ikisi de sivil itaatsizliğin ateşli savunucuları olmuştur. Gandhi, Hindistan’ın bağımsızlığını, İngiliz yönetimini en sonunda Hindistan’dan çekilmek zorunda bırakan, şiddet içermeyen yasadışı protesto yoluyla sağlamada olağanüstü etkili olmuştur. Martin Luther King güney eyaletlerinde siyah Amerikalıların temel vatandaşlık haklarını elde etmelerine yardım etmiştir.

3.

Ahlâki ilkeler ve davranış kuralları doğaya mı bağlıdır, yok-

A) Sivil toplum örgütleri devlete karşı hakların alınmasında etkili olmuşlardır.

duğunu düşünmektedirler. Kanunlar zayıf çoğun-

B) Özgürlük ve eşitlik devlet kurumu ile olanaklı değildir.

luk tarafından güçlüleri sınırlamak amacıyla ya-

C) İktidar, kaynağını devletten almalıdır.

pılmıştır; bu nedenle kurallar doğal adalet ilkesini

D) Devletin temel amacı toplumsal yaşamı bir düzene koymaktır.

E) İdeal bir devlet düzeninin ölçütü eşitliktir.

6.

Aristoteles’e göre devletin temel görevi, insanı içinde bulunduğu ilkel doğa durumundan kurtarmak, ona akılcı ve erdemli bir yaşam anlayışı kazandırmaktır. Şu halde devlet, yurttaşların mutluluğunu gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş bir yapıdır. Bunun için yurttaşlara, erdemin ve mutluluğun bilgisi kazandırılmalıdır.

sa onlar insanlar arasındaki gelenekler ve anlaşmaların ürünleri midir? Sofistler, ikinci durumun doğru ol-

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

bozmaktadır. Doğal haklar, güçlülerin haklarıdır.

8

Sofistlerin bu görüşleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Doğal hukukla insanlar tarafından sonradan oluşturulmuş hukuk arasında ayrım yaparlar.

B) Doğal hukukun, doğal özgürlüklerin yanında yer alırlar.

C) Sözleşme devletinin insanın doğasına aykırı olduğunu savunurlar.

D) Doğallıktan uzaklaşan bir düzenin ideal olmadığına inanırlar.


E) Devleti yararlı bir kurum olarak değerlendirirler.

Aristoteles’e göre devletin temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumu iç ve dış tehditlerden koruma

B) Toplumun refah düzeyini yükseltme

C) Bireylerin ahlâkça olgunlaşmalarını sağlama

D) Bireylerin siyasete katılımını gerçekleştirme

E) Toplumsal düzene süreklilik kazandırma

ünite

ÜNİTE TESTİ

SİYASET FELSEFESİ 7.

Devlet, sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan-

“Güneş Devleti” adlı ütopyasında, yurttaşlar devletin sıkı denetimi altında yetişirler. Burada tam bir ortaklık uygulanır. Kimsenin kendi evi, kendi karısı, kocası, çocuğu yoktur. Her şey ortaklaşadır. Çünkü bu gibi şeyler insanın bencilliğini körükler. Bu devlette herkese yeteneklerine uygun işler verilir; herkes gereksinimlerini, hak ettiklerini elde eder.

toplumu idare eder, iç ve dış tehlikelere karşı güvenliği sağlar, hukuksal niteliği ile yasalar koyar ve onları uygular. Böylece toplumsal düzeni sağlar. Bu parçada siyaset felsefesinin hangi sorusuna yanıt aranmaktadır?

A) Devlet nasıl oluşturulmuştur?

B) Devletin özellikleri ve işlevleri nelerdir?

C) Meşruiyetin ölçütü nedir?

D) Birey-devlet ilişkisi nasıl olmalıdır?

E) İdeal bir devlet düzeni var mıdır?

8.

Montesquieu “kuvvetler ayrılığı” düşüncesiyle yasama,

ÜNİTE TESTİ

10. Campanella’nın

ların oluşturduğu örgütlenmiş egemen bir güçtür. Devlet,

2

Campanella’nın bu ütopyası için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Uygulanabilirliği düşük olan bir sistemdir.

B) Bir çeşit sosyalizm önermiştir.

C) Yurttaşlar sürekli baskı ve korku altındadır.

D) Özel mülkiyetin olmaması, eşitliği sağlamak içindir.

E) Aile kurumu ortadan kaldırılmıştır.

yürütme ve yargı erklerinin farklı kişiler tarafından kulla-

Yıldızlı Soru 2

nılması gerektiğini savunmuştur. Ancak Montesquieu, bu düşüncesini monarşik bir düzene uygun olacak şekilde geliştirmiştir. Krallardan ve asillerden vazgeçmeden yönetimdeki keyfiliklerin önüne geçmeyi amaçladığı için, günü-

I. Meşruiyetin ölçütü nedir?

müz demokrasileri ile bağdaşmamaktadır.

II. İnsan mutluluğa nasıl ulaşır?

Montesquieu’nun görüşlerinin günümüz demokrasile-

III. Bireyin temel hakları nelerdir?

riyle bağdaşmamasının temel nedeni aşağıdakilerden

IV. İnsan eylemlerinde özgür müd ür?

hangisidir?

Burada verilen sorulardan han

A) Yasama ve yürütme gibi yargı erkinin de seçimle gel

B) Kuvvetler ayrılığı ilkesinin tutarsız olması

A) I ve II

C) Her yönetim biçimine uygun olması

D) Doğuştan gelen ayrılıkların sürdürülüyor olması

E) Yönetimdeki keyfilikleri önlemesi

9.

D) II ve IV

C) I I ve III

E) III ve IV

devlette egemen bir grup olursa, bu grubun kendi içinde görüş ayrılıkları ve çatışmalar çıkabilir. O zaman da egemenin gücü bölünmüş olur. Sonra egemenin yönettiği insanların zararına olarak kendi çıkarını kollayacağı düşünülebilir. Neticede bir kişiyi doyurmak bir grubu doyurmaktan daha az pahalıdır.

Hukuk sistemlerinde insanların başkalarına zarar veren durum insanın davranışlarından sorumlu olduğunu kanıtlar.

B) I ve III

11. Eğer davranışlarının sonucunda cezalandırılmaları esastır. Bu

Buna göre, hukuk aşağıdakilerden hangisinin doğruluğunu varsaymaktadır?

7

gileri siyaset felsefe-

sine aittir?

mesi gerektiğini savunması

Düşünür bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Bireyin bilgisinin doğuştan geldiğini

A) Devletin görevinin bireylere hizmet etmek olduğu

B) Ahlâkın din ile temellendirildiğini

B) Eşitliğin bir devlet düzeninin esası olduğunu

C) Suçlarla cezaların orantılı olduğunu

C) Mutlak özgürlüğün hiçbir zaman gerçekleşemeyeceğini

D) Bireyin davranışlarına yazgının yön verdiğini

D) Egemenin mutlak ve bir kişi olması gerektiğini

E) Bireyin eylemlerini özgürce gerçekleştirdiğini

E) Devletin bireyin kötü davranışlarına yaptırım uyguladığını

9

ÜNİTE TESTİ

3

SİYASET FELSEFESİ

1.

Sofistik öğretiyi savunan bazı filozoflara göre yasalar, azınlıktaki güçlü ve ayrıcalıklı kişiler tarafından yapılmaktadır. Güçlü kişilerin diğerlerine karşı yasa dayatmaları kendilerinin çıkarınadır. Çünkü böylece yasaları daha kolayca çiğneyebilirler. Oysa yasalar, doğal adalet ilkesini bozmaktadır.

Sofistlerin bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

4.

Devlet, koyduğu kurallarla toplumda düzeni sağlayan kurumdur. Devletin yaptırım gücü olmazsa insanlar her konuda her istediklerini yapabilirler. Her insanın kendi doğrularını belirleyip uyguladığı bir durumda insanlar arasında çatışma ortaya çıkar. Bu durum karmaşa adını alır. Karmaşa durumunda herkesin yaşamı ve çıkarları tehlikeye girer.

Bu parçaya göre karmaşaya neden olan durum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Devletin görevi hukuka işlerlik kazandırmaktır.

B) Özel mülkiyetin varlığı insanlar arasındaki eşitliği ortadan kaldırır.

A) İnsanların mutlak özgür olması

B) İnsanların kurallara uyması

C) Yasalar güçlüleri koruduğundan devlet düzeni fikrine karşı çıkılmalıdır.

C) Hızlı bir toplumsal değişim yaşanması

D) Devlet bir toplumsal sözleşme sonucunda oluşturulmalıdır.

D) Eşitliklerin bozulması

E) Hukukun adil işletilememesi

E) Devleti bilge insanlar yönetmelidir.

5.

Devlet, doğal bir varlık değil, insanın birbirlerinden korunma kaygısından doğan bir örgütlenmedir. Bu anlamda devletin varlık nedeni, bireyler arasında kendiliğinden oluşan sözleşmeden kaynaklanmaktadır.


A) En kötü devlet, devletsizlikten iyidir.

B) Devlette kuvvetler ayrılığı vardır.

C) Hak arayışı devletten önce gelir.

D) Devlet özgürlükleri ortadan kaldırır.

E) Devlet anlaşmayla oluşmuş yapma bir kurumdur.

6.

Dünyanın çeşitli yerlerindeki baskıcı yönetimleri izleyen Orwell, “1984” adlı eserinde baskıcı yönetimler altında benliği tehlikede olan insanların durumunu dile getirir. Dünyanın gelecekte alacağı ürkütücü durumu tasvir eder. Böylece baskıcı yönetimlere karşı önceden uyarıyı amaçlar.

Orwell bu eseriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmeyi amaçlamıştır?

2.

Siyaset bilimi, siyasi olayları bilimsel bir yaklaşımla olduğu gibi incelerken; siyaset felsefesi olması gerekeni araştırıp, siyasi olayları sorgular. Siyaset felsefesi siyasi olaylar üzerinde düşünmekte, daha iyi daha adil bir düzen olup olamayacağını araştırmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi siyaset felsefesini siyaset biliminden ayıran bir özelliktedir? A) Akılcı olma B) İdeal siyaset anlayışını arama C) Tutarlı olma

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Bireyi devletten öncelikli görme E) Devletin kurumlarını işletme

3.

Karl Marx’a göre, ideal toplum düzeni insanlar arasında tam bir eşitliğin gerçekleştiği düzendir. Bu ise üretim araçlarının ortak mülkiyetiyle olanaklıdır. İdeal toplum düzeninde bulunması gereken diğer özellikler, eşitliğin sağlanması durumunda kendiliğinden gerçekleşir.

Buna göre, Karl Marx’ın savunduğu görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özgürlüğü temel alan liberalizm

A) Yasasız ve devletsiz bir ortam oluşturmayı

B) Dinin temel alındığı teokrasi

B) Mutluluğun devlete itaatle olanaklı olduğunu

C) Eşitliğin temel alındığı sosyalizm

C) İdeal bir düzene karşı çıkmayı

D) Güçlerin ayrılığının temel alındığı demokrasi

D) İnsanlığı bekleyen tehlikelere dikkat çekmeyi

E) Hayalin temel alındığı ütopya

E) Kişi hak ve özgürlüklerini genişletmeyi

ünite

10

SİYASET FELSEFESİ

3

ÜNİTE TESTİ

7.

• Az kazanandan az, çok kazanandan çok vergi alınması

10. “Bırakınız geçsinler, bırakınız yapsınlar.”

• Devletin, parası olmayan kişileri ücretsiz tedavi ettir-

Bu sözle siyaset felsefesinde aşağıdakilerden hangisinin önemli olduğu anlatılmaktadır?

A) Özgürlük

B) Sivil toplum

C) Eşitlik

D) Hukukun üstünlüğü

mesi • Devlet okullarında eğitimin parasız verilmesi

Yukarıdaki örnekler hangi kavramla nitelendirilebilir?

A) Hukuk devleti

B) Sosyal devlet

C) Laik devlet

D) Liberal devlet

E) Adalet

E) Otoriter devlet


Herhangi bir iktidar toplum üzerinde yönetim hakkını kullanabilmek için toplumun gözünde kabul edilmesi, başka bir deyişle toplumun onayını alması gerekir. Aksi takdirde hiçbir iktidar, yönetimi başarılı bir şekilde elinde tutamaz.


A) Devletin ortaya çıkışı zorunluluktan kaynaklanmıştır.

B) Devletin kurumları birbiriyle uyumlu olmak durumundadır.

A)

C) Devlet, gerektiğinde doğal hakları sınırlandırılabilir.

D) Devlet, bireylerin refahını yükseltmek için gerekli önlemleri almalıdır.

B) Herkesin mutlu olduğu devlet şekli ancak ütopyalarda gerçekleşir.

J. J. Rousseau, “Toplum Sözleşm esi” adlı eserinde “Üyelerinden her birinin canını, malını ortak bir güçle savunup koruyan öyle bir toplum biçimi bulunmalı ki, orada her insan herkesle birleştiği halde yine kendi buyruğunda olsun ve özgür kalsın.” der. Düşünür bu sözleriyle aşağıdak ilerden hangisini dile getirmektedir? Devlet, sivil toplum örgütlerine yaşa ma şansı vermelidir.

C) Birey-devlet ilişkisinde devlet öncelikli

olmalıdır. D) Devlet, bireylerin temel hakl arını korumak için bir anlaşmayla oluşturulmuştur.

E) Toplumu yöneten iktidar meşru olmalıdır.

E) Devlet, özgürlükleri kısıtladığ ından dolayı yıkılacak kurumların başında yer alır.

9.

7

İnsanların bir arada bulunmaları, topluluk halinde yaşamaları, toplumsal dayanışmayı geliştirmeleri, yalnızca insanların bunun böyle olmasını istedikleri içindir. Bu durum insanların beraberliklerinin yararlı sonuçlar doğuracağını düşünmüş olmaları nedeniyle gerçekleşmiştir.


A) İnsanların birbirinden korunmak amacıyla topluluk oluşturdukları

B) Bireyin çıkarına uygun olan eylemin doğru olduğu

C) Toplumsal yaşamın bireyin faydasına olduğu

D) Ahlâkın her toplumda farklılık gösterdiği

E) İnsanın kendi özünü oluşturan tek varlık olduğu

11

11. “Güncel görünümlerinde siyasi iktidarı bürokrasi kullanır.

Eğer yönetim makinesinin tüm dişlileri uygulanmasını güvence altına almazsa, parlamento görüşmelerinde çoğunluğun aldığı kararlar, ölü satırlar olarak kalmaya mahkum olur.” diyen bir filozof, aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Bürokrasinin faydalı olduğunu

B) Bürokratların seçimle gelmesi gerektiğini

C) Siyasi iktidarı, bürokratların yanlış yönlendirdiğini

D) Sorunların çözümünü bürokratların kolaylaştırdığını

E) Bürokraside uzmanlaşmanın olması gerektiğini

1.

Siyaset bilimi ......................................., siyaset felsefesi ....................................... inceler.

2.

Siyaset felsefesinde hükümetin ya da devletin etkisinden kurtulmuş olan topluma ..................................... denir.

3.

Devletin egemen olma, toplumun kendi iradesine egemen kılabilme gücüne ....................................... adı verilir.

4.

Devletin ve hükümetlerin hukuki dayanaklarının olmasına ....................................... adı verilir.

5.

Devletin, belli bir toplumda serbestçe iktidar gücünü kullanabilmesine ....................................... adı verilir.

6.

Bizim başkalarına, başkalarının da bize karşı getirmesi gereken şeye ....................................... denir.

7.

Bir devletin işlemesi ve devamlılığının sağlanabilmesi için siyasi iktidar değişikliklerinden etkilenmeyen sürekli yönetim aracına ....................................... adı verilir.

8.

Siyasal iktidarın halka dayandığı yönetim biçimine ....................................... denir.

9.

Bir devletin üç temel ögesi ......................................., ....................................... ve ....................................... tir.

10. Hobbes, devletin insanların birbirinden korunmak amacıyla bir ....................................... sonucunda oluştuğunu savunmuştur. 11. Yapılan araştırmalar nerede bir karmaşa varsa orada ....................................... in olmadığını ortaya koymuştur. 12. Sofistler ideal bir düzenin varlığını ....................................... dir. 13. ......................................., bir düzen fikrine karşı çıkmışlardır. 14. Siyaset felsefesinde özgürlüğü temel alan yaklaşıma ....................................... adı verilmektedir. 15. ......................................., ideal düzenin ölçütünün eşitlik olduğunu savunur. 16. Hiçbir yerde olmayan, hayali devlet biçimlerinin tasarlanmasına ....................................... adı verilmektedir. 17. Platon “Devlet” adlı eserinde toplumu ....................................., .................................... ve .................................... olarak üçe ayırmıştır. 18. Günümüzde ....................................... devletten öncelikli hale gelmiştir.

Cevaplar 1. olanı / olması gerekeni

6. hak

11. düzen

16. ütopya

2. sivil toplum

7. bürokrasi

12. reddetmişler

17. işçiler / askerler / yöneticiler

3. iktidar

8. demokrasi

13. Anarşistler

18. birey

4. meşruiyet

9. ülke / halk / egemenlik

14. liberalizm

5. egemenlik

10. toplumsal sözleşme

15. Sosyalizm

ünite

12

D 1.

Karmaşa halinde yaşayabilen hiçbir topluluk görülmemiştir.

2.

Ütopya, bazı ilkelere dayanarak hayali bir toplum şeklinin tasarlanmasıdır.

3.

Sofistler ve nihilistler ideal bir düzenin olabilirliğini kabul etmişlerdir.

4.

Sosyalizmin temel görüşü özgürlüğe dayanır.

5.

İdeal devlet düzeninde eşitlik, özgürlük, adalet gibi birtakım ölçütler alınmıştır.

6.

Sivil toplum, sınırları belli bir toprak parçası üzerinde örgütlenmiş bağımsız bir hükümete sahip olan topluluğun örgütlü şeklidir.

7.

Siyasi olarak toplumda egemenliği elde bulundurma gücüne iktidar adı verilir.

8.

Devletin sınırları içerisindeki yurttaşların belli ilke ve amaçlara göre idare edilmesine meşruiyet

Y

adı verilir. 9.

Yasalar, devlet tarafından konulmuş olup insan ilişkilerini düzenlemeye, toplumsal düzeni korumaya yöneliktir.

10.

Monarşinin geçerli olduğu yönetimlerde çoğunluğun yönetim hakkı bulunur ve siyasi eşitlik söz konusudur.

11.

Laiklik, dinin devlet işlerine karışmaması, devletin de dinlere eşit uzaklıkta durması demektir.

12.

Siyaset felsefesi olanı incelerken, siyaset bilimi olması gerekeni inceler.

13.

Devlet kimi düşünürlere göre doğal düzenin devamı, kimilerine göre de bir toplumsal sözleşmenin sonucunda oluşmuştur.

14.

Platon, ideal devletinde sınıfsız bir toplum modeli önermiştir.

15.

Campanella’nın “Güneş Ülkesi” adlı eseri korku ütopyalarına örnektir.

16.

Günümüz demokratik devletlerinde birey-devlet ilişkisi, bireyin lehine olacak biçimde şekillenmiştir.

17.

Ütopyalar, ideal devlet düzeni arayışlarına uygun bir örnektir.

18.

Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig adlı eserinde birey-devlet ilişkisinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.

13

Cevaplar

7

1. D

2. D

3. Y

4. Y

5. D

6. Y

7. D

8. Y

11. D

12. Y

13. D

14. Y

15. Y

16. D

17. D

18. D

9. D

10. Y

1.

Siyaset bilimi ile siyaset felsefesi arasındaki farkları yazınız.

2.

Siyaset felsefesinin temel kavramlarından “meşruiyet” kavramını açıklayınız.

3.

Sivil toplum ne demektir? Açıklayınız.

4.

Bürokrasi nedir? Yararları ve zararlarını yazınız.

5.

“Toplumsal sözleşme”yi savunan düşünürlere göre devlet nasıl oluşmuştur? Açıklayınız.

ünite

14

6.

Nihilistler, sofistler ve anarşistler devlet fikrine neden karşı çıkmaktadırlar? Açıklayınız.

7.

İnsanlar neden karmaşayı değil düzeni isterler? Açıklayınız.

8.

Liberalizmin temel görüşlerini yazınız.

9.

Ütopya nedir? Thomas Moore’un “Ütopya” adlı eserinin temel görüşlerini yazınız.

10. Günümüz demokratik devletlerindeki birey-devlet ilişkisini açıklayınız.

7

15

9.

fasikül

ESİ

EF S L E F M BİLİ

ÖĞRETEN TEST

1

BİLİM FELSEFESİ

Pozitivistler bilime mutlak bir güven duymaktadırlar. Bilim adamından bağımsız olarak bilimin ürünlerinin incelenmesi gerektiğini savunurlar.

1.

Pozitivizmin bilimsel yaklaşımı rasyonel bir etkinliktir. Rasyonel bir etkinlik olarak bilim, düzgün doğrusal olarak artan bir süreçtir. Bilim, insanın öznel düşüncesinden bağımsız olduğu kadar, olguların ilişkilerini vermesi bakımından da insandan bağımsız olan bir iç işleyişe sahiptir. Olguların nedenlerini genelleyerek vermesi bilimi evrensel, tümel ve genel yapar.

Pozitivist yaklaşımın görüşünün temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır? A) Bilim dış dünyadaki olguları nesnel olarak açıklayabilir. B) Bilim bilgilere anlam yükleme çabasıdır. C) Bilimsel çalışmalar çağın sorunlarını aşar. D) Bilim gerçeği arama ve araştırma çabası olarak değer taşır. E) Uygulama alanlarını saptama bilimin gereklerindendir.

Kuhn, paradigma kavramıyla bir dönemde geçerli olan bilimsel anlayışı dile getirmiştir. Bilim pozitivistlerin söylediği gibi düz bir çizgide değil, bilimsel devrimlerle ilerler.

2.

Kuhn, bilimsel araştırmaların dinamik bir süreç olduğunu, bilimsel ilerlemenin adım adım giden bir bilgi birikimine değil, devrimsel nitelikteki geçiş ve dönüşümlere dayandığını ileri sürmektedir.

Kuhn bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) İnsanların bilime güvenmesi gerektiğini B) Siyasal devrimlerin bilimsel devrimlere yol açtığını C) Bilimin insanlığa yeni ufuklar açtığını D) Bilimdeki yeniliklerin devrimlerle gerçekleştiğini E) Bilimin varlığı parça olarak incelediğini

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

2

yöntemlerle

“Bu masa siyahtır.” gibi bir önerme, gözlem yoluyla doğrulanabilir bir önermedir. Sözü edilen masanın siyah olup olmadığı gözlenebildiği için bu önerme anlamlıdır. Sözü edilen masanın gözlem sonucunda siyah olduğu ortaya çıkarsa, söz konusu önerme aynı zamanda doğru bir önerme olur.


doğrulanabilen

önermeler anlamlıdır. Doğrulanamayanlar ise metafiziktir ve anlamsızdır.

A) Bir önerme olgusal doğrulanmaya elverdiği ölçüde anlamlıdır. B) Bilim rasyonel olmayan bir süreçte şekillenmektedir. C) Bir önerme doğrulanamasa bile yanlışlanabilmelidir. D) Metafizik önermelerin bilimsel bir temeli bulunmaktadır. E) Bilimde sonuç vermeyecek konuları araştırmaktan vazgeçilmelidir.

ünite

Bilimsel

3.

BİLİM FELSEFESİ 4.

Bilimsel olsun veya olmasın, hiçbir önermenin doğruluğu kesin olarak kanıtlanamaz. Metafizik, estetik ve ahlâk önermeleri için doğrulayıcı kanıt getirilebilir. Bilimselliğin ölçütü ise doğrulanabilirlik olamaz. Bilimsel önermelerin belirgin özelliği, olgusal olarak sınanabilmesidir. Öyleyse bilim, doğrulama süreci değil, belirleme ve ayıklama sürecidir.

Bu parçaya göre, bilimselliğin ölçütü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yanlışlama

B) Bütünü görme

C) Yöntem kullanma

D) Gözlem yapma

1

ÖĞRETEN TEST

Bazı filozoflar bilimsel önermelerin hiçbir zaman doğrulanamayacağını savunmuşlardır.

E) Öngörüde bulunma

5.

19. ve 20. yüzyılda bilimin olağanüstü başarı sağlaması, düşünen kişileri neyin bilim olduğu neyin bilim olmadığına ilişkin ölçütler aramaya ve bilimi sorgulamaya itmiştir. Bu da bilimler üzerinde düşünsel etkinliklerin yapılmasına yol açmıştır. Böylece bilim felsefesi doğmuştur.

Bilim ve bilim felsefesi birbirinden farklı-

Bu parçada bilim felsefesinin doğması aşağıdakilerden hangisine bağlanmıştır?

çıkmasını sağlamıştır.

dır. Bilimin ne olduğu ve ne olması gerektiği sorunu bilim felsefesinin ortaya

A) Bilimsel kuramların doğrulanmasına B) Toplumların bilime önem vermesine C) Yöntem sorununun tartışılmasına D) Ön deyinin kolaylaşmasına E) Bilimin yapısına irdeleyici çabaya girişilmesine

6.

Bilim felsefesi, neyin bilim olduğu neyin olmadığı konusunda değerlendirmelerde bulunur.

Buna göre bilim felsefesi yapan bir düşünürden aşağıdakilerden hangisi beklenir? A) Çeşitli görüşlerden yararlanması

Bilim felsefesi bilimin kavramlarını irde-

B) Bilimsel kuramları açıklaması

ler.

C) Bilimsellik kavramının ne olduğuna açıklık getirmesi D) Olgusal olana değer vermesi

3

E) İnsan yaşamını kolaylaştırması

7.

“Bilim adamı problem çözme sürecinde, önce problemini aydınlatacak noktaları saptamalı, sonra bu saptamalardan deneysel olarak sınanabilir sonuçlar çıkarmalıdır. Bu parçaya göre bilim adamı problem çözmede aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır? A) Bilim adamıyla iş birliğini gerçekleştirme B) Seçici olup olgusal olanı ortaya koyma

8

C) Aynı konuyla ilgili önceki araştırmaları inceleme D) Araştırılmamış konuları inceleme E) Kavramları açık seçik tanımlama

Bilim adamı konularında seçici davranır. Problemi seçtikten sonra da deney yöntemiyle genellemelere ulaşır.

ÜNİTE TESTİ

1.

1

BİLİM FELSEFESİ

Bilim alanında, günün yanlışı bile yararlı bir rol oynar. Çünkü o, yarının doğrusunu hazırlar.

4.

edinir. Bu nedenle onları deney yöntemleri ile incelemek olanaklı değildir. Formel bilimlerde tümdengelim en geçerli

Bu cümlede savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilimde rekabet ortamı oluşturulmalıdır.

B) Bilim deneme yanılmalarla günümüzün doğrularına ulaşmıştır.

C) Bilimdeki gelişmeler herkes tarafından desteklenmelidir.

D) Bilimin amacı dışında kullanılmasının önüne geçilmelidir.

E) Toplumlar bilime verdikleri değer ölçüsünde güçlü olurlar.

Formel bilimler, yalnızca düşüncede olan nesneleri konu

yöntemdir. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin formel bir bilim olduğu söylenebilir? A) Matematik

5.

B) Kimya

D) Biyoloji

C) Fizik

E) Sosyoloji

Bilimde belirleyici olan doğrulama değil, yanlışlamadır. Bilim, kestirim ve çürütmelerle ilerler; çünkü bilimdeki bütün kuramlar ilkece bir gün yanlışlanabilir. İlkece hiçbir zaman hiçbir yeni gelişmeyle yanlışlanamayan bir kuram bilimsel olamaz.

2.

Doğrulanmış bir bilimsel görüş ya da bir bilimsel yasa bile, başka bir yasa tarafından düzeltilebilmelidir. Bir bilim adamı taraflı ve dogmatik olmamalı, her zaman uyanık olmalıdır.

maktadır?

A) Bilim olmayan bir şey yaratmaz, doğada var olanı açıklar.

Aşağıdakilerden hangisi bilimsel bilginin bir özelliği değildir?

B) Bilimsel yöntemlerle doğrulanamayan önermeler yanlıştır.

C) Bilimsellik ölçütü yanlışlanabilirliktir.

D) Bilim sınırlı bir alanın bilgisine dayanır.

E) Bilim değişmeyen mutlak bilgilerden oluşur.

6.

Bilim, insanın içinde yaşadığı doğayı, toplumu ve kendini

A) Eleştiriye açık olma B) Otoritelere körü körüne itaat etme C) Kanunlara ulaşmaya çalışma

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu parçada aşağıdaki görüşlerden hangisi vurgulan-

D) Nesnel ve tarafsız olma

11

E) Yeni bilgilerle değişebilme

anlamasını, kavramasını, bu alandaki olayları açıklamayı

4

bilmesini sağlar. Ama sadece bununla kalırsa bilim pasif, durağan bir bilgi; insan kafasında bir süs olur. Bilim sadeAçıklamaya muhtaç olan bir olay karşısında bulunduğumuzda, her zaman ortaya atabileceğimiz sonsuz sayıda varsayım olasıdır.

Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Varsayımın sınanmasının güç olduğu

B) Varsayımların akılla doğrulanabileceği

ce anlama, kavrama ve açıklamakla yetinmez, kişide bir güç haline gelir, onun doğayı kendi gereksinimleri doğrultusunda kullanabilmesini ve değiştirmesini sağlar.

Bu parçada bilimin hangi özelliği taşıdığı öne sürülmektedir?

A) Birikimli olarak ilerleme

B) Sistemli ve düzenli olma

C) Varsayımın tutarlı olması gerektiği

C) Şüpheye dayanma

D) Varsayımın yarara dönük olduğu

D) İnsan yaşamında etkili olma

E) Varsayımın sorunlarda tek olmadığı

E) Evrensel nitelikli sorunları ele alma

ünite

3.


Bilimi bilim yapan, nesnel sonuçlara ulaşmaktan çok ele Bu cümlede bilimin hangi özelliği önemli görülmekte-

gözleme dayanmayan gelişi güzel genellemelere asla yer vermez. Gözlem verilerine ters düşen ya da onları aşan her türlü varsayım, kuram ya da açıklama bilim için kuşku konusu olmaktan kurtulamaz.


B) Nedenselliği

A) Bilimlerin öncelikli sorunu yöntemdir.

D) Evrensel olması

B) Metafizik alan bilimin inceleme konusu olamaz.

C) Bilimsel sonuçlara ulaşmak güç bir uğraştır.

D) Bilimin sonuçları eleştiriye ve düzeltmeye açıktır.

E) Kendi içinde çelişki barındırmayan açıklamalar bilimsel kabul edilir.

dir?

A) Tutarlılığı

C) Objektifliği

ÜNİTE TESTİ

10. Bilim,

alınan konunun bilimsel yöntemle araştırılmasıdır.

1

E) Araştırma yolu


Bilimsel bilgi taraf tutmaz. Bilim adamının kişiliği bilimsel bilgide işe karışmaz. Bilimsel bilgi, bütün akıllar ve zihinler için kabul edilebilir özelliktedir. Olayları olduğu gibi bildirir.

Bu parçada bilimsel bilginin hangi özelliği dile getiril-

•

Bilimsel kuram, belli olguları veya olgular arası ilişkileri doğru olarak açıklamaya yöne lmiş düşünsel etkinliktir. Bilimsel kuram öznel deği l, herkes için aynı olandır.

•

Dünya görüşü, her bakımdan evre nin tümünü belli yönden açıklama tarzıdır ve kişiy e özeldir. Dünya görüşü nesnel değil, özneldir.

Bu iki bilgiye dayanarak aşağıdak i genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) Bilimsel kuramlar ön deyiye olan

mektedir?

A) Deneye dayanması

B) Nesnel olması

C) Genellenebilir olması

D) Uygulanabilir olması

E) Ön deyide bulunması

9.

“Bilimde bilgiyi ortaya koymak kadar, o bilgiye nasıl ulaşıl-

11. Bilim

olmalıdır.

adamları bilimi, genellikle doğada meydana gelen

olayların nedenlerini, birbiriyle olan bağlantılarını bulmak,

Bu sözle anlatılmak istenen düşünce aşağıdakilerden

ramsal bilgi yardımıyla meydana gelecek olayların nasıl

A) Bilimsel çalışmalar evrenseldir.

B) Bilimde asıl olan bilimsel yöntemdir.

C) Bilimsel sonuçlar yeni gelişmelere bağlı olarak değişebilir.

8

E) Bilimsel kuramlar faydaya yöne lik

onları genelleştirmek, kuramsallaştırmak, bu genel ve ku-

D) Bilimin gelecekte açıklayamayacağı hiçbir sır kalmayacaktır.

C) Bilimsel kuramlar dünya görü şünden farklı olarak nesnel ölçütlerle doğrulan abilir. D) Hiçbir bilimsel kuram mutlak olarak doğrulanamaz.

dığı da önemlidir.”

ve ne zaman meydana geleceklerini tespit etmek şeklinde

hangisidir?

ak sağlar. B) Bilimsel kuram zihnin ürünüdür , dünya görüşü deneyin ürünüdür.

E) Bilimsel bilgiler aksi ispatlanana kadar geçerliliğini sürdürür.

tanımlarlar.

Bu parçada bilimin hangi özelliğine değinilmemiştir?

A) Gündelik yaşamı kolaylaştırdığı

B) Evreni incelediği

C) Genellemelere ulaştığı

D) Teorik bilgilere varıldığı

E) Nedenselliğe dayandığı

5

ÜNİTE TESTİ

2

BİLİM FELSEFESİ

1.

Bilimsel danışmanlık sisteminin iyi yürümesi için, danışmanlık dikkatli, eleştirel ve nesnel olarak yapılmalıdır. Editörler ve danışmanlar bilimin kalite kontrol mekanizması görevini gördüğünden, bu kişilerin makaleleri dikkatle, eleştirel ve mükemmelliyetçi bir biçimde okuma yükümlülükleri vardır. Eksiklikleri, hatalı yorumları, mantıksal, yöntemsel ve istatistiki hataları saptamalı ve bildirmelidirler.

4.

Bilim adamı doğruyu arama çabasında kişisel eğilim, istek ve ön yargılarının etkisinde kalmamaya çalışır. Ancak bir hipotezin kurulmasında bilim adamı ister istemez bazı değer yargılarına yer vermekten kaçınamaz. Kaldı ki en basit gözlemlerimizde bile tam ve katıksız bir tarafsızlık sağlanamaz.

Buna göre bilimsel danışmanlık sistemi aşağıdakilerden hangisini amaçlamaktadır?

Bu parçada bilim adamının aşağıdakilerden hangisinde güçlükle karşılaştığından söz edilmektedir?

A) Bilimsel yayınların geçerliliklerinin denetlenmesini

A) Tutarlı düşünme

B) Bilimsel yayınların sayısının artırılmasını

B) Gözlemleri düzene sokma

C) Bilim insanları arasındaki iş birliğinin artırılmasını

C) Nesnel davranma

D) Bilimin yönteminin irdelenmesini

D) Yöntem kullanma

E) Bilimin felsefeyle iş birliği yapmasını

E) Seçici olma

2.

Felsefenin, tarih içerisinde kendisiyle en fazla iş birliği yaptığı, karşılıklı etkileşim içinde olduğu onu etkileyip ondan etkilendiği en önemli kültürel ve insani faaliyet bilimsel bilgidir.

5.

İnsanoğlu yanlış yapmaktan kurtulamayacağına göre, her seferinde bilginin kristal kalesini yıkıp, sonra yeniden daha yükseğini kurmaya girişmelidir.

Bu parçaya dayanarak felsefe ve bilimle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?


A) Toplumsal değişmelerden aynı ölçüde etkilenirler.

A) Bilim olmadan da insanlar yaşamlarını sürdürebilirler.

B) Bilgi edinmede aynı yöntemleri kullanırlar.

B) Bilim adamı başarısızlıklardan yılmadan doğruya ulaşma çabasına devam etmelidir.

C) Bilim adamı yaşadığı toplumun kültüründen etkilenir.

D) Bilim insanın bilme ve anlama ihtiyacını giderir.

E) Bilimin sonuçları diğer bilim adamlarının eleştiri ve sınamalarına açıktır.

6.

Tıpta öncelikle çeşitli hastalıkların belirtileri ortaya konur. Bu belirtiler yaş, cinsiyet, sigara gibi değişkenlerle incelenir ve hastalığın seyri ile riski hakkında tahminde bulunulur. Son olarak tedaviye yönelinir ve hastalık kontrol altına alınmak istenir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bilimsel araştırmanın basamaklarından biri değildir?

A) Hipotez

C) Aynı sorulara farklı yanıtlar verirler. D) Birbirlerini karşılıklı olarak beslerler.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

E) Aklı etkili olarak kullanırlar.

3.

Bilimin yapısını anlamak için onu oluşturan topluluğun iç yapısını, inançlarını, ilişkilerini, başka bilim adamlarının bakış açılarını incelemek gerekir. Öyleyse bilimi anlamak için onun oluştuğu kültürel ortamı iyi bilmek gerekmektedir.

Bu parçaya göre bilimsel etkinliği anlamak için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A) Bilimin en son bulguları incelenmelidir.

B) Doğrulanabilir önermelerle ilgilenilmelidir.

C) Bilim adamı konunun dışında tutulmalıdır.

D) Bilim adına ortaya konan ürünlere bakılmalıdır.

E) Bilim adamlarının görüşleri incelenmelidir.

B) Araştırma

D) Kontrol

C) Öngörü

E) Diyalektik

ünite

6


• Benjamin Franklin, yüklü cam tabakları dizisini “pil” olarak tanımlayan ilk kişi oldu.

• Luigi Galvani, elektrik temeli olarak bilinen sinir atımları deneyini gerçekleştirdi. Tesadüfen bulduğu şey Volta gibi mucitlerin ilerideki araştırmaları için bir kilometre taşı oldu.

2

10. Bilimsel bilgi özel bir şekilde gelişir ve kültürel tarihini de

kendi içinde saklar. Çünkü bilimsel bir araştırma sonucu ortaya konulan bilgi, bu araştırmanın öncesinde yapılan çalışmalarla bağlantılıdır. Böylece her bilimsel bilgide geçmişten izler vardır. Bu parçada bilimsel bilginin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

• Alessandro Volta, kendi adını taşıyan pili icat etti ve elektrik üretmenin ilk pratik yöntemini buldu.

A) Evrensel olma

B) Mantık ilkelerine dayanma

Buna göre, Benjamin Franklin’in çalışmalarının elektrik üretimine temel oluşturması, bilimin hangi özelliğine bir örnektir?

C) Geçmiş birikiminden yararlanarak ilerleme

D) Nesnel olma

E) Nedensellik bağını ortaya çıkarma

A) Sonuçlarının eleştiriye açık olması

B) Bulunan sonuçların genelleştirilmesi

C) Sonuçların deneyle doğrulanması

D) Açık ve anlaşılır bir dil kullanılması

E) İlerlemenin önceki bilgi birikimine dayalı olması

8.

Bilim adamı, kendisinin değilse bile gelecek kuşakların çözebileceği sorunlarla uğraşır. Bilimde cevapsız sorulara yer yoktur. Bilimin sorularına şimdilik cevap verilmese de aslında cevap verilemeyecek sorular değildir. Korkunç bir hastalığın nedeninin cevabı verilmese de cevapsız sorulardan sayamayız.

Bu parçada bilimle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir?

A) Bilimsel gelişmenin sorunlarla başladığı

B) Kesin sonuçlara ulaşıldığı

ÜNİTE TESTİ

Yıldızlı Soru 2 Pangloss, dünyada ne kadar acı oldu ğunu gözlemeksizin ve yaşamaksızın, “Mümkün dünyaları n en mükemmelinde her şey mükemmel bir durumdadır.” şeklinde bir varsayım oluşturmuştur. Varsayımın, onun görüşünü yanlışlamak için herhangi bir deneyime izin verm eyeceği açıktır. Bundan çıkaracağımız kaçınılmaz sonu ç, bu varsayımın boş olduğudur; çünkü deneye dayalı bir içeriği yoktur. Hiçbir deney onun yanlış olduğunu kanıtlaya maz. Parçada sözü edilen varsayım ın geçerli olmamasının nedeni aşağıdakilerden han gisidir? A) Doğrulama olanağından yoks un olması B) Araştırılması zor bir konuyu seçmesi C)

C) Eleştirilerle kendini düzelttiği

Kendi içinde tutarsız olması

D)

D) Var olan durumu betimlediği

Bir faydasının bulunmaması

E)

E) İnsan yaşamı için gerekli olduğu

Akıl ile doğrulanabilmesi

7

8

9.

Ön deyide hareket noktası, genellemelerdir; olgular arası ilişkileri dile getiren genellemelerden yararlanılır. “Dünya, Ay ile Güneş arasına girdiğinde Ay tutulması olur.” biçimindeki bir yargı genellemedir. Bu genellemeye dayanarak Dünya’nın Güneş ile Ay arasına her girişinde Ay tutulması olacağını tahmin ederek ön deyide bulunuruz.

Bu parçaya göre ön deyide bulunma aşağıdakilerden hangisini sağlamaktadır?

A) Bilimsel olanla metafizik olanı birbirinden ayırmayı

11. Bilimin

yöntemi akla dayanan tümdengelim olamaz. “Ahmet’in ölümlü” olduğu sonucu zaten “Bütün insanlar ölümlüdür.” yargısının içinde bulunmaktadır. Bilim, tek tek olaylardan genel yargılara giden tümevarım yöntemini kullanmalıdır.

Bacon’ın tümdengelim yöntemini redddetmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sezgilerin önemsiz olması

B) Henüz olmamış bir olayı önceden belirlemeyi

B) Genel yargılara kolay ulaşılabilmesi

C) Bilimin birikimli olarak ilerlemesini

C) Deney ve gözleme dayanması

D) Kuramların akılla desteklenmesini

D) Yeni bir bilgiye varılamaması

E) Bilimsel verilerin yanlışlanmasını

E) Doğru bilgiye varılamaması

1.

3

BİLİM FELSEFESİ

Reichenbach ve Carnap’a göre; bilimi anlamak için bilim

4.

Bilimde herhangi bir önerme gözlemler, deneyler ve ölçmelerle test ediliyorsa, doğrulanıyor demektir. Gözlenemeyen, ölçülemeyen önermeler bilimsel yönden anlamsızdır. Bu tür anlamsız ve boş önermelerin psikolojik bir değeri vardır ama mantıksal bir değeri yoktur. Doğru olup olmadığı test edilemeyen önermelerin bilimsel bir anlamı yoktur.


A) Bilim adamının sahip olduğu dünya görüşü, ne tür bilimsel çalışma yapacağını etkiler.

B) Bilim olgulara dayalı olup sınanabilir olmalıdır.

C) Bilimde önermelerin kullanılabilir olması doğruluğun ölçüsü kabul edilmelidir.

D) Bilimde her yeni kuram yeni olarak kalır.

E) Bilim, duyuları aşan konularla ilgilenmemelidir.

5.

Bilim için hiçbir yerde tek bir yöntem söz konusu değildir. Her yerde çeşitli yöntemlere başvurulur; ancak bunlar varlığın niteliğine göre özelleştirilir. Duruma göre her alan için yeni bir yolun bulunması ya da eldeki yöntemlerden yararlanılması gerekir.

Bu parçadaki görüşün temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

A) Bilimde araştırılacak konuya uygun yöntem seçilmelidir.

B) Bilimin yöntemi deneye dayanan tümevarım olmalıdır.

C) Bilimsel olan ile bilimsel olmayan arasındaki sınır yanlışlanabilirlik ölçütüdür.

D) Bilim adamlarının izlediği yöntem doğruysa ulaştığı sonuç da doğrudur.

E) Bilim ele aldığı problemleri basitten karmaşığa doğru çözmelidir.

6.

Bilim adamı, evren hakkında toplu bir görüş elde etmek için neye, nasıl yönelmesi gerektiğini bilmelidir.

Bu cümlede bilimin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Olgusal olması

B) Akıl yürütmeyle sonuca ulaşılması

C) Kendine ait bir yöntemi olması

diye ortaya konmuş eserleri (ürünleri) ele almak ve onları tarihsel gelişimleri içinde anlamaya çalışmak gerekir. Bunun yolunu da bilimsel eserleri mantık açısından çözümlemekte görürler. Bu ise söz konusu metinleri sembolik mantık diline çevirmekle sağlanır. Böylelikle “doğru” ve “yanlış” değerleri ile çözümlenerek incelenen metnin genelgeçerliliğinin olup olmadığı ortaya çıkarılabilir

Bu parçadaki görüşe göre bir bilimsel bilginin doğru kabul edilmesi neye bağlıdır?

A) Bilim çevresinde onaylanmasına

B) Mantıksal sembollere çevrilerek denetlenebilir özelliğinin bulunmasına

C) Olayların denetim altına alınmasına olanak vermesine

D) O güne kadar var olan bilgilerle tutarlı olmasına

E) Nesnel ve tarafsız olarak elde edilmesine

2.

Bilim adamı işe, dünyanın belli bir yönü ya da boyutuyla ilgili çok sayıda gözlem yaparak başlar. Bu gözlem verilerini kaydederken de tarafsız ve ön yargısız olmayı amaçlar.

Bu parçada bilimsel araştırma ilkelerinden hangisi dile getirilmektedir?

A) Sorgulayıcılık

B) Tutarlılık

C) Üretkenlik

D) Nesnellik


3.

11

E) Sınanabilirlik

Reichenbach’a göre, doğru ya da yanlış olduğu gösterilebilir önermeler anlamlı önermelerdir. Önermeler farklı yollardan doğrulanabilir. Bunlar içinde en basit olanı, doğrudan doğruya gözleme başvurmaktır. Gözlem önermesi geçmişe ilişkinse, olayın gözlemcisi olmasa bile doğrulanabilir önerme sayılır.


A) Kendi içinde çelişki barındırmayan açıklamalar bilimsel kabul edilir.

B) Bilimsel çalışmalar birbirinden etkilenir.

C) Bilimde gözlem yoluyla doğrulama ya da yanlışlama anlamlıdır.

D) Bilimsel olan ile bilimsel olmayan birbirinden ayrılamaz.

D) Olaylara kuşkucu bir tavırla yönelmesi

E) Bilimsel bulgular insanlığın ortak ürünüdür.

E) Verilerinin sınanabilir olması

ünite

ÜNİTE TESTİ


8

Bilim adamları araştırma sonuçlarını sunarken insancıl hatalarını en aza indirmeli ve kendi kendini kandırmadan, çıkar çatışmalarından uzak durmalıdırlar. Sonuçları, beklentilerini destekleyecek biçimde sunmaktan kaçınmalıdırlar.

3

ÜNİTE TESTİ

10. Bilimsel çalışmalarda, olaylar karşımıza daima karmaşık yapıda çıkarlar. Bunları sistematik olmayan bilgiden ayırarak, doğru düşüncenin ürünü haline getirmek için nedensonuç bağı altında birleştirmek gerekmektedir.

Bu parçada bilimsel çalışmaların sistematik olması

Bu parçaya göre, bilim adamlarının aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip olması gerekir?

A) Açık görüşlülüğe

A) Tekrarlanabilirlik B) Denetlenebilirlik

B) Olaylara faydacı yaklaşmaya

C) Anlamlılık

C) Objektif davranmaya

D) Aklı etkili olarak kullanabilmeye

E) Verileri deneyle doğrulamaya

8.

Bilim adamının sahip olduğu dünya görüşü, ne tür bilimsel çalışma yapacağını ve bulgularını nasıl yorumlayacağını etkiler.

Burada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilim adamının bulguları bilim çevreleri tarafından onaylanmalıdır.

B) Bilim adamı mutlak anlamda nesnel davranamaz.

C) Bilim adamının izlediği yöntem doğruysa ulaştığı sonuç da doğrudur.

D) Bilim adamının başarılı olabilmesi probleme çözüm getirebilme yeteneğine bağlıdır.

E) Bilim adamı eleştiriye açık olmalıdır.

9.

• Bilimde, farklı olguların bir araya getirilmesiyle düzenli ve sistemli bilgi elde edilir.

• Bilim, tek tek olgularla değil, olgu türlerini sınıflayarak bu olgu türlerinin arkasındaki ilkeyi bulmaya çalışır. Tümel yasa ve ilkelere varmak bilimin amacıdır.

Bu iki bilgiye dayanarak bilim hakkında aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) Bilimsel kuramlar karşıt görüşleri uzlaştırır.

B) Bilim, insanın kendine dönük bir etkinlik olarak işlevseldir.

C) Her bilginin nesnel bir temeli vardır.

aşağıdakilerden hangisine bağlanmaktadır?

D) Nedensellik

E) Doğruluk

Yıldızlı Soru 3 Bir görüşe göre, bilim bir etkinlik sürecidir; bu süreci yönlendiren olgular ve mantık deği l, bilim insanlarının oluşturduğu topluluk ve onların çalışmalarıdır. Bilim ancak bu süreci incelemekle anla şılabilir Sürecin tüm ögeleri, özellikle de bilim dışı ögel er irdelenmelidir. Bu sürecin ögeleri arasında bilim insa nlarının psikoloji ve sosyolojisi çok önemlidir. Bu görüşün temelinde aşağıdak ilerden hangisi bulunmaktadır? A) B)

Bilimde zamanla bilinmeyen hiçbir şey kalmayacaktır. Bilim adamı araştırması süresinc e nesnelliğini korumak durumundadır.

C)

Bilimde bilim adamlarının çalışmala rı ve yapıları incelenerek sonuca ulaşılmalıdır.

D)

Bilim adamları nesnel davranmalıdı r. Bilim adamları öngörüde bulunabi lirler.

E)

11. Telefonun

yapımı, elektrik üretimi ve iletimi konusunda daha önce elde edilen bilgilerden yararlanılarak, yine uzak denizlere açılabilen gemilerin yapımı da, ağaçtan yapılan kayığı kullanma ve dokumacılık konusundaki bilgilerden yararlanılarak yapılabilmiştir. Telefon ve gemi yapılıp kullanmaya başlandıktan sonra da bu konudaki bilgiler başka araçların yapımında etkili olmuştur.

Bu parçada bilim ve teknolojinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Önceki bilgi birikiminden faydalanılarak yeniliklerin oluşturulması

D) Bir bilginin bilimsellik ölçütü hangi yöntemlerle elde edildiğidir.

B) Mantık ilkelerine uygun olması

C) Varlığı parçalara bölerek incelemesi

E) Bilimde parçalar birleştirilerek genelleyici yargılara varılır.

D) Genelgeçer bilgilere ulaşılması

E) Evrende düzenliliğin olduğunun varsayılması

9

1.

4

BİLİM FELSEFESİ

Bilim adamı, kendisinin değilse bile gelecek kuşakların çözebileceği sorunlarla uğraşır. Bilimde cevapsız sorulara yer yoktur. Bilimin sorularına şimdilik cevap verilmese de aslında cevap verilemeyecek sorular değildir. Korkunç bir hastalığın nedeninin cevabı verilmese de cevapsız sorulardan sayamayız.

• Bilim adamı, taraf tutmamalı, araştırma yaparken kendi inanç ve tutumlarının etkisinde kalmamalıdır.

• Bilim adamı, hiçbir bilgiyi deneyle ve yeterli araştırmalarla kanıtlamadıkça doğru olarak kabul etmemelidir.

• Bilim adamı sonuca ulaşmada aceleci davranmamalıdır.


Bu görüşler bilimin hangi ilkeleri ile ilgilidir?

A) Bilim adamları arasında görüş farklılıkları vardır.

A) Etik ilkelere bağlı olma

B) Bilim insanları yaptıkları gözlemlerle her zaman gerçeğe ulaşamayabilirler.

B) Akla dayanma

C) Bilimde yasalar ve kuramlar önemlidir.

C) Evreni bütün olarak açıklama

D) Bilimin çözemeyeceği hiçbir sorun yoktur.

D) Genellenebilir olma

E) Her bilimsel gelişme sorunlarla başlar.

E) Önceki çalışmalardan yararlanma

2.

İbn-i Sina tıp ekolüne mensup İbn-i Nefis, küçük kan dolaşımını keşfedince, diğer hekimlerin itirazıyla karşılaşmıştır. Hiç kimse İbn-i Nefis’in bu görüşünü benimsememiştir; ta ki, William Harvery bunu ikinci kez keşfedinceye kadar. Çünkü İbn-i Sina, Galenus ve diğerleri bu alanda mutlak otorite olarak kabul görüyordu.

5.

Eskiden soruların soruların büyük bir kısmını bugün bilim

B) Bilim, insanın çevresinde olanları anlama ve açıklama ihtiyacından doğmuştur. C) Bilimsel bilgiler doğru olarak kabul edilen birtakım temel varsayımlara dayanır.


yanıtlamıştır. Bir zamanlar bir hastalığın nasıl meydana geldiği ve başka bir insana nasıl bulaştığı akıl almaz bir sırdı. Herkes hayal gücüne göre dilediği cevabı veriyordu. Oysa, biz bugün pek çok hastalığın nasıl meydana geldiğini ve başka bir insana nasıl bulaştığını biliyoruz. Artık

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir? A) Otoritelere duyulan güven, bilimsel gerçeklerin ortaya çıkmasını geciktirebilir.

10

4.

11

D) Kavramlar açık seçik tanımlanmadıkça doğruya ulaşılamaz. E) Hipotez hem yalın hem doğru olmalıdır.

Özgür tartışmaya, deneysel araştırmanın sonuçlarını test etmeye, ölçüm ve eleştiriye dayanan modern bilim, toplumlarda var olan geleneksel otoriteye dayalı tüm diğer bilgi türlerinin gücünü yıkmıştır. Kendi otoritesi dışında kalan tüm otoriteleri kuşkucu, eleştirel ve sorgulayıcı tavrına tabi kılan, yanlış düşüncelerin ilacının akılcı eleştiride bulunduğunu gösteren modern bilimin yarattığı bilgi türü, aynı zamanda pratik bir bilgidir.

Bu parçaya dayanarak modern bilim için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Geleneklerin etkisinde kaldığı

B) Gündelik yaşamı kolaylaştırdığı

C) Akılcı açıklamalara dayandığı

D) Eleştirel ve sorgulayıcı olduğu

E) Ölçmeye önem verdiği

hastalananların içine şeytanın girdiğine veya cinlerin esiri olduğuna inanmıyoruz.

Bu parçaya dayanarak bilimle ilgili aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) Kişisel istek ve önyargılardan arınıktır.

B) Birtakım varsayımlara dayalıdır.

C) Gelişmesinde her uygarlığın katkısı vardır.

D) İnsanlar için zorlu ve zevkli bir uğraş alanıdır.

E) Bilinmeyenler bilinir hâle getirilmiştir.

6.

Bilimsel yöntem, bilgi elde etme uğraşısını sürdürmenin yollarından biridir. Bu yöntemde, belirli türden sorulara belirli türden yanıtlar bulmak amacıyla tanımlanmış bir dizi işlem yapılır.

Aşağıdakilerden hangisi bilimsel yöntemin aşamalarından biri değildir?

A) Hipotezlerin kesin ve açık biçimde ifade edilmesi

B) Problemin farkına varılması ve tanımlanması

C) Hipotezlerin araştırmacının istediği şekilde doğrulanması

D) Verilerin düzenlenmesi ve sınıflandırılması

E) Problemle ilgili verilerin gözlenmesi ve toplanması

ünite

ÜNİTE TESTİ


Eski bilimin yıkılması düşüncede otoritenin bir doğruluk terk edilerek düşünsel özgürlüğün filizlenmesine yol açtı. Artık açıklamaların doğruluğu yepyeni bir ölçüte göre sapgereken temel koşul, insan aklına uygunluktur.


A) Bilim, insanın anlama merakını giderir.

B) Bilimin birikimli olarak ilerleyişinde yanlış bilgiler terk edilir.

C) Bilim insanları araştırmalarında tarafsızlığı yitirmemelidir.

D) Bilimsel etkinliğin içine bilim dışı ögeler girmektedir.

E) Bilimsel etkinliğin temel belirleyicisi akıl olmalıdır.

8.

8

B) Somut verilerden yola çıkmanın

C) Evrensel sonuçlara ulaşmanın

D) Nesnel davranmanın

E) Öngörüde bulunmanın

9.

Düşünürler, yalnız bilimlerin bulgularına bağlı olarak kalsaydı, insan düşüncesi sınırlandırılmış ve sadece bilimsel gerçekler alanında kalmaya mahkum edilmiş olurdu. Öte yandan bilimler de dar sınırlar içinde kalır, bilimsel ilerlemeler çok yavaşlardı. Felsefe ise sık sık bilimin ilerisine doğru hamleler yapar, henüz aydınlanmamış konularda sorular sorar ve bunlara kendine göre çözümler getirir. Böylece bilim adamlarının dikkatini bu konulara çeker, onları harekete geçirerek araştırmaya yöneltir ve böylece bilimin daha hızlı gelişmesini sağlar. Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Felsefe bilimin gelişmesinde etkin bir rol oynamaktadır.

B) Bütün bilimler felsefeden doğmuştur.

C) Bilim ve felsefe arasında bir farklılık bulunmamaktadır.

D) Bilim öznel, felsefe nesnel bir etkinlik alanıdır.

E) Felsefe ve bilim kesin bilgilere ulaşmayı amaçlar.

fizik yasalarını, zaman ve mekan arasında yeni kavranan bağlantılar açısından inceler. Quantum fiziği ise fizik yasalarına benzerlik ilkesine dayalı istatistiksel bir yorum getirir. Bu incelemeler, Euklides ve Newton sistemlerinin varlık ve bilim düzeyindeki temellerine ağır bir darbe indirmiş ve bilim felsefesinin doğmasında etkili olmuştur. Bu parçaya göre bilimle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Tüm ulusların katkıda bulunduğu B) Birikimli olarak ilerlediği C) Yeni bilgilerle değiştiği D) Bilim felsefesinin doğuşuna kaynaklık ettiği E) Bireysel faydayı gözettiği

Yıldızlı Soru 4 “Bilim nedir? Bilimsel düşünce nasıl bir düşüncedir? Bilimsel yöntemin yapısı nasıldır? Bilimin işlevi nedir? Bilimi diğer insan etkinliklerinde n ayıran özellikler nelerdir?” gibi soruların en iyi bilim adamlarının kendisi tarafından cevaplanması bekleneb ilir. Oysa, bilim adamı, bu soruları cevaplamaya, yani , gerçekleştirdiği işi sorgulamaya başladığında, artık bilim adamı değil, bir bilim felsefecisi olur. Bu parçaya göre bilim felsefes inin işlevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilimsel buluşların çeşitli alan lardaki etkilerini karşılaştırmak B) Bilimin temel sorunlarını ve kavr amlarını açıklamak C) Bilimsel anlayışın dışında kala n konuları belirleyerek ayıklamak D) Bilimsel anlayışın doğuşunu ve gelişme sürecini incelemek E) Gelecekte ortaya çıkabilecek olaylarla ilgili öngörülerde bulunmak

Bu parçada bilimsel çalışmalarda aşağıdakilerden hangisinin gerekliliği üzerinde durulmaktadır? A) Nedensellik ilişkisinin

Hepimiz çoğu zaman olayları olduğu gibi görmek yerine, olayları olması gerektiği gibi görürüz. Oysa olayları olması gerektiği gibi görmek, asıl gerçeği gözden kaçırmak demektir. Araştırma sonucu elde edilen bulgular, araştırmacının inanç ve değerlerine ters düşse bile, araştırmacı tarafsız davranmaktan vazgeçmemelidir. Çünkü tarafsız davranmak geçerli ve güvenilir sonuçlara ulaşmayı sağlayan en önemli etkendir.

ÜNİTE TESTİ

10. Einstein’in görelilik kuramı, eski geometri sistemlerini ve

ölçütü olmaktan çıkmasına, dogmaların gözden düşüp

tanıyordu: Akıl. Buna göre doğru bir açıklamanın uyması

4

11. Bilimde, belirleyici olan doğrulama değil, yanlışlamadır. Bilim, kestirim ve çürütmelerle ilerler; çünkü bilimdeki bütün kuramlar ilkece bir gün yanlışlanabilir. İlkece hiçbir zaman hiçbir yeni gelişmeyle yanlışlanamayan bir kuram bilimsel olamaz.

Bu parçada aşağıdaki görüşlerden hangisi vurgulanmaktadır?

A) Bilim olmayan bir şey yaratmaz, doğada var olanı

B) Bilimsellik ölçütü yanlışlanabilirliktir.

C) Bilimsel yöntemlerle doğrulanamayan önermeler yan-

açıklar.

lıştır.

D) Bilim sınırlı bir alanın bilgisine dayanır.

E) Bilim değişmeyen mutlak bilgilerden oluşur.

11

1.

Orta Çağ Batı dünyasında bilimsel çalışmalar engellendiğinden bilim ....................................... tir.

2.

İlk Çağda Mısır ve Mezopotamya’da bilim ....................................... amaçlar için kullanılıyordu.

3.

Felsefeden ilk ayrılan bilim ....................................... olmuştur.

4.

Copernicus, Kepler, Galilei, Newton ....................................... bilimleri alanında çalışmalar yapmışlardır.

5.

Aristoteles bütün bilimlerin ....................................... yöntemini kullanması gerektiğini savunmuştur.

6.

Bacon, deney ve gözlemin öncülüğünde bilimlerin ....................................... yöntemini kullanması gerektiğini söylemiştir.

7.

Doğa bilimlerinin hızlı gelişmesi ve bilimlerin yapısı üzerinde düşünülmesi ....................................... ortaya çıkarmıştır.

8.

Bilimi ....................................... olarak ele alan yaklaşıma göre, bilim metinleri sembollere dönüştürülerek, yani sembolik mantığın dili analiz edilerek açıklığa kavuşturulabilir.

9.

Popper’a göre hiçbir önermenin doğruluğu ispatlanamayacağından bilimin ölçütü doğrulanabilirlik değil ..................................... .. olmalıdır.

10. Bilimi ....................................... olarak gören anlayış, bilimin bilim adamları topluluğunun bir çalışması olduğunu ileri sürer. 11. Thomas Kuhn ....................................... kavramıyla bilim adamının yetiştiği ortamı, kavram çerçevesini ve egemen dünya görüşünü anlatmak istemiştir. 12. Klasik görüşe göre, bilimin ulaştığı sonuçlar, çelişkilerden uzaktır, bu nedenle de ....................................... dır. 13. Bilimsel bilgi, her bilginin doğruluğundan şüphe edilerek oluşturulur ki, bu bilimin ....................................... olma özelliğiyle ilgilidir. 14. Bilimsel bilgi bilim adamının duygu, düşünce ve ön yargılarından arınıktır. Buna ....................................... ilkesi adı verilmektedir. 15. Bilimlerde belli bir hedefe varmak için bir plana göre izlenen yola ....................................... adı verilir. 16. ....................................... bir olgu gerçeğini, bir akıl gerçeğine çevirmektir. 17. Bilimde, geleceğe dönük bir önermeyi bilinen birtakım koşullar altında önceden görmeye ..................................... adı verilir. 18. Bilimsel bilginin konusu olan olguların açıklanmasında kullanılan sınanmış, doğrulanmış hipotezlerin nedensel açıklama modeline ....................................... adı verilmektedir. 19. Bilimin olumlu olduğu kadar olumsuz sonuçlar da doğurabilmesi bilim felsefesinde ....................................... probleminin yaşanmasına neden olmuştur.

Cevaplar 1. gerilemiş

6. tümevarım

11. paradigma

16. Bilimsel açıklama

2. pratik

7. bilim felsefesini

12. tutarlı

17. ön deyi

3. matematik

8. ürün

13. eleştirel

18. bilimsel kuram

4. doğa

9. yanlışlanabilirlik

14. nesnellik

19. bilimin değeri

5. tümdengelim

10. etkinlik

15. yöntem

ünite

12

D

Y

İlk Çağda matematik, astronomi ve bunların uygulamalarından doğan teknik, Mısır ve

1.

Mezopotamya’da çok ileri idi. 2.

Orta Çağ Skolastik dünyasında bilimler hızlı bir ilerleme kaydetmiştir.

3.

Copernicus, Kepler, Galilei ve Newton astronomi, matematik ve fizik alanında bilimi ilerletmişlerdir.

4.

Bacon, Aristoteles’in tümevarım yöntemine karşı çıkarak doğa bilimlerinin tümdengelim yöntemini uygulaması gerektiğini savunmuştur.

5.

Einstein izafiyet, Heisenberg belirsizlik teorisiyle klasik fiziği temelinden sarsmıştır.

6.

Mantıkçı pozitivistlerin hedefleri bilimi metafizikten kurtarmak ve felsefeye bilimsel bir kimlik vermekti.

7.

Bilim felsefesi deyince bilim denilen etkinliğin amacını, yöntemini ve kavram yapısını mantıksal çözümlemelerle belirleme faaliyeti akla gelir. Etkinlik olarak bilim anlayışına göre, bilime ait metinler, sembolik mantığın diline çevrilir ve ona göre

8.

bu metinlerin mantığı ortaya konur. 9.

Thomas Kuhn, sürekli olarak bilimin düz bir çizgide ilerlemediğini, bilimsel devrimler ve atılımlarla ilerleme sağladığını öne sürmüştür.

10.

Klasik görüşe göre, bir gün gelecek bilim mükemmelleşecek, bilimsel bilgi mutlaklaşacak, bilinmedik hiçbirşey kalmayacaktır.

11.

Bilimin önermelerinin gözlem ya da deney konusu olan olguları ifade etmesine, bilimin nedensellik ilkesi adı verilir.

12.

Bilimsel bilgiler akla dayalı olduğundan çelişkisiz yargılara dayalıdır ki, buna bilimin tutarlılık özelliği denir.

13.

Bilimsel bilginin, bilim adamının düşünce ve ön yargılarından bağımsız olmasına nesnellik adı verilir.

13

14.

Bilim felsefesi gözlem, deney, hipotez basamaklarını kendisi gerçekleştirir.

15.

Bilimde, bilinenlerden yola çıkılarak bilinmeyenler hakkında tahminde bulunulmasına genelleyicilik adı verilir.

16.

Bilimsel kuramlar, gözlem ve deneyle test edilip doğrulanabilir.

17.

Klasik görüşe göre bütün bilimler tek bir bilime, örneğin fiziğe indirgenebilir.

18.

Bilimsel bilgi ile elde edilen teknolojik ürünler insan yaşamını kolaylaştırmaktadır.

Cevaplar

8

1. D

2. Y

3. D

4. Y

5. D

6. D

7. D

8. Y

11. Y

12. D

13. D

14. Y

15. Y

16. D

17. D

18. D

9. D

10. D

1.

İlk, Orta, Yeni Çağdaki bilimsel anlayışı açıklayınız.

2.

Bilim felsefesinin konusu nedir? Açıklayınız.

3.

Bilimi ürün olarak ele alan yaklaşımın temel görüşlerini açıklayınız.

4.

Karl Popper’in “Yanlışlanabilirlik” ölçütünü açıklayınız.

5.

Thomas Kuhn’un “paradigma” ve “bilimsel devrim” kavramlarını açıklayınız.

ünite

14

6.

Klasik görüşün bilimsel anlayışını maddeler halinde yazınız.

7.

Bilimsel bilginin özelliklerinden olgusallık, mantıksallık ve nesnellik ilkelerini açıklayınız.

8.

Bilimsel açıklama nedir? Açıklayınız.

9.

Bilimsel kuramın özelliklerini kısaca yazınız.

10. Bilimin değeri nedir? Açıklayınız.

8

15

1.

fasikül

İRİŞ G E Y İ J LO SOSYOnin Konusu ji ri Sosyolo inin Yöntemle j Sosyolo al Gruplar s Toplum

ÖĞRETEN TEST

1

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Sosyolojinin Konusu

1.

Sosyoloji, toplum hakkında geçerli ve güvenilir bilgilere ulaşmak ister; bunun için bilimsel yöntem ve araştırma tekniklerinden yararlanır. Sosyoloji bilimsel yöntemi, kendisine uygun veri toplama teknikleri kullanarak uygular. Böylece toplumsal yapı, kültür, toplumsal değişme, toplumsal tabakalaşma, toplumun evrimi vb. konularda bilimsel bilgiler ortaya koyar.

Bu parçada sosyoloji biliminin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Normatif olmaması

B) İnsan ilişkilerini temel alması

C) Toplum hakkında genellemelere ulaşması

D) Kendine özgü konusu ve yönteminin olması

E) Genç bir bilim dalı olması

2.

Tarih geçmiş dönemlerde olmuş olayları tek tek kronolojik sıra içerisinde ele alırken, sosyoloji toplumların genel niteliklerini ele alarak, toplumlar için geçerli olabilecek genellemelere varmaya çalışır.

Buna göre sosyolojinin hangi özelliği onu tarihten ayırır?

Sosyoloji tarih biliminden yararlanır. Ta-

A) Geçmiş zamandaki toplumları incelemesi

rih tek tek olayları incelerken, sosyoloji

B) Toplumlar hakkında genel yargılara varması

toplumlar hakkında genellemelere ulaş-

C) Toplumları tarihsel sıraya göre araştırması

D) Araştırmaların tarafsız yapılması

E) Yönetim biçimlerini önemsemesi

3.

Durkheim’a göre, sosyolojik bir çalışmaya başlamadan önce, sosyal olaylar hakkında hiçbir şey bilmiyormuş gibi hareket etmemiz ve kişisel deneyimler sonucu elde ettiğimiz bilgilerden zihnimizi soyutlamamız gerekir.

Bu parçada Durkheim, sosyolojik araştırmalarla ilgili hangi ilkeyi vurgulamaktadır?

A) Sosyal olaylar, sosyal olaylarla açıklanmalıdır.

B) Sosyolojik araştırmalarda, sosyal olayların sınırları belirlenmelidir.

C) Sosyolojik araştırmalarda, diğer bilimlerin verilerinden yararlanılmalıdır.

D) Sosyolojik araştırmalarda sosyal olaylar nesnel olarak ele alınmalıdır.

E) Sosyolojik araştırma sonuçları geniş kitlelere genellenebilmelidir.

Bütün bilimler tümdengelim, tümevarım, analoji gibi akıl yürütme yollarını kullanır. Fakat her bilimin farklı yöntemleri ve inceleme alanları vardır.

mayı amaçlar.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11 Sosyoloji genç bir bilimdir ve toplumu inceler. Bir bilim insanının kendi toplumunu incelerken değer yargılarından, inançlarından, ön yargılarından arınması gerekir.

ünite

2

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Sosyolojinin Konusu

4.

1

Toplumla ilgili her şey sosyolojinin konusudur. Bütünüyle toplumsal yapıyı, toplumsal yapıyı oluşturan ögeleri, toplumsal davranış, ilişki, kural, değer, grup ve kurumları ve toplumsal değişmeyi konu alarak inceler.

1

ÖĞRETEN TEST

Sosyoloji bilimi olaylar arasındaki nesnel

Buna göre aşağıdakilerden hangisi sosyoloji biliminin ilgilendiği konulardan biri değildir?

A) Toplumsal kontrolün nasıl sağlanacağı

B) Toplumsal normların işlevleri

C) Toplumsal yapının ögeleri

D) Kültürün kazanılması

E) Toplumsal statü ve rol ilişkisi

5.

Sosyoloji, insanların nasıl davranmaları, sosyal ilişkiler kurmaları gerektiğiyle değil, nasıl davrandıklarıyla ilgilenir.

Bu cümlede sosyoloji biliminin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Normatif olması

Sosyoloji toplumun ne olduğunu ince-

B) Deney yapılamaması

lerken, olması gereken hakkında görüş

C) Olması gerekeni değil var olanı incelemesi

bildirmez.

D) Diğer sosyal bilimlerle ilişkili olması

E) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi

6.

Durkheim’e göre, biyolojik veya ruhsal bir olay sosyal bir olayın nedeni olamaz. Nedenle sonuç aynı cinsten olmalıdır. Öyleyse sosyal olaylar hiçbir zaman bazı bireylerin istek ve iradelerinin ürünü olmadığı gibi, biyolojik zorunluluklardan da doğmuş olamaz.

Durkheim’ın bu yaklaşımında temel aldığı görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal gerçeklik bir bütün olarak incelenmelidir.

B) Sosyolojide deney yapılamasa da öngörü olanağı bulunmaktadır.

C) Toplumsal olaylar yine bir toplumsal olayla açıklanmalıdır.

D) Toplumsal olaylar sayılarla ifade edilebilmelidir.

E) Toplumsal olaylar bir toplumda zamanla değişebilir.

7.

“Toplumsal olaylar ikinci kez tekrar edilemez.”

Bu durum sosyolojinin hangi özelliğiyle ilgilidir?

A) Genelleyici açıklamalar yapması

B) Tarafsız davranılması

C) Normatif olmaması

D) Olanı incelemesi

E) Deney yönteminin kullanılamaması

gerçeklikleri inceler. İdeal olanı araştırmaz.

Durkheim toplumsal olayların doğa olayları ve bireysel olaylardan bağımsız olduğunu savunmuştur.

3

Sosyoloji bir toplum bilimidir. Bu nedenle doğa bilimlerinin yöntemlerini kullanmaz.

ÖĞRETEN TEST

2

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Sosyolojinin Yöntemleri

1.

Anket, belli bir konu hakkında belli kişi, grup veya topluluğun duygu ve düşüncelerini belirlemek için hazırlanmış soru formlarıdır. Bu soru formu hazırlanırken bazı kurallara dikkat etmek gerekir.

Aşağıdakilerden hangisi anket hazırlanırken dikkat edilmesi gereken kurallardan biri değildir?

A) Soruların açık ve anlaşılır olması

B) Soruların konuyla ilgili olması

C) Soruların çok uzun olmaması

D) Soruların anketi cevaplayan kişilerin istediği gibi olması

E) Sorularda yabancı kavramlara yer verilmemesi

2.

19. yüzyılda Booth, Londra halkının yoksul kesimi hakkında bilgi sağlamak için kendini evsiz bir yabancı olarak tanıtmış, onların yaşayışlarını paylaşmış, duygu ve düşüncelerine ortak olmuştur.

Bu araştırmacının kullandığı araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Olay incelemesi

C) Deney

Anket hazırlanırken birtakım ilkelere dikkat etmek gerekir. Anket doğru sonuçlar verir fakat hem nesnel davranılmalı hem de anket soruları güvenilir ve geçerli olmalıdır.

Bazı durumlarda üzerinde araştırma yapılan gruplar, araştırma konusu olduklarını öğrendiklerinde doğal davranışlardan uzaklaşabilmektedirler.

B) Katılımlı gözlem D) Doğal gözlem

E) İstatistik

3.

I. İstatistik yöntem

II. Klinik yöntem

III. Monografik inceleme

temleri psikoloji biliminin

IV. Serbest çağrışım

yöntemlerinden farklıdır.

Burada verilenlerden hangileri sosyoloji biliminin kullandığı yöntemlerdir?

A) I ve II

4.

Le Play küçük sosyal gruplar üzerinde yapılan inceleme ve araştırmaların benzer sosyal gruplara genellenmesine çalışmıştır. İşçi ailelerinden yola çıkan Le Play, tüm Fransız toplumu hakkında yargılara varmıştır.

Le Play’in kullandığı bu yöntem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tümdengelim

B) Sosyometri

C) Gözlem

D) Anket

kendine

ait

araştırma yöntemleri bulun-

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

maktadır. Sosyolojinin yön-

4

Bir grubun tüm detaylarıyla incelenerek genellemelere gidilmesi oldukça verimli sonuçların elde edilmesini sağlamaktadır.

D) II ve IV

B) I ve III

E) III ve IV

E) Monografik inceleme

C) II ve III

ünite

Sosyolojinin

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Sosyolojinin Yöntemleri

5.

Sosyoloji, konusu itibariyle toplumun bütününü inceler. Bu bütünlük içinde konusuna giren her şeyi, toplumdaki her ögeyi dikkate alarak inceler.


A) Olayları tarafsız bir tutumla incelemesi

B) Kural koyucu olmaması

C) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi

D) Toplumdaki nedensellik bağını bütün olarak ele alması

E) Diğer toplum bilimlerinden yararlanması

6.

Gecekondulaşma sorunuyla ilgili araştırma yapan bir sosyoloğun bütün gecekondu bölgelerine ulaşması olanaksızdır. Bu yüzden böyle bir araştırmanın amacına ulaşması için örneklem alma tekniğini kullanmak zorunludur.

2

ÖĞRETEN TEST

Sosyal olaylar incelenirken neden-sonuç ilişkisi önemlidir. Buradan elde edilen sonuçlar da topluma genellenir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde örneklem alma yöntemi ifade edilmiştir?

A) Veri toplama tekniklerinin eksiksiz kullanılmasıdır.

B) Etkisi araştırılan değişkenle, aynı yönde etkili olabilecek diğer değişkenlerin yalıtılmasıdır.

C) Araştırma kapsamına giren bireylerden belli yöntemlerle bir kısmının seçilmesidir.

D) Aynı konuyla ilgili diğer araştırma bulgularından yararlanmadır.

E) Araştırma yapılan konuyla ilgili olan en uygun yöntemin belirlenmesidir.

7.

Grup içinde ilişkiler sırasında doğan sosyal ilişkilerdeki yaklaşmauzaklaşma derecelerini ölçer. Buradan yola çıkılarak grup içinde sevilenler-sevilmeyenler, lider olanlar-pasif olanlar ortaya çıkarılabilir.

Bu parçada sözü edilen araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyometri

C) Monografik inceleme

B) Gözlem

Sosyolojinin konusu toplumdur. Bu nedenle toplumu bir laboratuvar ortamına getirerek incelemek olanaksızdır. Bu nedenle bütünü yansıtacak örneklem grupları alınarak araştırma yapılır.

Küçük gruplardaki samimiyet dereceleri önemlidir. Okullarda uygulanan bu testlerde, “Sevdiğiniz üç arkadaşınızın ismini yazın.” denilerek, öğrencilerin ilişki şemaları çıkarılmaktadır.

D) Tümdengelim

E) Anket

8.

1

“Çok bilen çok yanılır.” atasözü ile “Bildiğim şeyleri bilmiyorum; kaldırmış olduğum örtüleri yeniden gözlerimin önüne geriyorum.” öz deyişleri sosyal araştırmalarda dikkat edilecek hangi ilkeyi vurgular?

Sosyolojinin en önemli özelliği nesnel ol-

A) Nedensellik

mayı kolaylaştırır.

C) Sınırlandırma

B) Subjektiflik D) Somutluk

E) Bilmediğini varsayma

masıdır. Nesnellik doğru sonuçlara ulaş-

5

ÖĞRETEN TEST

3

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Toplumsal Gruplar

1.

şan, belli amaçları için iş birliği olan, göreli sürekliliği olan insanlardan

Toplumsal gruplarda samimi ilişkiler olduğu gibi, büyük gruplarda resmi ilişkiler de olabilir.

oluşur. Dernek, kulüp, aile, arkadaşlık birer toplumsal gruptur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal grupların özelliklerinden biri değildir?

A) Ortak amaçla iş birliği yapılması

B) İlişkilerin bir süre devam etmesi

C) Üyelerinin beklentilerini ve gereksinimlerini karşılaması

D) Sadece birincil ilişkilerin görülmesi

E) Bireyleri sosyalleştirmesi

2.

Ortak amaçlara yönelik iş birliği yaparak sosyal ilişkilerde bulunan insanların oluşturduğu birliğe sosyal grup denir. Sosyal grubun oluşmasında en önemli faktör, insanların gereksinimleridir. Aile üyeleri, takım oyuncuları, meclis üyeleri birer sosyal grup örneğidir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal grupların bir özelliği değildir?

A) Bireyin ihtiyaçlarını gidermesi

B) Statü ve rollerinin bulunması

C) Her gruba üyeliğin zorunlu olması

D) Bireyleri sosyalleştirmesi

E) Üyeler arasında birtakım ilişkiler görülmesi

3.

Birincil gruplar; yüz yüze ilişkilerin, yardımlaşma, dostluk ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplardır. Aile, oyun, komşu, köy gibi gruplar birincil gruplardır. Birincil toplumsal gruplarda bireyler arası ilişkileri töre, gelenek ve din yönlendirir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi birincil grupların bir özelliği değildir?

A) İlişkilerin içten ve yüz yüze olması

B) Resmi yazılı kuralların geçerli olması

C) Biz duygusunun hakim olması

D) Grup üyeleriyle özdeşim kurulması

E) Sosyalleşmenin yüksek olması

4.

Küçük sosyal gruplarda üye sayısı az, yüz yüze ilişkiler fazladır. Üyeler

Her toplumsal grubun en az bir amacı vardır. Bireyler gereksinimlerini gruplarda karşılarken sosyalleşirler.

Toplumsal grup, aralarında ilişki ve etkileşim olan, en az iki insandan olu-

Birincil gruplar üye sayıları az olan, ilişbulunduğu gruplardır.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

6

Küçük sosyal gruplarda ilişkiler birincil, büyük sosyal gruplarda ikincildir.

arasında duygusal bağlar vardır, birbirlerini iyi tanırlar.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi küçük sosyal gruplara örnek değildir?

A) Aile grubu

B) Arkadaşlık grubu

C) Komşuluk grubu

D) Oyun grubu

E) Kent grubu

ünite

kilerin samimi olduğu, yazısız kuralların

SOSYOLOJİYE GİRİŞ Toplumsal Gruplar

5.

3

ÖĞRETEN TEST

Toplumsal grup olarak bir futbol takımının oyuncusu olan birey; bir yandan spor yapma gereksinimini giderirken, diğer yandan bu alandaki yetenek ve becerilerini geliştirme olanağı bulur.

İnsanlar toplumsal gruplara gereksinim-

Bu parçada toplumsal grupların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

lerini ve beklentilerini karşıladıkları süre-

A) Bireyin beklentilerini karşılama

ce devam ederler.

B) Kendine özgü normları bulunma

C) Uzun ya da kısa süreli olma

D) Üyelerinin çıkarlarını koruma

E) Ait olma duygusunu tatmin etme

6.

Ortak amaç etrafında birleşerek iş birliği yapan ve birincil sosyal ilişkiler kuran, belirledikleri kurallar ile bütünselliği koruyan bireylerin oluşturduğu yapı “birincil sosyal grup” olarak tanımlanır.

Aşağıdakilerden hangisi birincil gruplara uygun bir örnek değildir?

A) Sendika

7.

Belli ortak amaçlara sahip, etkileşim ve ilişki içinde bulunan iki veya daha fazla kişinin meydana getirdiği topluluğa sosyal grup denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal grupların özelliklerinden biri değildir?

İkincil gruplarda resmi normlar gözlenir.

B) Aile C) Arkadaşlık

D) Akrabalık

A) Bireyi sosyalleştirmesi

B) Statü ve rollerin bulunması

C) Bir sürekliliğin bulunması

D) Birtakım yaptırımların bulunması

E) Toplumsal yapıdan bağımsız olması

E) Komşuluk

Toplumsal grupların kuralları sosyalleşme sürecinde öğrenilir. Bu anlamda gruplar toplumsal yapı ile ilişkilidir.

7

8.

1

Grup politik bir amaç taşıyorsa, grup üyeleri bu amacı paylaşırlar. Eğer amaç boş zamanları uygun bir biçimde değerlendirme ise bu amaç pay-

Her toplumsal grubun gerçekleştirmeyi

laşılır.

amaçladığı en az bir görevi vardır.

Parçada toplumsal grupların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Üyelerinin biz duygusuna sahip olması

B) Sürekli olması

C) Üyelerin ortak bir hedefe ulaşma isteği

D) Kişilerin beklentilerine cevap vermemesi

E) Aynı mekanı paylaşmaları

1.

SOSYOLOJİYE GİRİŞ

1

ÜNİTE TESTİ

Doğa bilimlerinde “Aynı olay, aynı şartlarda aynı sonuçları

4.

Sosyoloji, toplumsal yaşamda rastlanan sayısız ve çok

doğurur.” ilkesi yani nedensellik geçerlidir. Fakat toplum

çeşitli olaylardan benzer olan ve yinelenen toplumsal olay

bilimlerinde her zaman aynı nedenler aynı sonuçları do-

ve olgularla ilgilenir. Bunların nasıl doğmakta ve hangi ne-

ğurmaz.

denlerle değişmekte olduklarını araştırır. Sosyolojinin işi, gözlenebileni saptamak, toplumsal değişme ve gelişme-

Buna göre toplum bilimlerinde nedensellik ilkesinin

nin nedenlerini ortaya çıkarmaktır. Her bilim gibi sosyoloji

geçerli olmamasının temel nedeni aşağıdakilerden

de kendi alanında geçerli açıklamalara, yasalara ulaşmayı

hangisidir?

amaçlar.

A) Araştırma sonuçlarının sayılarla ifade edilebilmesi

B) Bilim adamlarının tarafsızlığını yitirmesi

C) Toplumsal olayların bireye baskı yapması

A) Olanın yanı sıra olması gerekeni de incelemesi

D) Doğa bilimlerinin daha erken bağımsızlığını kazanması

B) Kendine ait bir yönteminin olması

E) Toplumsal olayları etkileyen birçok faktörün olması

C) Toplumsal olaylardan genellenebilir olgulara ulaşması

D) Diğer toplum bilimleriyle ilişkili olması

E) Toplumla ilgili ön deyilerde bulunması

5.

• Toplumları olgusal koşulları içinde anlamak

• Toplumların geçirdikleri değişim etkenlerini ve doğrul-

2.


• Sınırları belirlenmiş bir konunun derinlemesine incelenmesi esasına dayanır.

•

İncelemeden elde edilen veriler bütüne genellenir.

Burada sözü edilen araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Tümdengelim B) Monografik inceleme C) Birleştirici metot

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

D) Sosyometri E) Katılımlı gözlem

tusunu açıklamak

8

• Ayrı ayrı toplumlar üzerinde yapılan incelemelerin ortaya çıkardığı benzerlikleri saptamak

I. Aile, akrabalık, oyun, arkadaşlık grupları

II. Dernek, vakıf, sendika, şirket grupları

Aşağıdakilerden hangisi bu iki gruptan sadece biri için geçerlidir?

A) Statülerin olması

B) Bir sürekliliğinin olması

C) İkiden fazla üyelerinin olması

D) Biz duygusuna sahip olması

E) İçinde toplumsal ilişkilerin geçmesi

rü olanağı sağlamak, sosyolojinin başlıca amaçlarıdır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi sosyolojinin amaçlarından biri değildir?

A) Toplum hakkında genellemelere ulaşmak

B) Toplumsal değişimi nedensellik ilişkisi içinde kavramak

C) Toplumlar hakkında ön deyide bulunabilmek

D) Var olanı incelemek

E) Doğa bilimlerine yardımcı olmak

ünite

3.

• İnsanlara, toplumların değişme süreci üzerinde öngö-

SOSYOLOJİYE GİRİŞ 6.

Bu parçadaki sözü edilen durum sosyolojik incelemelerde düşülebilecek hatalardan hangisine örnektir?

A) Hipotez kurmadan araştırma yapmak

B) Toplumsal olayları tek bir nedenle açıklamak

C) Araştırma konusuna uygun olmayan bir yöntem kullanmak

D) Araştırma alanını sınırlamamak

E) Araştırma konusunu belirlerken duygusal davranmak

7.

“Bir insanın işsiz olması sosyolojinin alanına girmezken, binlerce işsiz insan toplumsal yaşamı etkiler ve sorun yaratırsa bu durum sosyolojinin konusuna girer.”

Parçada anlatılan durum sosyolojinin hangi özelliği ile ilgilidir?

A) Sosyoloji, normatif olmayan bir bilimdir.

B) Sosyoloji, deney yapan bir bilim değildir.

C) Sosyoloji, bireysel sorunlarla değil, toplumu ilgilendiren sorunlarla ilgilenir.

D) Sosyoloji, olgulara dayalı bir bilimdir.

E) Sosyoloji, olması gerekenle değil var olanla ilgilenir.

8.

20. yüzyıldaki değişimin nedeni Sanayi Devrimi olarak görülmüştür. Kadının çalışma hayatına girmesi, büyük fabrikaların kurulması köyden kente göçü hızlandırmıştır. Göç, beraberinde birçok problemi de getirmiştir. Toplumlardaki bu köklü değişikliğe dikkat çeken sosyoloji mevcut problemlere çözüm getirmeye çalışmıştır.

ÜNİTE TESTİ

9.

Sosyoloji günümüz toplumlarını ele alırken ilk insandan günümüze kadar oluşturulmuş olan kültürel değerlerin bilgisinden yararlanır.

Buna göre sosyoloji bilimi aşağıdaki toplum bilimlerinden hangisinden yararlanmalıdır?

A) Sosyal antropoloji

B) Siyaset

C) Demografya

D) Hukuk

E) Eğitim

Yıldızlı Soru 1 Nüfusun büyük bir bölümünün tarım sektöründe çalıştığı ülkelerde kadınlar da faal nüfu sa girmektedir. Bu durum, faal nüfus oranının çok yüks ek gözükmesi sonucunu vermektedir. Oysa, ekon omisi daha çok tarıma dayalı bu tür ülkelerde kadınların sürekli ve düzenli bir çalışmasından söz edilemez. Bu nedenle faal sözcüğünün ifade ettiği anlamın, istatistiğ in yapıldığı ülkenin sosyal gerçekleri ve yapısı açıs ından yorumlanması gerekir. Bu parçada anlatılanlar, sosyolo jide araştırma yaparken aşağıdakilerden hangisi nin gerekli olduğuna işaret etmektedir? A) Doğru olup olmadığı belirlene bilir bir hipotez oluşturmanın B) İncelenecek toplumun kültürünü tanımanın C) Araştırma sonuçlarını günd elik yaşama uygulamanın D) Araştırma konusuna uygun olan bir yöntem kullanmanın E) Fiziksel olaylarla sosyal olay lar arasındaki farkı kavramanın

9

10. Toplumsal grup, ortak amaçlarını gerçekleştirmek için belli

Bu parçada sosyolojinin özelliklerinden hangisine değinilmemiştir?

A) Sosyoloji, sosyal olgular arasında sebep-sonuç ilişkisi kurar.

B) Sosyoloji, sosyal olayları belirlemekle kalmaz, sorunlara geçerli çözümler önerir.

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal grubun özelliklerinden biri değildir?

A) Üyeler arasında bir iş bölümünün olması

C) Sosyoloji olması gerekenle değil olanla ilgilenir.

B) Statü ve rollerin herkeste aynı olması

D) Sosyoloji bireye ait problemlerle ilgilenmez, toplumsal problemleri inceler.

C) Amaç birliğinin olması

E) Sosyoloji ele aldığı problemleri deney-gözlem yöntemleriyle inceler.

D) Bireyin beklentilerini karşılaması

E) Ortak değerler ve normların bulunması

1

“Amerika’daki ırk ilişkilerine dayalı sosyal problemlerin, zencilerin ahlâk dışı davranışlarından kaynaklandığını; güney eyaletlerindeki sıcak kültürün laikleşmesinin nedeni olduğunu; ekonomik durgunluğun Walt-Street’in yüzünden ortaya çıktığı bir gerçektir.”

1

kurallara göre karşılıklı ilişkide bulunan insanların oluşturduğu topluluktur.

ÜNİTE TESTİ

2

SOSYOLOJİYE GİRİŞ

1.

Kendini korumak ve yaşamını sürdürmek, temel gereksinimlerini karşılamak için etkileşimde bulunan, ortak bir kültürü ve göreli sürekliliği olan kurumlaşmış karmaşık ilişkiler bütünüdür.

Bu parçada aşağıdaki kavramlardan hangisinin tanımı yapılmıştır?

A) Toplum

B) Toplumsal rol

C) Toplumsal kontrol

D) Feodal toplum

E) Avcı ve toplayıcı gruplar

2.

Toplumsal grup, ortak toplumsal amaçlara sahip, kimliği belirlenebilen, yapılaşmış ortak normlara, çıkarlar ve değerlere sahip, karşılıklı toplumsal rollerini yerine getiren toplumsal kişilerin sürekli birlikteliğidir.

Bu tanıma dayanarak aşağıdakilerden hangisinin bir toplumsal grup olduğu söylenebilir?

A) Bir ülkedeki zenciler

B) Aynı siyasi görüşü paylaşan insanlar

C) “Biz” duygusunun hakim olduğu akrabalar

D) Bir otobüsün yolcuları

E) Bir trafik kazasını seyreden insanlar

FELSEFE SOSYOLOJİ

4.

Katılımlı gözlemde araştırmacı, araştırma yapacağı gruba bizzat katılarak, grup bireyleri gibi yaşayarak incelemelerde bulunur.

Buna göre, katılımlı gözlemin sakıncası aşağıdakilerden hangisidir?

A) Topluluğu uzunca bir süre gözlemesi

B) Topluluk üyeleriyle iyi ilişkiler kurması

C) Önceden hazırladığı sorulara cevap araması

D) Kendini toplulukla özdeşleştirerek nesnel tutumdan uzaklaşması

E) Ön yargısız gözlemler yapmaya özen göstermesi

5.

• Küçük grupların yapısını öğrenmek için ilk kez Moreno tarafından uygulanmıştır.

• Grup üyeleri arasındaki ilişkileri ele alır.

• Grup üyelerinin birbirine karşı ilgi ve ilgisizlikleri, sevgi ve nefretleri gibi duygularını inceler.

Burada sözü edilen araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Örneklem alma

B) Sosyometri

C) Katılımlı gözlem

D) Tümdengelim

E) Tümevarım

11 6.

Ülkede yapılacak seçim öncesinde hangi partinin seçilme şansının daha yüksek olduğu araştırılmak isteniyor. Araştırma için bir kısım seçmene önceden düzenlenmiş sorular yöneltiliyor ve verilen yanıtlardan bir sonuca varılıyor.

Burada sözü edilen araştırma yöntemleri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tutarlı olma

A) Deney – Sosyometri

B) Nesnel olma

B) İstatistik – Olay incelemesi

C) Toplumsal yasalara ulaşma

C) Anket – Örneklem alma

D) Örneklem alma

D) Katılımlı gözlem – Monografik inceleme

E) Araştırma alanını sınırlama

E) Test – Doğal gözlem

3.

Toplumsal bir araştırmada toplum bilimciler, etkisi araştırılan değişkenin kendisiyle aynı yönde etkisi olabilecek elemanlardan arındırılmalıdır.

Bu parçada araştırma yaparken aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır?

ünite

10

SOSYOLOJİYE GİRİŞ 7.

• Toprakta yer alan madenlerin cinsini, türünü belirle-

nellenebilir sonuçlara ulaşır. Toplumların genel işleyiş yasalarını araştırdığı gibi her toplumun kendine özgü yanlarını, kurum ve grupların özel durumlarını da inceler.

• Bir fırtınanın yönünü, hızını belirlemek meteorolojinin konusudur.

Sözü edilen doğa olaylarının hangi yönü sosyolojinin konusuna girmesini sağlar?

A) Bireyin psikolojik yapısına etkisi

B) Doğa olaylarının toplumsal yaşama olan etkileri

C) Yeryüzünün her yanında bu olayların görülmesi

D) Benzer doğa olaylarının benzer sosyal olaylara yol açması

E) Yerleşim yerlerini belirlemede etkili olmaları

8.


A) Sosyal gerçekliği genel ve özel yanlarıyla incelemesi

B) Bireysel olaylarla ilgilenmemesi

C) Diğer toplum bilimlerinden yararlanması

D) Normatif olmaması

E) Nesnel bir yönteminin olması

Yıldızlı Soru 2

Arkeolojik çalışmalar sonucu birtakım bilgilere ulaşılmaktadır. Ulaşılan bu bilgilerden özellikle tarih yararlanmaktadır. Ancak arkeolojik bulgular sosyoloji bilimi için de önemli görülmektedir.

Sosyolojinin tarih biliminden yararlanmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) Tarihi olayları açıklamada etkili olması

B) Tarihi çağlar hakkında bilgi vermesi

C) Ait olduğu dönemin sosyal yaşantısı hakkında bilgi vermesi

D) Antropolojik çalışmalara zemin oluşturması

E) Yaşanılan siyasi ilişkiler hakkında bilgi vermesi

ÜNİTE TESTİ

10. Sosyoloji, somut ve olgusal olaylardan yola çıkılarak ge-

mek jeolojinin konusudur.

2

Sosyoloji sosyal grupları, gruplar içindeki insanlar arasındaki ilişkileri, sosyal sistemler i ve sistemler arasındaki bağları araştırır. Toplumun işleyişini, bunlardan doğan olay ve olguları inceler. Buna göre, aşağıdakilerden han gisi sosyolojinin ilgilendiği bir konu değildir?

A) B) C) D) E)

Aile kurumu ve işlevleri Toplumsal değer yargıları

Sosyal değişmeye etki eden etme

Bireyin ruh sağlığı

nler

Sosyal tabakalar arası geçiş

11

11. Sosyolojide

1

yapılan araştırmaların bazıları yüz binlerce, hatta milyonlarca insanı ilgilendirir. Fakat kabul etmek gerekir ki araştırmanın sınırları içine giren bütün insanlara ulaşmak olanaksızdır. Böyle bir durumda araştırma alanına giren insanları temsil eden ve belirli yollarla seçilen bir kesimin incelenmesi zorunlu hale gelir.

9.

Son iki seçimde aynı partiye oy veren bir yöre için, bir sonraki seçimlerde de aynı partiye oy vereceğine ilişkin bir yorum yapılmıştır.

Yukarıdaki parçada bilimsel araştırmaların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin gerekliliği üzerinde durulmaktadır?

A) Olayları anlama ve açıklama

A) Genellemelere varmanın

B) Olaylar arasında ilişki kurma

B) Örneklem almanın

C) Olayları kontrol etme

C) Varsayımlar oluşturmanın

D) Olaylara etki etme

D) Verileri analiz etmenin

E) Olayları tahmin etme

E) Problemi tanımlamanın

1.

Sosyolojinin konusu ....................................... dur.

2.

Sosyolojinin ....................................... toplumları içinde bulundukları yere ve zamana göre nesnel ve somut koşullarıyla açıklamaktır.

3.

Sosyoloji toplumların nasıl yaşamaları gerektiğinin kurallarını koymaz. Bu nedenle sosyoloji bilimi ....................................... değildir.

4.

Sosyoloji bilimde toplumda yaşananları laboratuvar ortamında incelemediğinden ....................................... yöntemini kullanmaz.

5.

......................................., toplum hayatında tek tek ortaya çıkan yeri ve zamanı belirli değişimleri dile getirir.

6.

Türkiye’deki kentleşme ......................................., genel anlamda kentleşme ....................................... örnektir.

7.

Aralarında etkileşim olan en az iki kişiden oluşan, belirli bir amaç etrafında bir araya gelmiş göreli sürekliliği olan insanlara ...... ................................. adı verilir.

8.

Kırmızı ışıkta bekleyen insanlar ....................................... örnektir.

9.

Okul çağına gelen çocuklar, öğretmenler, evliler birer ....................................... dir.

10. Sosyoloji biliminin ortaya çıkışında ....................................... ve ....................................... etkili olmuştur. 11. ....................................... bilimi sosyoloji için bir laboratuvar görevi görür. 12. Birey ve toplum karşılıklı ilişki halinde olduğundan sosyoloji, ....................................... biliminden yararlanır. 13. Toplum türlerini, evrimi, kültürü, bunların kökeni ve kaynaklarını konu edinen bilim ....................................... dir. 14. ......................................., insanlar arası ilişkilerini inceleyen ve düzenleyen normatif (kural koyan) bir bilimdir. 15. Toplumsal yapıyı inceleyen sosyoloji, üretimsiz toplum olamayacağı için ....................................... biliminden yararlanır. 16. Toprağın verimlilik derecesi, üzerinde yaşanılan arazinin düz ya da dağlık olması, iklimin yağışlı ya da kurak olması toplumsal yapıları etkiler. Bu nedenle sosyoloji bilimi ....................................... biliminden yararlanır. 17. Zihnin özelden genele doğru yaptığı akıl yürütmeye ....................................... adı verilir. 18. Fransa ve İspanya’nın deniz kenarında olmasından yola çıkarak, Fransa’da turizmin gelişmiş olması nedeniyle İspanya’da da turizmin gelişmiş olacağının düşünülmesi yöntemine ....................................... adı verilir. 19. Araştırmacının araştırma sırasında birtakım ön yargılarından ,inançlarından, değerlerinden arınmasına ..................................... ilkesi adı verilir. 20. Sosyoloji yer ve zamanı belirli olaylardan hareket eder, doğa ötesi konularla ilgilenmez. Buna ....................................... ilkesi adı verilmektedir.

Cevaplar 1. toplum

6. toplumsal olaya / toplumsal olguya

11. Tarih

16. coğrafya

2. amacı

7. toplumsal grup

12. psikoloji

17. tümevarım

3. normatif

8. toplumsal yığına

13. antropoloji

18. analoji

4. deney

9. toplumsal kategori

14. Hukuk

19. nesnellik

5. Toplumsal olay

10. Fransız İhtilali / Sanayi Devrimi

15. ekonomi

20. somutluk

ünite

12

D 1.

Sosyoloji toplumsal olay ve olgularla ilgilenir.

2.

Sosyoloji farklı toplumlar arasındaki benzerlikleri saptayıp genellemelere ulaşmayı amaçlar.

3.

Sosyoloji bireysel sorunlarla yakından ilgilenir.

4.

Sosyoloji kural koyan bir bilimdir.

5.

Toplumsal olgu, aynı alanda gerçekleşen birçok toplumsal olayın genel adıdır.

6.

Toplumsal olaylar bireye baskı yapar.

7.

Aile, okul, spor kulübü birer toplumsal yığındır.

8.

Üniversite mezunu olanlar toplumsal kategoriye örnektir.

9.

Monografi, araştırılan konuyla ilgili bireylerle yapılan karşılıklı konuşmadır.

10.

Sosyoloji bilimi olması gerekeni, hukuk bilimi olan inceler.

11.

Yönetim biçimleri toplumu yakından ilgilendirdiğinden sosyoloji bilimi siyaset biliminden yararlanır.

12.

Durkheim “İntihar” adlı eserinde tümdengelim yöntemini kullanmıştır.

13.

Zihnin özelden özele gidiş yoluna tümevarım adı verilir.

14.

Sosyolojide sistematik, katılımlı ve katılımsız gözlem yöntemlerinden yararlanılır.

15.

Sosyoloğun “bilmediğini varsaymak” ilkesini kullanması nesnellik ilkesi ile ilgilidir.

16.

Toplumsal olaylar değişmeden kalır.

17.

Her bilimin sadece kendi araştırma alanına giren konularla ilgilenmesi, bilimin mantıksal oluşuyla ilgilidir.

18.

Bilimde bilinenlerden yola çıkılarak bilinmeyen konularla ilgili öngörülerde bulunulabilir.

19.

Sosyoloji terimini ilk defa kullanan kişi Auguste Comte’tur.

20.

İnsanların toprağa yerleşmesiyle birlikte sosyoloji bilimi ortaya çıkmıştır.

Y

13

Cevaplar

1

1. D

2. D

3. Y

4. Y

5. D

6. D

7. Y

8. D

9. Y

10. Y

11. D

12. Y

13. Y

14. D

15. D

16. Y

17. Y

18. D

19. D

20. Y

1.

Sosyoloji biliminin tanımını yapınız.

2.

Sosyoloji biliminin özelliklerini yazınız.

3.

Toplumsal olay ve toplumsal olgu nedir? Birer örnek veriniz.

4.

Toplumsal grupların işlevlerini yazınız.

5.

Birincil ve ikincil grupların özelliklerini yazınız.

ünite

14

6.

Sosyoloji bilimi neden psikoloji bilimi ile iş birliği yapmak durumundadır? Açıklayınız.

7.

Sosyoloji bilimi hangi özelliğiyle hukuk biliminden farklıdır? Açıklayınız.

8.

Tümdengelim, tümevarım ve analoji nedir? Birer örnek veriniz.

9.

Bilimin nesnellik ve konunun sınırlandırılması ilkelerini açıklayınız.

10. Monografik inceleme nedir? Bir örnekle açıklayınız.

1

15

2.

fasikül

BİR

UM L P O T EY VE

ÖĞRETEN TEST

1

BİREY VE TOPLUM

İlişkilerin “biz” duygusuna dayanması birincil ilişkiye, ilişkilerin “ben”e ve çıkara dayanması ikincil ilişkiye örnektir.

İnsanlar toplumsal kuralları küçük yaş-

1.

Sosyal ilişkiler, ilişkinin niteliğine göre birincil ve ikincil ilişkiler olarak ayrılır.

Aşağıdakilerden hangisi sadece birincil ilişkilerde bulunan bir özelliktir?

A) En az iki insan arasında gerçekleşmesi

B) İlişkinin kısa süreli olması

C) Yazılı kurallara bağlı olması

D) İlişkinin samimi ve çıkarsız olması

E) Kişilerin birbirinden haberdar olması

2.

Bireylerin ve sosyal grupların, sosyal düzenin beklentilerine uygun biçimde davranmalarını sağlamaya yönelik sistemlerin tümüne sosyal kontrol denir. Sosyal kontrolün amacı, toplumsal normlara uymayı sağlamak ve bunlardan sapmayı önlemektir.

Aşağıdakilerden hangisinin toplumsal sapmayı artırdığı söylenebilir?

A) Bireyin sosyalleşmesi

B) Grup normlarının içselleştirilmesi

C) Toplumsal normlara kayıtsızlığın artması

D) Geleneklere bağlılığın artması

E) Toplumsal değerlerin benimsenmesi

3.

Bir toplumda doktorların belli bir saygınlığı bulunduğu halde, bir doktor özel yetenek ve çabasıyla daha fazla prestij (saygınlık) kazanabilir Buna karşın aristokrat ailenin bir ferdi, ailesinin statüsünden yararlandığı halde ailenin diğer bireyleri kadar saygın olmayabilir.

Buna göre toplumsal prestijin belirlenmesinde aşağıdakilerden hangisi ölçüt alınmaktadır?

A) Kişilik özellikleri ve çalışma

B) Eğitim düzeyi

C) Ekonomik düzey

D) Aile özelikleri

lardan itibaren öğrenirler. Toplumsal kurallara uyma oranı ne kadar azalırsa, toplumsal sapmalar o kadar artar.

11

içinde saygın bir yere sahiptir. Fakat bireysel özel-

2

likler statülerin saygınlığını etkilemektedir.

E) Geleneklere bağlılık

Doğuştan gelen statülerde kişinin bir katkısı yoktur. Kazanılmış statülerde ise kişi kendi çabasıyla statüleri edinir.

4.

Statülerin bazıları doğuştan gelirken, bazıları ise sonradan kazanılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış statülere örnek değildir?

A) Evli olmak

C) Lider olmak

E) Eğitimci olmak

B) Siyasetçi olmak D) Kadın olmak

ünite

FELSEFE SOSYOLOJİ

Statülerin bazıları toplum

BİREY VE TOPLUM 5.

1

ÖĞRETEN TEST

Elli yıl önce kadınların iş hayatına atılması Türk toplumunda hoş karşılanmazken, günümüzde kadının çalışması istenilen bir durum haline gelmiştir.

Değerler toplumdan topluma farklılık

Bu durum toplumsal değerlerin hangi özelliğine örnektir?

gösterdiği gibi belli bir toplumda da za-

A) Bireyler tarafından benimsenmeleri gerektiğine

B) Aynı toplumda zamanla değişime uğramalarına

C) Bireye baskı yapmalarına

D) Uzun bir zaman diliminde oluşmalarına

E) Kültürlere göre farklılık göstermelerine

6.

Bir toplumda eğitimli insanların artması isteniyorsa, eğitim düzeyi yüksek insanların statüsünün de saygınlığı artar. Benzer şekilde bir toplumda ticaret önemli bir değer ise ticaretle uğraşan insanların statüsel saygınlığı yükselir.

man içinde değişebilir.

Toplumsal yapı ile statü ve roller arasında doğrudan bir ilişki bulunur.

Bu parçaya göre bir statünün saygınlığında aşağıdakilerden hangisi etkili olmaktadır?

A) Statünün rollerine toplumda verilen önem derecesi

B) Kişiye yüklenen sorumlulukların yerine getirilmesi

C) Doğuştan getirilen kişilik özellikleri

D) Kişilerin refah düzeyinin yüksek olması

E) Kişinin statülerine uygun rolleri oynaması

7.

Bir zabıta memuru, çok sevdiği arkadaşının kasap dükkanını denetlerken arkadaş gibi davranıp onun sağlıksız et satışını görmezlikten gelirse zabıtalık, zabıta gibi davranıp ceza verirse arkadaşlık görevini aksatacaktır.

Statülerin gerektirdiği rollerin oynanması

Bu kişinin durumu aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

lir.

A) Sosyalleşme

C) İdeal rol

durumunda birtakım sıkıntılar yaşanabi-

B) Rol çatışması D) Toplumsal değer

3

E) Verilmiş statü

8.

2

İlk tanıştığımız kişiye sorduğumuz en önemli sorulardan biri, “Ne iş yapıyorsunuz?” sorusudur. Çünkü ona nasıl davranacağımız; onun toplumdaki yerini ancak bu soruya verdiği yanıtta bulabiliriz. Ekonomik değerlerin önemli olduğu toplumlarda bu sorunun yanıtı genellikle kişinin mesleğidir. Toplum, bireyi bu pencereden görecek ve bireyin statülerini buna göre yorumlayacaktır.

Bu parçada aşağıdaki kavramlardan hangisi dile getirilmektedir?

A) Toplumsal saygınlık

B) Toplumsal tabakalaşma

C) Rol pekişmesi

D) Verilmiş statü

E) Anahtar statü

Kişinin toplum içinde birçok statüsü bulunur. Anne, yolcu, müşteri, öğretmen gibi. Bu statülerden bir tanesi baskındır ki, kişi toplumda en çok bu statüsüyle tanınır.

BİREY VE TOPLUM

1.

Toplumsal değerler, her toplumun kendisine özgü olan iyi, kötü, çirkin, doğru, yanlış gibi değerlendirme ölçüleridir.

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal değerlerin işlevlerinden biri değildir?

A) Toplumsal denetime katkı sağlaması

B) Toplumsal bütünleşmeyi güçlendirmesi

C) Ortak değerlendirme ve yargılara ulaşılması

D) Bireyi toplumla uyumlu hale getirmesi

E) Yazılı kuralların etkisini azaltması

2.

İnsan davranışlarının normale ve topluma uyma amacıyla yönlendirilmesinde, ödül, ikna, eğitme gibi olumlu ya da ceza, emir, zorlama gibi olumsuz mekanizmalar uygulanır.

Bu uygulamanın amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal kontrolün sağlanması

B) Toplumsal statülerin rollere uygun hale getirilmesi

C) Toplumsal hareketliliğin hızlandırılması

D) Toplumsal değerlere bağlılığın artırılması

E) Toplumsal ilişkilerin birincile dönüştürülmesi


1

3.

4.

Toplumsal statüler toplumsal ilişkiler aracılığıyla gerçekleşir. Toplum içinde bireylerin birden fazla statüsü vardır. Örneğin, bir kadın çocuğunun annesi, kocasının eşi, iş yerinde işçi, sendikada üye, bir derneğin yönetim kurulu üyesi, kız kardeş vb. olabilir.


A) Statülerin bazıları doğuştan gelir bazıları sonradan kazanılır.

B) Her statünün farklı saygınlığı bulunmaktadır.

C) Birey toplum içinde aynı anda birden çok statüye sahip olabilir.

D) Kişi zamanla statülerini değiştirebilir.

E) Her statünün en az bir rolü bulunur.

5.

I. Öğretmenden ders anlatması ve öğrencilerini bilgilendirmesi beklenir.

II. Gazeteciden haber yapması ve kamuoyuna doğru bilgi aktarması beklenir.

III. Siyasetçiden yönetim görevlerini yerine getirmesi ve vatandaşı bilgilendirmesi beklenir.

Bu örneklere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Rollerin fazla olması rol çatışmasına yol açabilir.

B) Statüler doğuştan gelir, roller ise kazanılmıştır.

C) Toplumsal değerler sosyal statünün oluşumuna katkı sağlar.

D) Her statünün kendine göre bir rolü vardır.

E) Statülerden bazıları saygın bir role sahiptir.

6.

Statüler sadece ait oldukları bireylere bazı ayrıcalıklar getirmez. Bireyin yakınları da bu ayrıcalıklardan yararlanırlar.

Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Kazanılmış statü

B) Statü aktarımı

C) Rol pekişmesi

D) Anahtar statü

11 Bir toplumda ya da toplumsal grupta bireylerin olumlu tepki gösterdiği düşüncelere toplumsal değer denir. Değerler, bir toplumdaki bireyler ve gruplar tarafından benimsenen, değerli kabul edilen, düşünceler, kurallar, uygulamalar ve maddi nesnelerden oluştuğundan; maddi ve manevi niteliklere de sahiptir. Örneğin, maddi yapısı dışında ulusal bayraklar bağımsızlığın simgesi olarak manevi bir değere sahiptir.

Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal değerlerin özelliklerinden biri değildir?

A) Her toplumun kendine özgü olması

B) Maddi ve manevi ögelerinin bulunması

C) Toplumdaki bireyler tarafından benimsenmesi

D) Toplumsal ilişkileri belirlemesi

E) Zaman içinde değişmeden kalması

E) Rol çatışması

ünite

ÜNİTE TESTİ

BİREY VE TOPLUM 7.

Statü, değişik rol ögelerinin birleşmesinden meydana gelen bir olgudur. Roller statüyle, statü de rollerle ilgilidir. Fakat tek başına herhangi bir rol, statüyü oluşturmaz. Statü bireyin kim olduğunu belirlerken, bireyin ne yapması gerektiğini veya ne yaptığını belirler.


A) Rollerin birbirini desteklemesi rol pekişmesine yol açar.

B) Statü ve roller birbirine bağımlıdır.

C) Statüler zamanla değişmezken, roller zamanla değişir.

D) Her statüden beklenen rolün saygınlığı aynı değildir.

E) Statü ve rollerin oluşumu toplumsal normlarla desteklenir.

1

ÜNİTE TESTİ

10. Ödül

ve cezalarla normlara uygun davranışlar sürdürülmeye çalışılır. Ceza yoluyla norma uyum sağlandığında kontrol ve denetleme zorunluluğu ortaya çıkar. Ödül ile norma uyum sağlandığında ise aynı ölçüde bir denetime gerek kalmayabilir. Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Normlar yazılı ya da sözlü olabilir.

B) Normların önem dereceleri birbirinden farklıdır.

C) Normlar küçük yaşlarda öğrenilir.

D) İşlevini yitiren normlar zamanla ortadan kalkar.

E) Ödül benimsemeye yol açtığından normlara uymada cezadan daha etkilidir.

Yıldızlı Soru 1 Totaliter bir sistem ile teokratik bir sistemin kontrolü birbirinden farklıdır. Totaliter siste m, tüm kontrolleri sıkılaştıracak ve siyasal gruba itaat edilmesi gereğini vurgulayacaktır. Dini değerlerin yüce ltildiği bir kültürde ise, ekonomik değerler ikinci plana itilec ek, kutsal normlara bağlılık üzerinde durulacaktır. Anc ak tüm bu çeşitlemelere karşın grup kontrolünde bir mevkilenme direnişi hep var olacaktır.

8.

Sosyal rol, kişinin sahip olduğu sosyal statü gereği kendisinden beklenen davranış örüntüleridir. Bir rolü oluşturan üç unsurdan söz edilebilir: Çevrenin beklentileri, kişinin algıları ve kişinin davranışları. Çevrenin beklentileri aynı olmadığında bireylerin rol davranışları da aynı olmayacaktır.


Bu parçada toplumsal kontrolü n hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) İnsanlar anahtar statülerine uygun rolleri oynarlar.

A)

B) Toplumsal roller sabittir fakat toplumsal statüler değişkendir.

B) Yazılı kurallarının bulunduğu

C) Her statünün saygınlığı aynı değildir.

D) Statüleri aynı olan bireylerin rollerinde farklılık oluşabilir.

E) Toplumlar karmaşıklaştıkça bireyin statü ve rollerinde artış görülür.

Siyasal yapıya göre şekillendiği

C) Toplumsal değerlerle destekle ndiğ

i

D) Toplumun sürekliliğini sağladığ ı E) Birtakım yaptırımlarının oldu ğu

5

11. Uygurlar tarafından benimsenmiş olan mani inancına göre

2

9.

Geleneklere uymak zorunluluktur ve bunlardan sapma hoşgörüyle karşılanmaz.

Burada aşağıdakilerden hangisinin sağlanmasının öneminden söz edilmektedir?

A) Anominin

B) Orta sınıf tabakalaşmasının

C) Toplumsal hareketliliğin

D) Toplumsal kontrolün

E) Toplumsal rollerin

hayvan eti yemek büyük felaketlerin habercisidir. Bu nedenle havyan eti yenmez. Bu yasak, Uygurların ekonomik etkinliklerine de yansımış, hayvancılık terk edilmiş, ticaret ve tarım yaygınlaşmıştır.


A) İşlevini yitiren normlar zamanla değişir.

B) Doğa koşulları toplumsal normları değişime zorlar.

C) Toplumsal normlar ekonomik olayları etkiler.

D) Toplumların gereksinimleri birbirinden farklıdır.

E) Resmi ve toplumsal normlar birbiriyle uyumludur.

ÜNİTE TESTİ

2

BİREY VE TOPLUM

1.

“Bazı toplum yapıları kendine özgü sosyal değerler yaratmıştır. Örneğin, konukseverlik genelde Türklere özgü bir sosyal değerdir.”

Bu parçada toplumsal değerlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Toplumdan topluma değişmesi

B) Bireylerde zaman zaman çatışma yaratabilmesi

C) Uzun bir zaman diliminde oluşması

D) Toplumsal kontrolü kolaylaştırması

E) Sınıf farklılıklarını belirginleştirmesi

2.

4.

Toplumsal sapma, toplumsal yapıyı oluşturan ve devamlılığını sağlayan kuralların etkisini yitirmesi ve bireylerin bu kurallara uymamasıyla ortaya çıkar. Bu durum ise toplumsal yapıda birçok soruna neden olur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumsal sapmanın özelliklerinden biri değildir?

A) Normlara kayıtsızlığın başlaması

B) Toplumsal yaşamın kolaylaşması

C) Toplumsal kontrolün güçleşmesi

D) Ulusal birlik bilincinin zayıflaması

E) Toplumsal çözülmenin görülmesi

5.

Toplumsal normlar, bireyleri benzer davranışlar yapmaya ve topluma uyum göstermeye zorlar. Değerler, toplumsal normlara göre daha genel ve kapsayıcı bir özelliğe sahiptir. Bir toplumsal değer norm haline dönüştürülerek somutlaşır ve yaptırım gücü artar. Örneğin “bağımsızlık” bir toplumsal değerdir ve bu özellikle hukuk kurallarına yansıtılarak, bağımsızlığa aykırı davranışlar cezalandırılır.

Buna göre toplumsal norm ve değerlerin temel özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Her toplumda benzer şekilde görülme

B) Küçük yaşlardan itibaren öğrenilme

C) Birtakım yaptırımlarla toplumun sürekliliğini sağlama

D) Kültürel etkileşimden etkilenerek oluşma

E) Bireyin kişiliğini etkileme

6.

Bir toplum ya da grupta sosyal davranış ve ilişkileri belirleyen kurallara sosyal norm denir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir sosyal norm değildir?

A) Bayramda büyüklerin elini öpmek

B) Kalabalık yerlerde alçak sesle konuşmak

C) Yoksullara yardım etmek

D) Bilgi yarışmasına katılmak

E) Anne babaya saygılı davranmak

Bireyin yerine getirdiği roller birbirine benziyorsa bu roller

Aşağıdaki örneklerden hangisinde bir rol pekişmesi bulunmaktadır?

A) Bir yargıcın emekliye ayrılması

B) Bir sanatçının futbol oynaması

C) Bir memurun istifa ederek ticaretle uğraşması

D) Bir rehber öğretmenin kişisel gelişim seminerleri vermesi

E) Bir bürokratın görevden alınması


3.

11 Bir salonda on kadar kişinin toplandığını ve bunların hepsinin “Sigara içmek sağlık için zararlıdır.” görüşünde olduklarını farz edelim. Bu herkesin paylaştığı bir kanaattir ve aynı zamanda bir değer yargısıdır. Ancak henüz bir norm değildir. Sigara içilmesi yasaklanmışsa ve yaptırımlarla desteklenmişse bir norm haline gelebilir.

Bu parçaya dayanarak toplumsal normlarla ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Toplumsal kontrole yardımcı olur.

B) Tutum ve davranışları belirler.

C) Birtakım yaptırımları bulunur.

D) İnsanları diğer insanlardan ayrıcalıklı kılar.

E) Toplumsal değerlerle ilişkilidir.

ünite

birbirini kolaylaştırabilir. Buna rol pekişmesi denir.

BİREY VE TOPLUM 7.

Sapma davranışı, toplumsal kuralların çiğnenmesidir. Çoğunluğun kararlarını etkileyen toplumsal değer ve normlara uyumsuzluğu ifade eder. Çok geniş bir alanı kapsar ve toplumdan topluma değişir. Bir toplumun sapma dediğine, bir başka toplum yaşam biçimi diyebilir. Buna göre sapma davranışının toplumdan topluma farklılık göstermesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumlar arasında kültür alışverişinin olması

B) Toplumsal norm ve değerlerin toplumlarda farklı olması

C) Toplumsal ilişkilerin ikincil olması

D) Bazı normların evrensel özellikler göstermesi

E) Rol çatışmalarının fazla olması

2

ÜNİTE TESTİ

10. Bir kişinin doktorluk görevi yapabilmesi için, üniversitelerin tıp fakültesi bölümlerinin birisinden mezun olması gereklidir.


A) Toplumsal roller birbirini pekiştirir.

B) Toplumsal roller prestije kaynak oluşturur.

C) Toplumsal statülere verilen değer zamanla değişebilir.

D) Bireyler toplumsal sınıfı değiştirmeden toplumsal statüsünü değiştirebilirler.

E) Toplumsal statü ve rollerin elde edilmesi birtakım kurallara bağlıdır.

Yıldızlı Soru 2 I. II.

Bireyin toplum içindeki konumud

ur. Toplumun bireye verdiği değeri ifade

eder. III. Bireyden beklenen davranış ve tutumlardır.

8.

Burada verilen tanımlar aşağ ıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

Toplumsallaşma, bireyin biyolojik bir varlık olmaktan çıkıp belli bir topluma ve belli toplumsal gruplara katılması sürecidir. Bu süreçte birey bir kişilik kazanmakta, toplumda yaşamasını olanaklı kılan davranışları edinmektedir.

I

Buna göre, toplumsallaşma aşağıdakilerden hangisine yardımcı olur?

A) Yeni üyelerle topluma süreklilik kazandırılmasına

B) Toplumsal normların yaygınlık kazanmasına

C) Toplumu değişimin etkisinden korumasına

D) Ekonomik bağımsızlığın kazanılmasına

E) Toplumsal değerlerin reddedilmesine

II

III

A) Toplumsal rol

Rol çatışması

B) Toplumsal değer

Toplumsal statü

Toplumsal saygınlık

Toplumsal rol Toplumsal rol

D) Toplumsal saygınlık

Toplumsal değer Rol pekişmesi

Toplumsal rol

E) Toplumsal statü

Toplumsal saygınlık

Toplumsal rol

C) Toplumsal statü

7

2

11. İnsanlar

9.

Aynı iş yerinde çalışmak, aynı marketten alışveriş yapmak, aynı okulda okuyor olmak insanlar arasında sosyal ilişkinin olduğunu göstermez.

Buna göre, toplumsal ilişkinin oluşması için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

düşüncelerini anlatmak, ihtiyaçlarını gidermek amacıyla birbirileriyle ilişki kurarlar. Bu ilişkiler sevgi-saygı içerisinde olabileceği gibi düşmanlık ve kavga halinde de görülebilir.

Buna göre, bir ilişkinin toplumsal nitelikli olması için gerekli olan koşullardan biri değildir?

A) Aynı fiziksel ortamda bulunmak

A) Etkileşim içinde olma

B) Aynı toplumsal sınıfta olmak

B) En az iki kişi gerektirme

C) Birbirini karşılıklı olarak etkilemek

C) Bir amaca yönelik olma

D) Amaç birliği taşımak

D) Belirli bir zaman dilimi gerektirme

E) Ortak özelliklere sahip olmak

E) Olumlu nitelikte olma

ÜNİTE TESTİ

3

BİREY VE TOPLUM

1.

Bir kişi aile içinde baba, bir iş yerinde memur, bir dernekte yönetici, bir sinemada izleyici durumunda olabilir.

4.

Avukatlık mesleği ile ilgili rollerden bazıları kolayca siyasal rollere ve statülere geçişe olanak sağlar. Mesleksel rollerin yerine getirilmesi sırasında kazanılan bazı yetenek ve ustalıkların (konuşma, tartışma vb) siyasal alana transfer edilebildiği ve siyasal katılmayı desteklediği genelde görülen bir durumdur.

Bu parçada toplumsal statülerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Toplumsal birikime dayanması

B) Verilmiş ya da kazanılmış olması


C) İnsanlar arası ilişkileri düzenlenmesi

A) Statülerin zamanla değişmesiyle

D) Toplumun beklentilerine uygun olması

B) Kişinin aynı anda birden fazla rolünün bulunmasıyla

E) Aynı anda birden çok olabilmesi

C) Her statü ve rolün farklı saygınlığının olmasıyla

D) Önceki rolün yeni oynanacak rolü pekiştirmesiyle

E) Toplum yapısının karmaşıklığının rol çatışmasına yol açmasıyla

5.

Töreler, yaptırım gücü fazla olan ve kimi yerlerde yasaların yerine geçen kültür içerikleridir.

Aşağıdakilerden hangisi törelerin bir özelliği değildir?

A) Yaygın olarak kapalı toplumlarda görülmesi

2.

Suç işlediğinden cezaevinde yatan bir kişinin çocuğu, hukuk eğitimi alarak savcı olabilir. Bu savcı, babasının tutuklu bulunduğu cezaevinde görev yaparsa orada statüsünün gereği babasıyla ilişkisi “savcı-suçlu” şeklinde olacaktır. Eğer bu şekilde olmayıp da “baba-oğul” ilişkisi olursa, o zaman savcı, statüsünün gereği olan rolü yapmamış olacaktır. Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Dikey hareketlilik

B) Rol çatışması

B) Toplumsal kontrolü sağlaması

C) Rol pekişmesi

D) Anahtar statü

C) Kurallara uymayanların cezalandırılması

D) Kültürün bir unsuru olması

E) Yazılı kurallar olması

6.

İnsanlar, kişisel başarı ve becerileriyle belirli konumlara gelirler. Bu durum, uzmanlaşmış özel yeteneklere ihtiyaç duyulan modern toplumlara uygun düşmektedir. Bu sayede toplum insanların yaratıcılıklarından, emek ve çabalarından verimli bir şekilde yararlanabilmektedir.

Bu parçada aşağıdaki kavramlardan hangisi açıklanmaktadır?

A) Kazanılmış statü

B) Yatay hareketlilik

C) İdeal rol

D) Toplumsal norm

FELSEFE SOSYOLOJİ

E) Yatay hareketlilik

11

3.

“Aynı hastahanede görev yapan iki hemşirenin statüleri aynı olsa da, davranış kalıplarının farklılık göstermesi” aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) İnsanlar rollerini toplumun beklentileri doğrultusunda yerine getirirler.

B) Statüler içinde esas olan bir anahtar statü vardır.

C) Aynı statüyü paylaşan insanların rollerinde farklılık görülebilir.

D) Bir kişinin statüsü zamanla değişebilir.

E) Sosyal rolün en önemli özelliği toplum tarafından belirlenmiş olmasıdır.

E) Rol çatışması

ünite

8

BİREY VE TOPLUM

3

ÜNİTE TESTİ

7.

Doğal çevre ve sosyal çevre toplumun toplumsal ilişki biçimlerini ve ekonomik yapısını etkiler.

10. Toplumsal ilişkiler birey-birey, birey-grup, grup-grup arası

Aşağıdakilerden hangisi bu görüşe uygun bir örnek değildir?

A) Köyde yaşayan bireyler arasında birincil ilişkiler gözlenir.

A) En az iki insan olması

B) Eğitim düzeyi arttıkça insanların refah düzeyi yükselir.

B) İnsanların birbirinden haberdar olması

C) Kent aileleri modern ve eşitlikçidir.

C) Aynı statüdeki insanlar arasında gerçekleşmesi

D) Açık sınıf tabakalaşması ikincil ilişkileri artırır.

D) Belli bir süre devam etmesi

E) Birincil ya da ikincil olabilmesi

E) Akıl hastalıkları çoğunlukla toplumsal kalıtım yoluyla geçer.

olabilir. Bir satıcıyla, bir müşterinin ilişkisi birey-birey, bir öğretmenle öğrencilerin ilişkisi birey-grup, iki siyasi partinin ilişkisi grup-grup ilişkilerine örnek olabilir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumsal ilişkilerin özelliklerinden biri değildir?

Yıldızlı Soru 3

8.

Annelik, ablalık, babalık vb. birer statüdür ve bu statüye sahip olan insanlardan beklenen birtakım davranışlar vardır. Bireyler, kendi statülerine uygun davranışları yerine getirmekle yükümlüdürler.

İlkel insan toplumlarında, küçük şehirlerdeki komşuluk gruplarında ve akrabalık temeline dayanan toplumlar içindeki ilişkilerde duyguya, kişili ğin bütünü ile birbiriyle temasına dayanan birincil ilişki ler hakimdi. Fakat uygarlık ilerledikçe, toplum karm aşık biçimler aldıkça, birincil ilişkiler kaybolmuş ve bunu n yerini ikincil ilişkiler almıştır.

Bu parçada aşağıdaki kavramlardan hangisi tanımlanmaktadır?

Buna göre, ikincil ilişkilerde aşağ ıdakilerden hangisi en az görülür?

A) Toplumsal rol

A)

B) Toplumsal değer

B) Dostluk ve arkadaşlık temellerin in

C) Toplumsal kontrol

D) Toplumsal tabakalaşma

E) Toplumsal norm

İnsanların kişiliklerinin çeşitlilik göst

ermesi

kuvvetlenmesi C) İnsanların işgal ettikleri mevkiler in birer simgesi olması D) İşlevsel bakımdan insanların rolle

re göre kategori-

lere ayrılması

E) Geniş çaplı organizasyonların görülmes

i

9

9.

2

Sosyal yaşamda kişilerin tutum ve davranışlarının belirli kural ve kriterlere göre örgütlenmiş olması zorunludur. Üretim ya da tüketimde, din veya aile sistemlerine bu tür kuralların düzenleyici katkısı kaçınılmaz bir ihtiyaçtır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin gerekli olduğundan söz edilmektedir?

A) Sosyal yığın

B) Toplumsal hareketlilik

C) Toplumsal statü

D) Sosyal norm

E) Toplumsal sapma

11. Toplumsal değerler, toplumda ya da toplumsal grupta bireylerin olumlu tepki gösterdiği düşünce, uygulama biçimidir. Değerler uzun bir sürede içselleştirilmiş ve toplumda yerleşmiş durumdadır. İçselleştirilmiş bu değerler, bireylerin girdikleri ilişkilerde temel ölçütler olur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumsal değer belirten bir kavram değildir?

A) Yardımseverlik

B) Şeref

C) Varlık

D) Yurtseverlik

E) Bağımsızlık

1.

4

BİREY VE TOPLUM

Parti, meclis, sendika gruplarında görülen ilişkilere ikincil

4.

Kişi ne kadar çok grupta yer alırsa o kadar çok statüye

ilişkiler denir.

sahiptir. Bir kişi aynı zamanda anne, öğretim üyesi, der-

Buna göre aşağıdakilerden hangisi ikincil ilişkilerin

nek üyesi olabilir. Toplumda başat önemi bulunan gruptaki

özelliklerinden biri değildir?

A) İlişkilerin çıkara dayanması

B) Büyük gruplarda görülmesi

C) İlişkilerin samimi olması

D) Yazılı kuralların geçerli olması

E) İlişkilerin resmi olması

2.

Bir gencin karşılaştığı yaşlıya yol vermesinde, bir sürücünün polisin işaretiyle durmasında çeşitli etkileşimlere taraf

statüsü anahtar statüsünü belirler.

A) Değiştirilemez nitelikte olduğu

B) Doğuştan getirildiği

C) Statüler içinde belirleyici statü olduğu

D) Uzun zaman sürelerinde elde edildiği

E) Bireyin yetenekleriyle ilgili olduğu

5.

Toplumsallaşma bireyin toplumun bir üyesi hâline gelmesini ve bireyin sosyal yaşamda nasıl ve ne şekilde davranması gerektiğini belirler ve artık birey bu süreçte kendi kimliğini kazanır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde yetersiz bir

rallardan etkilenir ve bunlara uygun davranışlar sergilenir. Bu parçada toplumsal normların hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Buna göre “anahtar statü” için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

olan kişilerden her biri bu davranışlara yön veren ortak ku-

Toplumsal yaşamda herkesin birden fazla statüsü vardır.

sosyalleşme söz konusudur?

A) Toplumsal gruplarda anlam kazanması

A) Otobüs beklerken sıraya girmek

B) Toplumsal gelişime katkı sağlaması

B) Kütüphanede yüksek sesle konuşmak

C) Farklı kültürlerden etkilenerek oluşması

C) Bayramda büyükleri ziyaret etmek

D) Yaptırım gücünün kabullenilmesi

D) İşyerinin kurallarına uymak

E) Nesilden nesile aktarılması

E) Otobüste yaşlılara yer vermek

6.

Bir toplumda,

• Sürücülerin trafik kurallarına uymaması

• İş adamlarının çalışanlarının sigortalarını yapmamaları

Bireyin içinde bulunduğu gruplar aracılığıyla toplumun

• Hırsızlık olaylarında artış görülmesi

değerlerini, davranış biçimlerini benimsemesi ve topluma

gibi davranışların yaygın olması aşağıdakilerden han-

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

10

3.

uyum sağlaması sürecine “toplumsallaşma” denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi sosyalleşmenin

gisiyle açıklanabilir?

mesiyle

bireye sağladığı faydalardan biri değildir?

A) Bireye statü ve rol kazandırması

B) Bireyin topluma uyumunu sağlaması

A) Toplumsal normların toplumsal değerlerden beslen-

B) Toplumsal kontrol için birtakım yaptırımların uygulanmasıyla

C) İşlevini yitiren normların zamanla ortadan kalkmasıyla

C) Bireyin kişiliğini oluşturması

D) Toplumsal kurallardan sapmaların olmasıyla

D) Toplumun devamlılığını sağlaması

E) Toplumsal rollerin sosyalleşme sürecinde öğrenilme-

E) Toplumsal sapmalara yol açması

siyle

ünite

ÜNİTE TESTİ

BİREY VE TOPLUM 7.

ÜNİTE TESTİ

Uzman bir doktor bireysel gayretleri ile kendi toplumsal

10. Kurallardan bağımsız bir satranç oyunu olamayacağı gibi,

prestijine katkıda bulunmakla kalmaz; aynı zamanda dok-

toplumu oluşturan kurallardan ayrı bir aile de olamaz. Bazı

torluk mesleğine de onur ve saygınlık kazandırır. Kişi pasif

toplumlarda biyolojik amca, kültürel kurallar gereği top-

alıcı olmayıp aynı zamanda toplumsal statüye bir şeyler

lumsal baba statüsünde görülebilir. Bu nedenle babanın

kazandırabilir.

sosyal tanımlaması, üzerinde çalışılan toplumun kuralları-


A) Toplumsal saygınlığı belirleyen anahtar statüdür.

B) Toplumsal ilişkiler birincil olabileceği gibi ikincil de olabilir.

4

C) Birey davranışları ile statüsünü prestijini yükseltir veya azaltır.

D) Rol toplumun beklentisi yönünde gerçekleştirilir.

E) Toplumsal saygınlık zamanla değişebilir.

8.

Bütün toplumlarda geçerli ve yasak olan normlardan biri

na bağlıdır.

Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdakilerden hangisiyle paralellik gösterir?

A) Toplumsal kurallar zamanla değişebilir.

B) İnsan ilişkilerini anlamlı hâle getiren toplumsal kurallardır.

C) Toplumsal kurallar yazılı ya da yazısız olabilir.

D) İnsan ilişkileri birinci olabileceği gibi ikincil de olabilir.

E) Toplumsal statü ve roller evrensel özellikler gösterir.

Yıldızlı Soru 4

“insan öldürme”dir. Ancak bu norm bazı gruplar, örneğin polisler ve güvenlik güçleri için geçerli değildir. Polisler ve güvenlik güçleri belirli durumlarda girdikleri silahlı ça-

Eğer dünyada çok fazla değişme varsa ve eğer insanlar gereksinimlerini çok çeşitli biçim lerde karşılıyorlarsa, “Sosyal yaşamda kullanılabilecek olan herhangi bir değer ölçütü bulunabilir mi?” sorusuna verilebilecek yanıt; değer sistemlerinin bir toplumda n diğerine ve hatta bir toplumda; bir gruptan diğerine deği şebileceğinin kabul edilmesinin gerekliliğine işaret etme ktedir. Bu parçada toplumsal değerlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Her toplumun kendine özgü olması B) İnsanların ihtiyaçlarını karşılam ası C) Bireyin davranışlarına etkid e bulunması D) Sosyalleşme sürecinde öğre nilmesi E) Bireye toplumsal kimlik kaza ndırması

tışmalarda bir kimseyi öldürebilir veya kendisini korumak amacıyla silah kullanabilirler.


A) Normlar bireyin davranışlarını etkiler.

B) Bazı durumlarda toplumsal normlar resmi normların önüne geçebilir.

C) Normlardan sapmalar toplumda hoş karşılanmaz.

D) Normların temelinde toplumsal değerler bulunur.

E) Toplumsal kontrol normlar aracılığıyla işlerlik kazanır.

11

9.

Birey ve toplumsal kurumlar arasındaki ilişkiler örf ve adetlere, değer yargılarına, yazılı ve yazısız ilkelere göre sür-

11. •


2

• Bazı toplumlarda yemek pişirme, ev işleri ve çocuk bakımının erkek işleri sayılması

dürülür.

Bazı toplumlarda el işlerinin çoğunu kadınların yapması

• Bazı toplumlarda kadınların erkeklerden daha üstün tutulması

Burada verilenler aşağıdakilerden hangisine örnek

A) Toplumsal ilişki için en az iki kişinin olması gerekir.

B) Toplumsal ilişkiler belli kurallara bağlanmıştır.

A) Birbiriyle uyuşmayan rollerin çatışma oluşturmasına

C) Toplumsal ilişkiler birincil olabileceği gibi ikincil de ola-

B) Toplumsal statülerin doğuştan gelmesine

bilir.

oluşturur?

C) Statülerin farklı saygınlıklarının olmasına

D) Toplumsal ilişkiler sanayileşmiş toplumlarda yaygındır.

D) Toplumlarda cinsiyet rollerinin farklılık göstermesine

E) Dilin gelişmiş olması toplumsal ilişkileri kolaylaştırır.

E) Erkeklerin statülerinin her zaman yüksek olmasına

1.

Günlük hayatta, insanlar veya gruplar arasında kurulan etkileşime ....................................... adı verilir.

2.

Yüz yüze gerçekleşen, duygusal boyutu yoğun ve samimi ilişkilere ....................................... ilişki adı verilir.

3.

Bireyin toplumsal yapıda işgal ettiği konuma ....................................... denir.

4.

Her bireyin birden fazla statüsü olmasına rağmen, bunların arasındaki en baskın statüye ..................................... adı verilir.

5.

Toplumun statülere verdiği değere ....................................... denmektedir.

6.

Doğuştan gelen statülere ....................................... statü adı verilmektedir.

7.

Statünün davranışsal yönüne ....................................... adı verilir.

8.

Bir rolün oynanmasının başka bir rolün oynanmasını zorlaştırmasına ....................................... denmektedir.

9.

Bireyin yerine getirdiği roller birbirine benziyorsa bu roller birbirini kolaylaştırabilir. Buna ....................................... adı verilir.

10. Bir toplumda bireylerin olumlu tepki gösterdiği düşünce, kural, uygulama biçimi ve nesnelere ....................................... denmektedir. 11. Toplumsal normların ....................................... gücü vardır. 12. Toplumsal normların amacı ....................................... sağlamaktır. 13. Normlar ....................................... ve ....................................... normlar olmak üzere ikiye ayrılır.

12 14. ......................................., bir toplumun kendi varlık ve işleyişini sürdürebilmek amacıyla üyelerinin davranışları üzerindeki sınırlandırmalardır. 15. Bir topluma ait değer ve normların bireyin herhangi bir davranışı ile ihlal edilmesi ....................................... olarak adlandırılır.

1. toplumsal ilişki

6. verilmiş

11. yaptırım

2. birincil

7. toplumsal rol

12. toplumsal kontrolü

3. toplumsal statü

8. rol çatışması

13. toplumsal / resmi

4. anahtar statü

9. rol pekişmesi

14. Toplumsal kontrol

5. toplumsal prestij

10. toplumsal değer

15. toplumsal sapma

ünite

Cevaplar

D 1.

Bireyin toplum içindeki kuralları benimsemesi sürecine sosyalleşme denir.

2.

Toplumsal ilişkiler sadece birey ve grup arasında gerçekleşir.

3.

Resmi ve çıkara dayalı ilişkilere ikincil ilişkiler adı verilir.

4.

Birincil ilişkiler daha çok büyük gruplarda görülür.

5.

İnsanın yaşamı içerisinde emek, eğitim ve deneyimleri ile sonradan edindiği statülere kazanılmış

Y

statüler adı verilir. 6.

Her bireyin anahtar statüsü varsa buna bağlı olarak da bir anahtar rolü vardır.

7.

Bir öğretmenin emekli olduktan sonra seminerler vermesi rol çatışmasına örnektir.

8.

Toplumsal değerler bireyler arası dayanışmayı güçlendirir.

9.

Toplumsal değerler toplumca onaylanmayan davranışları artırır.

10.

Herhangi bir norm, toplumun gereksinimlerini karşılayamıyorsa ortadan kalkar.

11.

Toplumsal normlar yaptırımlar aracılığıyla bireylerin davranışlarını biçimlendirir.

12.

Toplumsal normların yaptırım gücü resmi normlardan her zaman fazladır.

13.

Normlar yazılı ya da yazısız olabilir.

14.

Adetler, gelenekler, örfler yazılı olmayan normlara örnektir.

13 15.

Toplumsal uyum toplumsal kontrol aracılığıyla gerçekleştirilir.

16.

Hızlı toplumsal değişmelerin yaşandığı dönemlerde sapma davranışlarında azalma görülür.

17.

Aynı davranış bir toplumda sapma olarak adlandırılırken başka bir toplumda normal bir davranış olarak görülebilir.

18.

Toplumsal sapma olumsuz olabileceği gibi olumlu sapmalar da görülebilir.

Cevaplar

2

1. D

2. Y

3. D

4. Y

5. D

6. D

7. Y

8. D

11. D

12. Y

13. D

14. D

15. D

16. Y

17. D

18. D

9. Y

10. D

1.

Bir ilişkinin toplumsal bir nitelik taşıması için neler gereklidir? Açıklayınız.

2.

Sosyalleşme neden önemlidir? Açıklayınız.

3.

Toplumsal statü ve rol ilişkisini açıklayınız.

4.

Rol çatışması nedir? Bir örnekle açıklayınız.

14

Anahtar statü ve rol nedir? Birer örnekle açıklayınız.

ünite

5.

6.

Toplumsal normların işlevlerini yazınız.

7.

Toplumsal normların temel özelliklerini yazınız.

8.

Yazılı ve yazısız normlar nelerdir? Açıklayınız.

9.

Toplumsal kontrol nedir? Açıklayınız.

10. Toplumsal sapma nedir? Türlerini yazınız.

2

15

3.

fasikül

API Y L A S TOPLUM

ÖĞRETEN TEST

1

TOPLUMSAL YAPI

Demokratik ülkelerde bireyler eğitim olanaklarından faydalanarak toplumsal sınıflarını yükseltebilirler.

1.

Ülkemizde her vatandaşın istediği mesleği seçme hatta yönetimde en üst noktaya gelerek cumhurbaşkanı olabilme imkanı vardır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin varlığını gösterir?

A) Kapalı tabakalaşma

B) Üst tabaka

C) Yarı kapalı tabakalaşma

D) Orta tabaka

E) Açık sınıf tabakalaşması

2.

Yoksulluk içinde yaşayan bir ailenin çocuğu eğitim hayatında yüksek başarı göstererek, iş hayatında iyi ücretler kazanır ve daha rahat bir yaşam düzeyine ulaşır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) Yatay hareketlilik

C) Dikey hareketlilik

sında geçişin olanaklı olduğu toplumlarda değiştirebilir.

Aynı toplumsal tabakadaki kişiler coğrafi

E) Toplumsal kontrol

Bu durum aşağıdakilerden hangisine işaret eder?

A) Mekanik dayanışmanın varlığına

B) Yatay hareketliliğin yapıldığına

C) Kollektif mülkiyetin özendirilmesine

D) Geleneksel davranış biçimlerinin olduğuna

E) Toplumsal çözülmenin yaşandığına

4.

Göçlerin nedeni köyden kente iş bulmak gibi ekonomik olabileceği gibi; siyasal baskılardan kaçınmak, ırksal ayrımlardan kurtulmak, dinsel özgürlük elde etmek gibi bireysel nedenlerle de söz konusu olabilir.

Parçadan göçlerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?

A) Göçler zorunlu olduğu gibi isteğe bağlı olarak da gerçekleşebilir.

B) Göçlerin nedenleri çeşitlidir.

C) Göç, coğrafi alanda gerçekleştirilen hareketliliklerdir.

D) Göç, toplumsal tabakalaşmanın en önemli nedenidir.

E) Göç; ekonomik, siyasi ya da dinsel sebeplerle gerçekleşebilir.

11

2

çekiciliği de etkili olmaktadır. Göçlerin bir-

D) Statü aktarımı

Osmanlı İmparatorluğu’nda nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve eşkıyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal kesimde yaşayan halk büyük kentlere göç etmiştir. Devlet eliyle, yeni fethedilen yerlere yerleşecek halka birtakım vergi kolaylıkları sağlanarak göç teşvik edilmiştir.

ler.

Göçlerde köyün iticiliğinin yanı sıra kentin

B) Statü karmaşası

3.

ya da sınıfsal anlamda yer değiştirebilir-

FELSEFE SOSYOLOJİ

çok nedeni bulunmaktadır.

ünite

Kişi toplumsal tabakasını, tabakalar ara-

TOPLUMSAL YAPI 5.

Kentleşme sürecinin bir ucunda tarımsal niteliği ağır basan köy, diğer ucunda her türlü mal ve hizmet çeşitliliği önem kazanmış olan kent vardır. Bu parçada kentleşmenin oluşumunda aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu vurgulanmaktadır? A) Din

B) Eğitim

D) Siyaset

Kentlerde hem mal hem de hizmet sektörü gelişmiştir. Bu gelişkinlik kentlerin oluşumunu hızlandırmaktadır.

E) Ekonomi

Bir mahallede terzilik yapan kişinin giyim üzerine bir atelye açması ya da bir iş adamının iflas etmesi sosyolojide “dikey hareketlilik” olarak adlandırılır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dikey hareketliliğin en uygun tanımıdır?

A) Bireyin aynı tabaka içindeki yer değiştirmesidir.

B) Bireyin toplumsal statüsüne yeni bir rol eklenmesidir.

C) Bireyin bir statüden benzer bir statüye geçmesidir.

D) Bireyin aynı anda fazla statüye sahip olmasıdır.

E) Bireyin bir toplumsal tabakadan diğerine geçmesidir.

7.

Gelir düzeyi, yaşam biçimi, eğitim, saygınlık gibi özellikler bakımından birbirine benzeyen ve bunun bilincinde olan insanların oluşturduğu kategoriye toplumsal sınıf denir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumsal sınıflara bir örnek değildir?

A) İşçi sınıfı

8.

Gelişmiş toplumlarda refah seviyesi yükselmiştir. Bunun en önemli göstergelerinden biri, orta tabakada bulunanların sayısının artmış olmasıdır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi gelişmiş toplumların tabakalaşmasını gösterir?

B) Okul sınıfı

D) Memur sınıfı

Kişinin toplumsal tabakası yükselebileceği gibi aşağı tabakaya da inebilir. Açık sınıf tabakalaşmasının olduğu toplumlarda aşağı ya da yukarıya doğru hareketlilikler görülebilir.

Toplumsal sınıfların en önemli özelliği gelir düzeyi ve yaşama biçimidir. Benzer gelir ve yaşama biçimi olan insanlar birer toplumsal sınıftır.

C) İşveren sınıfı

E) Doktor sınıfı

3

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

ÖĞRETEN TEST

C) Kültür

6.

��

3

1

��

��

Her devlet orta tabakasındaki nüfusun sayısını artırmak ister. Ekonomik gelişmişliğin artması ve toplumsal çözülmenin önlenmesi orta tabakadaki nüfusa bağlıdır.

ÜNİTE TESTİ

1

TOPLUMSAL YAPI

1.

Kırsal bölgelerde doğum oranı fazla olmasına rağmen, kentsel bölgelerde nüfusun daha hızlı arttığı görülmektedir.

4.

Durkheim’a göre nüfus artınca yaşam savaşı da artar. Toplumsal farklılaşma, yaşamak için savaşa karşı barışçı bir çözümdür. Çok sayıda kişiler farklı işler yaparak, farklılaşarak yaşamaları sağlanır. Farklılaşma sonucu aynı işlerde yarışma ortadan kalkar, kişiler farklı meslekler, başka işler edinerek farklı görevler yerine getirirler. Böylece birlikte yaşam sağlanmış olur.

Bu durumun en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kırsal bölgelerde çocuk ölüm oranlarının yüksekliği

B) Kentlerde, sağlık hizmetinin yaygın olmasından dolayı ömrün uzaması

Buna göre, organik dayanışma için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

C) Kırsal bölgelerde nüfus yoğunluğunun düşük olması

A) Farklılaşma sonucu ortaya çıkan bir dayanışmadır.

D) Kentsel bölgelerde nüfus yoğunluğunun yüksek olması

B) Bu toplumlarda bireyler birbirine benzemez.

C) İş bölümünün zorunlu bir sonucudur.

E) Kırdan kente göçün fazla olması

D) Toplumların ilerlemesiyle ortaya çıkar.

E) Toplumsal bilinç bireysel bilincin üstündedir.

5.

Toprağa yerleşmeyle birlikte ihtiyaç fazlası ürünler oluşmuştur.

2.

Aşağıdakilerden hangisi az gelişmiş ülkelerde görülmez?

A) Çocuk ölümleri fazladır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine yol açmıştır?

B) Nüfusun çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktadır.

A) Ürünlerin ticaretinin yapılmasına

C) Doğum oranı yüksektir.

B) Geleneksel aileden çekirdek aileye dönüşüme

D) Kişi başına düşen milli gelir yüksektir.

C) Teknik iş bölümünün oluşmasına

E) Gizli ve açık işsizlik yaygındır.

D) Devletin demokratikleşmesine

E) İlişkilerin ikincil olmasına

6.

Köy, temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olan doğal çevreyle yoğun bir ilişki içinde olan ve az sayıda insandan oluşan bir yerleşim birimi ve toplumsal gruptur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi köy gruplarının bir özelliği değildir?

A) Üretimde doğaya bağımlı olması

B) Nüfusun az olması

C) Hizmet sektörünün gelişmesi

D) İlişkilerin samimi olması

E) Değişimin yavaş olması

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Aşağıdakilerden hangisi göçebe olarak yaşayan insanların toprağa yerleşmesinin nedenlerinden birisi değildir?

A) Göçebe yaşamın zor olması

B) Bireysel mülkiyetin oluşmasıyla savaşların çıkması

C) Nüfusun artması

D) Dini nedenlerle bazı toprak parçalarının kutsal sayılması

E) Hayvanların evcilleştirilmesi

ünite

4

TOPLUMSAL YAPI 7.

Her toplum üyelerine onların sahip oldukları özelliklere göre davranır. Örneğin, yaşlılarla gençlerin, kadın ve erkeklerin durumları farklılık taşır, toplumda farklı muamele görürler. Bu ayrım başka alanlar için de geçerlidir. Örneğin bazı toplumlar üyelerini, sahip oldukları renk, dini inanç, eğitim düzeyleri, fiziksel güçleri açısından da ayırarak onları farklılaştırmaktadır.

1

10.

I. Toplumu oluşturan bireylerin bir ya da daha fazla ölçüte göre toplumsal yapı içinde aşamalı olarak derecelendirilmesidir.

II. Birey ya da grupların toprak üzerinde toplumsal tabakalar arasında ya da aynı toplumsal tabaka içinde yer değiştirmesidir.

Burada verilen tanımlar aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

Bu durum aşağıdakilerden hangisine yol açmaktadır?

A) Toplumsal tabakalaşmaya

B) Dikey hareketliliğe

A)

Toplumsal yapı

Toplumsal hareketlilik

C) Kültürel farklılığa

B)

Toplumsal sınıf

Yatay hareketlilik

D) Yatay hareketliliğe

C)

Yatay hareketlilik

Dikey hareketlilik

E) Toplumsal grupların oluşumuna

D)

Toplumsal sınıf

Dikey hareketlilik

E)

Toplumsal statü

Toplumsal rol

8.

I.

Parçada söz edilen farklılaşma aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Kültürel farklılık

B) Toplumsallaşma

C) Toplumsal hareketlilik

D) Toplumsal tabakalaşma

E) Toplumsal grup

II.

Yıldızlı Soru 1

Gelişmiş ekonomiye sahip toplumlarda çok sayıda sosyal statü vardır. Fakat insanların farklılaşmaları, yalnız ekonomik statüler itibariyle olmaz. Bu farklılaşma idare, hükümet, sosyal hizmetler gibi sektörlerde olduğu gibi; tecrübe, ilgi, bilgi, yaşam tarzı, ülkü ve istekler de bunları tamamlamaktadır.

ÜNİTE TESTİ

Bireylerin, içinde bulunduğu toplu msal tabaka veya sınıftan başka bir tabaka veya sınıf a geçmelerine toplumsal hareketlilik denir. Toplumsal hare ketlilik dikey yönde olabileceği gibi yatay yönde de olab ilir. Aşağıdakilerden hangisi dikey hareketliliğe uygun bir örnektir? A) Bir müzisyenin konser vermesi B) Bir öğretmenin belediye başk anlık seçimini kazanamaması C) Bir icadın sahibinin kısa süre de zengin olması D) Felsefe öğretmeninin sosyoloji derslerine de girmesi E) Bir öğrencinin okulun basketbo l takımından oynaması

11. 1950’de 9.

3

Hem geleneksel hem de çağdaş teknolojik toplumlarda olsun, tüm toplum yaşamında insanlar arasında değişik düzeylerde ve değişik derecelerde eşitsizliklere rastlanır. Bu eşitsizlikler ekonomik, siyasal ya da toplumsal düzeyde olabilir.

sonra Türkiye’deki siyasi ve ekonomik tercihler değişmiş ve tarım makineleşmiş, güçsüz köylüler mülklerini kaybetmiş ve tarım işçisi olarak kentlere göç etmişlerdir. Bu aileler, zamanla geleneksellikten koparak tüm ilişkilerini ve aile yapılarını kent değerlerine uydurma gereği duymuşlardır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine uygun bir örnek olamaz?

Her toplumda görülebilen bu eşitsizlikler aşağıdakilerden hangisine yol açmaktadır?

A) Toplumsal yapı zamanla değişikliğe uğrayabilir.

A) Toplumsal hareketlilik

B) Ailenin yapısı zaman için değişikliğe uğrayabilir.


C) Aile yapısı her toplumda değişiklik gösterebilir.

C) Rol çatışması

D) Türkiye’de sosyal kurumların yapısı değişmiştir.

D) Toplumsal grup

E) Toplumsal yığın

E) Sosyal kurumlardan birindeki değişiklik diğerlerini etkilemeyebilir.

5

ÜNİTE TESTİ

2

TOPLUMSAL YAPI

1.

Toplumsal hareketlilik demokratik toplumlarda daha kolay gerçekleşir.

4.

Toplumsal yapı, birtakım unsurların belirli işlevleri yerine getirerek karşılıklı ilişki içinde olduğu bir bütündür.

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sınıflar ve statüler arasında geçişin serbest olması

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal yapının unsurlarından biri değildir?

B) Nüfusun az olması

A) Nüfus

C) Statü ve rollerin sayısının fazla olması

C) Kişilik

D) Gelir düzeyinin yüksek olması

E) Toplumsal kontrolün zayıf olması

2.

Toplumsal yapı, yapıyı oluşturan unsurların toplamından farklıdır. Nasıl ki monitör, klavye, mouse, ram, cd-rom vb. yan yana durduğunda işlevsel bir bilgisayarı oluşturmuyorsa; toplumda da bireyleri, rolleri, statüleri, grupları bir araya getirmek toplumsal yapı için yeterli değildir.


A) Toplumsal yapı belirli ögelerin arasındaki ilişkilerden oluşur.

5.

B) Doğal çevre D) Kültür

E) Statü

Aşağıdakilerden hangisi bir toplumda toplumsal sınıfları belirleyen bir ölçüt değildir?

A) Yaşam biçimi

B) Ortak ekonomik hayat

B) Her toplumun farklı bir yapısı vardır.

C) Ortak çıkarlar

C) Toplumsal yapının maddi ögeleri manevi ögelerinden daha önemlidir.

D) Ortak inançlar

D) Toplumsal yapı zamanla değişir.

E) Benzer eğitim düzeyi

E) Toplumsal yapının ögeleri birbirinden bağımsız olarak işler.

6.

Durkheim “mekanik dayanışmayı” küçük gruplarda ortak değerler ve inançlar nedeniyle yerleşen dayanışma olarak tanımlamıştır. Bu değerler ve inançlar da kişinin başarılı olarak iş birliği yapabilmelerini sağlar.

Buna göre, mekanik dayanışmalı toplumlarda aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?

A) Üyelerin birbirine benzer olmaları

B) Normlar, fikir ve değerler üzerinde anlaşmaları

C) İlişkilerin çıkar esasına göre düzenlenmesi

D) Toplumsal karmaşanın az olması

E) Üyeler arasında basit iş bölümünün olması

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

3.

Kentlerdeki eğlenme, eğitim, sağlık ve kültürel olanakların fazla olması köyden kentlere göçü hızlandırmaktadır. Ayrıca kentlerin kişiye sağladığı ayrıcalıklar, yükselme duygusu insanları kentlere çekmektedir.

Bu parçaya göre kentleşme aşağıdaki nedenlerden hangisiyle gerçekleşmektedir?

A) Nüfusun yoğunluğu

B) Köydeki kan davaları

C) Siyasal faktörler

D) Toplumsal kontrolün kolaylığı

E) Sosyal ve psikolojik faktörler

ünite

6

TOPLUMSAL YAPI 7.

Parçada ilkel feodal toplumların hangi özelliğinden söz edilmektedir?

A) Bireylerin hem kültürden etkilenip hem de kültürü etkilediğinden

B) Bireyin statülerinin zamanla değişebileceğinden

C) Rol çatışmalarının yoğun olarak görülmesinden

D) Bireylerin toplum içindeki saygınlıklarının fazla olmasından

E) Toplumsal düzenin verilmiş statülerle devam ettirildiğinden

8.

3

İnsanlar feodal bir toplumda, belirli pozisyonlara sahip olarak doğarlar. Doğduklarında sahip oldukları bu pozisyonlarını da ölünceye kadar değişmeksizin muhafaza ederler. Burada bireylerin bu pozisyonlarını korumada önemli olan etmen, feodal toplumun, inanç ve değerler sistemidir. İnsanlar neden bu pozisyonda doğduklarını ve neden ölünceye kadar bu mevkide kalacaklarını düşünmezler. Çünkü inanç sistemi bu tür bir soruyu yasaklar. Kendilerinden öncekiler de bunu benimsemiş olduğu için bu sistem doğal olarak kabul edilir.


A) Toplumsal sınıf


C) Dikey hareketlilik

D) Yatay hareketlilik

E) Zorunlu göç

9.

Aynı toplumsal düzeyde kalmak koşuluyla bir benzer grup ya da durumdan diğerine geçmeye yatay toplumsal hareketlilik adı verilir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir yatay hareketlilik örneğidir?

A) Bir işçinin bir işveren olması

B) Bir memurun vali olması

C) Bir lise müdürünün bir firmaya satış müdürü olması

ÜNİTE TESTİ

10. Toplum içindeki bireyler işgal ettikleri mevkilere göre derecelendirilmekte ve değerlendirilmektedirler. Bu mevkileri de onlara belirli bir saygınlık, kuvvet kazandırmaktadır. Ancak, insanlar sadece kazandığı paralara dayanarak bir toplumsal sınıfın oluşmasına neden olamazlar. Örneğin, bankacı, doktor, mimar, profesör, bakan gibi farklı gelir gruplarını bir toplumsal grup kılacak, ortak düşünce ve eylem oluşturabilecek bir sınıf olarak düşünemeyiz.

Parçada bir toplumsal sınıfın oluşumunda aşağıdakilerden hangisinin tek başına yeterli olamayacağından söz edilmektedir? A) Saygınlık B) Gelir düzeyi C) Makam D) Tüketim biçimi E) Yaşam tarzı

Yıldızlı Soru 2 İkinci jeolojik durumun başlangı cında giderek artan kuraklık insan topluluklarını, hayv anları ve bazı yabani tahılları belirli su kaynaklarının etrafında buluşturdu. İnsanlar bu yabanıl besin kaynakla rıyla çok yakın bir ilişkiye girdi; onları daha yakından tanıma fırsatı buldu. Böylece, giderek evcilleştirme süre ci başladı. Bu parçada sözü edilen gelişme nin aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesine etki ettiği söylenemez?

Bireyin çalıştığı kenti değiştirmesiyle birlikte yaşamında da bazı değişiklikler olur. Fakat bu değişiklikler bireyin gelir ve yaşama düzeyinde büyük farklılıklar sağlamayabilir.

2

A)

Üretimde alet kullanılmasına

B)

Tarımın gelişmesine

C)

Hayvanların evcilleştirilmesine

D)

İnsanların toprağa yerleşmesine

E)

Teknik iş bölümüne

11. Eski Yunan, Mısır ve Roma toplumlarında bir kısım insanların köle, bir kısım insanların da bunların sahipleri olduğu görülmüştür. Zaman içinde kölelik sistemi ortadan kalkmış, bunun yerine toprak sahibi beyler ile bu toprağı işlemekle yükümlü köylüler ortaya çıkmıştır. Sanayinin gelişmesine bağlı olarak ticaret ve sanayi burjuvaları ile onlara emek gücünü satan işçiler ortaya çıkmıştır.


A) Her insan kendi toplumsal sınıfını belirler.

B) Geçmiş uygarlıklarda açık sınıf tabakalaşması görülmüştür.

C) İnsanlık tarihinde her dönemde sınıfsal farklılıklar ve eşitsizlikler var olmuştur.

D) Bir işverenin işsiz kalması

D) Eğitim düzeyinin artması dikey hareketliliği hızlandırmıştır.

E) Bir öğretmenin bakan olması

E) Eşitlik ancak özgürlükle olanaklıdır.

7

3

TOPLUMSAL YAPI

1.

Sınıflar arasındaki farklılık sosyal mesafe kavramıyla açıklanır. Bireyler için kullanılırsa daha çok statü farkını anlatır. Örneğin aynı kurumdaki müdürle hizmetli arasındaki sosyal mesafe fazladır.

Aşağıdakilerden hangisi sosyal mesafe ile ilgili değildir?

4.

Birbirinden ayrı iki tepede yaşayan iki köy halkı, eğer birbirleri ile hiç görüşmemişlerse, bunlar arasında herhangi bir toplumsal ilişki de kurulmamıştır.

Burada söz edilen köyler arasında toplumsal ilişkinin olmamasının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) En az iki insanın olmaması

A) Eğitim durumu

B) Gelir düzeyi

B) Birbirlerinden haberdar olmamaları

C) Statü farklılığı

D) Cinsiyet

C) Belli bir süre devam etmesi

D) İlişkiye ortak bir anlamın verilmemesi

E) Bir insanla bir grup arasında olmaması

5.

Toplum içinde yaşayan birey her istediği davranışı her yerde gerçekleştiremez.

E) Prestij

2.

Almanya gelişmiş, Türkiye gelişmekte olan, Etyopya ise az gelişmiş ülkelere örnektir.

Toplumların bu şekilde sınıflandırılmasındaki ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?

Aşağıdakilerden hangisi toplumun birey üzerine baskı yapması ile ilgili bir kavram değildir?

A) Toplumsal değer

A) Ekonomik gelişmişlik düzeyi

B) Toplumsal norm

B) Eğitim düzeyi

C) Toplumsal hareketlilik

C) Nüfus

D) Toplumsal kontrol

D) Siyasi rejimin niteliği

E) Resmi norm

E) Doğa koşulları

6.

Toplumsal sınıfın, yapı üzerindeki etkisi kaçınılmazdır. Çünkü, sınıfsal ortam hem bireylerin davranışlarını hem de fikir ve düşüncelerini etkilemektedir. Birey hangi sınıfa aitse, bu yapının verdiği düşüncenin, giyim, kuşam, nezaket, hatta politik tutumların etkisinde kalıp bunlara özgü davranışlar sergilemektedir.

Parçadan, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Burada verilen köy ve kent sınıflamasında aşağıdaki-

A) Her toplumda toplumsal sınıflar bulunur.

lerden hangisi ölçüt alınmaktadır?

B) İnsanlar belirli davranışları toplumsal yapıdaki yerlerine bağlı olarak öğrenirler.

C) Gelişmiş toplumlarda edinilmiş statülerin sayısı fazladır.

D) Toplumsal sınıfların belirlenmesinde genellikle gelir düzeyi, eğitim ve meslek kullanılır.

E) Bazı toplumlarda tabakalar arasında geçiş yapmak zordur.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

8

3.

Köylerde tarımsal, kentlerde ise endüstri etkinlikleri bulunmaktadır.

A) Nüfus yoğunluğu

B) Eğitim düzeyi

C) Ekonomik etkinliğin türü

D) Toplumsal değerlere bağlılık

E) Toplumsal ilişki biçimleri

ünite

ÜNİTE TESTİ

TOPLUMSAL YAPI 7.

“Aşağı yukarı aynı ekonomik güce sahip olan, yaşam tarzları birbirine uyan, aynı kültürü ve terbiyeyi almış bulunan, ekonomik çıkarları ortak olan” fertlerin oluşturduğu bütüne ne ad verilir?

A) Toplumsal sınıf

B) Toplumsal grup

C) Toplumsal azınlık

D) Toplumsal hareketlilik

E) Toplumsal rol

8.

Hindistan’da farklı kastların göreli statüsü bazen yeniden değerlendirilir. Böylece bütün kastlardaki kimselerin saygınlık bakımından yukarı ve aşağı doğru hareketlliği sağlanmış olur.

Bu örneğe dayanarak “toplumsal hareketlilik” ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Kentte çalışanların statüleri daha fazla artmaktadır.

B) Bazı toplumlarda toplumsal hareketlilik bireysel değil, grupça gerçekleşmektedir.

C) Açık sınıf tabakalaşmasında toplumsal hareketlilik, gruplar halinde gerçekleşir.

D) Yatay hareketlilikte bireyin toplumsal statüsü aşağıda ya da yukarıya doğru değişmektedir.

ÜNİTE TESTİ

10. Ticaret ve hizmet gibi ekonomik etkinliklerin yoğun olduğu,

kalabalık nüfusa sahip büyük yerleşim birimleri kentleri; genellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşan az nüfuslu yerleşim yerleri ise köyleri oluşturur.

Buna göre, köy ve kentlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Köylerde biz, kentlerde ben bilinci olduğu

B) Köylerin küçük, kentlerin büyük yerleşim birimleri olduğu

C) Köylerin ekonomilerinin kentlere göre kapalı ve sınırlı olduğu

D) Kentlerde köylere göre doğurganlığın fazla olduğu

E) Köylerde geleneklere bağlılığın kentlerde yaşayanlardan fazla olduğu

Yıldızlı Soru 3 Çok zengin ya da çok fakir insanları n fazla olduğu toplumlar dengesiz olarak kabul edilm ektedir. Buna göre, aşağıdakilerden han gisi istenen bir tabakalaşma piramidini gösterir? ��

��

��

E) Gelişmiş toplumlarda yatay hareketlilik daha sık görülür.

��

��

��

��

��

��

��

3

3

��

��

9.

Toplumda üretim biçiminin değişmesi, diğer toplumsal ögeleri de değişmeye zorlar. Örneğin yel değirmeni feodal bir toplumu, elektrikli değirmen sanayileşmiş bir toplumu belirtir. Yeni bir üretim biçimi yeni bir üretim ilişkisini gerektirir, yeni üretim ilişkisi de yeni bir toplum biçimidir.


A) Toplumsal yapıda bir ögenin değişmesi diğer ögelerin de değişmesine yol açar.

B) Toplumsal değişmede demografik etmenin rolü büyüktür.

Bu parçada sözü edilen iş adamı için aşağıdakilerden hangisinin değiştiği söylenemez?

A) Sosyal statüsünün

C) Her toplumsal değişmenin süreklilik göstermesi gerekir.

B) Sosyal sınıfının

D) Toplumsal yapının ögelerinin değişim hızı birbirinden farklıdır.

C) Sosyal rollerinin

D) Sosyal saygınlığının

E) Toplumsal yapının bazı ögeleri değişime dirençlidir.

E) Sosyal değerlerinin

9

11. Yurt dışında işçi olarak çalışan biri, yurda dönüş yaptıktan sonra bütün tasarrufuyla yatırım yapmış, bir süre sonra ülkede saygın iş adamları arasına girmeyi başarmıştır.

TOPLUMSAL YAPI

1.

Aşağıdakilerden hangisi kentleşme ile ortaya çıkan bir durum değildir?

A) Hoşgörünün yaygınlaşması

B) Eğitim düzeyinin yükselmesi

C) Dikey hareketliliğin artması

2.

4.

Millet ne bir ırk birliği ne bir ekonomi veya dil birliğidir. Millet, uzun zaman bir arada bulunan insanların ortaklaşa yaşadıkları acı, tatlı anılar, zaferler, ortak örf, adet ve geleneklerle meydana gelen bir birliktir.

Buna göre, bir insan topluluğunun millet niteliği kazanması aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

D) Yazısız normların etkili olması

A) Aynı dili konuşmalarına

E) Farklılaşmanın artması

B) Aynı doğa koşullarında yaşamalarına

C) Ekonomik iş birliği içinde olmalarına

D) Aynı eğitimi almalarına

E) Aynı duygu ve düşünceyi paylaşmalarına

5.

Bazı sosyologlara göre eşitsizlik, insanların kıt kaynaklara sahip olma isteklerinin sonucudur. Gruplar bu kıt kaynaklara sahip olmak için birbirleriyle yarışırlar. Bir grup, diğerinden daha fazla kaynağa sahip olursa eşitsizlik ortaya çıkar.

Bu görüşe dayanarak toplumsal tabakalaşmanın nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğitim düzeyindeki farklılıklar

B) Nüfusun bazı toplumlarda fazla olması

C) Mülkiyetin toplumdaki bireyler arasında eşit dağılmaması

D) İş bölümünün gereği gibi yapılmaması

E) Bazı insanların doğuştan asil olarak dünyaya gelmeleri

6.

Krallığın yıkılıp yerini demokrasinin aldığı birçok ülkede tahtta bulunan kral ve hanedan ülkeyi terk etmiştir. Herhangi bir ülkede bulunan rejimin, varlığına olanak vermediği siyasal savunucuları ve taraftarları ülkeyi terk etmek zorunda kalmışlardır.

Daha önce kentsel bölgelerde yaşayanlar için iş değiştirme veya başka endüstriyel yerlere daha iyi olanaklar için gitme doğal bir süreçtir. Ancak, bu tür bir coğrafi hareketlilik aile üyeleri arasındaki mevcut ilişkiyi etkilemiş, üyelerin birbiriyle olan görüşme ve birlikte olma sıklıkları giderek azalmıştır. Özellikle yakın akrabalar arasında oluşan bu tür uzaklıklar zamanla ailenin küçülmesine veya izole olmasına neden olmuştur.

Parçaya göre, aile yapılarının küçülmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal statüler


C) Toplumsal yapı

D) Toplumsal kurumlar

E) Toplumsal gelişme


4

3.

11 İleri teknolojinin göstergesi olan arabayı kullanan bir kişinin şalvar; at arabası kullanan bireyin takım elbise giymesini bekleyemeyiz. Toplumda feodal bir üretim biçimi varsa sözleşmeli işçilik, dinsel hukuk uygulanıyorsa laik eğitimden bahsedemeyiz.

Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?

A) Toplumsal yapıdaki maddi unsurlar manevi unsurlar ile etkileşim halindedir.

Bu parçaya göre, toplumsal hareketliliğin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

B) Toplumsal yapıdaki değişim önce manevi unsurlardan başlar.

A) Dini nedenler

C) Toplumsal kurumlar değişime açık değildir.

B) Ekonomik nedenler

D) Toplumsal yapıda uyumu bozan unsurlar değiştirilir.

C) Siyasal nedenler

E) Toplumsal kurumlar toplumsal yapının en önemli parçasıdırlar.

D) Ailevi nedenler

E) Turistik nedenler

ünite

ÜNİTE TESTİ

TOPLUMSAL YAPI 7.

• Din ve mezhep karşıtlıklarından doğan toplumsal pat-

sosyal tabakalaşma piramidinde tabakasının değişmesine dikey hareketlilik denir.

Aşağıdakilerden hangisi bir dikey hareketlilik değildir?

A) Bir işadamının işini ve servetini kaybetmesi

B) Bir polisin başkomiser olması

C) Bir seyyar satıcının dükkan açması

D) Bir müdürün genel müdür olması

E) Dokuma fabrikasında çalışan bir işçinin ayakkabı fabrikasında çalışmaya başlaması

• Farklı bölge veya ulustan olan kişilerin birleşmesinden

doğan evliliklerde, eşlerin birinin yerini yurdunu terk etmesi

Yukarıdaki örnekler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Toplumsal hareketlilik


C) Toplumsal sınıf

D) Toplumsal kategori

E) Toplumsal grup

ÜNİTE TESTİ

10. Ferdin

lamalar ve bunalımlar nedeniyle azınlıkta olan dinsel grupların yaşadıkları bölgeleri terk etmesi

4


Hindistan’daki kast sisteminin başlıca özelliği, belirli tabakalardaki üyeliğin bireylerin kendilerine verilmesi ve aynı geleneksel mesleğe sahip olmalarıdır. Doğuştan kazanılır ve değiştirilemez. Yaşamı boyunca bir kimsenin toplumsal durumunu kimse değiştiremez.

Parçada söz edilen kapalı tabakalaşma biçiminin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bireylerin eğitim seviyesinin düşük olması

B) Bireylerin yeteneklerinin birbirinden farklı olması

C) Toplumsal hareketliliğe izin verilmesi

D) Toplumun, doğuştan getirilen statülere göre şekillenmesi

E) Toplumdaki nüfusun sürekli artması

Tarımsal üretim biçiminden sana yi üretim biçimine geçişte kentleşme, kaçınılmaz bir toplu msal değişme olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden han gisi kentteki toplumsal yaşamın özelliklerinden biri değildir? A) Statüler ve rollerin sayısının artması B) İkincil ilişkilerin çoğalması

C)

Aile içi demokrasinin artması

D) E)

İş bölümünün çoğalması Gelenek ve göreneklerin yaptırım

ının artması

11

3

11. Kişinin

aynı tabaka içinde statüsünün değişmesi ya da coğrafi alanda kişinin yer değiştirmesi birer yatay hareketliliktir.

9.

Köy ve kent toplumlarının yaşam biçimleri birbirinden farklıdır.

Aşağıdakilerden hangisi kent yaşamının özelliklerinden biridir?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yatay hareketliliğe bir örnektir?

A) Gelenek ve göreneklerin denetiminin baskın olması

A) Bir işçinin sendika başkanı olması

B) Boşanmaların daha az olması

B) Bir öğretmenin milletvekili olması

C) Öğrenim düzeyinin düşük olması

C) Maliye Bakanı’nın, Milli Eğitim Bakanı olması

D) İş bölümü ve uzmanlaşmanın çok olması

D) Bir memurun belediye başkanı olması

E) İlişkilerin birincil olması

E) Köydeki bir işçinin şehirde işveren olması

1.

Tönnies, toplumları ilişki türlerine göre .................................... ve .................................... olarak ikiye ayırmıştır.

2.

......................................., halkının çoğunluğunun tarımsal etkinliklerde bulunduğu, ekonomik, toplumsal ve siyasal olanaklardan yeterli oranlarda yararlanılmadığı yerleşim birimidir.

3.

....................................... ekonomik yaşam, nüfus yoğunluğu ve yapısı, toplumsal ilişki biçimi, toplumsal hareketlilik, iş bölümü açısından köylerden oldukça farklı bir yapı gösterir.

4.

Köylerin itici, kentlerin çekici nedenlerinin olması köyden kentlere ....................................... artırmaktadır.

5.

....................................... sanayi ve teknolojinin gelişmiş olduğu, siyasal kararların alındığı, kültürel alanlarda en yeni uygulamaların yaşandığı merkezlerdir.

6.

Toprak, ekonomik yaşam, duygu, dil ve kültürel özellikler yönünden ortaklaşa niteliklere sahip en geniş insan topluluğuna ........ ............................... adı verilir.

7.

Toplum üyelerinin elde edilen gelir, siyasal güç, prestij, meslek, eğitim düzeyi gibi ölçütlere göre hiyerarşik olarak derecelendirilmesine ....................................... adı verilir.

8.

Köleci toplumlarda köle ve köle sahibi, feodal toplumlarda sarf ve derebeyi, kapitalist toplumlarda işçi ve burjuva birer ............. .......................... oluşturur.

9.

Toplumsal tabakalaşma piramitleri ..........................., ........................... ve ........................... tabakadan oluşur.

10. Toplumsal tabakalar arasında geçişin olanaksız olduğu sisteme ....................................... adı verilir. 11. Demokratik toplumlarda ....................................... sınıf tabakalaşması görülür. 12. Birey ya da grupların bir tabakadan başka bir tabakaya geçişine ....................................... adı verilir. 13. Bir işçinin bir fabrikadan başka bir fabrikaya geçmesi ....................................... örnektir.

Cevaplar 1. cemaat / cemiyet

6. millet

11. açık

2. Köy

7. toplumsal tabakalaşma

12. dikey hareketlilik

3. Kentler

8. toplumsal sınıf

13. yatay hareketliliğe

4. göçü

9. alt / orta / üst

5. Metropoller

10. kapalı tabakalaşma

ünite

12

D

Y

Tönnies, ortak iradenin egemen olduğu, grubun çıkarlarının önde geldiği, birincil ilişkilerin etkin

1.

olduğu gruplara cemiyet adını vermektedir. 2.

Toprağa yerleşme özellikle tarımsal faaliyetin başlamasıyla ortaya çıkmıştır.

3.

Toplumların gelişiminde önce kentler sonra köyler ortaya çıkmıştır.

4.

Kentlerde köylere göre toplumsal değişme daha hızlıdır.

5.

Kentte yoğun iş bölümü, özel ve resmi birçok kuruluş ve örgütlerin varlığı ikincil ilişkileri gerektirmektedir.

6.

Kentlerde köylere göre doğurganlılığın fazla olması, kentlerin nüfus artışının en önemli nedenidir.

7.

İşsizlik, gecekondulaşma, çevre kirliliği, kültürel çözülme kentleşmenin doğurduğu olumsuzluklardır.

8.

Vatan, soy, dil, din, ekonomi birliği milletin oluşumunu kolaylaştırmaktadır.

9.

Toplumsal sınıf ve toplumsal tabaka aynı durumu ifade etmektedir.

10.

Kapalı sınıf tabakalaşmasında, statülerin artması ya da azalması bireylerin yetenek ve başarılarına bağlıdır.

11.

Eğitim ve öğretim olanlarının artması dikey hareketliliği artırmıştır.

12.

Bir okul müdürünün başka bir okula müdür olarak atanması dikey hareketliliktir.

13.

Köyden kente göç eden insanlar, kentlileşmiş nüfusa ayak uyduramayabilirler.

13

Cevaplar

3

1. Y

2. D

3. Y

11. D

12. Y

13. D

4. D

5. D

6. Y

7. D

8. D

9. Y

10. Y

1.

Metropollerin özelliklerini yazınız.

2.

Toplumsal

yapının

unsurlarını

açıklayınız.

3.

Tönnies’in cemaat ve cemiyet sınıflandırmasını açıklayınız.

4.

Günümüzün köy ve kent toplumlarını karşılaştırınız.

5.

Milleti oluşturan unsurları yazınız.

ünite

14

6.

Toplumsal tabaka ve toplumsal sınıf kavramlarını açıklayınız.

7.

Gelişmiş ve az gelişmiş toplumların tabakalaşma piramitlerini çiziniz.

8.

Yarı kapalı tabakalaşma nedir? Örnek vererek açıklayınız.

9.

Yatay ve dikey hareketlilik nedir? Birer örnekle açıklayınız.

10. Türkiye’de köylerden kentlere gerçekleşen göçlerin nedenlerini yazınız.

3

15

4.

fasikül

M

EĞİŞ D L A S TOPLUM

E

İŞM L E G E EV

ÖĞRETEN TEST

1

ME

TOPLUMSAL DEĞİŞME VE GELİŞ 1.

Mezopotamya medeniyetinin doğmasında ve gelişmesinde Fırat ve Dicle nehirlerinin önemi büyüktür. Araştırmacı George Sarton bu nehirlerin ku-

Bitki örtüsü, iklim, doğal kaynaklar, top-

zeyinden bir yay çizerek buraya “bereket yayı” der. Mısır’ın Nil Nehrinin

rakların verimli olup olmaması toplumsal

etrafında yerleşmiş olması ve çevresinin çöl olması ise Mısır medeniyetini

yaşamı etkiler.

dış etkenlerden korumuştur.

Bu parçada toplumsal yaşamı etkileyen hangi faktörden söz edilmektedir?

A) Doğal çevre

B) Dinsel faktörler

C) Ekonomik ögeler

D) Nüfus yoğunluğu

E) Kültürel temas

Bilgisayar ve internet kullanımının art-

2.

• Otomobil, yeni suç şekillerini ortaya çıkarmış, buna bağlı olarak ada-

ması, yaşamı kolaylaştırdığı gibi birtakım

let örgütünün gözden geçirilmesine sigortacılık alanında yeni yöntem-

toplumsal sorunlara da yol açmıştır.

lerin aranmasına yol açmıştır. • Otomobil, mesafeleri kısaltmış böylece eskiden hiçbir değeri olmayan

arazi parçalarının değerlenmesine neden olabilmiştir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Yenilikler toplumsal sorunlar yaratabilir.

B) Yeniliğe açıklık bakımından toplumlar arasında fark vardır.

C) Teknolojik yenilikler toplumsal yaşamı değiştirir.

D) Yenilikler elverişli ortamlarda benimsenip yaygınlaşır.

E) Olumsuz tepkiler, yeniliklerin yaygınlaşmasını önler.

3.

Toplumların sosyal yapısında meydana gelen farklılaşmalara sosyal de-

11

2

lumsal değişme yavaştır.

ğişme denir. Sosyal değişme çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar.

Aşağıdakilerden hangisi sosyal değişmeyi kolaylaştıran bir faktör değildir?

A) Ekonomik büyümenin sağlanması

B) Nüfus artışı

C) Teknoloji kullanımının artması

D) Toplumsal yapının sürmesini isteyenlerin bulunması

E) Farklı kültürlerle kültür alışverişinin olması

ünite

Geleneklere bağlı olan toplumlarda top-

TOPLUMSAL DEĞİŞME VE GELİŞ

ME

4.

Toplumsal çözülme; toplumu birleştiren gelenek, görenek, dil vb. unsurların işlevlerini yitirmesidir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumsal çözülmenin olduğu toplumlarda görülmez?

A) Ulus bilincinin azalması

B) Toplumsal normlara bağlılığın artması

C) Toplumsal bütünleşmenin zayıflaması

D) Toplumsal kurumların işlevini yitirmesi

E) Toplumsal dayanışmanın bozulması

5.

Devlet Planlama Teşkilatı 1960’tan bu yana toplumsal değişme projeleri hazırlayıp hükümetin uygulamasına sunar.

Parçadaki açıklama toplumsal değişme türlerinden hangisine örnektir?

A) Ekonomik yolla değişme

B) Demokratik planlı değişme

C) Baskı yoluyla değiştirme

D) İhtilal yoluyla değişme

E) Serbest toplumsal değişme

6.

• Belirli bir alanda çok sayıda ögede kaydedilen olumlu aşamalardır.

• Toplumsal kurumların büyük kısmının işlevini yerine getiremediği toplumlarda köklü ve kapsamlı olarak çağın gereklerine göre değişimi sağlamaktır.

Burada tanımlanan kavramlar sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) İhtilal – Evrim

B) Evrim – İlerleme

C) İlerleme – Gelişme

D) Gelişme – İnkılap

4

ÖĞRETEN TEST

Toplumsal çözülme bir toplumda istenmeyen bir durumdur. Toplumsal çözülmenin olduğu toplumlarda kurallara kayıtsızlık artar.

Demokratik toplumlar, toplumsal değişimi bir plan dahilinde gerçekleştirirler.

Toplumsal değişme bir yön belirtmez. Değişim sürekli ilerleme biçiminde olmayabilir.

3

E) İnkılap – İhtilal

7.

• İş bölümü yetersizliği

• Ulusal birlik bilincinin zayıflaması

• Demokratikleşme ortamının bozulması

Bu etkenlerin yol açabileceği sosyolojik olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal bütünleşme

B) Toplumsal ilerleme

C) Toplumsal büyüme

D) Toplumsal sapma

1

Ekonomik, siyasal ve değerler sisteminin

E) Toplumsal çözülme

bozulması toplumların yıkılmasına neden olur.

ÜNİTE TESTİ

1

ME


1.

Sosyal değişme, toplumun yapısını oluşturan nüfusun niteliğinde ve niceliğinde, sosyal tabakalaşma ve yerleşme şekillerinde görülen bir farklılaşmadır. Sosyal değişmenin olmadığı bir insan topluluğu düşünmek mümkün değildir. Bütün insan toplulukları için sosyal değişme kaçınılmazdır.


A) Sosyal değişme büyük bunalımlara yol açmadan aşama aşama gerçekleştirilmelidir.

B) Sosyal değişme insan toplulukları için zorunludur.

C) Sosyal değişme geleneksel değerleri ortadan kaldırır.

D) Sosyal değişme sosyal gelişmeyi beraberinde getirir.

E) Sosyal değişme toplumun gereksinimlerini karşılar.

2.

Bir bölgenin sanayileşme oranı, üretim miktarı, alt yapı olanakları ve ulaşım durumu sosyal hayatın gelişmesini etkileyen temel faktörlerdendir.

Parçada toplumsal değişmeyi etkileyen hangi faktör vurgulanmaktadır?

A) Demografi

C) Ekonomik yapı

FELSEFE SOSYOLOJİ

4.

Toplum, zaman içinde bir gelişimdir; mantıktaki bir yargı değildir. Geçmişe ait yerleşik kalıplar, kapıdan kovulsa pencereden içeri girer. Sorunun çözümüne ilişkin temel adım, içinde yaşadığımız dünyada ne gibi girişimlerle yoksulluğu ve adaletsizliği azaltabileceğimizi göstermektir.

Düşünür bu görüşleriyle aşağıdakilerden hangisini gerekli görmektedir?

A) Müdahale yoluyla değiştirmeyi

B) Gelenekleri korumayı

C) Nüfus yoğunluğunun artmasını

D) Köyden kentlere gerçekleşen göçleri

E) Tek tip insan modeli oluşturmayı

5.

Ülkemizde 1960 tarihinde Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ile toplumsal değişme projelerinin üretilmesi, kurumsal ve bireysel bir düzeyde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. DPT kalkınma planları hazırlayarak kalkınmaya uygun olan projelerin ya da yatırımların toplum yararının gerektirdiği önceliklerle yönetilmesi görevini de üstlenmiştir.

Bu parçada toplumsal değişme tiplerinden hangisinden söz edilmektedir?

A) Yabancı ülkelerin baskısıyla değişme

B) Kendiliğinden serbest değişme

C) Baskı yoluyla değiştirme

D) Evrim sürecinde değişme

E) Demokratik planlı değiştirme

6.

Bir toplumdaki normlar, değerler, kurallar toplumsal değişme ile birlikte zaman içinde değişir. Ancak bazen bir normun yürürlükten kalkması, yeni normun benimsenmesi süreci hemen gerçekleşmez. Bu da toplumsal düzensizliklere yol açar.

B) Kültür D) Fiziki çevre

E) Doğa olayları

11

3.

Doğanın yasalarını bulmaya çalışan insan, bilimleri ve teknolojiyi üretmiştir. İnsanın doğayı kendine göre değiştirme mücadelesinde bilim maddi bir güce dönüşmüştür. Teknoloji, insanın yaşadığı doğal çevreyi kendi ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmesini sağlamıştır.

Bu parçaya göre bilim ve teknoloji aşağıdakilerden hangisini sağlamıştır?

Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Doğaya egemen olunmasını

A) Yabancılaşma

B) Nüfus artış hızının yavaşlamasını

B) Toplumsal ilerleme

C) Çevre bilincinin oluşmasını

C) Toplumsal gelişme

D) Kültürel farkların artmasını

D) Anomi

E) Yönetim biçimlerinin değişmesini

E) İsyan

ünite

4


ME

7.

Bir ülkede sanat yapılan ortamların sanata elverişli hale getirilmesi, sanattaki bir ilerlemedir. Bu ilerlemeye bağlı olarak aynı ülkedeki sanat eğitiminde ve sanattaki başarılarda da aynı şekilde ilerlemeler oluyorsa bu durumda sanatta toplumsal gelişmeden söz edilir.

1

ÜNİTE TESTİ

10. Nüfus

artış hızının çok yavaş olması, toplumun ortadan kalkmasına neden olduğu gibi, aşırı nüfus artışı da kaynak tüketimini hızlandırarak doğal kaynakların tükenmesine ya da açlığa neden olabilir.

Buna göre, toplumsal gelişme hakkında aşağıdakilerden hangisi doğru bir açıklamadır?

Parçada nüfus hareketlerinin neye yol açacağından söz edilmektedir?

A) Toplumsal değişmeye

A) Toplumsal değişmenin olumlu sonuçlar vermesi

B) Kültürel farklılığa

B) İlerlemenin birden fazla alana yayılması

C) Toplumsal çözülmeye

C) Toplumsal ilerlemenin tepkiyle karşılanmaması

D) Toplumsal bütünleşmeye

D) Bir alandaki başarının artması

E) Kültürel gerilemeye

E) Toplumsal değişmenin bazı kurumlarda görülmesi


“Efendiler, uygarlık yolunda başarı yeniliklere bağlıdır. Sosyal hayatta, ekonomik hayatta ilim ve fen sahasında başarılı olmak için tek yükselme ve ilerleme yolu budur.”

Atatürk, bu sözüyle ulusların kalkınmasında aşağıdakilerden hangisini gerekli görmektir?

A) Yeniliklere ve değişimlere açık olmayı

B) Ekonomiyi ön plana almayı

C) Kültürel birikimi olduğu gibi korumayı

D) Aydınların görüşlerine önem vermeyi

E) Deneyimli insanları iş başına getirmeyi

Toplumsal değişmeler karmaşık oldukları için, bu karmaşıklığın aydınlatılabilmesi, deği şme olayına çok yönlü ve farklı açılardan bakılmasını gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla toplumsal değişmeyi etkileyen en önemli unsurlardan birisi de demografi faktö rüdür. Buna göre aşağıdakilerden han gisi toplumsal değişmeyi etkileyen demografik ögelerd en biri değildir? A) Nüfusun cinsiyetine göre dağı lımı B) Nüfus yoğunluğu

C) D) E)

Nüfusun genç ya da yaşlı olması Nüfus artış hızı

Nüfusun sabit kalması

5

9.

4

Seçim sistemindeki eksikliklerin giderilmesi toplumsal ilerlemedir. Tüm hukuk sisteminin ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlenmesi toplumsal gelişmedir.

11. Değişmenin olmadığı hiçbir toplumsal kurumdan, ilişkiden, değer ve normdan söz edilemez.

Bu cümlede belirtilen durum aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?

A) Değişim bazen tabandan bazen tavandan gelen isteklerle gerçekleşir.

B) Sosyal yapıdaki değişmeler her zaman aynı hızda gerçekleşir.

Buna göre, toplumsal gelişme ve ilerleme için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) İlerleme gelişmeden daha kapsamlıdır.

B) İlerleme ve gelişme aynı şeydir.

C) Gelişme olmazsa ilerleme de olmaz.

C) Her toplumda az ya da çok bir değişim vardır.

D) İlerleme tek unsurda, gelişme kurumun tümünde görülür.

D) Sosyal değişme hızını geleneksel yapı etkiler.

E) İlerleme genel, gelişme özeldir.

E) Değişim toplumlar tarafından istenilen bir durumu yansıtır.

ÜNİTE TESTİ

2

ME


1.

Her toplumsal kurum zamanla değişir. Bu durum toplumdaki genel değişmenin zorunlu sonucudur. Hiçbir toplum statik değildir.

Aşağıdakilerden hangisi gelişmiş ülkelerde toplumsal değişmenin aile kurumunda yol açtığı bir değişiklik değildir?

A) Kadınla erkeğin eşit haklara sahip olması

B) Çok eşliliğin giderek ortadan kalkması

C) Ailenin küçülmesi

D) Yakın akraba evliliklerinin azalması

E) Boşanmaların ortadan kalkması

4.

Kurumlar arasında ilişki vardır. Yönetimdeki kriz ekonomik krize, bu da aile geçimsizliklerine, boşanmalara neden olabilmektedir.


A) Hızlı değişen toplumsal kurumlar bunalımlara neden olabilir.

B) Bir toplumsal kurumdaki değişme diğer toplumsal kurumları da etkiler.

C) Toplumsal kurumların önem dereceleri birbirinden farklıdır.

D) Toplumsal yapı karmaşıklaştıkça toplumsal kurumlara

2.

Bir ülkedeki eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel hizmetlerden faydalanan insanların sayısı artınca sınıflar arası farklılıklar da azalır.

Burada toplumsal gelişmenin hangi unsuru vurgulanmıştır?

A) Ekonomik büyüme

B) Toplumsal bütünleşme

C) Orta tabaka genişlemesi

D) Fiziki çevre

E) Bilim ve teknoloji


E) Toplumsal kurumlar zaman içinde değişir.

5.

Türk Milli Futbol takımının dünya çapında başarılara imza atması spor alanında ilerlemeye; ekonomik, toplumsal ve kültürel alanların bütününde gerçekleşen olumlu değişme, gelişmeye örnektir.

Gelişmenin ilerlemeden farklı yönü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal ihtiyaçları karşılaması

B) Çeşitli alanlarda değişmeye yol açması

C) Önceki durumlardan farklı bir değişme olması

D) Değişmenin uzun süre olması

E) Belirli bir zaman diliminde gerçekleşmesi

6.

Demokratik yönetim biçimiyle kadınlar da eğitim hakkından faydalanabilmiştir. Bu durum kadının statüsünde büyük değişmelere neden olmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi kadının statüsündeki değişmeyi gösteren bir kanıt olabilir?

A) Yasal yönden kadınların eşit hak ve ödevlere sahip olması

11

3.

Bir toplumda gereksinimlerin karşılanma düzeyinin artma ve azalmasına göre “toplumsal ilerleme” veya “gerileme”den söz edilebilir. Her ikisini kapsayan kavram ise “toplumsal değişme”dir.

Buna göre değişme kavramı, toplumsal yapının incelenmesinde aşağıdakilerden hangisinin önemini belirtmektedir?

A) Her toplumun değişim geçirdiğini

B) Toplumların değişim hızının aynı olmadığını

C) Toplumsal değişmenin yön belirtmeyen nesnel bir ifade olduğunu

B) Bütün toplumlarda evlenme biçiminin toplumsal kurallara göre yapılması

C) Toplumlarda kadın-erkek nüfusunun eşit oranda olması

D) Kadının çocuk yetiştirme görevinin devam etmesi

E) Kadın ve erkek arasında cinsiyete dayalı iş bölümü yapılması

D) Toplumun değişmesini destekleyen unsurların çok sayıda olduğunu

E) Değişmenin kaçınılmaz bir zorunluluk olduğunu

ünite

daha çok gereksinim duyulur.


ME

7.

Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle suç oranlarında bir hayli artış gözlenmiştir. Bilgisayarın icadından sonra yeni suç şekilleri ortaya çıkmış, bu tür suçlar hukuk yapılanmasının gözden geçirilmesine ve yeni yasaların oluşturulmasına neden olmuştur.


A) Toplumsal değişme toplum bütünlüğünü etkiler.

B) Teknolojideki değişim hukuk kurallarında yeni düzenlemeleri zorunlu kılar.

C) Hukuk, teknolojiye göre daha hızlı değişir.

D) Değişmenin hızı toplumlarda aynı değildir.

E) Ekonomik faktörler hukuksal değişimi hızlandırır.

2

ÜNİTE TESTİ

10. Avcılık ve hayvancılıkla uğraşan toplumlar bu faaliyetleri

sırasında başka bir toplumun üyeleriyle ticaret amacıyla karşı karşıya gelebilir ve temas kurabilirler. Bu temaslar sonucu iki grubun üyeleri arasında evlilikler olabilir. Böylece farklı iki kültürün üyeleri diğerlerinden, hayatta kalmanın ve yaşamlarını sürdürmenin daha değişik yollarını öğrenirler.

Parçada, toplumsal değişmeyi hızlandıran hangi faktörden söz edilmektedir?

A) Kültürel temas

B) Teknoloji

C) İstila

D) Nüfus hareketleri

E) Keşif ve icatlar


Zonguldak ilinde kömür madeninin bulunmasından sonra sanayileşmede önemli adımlar atılmıştır. İstihdam oranının artması bölge halkının ekonomik yaşamına olumlu katkı sağlamıştır.

Bu durum sosyal değişmeyi etkileyen hangi faktörle açıklanır?

A) Demografi

B) Kültür

C) Fiziki çevre

D) Bilim

Burada açıklanan kuram aşağıdak ilerden hangisidir? A) Yapısal-fonksiyonel yaklaşım B) Evrimci yaklaşım

E) Kitle iletişim araçları

C) Diyalektik yaklaşım

Toplumlar doğar, büyür, gelişir ve ölür. İbn-i Haldun’a göre toplumlar göçebe toplumdan yerleşik topluma doğru gelişme gösterir. Göçebe toplu m biçimi kırsal, yerleşik toplum biçimi kentsel özellik göst erir. Her iki biçimde de, toplumsal ögelerin uyumlu çalış ması gözlenir.

D) Organizmacı yaklaşım E) Çatışmacı yaklaşım

7

4

9.

Cumhuriyetin kuruluşundan sonra yapılan inkılaplar ileri yönde değişmeyi ifade eder. Bu inkılaplar kurumları daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik, düzeltme ve iyileştirmeyi içerir.

Buna göre, inkılaplar için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Gözlenebilen bir süreç olduğu

B) Toplumun tamamını ilgilendirdiği

C) Tüm kurumlarda değişimin yapıldığı

11. Buluşlar, yeni teknolojilerin icadı, bilgi birikiminin artması

gibi toplumsal değişmeye ivme katan unsurlar olduğu gibi toplumsal değişmeyi engelleyici etkilere sahip unsurlar da olabilir.

Aşağıdakilerden hangisinin toplumsal değişmeyi kolaylaştırdığı söylenebilir?

A) Coğrafi koşulların etkileşimi güçleştirmesi

B) Ekonominin tarıma dayalı olması

C) Köylerde yaşayanların kentlerde yaşayanlara göre fazla olması

D) Yeniyi arayan ve ilerici bir yönde gerçekleştiği

D) Aile ve din kurumunun güçlü olması

E) Kurumları rekabet eder hale getirdiği

E) Teknoloji kullanımının yaygınlaşması

1.

Gelişmişliğin önemli göstergelerinden biri orta sınıflaşmadır. Orta sınıf toplumlarda bir denge ögesidir, toplumsal düzenin önemli savunucusudur.

4.

Sosyal değişme toplumdaki bireyler arasında, gruplar arasındaki toplum ile doğa arasındaki ilişkilerdeki farklılaşmaları ifade etmektedir.

Ekonomik refaha ulaşmış bir toplumda orta sınıf için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi sosyal değişme ile ilgili doğru bir yargı değildir?

A) Toplumsal değerlere bağlılığı yüksektir.

B) Orta sınıf ve alt sınıflar birbirine yakındır.

A) Değişme bir toplum içinden gelebileceği gibi dıştan bir zorlamayla da gerçekleşebilir.

C) Yüksek dereceli memurları kapsar.

B) Değişim, toplumsal yapıyla uyumlu olmalıdır.

D) Sınıfa sonradan dahil olanlar vardır.

C) Değişimin yönü her zaman ilerleme ve gelişme şeklinde gerçekleşir.

E) Orta sınıf kalabalık ve güçlüdür.

D) Kurumların değişim hızı aynı değildir.

E) Bir kurumdaki değişme diğer kurumları da değişime zorlar.

5.

Telefon 19. yüzyılda icat edilmesine karşın günlük yaşa-

2.

Bir toplumda yaşanan değişmeler olumlu olabileceği gibi olumsuz da olabilir. Örneğin, toplumsal çözülmenin yaşandığı toplumlarda görülen değişmeler sorun niteliğindedir.

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal çözülmenin yarattığı bir sorun olamaz?

A) Çıkar ilişkilerinin yaygınlaşması

B) Hizmet üretiminin artması

C) Toplumsal çelişkilerin çoğalması

D) Kültürel değerlere bağlılığın azalması

E) Politik çatışmaların yoğunlaşması


3

ME


11

3.

Toplumsal çözülme, toplumdaki üyelerin toplumsal değerlere, normlara, kurumlara ya da denetim biçimlerine uyumlarını yitirmeleri sonucu toplum yaşamının çıkmaza girmesidir.

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal çözülmeye neden olan bir etkendir?

A) İş bölümünün toplumsal dayanışma ve birliği olumsuz etkileyen yetersiz dağılımı

B) Kişi başına düşen milli gelir oranının yüksek olması

C) Vatandaşlık ve insan haklarının tüm kurumlarda yaygınlaşması

mın bir parçası olması seri üretim, santraller ve alt yapı gibi faktörlerin gelişmesiyle 20. yüzyılın sonunda olmuştur.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Yenilikler, başka yeniliklere de zemin hazırlar.

B) Yenilikler, toplumsal etkileşimi hızlandırır.

C) Yenilikler, yeni sorunların çıkmasına yol açar.

D) İcatlar her toplumda hızla yayılır.

E) İcatlar, uygun ortamda gelişip yaygınlaşır.

6.

“Büyük yerleşim merkezlerinin kurulmasıyla komşuluk ilişkilerinin zayıflaması, kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla kültürel etkileşimin artması” gibi toplum hayatındaki değişimler aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Kültürel yapının değişmeye karşı dirençli olduğunun

B) Teknolojinin olumsuz sonuçlarının olduğunun

C) Toplumlar arası farklılığın kültüre bağlı olduğunun

D) Toplum üyelerinin eğitimlerine uygun mesleklerde çalışmaları

D) Toplumu meydana getiren unsurların birbirinden bağımsız olmadığının

E) Zorunlu eğitim süresinin uzun olması

E) Toplumsal değişmenin her toplumda görüldüğünün

ünite

ÜNİTE TESTİ


ME

3

ÜNİTE TESTİ

7.

Toplumsal değişme, bazen işlevini yitiren toplumsal yapıya özgü unsurların ortadan kaldırılması şeklinde gerçekleşebilir.

10. Aile ve din alanındaki değişmeler çok uzun süreyi kapsar

Aşağıdakilerden hangisi bu yargıya uygun bir değişimdir?


A) Makineleşme sonucu işsizliğin arttığı kırsal kesimden kentlere göçün başlaması

A) Toplumsal kurumların değişim hızı birbirinden farklıdır.

B) Devletin ihtiyaç duyduğu zaman uygun personeli karşılayacak kurslar açması

B) Değişim ilerici ve yenilikçi bir işleve sahiptir.

C) Çekirdek ailenin yaygınlaşmasıyla ailenin dayanışma işlevini toplumsal güvenlik kurumlarına bırakmaması

C) Değişme olumlu ya da olumsuz yön belirtmeyen nesnel bir kavramdır.

D) Eğitimdeki sorunları gidermek için yeni yasaların çıkarılması

D) Her toplumda farklı bir toplumsal kurum önem kazanır.

E) Örfi hukuktan çağdaş yazılı hukuka geçiş sonucu bazı geleneklerin kaybolması

E) Toplumsal kurumların değişme hızı her toplumda farklıdır.

8.

ve yavaş gerçekleşir. Fakat ekonomi alanında özellikle teknoloji alanındaki değişmeler hızlı gerçekleşmektedir.

Yıldızlı Soru 3 Gemicilik ve denizciliğe ilişkin buluşlar, kıta içlerinde ortaya çıkmaz. Hayvancılık da evcilleştirilmeye elverişli hayvanların bulunmadığı yerlerde görülmez.

Bu görüşe dayanarak aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) Doğa koşulları değişmese de toplumlar zamanla değişir.

B) İklim değiştikçe toplumsal yapı da değişir.

C) Doğa koşulları toplumsal değişmeyi yönlendirir.

D) Doğa koşulları teknoloji karşısında etkisiz hale gelmiştir.

E) Toplumsal yapı, yeni buluşlardan etkilenir.

Toplumdaki sosyal gruplar, kurumlar ve sınıflar arası tamamlanmaya sosyal bütünleşme denir. Bu tamamlama sonucu sosyal yapının çeşitli parç aları arasında uyum sağlanır. Buna bağlı olarak endüstri toplumlarında insanlar sosyal bütünleşmeye daha çok ihtiyaç duymaktadır. Endüstri toplumlarında insanlar ın sosyal bütünleşmeye daha çok gereksinim duy masının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Nüfus artış hızının yavaşlam ası B) Orta tabakadaki nüfusun sayı sının artması C) Hızlı bir kentleşmenin gözlenm esi D) Uzmanlaşma ve iş bölümün ün insanları birbirine bağımlı kılması E) Ticari ortaklıkların kurulması

9

9.

4

Toplumsal kuralların gücünün azaldığı, bireylerin davranışlarıyla değer yargıları arasındaki uyumun bozulduğu ve toplumsal dayanışmanın zayıfladığı toplumlarda “kuralsızlık (anomi)” yaygındır. Bu durumun devam etmesi sosyal çözülmeye yol açar.

11. “Toplumu meydana getiren kurumlarda ve toplumsal yapı-

da var olan bir durumdan yeni bir duruma geçişi, meydana gelen farklılıkları” ifade eden durum aşağıdakilerden hangisidir?

Buna göre, sosyal çözülmenin yaşandığı toplumlarda aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenmez?

A) Yönetime güvenin sarsılması

A) Toplumsal bütünleşme

B) Kurallara kayıtsızlığın oluşması

B) Toplumsal değişme

C) Sosyal değerlere bağlılığın azalması

C) Toplumsal çözülme

D) Birincil ilişkilerin yaygınlaşması

D) İhtilal

E) Görüş ayrılıklarının artması

E) Toplumsal ilerleme

1.

4

ME


Tarımda makineleşme, tarımsal nüfusun bir kısmının kentlere akmasına neden olmuştur. Bu ise sanayinin ihtiyaç duyduğu iş gücünü karşılamanın yanında gecekondulaşma gibi bir kısım olguları da ortaya çıkarmıştır.


A) Toplumsal değişme kırsaldan kentlere doğru gerçekleşmelidir.

B) Toplumsal değişme gelişmiş toplumlarda gözlenir.

C) Toplumsal değişme her zaman istenen yönde olmayabilir.

D) Serbest toplumsal değişme kültürel gecikmeye yol açabilir.

E) Toplumsal değişme toplumsal gelişmeyi beraberinde getirir.

2.

Küçülen dünyamızın, ülkeleri ve insanlığı sadece eğitimde değil, politika, ekonomi ve insani ilişkilerde de ortak yönelimler içerisine sokacağı, ileriki on yıllar içerisinde kaçınılmazdır. Doğayı korumak, insanlığı korumak, barışı korumak için bu gereklidir. Çünkü savaşlar, doğanın baltalanması artık doğrudan bütün dünyamızı ve tek dünya içinde varlığını sürdüren insanoğlunun varlığını tehdit eder hâle elmiştir. Bu parçada sözü edilen durumun gerçekleşmesi aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir? A) Nüfus artışının kontrol altına alınmasını

10

3.

yüzden iyilik, kötülük gibi herhangi bir değer yargısı taşımaz. Buna karşılık örneğin toplumsal gelişme ya da ilerleme gibi terimler ya değer yargısı taşırlar ya da belli bir ölçüte göre ve belli bir hedefe doğru olan değişmeyi belirtirler.

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) İlerleme ve gelişme öznel kavramlardır.

B) Toplumsal değişme toplumun istediği yönde olabileceği gibi istenmeyen yönde de olabilir.

C) Gelişme ve ilerleme birer toplumsal değişmedir.

D) Toplumsal değişme değer yargısı taşımayan nesnel bir kavramdır.

E) Toplumsal değişme gelişmiş toplumlarda gözlenir.

5.

Bir motorun parçaları yalnız başına bir anlam taşımaz. Ancak bir etkileşim içinde ayrı ayrı görevleri yerine getirdiklerinde işe yararlar. Toplumdaki kişiler de bulundukları mevkilere göre farklı görevleri yerine getirirler. Bu görevler karşılıklı olarak birbirlerini etkiler. Bu etkileşim, insanların toplum içinde birbirlerini tamamlamalarına yol açar.

Bu parçada sözü edilen süreç aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Fonksiyonel (işlevsel) bütünleşme


D) Dünyanın yaşanabilir kılınmasını


E) Yönetimlerin demokratikleşmesini

D) Toplumsal çözülme

E) Toplumsal sapma

6.

Sanayi devrimi buluşlara dayalı olarak teknik ilerlemele-

C) Toplumsal değişimin hızının azaltılmasını

11

Toplumsal değişme bilimsel ve nesnel bir kavramdır. Bu

B) Kültürel farklılıkların yok edilmesini

FELSEFE SOSYOLOJİ

4.

Sosyal değişim kendisinden uzak durmanın, onu ikna etmenin ya da ona direnmenin mümkün olmadığı bir süreçtir. Ancak değişimin hızı ve yaşanma biçimi topluma ve koşullara göre farklılaşabilir. Değişim toplumda müdahale yoluyla olabileceği gibi, herhangi bir zorlama olmaksızın kültürler arası etkileşimin yol açtığı doğal bir süreçte de gerçekleşebilir.

rin olanaklarıyla sağlanmış olan makineleşme düzeninin, geniş çaplı sermaye birikimlerinin de desteğiyle büyük bir üretim mekanizmasına dönüşümünü ifade eder. Bu dönüşüm, üretimi artırırken tarihin akışını hızlandırmış, yaşam


biçimlerini değiştirmiş, yeni düşünceler, yeni duyuş ve se-

A) Hızlı toplumsal değişimler toplumda bunalımlara yol açabilir.

miştir.

B) Toplumsal değişme bir zorunluluktur.

C) Gelişmiş toplumlarda değişim daha hızlı gerçekleşir.

D) Toplumun bir alanındaki değişme diğer alanlarında da değişime yol açar.

E) Kültürel temas toplumsal değişimi hızlandırır.

ziş biçimleri buna bağlı olarak yeni sanat anlayışları getir-

Bu parçada toplumsal değişimi etkileyen hangi faktörden söz edilmektedir?

A) Kültür

B) Nüfus

C) Fikir akımları

D) Ekonomik olaylar

E) Coğrafi koşullar

ünite

ÜNİTE TESTİ


ME

7.

10. Toplum bireylerinin kültürel değerlere bağlılığının azalması

getirilmesi, sanat teknolojisinde bir ilerlemedir. Bu geliş-

sonucunda toplumsal bütünlüğün, dayanışmanın ve kültür

meye bağlı olarak da aynı ülkede sanat eğitiminde ve

unsurları arasındaki koordinasyonun zayıflamasıdır.

toplumsal bir gelişmeden söz edilir. Buna göre toplumsal gelişme için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) İstenmeyen yönde bir değişme olduğu

B) Sadece bir alanda ilerleme olduğu

C) Her toplumda görüldüğü

D) Toplumsal çözülmeye yol açtığı

E) Birçok alanda ilerlemeyi sağladığı

8.

Bu parçada sözü edilen süreç aşağıdakilerden hangi-

sidir? A) Toplumsal gelişme B) Fonksiyonel bütünleşme C) Toplumsal çözülme D) Toplumsal ilerleme E) Toplumsal hareketlilik

Yıldızlı Soru 4 Türkiye’de 1945’lerde başlayan köyd en kente göç; köy nüfusunun hızlı artışı ve bölge koşu llarının artan nüfusa cevap verebilmesi, bunun yanında kentlerdeki işgücü açığı ve kentlerin çekiciliği gibi nede nlerle sosyal yapıda önemli değişimlere yol açmıştır. En basitinden bundan yetmiş yıl öncesinde var olmayan işportacılık gibi yeni iş kolları, gecekondulaşma gibi çarp ık kentleşmeye yol açan farklılaşmalar yaşanmıştır.

Toplumlar sürekli bir değişim içerisindedir. Bazı toplumsal ögeler değişmeyi kolaylaştırırken bazıları da zorlaştırır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal değişmeyi kolaylaştıran bir faktör değildir?

A) Bilimsel icatların yaygınlaşması

B) Nüfusun hızla artması

C) Kentleşme ve sanayileşmenin artması

Bu parçada toplumsal değişim e yol açan hangi faktörden söz edilmektedir? A)

Demografiye bağlı olan toplumsa

B)

D) Dini inançların yaygınlaşması

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler

C)

Yönetimin demokratikleşmesi

E) Ekonomik gelişmelerin gözlenmesi

D)

Kitle iletişim araçlarının yaygınlaş

E)

l hareketlilik

ması Toplumsal ilişki biçimlerinin farklılaşm ası

11

9.

Katolik mezhebinde boşanmanın yasak olması, İtalya kanunlarını da etkilemiş fakat modern ailenin gelişmesi kişilik hak ve özgürlüklerinin genişlemesine bağlı olarak İtalya’da bu yasaların değişmesine gereksinim duyulmuştur. Boşanma ile ilgili kanunlar yumuşatılmıştır.


4

ÜNİTE TESTİ

Bir ülkede sanatı ifa eden ortamların sanata elverişli hâle

sanatsal başarılarda ilerleme oluyorsa bu ülkede sanatta

4

11. Kentte

üretim uğraşıları ev dışında ve geniş boyutlarda örgütlendiği için aile bir üretim birimi olmaktan çıkmış, ailenin temel işgücü kaynağı olan çocukların sayısında azalma olmuştur. Kırsal kesimde ise üretim teknolojisinin değişmesi ile birlikte geleneksel ailenin küçülmesi gözlenmiştir.

Bu parçada sözü edilen durumlar aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Ekonomik krizlerin aile yapılarını güçlendirmesiyle

A) Toplumsal ilerleme

B) Fonksiyonel bütünleşme

B) İkincil ilişkilerin birincil ilişkilere dönüşmesiyle


C) Orta tabakanın genişlemesiyle

D) Toplumsal çözülme

D) Geleneklerin toplumsal değişimi yavaşlatmasıyla

E) Küreselleşme

E) Ekonomik faktörlerin aile yapısını değiştirmesiyle

1.

....................................... toplumsal hayatın her alanında zaman içinde meydana gelen farklılaşmaları ifade eder.

2.

Toplumsal hayatın her alanında ilerleme yaşanmasına ....................................... adı verilir.

3.

Toplumun bir alanında daha iyiye ve mükemmele doğru olan yönelişe ....................................... adı verilir.

4.

....................................... zaman içinde yavaş yavaş oluşan daha mükemmele doğru bir değişmeyi ifade eder.

5.

Eskimiş ve geçerliliği kalmamış toplumsal düzenin devrilerek yerine yeni bir toplumsal düzenin kurulmasına ............................. ........ adı verilir.

6.

..................................... daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik, düzeltme ve iyileştirme anlamına gelir.

7.

..................................... toplumsal düzene ya da devlet gücüne karşı bir ayaklanmayı veya karşı gelmeyi dile getirir.

8.

....................................... yaklaşım toplumların kendi kendine değiştiği, mükemmele doğru ilerleme ve gelişme içinde olduğunu savunur.

9.

Verimli tarım topraklarının, çeşitli maden kaynaklarının varlığı, stratejik konum toplumsal büyümeye yol açmıştır. Bu durum ..... .................................. toplumsal değişimi etkilemesiyle ilgilidir.

10. Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması ....................................... hızlandırmıştır. 11. ....................................... kültürel ögeler ....................................... kültürel ögelere göre daha hızlı değişir. 12. Nüfusun sayısını ve yoğunluğunu, niteliğini, nüfus artış hızını, nüfus hareketliliklerini inceleyen bilime ....................................... adı verilir. 13. Toplumların kendiliğinden ve herhangi bir müdahale olmadan değişmesine ....................................... sosyal değişme denmektedir. 14. ....................................... yolu ile değiştirme tek bir liderin, grubun hazırladığı plan ve programların uygulanması ile gerçekleşir. 15. Sermaye birikiminin artırılması, emeğin nitelikli hale getirilmesi, dengeli bölüşümün sağlanmış olması ....................................... temel göstergeleridir. 16. Gelişmiş ülkelerde ....................................... tabaka genişler. 17. Bir toplumsal yapıdaki kurumların, değerlerin, normların birbirini tamamlamasına ....................................... adı verilir. 18. ....................................... toplumsal bütünleşmeyi mekanik ve organik dayanışma olarak ikiye ayırmıştır. 19. Toplumdaki üyelerin toplumsal değerlere, normlara, kurumlara ya da denetim biçimlerine uyumlarını yitirmeleri ......................... .............. yol açar.

Cevaplar 1. Toplumsal değişme

6. İnkılap

11. Maddi / manevi

16. orta

2. toplumsal gelişme

7. İsyan

12. demografi

17. toplum bütünleşme

3. toplumsal ilerleme

8. Evrimci

13. serbest

18. Durkheim

4. Evrim

9. fiziki çevrenin

14. Baskı

19. toplumsal çözülmeye

5. devrim

10. toplumsal değişmeyi

15. ekonomik büyümenin

ünite

12

D 1.

Her toplum az ya da çok değişir.

2.

Değişmenin hızı her toplumda aynıdır.

3.

Toplumsal değişmenin yönü ileriye olabildiği gibi geriye doğru da olabilir.

4.

Her ilerleme aynı zamanda bir evrimdir.

5.

Devrim, bir zor kullanmayı gerektirir.

6.

İsyanlar, değişmeyi ileri yönde geliştirici ve yenilikçi bir işleve sahiptir.

7.

Ayaklanma başarıyla ulaşırsa isyan, ulaşmazsa ihtilal olarak adlandırılır.

8.

Toplumsal değişmeyi açıklayan büyük, orta, küçük boy kuramlar ortaya atılmıştır.

9.

Organizmacı yaklaşıma göre doğa gibi toplumlarda hep ileriye doğru evrimleşerek değişir.

10.

Karl Marx toplumların ilkel, komünal, köleci, feodal, kapitalist, sosyalist, komünist toplum aşamaların-

Y

dan geçeceğini ileri sürmüştür. 11.

Bilim ve teknoloji toplumsal değişmeyi hızlandırır.

12.

Maddi kültür ögeleri manevi kültür ögelerine göre daha yavaş değişir.

13.

Ekonomik gelişmenin hızlanması ya da yavaşlaması diğer faktörlerle birlikte toplumsal değişmelerin yönünü etkilemektedir.

14.

Toplumsal değişme serbest olabileceği gibi müdahale yoluyla da olabilir.

15.

Demokratik planlı değişme serbest toplumsal değişmeye örnektir.

16.

Ekonomik büyüme, bir ülkenin tüm kaynaklarının akılcı ve demokratik kalkınma planları ile değerlendirmesine bağlıdır.

17.

Kişi başına düşen milli gelir, ekonomik büyüme ve bölüşümle ilgili bir kavramdır.

18.

Devleti yönetenler orta tabakanın genişlemesini bir tehdit olarak görürler.

19.

Toplumsal bütünleşme, toplumun varlığını ve birliğini sürdürmesini sağlar.

20.

İş bölümü yetersizliği, örgütlenme yetersizliği, milli birlik bilincinin zayıflaması toplumsal çözülmeye yol açar.

13

Cevaplar

4

1. D

2. Y

3. D

4. Y

5. D

6. Y

7. Y

8. D

9. Y

10. D

11. D

12. Y

13. D

14. D

15. Y

16. D

17. D

18. Y

19. D

20. D

1.

Toplumsal gelişme ve ilerleme kavramlarını açıklayınız.

2.

İhtilal, inkılap ve isyan kavramlarını tanımlayınız.

3.

Toplumsal değişme her zaman ilerleme yönünde mi olur? Bir örnekle açıklayınız.

4.

Toplumsal

değişmeyi

açıklayan

büyük boy kuramlardan organizmacı ve evrimci yaklaşımların gö-

14

rüşlerini açıklayınız.

Toplumsal

değişmeyi

etkileyen

faktörleri yazınız.

ünite

5.

6.

Nüfus ve ekonomi toplumsal değişmeyi

nasıl

etkilemektedir?

Açıklayınız.

7.

Serbest toplumsal değişme nedir? Açıklayınız.

8.

Müdahale yoluyla toplumsal değişmeler nasıl gerçekleşir? Açıklayınız.

9.

Ekonomik büyüme ve orta tabaka genişlemesi neden önemlidir? Açıklayınız.

10. Toplumsal çözülmeye yol açan faktörleri açıklayınız.

4

15

5.

fasikül

TOPLU

ÜR T L Ü K M VE

ÖĞRETEN TEST

1

TOPLUM VE KÜLTÜR

Köy ve kentin yaşam biçimleri ve kültürleri farklıdır. Köyden kente göç eden insanlar kentin kültürüne ayak uydurmakta zorlanabilirler.

1.

Kırsal kesimden büyük şehirlere göç eden ailelerin sanayide çalışan genç kızları, geleneksel tutumlarını değiştirmektedirler. Bu durum genç kızlar ve gelenekçi aileleri arasında artan sapmalar, uyuşmazlıklar ortaya çıkarmaktadır. Böylece sanayi toplumu, sosyal problemleri doğuran bir güç haline gelmektedir.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kültürel süreçlerden hangisiyle ilgilidir?

A) Kültürel asimilasyon

B) Kültürel gelişme

C) Küreselleşme

D) Toplumsal kimlik

Doğal çevre, kültürü etkiler. Bu durum

2.

Dünyanın en sıcak bölgesi olan Ekvator’da konuşulan dillerde “kar” kelimesi bulunmaz. Çünkü orada “kar” kavramı yoktur. Eskimo dilinde ise “kar”ın 200’e yakın çeşidi ve bunlarla ilgili kelime bulunabilir. Çünkü kutuplarda “kar” hayatın içindedir, hayata yön verir.

Bu parçada kültürün hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Bir dildeki sözcük sayısı zamanla artar.

B) Dilin yapısı toplumdaki yaygın düşünme biçimini belirler.

C) Toplumsal yapı karmaşıklaştıkça dil zenginleşir.

D) Dil, yaşayış biçiminin özelliklerini yansıtır.

E) Aralarında etkileşim olmayan ulusların dillerinde ortak sözcükler bulunmaz.

3.

Maddi kültür ögesi olan telefon, belirli bir toplumda icat edildiği halde tüm insanlık tarafından kullanılmaktadır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Maddi kültür unsurları uygarlığı yansıtır.

B) Maddi kültür unsurları evrenseldir.

C) Maddi kültür unsurları yaşamı kolaylaştırır.

D) Maddi kültür unsurları milli niteliğe sahiptir.

E) Maddi kültür unsurları toplumlara özgüdür.

4.

Türkiye’den Almanya’ya göç eden aileler, yeni gittikleri bu ülkede yaşayabilmek için bu ülkenin kültürünü öğrenmek zorunda kalmışlar ve zamanla bu kültüre uyum sağlamışlardır.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kültürel süreçlerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Kültürel yayılma

B) Kültürlenme

C) Kültürel gecikme

D) Kültürleşme

dile de yansır.

Kültürün maddi ve manevi

FELSEFE SOSYOLOJİ

ögeleri

11

vardır.

Külütürün

maddi ögeleri tüm uluslar tarafından kullanılır. Manevi ögeler ise çoğunlukla

2

ulusaldır.

Kişi, içinde yaşadığı toplumun kültürüne göre şekillenir.

E) Kültür şoku

ünite

E) Kültürel çatışma

TOPLUM VE KÜLTÜR

1

ÖĞRETEN TEST

5.

Bir gruptaki kültürel benzerlik ne kadar fazlaysa grup içi uyum da o kadar yüksektir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine yol açmaktadır?

A) Manevi kültür ögelerinin ön plana çıkmasına

B) Toplumsal ilerlemenin hızlı olmasına

C) Normlardan sapmanın az olmasına

D) Toplumsal çözülmenin artmasına

E) Maddi kültürün hızlı gelişmesine

6.

Yapımında birçok kimyasal maddenin kullanıldığı bir gazete kültürün maddi unsurunu oluşturur. Buna karşılık o gazetede geçen fikirler kültürün manevi unsurlarıdır.

Kültürün maddi ve manevi ögeleri bu-


maddi yönünü oluştururken; gelenekler,

A) Kültür, bireylerin topluma uyumunda önemli rol oynar.

B) Kültür doğal çevre koşullarından etkilenir.

C) Maddi kültür unsurları manevi unsurların taşıyıcısı durumundadır.

D) Manevi kültür maddi kültüre göre daha yavaş değişir.

E) Kültürel unsurların birbiriyle ilişkisi yoktur.

7.

Bir toplum içinde maddi kültür unsurları, manevi kültür unsurlarına göre daha hızlı değişir. Bu durumda manevi kültür unsurları, bu hızlı değişime ayak uydurmakla zaman zaman zorlanır. Teknolojik unsurlar kullanılırken batıl inançların devam etmesi buna örnektir.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kültürel süreçlerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Kültürel gecikme

B) Kültürel değişim

C) Kültürleşme

D) Kültürel yozlaşma

Kültür, bir toplumda yaşayan insanları bir arada tutar, toplumsal çözülmeyi önler.

lunur. Teknoloji, ekonomi vb. kültürün din, ahlak vb. kültürün manevi yönünü oluşturur.

Kültürün maddi ögeleri manevi ögelerine göre daha hızlı değişir. Bu ögelerin arası açılırsa toplumda düzensizlikler görülür.

3

E) Kültürel benzeşme

8.

5

Köpek veya kedi etini yiyemeyiz, halbuki bazı kültürlerde bu et çok değerlidir. Farkında olmadan yesek bile midemiz bunu reddeder, genellikle çıkarırız.

Her toplumun kültürü kendine özgüdür.


değişir.


B) Kültürel gecikme

C) Alt kültür

D) Kültürleşme

E) Kültür şoku

Bu anlamda kültür toplumdan topluma

1

TOPLUM VE KÜLTÜR

1.

Bir kültür ögesi kuşaktan kuşağa aktarılmakla kalmaz, başka toplumlara da yayılır.

4.

Türkiye’den Azerbaycan’a üniversite eğitimi almak için giden bir öğrenci uyum sağlamakta güçlükler çekmiştir. Ekonomik anlamda kolay bir yaşam sürmesine karşın, sosyal anlamda beklentilerini karşılamayan bu ülkede manevi olarak bunalıma sürüklenmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi çağımızda kültürel yayılmayı kolaylaştıran en önemli etkendir?

A) Göç

B) Evrim

Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisini örneklendirir?

C) Toplumsallaşma

A) Kültürlenme

D) Toplumsal hareketlilik

B) Kültür şoku

E) Kitle iletişim araçları

C) Kültürel değişme

D) Kültürel özümseme

E) Kültürel yayılma

5.

Her toplumun kendine özgü kültürel özellikleri vardır. Örneğin, Japonlar pirinci çubukla, İngilizler çatalla, Türkler kaşıkla yer.



B) Kültürel çatışma

C) Küreselleşme

D) Kültürel farklılık

2.

• Yaptırım gücü az olan, insanların birbirinden görerek uydurduğu davranış örnekleridir.

• Nesilden nesile aktarılan, toplumsal birliği sağlayan ve belirli bir yaptırım gücüne sahip olan yazısız davranış örnekleridir.

Burada verilenlere göre aşağıdakilerden hangisi örnek olarak gösterilemez?

A) Hukuk kuralları

B) Gelenekler

C) Görgü kuralları

D) Görenekler

FELSEFE SOSYOLOJİ

E) Kültürel şok

E) Örfler

11

4

3.

Kültürel yozlaşma, bir kültürün dünyadaki gelişmelere kapılarını kapatarak, işlevini yitirmiş kültürel unsurların biçimsel olarak yaşatılmasıdır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi kültürel yozlaşmayı önlemeye yöneliktir?

A) Farklı görüşlerin ve yeniliklerin tartışılmasını önlemek

B) Geleneksel ögeleri değişimin etkisinden korumak

C) Toplumsal soyutlanmayı önlemek için evrensel kültürlere açık olmak

D) Değişimi sadece maddi ögelerle sınırlı tutmak

E) Toplumsal denetimi arttırarak değişimi sınırlandırmak

6.

I. Kökleşmiş kültür içerikleriyle gerçekleştirilen toplumsal davranışlar, toplumun bütünlüğü ve devamı için gereklidir.

II. Kültürün devamlılığı açısından, içselleştirilmiş kültür içeriklerinin varlığı gereklidir. Kültürel süreklilik ve düzenlilik buna bağlıdır.

Bu iki bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Kültürel farklılık toplumlardaki yaşam farklılığının temelidir.

B) Kültür ortamında bazı nitelikler sembolik anlam kazanabilir.

C) Kültürel değişime uğrayan bir toplum bambaşka bir toplum olur.

D) Kültürel bütünleşmeyi sağlamak oldukça güçtür.

E) Toplumun devamlılığı kültürü, kültürün devamlılığı ise kültürlenmeyi gerektirir.

ünite

ÜNİTE TESTİ

TOPLUM VE KÜLTÜR 7.

Toplumların yaşam karşısındaki tutum ve davranışları birbirinden değişik olduğu, yaşayışlarında, eğitim ve düşünce tarzlarında, yaratıcılıklarında birbirini tutmayan başkalıklar bulunduğu için bu başkalıklar, kültürleri toplumdan topluma değişik ve çeşitli yapılarda karşımıza çıkarmıştır. Bir kültür için vazgeçilmez önem taşıyan unsurlar, başka bir kültür için önemsiz sayılabilir. Toplumların ve dünyadaki ulusların mozaik halindeki değişik görünümleri de genellikle kültür yapılarındaki bu çeşitlilikten kaynaklanmaktadır.


A) İnsanların toplu halde yaşamaları sonucunda oluşması

B) Uzun yıllar sonucunda oluşması

C) Bireye baskı yaparak davranışlarını şekillendirmesi

D) Her toplumun kendine özgü olması

E) Zaman içinde değişmesi

8.

Hindularda, ineğin kutsallığı söz konusudur; canlı olan her şeyin simgesi oldukları için ineklere büyük saygı duyulur. Onlara göre yaşamın anası inektir. Bir ineği öldürmek bir Hindu için büyük dinsel saygısızlıktır. Alt kastların üyeleri sığırları yeme hakkına sahiptir. Ölmüş sığırların derileri de işlenir.

Bu parçada kültürün hangi özelliğine değinilmemiştir?

A) İnançların etkili olması

B) İnsanlar arası ilişkileri düzenlemesi

C) Nesilden nesile aktarılması

D) Ekonomik bir işlevinin olması

E) Hızlı bir şekilde değişmesi

5

ÜNİTE TESTİ

10. İnternetin yaygınlaşması yeni suç şekillerini ortaya çıkarmış ve hukuk kuralları gözden geçirilerek bazı yeni hükümler getirilmiştir.

Parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisi öne sürülebilir?

A) Bir toplum başka toplumlardan teknoloji değil düşünsel unsurlar almalıdır.

B) Maddi kültürdeki değişme manevi kültürü de değişmeye zorlar.

C) Maddi ve manevi kültür birbirinden ayrı düşünülemez.

D) Yeni fikirlerin oluşması toplumsal değişmeye neden olur.

E) Farklı kültürler arasında sürekli etkileşim vardır.

Yıldızlı Soru 1 Tarihsel süreç içinde pek çok Batılı devlet Asya ve Afrika’daki güçsüz ve az gelişmiş toplumlar üzerinde ekonomik ve siyasi çıkarlarını gerç ekleştirmek için kültürel sömürü politikaları izlemiştir. Günümüzde özellikle kitle iletişim araçlarıyla bu müdahal e yapılmaktadır. Bu durum aşağıdaki kavramlarda n hangisiyle açıklanır? A) Kültür emperyalizmi

B) Kültürlenme

C) Kültürel yayılma

9.

1

D) Kültürleşme

E) Kültürel şoku

Üretimin karasabanla yapıldığı bir toplum, çok çocuklu ve geniş aile yapısını gerektirir. Teknolojik bir ürün olan traktörün, biçerdöverin tarıma girmesi iş gücüne gereksinimi eskisine oranla azaltacak, böylece fazla nüfus kente göç etmek zorunda kalacak; sonuçta köydeki aile yapısı zamanla değişecektir.

5


A) Bazı kültür unsurlarının benimsenmemesi çatışmaya neden olur.

B) Farklı kültürlerle kültür alışverişi yapılması toplumsal değişimi hızlandırır.

C) Kültürün maddi ögelerindeki değişim manevi ögelerini değişime zorlar.

A) Kültürel yozlaşma

B) Kültürleşme

D) Kültür doğal çevre koşullarından etkilenir.

C) Sosyalleşme

D) Küreselleşme

E) Kültür dil aracılığıyla sonraki nesillere aktarılır.

11. “İnsanın içinde yaşadığı toplumun kültürel değerlerini öğrenerek ona uygun davranış kalıpları geliştirmesine” ne ad verilmektedir?

E) Modernleşme

ÜNİTE TESTİ

TOPLUM VE KÜLTÜR

1.

Buluş ve icatlar kültürün maddi veya manevi unsurlarında değişmeye neden olur. Diğer unsurlar değişen unsurlara uyum sağlamaya çalışır. Ancak bu uyum kültürel gecikmenin yarattığı sosyal gerginlikler atlatıldığında sağlanacaktır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kültürel gecikmenin nedenlerinden biri olamaz?

A) Devletin sosyal değişmelerin önüne geçememesi

B) Değişmenin, toplumun kendi iç bünyesinde oluşmaması

C) Toplumun, kültür unsurları arasındaki uyumu sağlayacak mekanizmalardan yoksun olması

D) Değişmenin kendi doğal seyri içinde ortaya çıkmaması

E) Toplumun bazı kesimlerinin değişmenin yönünü kavrayamaması

4.

Bir toplumda maddi ve manevi kültür ögelerinden biri değiştiği zaman diğerleri ona ayak uydurmazsa, bu durum bunalımların yaşanmasına neden olur. Örneğin büyük devrimler yaşanan bir toplumda inanç, adet ve gelenekler birdenbire değiştirilmek istendiği için toplumun huzuru kaçar.

Burada açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kültürel özümseme

B) Kültürel ilerleme

C) Kültürel yayılma

D) Kültürel gerileme

E) Kültürel çözülme

5.

Bir ulusun genel düşüncesi, coğrafyanın ve tarihin yarattığı özel bir topluluğun varoluş, davranış, düşünüş ve hissediş biçimidir. Bu genel düşünce bir kişinin veya bir topluluğun yaratıcı isteği ile karşılaştırılamaz.

2.

Aşağıdakilerden hangisi “kültürler arasındaki farklılıkların azalması ve bazı ögelerinin benzer nitelik kazanması” anlamına gelmektedir?

Bu parçada sözü edilen ulusun genel düşüncesi aşağıdakilerden hangisine karşılık gelmektedir?

A) Kültürel yozlaşma

A) Bireyin sosyalleşmesine

B) Kültürel yayılma

B) Toplumun kültürel eğilimine

C) Kültürel farklılık

C) Devletin yönetim biçimine

D) Kültürleşme

D) Eğitimin genel felsefesine

E) Kültürlenme

E) Uluslar arasındaki bilgi alışverişine

6.

Dünyanın farklı köşelerinde savaşla ilgili farklı yaklaşımlar vardır. Bizim bakış açımızdan, bir kabilenin başkasıyla ilişkisi barışçıl olmalıdır. Oysa bazı halkların barış diye bir olayı kavramaları olanaksızdır; çünkü barış demek onların kavramlarında, kendi ırkları ve kültürlerinin dışındaki kabileleri insan kategorisi içine sokarak, herhangi bir düşman kabileyi kendilerinin dengi olarak görmek demektir.

Dünyanın farklı halklarında savaşla ilgili farklı yaklaşımların olması aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?


B) Kültür şoku

C) Kültürel farklılık

D) Kültürleşme

3.

11 Eskimolarda ana babalar kendi kendilerine bakamayacak kadar yaşlanınca çocukları tarafından ölüme terk edilir. Bu gibi durumlarda evlatların anne ve babalarına bakmaları ise Eskimo kültüründe çocuğun onlara sadakat borcunu ödememesi olarak değerlendirilir ve kınanır. Oysa bizim toplumumuzda çocuklar anne ve babalarının en önemli güvenceleridir.


A) Maddi ögelerinin manevi ögelerini etkilemesi

B) Toplumdan topluma farklılık göstermesi

C) İnsanlara özgü olması

D) Doğayı biçimlendirerek insana fayda sağlaması

E) Zaman içinde değişebilmesi

E) Alt kültür

ünite


2


Kültür bir toplumda yaşayan insanların bütün öğrendiklerini ve paylaştıklarını kapsar. Bunlar insanın doğumundan başlayarak dilini, dinini, yiyip içmesini, sosyal yaşantısını, manevi değerlerini kapsayacak kadar genişlik gösterir.

Parçaya dayanarak kültürle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Bireyden bağımsızdır.

B) Zamanla değişim gösterir.

C) İnsan yaşamına yön verir.

D) Unsurları birbirini etkiler.

E) Toplumlara göre değişir.

8.

Bu parçada sözü edilen evlilikte kültürün hangi özelliğine değinilmemiştir?

A) Toplumsal değerleri yansıtması

B) Nesilden nesile aktarılması

C) Toplumsal ilişkileri düzenlemesi

D) Kültür şoku yaşanması

E) Sosyalleşme sürecinde öğrenilmesi

ÜNİTE TESTİ

10. Alışkanlıklar, gelenekler tüketim mallarına yönelik davranışları etkiler. Toplumlar ticaret ve değişime giriştiklerinde, neyi ne miktarda üretmek gerektiğini belirleyen koşullar köklü biçimde değişir. Örneğin Hindular inek besler ama ineğin yiyecek olarak kullanılmasını yasaklayan tabulara inanırlar.


A) Kültürel yapı ekonomik etkinlikleri şekillendirir.

B) Gelenekler değişime karşı dirençlidir.

C) Farklı kültürlerle temas kültürel değişimi hızlandırır.

D) En hızlı değişen kurum ekonomi kurumudur.

E) Nüfusun yoğunluğu toplumsal değişimi hızlandırır.

Yıldızlı Soru 2

Görücü usulü evlenmede, evlenecek erkeğin aile bireyleri daha önceden gördükleri ya da tavsiye edilen kızın evin ziyarete giderek, hem hızı yakından görürler hem de niyetlerini belli ederler. Görücü usulü evlenmede aile büyüklerinin girişimi esas ise de son karar erkek ve kıza aittir.

2

• • • •

Kültürün bölgelere ve gruplara özgü aldığı biçimlerdir. Bireylerin kendi kültürlerini en üstü n kültür olarak görmeleri ve diğer kültürleri yok saym alarıdır. İçinde yaşanılan kültüre ters düşe n tutum ve davranışlardır. Farklı bir kültüre katılan birey ya da grupların, bu yeni kültür ortamına uyum sağlayam amasıdır. Burada aşağıdaki kültürel süre çlerden hangisine yer verilmemiştir?

A) Alt kültür B) Karşıt kültür C) Kültür şoku D) Kültürel taassup E) Kültürel asimilasyon

7

5

9.

Tıpta teknoloji sürekli olarak yenilenmektedir. Böyle olsa da insanların geleneksel olarak uyguladıkları tedaviler devam etmektedir.


11. Kültür, toplumların tarihinden devraldıkları ve kendilerinin

de katkıda bulunarak sonraki nesillere aktardıkları maddi olmayan unsurların bir bütünüdür.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kültürün özelliklerinden biri değildir?

A) Kültürel ögeler arasında bir uyumun bulunmasıyla

A) Sürekliliğinin olması

B) Egemen kültürün alt kültürleri içinde barındırmasıyla

B) Dil aracılığıyla aktarılması

C) Hızlı sosyal değişmenin bunalımlara yol açmasıyla

C) Ögelerinin bulunması

D) Kültürel etkileşimin değişime yol açmasıyla

D) Gelişmiş toplumlara özgü olması

E) Kültürel ögelerin değişim hızının farklı olmasıyla

E) Zaman içinde değişmesi

ÜNİTE TESTİ

3

TOPLUM VE KÜLTÜR

1.

Kültür, insanların fizyolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılar. Bu nedenle kültürel ögelerin varlığını sürdürebilmesi için toplumun üyelerine belli ölçüde doyum sağlayabilmesi gerekir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Kültürel ögelerin var olma süreleri ile ihtiyaçları karşılamaları arasında bağlantı aranmaz.

B) Kültürel ögeler fizyolojik ihtiyaçların giderilmesinde de etkilidir.

C) Kültürün varlığını sürdürebilmesi için insanların ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.

D) Kültürel ögeler sosyal ihtiyaçları karşılar.

E) Kültürel ögeler insanın ihtiyaçlarını karşıladıkları oranda var olur.

4.

“Bir toplumun başka bir toplumun dinini değiştirmek amacıyla zora dayalı politikalar izleyerek, çaba harcaması” aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?


B) Kültürel çözülme

C) Kültürel değişme

D) Kültürleşme

E) Kültürel asimilasyon

5.

Toplumsal ilişki içinde herhangi bir konu kültürel bir anlam kazanabilir. Örneğin, Birleşik Amerika’da derinin rengi kültürel bir anlam kazanmıştır. Beyaz renk iyi olan her şeyle özdeş tutulmakta, siyah renk kötü ile bir sayılmaktadır.


2.

Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleri, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmalıdır.

A) Kültür ortamında bazı nitelikler sembolik anlam kazanabilir.

Atatürk, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine karşı olduğunu belirtmiştir?

B) Kültürel süreçlerin kavranması, o kültüre katılmayı gerektirir.

C) Kültürel bütünleşmeye giden yoldaki engeller giderek kalkmaktadır.

D) Kültürel farklılık toplumlardaki yaşam farklılığının temelidir.

E) Kültürel değişime uğrayan bir toplum başka toplum olur.

1960’lı yıllarda dünyanın çeşitli yerlerinde “Çiçek Çocukları” adı altında birçok grup, giyimleri, eğlence biçimleri ve geleceğe ilişkin beklentileri açısından yaşadıkları kültürün değer, norm ve yaşam biçimlerine ters düşmeye başlamışlardı.

6.

Kültür, insanın kuşaktan kuşağa aktarılan başarılarından meydana gelmiştir.

Bu cümlede kültürün hangi özelliği üzerinde durulmaktadır?

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Kültür unsurlarının etkileşim içinde olması

B) Toplumdan topluma değişmesi

A) Zorla kültürlenme

B) Karşıt kültür

C) Sosyal miras olarak devredilen insan eseri olması

C) Kültürel gecikme

D) Genel kültür

D) Kültürsüz bir toplumun bulunmaması

E) İnançlara göre şekillenmesi

A) Kültür emperyalizmine B) Kültürlenmeye C) Kültürel kimliğe D) Kültürleşmeye

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

E) Kültürel farklılığa

3.

E) Kültür şoku

ünite

8


İkinci Dünya Savaşı’na katılan Japonya askerleri, Amerikan askerlerinden daha uysal görünüyorlardı. Bu onların toplumsal kimlikleriyle ilgili bir özelliktir. Savaş sonrasında ise Japon gençleri toplu direniş ve eylemlerde Amerikalılardan daha çok uzlaşmaz özellikler göstermişlerdir.

3

ÜNİTE TESTİ

10. Her toplumda var olan egemen kültür yapısından davranış

biçimleri, giyim, dil, inanış ve gelenekleri farklı olan topluluklar vardır.

Parçada açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kültür yozlaşması

B) Alt kültür

C) Kültür emperyalizmi

Bu durum toplumsal kimliğin hangi özelliğiyle açıklanabilir?

A) Aynı toplum içinde farklı toplumsal kimliklerin görülmesiyle

B) Zaman içinde değişmesiyle

D) Kültürel değerler

C) Kültürel birliği sağlamasıyla

E) Manevi kültür ögeleri

D) Sosyalleşme sürecinde öğrenilmesiyle

E) Alt kültürlerin oluşumuna yol açmasıyla

Yıldızlı Soru 3 Yeni Gine ve Güney Pasifik Mela nezya adalarının köylerinde yaşayan bahçıvan kabileler ine göre domuzlar, evlenme ve cenaze törenleri gibi önemli tüm olaylarda atalara kurban edilerek yenmesi gereken kutsal hayvanlardır. Kabile üyelerinin inancına göre onların ölmüş ataları şiddetle domuz eti isterler. Müslüman ve Musevi olanlarca ise domuz pis bir hayv an olarak kabul edilir; hiçbir şekilde tüketilmez.

8.

İnsanlar kültürü, eğitim ve öğretim yoluyla kazanırlar. Bu nedenle eğitim ve kültür ilişkisi zorunludur. Eğitimle kuşaktan kuşağa aktarılan kültürel değerler toplumu devam ettirir. Kültürün eğitim ve öğretimle aktarımı ailede başlar ve yaşam boyu sürer.


A) Kültürün maddi ve manevi ögelerinin bir bütünlük oluşturduğu

B) Kültürler arasında etkileşimin bulunduğu

Bu parçada kültürel farklılıkta aşağ ıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulm aktadır? A) Yönetim biçiminin

C) Eğitimin kültürün taşıyıcısı olduğu

B)

Kültürler arasında kültürel alışverişi

D) Kültürün sosyal değişmenin temel faktörü olduğu

C)

Teknoloji kullanımının

E) Toplum sayısı kadar kültür bulunduğu

D)

Ekonomik gelişmişliğin

E)

İnanç değerlerinin

n

9

5

9.

Toplumu oluşturan bireyler değişir; doğar, büyür ve ölürler. Toplumun varlığı ise sürer. Örneğin, Anadolu’da bin yılı aşan süredir bir toplum vardır. Oysa bu süre içinde milyonlarca insan yaşamış ve ölmüştür.


A) Toplumsal değişme kaçınılmazdır.

B) Gelenekler, kültürü değişimin etkisinden korur.

C) Toplum değişmesine rağmen toplumun sürekliliği vardır.

11. Birey

dünyaya geldiği zaman sosyal olmayan bir varlıktır. Fakat toplum öyle bir çevredir ki, bu sosyal olmayan varlıkları kendisine benzetmeye başlar. Bireylerin toplumu benimsemesi, yani sosyalleşmesi toplumun geleceği için önemlidir. Bir toplum bireylerine dilini, ahlâkını, estetik zevkini, bilimini aşılamazsa yaşayamaz.

Bu parçaya göre sosyalleşmenin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş bölümünü gerçekleştirme

B) Kültürü yabancı kültürün etkisinden koruma

D) Kültürün dil aracılığıyla aktarılması toplumu bir arada tutar.

C) Dayanışmayı artırma

D) Toplumun varlığının devamını sağlama

E) Toplumun maddi ve manevi kültürel ögeleri bulunur.

E) Bireyin kişiliğini geliştirme

ÜNİTE TESTİ

TOPLUM VE KÜLTÜR

Eskimoların elbiseleri, yiyecekleri, kullandıkları aletleri ya-

4.

Kültür emperyalizminin etkisi altında kalan kültürlerin, kendi kültürlerini, temel kurumlarını ve davranış örüntülerini kaybedip diğer toplumların kültür değerlerini kabul etmektedirler.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdakilerden hangi-

şadıkları coğrafyadan elde edebildiklerine bağlıdır. Buzu delecek burgu, yağ lambası, evcilleştirilmiş köpekler eskimonun kullandığı aletler ve canlılardan bazılarıdır. Eskimonun günlük hayatı çevre şartlarına göre düzenlenmiştir.

sine yol açmaktadır?

Bu parçada kültürün oluşumunda aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğundan söz edilmektedir?

A) Kültürel gelişmeye

A) Ekonomik gereksinimler

B) Modernleşmeye

B) Dil birliği

C) Kültürel yozlaşmaya

C) Fiziksel ve coğrafi koşullar

D) Kültür şokuna

D) Teknolojik gelişmeler

E) Kültürel farklılığa

E) Özgürlükçü yönetimler

5.

Bir kültürün başka kültürleri etkileyerek alanını genişlet-

2.

mesidir. Bazı kültürlerin yayılmacı karakteri daha fazladır.

“Anadolu’dan İstanbul’a göç eden bir ailenin şehir yaşamı-

İşgalci İspanyolların istila ettikleri yerlerdeki toplumlara

na ayak uyduramaması ve bunalması” aşağıdakilerden

Hristiyanlığı zorla kabul ettirmeleri ve oraların kaynaklarını

hangisine örnek oluşturur? A) Kültür şokuna

B) Kuşak çatışmasına

C) Kültürel yayılmaya

A) Kürüselleşme

B) Modernleşme

D) Kültürel gelişmeye

C) Kültürel ilerleme

D) Kültür emperyalizmi

E) Kültür yozlaşmasına


sömürmeleri bu duruma örnektir.

3.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

E) Kültürleşme

11 Kısaca “halk bilgisi” demek olan folklor, çok çeşitli ve geniş

6.

Kültürün eskiden kalan bir miras oluşu, çoğu zaman onu değiştirmeden saklamak ya da olduğu gibi sürdürmek an-

konuları bünyesinde barındıran bir bilim dalıdır. Folklor de-

lamına gelmez. Yeni kuşaklar geçmişten devraldıklarına

yince bir toplulukta yaşayanların gelenekleri, görenekleri,

kendi dönemlerinin deneyimlerin ide ekleyerek kültürün

örf ve adetleri akla gelir. Halk türküleri, masallar, fıkralar,

zenginleşmesine yol açarlar.

yemekler bütünüyle folklorun araştırma sahasına girer.

Bu parçaya göre folklor için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Yazılı kurallarının olduğu

B) Toplumun kültürel birikimi olduğu

C) Kültürel gecikmeye yol açtığı

D) Evrensel değerler içerdiği

E) Kültürel temas yoluyla yaygınlaştığı


A) İnsanların hem kültürden etkilendikleri hem de kültürü etkilemesi

B) Toplumsal dayanışmayı artırması

C) Her toplumun kendine özgü olması

D) Kültürel temasın kültürleri birbirine yaklaştırması

E) Bireyin kendi kültürünü diğer kültürlerden üstün görmesi

ünite

1.

4


Eğer kişi belli bir biçimde hareket ediyorsa bunun neden-

10. Eskimolar

4

ÜNİTE TESTİ

yaşlıları ölmek için soğukta bırakırlar veya

lerinden biri de belli bir kültür geleneği içinde yetişmiş ol-

ayılara teslim ederler. Eskimolar bu davranışları yiyecek

masıdır. İnsanın toplumdaki davranışlarını belirleyen ve

stokları az olduğu zaman en zayıfların ve en yaşlıların da-

yönlendiren kültürel değerlerdir.

yanamayacaklarını düşünerek kuvvetli olanların hayatta kalmaları için yapmaktadırlar. Bunu bilmediğimiz zaman

Bu parçada kültürün hangi özelliği dile getirilmekte-

bu olguyu vahşet olarak nitelendirebilmekteyiz.

dir?

A) İnsanlar tarafından oluşturulması

B) İnsanları birbirine yaklaştırması


A) Kültürsüz bir toplum yoktur.

C) Dil aracılığıyla aktarılması

B) Kültür kuşaktan kuşağa aktarılır.

D) Bireysel davranışları biçimlendirmesi

C) Toplum hakkında değerlendirme yaparken o toplumun

E) Gelişmiş toplumlarda görülmesi

kültürü hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

D) İnsan hem kültürü etkiler hem de kültürden etkilenir.

E) Kültürel ögelerin yaptırım gücü bulunur.


Bir toplumun dışardan bütün unsurları ithal etmesidir. Bir toplumun başka bir toplumun kültüründen etkilenmesidir.

Bugün tarihinin hiçbir döneminde görü lmedik ölçüde, yeryüzünde insanlar arasında ekonomik ve kültürel etkileşimin artışına tanık oluyoruz. Örneğin, Hollywood’da çevrilen bir film, aynı anda birçok ülkede birden vizyona giriyor. İkinci bir dil olarak İngilizce öğrenenl erin sayısı hızla artıyor. Bütün bunlara bakarak bazı sosy ologlar “Küresel bir kültüre doğru mu gidiyoruz?” sorusunu soruyorlar. Bu parçada sözü edilen duru m aşağıdakilerden hangisine yol açmaktadır? A) Toplumsallaşmanın hızlanma sına B) Kültürel farklılıkların azalmas ına C) Toplumsal yapının değişme sine D) Kültürün maddi ögelerinin yayg ınlaşmasına E) Kültürel milliyetçiliğin artmasın a

Cep telefonunun Finlandiya’dan tüm dünyaya geçmesi ya da kolanın tüm ülkelerde yaygın bir içecek olarak satılması bu duruma örnektir.

Bu parçada dile getirilen kültürel süreç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kültürleşme B) Kültür şoku

C) Kültürel yayılma D) Alt kültür

E) Kültürel ilerleme

11

11. Bir toplum milli kültür ögeleriyle yetinip diğer toplumların kültürlerine karşı kapalı hâle gelebilir. Az ya da çok her

9.

toplumda kendi kültürünü diğer kültürlerden üstün görme Kültür unsurlarının değişme hızının aynı olmamasından doğan ve bazı unsurları hızla ilerlerken bazılarının geri kalmasından doğan dengesizliktir. Örneğin teknoloji hızla

eğilimi bulunmaktadır.

den hangisidir?

ilerlerken geleneklerin değişmemesi bu duruma örnektir.

A) Kültürel etnosantrizm (merkeziyetçilik)

reçlerden hangisiyle açıklanabilir?

B) Kültürel yayılma

A) Kültür şoku B) Kültürel farklılık

C) Kültürleşme

C) Kültürlenme D) Kültürleşme

D) Kültür şoku

E) Kültürel benzeşme

5

Bu parçada sözü edilen kültürel süreç aşağıdakiler-

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki kültürel sü-

E) Kültürel gecikme

1.

....................................... ögeleri, insanın doğa ile ilişkisi sonucu oluşturduğu bütün araç ve gereçleri ifade eder.

2.

Ziya Gökalp’e göre kültür ......................................., uygarlık ise ....................................... dir.

3.

....................................... kültürün maddi unsurlarının hızlı değişmesine rağmen, manevi unsurlarının yavaş değişmesi sonucunda ortaya çıkan dengesiz durumdur.

4.

....................................... bir ülkedeki temel ya da egemen kültürden farklı kültürleri ifade eder.

5.

Bugünkü kültürel değerlerin geçmişteki kültürel değerlerden etkilenerek şekillenmesi kültürün ............................. olduğunu gösterir.

6.

Kültür, insanların etkileşimleri sonucu doğup geliştiğinden kültür ....................................... dır.

7.

Kültürün öğrenilmesinin ve öğretilmesinin aracı ....................................... dir.

8.

Kişinin kendi kültürünü temel alarak diğer kültürleri kendi kültürü açısından değerlendirmesine ....................................... adı verilir.

9.

....................................... bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarını ve değerlerini öğrenmesidir.

10. ....................................... bireyin, yaşadığı toplumun genel ve özel kültürel unsurlarına katılması ve kişisel özelliklerini katmasıyla edinilir. 11. Birey yaşadığı kültürün giyim tarzını, inanç sistemini, genel davranış kalıplarını öğrenerek ................................... unsurlara katılır. 12. Toplumları birbirinden ayıran kültürel özelliklerin bütününe ....................................... denir. 13. ....................................... kültürler arasındaki farklılıkların azalması ve bazı kültür ögelerinin benzer bir nitelik kazanması anlamına gelir. 14. Bir kültürün başka bir kültürden birtakım unsurlar almasına ....................................... adı verilir. 15. Belli bir toplumda kültürün maddi ve manevi ögelerinin dıştan içe ya da içten dışa doğru kabul görmesine ................................. ...... denir. 16. ......................................., bir devletin ekonomik ve siyasi çıkarlarını gerçekleştirmek için başka toplumlar üzerine uyguladığı kültürel sömürü politikalarıdır. 17. Kültürleşme sonucunda bir toplumun kültürel ögelerinde bozulma başlarsa .................................... ortaya çıkar. 18. ....................................... bir kültürün başka bir kültürü kendi içinde eriterek yok etmesidir.

Cevaplar 1. Maddi kültür

6. toplumsal

11. genel

16. Kültür emperyalizmi

2. ulusal/evrensel

7. dil

12. kültürel farklılık

17. kültürel yozlaşma

3. Kültürel gecikme

8. kültürel merkeziyetçilik

13. Kültürel benzeşme

18. Kültürel asimilasyon

4. Alt kültür

9. Sosyalleşme

14. kültürleşme

5. tarihsel

10. Kültürel kimlik

15. kültürel yayılma

ünite

12

D

Y

Kültür, insanların toplumsal yaşamlarında tarih boyunca ürettikleri bütün maddi ve manevi değerlerin

1.

hepsini dile getirir. 2.

Maddi kültür ögeleri insanlar arası ilişkiler sonucunda ortaya çıkan yazılı, yazısız bütün değer ve normları ifade eder.

3.

Kültür ile uygarlık kavramı arasında bir ilişki bulunmaktadır.

4.

Manevi kültür ögelerindeki değişmeler, maddi kültür ögelerinden daha hızlı olmaktadır.

5.

Kültürün manevi ögelerinin maddi ögelerinin değişim hızına yetişememesi kültürel birliğe yol açar.

6.

Her toplumda var olan egemen kültür yapısından farklı olan alt kültür grupları vardır.

7.

Kültürler insanların toplum halinde yaşamasından doğmuştur.

8.

Kültür hem öğrenilir hem de öğretilir.

9.

Kültürde süreklilik söz konusu olamaz.

10.

Bir kültürde doğru ve değerli olan bir değer veya norm başka bir toplum için vahşi olabilir.

11.

Örf, adet, gelenek ve görenekler kültürün maddi ögeleri yoluyla uzun zaman sürecinde şekillenmiş manevi kültür ögeleridir.

12.

Kişinin diğer kültürleri kendi kültürünü merkeze alarak değerlendirmesine kültürel yayılma adı verilir.

13.

Kültür bireylere yaşam için gerekli olan davranış kalıplarını sunar.

14.

Sosyalleşme süreci yetişkinlikte sona erer.

15.

Kültürel asimilasyon sonucunda her iki kültür ögesi de değişmeye uğrar.

16.

Kültüre katılma genel, özel ve seçenekler yoluyla gerçekleşebilir

17.

Toplumları birbirinden ayıran kültürel özelliklerin bütününe kültürel benzeşme denir.

18.

Bir kültürün diğer kültür üzerindeki zora dayalı politikaları kültürel çatışmalara neden olur.

13

Cevaplar

5

1. D

2. Y

3. D

4. Y

5. Y

6. D

7. D

8. D

11. D

12. Y

13. D

14. Y

15. Y

16. D

17. Y

18. D

9. Y

10. D

1.

Kültür nedir? Kültürün maddi ve manevi ögelerini açıklayınız.

2.

Kültür ve uygarlık kavramlarını açıklayınız.

3.

Kültürel gecikme nedir? Bir örnekle

4.

Kültürün özelliklerini yazınız.

5.

Kültürün işlevlerini yazınız.

14

ünite

açıklayınız.

6.

Kültürün dil, eğitim ve sanat ilişkisini açıklayınız.

7.

Kültüre katılma nasıl gerçekleşir? Açıklayınız.

8.

Sosyalleşme (kültürleme) kavramını açıklayınız.

9.

Kültürel süreçlerden kültürleşme ve kültürel yayılma kavramlarını açıklayınız.

10. Kültürel asimilasyon nedir? Açıklayınız.

5

15

6.

fasikül

R

LA M U R U AL K S M U L TOP Din Aile ve i Ekonom Siyaset

1

TOPLUMSAL KURUMLAR Aile ve Din

1.

Anaerkil ailede güç kadına aittir. Ataerkil ailede gücü erkek temsil eder. Modern eşitlikçi ailede hak ve ödevler bakımından eşler arasında eşitlik vardır.

Buna göre, ailelerin anaerkil, ataerkil ve modern eşitlikçi aile olarak sınıflanmasında aşağıdakilerden hangisi ölçüt alınmaktadır?

A) Otoritenin dağılımı

B) İş bölümünün türü

C) Oturma biçimi

D) Eş sayısı

Göçebe toplumlarda ana ve onun soyu hakimdir. Toprağa yerleşmeyle birlikte erkek otoritesi görüldü. Günümüz demokratik toplumlarında ise, kadın-erkek eşit hale geldi.

2.

Eğitimdeki gelişme tekniğin gelişmesine bu da sanayide insan yerine makine gücünden yararlanmaya, sonuçta işsizliğin yaygınlaşmasına yol açmıştır. İşsizliğin yaygınlaşması aile içi huzursuzluklara neden olmuştur.


A) Toplumsal kurumların değişme hızı aynı değildir.

B) Toplumsal kurumların her biri toplumun temel bir gereksinimini karşılar.

C) İşlevini yitiren toplumsal kurumlar zamanla ortadan kalkar.

D) Toplumsal yapı bir bütün olduğundan kurumlar birbirini etkiler.

E) Toplumsal kurumlara verilen değer arttıkça toplum sayısı da artar.

3.

Aile, temel toplumsal kurumlardan birisidir ve insanın içinde doğduğu ilk toplumsal birimdir.

Aşağıdakilerden hangisi aile kurumunun temel işlevidir?

A) Neslin devamını sağlama

B) Toplumsal düzene süreklilik kazandırma

C) Bireye meslek kazandırma

D) Bireyi inançlı kılma

E) Mal ve hizmetlerin bölüşümünü sağlama

4.

Göçebe toplumlarda erkek avcılıkla uğraşırken, kadınlar evde çocukların bakımı, korunması, hayvanların evcilleştirilmesi gibi işler yapmışlardır. Bu şekilde kadının üretim etkinliklerinde öne çıkması, onu aile içinde egemen duruma getirmiştir.

Bu parçada sözü edilen aile türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geniş aile

B) Anaerkil aile

C) Modern aile

D) Ataerkil aile

Toplumun maddi ve manevi ögeleri birbirinden bağımsız değildir.

Aile evrensel olup her toplumda farklı şekillerde olsa

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

da görülmüştür. Aile cinsel ilişkileri düzenler ve soyun

E) Üye sayısı

sürekliliğini sağlar.

2

Ekonomik ve sosyal anlamda gücü elinde bulunduran cinsiyet, ailenin de hakimi konumuna gelmiştir.

E) Kent ailesi

ünite

ÖĞRETEN TEST

TOPLUMSAL KURUMLAR Aile ve Din

5.

1

ÖĞRETEN TEST

Evlenme biçimleri, eşin sorumlulukları ve yaşam biçimi farklı olsa bile aile, her toplumun temel kurumlarındandır. Afrika’nın ilkel kabilelerinde, Amerika’da, Uzak Doğu’daki Çin ve Japonya’da hatta kutuplara da gitse-

Ailenin olmadığı bir toplum ve dönem gö-

niz yaşayan insanlığın olduğu her yerde aile kurumuna rastlarsınız.

rülmemiştir.

Bu parçada ailenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Üyelerini toplumsallaştırması

B) Birincil ilişkilerin görülmesi

C) Kültürün taşıyıcısı olması

D) Neslin devamını sağlaması

E) Evrensel olması

Çekirdek aile sanayileşmeyle birlikte or-

6.

Çekirdek aile, anne, baba evlenmemiş çocuklardan oluşan bir aile biçimi-

taya çıkmıştır. Kadının çalışma hayatına

dir.

girmesi, erkeğin otoritesini ortadan kal-

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi çekirdek ailenin özelliklerinden

dırmıştır.

biri değildir?

6

A) Üye sayısının az olması

B) Eşitlikçi bir anlayışın görülmesi

C) Sanayi toplumlarında ortaya çıkması

D) Erkeğin mutlak bir söz sahibi olması

E) Kadının çalışma hayatında yer alması

7.

Dinin temel işlevlerinden biri, toplumsal denetimi sağlama ve insanlara yol göstermedir. Din, insanlara neyi yapmaları, neyi yapmamaları gerek-

Dinin emirleri aynı zamanda birer top-

tiğini söyleyerek yol gösterir.

lumsal norm ve değerdir. Böylece din

Bu parçada dinin hangi temel işlevi üzerinde durulmaktadır?

toplumsal kontrole yardımcı olur.

A) Kültürel

B) Siyasal

8.

“Doğum yaparken ölen ablasının çocuğuna en iyi teyze bakar.” düşünce-

D) Eğitimsel

C) Psikolojik

E) Toplumsal

siyle evlendirilen genç kızın evliliğine sosyolojide ne ad verilir?

Evlilikler içten (akraba) ya da dıştan ol-

A) Poliandri

B) Matrilokal

masına göre sınıflanabilir.

D) Patrilokal

C) Endogami

E) Polijini

3

ÖĞRETEN TEST

2

TOPLUMSAL KURUMLAR Ekonomi

1.

İlkel toplumlarda iş bölümü cinsiyete ve yaşa bağlıdır. Kadınlar, çocuklar ve yaşlılar bitki toplarken, güçlü ve sağlıklı erkekler avlanırdı. Günümüzdeki toplumlarda ise teknolojinin gelişmesiyle teknik iş bölümü görülür. Örneğin, bir tekstil fabrikasında üretilen bir ceketin her bölümü farklı kişiler tarafından üretilir.

yaparlar. İş bölümü cinsiyete göre olabi-


leceği gibi, işin bölümlere ayrılması biçi-

A) İş bölümündeki uzmanlaşmanın üretimi artırdığı

B) İş bölümünün insanı yaptığı işe yabancılaştırdığı

C) İş bölümünün insanı yetenekli olduğu alanda çalışmaya yönelttiği

D) İş bölümünün toplumsal çözülmeye yol açtığı

E) İş bölümünün biçiminin zamanla değiştiği

2.

Ekonomide üretilen mal ve hizmetlere değer verilir. Çünkü mal ve hizmetler insanların yaşamasını sağlar veya yaşamlarını kolaylaştırır. İnsanoğlu aile ile soyunu devam ettirdiği gibi, ekonomi ile de beslenme, barınma, korunma sağlayarak varlığını sürdürmektedir.

Bu parçada ekonomi kurumunun hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Kaliteli mal ve hizmetlerin üretimini sağlaması

B) İnsanların işe yabancılaşmasını önlemesi

C) Ulusal geliri artırması

D) İnsan gereksinimlerini karşılayıp yarar sağlaması

E) Üretimde malların çeşitliliğini fazlalaştırması

3.

Hükümetler kamu çalışanlarının maaşlarını ödeyebilmek için nakit paraya ihtiyaç duyar. Hazinede bu miktarı karşılayacak para bulunmadığında karşılıksız para basımına giderler. Bu durum piyasada dolaşan para miktarını artırır, bu da enflasyona neden olur.

Aşağıdakilerden hangisi enflasyonla birlikte görülen bir durum değildir?

A) Dış satımın azalması sonucu dış ödemeler dengesinin bozulması

B) Satıcıların fiyat artışlarını bekleyerek stok yapmaları

C) Sabit geliri olanların bu durumdan kazançlı çıkmaları

D) Halkın yerli parayı biriktirmekten kaçınarak dövize ve altına yatırması

E) Üretimin azalarak malların fiyatlarının sürekli yükselmesi

İnsanlar tek başlarına tüm gereksinimlerini karşılayamaz, birbirleriyle yardımlaşmak zorundadır. Bu nedenle iş bölümü

minde de olabilir.

Mal ve hizmet üretiminin amacı insanların ihtiyaçlarının giderilmesidir.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

Yüksek enflasyon hükümetler ve halk tarafından istenmeyen bir durumdur. Çünkü enflasyon durumunda halkın alım gücü düşer, birtakım sosyal çalkantılara neden olur.

ünite

4

TOPLUMSAL KURUMLAR Ekonomi

4.

İhtiyaç, insanda yokluk duygusuyla birlikte sıkıntı doğuran ve karşılanması gereken biyolojik ve toplumsal bir olgudur. Çinlilerin salyangoza, Hinduların inek etine, Müslümanların domuz etine ihtiyaç duymamaları kültürlerinden kaynaklanır.

ÖĞRETEN TEST

Ekonomik gereksinimler ile toplumun kültürü doğrudan ilişkilidir. Örneğin Müslüman ülkelerde kişi başına düşen alkol miktarı oldukça düşüktür.


A) Bir ihtiyaç başka bir ihtiyaç nesnesiyle giderilebilir.

B) İhtiyaçların oluşmasında toplumun kültürü etkili olur.

C) İhtiyaçların giderilmesinde belirli bir sıra izlenir.

D) İhtiyaçların şiddeti kişiden kişiye değişir.

E) İhtiyaçlar doyurulana kadar bireyin gerginliği devam eder.

5.

İnsan ihtiyaçlarını karşılayabilecek özellikteki nesnelere mal denir. Herhangi bir çaba ile elde edilmemiş olanlara serbest mal, belli bir kaynak ve çaba harcanarak elde edilenlere ise ekonomik mal denir.

Buna göre, aşağıdaki mallardan hangisi serbest mallara bir örnektir?

Nehirden akan su, kum, solunan hava

A) Güneş ışığı

mallar serbest mallardır.

6

2

B) Kalem

E) Şeker

D) Telefon

C) Ev

doğada kendiliğinden olduğu için bu tür

6.

ABD’de çıkarılan bir yasa ile tekel ve tröstlerin oluşması sınırlandırılmış ve bazı alanlarda yasaklanmıştır.

Bu durumun temel gerekçesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Haksız rekabeti önleme

Büyük firmalar aralarında anlaşarak kü-

B) Alışverişte kolaylık sağlama

çük firmaları yok edebilir. Bu nedenle

C) Kaynak kullanımını sınırlandırma

kartel ve tröstleşme önlenmeye çalışıl-

D) Gereksinimleri çeşitlendirme

E) İş bölümünü kolaylaştırma

7.

Her türlü mal, ekonomik faaliyetlerin konusunu oluşturmaz. Ekonomik anlamda bir nesnenin mal olabilmesi için bazı koşullara sahip olması gerekir.

Aşağıdakilerden hangisi ekonomik malların özelliklerinden biri değildir?

Ekonomik mallar bir zaman, sermaye

A) Değişim için üretilmesi

da ekonomik mallar serbest mallardan

B) Tüketilebilir olması

C) Bir emek ve zaman gerektirmesi

D) Doğada bol miktarda bulunması

E) Değişim değerinin olması

maktadır.

5

ve emek sonucunda oluşur. Bu anlamfarklıdır.

ÖĞRETEN TEST

3

TOPLUMSAL KURUMLAR Siyaset

1.

Devlet kalkınmayı sağlamak için gerekli düzenlemeleri ve ekonomik yatırımları yaparken, bakıma ve yardıma muhtaç olan vatandaşlara yönelik önlemler almalıdır.

Bu paragrafta devletin hangi özelliği öne çıkarılmaktadır?

A) Hukuk devleti

C) Sosyal devlet

Devletin, yoksullara ve muhtaçlara bakma görevi bulunmaktadır.

B) Ekonomik devlet D) Demokratik devlet

E) Laik devlet

Demokrasilerde iktidar her şeyi yapma gücünü kendinde görmemeli, farklı görüşleri de dikkate almalıdır.

2.

Demokrasi iktidarda bulunanlardan farklı düşünmeye izin veren bir rejimdir.

Bu sözle demokraside hangi özelliğin bulunduğu vurgulanmaktadır?

A) Muhalefet

C) Parlamento

B) Eşitlik D) Güçler ayrılığı

Demokratik toplumlarda her düşünceye

3.

Voltaire, “Görüşlerinize katılmıyorum ama görüşlerinizi bildirme hakkınızı sonuna kadar savunacağım.” sözüyle demokraside bulunması gereken hangi ilkenin önemini vurgulamaktadır?

A) Azınlıkların korunması

B) Çoğunluğun yönetme hakkı

C) Eşit oy ilkesi

D) Serbest seçim ilkesi

E) Düşünce özgürlüğü ilkesi

4.

Bir devlette yöneticileri halk seçiyor ise o devlet demokratik yöneticiler seçimden başka bir yol ile iktidara geliyorsa otokratiktir.

Aşağıdakilerden hangisi otokratik devletin özelliğidir?

A) Hukuksal eşitliğe dayanması

B) Baskıcı bir yönetim olma

C) Sosyal özellik taşıma

D) Laik olma

E) Yasaları uygulama

yer vardır. İnsanlar fikirlerini baskı altında kalmadan söyleyebilirler.

FELSEFE SOSYOLOJİ

11

6

Otokratik devlette seçim olmaz, olsa da göstermelik olur. İktidarı elinde bulunduran kişi ya da gruplar özgürlüklere izin vermezler.

ünite

E) Güçler birliği

TOPLUMSAL KURUMLAR Siyaset

5.

• Üretimde ağırlıklı olarak devletin hakimiyeti söz konusudur.

• Tüketimde eşitsizliğin olmaması hedeflenir.

• Fiyatlar devlet tarafından belirlenir.

Burada verilen özellikler, aşağıdaki devlet modellerinden hangisine aittir?

A) Kapitalist devlet

B) Sosyalist devlet

C) Laik devlet

D) Federal devlet

3

ÖĞRETEN TEST

Eşitlik ve özel mülkiyetin olmaması, üretim araçlarının devletin elinde olması sosyalist devletlerin temel özellikleridir.

E) Hukuk devleti

6.

Siyasal olaylar, toplumsal yaşam sonucu ortaya çıkan ülke yönetimi ile ilgili olaylardır. Çözümü devlet etkinliği gerektiren her sorun siyasal nitelik taşır. Siyaset, birtakım toplumsal gruplar aracılığıyla yapılır.

Bu parçada siyaset kurumunun hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Devlet yönetimiyle ilişkili olduğu

B) Toplumun en temel kurumu olduğu

C) Liderlerin yön verdiği

toplumsal yaşamın düzenlenmesi gibi

D) Ahlâk ve din kurumundan etkilendiği

konular siyasetle ve devlet yönetimiyle

E) Toplumda ayrımcılığa yol açabildiği

7.

ilgilidir.

I. Devlet, en büyük ikincil sosyal gruptur.

II. Devlete üyelik ve üyelikten ayrılma belirli kurallara bağlıdır.

III. Devlet, silahlı gücü elinde bulundurma yetkisine ve koyduğu kuralları zorla yaptırma gücüne sahiptir.

Burada verilenlerden hangilerinde devletin egemenliği öne çıkarılmaktadır?

A) Yalnız I

8.

6

Toplumun beklentilerinin karşılanması,

D) I ve II

B) Yalnız II

E) II ve III

Devletin yaptırım gücü bulunmaktadır.

C) Yalnız III

Laiklik en genel anlamıyla din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması ve toplumsal yaşamın din kurallarına göre düzenlenmesidir.

7

Laiklik hem din ve devlet işlerinin birbi-

Buna göre, laiklikle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

rinden ayrılması hem de bireylerin din

A) Gelişmiş toplumlara özgü olduğu

amaçlar.

B) Din ve vicdan özgürlüğünü sağladığı

C) Devletin din kurallarından soyutlanarak kanun yaptığı

D) Hukuk kurallarının dinin ilkelerine dayanılarak oluşturulduğu

E) Dinin siyasete alet edilmesinin önlendiği

ve vicdan hürriyetlerinin sağlanmasını

1.

Un fabrikası basit bir tekniği gerektirmekle birlikte, gerekli ihtiyacı karşıladığı ve ucuza mal olduğu sürece un üretimi, değirmenlerde gerçekleştirildi.

Bu örneğe dayanarak aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) İhtiyaçlar icatları hızlandırır.

B) İcatlar yeni sorunlar yaratabilir.

C) Bilimin ilerlemesi icatları kolaylaştırır.

D) İcatların yaygınlaşması çeşitli nedenlerle uzun zaman alır.

E) İcatlar üretimi artırır.

2.

Matrilokal evliliklerde, çiftler kadının ailesinin yanına yerleşip orada yaşamaya başlar. Patrilokal ailede erkek tarafında, neolokalde ise ayrı bir evde yaşanmaktadır.

Evliliklerin matrilokal, patrilokal ve neolokal olarak sınıflanmasında aşağıdakilerden hangisi ölçüt alınmaktadır?

A) Eş sayısı

B) Oturma biçimi

C) Otoritenin türü

D) Üye sayısı

E) İçten ya da dıştan eş seçimi


1

TOPLUMSAL KURUMLAR

3.

4.

Gereksinimlerin değişip, çeşitlenmesi toplumsal kurumlarda da değişmelere yol açar. Ekonomi kurumu günümüzdeki hızlı teknolojik gelişmeler nedeniyle diğer kurumlara oranla hızlı değişen bir kurumdur. Oysa aile ve din kurumlarındaki değişme çok zor olmaktadır.


A) Toplumsal kurumların değişme hızı birbirinden farklıdır.

B) Kurumların hızlı değişmesi bunalımlara yol açabilir.

C) Kurumların işlevleri zamanla değişebilir.

D) Her toplumda farklı bir kurum daha baskındır.

E) Toplumsal kurumlar bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılar.

5.

Aile, evlenme ile bir araya gelmiş aynı evde yaşayan, toplumca belirlenmiş hak ve sorumlulukları olan farklı cinsten iki insanın oluşturduğu küçük birimlerdir.

Bu tanıma göre aile kurumunun temel işlevi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mal ve hizmetleri üretme ve dağıtma

B) Hangi davranışın iyi ya da kötü olduğuna karar verme

C) Düzeni sağlama ve koruma

D) Kültürel bilgi birikimini gelecek nesillere aktarma

E) Neslin devamını sağlama

11 Kaynakların sınırlı, insan gereksinimlerinin sınırsız olması ve bu kaynakların farklı amaçlarla kullanma olanağının var olması, ortaya tercih yapma zorunluluğunu çıkarmaktadır. Kaynakları kullanırken bir gereksinimden vazgeçip onun yerine bir başkasını karşılamaya karar vermek gerekmektedir. Bu tür kararların alındığı her yerde mutlaka ekonomik bir sorun var demektir.

6.

Kurallar ve kurumlar bir toplumun temelidir ve toplumsal düzenin varlığı için gereklidir. Kurallar, insanlar arası ilişkiler ve etkileşimlerde davranış ve eylemlere imkan veren ve aynı zamanda onları sınırlayan ilkelerdir. Kuralların varlığı belirsizliği azaltarak, istikrar sağlar, insan davranışlarına denetim ve sınırlama getirir.

Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi ekonomik sorunların nedenlerinden biri değildir?

Buna göre, toplumsal düzenin korunması aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Kaynakların kıt olması

A) Belirsizliğin olmasına

B) Seçme zorunluluğunun olması

B) Kurum sayısının çokluğuna

C) Serbest malların gereksinime cevap vermesi

C) Kuralların varlığına

D) İhtiyaçların fazla olması

D) Kültürlü insanlara

E) İnsan ihtiyaçlarının değişebilmesi

E) Denetimin devlet eliyle yapılmasına

ünite

ÜNİTE TESTİ

TOPLUMSAL KURUMLAR 7.

Ülkemizde Akdeniz Bölgesi, tüm diğer bölgelerde tüketilen sebze ve meyvelerin büyük bir kısmının üretildiği yerdir. Bu bölgede bol miktarda bulunan sebze ve meyveler, bunların daha az bulunduğu yerlere götürülmekte ve insan gereksinimleri karşılanmaktadır. Bu durum üretim olarak değerlendirilmektedir.

1

ÜNİTE TESTİ

10. Demokrasilerde

görülen, her partinin aldığı oy oranında milletvekili çıkarmasını temel alan seçim sistemi, mecliste pek çok partinin yer almasını olanaklı kılmıştır.

Bu sistem aşağıdakilerden öncelikle hangisinin gerçekleşmesine hizmet eder?

A) Güçlü bir muhalefetin oluşabilmesine

B) Halkın iradesinin meclise yansımasına

Bu parçaya göre üretimin tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nesnenin şeklinde ve yerinde değişiklik yaparak fayda yaratmaktır.

C) Birden çok partinin hükümete destek vermesine

D) Kamu harcamalarının denetlenebilmesine

B) Kazancın harcanmayan kısmıdır.

E) Yasaların uzun tartışmalar sonucu oluşturulmasına

C) Malın faydasının doğrudan yok edilmesidir.

D) Mal ve hizmetlerin fiyatının yükselmesidir.

E) Mal ve hizmetlerin değerinin kişi başına bölünmesidir.

8.

İnsan, ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli faaliyetlerde bulunur. Yiyeceği besini sağlamak için sebze ve meyve yetiştirir, giyim ihtiyacını karşılamak için elbise diker. Ne var ki; köylünün kendi ihtiyacını karşılamak için ürettiği sebze ve meyve de, ev hanımının ev halkının ihtiyacını karşılamak için diktiği elbise de “ekonomik bir faaliyet” değildir. Oysa, pazarda satmak için sebze ve meyve üretmek de, elbise dikmek de “ekonomik faaliyet”te bulunmaktır.

Buna göre, bir etkinliğin ekonomik nitelik kazanması aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Az bulunmasına

B) Üretimde birden çok kişinin olmasına

C) İnsan ihtiyaçlarını karşılamasına

D) Değişim amacıyla üretilmesine

E) Bir emek gerektirmesine

Yıldızlı Soru 1 • •

Hindistan’da Toda kabilesinde kadı n nüfusu az olduğundan bir kadının birkaç tane kocası olabilir. Tibet’te ekonomik koşullar kötü olduğundan kadınlar kendilerini besleyecek birka ç erkeğe gereksinim duyarlar.

Bu iki örnekte evlenme türlerind en hangisinden söz edilmektedir?

A) Polijini

B) Monogami C) Neolokal D) Endogami E) Poliandri

11. Paranın

6

icat edilmesi, insanları tüketen bir varlık olmaktan çok, üretici bireyler haline getirmiştir. Çünkü önceki çağlarda un alabilmek için yağı üretmek, ip alabilmek için hayvan yetiştirmek gerekiyordu.

9.

Devlet, belli bir yerde egemenlik içinde yaşayan örgütlenmiş toplumun en büyük kurumudur.

Aşağıdakilerden hangisi devleti diğer siyasi kurumlardan ayıran bir özellik değildir?

A) Bir saklama aracı olması

A) Her ülkede aynı biçimde görülmesi

B) Alışverişi kolaylaştırması

B) Toplumsal düzeni sağlamayı amaç edinmesi

C) Bir değer ölçüsü olması

C) Üstün bir yaptırım gücü olması

D) Ülke ve insan yönetimi ile ilgili olması

D) Sermaye özelliği göstermesi

E) Silahlı kuvvetleri bulundurma hakkı olması

E) Tasarruf aracı olması

Bu parçada paranın hangi işlevinden söz edilmektedir?

9

ÜNİTE TESTİ

2

TOPLUMSAL KURUMLAR

1.

Bir toplumda şarap içmeyi veya domuz etki yemeyi sosyal ve dini düşünceler yasak ederlerse bunların değeri azalır. Faizin haram sayıldığı bir toplumda bankacılık gelişemez.

4.

“Hukuk devleti” yöneticilerin de hukuka bağlı olduğu devlettir.

Bu parçada ekonomik olayları etkileyen hangi faktörden söz edilmektedir?


A) Doğa koşulları

A) Hukuk herkese ayrıcalık tanımadan eşit uygulanmalıdır.

B) Malın az ya da çok olması

B) Geciken adalet, adalet sayılmaz.

C) Toplumun değer yargıları

C) Hukuk, yasama ve yürütmeden daha üstün olmalıdır.

D) Harcanan emek miktarı

E) Toplumun gereksinimlerinin karşılanması

D) Hukuk kurallarını hazırlayanlar devleti yönetenler olmalıdır.

E) Hukuk, herkese günün birinde lazım olacaktır.

5.

• Ülke parasının değeri döviz ve altın karşısında yükselmeye başlar.

• Yabancı ülke paralarının ve altının değeri düşmeye başlar.

• Yatırımlar artar, banka faizleri düşer.

Bu durumda aşağıdakilerden hangisinin görülmesi beklenir?

Geleneksel ekonomilerde üretim ilişkileri töre ve gelenekler tarafından o kadar etkilenir ki teknik verimlilik çok alt düzeydedir. Çağdaş endüstri toplumlarında ise, ekonomi geleneklerin etkisine oldukça kapalıdır ve akılcı teknik temellere dayanır. Çünkü, endüstri toplumlarında ekonomi, en az masrafla en kaliteli ve en çok mal elde etmeyi amaçlar.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi geleneksel ekonomilerin bir özelliği değildir?

A) İş yeri sahibinin üretimde rol alması

B) Üretimin her aşamasında aynı kişinin görev yapması

A) Tüketim B) Revalüasyon

C) Mesleki eğitimin iş yerinde kazanılması

C) Bölüşüm

D) Seri üretimin teknik iş bölümüyle sağlanması

E) Üretimde emeğin katkısının fazla olması

FELSEFE SOSYOLOJİ

D) Devalüasyon

E) Enflasyon

11 6.

Batı Afrika’da Orango Adası’nda yaşayan yerlilerde eş seçimini kadınlar yapar. Kadınlar evlenmek istedikleri erkeğe, kırmızı palmiye yağında rafine edilmiş ve sadece özel günlerde hazırlanan enfes bir balık yemeği ikram eder. Evlilik ve eş seçimi tamamen kadınların kontrolündedir. Erkeğin kadının evlenme teklifini, reddetme gibi bir şansı da yoktur.


A) Aile evrensel bir kurumdur.

B) Ailenin nasıl oluşacağını devlet belirler.

C) Aile hem üretim hem de tüketim birimidir.

D) Aile, diğer kurumlardan daha etkilidir.

E) Aile ve evlilik kurallarının oluşumunda kültürel yapı etkilidir.

10

3.

Din sadece Tanrı’nın varlığını bildirmeyip, insanlar arası ilişkileri de düzenleyen kuralları da içerir. Böylece aynı dinin ilke ve kurallarını kabul edip benimseyen insanlar arasındaki uyum ve dayanışmayı arttırır.

Bu parçada din kurumunun hangi işlevi vurgulanmaktadır?

A) İnananlara birtakım yaptırımlar uygulaması

B) Diğer kurumlarla ilişkili olması

C) Kültürün maddi ögelerini değiştirmesi

D) Toplumsal bütünleşmeye katkı sağlaması

E) Öte dünya inancını pekiştirmesi

ünite

2.

TOPLUMSAL KURUMLAR • Gönül rahatlığı ve huzuru sağlama

• Toplumsal denetim ve yol gösterme

• Toplumsal değerleri formüle etme

Bu verilenler aşağıdaki toplumsal kurumlardan hangisiyle ilgilidir?

A) Eğitim

6

D) Aile

ÜNİTE TESTİ

10. Bir malın “kullanım”, “değişim”, “anı” ve “sanat” değerleri

7.

B) Din

2

gibi çeşitli değerlerinden söz edilebilir.

Aşağıdakilerden hangisi bir malın “kullanım değeri”ni açıklar?

A) Bir malın iş bölümü ile üretilmesidir.

B) Bir malın insanların estetik gereksinimlerini karşılamasıdır.

C) Bir malın üretilmesi için emek ve para gerekmesidir.

D) Bir malın insan ihtiyacını giderme özelliğidir.

E) Bir malın kişi için bir anlamının olmasıdır.

C) Devlet

E) Ekonomi

8.

Aile kurumu, çocuğun ödevlerini yapmasına ve eğitim sorunlarının çözülmesine yönelik katkılarıyla eğitim kurumuna, çocuğa sahip olduğu ekonomik kaynakları doğru kullanmasını öğreterek ekonomi kurumuna, değer ve inanç sistemini çocuğuna aşılayarak din kurumuna, kurallara uymayı öğreterek hukuk kurumuna katkı sağlar.

Bu durum toplumsal kurumların hangi özelliğine kanıt oluşturur?

A) Zamanla değişme

B) Bireyin davranışlarını etkileme

C) Birbiriyle ilişkili olma

D) Birbirlerinden bağımsız olma

E) Bazılarının baskın olma

9.

İnsanlar yaşayacak durumda olmalılar ki tarih yapabilsinler. Yaşayacak durumda olmak demek; yemek, içmek, barınmak, giyinmek, vb. demektir. Bunları sağlamak için de üretmek gerekir. Öyleyse üretim sürecinin bilimi olan ekonomi, toplumsal oluşum ve gelişmenin temel belirleyicisidir.


A) Devlet, bölüşümü adaletli olarak gerçekleştirmelidir.

B) Ekonomik gelişmeler toplumun diğer kurumlarını da etkiler.

C) Ekonomi modelleri devletin üretim politikalarıyla doğrudan ilişkilidir.

D) Toplumsal değerler ekonomik gelişmeyi etkiler.

E) Toplumsal gelişmenin ilk koşulu halkın temel ihtiyaçlarının giderilmesidir.

Yıldızlı Soru 2 Bir kişinin aylık kazancının bir mikt arını ne olur ne olmaz düşüncesiyle bir kenara ayıra rak biriktirmesi veya biriktirdiği paranın değerinin kayb olmaması için arsa veya altın alması tasarrufa örne ktir. Bir işletme sahibinin elde ettiği kazançtan bir mikt ar para harcayarak daha büyük fabrika yapmak ama cıyla aldığı arsa ise yatırıma örnektir. Buna göre, yatırım hangi özel liğiyle tasarruftan farklıdır? A) Yeni bir üretim oluşturulmas ıyla B) Bir sermaye gerektirmesiyle C) Gelirin harcanmayan kısmını belirtmesiyle D) Uzun vadeli olmasıyla E) Kâr elde etme amacının olma sıyla

11

11. İnsan ihtiyaçlarını giderecek çeşitli malların ve hizmetlerin

elde edilmesiyle kullanılan ekonomik kaynaklara üretim güçleri (faktörleri) denir.

Aşağıdakilerden hangisi üretimin unsurlarından biri değildir?

A) Girişimci

B) Bölüşüm

D) Doğa

C) Emek

E) Sermaye

1.

Toplumsal kurumun işlevlerinin somutlaşmış ifadesi ....................................... dir.

2.

Günümüze gelene kadar yaşamış toplumların hepsinde ailenin görülmesi, ailenin ....................................... olduğunu gösterir.

3.

Ailenin en temel işlevi ....................................... devamını sağlamaktır.

4.

Aile üyelerinin birbirlerine duygusal açıdan bağlı olmaları ailenin ....................................... işlevine örnektir.

5.

......................................., karşı cinsten iki insanın birbirlerini kabul ederek ve toplumca onaylanmış, bir arada yaşamak için yapılan bir sözleşmedir.

6.

Farklı toplumsal gruplardan ya da sınıflardan olan bireylerin evlenmesine ....................................... adı verilir.

7.

....................................... erkeğin aynı anda birden fazla kadınla evlenmesidir.

8.

Evlenen erkeğin kadının ailesine katıldığı evlenme biçimine ....................................... adı verilir.

9.

Sonsuz ve mutlak bir baba otoritesinin hakim olduğu aile türüne ....................................... aile denir.

10. Genel olarak sanayileşmiş toplumlarda ve kentlerde görülen aile tipi ....................................... ailedir. 11. Klan üyelerinin kutsal saydığı ve topluluğu koruduğuna inanılan hayvan, bitki ya da cansız nesneye inanmaya ......................... .............. adı verilir. 12. ....................................... bir devlette bireyler din, vicdan ve inanç hürriyetine sahiptir. 13. Elde edilmesi için herhangi bir emek ve maliyet gerektirmeyen mallara ....................................... mal adı verilir. 14. İnsan ihtiyaçlarını doğrudan doğruya karşılayan mallara ....................................... malı denir. 15. Halı, buzdolabı, mobilya gibi uzun süre kullanılabilen mallara ....................................... tüketim malları denir. 16. Mal ve hizmet fiyatlarının sürekli bir biçimde artması sonucu paranın alım gücünün düşmesine ............................ adı verilir. 17. Ulusal para değerinin devlet eliyle düşürülmesine ....................................... denmektedir. 18. Üretim sonucunda elde edilen gelirin üretime katılan unsurlar arasında paylaşılmasına ....................................... adı verilir. 19. Mal ve hizmetlerin üretimi sırasında işlerin farklılaşmasına bağlı olarak farklı işlerin farklı kişilerce yapılmasına ......................... .............. adı verilir. 20. ....................................... sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insan toplulukları üzerinde otoriteye sahip ve hukuki bir örgüttür.

Cevaplar 1. örgütler

6. egzogami

11. totemizm

16. enflasyon

2. evrensel

7. Polijini

12. Laik

17. devalüasyon

3. neslin

8. matrilokal

13. serbest

18. bölüşüm

4. psikolojik

9. ataerkil

14. tüketim

19. iş bölümü

5. Evlilik

10. çekirdek

15. dayanıklı

20. Devlet

ünite

12

D 1.

Herhangi bir toplumsal kurumdaki değişme, diğer toplumsal kurumları da etkiler.

2.

Ailenin temel görevi neslin devamını sağlamaktır.

3.

Akrabalık her zaman erkek tarafından geçer.

4.

Aynı toplumsal gruptan olan bireylerin birbiriyle evlenmesine poligami adı verilir.

5.

Kadının aynı anda birden fazla erkekle evlenmesine poliandri adı verilir.

6.

Erkek ve kadının evlendikten sonra kendi ailelerinden ayrı bir yerde oturmalarına matrilokal evlilik denir.

7.

Yeni kuşakların kurduğu ailelerin büyükleriyle birlikte aynı çatı altında oturduğu ve kırsal kesimde

Y

görülen aileye geleneksel (geniş) aile adı verilir. 8.

Çekirdek aile yapılanmasında aile tüketim değil bir üretim birimidir.

9.

Natürizm doğa güçlerine tapma olarak ortaya çıkmıştır.

10.

Din, birtakım ahlaki normlar koyarak toplumsal düzeni sağlamaya çalışır.

11.

Laiklik dine karşı olan bir sistemdir.

12.

İnsan ihtiyaçlarının şiddeti birbirinden farklıdır.

13.

Elde edilmesi için emek, para gerektiren ve değişime konu olan mallara serbest mallar denir.

14.

İnsan ihtiyaçlarını doğrudan doğruya karşılayan mallara tüketim malı denir.

15.

Elde edilen gelirin bir kısmının tüketilmemesi ile oluşan birikime emek adı verilir.

16.

Fiyatların düşmesi ile birlikte paranın alım gücünün yükselmesine revalüasyon adı verilir.

17.

Enflasyon durumunda ulusal paradan kaçış ve mala hücum başlar.

18.

Kişi başına düşen milli gelir bölüşümle ilgili bir kavramdır.

19.

İş bölümü her zaman olumsuz sonuçlara yol açmaktadır.

20.

Kapitalist ekonomik sistemde üretim araçları devletin elindedir.

13

Cevaplar

6

1. D

2. D

3. Y

4. Y

5. D

6. Y

7. D

8. Y

9. D

10. D

11. Y

12. D

13. Y

14. D

15. Y

16. Y

17. D

18. D

19. Y

20. Y

1.

Toplumsal kurumların temel özelliklerini yazınız.

2.

Ailenin temel işlevini yazınız.

3.

Eş sayısına göre evlilik türlerini açıklayınız.

4.

Din ve toplumsal düzen arasında bir ilişki var mıdır? Açıklayınız.

5.

Üretim malı ve tüketim malı nedir? Açıklayınız.

ünite

14

6.

Para ile ilgili devalüasyon ve revalüasyon kavramlarını açıklayınız.

7.

Doğal, mesleki ve teknik iş bölümü nedir? Açıklayınız.

8.

Kapitalist ve sosyalist ekonomik düzenleri karşılaştırınız.

9.

Devletin temel unsurlarını kısaca açıklayınız.

10. Demokratik yönetimlerin temel ilkelerini açıklayınız.

6

15

11. Sınıf Felsefe Ve Sosyoloji Soru Bankası

Recommend Documents