Yabancı Dil Öğrenimi Nedir, Nasıl Olmalıdır? Yabancı dil öğrenimi, kişinin ana dili dışında başka bir dil ve kültürle tanışması demektir. Her insan yabancı dil öğrenirken ilk önce kendine psikolojik bir duvar örer ve zaman zaman da bu yeni dili öğrenemeyeceğini düşünür. Bu yüzden, yabancı dil öğretilirken her tür sıkıcılık ve zorluktan uzak durulmalıdır. Burada görev öğretim elemanına düşmektedir. Hiçbir kitap, dil öğretimi için tek başına yeterli değildir.
Yabancılara Türkçe Öğretiminin Tarihî Seyri ve Bugünkü Durumu Yabancılara Türkçenin öğretimi konusunda yazılan ilk eser, Kaşgarlı Mahmut’un 1072-1074 yılları arasında yazmış olduğu Divânu Lûgati’t-Türk’tür. Bu eserde Kaşgarlı çok başarılı bir yöntem izlemiştir. Onun izlediği yolun özellikleri kısaca şöyledir: 1. Medreselerde yapıldığı gibi önce ve hemen her zaman sadece kural verme değil, önce çok sayı sayıda da örne örnekt kten en hare hareke kett edip edip kura kurala la ulaş ulaşma ma yolu yolunu nu izle izlemi mişş ve günü günümü müzz yaba yabanc ncıı dil dil öğretiminde benimsenen bir yöntem uygulamıştır. 2. Dil öğrenmede örneklerin, metinlerin önemini çok iyi fark etmiş, verdiği çok sayıda örneği günlük hayattan, atasözlerinden, manzum sanat eserlerinden derlemiştir. 3. Türkçeyi öğretirken, Türk kültürünü de tanıtma, öğretme amacını gütmüş, bu konuya özel bir önem vermiştir. 4. Dil öğreti öğretimin minde de tekrar tekrarın ın önemin öneminii çok iyi kavrad kavradığı ığında ndan, n, öncede öncedenn geçen geçen bir kuralı kuralı gerektiğinde tekrar hatırlatmaktan çekinmemiştir. 5. İzlediği bu başarılı yöntemleri buluncaya kadar çok çaba harcayan yazar, iki yıl içinde eserini üç kez yazıp beğenmemiş, nihayet kesin olarak dördüncü defa yazmıştır. Böylece o, eser yazma konusunda da kendisinden sonra geleceklere geçerli bir ders vermektedir. (Akyüz, 1989: 45-46) Yabancılara Türkçe öğretiminde ikinci büyük eser, Ali Şir Nevâi’nin 15.yüzyılda yazdığı Muhâkemetü’l-Lûgateyn’dir. Farsça ile Türkçenin karşılaştırıldığı bu eser, Türkçede ilk ad bilim ve anlam bilim eseri olarak tarihe geçmiştir. Kaşgarlı Mahmut ve Ali Şir Nevai’nin Türkçeye hizmetleri çok büyüktür. Batılı anlamda dil biliminin kurucusudurlar. Yaptıkları çalışmalar Türk eğitim tarihinde gerek yöntem gerekse içerik bakımından önemli bir yere sahi sahipt ptir ir.. Bize Bize düşe düşenn göre görevv de, de, bu yönt yöntem em ve tekn teknik ikle leri ri çağı çağımı mızı zınn araç araç-ge -gere reçl çler erii ile ile zenginleştirerek uygulamaya dönüştürmektir. Yabancılar tarafından kaleme alınan Türkçe öğretimiyle ilgili en eski eser, 1533 yılında Floransalı Filippo Argenti tarafından yazılan “Regola del parlare parlare turcho” adlı eserdir. Eğitimli bir Floransalı olan ve iyi bir çevreden gelen Filippo Argenti, muhtemelen 1524 yılında yılında geldiği geldiği İstanbul’d İstanbul’da, a, Floransa Floransa elçiliğind elçiliğindeki eki sekreterl sekreterlik ik görevini görevini 1533 yılına kadar kadar
sürdürmüştür. Dokuz yıllık görevi sırasında kaleme aldığı eseriyle Osmanlı Türkçesini bir sistem sistem içeris içerisind indee ele alan alan ilk Avrupa Avrupalı lı olma olma unvan unvanına ına hak kazanm kazanmışt ıştır. ır. Bu eser eser bilim dünyasına ilk defa İtalyan Türkoloğu Alessio Bombaci (1914-1979) 1938 yılında Regola del parlare turcho di Filippo Argenti adıyla tanıtılmıştır. Avrupa milletlerinin siyasi ve ekonomik sebeplerle Türkçeye önem verdikleri görülmektedir. Frans Fransaa 1699’d 1699’daa her üç yılda yılda bir 6-9 yaşlar yaşlarınd ındak akii çocukl çocuklard ardan an birka birkaçç tanes tanesini ini Türkçe Türkçe öğrenmek üzere İstanbul’daki Katolik papazlarının yanına göndermeye karar vermiştir. Bu çocuklar çocuklar ileride ileride Osmanlı Osmanlı devletind devletindee Fransa’nı Fransa’nınn elçileri elçileri ve tercümanl tercümanları arı olacakla olacaklardı. rdı. (Bu çocuklara dil oğlanı adı verilmiştir.) Fransa’nın Türk diline karşı gösterdiği bu ilgi 18. yüzyılda Hollanda, İngiltere, Avusturya ve Rusya gibi ülkelere de sıçramıştır. III. Selim devrinde kurulan kara harp okulunda (1793) öğrencilere hem Türkçe hem de Batı dilleri öğretilmekteydi. Yabancılara Türkçenin öğretimi 1960’lı yıllarda tekrar önem kazanmıştır. Kenan Akyüz’ün Yabancılar İçin Türkçe Dersleri Konuşma, Okuma adlı kitabı (Ank., Üniv., 1965) Hüseyin Aytaç-M.Agah Önen’in Yabancılar İçin Açıklamalı Uygulamalı Türkçe adlı kitabı (Ank., 1969), Sermet Sami Uysal’ın Yabancılara Türkçe Dersleri kitapları (İst., 1979), Kaya Can’ın Yabanc Yabancıla ılarr İçin İçin Türkçe Türkçe-İng -İngili ilizce zce Açıkla Açıklamal malıı Türkçe Türkçe Dersle Dersleri ri kitab kitabıı (ÖDTÜ, (ÖDTÜ, 1981), 1981), M. Hengirmen-N. Koç’un Türkçe Öğreniyoruz adlı kitapları (Ank., 1982), Tahir Nejat Gencan’ın Yabancı Uyruklu Öğrenciler İçin-Türkçe Öğreniyorum adlı kitabı (İst., 1985), bize bu konuda önemli adımlar atılmaya başlandığını göstermektedir. Yabancılara Türkçe öğretimi işini modern anlamda yapan ilk önemli kurum ise Ankara Üniversitesinde kurulan TÖMER dil öğretim merkezidir. Daha sonra kurulan Gazi TÖMER ve Ege TÖMER TÖMER,, Bolu Bolu İzzet İzzet Baysal Baysal TÖMER TÖMER gibi gibi kurulu kuruluşla şlarla rla yaygın yaygınlaş laşmay mayaa başla başlayan yan yabancıla yabancılara ra Türkçe Türkçe öğretimi öğretimi işi birtakım birtakım özel dershane dershanelerde lerde de yürütülme yürütülmektedi ktedir. r. Ankara Ankara Üniversitesi TÖMER Ocak 2002’de HİTİT Yabancılar İçin Türkçe adlı dil öğretim setini uygulamaya koymuştur. Ağustos 2002’de DİLSET yayınları tarafından Adım Adım Türkçe dil öğretim seti yayımlanmıştır. Ayrıca 2003 yılında yazılan Türkçe Öğreniyoruz-ORHUN adlı dil öğretim seti TİKA yayını olarak yayımlanmıştır. Bir öğretmenin Türkçe öğretiminde hangi ders kitaplarını kullanmak, hangi teknik ve yöntemi uygulamak kararına varabilmesi için en önce şu soruları yanıtlaması şart: 1. Türkçe kime öğretiliyor? (Avrupa ülkelerinde yaşayan Türklere mi, yabancılara mı?); 2. Hangi düzeyde öğretiliyor? Ne kadar? (okulda yardımcı ders olarak mı; yabancı diller okulunda bir kurs olarak mı; fakültede mi?); 3. Türkçe öğrenmek isteyenin, bu dili öğrenmekteki amacı nedir? Niçin? (Türkçe bir okul dersi olduğundan mı; Türk şirketleriyle işbirliği yapabilmek için mi; müşterilerinin önemli bir kısmını Türkler oluşturduğu, bir Türk'le evlenmek istediği, yabancı dillere meraklı olduğu, boş vakitlerini doldurmak istediği, Türkolog olup Türkoloji ile uğraşmak istediği için mi?). Bu soruları yanıtlaması, öğretmenlik işinde başarı kazanmasıyla doğru orantılıdır.
4. Nasıl Öğreteceğiz? Öğretim araçlarına gelince, bu konuda bir sınırlama yok; kitap, kaset, modern bilgisayarlarla kullanılabilecek malzeme, Almanların “interaktif” dedikleri malzeme; ses ses labora laboratuv tuvarl arları arı,, bilgis bilgisaya ayarr labora laboratuv tuvarl arları arı,, video video film film malze malzemel meleri eri,, yeni yeni kitap kitap ve alıştırmalar, bütün bunlar fevkalade önemli şeylerdir. Bunların arasında - öğrencilerim adına konuşayım - TÖMER tarafından verilen burslar vardır.
Bütün bu çalışmalar doğal olarak yöntem ve teknik tartışmalarını da gündeme getirmektedir. Bundan sonra yapılması gereken ise bu alanda yeni eserler ortaya koymak ve Türkçenin çok daha yaygın olarak kullanılması için çalışmalara hız vermektedir.
Basamaklı Kur Sistemi Niçin Gereklidir? Öğrencilerin belirli bir program dahilinde dil öğrenecekleri dikkate alındığında, öğrencilerin daha önceden Türkçeyi bilme düzeyleri ve belirli bilgilerin tam öğrenilmeden yeni bilgilerin verilemeyeceği gerçeğinden yola çıkılmalı ve basamaklı kur sistemi uygulanmalıdır. Aksi tutuml tutumlar ar hem öğreti öğretim m eleman elemanını ını sıkınt sıkıntıya ıya sokar sokar hem de öğren öğrencil cilerin erin öğrenm öğrenmee güçlüğ güçlüğüü yaşamalarına sebep olur.
Düzey Belirleme Sınavının Hazırlanışı ve Uygulanışı Öğret Öğretime ime başlan başlanmad madan an önce önce öğren öğrencil cileri erinn dil edini edinim m düzey düzeyler lerini ini belirl belirleyi eyici ci bir sınav sınav yapılmalıdır. Bu sınavda, dil bilgisini ölçücü test sınavından sonra tahmin edilen düzeye ilişkin bir kompozisyon yazdırılmalı ve daha sonra da öğrenciyle konuşarak hangi kurda okursa kendisi için daha yararlı olacağı kendisine açıklanmalıdır.
İdeal Sınıf Düzeni ve Öğrenci Sayısı Dil öğretiminde sınıf düzeninin çok büyük bir önemi vardır. ( U ) sistemine uygun masa ya da kolçaklı sandalyelerle oluşturulmuş sınıflarda öğrencilerin birbirinin yüzünü göreceği biçimde oturması şarttır. Aynı zamanda bütün öğrenciler öğretim elemanı ile göz göze olmalıdır. Bu şekilde oluşturulmuş ideal bir eğitim ortamında öğrenci sayısı 8 – 14 arası olmalıdır.
Ders Kitabı, Çalışma Kitabı, Sözlükler, Kaset ve CD’ler Ders kitabı, çalışma kitabı, kitapla ilgili özel sözlükler, kaset ve cd’ler yabancılara Türkçe öğretimi alanına yıllarını vermiş olan uzmanlar tarafından yazılmalı ve çocuklarla yetişkinler için ayrı ayrı setler hazırlanmalıdır. Ders kitabı, ilk ünitesinden itibaren dört temel beceri diye adlandırılan dinleme-okuma-konuşma ve yazmaya eşit oranda yer vermelidir. Kitabın ilk bölümlerinde kurgu metinler de yer almalıdır. Çünkü burada amaç, öğretilecek bilgilerin verileceği metinlerin olmasıdır. Ders kitabındaki örnek cümleler ile çalışma kitabındaki örnek cümleler aynı olmamalı, daha çok kelime öğretebilme açısından farklılık göstermelidir.
Yabancılara Türkçe Öğretiminde Temel İlkeler: 1. Dil Öğretiminin Plânlanması Yabancı bir dil öğretilirken hangi hedef kitleye ne kadar bir süre içerisinde ve hangi ihtiyaca dayalı olarak dil öğretimi yapılması gerektiği önceden plânlanmalıdır. Yıllık, aylık, haftalık ... 2. Dört Temel Beceriyi Dikkate Alma Dil öğretiminde dört temel beceri olarak adlandırılan dinleme, okuma, konuşma ve yazma eğitimin ilk basamağından itibaren birlikte ele alınmalıdır. Çünkü, iletişimin temeli olan olan dili dilinn kull kullan anım ımıı sıra sırası sınd ndaa bu dört dört teme temell bece beceriy riyee her her an ihti ihtiya yaçç duyu duyulm lmak akta tadı dır. r. Yabancılara Türkçe öğretimi konusunda yazılacak olan ders kitaplarında bu özelliklere ilk üniteden itibaren ağırlıklı olarak yer verilmesi şarttır. 3. Öğretimde Basitten Zora, Somuttan Soyuta, Bütünden Parçaya Doğru Gitme Öğretilec Öğretilecek ek konular konular belli belli bir sıraya sıraya konmalıd konmalıdır. ır. Yabancı Yabancı dil öğretimin öğretiminde de önce basit cüml cümlee kalı kalıpl plar arın ında dann başl başlay ayar arak ak birl birleş eşik ik ve karm karmaş aşık ık cüml cümlee kalı kalıpl plar arın ının ın öğre öğreti timi mine ne çalışılmalıdır. Psikoloji ilminin verilerine göre insan, önce bütünü kavrar sonra parçayı. Bu nedenle bütünden başlamak, öğretimi kolaylaştırır. Bilinen bir cümle kalıbı ile bilinmeyen kelimeleri, bilinen kelimelerle bilinmeyen cümle kalıplarını öğrenmek esas olmalıdır. Bir Bir yaba yabanc ncıy ıyaa Türk Türkçe çe öğre öğreti tirk rken en önce önceli likl klee göre görebi bile lece ceği ği ve çevr çevres esiy iyle le iliş ilişki ki kurabi kurabilec leceği eği kelime kelimeler ler öğreti öğretilme lmelid lidir. ir. Somut Somut bilgil bilgiler er öğreti öğretilme lmeden den soyut soyut düşün düşüncel celeri erinn kavra kavranıl nılama amayac yacağı ağı gerçeğ gerçeğind inden en harek hareketl etlee tümeva tümevarım rımaa dayalı dayalı bir sistem sistem içinde içinde Türkçe Türkçe öğretmeye çalışırken kalıplaşmış diyaloglar ve söz kalıpları verileceği için tümdengelime de yer verileceği unutulmamalıdır. 4. Bir Seferde Tek Yapıyı Sunma Yabancılara Türkçe öğretirken üzerinde durulması gereken en önemli husus öğrenciye bir dil bilgisi yapısı kavratılmadan yeni bir yapıya geçilmemesi gereğidir. Aynı anda birden fazla yapıyı öğrenciye kazandırmaya çalışmak, verilmek istenenin tam anlaşılamamasına ve belirl belirlii bir süre süre geçti geçtikte ktenn sonra sonra unutul unutulmas masına ına ya da diğer diğer yapıla yapılarla rla karışt karıştırı ırılma lmasın sınaa yol açmaktadır. Verilen yapıların iletişimde kullanıldığı biçimiyle örneklerle desteklenmelidir. Çünkü, uygulaması yapılamayan bilgi, çabuk unutulacaktır. 5. Verilen Bilgi ve Örneklerin Hayata Uygunluğu Yabancılara Türkçe öğretirken verilen bilgilerin ve örneklerin teorik değil pratikte kullanıldığı gibi olması şarttır. Çünkü, dili öğrenen yabancı, toplum arasına karıştığında öğrendikl öğrendiklerini erininn uygulama uygulamaya ya dökebilme dökebilmeli li ve çevresiy çevresiyle le doğru doğru bir iletişim iletişim kurabilmeli kurabilmelidir. dir. İletişimden kopuk bir dil öğretimi, öğrenciyi çok çabuk dilden ve dolayısıyla kültürden uzaklaştıracaktır. Bir yabancıya Türkçe öğretirken öncelikle görebileceği ve çevresiyle ilişki kurabileceği kelimeler öğretilmelidir. 6. Öğrencilerin Derse Daha Etkin Katılmalarını Sağlama
Derse Derse başlam başlamada adann önce önce öğren öğrenci ci ile öğren öğrenile ilece cekk konu konu arasın arasında da psiko psikoloj lojik ik bir bağ bağ kurulmalı kurulmalıdır. dır. Dili kullanmala kullanmaları rı için öğrencile öğrencileri ri cesaretlen cesaretlendirip dirip teşvik teşvik etmelidir. etmelidir. Sınıf içi etkinl etkinlikl iklere ere katılm katılmala aları rı sağlan sağlanmal malıdı ıdır. r. Alıştı Alıştırma rmalar lar,, soru-c soru-ceva evap, p, rol yapma, yapma, ikili ikili üçlü üçlü çalışmalar gibi tekniklerle öğrencilerin derse daha faal katılmaları sağlanmalıdır. Öğrenci konuşurken yaptığı hatalar fahiş hatalar cinsinden değilse daha sonra dolaylı bir şekilde düzeltilmelidir. Öğrenciyi desteklemeli ve takdir etmeli, başarma inancı sağlanmalıdır. Dil öğretiminde amaç yaşayarak öğrenmedir. Çünkü, insan duyduklarının büyük bir bölümünü unutur. Okuduklarının bir kısmını hatırlar, ama yaptıklarını çok büyük bir oranda hatırlar. Sınıf içi uygulamalarının tamamının öğrenciye dönük ve dolayısı ile öğrenciyi her an aktif durumda tutacak biçimde olması gerekir. Çünkü, eğitimde dikkat süresinin 20 dakikayı geçm geçmed ediğ iğii göz göz önün önünee alın alınırs ırsaa bu kısa kısa süre süre için içinde de öğre öğrenc nciy iyii sıkm sıkmad adan an ona ona bir bir şeyl şeyler er kazandırmak ancak onun katılımı ile mümkün olabilir.
7. Bireysel Farklılıkları Dikkate Alma Her öğrencinin dil öğrenme ihtiyacı ve kendi fiziki, psiko-sosyal durumu aynı değildir. Öğrencilerin kabiliyet, ilgi, bilgi ve öğrenme hızları birbirinden farklıdır. Bazıları duyduğunu daha iyi anlarken bazıları da gördüğünü daha iyi anlar. Bazıları sözlü alıştırmalarda, bazıları da yazılı alıştırmada daha başarılı olmaktadır. Ayrıca cinsiyet ve yaş farklılıkları öğrenmeye tesir etmektedir. etmektedir. Bu sebeple sebeple öğrencilerin öğrencilerin yaş, eğitim eğitim durumu, durumu, sosyal sosyal konumu konumu ve Türkçeyi Türkçeyi öğrenme sebebi mutlaka göz önüne alınmalı ve özellikle verilecek ödevlerde buna dikkat edilmelidir. 8. Görme ve İşitmeye Dayalı Araçlardan Yararlanma “Tek “Tekno nolo loji jide deki ki başk başkaa geli gelişm şmel eler er bir bir yana yana,, tele televi vizy zyon on,, bilg bilgis isay ayar ar ve inte intern rnet et teknolojilerindeki hızlı gelişmelerle bilgi üretimindeki hızlı artış, yüzyılların eğitim sistemini her her yönü yönüyl ylee sars sarsma makt ktad adır ır.” .” ( Esir Esirge gen, n, 1997 1997:: 57 ) İlet İletiş işim im araç araçla ları rını nınn çok çok öne öne çıkt çıktığ ığıı günümüzde dil öğretirken televizyon, video, bilgisayar, tepegöz ve kasetçalar gibi araçlardan yararlanarak dört temel becerinin daha iyi kavratılacağı, öğrenilenlerin daha kalıcı olacağı herkes tarafından kabul edilen bir gerçektir. Dilin iletişimin en temel aracı olduğunu söyleyip iletişim araçlarından yaralanmadan dil öğretmeye kalkışmak modern dil öğretimi anlayışları ile bağdaşmaz. 9. Anadili gerektiği durumlarda kullanma En iyi yabancı dil öğretim yöntemi öğrenciyi çok, öğretmeni az konuşturan yöntemdir. Başlangıçta ana dili gerekli durumlarda kullanılabilir. Anadil ile yapılan açıklamalar, kısa ve öz olmalıdır. Öğrenilen dil, öğrenci tarafından ne kadar kullanılırsa, ne kadar pratik yapılırsa, o kadar iyi öğrenilir.
Yabancılara Türkçe Öğretiminde Genel İlkeler: 1. Kullanılan Dilin Öğretilmesi Yabancılara Türkçe öğretirken yaşayan Türkçenin öğretilmesi çok önemlidir. Aksi takd takdir irde de yuka yukarıd rıdaa da deği değind ndiğ iğim imiz iz gibi gibi öğre öğrenc ncil iler er için içinee gird girdik ikle leri ri Türk Türk topl toplum umun unda da
öğrend öğrendikl ikleri eri Türkç Türkçee ile iletiş iletişim im kurmak kurmakta ta zorlan zorlanac acakl aklard ardır. ır. Bu da Türkçe Türkçeyi yi öğretm öğretmee hedefinden uzak bir tutumdur. Gerek ders kitapları, çalışma kitapları ve kaset ve cd’lerde gerekse sınıf içi konuşmalarda yapaylıktan uzak durulmalıdır. Öğretim elemanı yalnızca kendi kullan kullandığ dığıı cümle cümleler lerii değil, değil, toplum toplumun un değişi değişikk kesiml kesimleri erinde nde kullan kullanıla ılann standa standart rt Türkçe Türkçeyi yi öğretmek zorundadır.
2. Telâffuza Önem Verme Değişik milletlerden kişilerin Türkçe öğreneceği bir sınıfta en çok üzerinde durulması gereken gereken konu, Türkçeyi Türkçeyi telâffuz, telâffuz, vurgu ve tonlamaya tonlamaya uygun olarak olarak öğretmekti öğretmektir. r. Alfabe Alfabe öğretilirken verilecek olan örneklerden başlayarak bunun üzerinde çok önemle durulması gerekir. Buna çok dikkat edilmezse aynı sınıfta birden fazla söyleyiş biçimiyle karşı karşıya kalınacaktır. 3. Öğrencilerin Bildiği Kelimelere Dayanarak Yeni Cümleler Kurma Yabancı dil öğrenen kişilerin henüz anlamını kavrayamadıkları kelimelerle düşünmesi ve kendini ifade etmesi mümkün değildir. Öğrencilere verilecek metinler daha önce çeşitli uygulamalarla öğretilen kelimelerden oluşmalı, ancak her metinde de öğrencinin sezebileceği şekilde birkaç yeni kelime verilmelidir. 4. Öğrencilere Öğrendiklerini Uygulama/Kullanma İmkânının Verilmesi Yukarı Yukarıda da da kısac kısacaa bahse bahsetti ttiğim ğimiz iz gibi gibi uygula uygulamay mayaa dönük dönük olmaya olmayann dil öğreti öğretimi mi amacı amacına na ulaşa ulaşamaz maz.. Öğrenc Öğrencile ilere re ders ders kitab kitabınd ındaa öğreti öğretilen lenler ler çalış çalışma ma kitapl kitapları arında nda değiş değişik ik cümleler içerisinde kavratılmalı ve sınıf içinde bireysel ve grup oyunlarıyla neşeli ve zevkli bir ortam içinde uygulatılmalıdır. Bir araştırmaya göre insanlar okuduklarının yüzde 10'unu, görüp işittiklerinin yüzde 50'isini, işittiklerinin yüzde 20'sini, söylediklerinin yüzde 70'ini, gördüklerinin yüzde 30'unu, yapıp yapıp söyled söyledikl ikleri erinin nin ise yüzde yüzde 90'nın 90'nınıı hatırl hatırlam amakt aktadı adır. r. Bu da yabanc yabancıı dil öğreti öğretimin minde de uygulamanın ne kadar önemli olduğunu gösterir. 5. Herkese Eşit Söz Hakkı Tanınması Dersi her öğrencinin eşit sürede katılımı ile işlemek hem öğrencileri edilgen öğrenim biçim biçimind inden en kurtar kurtaraca acak, k, onları onları etkin etkin kılac kılacak ak hem de öğren öğrencin cinin in kafas kafasınd ındaa herkes herkesin in eşit eşit durumda olduğu yer edecektir. 6. Öğrencinin Kendini Yazılı ve Sözlü İfade Edebilmesi Yaban Yabancıl cılara ara Türkçe Türkçe öğreti öğretilir lirken ken ilk derst dersten en itibar itibaren en konuşm konuşmaa ve yazma yazma birlik birlikte te verilmeli ve öğrenciden de duygu ve düşüncelerini hem yazılı hem de sözlü olarak ifade etmesi istenmelidir. Ancak, bu şekilde öğretilenler daha kalıcı bir duruma gelir. Zaten dil öğretiminin amacı da budur. 7. Dil ile Birlikte Kültürün Verilmesi Kelime Kelimeler ler boş boş sembol semboller ler değil değildir dir.. İletiş İletişimd imdee yer alan alan her her kelim kelimeni eninn ardınd ardındaa bir kabuller dünyası yer almaktadır. Bu kabuller, kelimenin ait olduğu toplumun kültürünün bir parçasıdır. Özellikle deyimler çok iyi öğretilmelidir. Çünkü, günlük kullanımda deyimlere çok fazla yer vermekteyiz. Yabancı biri, Türkçedeki deyimleri iyi kullandığında insanlarla çok daha rahat iletişim kurabilmektedir. Burada önemli olan, kelimeleri hangi metinlerde ne şekilde kullanacağımızdır. Yaşantılardan kopuk olarak dil öğretilmeye kalkılırsa o zaman ne dil ne de kültür tam olarak öğretilebilir. Yabancılara öncelikle öncelikle insanlığın genel değerleri, ortak yönleri üzerinde Türkçe öğretmeye başlamak gerekir.
8. He Hem m Bire Bireys ysel el Ça Çalı lışm şmal alar araa He Hem m de Gr Grup up Ça Çalı lışm şmal alar arın ınaa Ge Gere reke ken n Ölçü Ölçüde de Yer Yer Verilmesi Gerek Gerek ders ders içeris içerisind indee gereks gereksee ders ders dışınd dışındaa verile verilece cekk alıştı alıştırma rmalar lar önceli öncelikle kle kendi kendi yapabilecekleri türde olmalı, verilenler bu yolla özümsetilmelidir. Daha sonra öğrencilere roller roller dağıtılar dağıtılarak ak önce ikili sonra sonra daha büyük gruplar gruplar hâlinde hâlinde dramatiza dramatizasyon syon çalışmala çalışmaları rı yaptırılmalıdır. 9. Dersi Sıkıcı Olmaktan Kurtaracak Çeşitli Uygulamalara Yer Verilmesi Hem dersi dersi tek düzeli düzelikte ktenn kurtar kurtarma makk hem hem de öğrenc öğrencile ilerin rin yapara yaparak, k, yaşaya yaşayarak rak dil öğrenmelerini sağlayabilmek için şarkı, şiir, fıkra, tekerleme, bulmaca ve değişik oyunlardan yararlanmak gerekir. Yabancı dilde unutulmayan şeylerin başında şarkılar ve tekerlemeler gelmektedir. Ayrıca, 60 oktava kadar müziğin insanı öğrenmeye daha açık hâle getirdiği gerçeği unutulmamalıdır. 10. Öğretilmeyenlerin Sorulmaması Daha önceden belirttiğimiz gibi, öğrencilerin bildiği kelimelere dayanarak öğretim yapılması gerekmektedir. Dolayısı ile öğrencilere öğretmediğimiz kavram ve yapıların gerek sınıf içi uygulamalarında gerekse sınavlarda sorulmaması gerekir. Aksi takdirde bu tutum ölçme ve değerlendirmenin yanlış sonuç vermesine sebep olacaktır. 11. Öğrencinin Öğreneceği Kadar Bilgi Verilmesi Dil Öğret Öğretimi iminin nin her basam basamağı ağı belirl belirlii bir plâna plâna dayand dayandırı ırılma lmalıdı lıdır. r. Öğren Öğrenciy ciyee ne sıkılacağı kadar az ne de alamayacağı kadar çok bilgi verilmelidir. Burada unutulmaması gere gereke kenn en önem önemli li husu husus, s, karş karşım ımız ızda daki ki öğre öğrenc ncil iler erin in yaba yabanc ncıı oldu olduğu ğu ve Türk Türkçe çeyi yi çizebildiğimiz sınırlar kadar öğrenebildiğidir. 12. Öğrencilerin Yaptıkları Yanlışların Anında Düzeltilmesi Dil öğreti öğretimin minin in ilk basama basamağın ğından dan itibar itibaren en öğrenc öğrencile ilerin rin yaptık yaptıklar larıı yazılı yazılı ve sözlü sözlü yanlışları anında düzeltmek gerekir. Yoksa yanlışlar üst üste yığılacak ve karşımıza büyük bir problem olarak çıkacaktır. Öğrenci bu düzeltmenin kendi iyiliği için yapıldığını kavradığında daha mutlu olacaktır. 13. Her dilin kendine has bir yapısı vardır Anadil Anadil ile amaç amaç dil arasın arasında daki ki benze benzerli rlikle klerle rle ayrılı ayrılıkla klarr gözden gözden geçiril geçirilmel melii ve dil öğreti öğretimin minde de iki dil arasın arasındak dakii benze benzerli rlikle klerde rdenn istifa istifade de edilm edilmeli elidir dir.. Amaç Amaç dil ile anadi anadill arasında problem olan ses ve yapılar öğretilmelidir. 14. Öğretime dinleme ve konuşma becerilerini geliştirme ile başlamalı İnsan önce dinler, sonra dinlediğini konuşur, sonra da okuduğunu yazar. İnsandaki doğal dil gelişme seyri bu şekilde gerçekleşmektedir. gerçekleşmektedir. 15. Yeni bir yapıyı sunmadan önce örnekler verilmeli Örnekler üzerinde değerlendirme yapılıp kurallar çıkartılmalı. 16. Anlamı bir dilden diğer dile naklederken tefsiri tercüme yapılmalı Harfi tercüme yani kelimesi kelimesine tercüme manayı bozar. Onun için yazılı ve sözlü tercümelerde her iki dilin mantığı da nazara alınarak mana aktarımı yapılmalıdır. 17. Dersi planlarken derse çeşitlilik getirmeye dikkat etme Bu tarzda hazırlanan ders daha cazip olur, monotonluktan çıkar. 18. Amaca Uygun Yöntemin Belirlenmesi Dil öğretiminin belirli bir plâna göre yapılması gerektiğini söylemiştik. Burada en önemli husus, yöntemin doğru belirlenmesi ve amaca uygun bir dil eğitiminin verilmesidir.
Dil öğreti öğretim m yöntem yöntemler lerine ine genel genel olarak olarak değind değindikt ikten en sonra sonra bizce bizce en uygun uygun olan olan seçmec seçmecii yöntemle ilgili bilgileri de verelim. Dil Öğretim Yöntemleri a. Dil Bilgisi – Çeviri Yöntemi b. Doğrudan Yöntem c. Okuma Yöntemi ç. Kulak – Dil Alışkanlığı Yöntemi d. Görme ve İşitmeye Dayalı Yöntem e. Bilişsel Yöntem f. İletişimci Yaklaşım g. Seçmeci Yöntem ğ. Toplu Fiziksel Tepki* h. Sessiz Yol Yöntemi* ı. Topluluk ile Dil Öğretimi* i. Telkin Yöntemi* DİL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ (Hakan Gür: 1995, s. 24-35) 1. Dilbilgisi Tercüme Yöntemi (Grammar-Translation Method) 2. Doğal Yaklaşım (Natural Approach) 3.İletişimsel Dil Öğretimi (Communicative Approach) 4. İşitsel-Dilsel Yöntem (Audiolingual Method) 5. İşitsel-Görsel Yöntem (Audiovisual Method) 6. Seçmeci Yöntem (Eclectic Method) 7. Sessiz Yöntem (Silent Way) 8. Sözel Yaklaşım ya da Durumsal Dil Öğretimi (Oral Approach/Situational Language Teaching) 9. Telkin Yöntemi (Suggestopedia) 10.Toplu Fiziksel Tepki (Total Physical Response - TPR) 11. Toplulukta Dil Öğrenme (Community Language Learning) 12. TÖMER Dil Öğretim Yöntemi 13. Bilişsel Yöntem (Cognitive Method) 14. Okuma Yöntemi 15. Dolaysız Yöntem (Direct Method)
Bu yöntem ve yaklaşımlardan bazıları kendiliğinden, belirli bir dil öğretim geleneğinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış ve uzun yıllar kullanılmıştır. Bazıları ise, mevcut yöntem ve yakla yaklaşım şımlar ların ın yeters yetersizl izliği iğinde ndenn yola yola çıkan çıkan kişile kişilerin rin,, günce güncell ya da moda moda olan olan dilbil dilbilim im akımlarının ve benzeri akımların etkisi ile oluşturdukları yöntemlerdir. İkinci grupta yer alan yöntemlerden (*) işaretli olanlar, genelde “ alternatif ” yöntem olarak adlandırılmaktadır ve kullanım açısından yaygınlık kazanmamıştır.
Dil bilgisi çeviri yönteminin özelliği öğrencilere dil bilgisi kalıplarının önceden verilmesi ve dilin kurallarını öğretme esasıdır. Öğrenci kendi ana dili ile öğrenim yapacaktır. Bu da aynı ana dile sahip olanlara uygulanabilir, konuşma önemli değildir. Doğru Doğruda dann yöntem yöntem 1950’l 1950’lerd erdee ortaya ortaya çıkmış çıkmış ve zamanı zamanına na göre göre çok çok başar başarılı ılı olmuşt olmuştur. ur. Öğretmen öğrencilere nesneleri göstererek işe başlar. Öğretmen öğrettiği dilden başkasını kullanmaz. Bu yöntemde tümevarım kullanılmaktadır. Kulak Kulak-dil -dil alışka alışkanlı nlığı ğı yöntem yöntemini ininn önemli önemli özelli özelliği, ği, işitme işitme ve söylen söyleneni eni tekrar tekrar ede ede ede ezberleyerek benzer cümle kalıpları üretmektir. Bu yöntem öğrencinin dinleme ve konuşma alışkanlığını geliştirir. Genellikle dil laboratuarlarında öğretim yapılır. Bilişsel yöntemde düşünerek öğrenme esası vardır. Telâffuzun üzerinde fazla durulmaz, dilin kuralları bilinçli olarak öğretilir. Ana dil kullanımı ve çeviriye izin verilir. İletişimci yaklaşım öğrencilerin cümle kalıplarını öğrenmeleri yerine öğrendiklerini sınıfta bulunan gruba aktarabilmelerini esas alır. Diyalog ve grup çalışmaları önemli yer tutar. Seçmec Seçmecii yöntem yöntem ise her her yöntem yöntemin in iyi tarafı tarafını nı alıp alıp kullan kullanmay mayaa dayanı dayanır. r. Mesel Mesela, a, kelime kelime öğretiminde doğrudan yönteme, dil bilgisi kurallarını öğretmede bilişsel yönteme, konuşma ve dinleme alışkanlığını kazandırmada kulak-dil alışkanlığı ve iletişimci yönteme ağırlık verilebilir.
Seçmeci yöntemin önemli özellikleri şunlardır: Dil öğretimi hayata dönük olmalıdır. Öğrenilen dilden başka dil kullanılmamalıdır. Çeviri, dili yeni öğrenenler için faydalı değildir. Mekanik tekrarlar yerine anlamlı ve iletişime dönük alıştırmalara yer verilmelidir. Bir yapı tam öğretilmeden yeni bir yapıya geçilmemelidir. Okuma Okuma ve yazma yazma becerilerin becerilerinin in gelişmes gelişmesine ine de hemen hemen başlanma başlanmalıdır. lıdır. Kelime Kelime öğretimine öğretimine hemen başlanmalı ve yavaş yavaş cümle içerisinde kullanmaları öğretimine geçilmelidir. Dili tam manasıyla kullanabilmek için yeterli kelime servetine sahip olmak gerekir. Bunun için kelime öğretimi önem arz etmektedir. Kelime öğretiminde gerekli hususiyetler nelerdir? Dilin Dilin parçal parçaları arını nı oluştu oluşturan ran kelime kelimeleri leri hangi hangi yönte yöntem m ve teknik teknikleri leri kullan kullanara arakk öğreti öğretirse rsek k akıllarda daha kalıcı olur. Materyal kullanımın kelime öğretimine katkısı ne olur? Bütün bu soruların cevabını bulmaya çalışacağız. Genel olarak kelime öğretiminde kullanılan yöntem şudur: Öğretmen kelimenin manasını öğrenciye açıklar. Böylece kelime öğretilmiş olur. Bu anadili Türkçe olan öğrenciler için etkili olan öğretme bir yöntemdir. Ama anadili Türkçe olmayan öğrenciler için, bu yöntem beraberinde birçok problem getirir. Ya öğrencilerin anadilini bileceksin o şekilde kelimeyi tercüme edeceksin ya da öğrettiğiniz kelimenin resmini kullanarak kelimeyi öğreteceksiniz. Bir diğeri ise yeteneğinize kalmış olan gösteri yoluyla yani hareket, vücut dili ya da taklit ile kelimeleri öğretmeye çalışacaksınız. çalışacaksınız. Yukarıda sıraladığımız yöntemleri açıklamaya çalışalım. Nasıl kullanabilecekleri hakkında fikirlerimizi sıralayalım.
a. Kelimenin manasını öğrencilere açıklayarak öğretme yöntemi: Yukarıda da söylediğim gibi anadili Türkçe olan öğrencilere kelime öğretirken çok fazla zorla zorlanma nmadan dan kullan kullanab abile ileceğ ceğini inizz bir yöntem yöntemdir dir.. Öğren Öğrencil cilere ere diğer diğer kelim kelimele eleri ri kullan kullanara arak k keli kelime meyi yi açık açıkla laya yabil bilir irsi sini niz. z. Laki Lakinn anad anadil ilii Türk Türkçe çe olma olmaya yann öğre öğrenc ncil iler eree bu yönt yöntem emii kullanırsa kullanırsanız, nız, açıklama açıklamakk yardımcı yardımcı kelimler kelimler kullanaca kullanacaksınız ksınız;; ama kullandığ kullandığınız ınız yardımcı yardımcı
kelimelerden birini öğrenci anlamazsa ana kelimeyi bırakır yardımcı kelimeyi açıklamaya çalışırsınız. Bu da size çok zaman kaybettirir.
b. Kelimeyi anlatmak için resimlerden faydalanma. faydalanma. Bu yöntem kelime öğretiminde gayet etkili bir yöntemdir. Çünkü insanların duyduklarından daha daha çok çok gördük gördükler lerii akıll akıllard ardaa kalıcı kalıcı oluyo oluyor. r. Güzel Güzel kartla kartlarr ve resiml resimler er hazırla hazırlanıp nıp derste derste materyal olarak kullanılabilir. Bir başka önemli unsur da dil öğretilen ortamın dille alakalı resimlerle donatılmasıdır. Bu bakımdan kabinet sistemi dil öğrenimi açısından önemlidir. Öğrencileri de bu kart hazırlama olayında aktif hale getirirsek öğrenci kelimenin resmini çizerken kelimeyi öğrenebilir. c. Gösteri, hareket, vücut dili ya da taklit ile kelime öğretme yöntemi Özelli Özellikle kle bazı bazı soyut soyut kelim kelimele elerin rin anlatı anlatımın mında da faydal faydalına ınabil bilec ecek ek güzel güzel yöntem yöntemler lerden den bir tanesidir. Örnek olarak ‘üzgün’ kelimesini anlatmak istediğinizde mimiklerinizi kullanarak, çok rahat bir şekilde bu kelimeyi öğretebilirsiniz. Diğer kelimelerin anlatımında da etkili bir yöntemdir. ‘Almak’ fiilini anlatacaksınız. Çok küçük birkaç gösteri ile bu kelimeyi anlatabilir ve öğrencileri derste aktif bir şekilde kullanabilirsiniz. Peki kelime öğretimi için materyal hazırlarken nelere dikkat etmeliyiz? Öğretim materyalinin hazırlanmasında dikkat edilecek hususlar kısaca aşağıda verilmiştir. Bu ilkeler şöyledir: • Anlamlılık ilkesi: Bir malzeme ne kadar anlamlı ise öğrenilmesi de o kadar kolaydır. Örnek: Anlamlı Anlamlı sözcükle sözcüklerin rin öğrenilme öğrenilmesinin sinin anlamsız anlamsız hecelerin hecelerin öğrenilmes öğrenilmesine ine oranla oranla daha kolay kolay olması. • Bilinenden başlama ilkesi: En iyi öğretim somuttan soyuta, basitten karmaşığa ve bilinenden bilinmeyene doğru gidenidir. • Çok örnek ilkesi: Bir kavramın genişliğini göstermek için çok sayıda örnekler sunmak gerekir. • Görelik ilkesi: Özellikler birbirine göre algılanır. Resim ve şekilleri herkes başka şekilde algılamamalı, birbirinden ayırt edebilmelidir. • Seçicilik ilkesi: Öğretim materyalindeki nemli elemanları dikkati en çok çekecek şekilde yerleştirmek gerekir. • Tamamlama ilkesi: Bir olayın ya da eşyanın tümüne ilişkin çizgileri vermek yerine bir kısmın kısmınıı verme vermekk yeterl yeterlii olabil olabilir. ir. Örnek Örnek:: Yazı Yazı tahtas tahtasına ına öğretm öğretmen en rastge rastgele le bir dikdör dikdörtge tgenn çizdiğind çizdiğindee kenar kenar çizgileri çizgileri köşede köşede birbirini birbirini kesmesel kesmeseler er bile bu şekil şekil öğrencile öğrencilerr tarafından tarafından dikdörtgen olarak algılanır. • Fonun Anlamlılığı ilkesi: Şekil ya da yazıya anlam katacak bir fon olmalıdır. Örneğin; beyaz-koyu mavi, sarı-siyah, beyaz-yeşil, kırmızı-mavi, sarı- kırmızı, beyaz-kırmızı • Kapalılık ilkesi: Şekiller belirgin olmalı, açık ve yarım bırakılmamalı. Özellikle iki boyutlu figürler için şekil tam yapılmalıdır. • Birleştiricilik ilkesi: Birbiriyle benzerliği ve yakınlığı olan nesne ve olaylar ilişkili olarak algılanır ve daha iyi hatırlanır. • Algıda değişmezlik: Öğrencinin önceden bildiği nesneler çok basit çizgilerle verilebilir. • Derinlik ilkesi: Doğadaki varlıklar bize yakın ise gerçek ölçüleri ve renkleriyle görünürler. Aynı varlıklar uzaklaştıkça, küçülüyor ve renkleri de soluyor hissini verir.
• Yenili Yenilikk ilkesi ilkesi:: Dikka Dikkatt özelli özellikle kle geçiri geçirileg legele elenn ve yakın yakın geçmiş geçmiştek tekii yaşan yaşantıl tılara ara zıt olan olan durumlara ve yeniye çekilir. • Basitlik ilkesi: Dikkati çekmesi ve üzerinde tutması için, bir görsel aracın elemanları karmaşık değil basit olmalıdır. • Hede Hedeff-da davr vran anış ış ilke ilkesi si:: Kull Kullan anıl ılac acak ak araç araç,, kaza kazanı nılm lmas asıı öngö öngörü rüle lenn hede hedeff davr davran anış ışıı oluşturabilecek oluşturabilecek nitelikte olmalıdır. • Öğrenciye uygunluk: Kullanılacak araç, öğrencilerin özelliklerine (yaş, zeka ve geçmiş yaşantıların düzenine) uygun olmalıdır. Unutulmamalıdır ki materyali iyi hazırlanmış bir ders diğer derslere oranla daha öğretici geçer. Öğrencilerin derse aktif katılımını sağlarlar. Öğretmenler bu konuya biraz daha önem göstermesi sonucunda başarılı sonuçlar elde edebilir.
Dil Öğretiminde Seviyeler Dil öğretiminde basamaklı kur sistemi de önemli bir yer tutar. Bu daha çok özel kursla kurslarda rda,, dil merkez merkezler lerind indee uygula uygulanır nır.. Dil öğrenm öğrenmee becer becerile ilerind rindee ve bilgi bilgi seviye seviyesin sinde de farklılık olan öğrencilerin seviyelerine uygun gruplarda eğitim görmelerini sağlamak amacıyla temelden başlayarak ileri seviyelere kadar belli basamakların oluşturulması, eğitim programı, eğitim süresi ve eğitim programının muhtevası, öğrenme hızı ve diğer bazı unsurların da bir araya gelmesiyle basamaklı kur sistemi oluşturulur. Genel anlamda basamaklı kur sistemi “temel, orta, yüksek ve ileri seviyeler olarak adlandırılır. Dil programlarının sürelerine bağlı olarak ara kurlar da olabilir. Ayrıca mesleklere yönelik dil programları vardır. Burada asıl önemli olan temel seviye, orta seviye, yüksek ve ileri seviyeler arasındaki sınırı belirlemek ve bunun böyle adlandırılmasının temel dayanağını dile getirmek gerekir.
Temel seviyede (başlangıçta)öğretilmesi (başlangıçta)öğretilmesi gereken dil yapıları içinde özellikle temel sözva sözvarlı rlığı ğı yer alır. alır. Temel Temel sözvar sözvarlığ lığıı deninc denincee bir dildek dildekii en çok çok kullan kullanıla ılan, n, bütün bütün insanların ortak eylem ve davranışlarını ifade eden fiiller(git-, gel-, otur-, kalk-, al-, ver-,tut-, gör-, bak-, duy-, dinle-, konuş-, kokla-, yürü-, bas-, bin-,vb.), zamirler, hemen herkesi ilgilendiren varlık ve yer adları, renkler, zaman ifade eden kelimeler (dakika, saat, gün adları, ay adları, yıl, sene, dün, bugün, yarın, geçen gün, geçen ay, gelecek hafta, hafta, gündüz, sabah, sabah, öğle, öğle, akşam, akşam, gece vb.), giyim kuşam adları, adları, taşıma taşıma ve iletişim iletişim araçları, eğitim-öğretimde kullanılan araç gereç adları, ev eşyası, meyve, sebze, yiyecek, içecek adları gibi daha çok somut somut olan kelime kavramlar, kavramlar, basit cümleler ile ilişki sözleri sözleri (mer (merha haba ba,, güna günayd ydın ın,, iyi iyi günl günler er,, iyi iyi gece gecele lerr vb. vb. iliş ilişki ki sözl sözler erii veya veya kalı kalıp p sözl sözler er)) öğreti öğretilme lmelid lidir. ir. Ke Kelim limee öğreti öğretimin minde de önceli öncelikle klerr sırası sırası öğretm öğretmen en tarafı tarafında ndan n mutlak mutlakaa belirlenerek ihtiyaca göre öğrenilenlerin birer beceri haline getirilmesi gerekmektedir. Dil öğrenenler için ilk önce günlük hayatta hangi kelimeleri bilmesi, daha çok hangi keli kelime me ve kavr kavram amla ları rı kull kullan anma ması sı gere gerekt ktiğ iğii konu konusu sund ndaa öğre öğretm tmen en tara tarafı fınd ndan an ön araştırma yapılması yararlı olacaktır.
Dil Dil öğre öğreti timi mini ninn teme temell sevi seviye yesi sind ndee teme temell sözv sözvar arlı lığı ğını nı teme temell zama zamanl nlar ar,, kip kip ve çekim çekimler lerle, le, dilbil dilbilgis gisii yapıla yapılarıy rıyla, la, onları onlarınn işlevl işlevleri eriyle yle birlik birlikte te öğreti öğretilme lmesi si öğrenm öğrenmeyi eyi kolaylaştırır. Orta seviyede , fiil çatıları, sıfatlar, zarflar, önemli cümle kalıpları, dolaylı anlatım,
sıkça sıkça kullan kullanıla ılan n deyim deyim ve atasöz atasözler leri,i, bazı bazı alanla alanlarla rla ilgili ilgili teriml terimleri erin n kullan kullanılm ılması asına na yönelik çalışmalar yapılır. Kelime dağarcığını geliştirmek için sürekli olarak okuma metinlerine yer verilir. Orta seviyenin seviyenin sonunda öğrenci, öğrenci, öğrendiği dilin üslubunu yavaş yavaş yavaş yav aş kavra kavramay mayaa başlam başlamış, ış, günlük günlük gazete gazete haberl haberler erini ini okuyu okuyup p anlay anlayaca acak, k, mektup mektup yazacak, yazacak, probleml problemlerini erini anlataca anlatacak k ve çözüm çözüm önerisind önerisindee bulunara bulunarak k küçük yorumlar yorumlar yapabilecek, radyo veya televizyondaki ilgi alanına giren gündemdeki bazı programları dinleyip anlayabilecek bir dil becerisine sahip olur. özellikle kle de Türkçe Türkçe öğreti öğretimin minde de yer alan alan dilbil dilbilgis gisii yapıl yapıları arı Yüksek Yüksek seviye, seviye, özelli içerisinde bileşik zamanlar önemli bir yer tutar. Kelime türlerinin tamamının anlatma ve anlama anlama becer becerile ilerin rinde de çokça çokça yer aldığı aldığı,, yardım yardımcı cı fiille fiiller, r, tezlik tezlik,, sürer sürerlik lik fiille fiilleri, ri, mecazl mecazlar ar,, deyim deyimler ler,, atasöz atasözler leri,i, çeşit çeşitli li konul konular arda da yoruml yorumlar, ar, öğrenc öğrencini inin n kendin kendinee ait düşüncelerini açıklayıp başkalarıyla tartışabileceği, şiir dilini de kavramaya hazır hale geldiği, temel ve orta seviyedeki somut kavramlara ek olarak soyut kavramların beceri ve alışkanlık haline getirildiği, kısa hikâyeleri tamamlama, radyo ve televizyondaki haber haberler lerii anlaya anlayabil bilec ecek ek bir dinlem dinlemee beceri becerisin sinee sahip sahip,, semin seminer, er, konfe konfera rans ns ve açık açık oturumları dinlerken kısa notlar tutabileceği bir programın uygulandığı seviyedir. düşündükleri lerini ni serbestç serbestçee ifade ifade etme, bir münazara münazara konusunu konusunu İleri seviyede, seviyede, düşündük tartışabilme, akıcı konuşma, doğru vurgu ve telaffuz becerisi kazandırma, bazı temel alanlarla ilgili terminoloji bilgisini geliştirmeye yönelik programların uygulandığı bir basamaktır. Dil öğrenimi hiçbir zaman statik bir yapıya sahip değildir. Dil canlı bir varlık olduğu için sürekli gelişir ve değişir. İnsanlar yeni kelime ve kavramlar oluştukça, onları temel beceriler doğrultusunda davranış haline getirmek zorundadırlar.
DİLBİLGİSİ DERSİ İÇİN DERS RAPORU ÖRNEĞİ 1. Bugünkü dersteki temel nokta; a. Mekanik (noktalama, büyük harfler vb.) b. Dilbilgisi kuralları (özne-yüklem uyumu, zamir kullanımı vb.)
c. Dilbilgisinin iletişimsel kullanımı (anlatılarda geçmiş zamanın doğru kullanımı) d. Diğerleri
2. Derste dilbilgisi çalışmasına ayrılan zamanın oranı; a. Bütün ders saatinin tamamı b. Ders saatinin tamamına yakını c. Bunlardan daha az (..... dakika)
3. Dilbilgisi neye göre öğretildi; a. Ders kitabında yazılanlara göre b. Öğretim izlencesine göre c. Sınavlardaki öğrenci başarısına göre d. Yazılı ya da sözlü çalışmalardaki öğrencinin hatasına göre e. Diğerleri
4. Dilbilgisi nasıl öğretildi; a. Genel kuralları açıklanarak b. Görsel destek kullanılarak c. Öğrenci hataları gösterilerek d. Öğrencilere kitaptan alıştırmalar verilerek e. Öğrencilere öğretmen tarafından hazırlanılan alıştırmalar verilerek
5. Öğrencilere dilbilgisi ödevi verildiğinde öğrenciler; a. Dilbilgisi kurallarını çalışırlar. b. Sınıfta sözlü alıştırma yaparlar. c. Dil laboratuarında sözlü alıştırma yaparlar. d. Ev ödevi için alıştırma yaparlar. e. Birbirlerinin ev ödevlerini ya da sınıf çalışmalarını izlerler. f. Yaptıkları hataların bireysel kayıtlarını tutarlar.
g. Yazılı örneklerdeki dilbilgisi hatalarını saptarlar ve düzeltirler. h. Kendi yazılarındaki dilbilgisi hatalarını saptarlar ve düzeltirler. i. Diğer öğrencilerin yazılarındaki dilbilgisi hatalarını saptarlar ve düzeltirler. (Richards 1995'ten aktarılmıştır.)
1. Oyunla Kelime Öğretimi “Sözcüklerin öğretilmesi için uzun bir süreç gerekir. İlk duyulduğunda kısa süreli belleğe alınan sözcükler, uzun süreli belleğe aktarılmazlarsa çabuk unutulurlar” (Çetinkaya, 2005). Öğretilmesi hedeflenen kelimeler ne kadar farklı etkinliklerle öğrencilere kavratılırsa öğrenme de o kadar kalıcı olacaktır. Yabancı dil öğretiminde oyunlarla her yaş grubundaki bireylere kelime öğretilebilir ancak farklı yaş grupları için farklı yöntemler kullanılmalıdır. Genel olarak bu oyunlar telaffuz ve sözcük bilgisini daha iyi pekiştirmek için sınıf içinde uygulanan etkinliklerdir etkinliklerdir (Demirel, 2008). Uzun bir sürede öğretilebilecek öğretilebilecek bir kelimeyi oyunla daha daha kısa kısa bir zamand zamandaa ve merakl meraklan andır dırara arakk öğretm öğretmek ek mümkün mümkündü dür. r. Oyun Oyun etkinl etkinlikl ikleri eriyle yle yabancı dil öğrenenler kelimeleri farkında olmadan edinirler.
1.1 Yabancılara Türkçe Kelime Öğretiminde Kullanılan Oyunlar Yaba Yabanc ncıl ılar araa Türk Türkçe çe keli kelime me öğre öğreti timi mind ndee oyun oyunla larr etki etkinn olar olarak ak kull kullan anıl ılma malı lıdı dır. r. Kelime Kelimeler lerin in daha daha hızlı hızlı öğreti öğretilme lmesi si ve kalıcı kalıcı belleğ belleğee aktarı aktarılma lması sı amacı amacıyla yla sınıf sınıf içinde içinde uygulanabilecek uygulanabilecek oyun türleri şunlardır:
1.1.1 Adam Asmaca Bu keli kelime me oyun oyunuu grup grup hali halind ndee oyna oynana nabi bild ldiğ iğii gibi gibi iki iki öğre öğrenc ncii aras arasın ında da da oynanabilmektedir. Grup halinde oynanması durumunda öğretmen sınıftaki öğrenci sayısına göre sınıfı gruplara bölmelidir. Adam asmaca oyunu için bulunması hedeflenen kelimenin harfleri adedince tahtaya kutuc kutucukl uklar ar çizilm çizilmeli elidir. dir. Kutucu Kutucukla kların rın içine içine öncede öncedenn bazı bazı ipucu ipucu harfle harflerr yazılm yazılmalı alıdır dır.. Öğrencile Öğrencilerr kutucukta kutucukta yazılan yazılan kelimeyi kelimeyi bulmak bulmak için sırasıyla sırasıyla harf söylemelid söylemelidirler. irler. Yanlış söyledikleri her harf için asılacak adamın bir parçası çizilir (Bk. Resim 1.1). Öğrenciler çöp
adamı astırmadan doğru kelimeleri söyleyerek hedef kelimeyi tahmin etmelidirler. Bu oyun öğrencile öğrencilerin rin Türkçedek Türkçedekii sesleri sesleri ve semboller sembollerii daha iyi tanımaları tanımalarını nı ve kelime kelime bilgilerini bilgilerini geliştirmelerini sağlar (Dumanlı, 2007).
1.1.2 Bilen Oturur Bu oyun oyun eşan eşanla laml mlıı ve zıt zıt anla anlaml mlıı keli kelime mele leri rinn kavr kavrat atılm ılmas asın ında da etki etkinn olar olarak ak kullan kullanılm ılmalı alıdır dır.. Öğretm Öğretmen, en, eş anlam anlamlı lı veya veya zıt anlam anlamlı lı kelim kelimele eleri ri tahtay tahtayaa yazma yazmalıd lıdır. ır. Sınıft Sınıftaki aki bütün bütün öğrenc öğrencile ileri ri ayağa ayağa kaldı kaldırma rmalı lı ve tahtad tahtadaki aki eş anlam anlamlı lı veya veya zıt anlam anlamlı lı kelimele kelimelerin rin zıddını zıddını veya eşanlamlısını eşanlamlısını sırayla sırayla öğrenciler öğrencileree sormalıd sormalıdır. ır. Doğru Doğru yanıtı yanıtı veren veren ayaktaki öğrenci yerine oturur. Tahtadaki bütün kelimelerin eş ve zıt anlamlıları bulunana kadar etkinlik devam eder (Taşdemir, vd. 2003a).
Örnek: Eşanlamlılar
Zıt Anlamlılar
Siyah
Sıcak
Beyaz
Uzun
Büyük
Küçük
Anı
Sert
Çabuk
Yanlış
1.1.3 Son Harften Harften Kelime Türetme Son Harften Yeni Kelime Türetme Oyunu için iki öğrenci tahtaya kaldırılmalıdır. İlk öğrencinin söyleyeceği kelimenin son harfiyle ikinci öğrenci önceden belirlenen bir süre içinde yeni bir kelime türetmeye çalışmalıdır. Aynı kelime iki defa söylenmemelidir. Her yeni kelime için ikinci öğrencinin hanesine puan yazılır. Bu uygulama ile öğrenciler kelimelerin söylenişlerini tekrar ederek pekiştirirler.
Örnek: Ali Ali Kalem M as asa
Nilüf Nilüfer er
Ayak K K arde arde ş Ş ehi ehir R Rüya il Az Z Az Z il
1.1.4 Kelime Türetme Oyunu Oyununn amacı amacı karışı karışıkk olarak olarak verile verilenn harfle harflerde rdenn en uzun uzun kelime kelimeyi yi türetm türetmekt ektir. ir. Öğretmen tahtaya karışık karışık olarak harfler yazılmalı yazılmalı ve sınıfı iki gruba ayırmalıdır. Belirlenen sürede verilen harflerden en uzun ve doğru kelimeyi türeten grup türetilen kelimedeki harf adetince puan kazanır. Gruplar en uzun kelimeyi bulmak için isterlerse bir joker harf de kullanabilirler. Öğrencilerin bu etkinlikle Türkçe sesleri, yazılışlarını ve kelimeleri daha iyi tanımaları sağlanmış olur (Yalın, 2005).
Örnek: K-A-M-S-T-R-C-E ?(Joker) A grubu
B grubu
H -A-S-R-E-T
R-E-S-İ-M
H harfi joker
İ harfi joker
1.1.5 Eşini Bul Eşini bul oyunu için iki takım resimli ve isimlerin yazılmış olduğu küçük kartlardan fayda faydalan lanılm ılmalı alıdır dır (Bk. (Bk. Resim Resim 1.2). 1.2). Bu resiml resimler er karışt karıştırı ırılar larak ak iki öğrenc öğrenciye iye eşit eşit olarak olarak paylaştı paylaştırılma rılmalıdır. lıdır. Oyuna Oyuna başlayan başlayan öğrencin öğrencinin in ortaya ortaya koyduğu koyduğu kart diğer öğrencide öğrencide varsa yerdeki kartı alır. En çok kart kart toplayan öğrenci öğrenci başarılı olur. Görsel içerikli kartlar yardımıyla öğrencilerin dikkatleri kelimelere çekilir ve bu kelimeler pekiştirilir (MEGEP, 2007a).
Resim 1.2 Eşini bul oyununun resimli kartları.
1.1.6 Meslek Bulma Öğret Öğretme menn daha daha önce önce öğretm öğretmiş iş olduğu olduğu meslek meslek isimle isimlerin rinin in yazılı yazılı olduğu olduğu kâğıt kâğıtlar larıı öğrencilere dağıtmalıdır. Öğrenciler bu kâğıtları ellerinde tutmalıdırlar. Öğretmen, öğrencilere dağıttığı kâğıtlardaki meslekleri iki öğrenciye buldurmak için ipucu cümleler söylemelidir. Öğretmenin verdiği ipucu cümlelerle dağıtılan kâğıttaki kelimeyi bulan öğrenci diğer mesleği de bulma bulma hakkın hakkınıı elde elde eder. eder. En çok mesleğ mesleğii bulan bulan öğrenc öğrencii etkinl etkinliği iği başar başarmış mış sayılı sayılır. r. Öğren Öğrencil cileri erinn işitti işittikle klerini rini anlam anlamaa ve muhake muhakeme me beceri becerileri lerini ni gelişt geliştirm irmek ek bakımı bakımında ndann bu etkinliklere sıkça yer verilmelidir (Gürbüz, 2004).
Örnek: Doktor Hastanede çalışır. Hastaları tedavi eder. Beyaz önlük giyer.
Türkçe Öğretmeni Okulda çalışır. Ders anlatır. Türkçe öğretir.
1.1.7 Hadi Anlat Bakalım Öğrencilerin konuşma becerisini geliştirmek için öğretmen bu etkinliği zaman zaman uygulamalıdır. Öğretmen, sınıfı A ve B olmak üzere iki gruba bölmelidir. Gruptan bazı öğrenciler sözcü olarak belirlenmelidir. Öğretmen, anlatılacak kelimeyi sessizce sözcünün kulağına söylemeli ve sözcüğü anlatması için bir dakika süre vermelidir. Verilen sürede sözcü mimikleriyle ve beden dili yardımıyla kelimeyi anlatmaya çalışmalıdır. Verilen sürede ilk grup kelimeyi bilemezse ikinci gruba söz hakkı verilir. En çok puanı alan grup öğretmen tarafından değişik şekillerde ödüllendirilebilir (Demir, 2009).
1.1.8 Nazlı’nın Kedisi Nazlı’nın Kedisi Oyunu’nda öğretmen öncelikle örnek bir cümle yazmalı ve Nazlı’nın kedis kedisine ine ait bir özelli özelliği ği vurgul vurgulama amalıd lıdır. ır. Söyled Söylediği iği özelli özelliğin ğin baş harfiy harfiyle le başla başlayan yan yeni yeni özellikle özelliklerr öğrenciler öğrenciler tarafından tarafından söylenmelidir söylenmelidir.. En çok yeni özelliği özelliği bulan bulan öğrenci öğrenci etkinliği başarıyla tamamlar. Oyun gruplar hâlinde de uygulanabilir. Sıfatların kavratılması açısından bu etkinlik öğrencilerin ilgisini çekecektir (İzgören, 1999a).
Örnek:
Öğretmen: Nazlı’nın kedisi çok z zekidir. Öğrenci: Nazlı’nın kedisi çok z zariftir. Öğrenci: Nazlı’nın kedisi çok z zayıftır.
1.1.9 Baş Harfleri Birleştir Öğretmen, bir kelime söylemeli ve öğrenciler bu kelimenin harflerini kullanarak yeni sözcükler türetmelidir. Bu kelimeleri kullanarak türetilen yeni kelimeler yukarıdan aşağıya sıralandığında baş harfleri öğretmenin verdiği ilk kelimenin harf sırasına uygun olmalıdır. Bu etkinlik daha çok gruplar oluşturularak yapılmalıdır. Öğrenciler bu aktivitelerle karşılıklı olarak yeni kelimeleri ve telaffuzlarını öğrenerek kelime haznelerini geliştirirler (İzgören, 1999b).
Örnek: PENCERE azar P azar
E v ar N ar eviz C eviz
E rik rik Resim E l
1.1.10 Kelimelerle Beyin Fırtınası Öğrencil Öğrencilere ere verilen verilen bir kelimeyi kelimeyi çağrıştıra çağrıştırann yakın yakın kelimeler kelimelerii söylemele söylemeleri ri esasına esasına dayanan bir etkinliktir. Verilen kelimeyi anımsatan en çok sözcüğü söyleyen öğrenci bu etkinliği başarıyla tamamlamış olur (Bk. Resim 1.3). Bir bağlam çerçevesinde öğrencilerin kelime bilgileri geliştirilir (Taşdemir, vd. 2003b).
Resim 1.3 Beyin fırtınası oyunuyla ilgili şekil.
1.1.11 Nesi Var? Sınıftan öğretmenin belirlediği bir öğrenci sınıf dışına çıkarılmalıdır. Sınıftaki bütün öğrenc öğrencile ilerr bir kelime kelime üzerin üzerinde de anlaşm anlaşmalı alı sonra sonra dışarı dışarı gönder gönderile ilenn öğrenc öğrencii sınıfa sınıfa davet davet edilmelidir. Seçilen öğrenci, sınıf tarafından belirlenen kelimeyi bulmak için ‘ Nesi var?’ şekl şeklin inde de sını sınıfa fa soru sorula larr yöne yönelt ltme meli lidi dir. r. Seçi Seçile lenn öğre öğrenc ncii gizl gizlen enen en keli kelime meyi yi soru soru-c -cev evap ap yöntemiyle tahmin etmeye çalışmalıdır. Bu etkinlikte soru–cevap metodunun kullanılmasıyla öğrencilerin konuşma ve kelimeleri kullanma becerileri geliştirilir (MEGEP, 2007b).
Örnek: Sınıftaki öğrenciler, kapı kelimesi üzerinde anlaşmışlardır. Seçilen öğrenci sınıftaki öğrencilere ‘ Nesi var?’ şeklinde sorular yöneltir. Öğrenciler: — Kolu var. — Nesi var? — Açılıp kapanır. — Nesi var? — Anahtarı var.
1.1.12 Kulaktan Kulağa Öğretmen Öğretmen,, sıradaki sıradaki öğrencinin öğrencinin kulağına kulağına bir kelime kelime fısıldamal fısıldamalıı ve kelimeyi kelimeyi duyan duyan öğrenc öğrencii hızla hızla yanınd yanındaki aki diğer diğer öğrenc öğrencini ininn kulağı kulağına na hedef hedef kelim kelimeyi eyi doğru doğru olarak olarak telaff telaffuz uz etmelidir etmelidir.. Öğretmen, Öğretmen, en son öğrenciy öğrenciyee gelindiğin gelindiğinde de kulaktan kulaktan kulağa kulağa söylenen söylenen kelimeni kelimeninn doğruluğunu kontrol eder. Bu etkinlikle öğrencilerin dinleme ve telaffuz becerileri geliştirilir (MEB Özel Tevfik Fikret Okulları, 2010).
1.1.13 Zıddını Söyle Sınıftaki A grubuna önceden belirlenen sıfatlar yazılarak dağıtılmalıdır. Sınıftaki B grubuna ise A grubuna dağıtılan sıfatların tam zıtları yazılarak dağıtılmalıdır. Öğretmen A grubun grubundak dakii bir öğrenc öğrenciye iye söz söz verer vererek ek elinde elindeki ki sıfatl sıfatlard ardan an birini birini söylem söylemes esini ini ister. ister. A grubundaki öğrencinin söylemiş olduğu kelimenin tam zıddı olan B grubundaki öğrenci el kaldırarak kendini belli eder. Yeni sıfatı söyleme hakkı B grubundaki öğrenciye geçmiş olur. Bu tür etkinlikler öğrencilerin telaffuzlarını geliştirir ve dildeki gramer yapılarını tanımalarını sağlar (Altun, 2010).
Örnek: A Grubu
B Grubu
Acele
Cahil
Yavaş
Korkak
Acı
Dolu
Ön
Batı
1.1.14 Evet-Hayır Öğretmen, öğrencilerin önceden öğrendikleri kelimelerden yazarak bir kutuya koymalı ve seçtiğ seçtiğii öğrenc öğrencide idenn bu sözcük sözcükler lerden den birini birini çekmes çekmesini ini isteme istemelid lidir. ir. Öğrenc Öğrencini ininn çekti çektiği ği kelimeyi sınıftaki diğer öğrenciler, sorular yardımıyla tahmin etmeye çalışmalıdırlar. Seçilen öğrenci Evet veya Hayır şeklinde cevaplar verir. Doğru kelimeyi bulan öğrenci kutudan yeni sözcük sözcük çekme çekme hakkını hakkını kazanır. kazanır. Bu etkinlikle etkinlikle öğrencile öğrencilerin rin soru-ceva soru-cevapp metoduyl metoduylaa Türkçe Türkçe konuşma becerileri geliştirilmiş olur (Taşdemir, vd. 2003c).
Örnek: Tahtaya kalkan öğrenci elma kelimesini masadaki kutudan çekmiş olsun. — Bu kitap mı? — Hayır. — Bu muz mu? — Hayır. — Bu göz mü? — Hayır. — Bu elma mı? — Evet.
1.1.15 Bingo Yeni Yeni öğreti öğretilec lecek ek veya veya tekrar tekrar edilme edilmekk istene istenenn 15-20 15-20 kelime kelime öğretm öğretmen en tarafı tarafında ndann tahtaya yazılmalıdır. Öğretmen, öğrencilerden tahtada yazılı olan kelimelerden beş tanesini seçip defterlerine yazmasını istemelidir (Bk. Resim 1.4). Öğretmen, tahtadaki kelimelerden rastgele birini söyler ve öğretmenin söylediği kelime, defterinde yazılı olan öğrenci Bingo şeklinde seslenir ve defterindeki o kelimenin üstünü çizer. Defterindeki bütün kelimeleri bingo bingo yapan yapan öğrenc öğrencii etkinl etkinliği iği birinc birincilik ilikle le tamaml tamamlamı amışş olur. olur. Bingo Bingo oyunu oyunu öğren öğrencil cileri erinn
telaffuzlarını geliştirir, dil öğretiminin renklenmesi ve öğrencilerin motive olması bakımından önemli bir etkinliktir (MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2006).
Resim 1.4 Bingo oyununda tahtaya yazılan kelimeleri gösteren şekil. Öğrencinin defterine yazdığı kelimeler: Patlıcan Elma Portakal Salatalık Vişne 1.1.16 Tombala Tomba Tombala la oyunu oyunu öğren öğrencin cinin in görse görsell ve işitse işitsell belle belleğin ğinii gelişt geliştiri irici ci bir etkinl etkinlikt iktir. ir. Öğretmen birçok sözcüğün resminden resminden oluşan bir kart oluşturmalıdır (Bk. Resim 1.5). Bu kartı çoğaltarak bütün sınıfa dağıtmalıdır. Bu kartta bulunan resimlerin kelimelerini küçük kâğıtlara yazarak bir kutu veya torbaya koymalıdır. Öğretmenin kutu veya torbadan rastgele çektiği kelimenin resmi bulunan öğrenciler, o resmin üzerini küçük bir kâğıtla kapatmalıdırlar. Bu şekilde karttaki bütün resimleri ilk kapatan öğrenci birinci olur (KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi Müdürlüğü, 2009).
Resim 1.5 Tombala oyununun kartı.
1.1.17 İsimlere Sıfat Bulma Öğrencilerin Türkçedeki söz varlığını tanımaları bakımından bu etkinlik önemlidir. Sınıf dört gruba ayrılmalı ve grupların başına bir başkan seçilmelidir. Başkan grupta oyunun yöneticisi olarak bir isim söylemeli ve arkadaşlarından bu isme sıfat bulmalarını istemelidir. Sırası gelen öğrenci doğru söylenen isme doğru bir sıfat söylerse önceden belirlenen puanı kazanır. Grupta en çok puanı alspfont-size: 10.0pt;an style=MsoNormalan öğrenci, o grubun birincisi olur (İzgören, 1999c).
Örnek: Ayakkabı- eski, yeni, güzel, kirli Hava- soğuk, sıcak, kapalı, açık Elbise- temiz, renkli, siyah, eski
1.1.18 Alfabe Çorbası Sınıf dört gruba bölünmeli ve her grubun bir sözcüsü seçilmelidir. Öğretmen bir harf söylemeli ve 20 saniye süre tutarak bu zaman içinde söylenen harfle başlayan kelimeler türetilmesini istemelidir. En çok kelimeyi türeten grup, türettiği kelime adetince belirlenen puanı kazanır. Bu etkinlikle öğrenciler Türkçedeki sesleri ve kelimeleri daha iyi tanırlar.
Örnek: K Kalem Kedi Kurt Kulak Kibrit
1.1.19 Bak ve Yaz Bu etkinlik öğrencilerin doğru yazma becerilerini geliştirir. Öğretmen, öğrencilerden projeksi projeksiyon yon vasıtasıy vasıtasıyla la yansıtıla yansıtılann resimlerin resimlerin isimlerini isimlerini defterlerin defterlerinee yazmasın yazmasınıı istemelidi istemelidir. r. Gösterile Gösterilenn resimdeki resimdeki kelimelerin kelimelerin isimlerini isimlerini doğru yazan yazan öğrenciler öğrenciler öğretmen öğretmen tarafında tarafındann ödüllendirerek motive edilirler.
2. Bulmacayla Kelime Öğretimi
Bulmacayla kelime öğretim yöntemi öğrencilerin ilgilerini öğrenilen dildeki kelimeler üzerine yoğunlaştıran bir yöntemdir. Dolayısıyla bulmaca yöntemi öğrencilerin eğlenerek yeni kelimeler öğrenmelerini ve öğrenilenleri tekrar etmelerini sağlar. Bu metotla yabancı dil olarak olarak Türkçe Türkçe öğrenenle öğrenenlerin rin daha çok dikkatler dikkatlerii derse derse çekilmiş çekilmiş olur. Bulmacayla Bulmacayla kelime kelime öğretim yöntemiyle kelimelerin zihinde kalıcılığı artırılır. Bulmacayla yabancılara kelime öğretiminde kullanılabilecek aktiviteler şu şekilde gruplandırılmıştır:
2.1. Kare Bulmaca Kare Kare bulm bulmac acaa yönt yöntem emii yaba yabanc ncıı dill diller erin in keli kelime me öğre öğretim timin inde de en çok çok kull kullan anıl ılan an etki etkinl nlik iktir tir.. Yaba Yabanc ncıl ılar araa Türk Türkçe çe keli kelime me öğre öğreti timi mind ndee kull kullan anıl ılma makk üzer üzeree öğre öğrenc ncil iler erin in seviyelerine uygun olarak kare bulmacalar hazırlanmalıdır. Genel olarak kare bulmacalar sağdan sola veya yukarıdan aşağıya şeklindedir (Bk. Resim 2.1). Kare bulmacayı çözmeye isteni istenilen len yerden yerden veya veya isteni istenilen len sorud sorudan an başla başlanab nabili ilir. r. Kare Kare bulmac bulmacayl aylaa kelime kelime öğreti öğretim m yönteminde bazı sütunlarda iki soru vardır. Birinci soru a ikinci soru b olarak belirtilmiştir. Kare Kare bulm bulmac acaa teme temell sevi seviye ye Türk Türkçe çe öğre öğrene nenn öğre öğrenc ncil iler er için için daha daha basi basitt ve anlay anlayabi abilec lecekl ekleri eri seviye seviyede de olmalı olmalıdır dır.. Öğrenc Öğrencile ileri ri sürükl sürükleye eyebil bilmek mek için için birinc birincii sorul sorular ar öğrencinin bildiği basit kelimelerden seçilmelidir. Kare bulmacanın ilk örneğini öğretmen öğre öğrenc ncil iler erle le sını sınıft ftaa birl birlik ikte te çözm çözmel elid idir. ir. Evde Evde veya veya boş boş zama zamanl nlar arın ında da çözm çözmel eler erii için için öğre öğrenc ncil iler eree hazı hazırr kare kare bulm bulmac acal alar ar veril verilme meli lidir dir.. Kare Kare bulm bulmac acaa yönt yöntem emii öğre öğrenc ncil iler erin in öğrendikl öğrendikleri eri kelimeleri kelimeleri tekrarlama tekrarlamaların larınıı ve yeni kelimeler kelimeler öğrenmele öğrenmelerini rini sağlar sağlar (Karatay, (Karatay, 2007).
Resim 2.1 Kare bulmacanın resmi.
Soldan sağa 1. Bir yapıya girmeyi sağlayan veya odaları birleştiren ince uzun geçit. 2. a. Binme, yük çekme ve taşıma taşıma gibi hizmetlerde kullanılan tek tırnaklı bir hayvan. b. 3. Yakın kelimesinin zıttı.
Bir
4. a. Kişiler veya nesneler arasında bağlantı sağlayan şey, vasıta. b. Bir nota.
soru
sıfatı.
5. Bir 6. a. Başımızı kaplayan kıllara ne ad verilir? b. Çok 7. Beyaz kelimesinin eşanlamlısı.
ağaç kelimesinin
türü. zıttı.
Yukarıdan aşağıya 1. .....lem yazı yazmak için kullandığımız aracın ilk iki harfi. 2. Evin bir bölümü ................... odası. 3. ........m bir malın fiyatını artırmaya ne ad verilir. İlk iki harfini boşluklara yazınız. 4. Hastalanınca doktor reçeteye ne yazar? 5. Çakmak fiilinin emir halini yazınız. 6. a. Bir sayı. b. Türk halk müziğinde kullanılan, gövdesi ağaçtan oyularak yapılmış, telli, uzun saplı çalgı, bağlama. 7. Varlıkların, doğadaki görünüşlerinin kalem, fırça gibi araçlarla kâğıt, bez vb. üzerinde yapılan biçimlere ne ad verilir?
2.2. Sarmal Bulmaca Sarmal bulmacada hedef kelimelerin kimi harfleri bulmacanın içerisine yerleştirilmelidir. Öğrenciler bu harflerden hareket ederek ilgili kelimeyi bulmaya çalışmalıdırlar. Bulmacada numaralan numaralandırıla dırılann boşlukla boşluklara ra gelecek gelecek kelimeler kelimelerin in ipuçları ipuçları verilmelid verilmelidir ir (Bk. Resim Resim 2.2). Öğretmenin birinci ipucunu okuyarak ilk örnek uygulamayı kendisi yapmalıdır. Öğrencilere evde evde kend kendil iler erini ininn dold doldur urac acak akla ları rı hazı hazırr sarm sarmal al bulm bulmac acal alar arda dann veril verilme melid lidir ir.. Bu tür tür alıştırmalarla öğrencilerin okuduklarını anlama ve okuduklarından sonuca varma becerileri geliştirilir (Gümüş, 2010).
Örnek: İpuçları: 1. Elbise diker. 2. Meyve ve sebze satar. 3. Ekmek yapar ve satar. 4. Ders anlatır.
5. Ev kadını. 6. Hastaları tedavi eder. 7. Uçak ve helikopter kullanır. 8. Araba sürer.
Resim 2.2 Sarmal bulmacanın resmi.
2.3. Kelime Avı Keli Kelime me avın avında da öğre öğreti tilm lmes esii hede hedefl flen enen en kelim kelimel eler er önce öncede denn tesp tespit it edil edilme meli lidi dir. r. Öğrenciler, karışık harf tablosundan soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya çizerek ilgili kelimeleri bulmaya çalışırlar (Bk. Resim 2.3). Kelime avı etkinliği ilk olarak olarak öğretmen öğretmen kontrolün kontrolünde de sınıfta sınıfta uygulanm uygulanmalıdı alıdır. r. Öğrenci Öğrenci çalışma çalışma kitabında kitabında bulunan bulunan benzer örnek, öğrenciler tarafından çözülmelidir. Bu aktiviteyle öğrencilerin kelimeleri daha iyi tanımaları sağlanır ve okuma-yazma becerileri geliştirilir (Şengül ve Akçin, 2010).
Resim 2.3 Kelime avıyla ilgili bulmaca resmi (Öztürk, vd. 2010).
2.4. Sözcük Yerleştirme Sözcük Sözcük yerleştirm yerleştirmee etkinliğin etkinliğinde de iki sözcük sözcük bulmacan bulmacanın ın içine yerleştirilmeli yerleştirilmelidir. dir. Bu sözcüklerden hareket ederek önceden belirlenen diğer sözcüklerin doğru bir şekilde boş kare karele lere re yerl yerleş eşti tiri rilm lmes esii sağl sağlan anır ır (Bk. (Bk. Resi Resim m 2.4) 2.4).. Öğre Öğretm tmen en ilk ilk uygu uygula lama mayı yı kend kendis isii yapma yapmalıd lıdır. ır. Amaç Amaç kelime kelimeler lerin in doğru doğru yerleş yerleştir tirile ilerek rek öğrenc öğrencii dikkat dikkatini ininn kelime kelime üzeri üzerine ne çekilmesidir. Bu alıştırmayla öğrencilerin harf-kelime analizi yapmaları ve kelimeleri daha iyi tanımaları sağlanır (Yıldızbaş ve Parlakyıldız, 2004).
Resim 2.4 Sözlük yerleştirme bulmacasının resmi (Tural, 2010).
2.5. Nesne Bulmaca Nesne Nesne bulmac bulmacaa sadec sadecee bilgis bilgisaya ayarr ortamı ortamında nda uygula uygulanab nabile ilenn bir etkinl etkinlikt iktir. ir. Amaç Amaç bilgisayar ekranının sağ tarafında verilen kelimeleri ekranın sol tarafındaki sınıfta bulunan eşyalarla doğru olarak eşleştirmektir (Bk. Resim 2.5). Doğru tıklanan nesne için öğrenci belli bir puan kazanır veya yanlış tıklamada puan kaybeder. Tekrar oyna butonuna tıklandığında ekranın sağ tarafında farklı kelimeler yer alır. Projeksiyon yardımıyla grup etkinlikleri de yapılabil yapılabilir. ir. Öğrencile Öğrenciler, r, gördükleri gördükleri somut somut nesneleri nesneleri daha çabuk çabuk kavrarlar kavrarlar (MEB Tebliğler Tebliğler Dergisi, 2000).
Resim 2.5 Nesne bulmacadan bir görüntü (Öztürk, vd. 2007).
2.6. Resimli Bulmaca Rakam Rakamla la belirt belirtile ilenn eşya eşya veya veya nesne nesneler lerin in adının adının kutucu kutucukla klara ra doğru doğru yazıl yazılmas masıyl ıylaa gerçekleştirilen bir etkinliktir (Bk. Resim 2.6). Bu aktivite öğrencilerin kendi kendilerine kolaylıkla uygulayabilecekleri bir yöntemdir. Resimli bulmacalarda görsel duyular harekete geçir geçirili ilirr ve öğrenc öğrencile ilerin rin öğreni öğrenilen len kelim kelimele eleri ri kolay kolay anımsa anımsamal maları arı sağla sağlanır nır.. Ayrıca Ayrıca bu aktiviteyle öğrencilerin yazma becerileri geliştirilir (Demirbaş, vd. 2010).
Resim 2.6 Resimli bulmacaya ait bir uygulama.
2.7. Piramit Bulmaca Piramit bulmacadaki amaç ortasında O harfi olan kelimeleri yazmaktır (Bk. Resim 2.7). 2.7). Öğret Öğretmen men farklı farklı harfle harflerin rin kullan kullanıld ıldığı ığı örnek örnek pirami piramitt bulmac bulmacala alarr hazırl hazırlama amalıd lıdır. ır. Öğretmen, hazır piramit bulmacalarından birini bütün öğrencilere dağıtmalı ve bulmacayı çözdürme çözdürmelidir. lidir. Piramit Piramit bulmaca bulmaca yöntemi, yöntemi, sınıfta sınıfta gruplar gruplar oluşturula oluşturularak rak da uygulana uygulanabilir bilir..
Piramit bulmaca, öğrencilerin kelime hazinelerini yoklamak ve yeni kelimeler öğrenmelerini sağlamak bakımından önemlidir.
Resim 2.7 Piramit bulmacaya ait bir uygulama.
2.8. Resimli Kare Bulmaca Resimli kare bulmaca bilgisayar ortamında uygulanabilen bir aktivitedir. Resimli kare bulmaca farklı konular üzerinde hazırlanabilir. Bulmacada soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olmak üzere sorular bulunmaktadır. Bulmacayı çözebilmek için kutudaki sayıların üzerine tıklanmalıdır. Örneğin, bir yazan sayıya tıklandığında iki resim ekrana gelir. Birinci resim soldan sağa yazılacak alanla ilgilidir. Resimdeki nesnenin adı boşluğa yazılmalı ve tamam butonu butonu tıklanmal tıklanmalıdır. ıdır. İkinci İkinci resimde resimde bulunan bulunan nesnenin nesnenin adı ise hemen hemen yanındak yanındakii boşluğa boşluğa yazılıp tamam buto butonu nu tıkl tıklan anma malı lıdı dırr (Bk. (Bk. Resi Resim m 2.8) 2.8).. Bulm Bulmac acay ayıı çöze çözenn keli kelime meyi yi hatı hatırla rlaya yama mazs zsaa ipuc ipucuu buto butonu nuna na tıkl tıklan andı dığı ğınd ndaa ilk ilk harf harf ipuc ipucuu olar olarak ak veri verili lir. r. Etki Etkinl nlik ik tamamlandıktan sonra Kontrol et butonuna tıklandığında doğru ve yanlışlar gösterilir. Yanlış cevapların tekrar yapılması gerektiği uyarısı ekrana yansır. Teknolojik eğitim araçlarıyla gerçekleştirilen aktiviteler öğrencilerin ilgilerini konuya çekmektedir. Bu bakımdan resimli kare bulmaca yöntemiyle öğrencilere Türkçe kelimeler öğretmek onların kelimeleri isteyerek öğrenmelerini sağlayacaktır. sağlayacaktır.
Resim 2.8 Resimli kare bulmacaya ait bir görüntü.
2.9. Bu Nedir? Bu alıştı alıştırma rmada da son harfi harfi verile verilenn varlık varlıklar ların, ın, eşyal eşyaları arınn ve kavram kavramlar ların ın ipuçla ipuçlarıy rıyla la bulunmas bulunmasıı amaçlanır amaçlanır.. Öğrencile Öğrencilerr numaralan numaralandırılm dırılmış ış beyaz beyaz kutuları kutuları doldurma doldurmakk için önce verilen ipuçlarını okumalıdırlar. Verilen ipucu yardımıyla son harfi K olan varlığın, eşyanın veya kavramın ismini boşluklara yazmalıdırlar (Bk. Resim 2.9). Bu etkinlik sınıfta gruplar oluşturula oluşturularak rak da uygulana uygulanabilir. bilir. Öğrencile Öğrencilerin rin bu alıştırmala alıştırmalarla rla kelimeler kelimelerii doğru doğru yazma yazma ve okuduklarını anlama becerileri geliştirilir.
Resim 2.9 ‘Bu nedir?’ bulmacasına nedir?’ bulmacasına ait bir uygulama.
İpuçları: 1. Sütünü içtiğimiz hayvan. 2. K harfi ile başlayan bir sebze. 3. Acıkınca yapılan şey. 4. Kesmeye yarayan alet. 5. Yemek yerken kullanılır. 6. Yemek yemek için kullanılan kap. 7. Yemek yapmak için kullanılır. 8. Su içmekte kullanılır. 9. Temel gıda maddesi. Undan yapılır. 10. Yemekten sonra geriye kalan kirli şeyler. 11. Ağaçların solunum yapan yeşil görünümlü kısmı. 12. Uyuma veya dinlenmek amacıyla üzerine yatılan eşya.
2.10. Hatırlatmaca Belirl Belirlen enen en kelime kelimeler lerle le başka başka kelime kelimeler lerii çağrı çağrıştı ştırma rmayı yı hedefl hedefleye eyenn bir aktivi aktivited tedir. ir. Numaralandırılmış kelime gruplarının anımsattığı yeni sözcük bulmacadaki ilgili boşluğa yazılmalı yazılmalıdır dır (Bk. Resim Resim 2.10). 2.10). Öğrencile Öğrencilere re alıştırman alıştırmanın ın nasıl nasıl uyguland uygulandığı ığı ayrıntılı ayrıntılı olarak olarak açıkl açıklan anmal malıdı ıdır. r. Hazırl Hazırlana anann örnek örnek bulma bulmaca ca sınıft sınıftaa öğrenc öğrencile ilerle rle birlik birlikte te çözül çözülmel melidi idir. r. Öğrenciler bu aktivite ile kelimeleri bir bağlam içerisinde öğrenirler.
Resim 2.10 Hatırlatmaca bulmacaya ait bir uygulama.
Sonuç Yabancı dil öğretiminde sınıf içi öğrenmenin monotonluktan kurtarılmasında sınıf içi oyunlar ve bulmaca etkinlikleri öğrenmeyi olumlu olarak etkilemekte ve bilinenleri uygulama imkânı sunmaktadır (Demirel, 1978). Oyun ve bulmacayla kelime öğretim yöntemi, öğrencilerin ders dersee olan olan ilgi ilgile leri rini ni artı artırm rmak akta ta ve öğre öğrenc ncil iler erin in yapa yapara rak, k, yaşa yaşaya yara rakk öğre öğrenm nmel eleri erini ni sağlam sağlamak aktad tadır. ır. Yabanc Yabancıla ılara ra Türkçe Türkçe kelim kelimee öğreti öğretimi mi üzerin üzerinde de çalış çalışan an eğitim eğitimcil ciler, er, bu tür etkinliklerden derslerinde azami derecede istifade etmelidirler. Yabancılara Türkçe öğretme amacı ile hazırlanan ders kitaplarında ve çalışma kitaplarında oyun oyun ve bulmac bulmacaa bölümü bölümü mutlak mutlakaa olmalı olmalıdır dır.. Bu konuda konuda en dikka dikkatt çeken çeken yayın, yayın, Dilset Dilset Yayınlarıdır. Bu tür çalışmalara diğer yayınlar da kitaplarında daha çok yer vermelidir. Yabancıla Yabancılara ra Türkçe Türkçe kelime kelime öğretimind öğretimindee kullanılab kullanılabilece ilecekk bulmaca bulmaca kitapların kitaplarının ın olmaması olmaması büyük bir eksikliktir. Bu tür bulmaca kitapları diğer dillerin kelime öğretiminde etkin olarak kullanılmaktadır. Yabanc Yabancıla ılara ra Türkçe Türkçe öğrete öğretenle nlerin rin,, oyun oyun ve bulmac bulmacala alarla rla alakal alakalıı hazır hazırlam lamış ış oldukl oldukları arı çalışmaları paylaşabilecekleri bir sosyal paylaşım sitesi kurulmalı ve bu şekilde bilgi ve tecrübe paylaşımı sağlanmalıdır.
Kaynaklar Altu Altun, n, M. (201 (2010) 0).. Adım Adım Adım Adım Türk Türkçe çe Öğre Öğreni niyo yoru rum. m. Karş Karşıt ıt Anla Anlaml mlıı Sözc Sözcük ükle ler. r. www.dilbilimi.net/02.01.2011.. www.dilbilimi.net/02.01.2011
Çetinkaya, Z. (2005). Basit Tekrar ve Alıştırmalar Yoluyla Sözcük Öğretimi, Dil Dergisi, Sayı 130, Sayfa 75. Demir, M. (2009). İmam-Hatip Liselerinde Arapça Konuşma Öğretimine Etkinlik Temelli Bir Yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Sayfa 56. Demirbaş, H., Karadağ, M., Usta, H., Bozçalı, M. (2010). Türkçe ve Türk Kültürü Çalışma Kitabı. MEB Devlet Kitapları. Sayfa 23. Demirel, Ö. (1978). Tam öğrenme. Eğitim ve Bilim dergisi, Ankara, Sayfa 46-50. Demirel, Ö. (2008). Yabancı Dil Öğretimi, Pegem Akademi, Ankara, Sayfa 92. Dumanlı, E. (2007). Zaman Gazetesi Ailem Eki, İstanbul, 26 Ocak 2007 Cuma, Sayfa 13. Gümüş, S. (2010). Çiftli Sarmal Bulmaca. Bulmaca. http: //bullmacaservisi.com/01.01.2011 //bullmacaservisi.com/01.01.2011.. Gürbüz, G. (2004). Fransızcadaki Seslerin Oyunlarla Öğretimi. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi. Sayı 124. Sayfa 88. İzgören, K. M. (1999a). Oyunlarla Dil Öğretimi, Academyplus Yayınları, Ankara, Sayfa 69. İzgören, K. M. (1999b). Oyunlarla Dil Öğretimi, Academyplus Yayınları, Ankara, Sayfa 69. İzgören, K. M. (1999c). Oyunlarla Dil Öğretimi, Academyplus Yayınları, Ankara, Sayfa 69. Karatay, H. (2007). Kelime Öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 27, Sayı 1, Sayfa 121. Kaya, Ü. Ve Yapıcı, Ş. (2007). İlköğretim 1. Kademede oyun tekniğinin İngilizce öğretimine katkısı, Yüksek lisans tezi, Afyonkarahisar, Sayfa 30. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi Müdürlüğü, (2009). İllkokul Temel Eğitim 1. Kademe Hayat Bilgisi Öğretim Programı(1., 2. ve 3. Sınıflar). Lefkoşa. Sayfa 10. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Başkanlığı, (2006). İmam-Hatip Liseleri ve Anadolu İmamİmamHatip Liseleri Arapça Dersi Öğretim Programı. Ankara, Sayfa 19. MEB Tebliğler Dergisi, (2000). Okul Öncesi Eğitim Kurumları ve İlköğretim Okulu Yabancı Dil Öğretim Etkinlikleri Çerçeve Programı. Cilt 63. Sayı 2511. Sayfa 6. MEB Özel Tevfik Tevfik Fikret Fikret Okulları, Okulları, (2010). (2010). İlköğretim İlköğretim Fransızca Fransızca Dersi 6-8. Sınıflar Sınıflar Öğretim Öğretim Programı. Sayfa 25. MEGEP, (2007a). MEB. Mesleki Eğitimin ve Öğretimin Güçlendirilmesi Projesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Ankara. Sayfa 28-32.
MEGEP, (2007b). MEB. Mesleki Eğitimin ve Öğretimin Güçlendirilmesi Projesi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Özel Eğitimde Oyun Etkinlikleri, Ankara. Sayfap class=/strong 24. Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. Haziran 2008. Cilt: V, Sayı: 1, Sayfa 33. Öztürk, T., Akçay, S., Gün, S., Taşdemir, E., Çelebi, M., Özulaş, İ., Şerif, A., Karakoyun, E., Murt, M., Boztaş, A. (2010). Açılım Çalışma Kitabı 1, Dilset Yayınları, İzmir, Sayfa 7. Öztürk, T., Yiğit, A., Akçay, S., Taşdemir, E., Başak, S.S. (2007). Gökkuşağı Etkileşimli Türkçe Öğretimi Uygulamaları 1 Cd’si, Dilset Yayınları. Şengül, H., Akçin, N. (2010). Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilere Okuma-Yazma Öğretme Konusunda Özel Eğitim Öğretmenlerinin Görüşleri. Anakara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Cilt 43. Sayı 2. Sayfa 15. Taşdemir, E., Bilkan, N. ve Can, H. (2003a). Türkçe Öğretim Teknikleri, Dilset Yayınları, İzmir, Sayfa 28. Taşdemir, E., 2.Bilkan, N. ve Can, H. (2003b). Türkçe Öğretim Teknikleri, Dilset Yayınları, İzmir, Sayfa 11. Taşdemir, E., Bilkan, N. ve Can, H. (2003c). Türkçe Öğretim Teknikleri, Dilset Yayınları, İzmir, Sayfa 21. Tural, B. (2010). Bugün Gazetesi, Bul-Çöz Eki, 25 Temmuz Pazar, Sayfa 2. Yalın, A. (2005) Haydi Kızlar Okula. Kız Çocuklarının Okullaşmasına Destek Kampanyası. Öğretmen El Kitabı, Ankara, Sayfa 109. Yıldız Yıldızbaş baş,, F., Parlak Parlakyıl yıldız dız,, B. (2004) (2004).. Okul Okul Önces Öncesii Eğitim Eğitimde de Öğretm Öğretmen enler lerin in Okuma Okuma Yaz Yazmay maya Haz Hazırlı ırlıkk Çalı Çalışm şmaaları larınna Yöne Yöneli likk Uyg Uygula ulamala maları rını nınn ve Görü Görüşşleri lerinnin Değerl Değerlen endir dirilme ilmesi. si. XIII. XIII. Ulusal Ulusal Eğitim Eğitim Biliml Bilimleri eri Kurult Kurultay ayı, ı, 6-9 Temmuz Temmuz 2004, 2004, İnönü İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya. Sayfa 4.
