Digitalne pomorske karte.pdf

SVEUČ SVEUČILIŠTE U ZAGREBU GEODETSKI FAKULTET

Nina Bilan Marija Pejaković Ivo Radoš Marko Šorgić

DIGITALNE POMORSKE KARTE

SEMINARSKI RAD

ZAGREB, svibanj 2008.

Pomorska geodezija II

Seminar: Digitalne pomorske karte

Sadržaj: 1

Uvod....................... Uvod ............................................. ............................................ ............................................. ............................................. ......................................... ................... 4

2

Pomorske karte...................... karte ............................................ ............................................ ............................................. ............................................. .......................... .... 5

3

Elektronič Elektroničke pomorske pomorske karte i sustavi sustavi ............................................. ................................................................... .................................. ............ 7

4

3.1

Normizacija elektronič elektroničke pomorske karte.......................................................... karte.................................................................. ........ 7

3.2

Elektronič Elektronički navigacijski sustavi.............................................. sustavi.................................................................... .................................. ............ 7

3.3

Vizualizacija elektronič elektroničke pomorske pomorske karte karte ............................................. ................................................................ ................... 8

3.4

Sadržaj karte..................... karte ............................................ ............................................. ............................................ ............................................. ....................... 9

Elektronič Elektroničke nautič nautičke karte .......................................... ................................................................. ............................................. ............................ ...... 10 4.1

4.1.1

Electronic Nautical Chart (ENC) ............................................. ................................................................... .......................... 11

4.1.2

RNC (Raster Navigational Chart) ............................................ .................................................................. .......................... 13

4.2 5

Službene elektronič elektroničke karte .......................................... ................................................................ ........................................... ..................... 10

Privatne elektronič elektroničke kate ............................................. ................................................................... ........................................... ..................... 14

Proizvođ Proizvođači digitalnih pomorskih karata.............................................. karata.................................................................... ............................ ...... 17 5.1

GARMIN................................................. GARMIN....................................................................... ............................................ ........................................... ..................... 17

5.1.1

BlueChart BlueChart ........................................... .................................................................. ............................................. ....................................... ................. 17

5.1.2

BlueChart g2 Vision................................... Vision......................................................... ............................................ ................................ .......... 17

5.2

PRIMAR...................................... PRIMAR............................................................. ............................................. ............................................ ................................ .......... 19

5.3

C-map.................... C-map .......................................... ............................................. ............................................. ............................................ ................................ .......... 19

6

Pomorske karte u Hrvatskoj ......................................... ................................................................ ............................................. ............................ ...... 22

7

Elektronič Elektroničke navigacijske karte Hrvatske..................... Hrvatske ............................................ ............................................. ............................ ...... 24 7.1

Distributeri karata u Hrvatskoj...................... Hrvatskoj ............................................ ............................................. .................................... ............. 27

7.1.1

CV Sistem .......................................... ................................................................. ............................................. ....................................... ................. 27

7.1.2

Navigo Sistem ............................................ .................................................................. ............................................ ................................ .......... 28

7.1.3

INDEL MARINE .......................................... ................................................................. ............................................. ............................ ...... 28

8

Zaključ Zaključak................... ak .......................................... ............................................. ............................................ ............................................. .................................... ............. 30

9

Literatura .......................................... ................................................................ ............................................ ............................................. .................................... ............. 31

2



Sadržaj: 1

Uvod....................... Uvod ............................................. ............................................ ............................................. ............................................. ......................................... ................... 4

2

Pomorske karte...................... karte ............................................ ............................................ ............................................. ............................................. .......................... .... 5

3

Elektronič Elektroničke pomorske pomorske karte i sustavi sustavi ............................................. ................................................................... .................................. ............ 7

4

3.1

Normizacija elektronič elektroničke pomorske karte.......................................................... karte.................................................................. ........ 7

3.2

Elektronič Elektronički navigacijski sustavi.............................................. sustavi.................................................................... .................................. ............ 7

3.3

Vizualizacija elektronič elektroničke pomorske pomorske karte karte ............................................. ................................................................ ................... 8

3.4

Sadržaj karte..................... karte ............................................ ............................................. ............................................ ............................................. ....................... 9

Elektronič Elektroničke nautič nautičke karte .......................................... ................................................................. ............................................. ............................ ...... 10 4.1

4.1.1

Electronic Nautical Chart (ENC) ............................................. ................................................................... .......................... 11

4.1.2

RNC (Raster Navigational Chart) ............................................ .................................................................. .......................... 13

4.2 5

Službene elektronič elektroničke karte .......................................... ................................................................ ........................................... ..................... 10

Privatne elektronič elektroničke kate ............................................. ................................................................... ........................................... ..................... 14

Proizvođ Proizvođači digitalnih pomorskih karata.............................................. karata.................................................................... ............................ ...... 17 5.1

GARMIN................................................. GARMIN....................................................................... ............................................ ........................................... ..................... 17

5.1.1

BlueChart BlueChart ........................................... .................................................................. ............................................. ....................................... ................. 17

5.1.2

BlueChart g2 Vision................................... Vision......................................................... ............................................ ................................ .......... 17

5.2

PRIMAR...................................... PRIMAR............................................................. ............................................. ............................................ ................................ .......... 19

5.3

C-map.................... C-map .......................................... ............................................. ............................................. ............................................ ................................ .......... 19

6

Pomorske karte u Hrvatskoj ......................................... ................................................................ ............................................. ............................ ...... 22

7

Elektronič Elektroničke navigacijske karte Hrvatske..................... Hrvatske ............................................ ............................................. ............................ ...... 24 7.1

Distributeri karata u Hrvatskoj...................... Hrvatskoj ............................................ ............................................. .................................... ............. 27

7.1.1

CV Sistem .......................................... ................................................................. ............................................. ....................................... ................. 27

7.1.2

Navigo Sistem ............................................ .................................................................. ............................................ ................................ .......... 28

7.1.3

INDEL MARINE .......................................... ................................................................. ............................................. ............................ ...... 28

8

Zaključ Zaključak................... ak .......................................... ............................................. ............................................ ............................................. .................................... ............. 30

9

Literatura .......................................... ................................................................ ............................................ ............................................. .................................... ............. 31

2



Popis slika: Slika 1. Objekt na rasterskoj karti, primjer rasterske karte (lijevo) i primjer vektorske karte sa simbolom plovila u sredini (desno)................................... ( desno).......................................................... ............................................. .......................... 11 Slika 2. Prikaz ENC podataka na vrsti vrsti odobrenog ECDIS-a ECDIS-a ............................................. ................................................... ...... 12 Slika 3. Granica izmeđ između ENC i neslužbenih podataka............................................ podataka............................................................. ................. 12 Slika 4. IHO Global ENC katalog ......................................... ................................................................ ............................................. ............................ ...... 13 Slika 5. Prikaz moguć mogućnosti BlueChart objektno-orijentirane karte.................................... karte.......................................... ...... 17 Slika 6.Prikazi karte BlueChart g2 Vision ........................................... .................................................................. .................................... ............. 18 Slika 7. Pokrivenost Pokrivenost svijeta PRIMAR ENC-ovima ENC-ovima ............................................ ................................................................. ..................... 19 Slika 8. Usporedba proizvoda C-mapa..................................................... C-mapa........................................................................... ................................ .......... 20 Slika 9. Prikaz podataka vremenskog vremenskog servisa .......................................... ................................................................ ................................ .......... 20 Slika 10. C-map online katalog .......................................... ................................................................ ............................................ ................................ .......... 21 Slika 11. Pregledna ćelija ENC-a .......................................... ................................................................. ............................................. ............................ ...... 24 Slika 12. Podjela obalnih ćelija ENC-a ............................................. ................................................................... ....................................... ................. 25 Slika 13. Podjela prilaznih ćelija ENC-a.................................................. ENC-a........................................................................ ................................ .......... 26 Slika 14. NavPro – crtanje ruta na karti uz prikaz udaljenosti udaljenosti i kursa ..................................... ..................................... 27 Slika 15. Sustav NavTrack ............................................. ................................................................... ............................................. .................................... ............. 28 Slika 16. Navionics small gold karta lijevo, Navionics Platinum karta desno......................... desno......................... 29

3



1 Uvod Određivanje položaja broda na moru uvijek je bilo jedno od najzahtjevnijih radnji i po znanju i po tehnici koja se pri tom primjenjivala. U prošlosti ravnalo se po položajima nebeskih tijela gdje se korištenjem sekstanta i kronometra određivala geografska duljina i širina. Međutim magla, oblačan dan i uopće nemogućnost opažanja zvijezda, sunca ili mjeseca ostavljali su bespomoćnog i najboljeg kapetana. Krajem 50-tih godina, lansiranjem prvih umjetnih satelita, rađa se ideja njihovog korištenja i u navigaciji. Krajem 70-tih u američkom ministarstvu obrane pristupilo se planiranju i izradi novog, globalnog satelitskog sustava za navigaciju. Novi sustav trebao je između ostalog zadovoljiti slijedeće: 24 satni pristup, trenutno određivanje pozicije, neovisnost o meteorološkim uvjetima, globalna pokrivenost Zemlje, visoka točnost, jednostavnost rada, itd. Nautičarima GPS postaje nezamjenjiv dio brodske opreme, a u kombinaciji s digitalnim nautičkim kartama obale i dubinomjerom te priključen na auto-pilot omogućit će sigurnu plovidbu i početnicima. Digitalne nautičke karte napravljene su za gotovo sva mora na svijetu pa tako i za Jadransko more, a osim konfiguracije obale ucrtani su i svi svjetionici s režimom rada, podvodni kablovi, benzinske crpke smještene duž obale i sve marine, luke i lu čice (URL6).

4



2 Pomorske karte Pomorska kartografija je dio kartografije koji se bavi izradom pomorskih navigacijskih karata. Iako je pomorska kartografija dio sveukupne kartografije i potpuno se uklapa u sve njene teorije, koristeći se svim suvremenim kartografskim saznanjima, ipak ima svoje specifičnosti koje je toliko izdvajaju da se o njoj ne može govoriti samo s op ćih stajališta tematske kartografije. Ono što pomorske navigacijske karte izdvaja od ostalih tematskih karata jest specifičan prikaz određenih pojava i razmještaja geografskih elemenata te način njihove uporabe. Prikazane pojave na pomorskim navigacijskim kartama su morske struje, na poseban način plima i oseka (plavljeno područ je) i zemaljsko magnetsko polje. Prikaz razmještaja geografskih elemenata obuhvaća razne prirodne i umjetne objekte na moru i kopnu. Pomorska se karta razlikuje od kopnene jer pomorska karta mora biti egzaktna, a kopnena karta može biti vrlo korisna i ako samo slikovito prikazuje zemlju, bez čvrstog mjerila i relativnih odnosa. Karakteristike na zemlji su vidljive i prepoznatljive, a na moru je najveći dio detalja vitalno važnih za navigaciju skriven ispod površine vode; navigator mora imati povjerenja u svoju kartu, jer nema vizualne mogu ćnosti provjeravanja informacija koje mu karta daje, a o kojima ovisi sigurnost njegova broda. Pomorska kartografija je specifična jer drugačije tretira reljef dna mora, i svi elementi karte služe potrebi navigacije i sigurnosti plovidbe. Poput drugih tematskih karata i pomorske navigacijske karte imaju dvojak sadržaj: općegeografski i tematski. I općegeografski sadržaj u funkciji je navigacije i razlikuje se od prikaza na op ćim geografskim kartama, dok je najvažniji dio tematskog sadržaja izrazito naglašen i prikazuje se ljubi častom bojom. Kartografska generalizacija podataka za prikaz sadržaja pomorske navigacijske karte je svrsishodna. Primjenjuju se svi postupci i metode poznate u teoriji i praksi kartografske generalizacije. Na temelju navedenoga može se zaklju čiti da su pomorske navigacijske karte tematske. Pomorska ili nautička karta je posebno izrađena karta za potrebe pomorske navigacije. Prikazuje dubine mora, karakter dna, visine, konfiguraciju i karakteristike obalne crte, opasne pličine, grebeni i hridi, sve opasnosti i pomoć u navigaciji, te podaci o pomorskim svjetlima i oznakama za plovidbu. Naziva se još i pomorska navigacijska, nauti čka, hidrografska karta ili jednostavno karta. Pomorske karte prikazuju određeno plovidbeno područ je (dio Zemljine površine) sa svim elementima potrebnim za navigacijsku sigurnost broda i orijentaciju na moru (Pribičević, 2005). Klasificirane su prema mjerilu, sadržaju i namjeni na navigacijske, kao najvažnije, te na informativne i pomoćne karte. Konstruirane su u Mercatorovoj kartografskoj projekciji. Navigacijske publikacije su priručnici za plovidbu koji opisno daju podatke važne za sigurnost plovidbe, a ne mogu se prikazati na pomorskoj karti. Koriste se zajedno s pomorskom kartom. Pomorske navigacijske karte služe za ucrtavanje kursova i pozicija broda, a mogu se podijeliti na opće i posebne. Opće služe za neposrednu orijentaciju i vođenje broda, a u posebne navigacijske karte ubrajaju se one za radio-navigaciju. Pomorske pomoćne karte jesu radarske karte, okosnice, bijele karte i karte u gnomonskoj projekciji. Slijepa karta služi u pedagoške svrhe. 



5



Pomorske informativne karte ne služe izravno za vođenje broda, nego pružaju korisne informacije za plovidbu. To su peljarske karte, karte vezova, zvjezdane karte i slično (Pribičević, 2005).



Najvažniji podaci na karti su podaci o pomorskoj signalizaciji koja regulira sustav plovidbe (svjetionici, plutače, svjetleće plutače, signali za maglu). Ostali navigacijski podaci su podaci o lukama i sidrištima (marine, peljarske stanice, lučke vlasti, carinarnice), podaci o važnim područ jima (sheme razdvojene plovidbe, područ je ribarenja, trase podvodnih kabela i cjevovoda) i podaci o zabranjenim područ jima (područ je zabranjene plovidbe i sidrenja, vojni poligoni, odlagališta municije i sl.). Podaci o topografiji i morfologiji morskog dna prikazani su pojedinačnim dubinama i izobatama (2, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 300, 500, 1000 m). Izobata koja predstavlja granicu iza koje plovidba više nije sigurna naziva se izobatom upozorenja (izobata od 20 m), a površina do nje obojena je plavom bojom. Sve plićine naglašene su točkicama a one na dubini manjoj od 20 m još i plavom bojom upozorenja. Na karti su posebno nazna čene hridi, podrtine, grebeni i ostale opasnosti za plovidbu. Uz podatke o dubinama prikazani su i podaci o geologiji morskog dna, podaci važni za sidrenje, podaci o morskim strujama i magnetskim varijacijama. Osim detaljno prikazane obalne linije, zbog lakše orijentacije pomorcima pojednostavljen je prikaz topografije uskog priobalnog područ ja (maksimalno 6 milja), te su naglašeni karakteristični objekti kao zvonici, dimnjaci, tornjevi i sl. Sadržaj pomorske navigacijske karte zastarijeva s vremenom zbog promjena na terenu, pa je radi sigurnosti plovidbe nužno izraditi sustav ažuriranja karata.

6



3 Elektroničke pomorske karte i sustavi Elektronička navigacija počinje korištenjem neslužbenih elektroničkih sustava pomorskih karata (Electronic Chart Systems - ECS), a danas, konačno, značajnom uporabom službenog sustava Međunarodne pomorske organizacije (IMO) pod nazivom informacijski sustav i prikaz elektroničkih karata (Electronic Chart Display and Information System - ECDIS), te uz njega vezane elektroničke pomorske navigacijske karte (Electronic Navigational Chart ENC) (Pribičević, 2005). Elektronička pomorska karta općenit je pojam koji obuhvaća podatke, softvere i elektronički sustav koji služi za prikazivanje pomorske karte. Elektronička pomorska karta ne mora udovoljavati zahtjevima određenima međunarodnom konvencijom SOLAS (Safety of Life at Sea). Prema tipu podataka elektroničke pomorske karte mogu biti rasterske ili vektorske. 3.1 Normizacija elektroni čk e pomorske karte

Kad su se početkom osamdesetih godina prošlog stoljeća počeli pojavljivati prvi sustavi elektronskih navigacijskih karata, IHO i IMO su počele razmišljati o preporukama i normama za izradu elektroničkih karata kako bi one funkcionirale ekvivalentno papirnatim kartama. IHO 1986. godine počinje projekt normiranja elektroničke navigacijske opreme. Pod projektom North Sea Hydrographic Commission osnovana je ekspertna radna grupa IHO ECDIS Working Group . Izvedbene norme za ECDIS usuglašene su tek koncem 1995. godine. Postojala je i potreba za detaljnom normom za ECDIS. Nju je razvio Međunarodni elektrotehnički odbor (IEC), a godine 1998. postala je dostupna norma IEC 61174. Time je plovilima omogu ćeno da upotrebljavaju ECDIS, kao sustav koji može zamijeniti papirnate pomorske karte na brodovima. ˝

˝

˝

˝

Standardizaciju digitalne nautičke karte utvr đuju dvije norme koje je donijela IHO, te norme možemo susresti pod nazivima S-52 i S-57. 3.2 Elektroni čk i navigacijski sustavi

Danas u svijetu postoje različiti elektronički sustavi pomorskih karata, no nemaju svi podjednaka svojstva i način rada. Uglavnom se razlikuju u: formatu i sadržaju podataka pomorske karte 





prikazu pomorske karte ponuđenim navigacijskim funkcijama

Slijedom tih kriterija nastale su različite skupine sustava elektroničkog prikaza karte. Najvažniji su među njima: RCDS 





ECDIS (Electronic Chart Display and Information System) ECS (Electronic Chart System)

Sustav za prikaz rasterskih pomorskih karata (RCDS) jest navigacijski informacijski sustav prikaza RNC-a s informacijama o položaju plovila putem navigacijskih senzora, a služi 7



kao pomoć pomorcu pri planiranju i praćenju rute, te, ako je potrebno, prikazuje dodatne informacije o navigaciji. Posljednja generacija RCDS-a danas omogućuje: uporabu alata za planiranje putovanja, nadgledanja rute i druge važne funkcije kao što su pristup velikim količinama karata on-line, vezu peljarima i modus za prikaz noću. Omogućeno je i ažuriranje rasterskih podataka na brz i djelotvoran način. ECDIS je najkompleksniji najsofisticiraniji i najskuplji pomorski navigacijski sustav. Taj sustav se sastoji od: 







elektroničke nautičke karte (ENC) sustava za određivanje položaja (GPS ili LORAN C) uređaja za mjerenje navigacijskih parametara računala koje integrira njihov rad.

ECDIS je navigacijski informacijski sustav koji se smatra službenim ekvivalentom klasi čne pomorske karte. Udovoljava IMO/SOLAS kartama za potrebe navigacije. ECS je opći pojam za opremu koja prikazuje podatke pomorske karte, ali ne mora biti izrađena prema IMO-vim normama za ECDIS. ECS ima smanjeni broj funkcija u odnosu na ECDIS i nema službeni status pomorske karte. Može koristiti za potrebe navigacije, ali ne udovoljava IMO/SOLAS zahtjevima. ECS je određen standardom ISO 19379. Prednost upotrebe novih tehnologija je i u reduciranju ljudskih pogrešaka koje se javljaju kao rezultat loših prosudbi (sudari, nasukavanja ili ekološke katastrofe). Elektronička navigacija i sustavi danas postaju primjenjivi, jednostavni i dostupni čak i malim rekreacijskim plovilima. 3.3 Vizualizacija elektroni čk e pomorske karte

Između elektroničke nautičke karte i papirnate karte postoje velike razlike u prikazu i u upotrebi. Najvažnija razlika je u upotrebi karte u stvarnom vremenu (real-time). Naime, na elektroničkoj pomorskoj karti plovilo je kontinuirano prikazano s točnošću određivanja položaja od oko 10 metara (položaj dobiven uređajem DGPS). Pomorac ima opciju iscrtavanja radarske panorame preko karte sa svim njenim dodatnim podacima, pa tako može na ekranu pratiti plovidbu ostalih sudionika u pomorskom prometu. Pomorac se mora dakle naviknuti na drugačiju upotrebu karte (real-time) koja mu pruža mogućnost donošenja odluke o manevru u djeli ću sekunde jer su dostupne sve informacije na zaslonu monitora: 









mjerilo vrijeme (UTC i LTC- lokalno vrijeme) položaj pokazivača na monitoru položaj plovila, kurs, brzina, prevaljeni put duž definirane rute dubina i

relativni položaj na karti sitnijeg mjerila. Za planiranje ruta i navigaciju ovakav sustav omogućava: 





povezivanje s GPS-om i autopilotom vođenje broda zadanom rutom

8





planiranje i pohranjivanje rute unaprijed ili tijekom plovidbe

prikaz planirane rute u odnosu na položaj i kurs kretanja grafički i numerički prikaz geografskih koordinata plovila, kurs u stupnjevima, brzinu broda u čvorovima, dubinu u metrima položaj i udaljenost plovila prema odredištu ili do sljedećeg waypointa uz stalni prikaz GPS koordinata 





stalni prikaz procijenjenog vremena dolaska (ETA) i preostale udaljenosti u odnosu na trenutnu brzinu zvučni alarm za plitko, duboko i sidreni alarm. Na elektroničkoj navigacijskoj karti korisnik ima mogućnost odabira količine informacija pohranjenih u bazama podataka na zaslonu ekrana. Ostale informacije, potrebne za donošenje odluke, mogu se pozvati iz baze podataka i prikazati na zaslonu (npr. informacije o svjetioniku). 



3.4 Sadržaj karte

Prikaz elektroničke navigacijske karte je u odnosu na papirnate navigacijske karte pojednostavljen. Karte su manje opterećene topografskim sadržajem te su neke realistične i komplicirane signature (klisurasta, grebenasta i kamenita obala) pojednostavljene. Topografija podmorja prikazana je tonskim vrijednostima. Tako su dubine 2, 5, 10, 20, 30 m prikazane različitim tonovima plave boje. Korisnik ima mogućnost prikazivanja topografije podmorja pomoću dubina. Tekst upozorenja, zabrana i obavijesti na karti je prikazan znakom uskli čnika u krugu ili trokutu. Pomoću te signature mišem se dolazi do teksta upozorenja, zabrane ili obavijesti iz baze podataka.

9



4 Elektroničke nautičke karte Pojam moderne nautičke karte javlja se na početku 13. stoljeća, kada je iz Kine u Europu donesen kompas (Carta Pisana). Pomorska se kartografija može podijeliti u tri razdoblja: razdoblje portulanskih karata, razdoblje hidrografske izmjere i razdoblje elektroničkih pomorskih karata. Razdoblje ENC-a nastupa početkom osamdesetih godina, kada dolazi do naglog razvoja geoprostornih tehnologija, posebice sustava za globalno pozicioniranje GPS-a. Usvajanjem novih tehnologija mijenjaju se i metode navigacije na moru i sigurnost plovidbe. Tako se navigacija promijenila od .relativne navigacije., bazirane na vizualnom opažanju, radarskom mjerenju i određivanju položaja na papirnatoj karti, prema apsolutnoj navigaciji ili određivanju položaja satelitskim metodama kao GPS, GLONASS ili GNSS (Tuurnala i Laitakari, 1999) (URL6). Treba naglasiti da je uza sve prednosti tehnologije za izradu ENC-a tržište tih karata još relativno maleno budući da je za njihovu upotrebu potrebna velika investicija u brodsku opremu. 4.1 Službene elektroni čk e karte

Karte izdane od tijela lokalne uprave, nadležne hidrografske ustanove, ili drugih odgovarajućih upravnih institucija su službene i mogu se koristiti za ispunjavanje zahtjeva navigacije (pod uvjetom da su održavane). Sve druge pomorske karte prema definiciji nisu službene i često su određene kao privatne karte. Takve karte nisu prihva ćene kao osnova za plovidbu sukladno SOLAS konvenciji (URL7). Postoje dvije vrste službenih digitalnih karata koje se upotrebljavaju: 



Electronic Navigational Chart (ENC) Raster Navigational Chart (RNC).

Unutrašnja izrada ENC-a i RNC-a je u osnovi različita: ENC su vektorske karte 



RNC su rasterske karte

Rasterska karta je skenirana i pasivna (neaktivna) slika papirnate karte, dok vektorska karta odgovara digitalnoj analizi objekata (točaka, linija, površina itd.) (Slika 1).

10



Slika 1. Objekt na rasterskoj karti, primjer rasterske karte (lijevo) i primjer vektorske karte sa simbolom plovila u sredini (desno)

4.1.1 Electronic Nautical Chart (ENC) ENC je baza podataka normirana po sadržaju, strukturi i formatu, koju je izdao hidrografski ured ovlašten za korištenje s ECDIS-om. Ona sadrži sve informacije potrebne za sigurnu plovidbu, a može sadržavati i pomoćne informacije, koje se dodaju sadržaju papirne karte (npr. peljar) i koje se smatraju potrebnima za sigurnu navigaciju. IMO definicija elektroničkih navigacijskih karta (ENC): ENC znači baze podataka, standardizirane u pogledu sadržaja, strukture i formata izra đene za korištenje sa ECDIS od ovlaštenih hidrografskih ustanova. Propis je bio prvotno uveden za podatke digitalnih karata kako bi udovoljavao IHO standardu S-57 za prijenos podataka karata. S-57 općenito opisuje standarde koji se koriste za razmjenu digitalnih hidrografskih podataka između nacionalnih hidrografskih ustanova i za distribuciju digitalnih podatka i produkata proizvođačima, pomorcima i drugim korisnicima. Prema IMO definiciji ENC-ovi mogu jedino proizvoditi tijela lokalne uprave, nadležne hidrografske ustanove ili druge odgovarajuće upravne institucije. Bilo koji drugi vektorski podaci su neslužbeni i ne udovoljavaju zahtjevima vožnje (URL7). Svojstva ENC-a: ENC sadržaj je temeljen na izvornim podacima ili službenim kartama odgovorne hidrografske ustanove ENC-ovi su izrađeni i kodirani u skladu s međunarodnim standardima 









ENC-ovi su određeni u World Geodetic System 1984 datumu (WGS84) ENC sadržaj je odgovornost izdavanja hidrografske ustanove ENC-ove izrađuju jedino nadležne hidrografske ustanove

ENC-ovi se redovito obnavljaju ažuriraju sa službenim informacijama distribuiranim digitalno ENC sadrži sve kartografske informacije korisne za sigurnu plovidbu i množe sadržavati dopunske informacije pored onoga što je sadržano na papiru, što se može smatrati neophodnim za sigurnu plovidbu (Slika 2). ENC su vektorske karte izrađene iz pojedinačnih baza podataka georeferenciranih objekata iz hidrografskih ustanova arhiva uključujući postojeće papirnate karte. Kada se 

11



koriste u ECDIS, ENC može biti prikazana kao cjelovita struktura u korisnički određenim mjerilima predstavljajući korisnički odabrane stavke. Zbog ograničene fizičke veličine i ograničene rezolucije monitora kompjutora slika karte generirane iz ENC-a ne podržava u potpunosti poznati prikaz papirnate karte. Taj prividni gubitak je kompenziran postojećim ENC bazama podataka: posebne ECDIS operacijske funkcije neprestano pretražuju ENC sadržaj davajući upozorenje neposredne opasnosti u vezi s pozicijom i kretanjem plovila. Samo ovlašteni distributeri prodaju ENC-ove i ENC servisima koji uključuju isporuku ažuriranih informacija. Distributeri dobivaju ovlaštenje izravno od hidrografske ustanove ili suradnjom s hidrografskom ustanovom. ECDIS ističe ENC od neslužbenih podataka.

Slika 2. Prikaz ENC podataka na vrsti odobrenog ECDIS-a

Kada se koriste neslužbeni podaci, ECDIS obavještava pomorce stalnim upozorenjem na ekranu da moraju ploviti prema službenim, ažuriranim podacima. Ako su na ECDIS ekranu prikazani neslužbeni podaci, njegove granice su označene posebnom vrstom linije. Granica je vidljiva kao jednostrana crvena linija da dijagonalnim crticama na neslužbenoj strani linije (Slika 3).

Slika 3. Granica izmeđ u ENC i neslužbenih podataka

International Hydrographic Organisation (IHO) pruža interaktivne web kataloge prikazujući stanje proizvodnje ENC-a širom svijeta. Taj sustav ima pokazivač za korisničko upravljanje ENC-ovim dobavljačima i distributerima. Za razlikovanje stupnja dostupnosti koristi se shema od tri boje. Katalog pokazuje da je veliki broj uobičajenih brodskih ruta već pokriven ENC-ovima. Slika 4 pokazuje prednju stranice kataloga. Neke države (Kanada i Australija) stavljaju svoje ENC i RNC dostupnima korisnicima preko svojih vlastitih distributerskih mreža.

12



Slika 4. IHO Global ENC katalog

4.1.2 RNC (Raster Navigational Chart) RNC su digitalne rasterske kopije službenih papirnatih karata u skladu s IHO specifikacijama produkta RNC (S-61). Kada su prikazane na ECDIS ekranu čine se kao kopije papirnatih karata. Sadržavaju značajne metapodatke da bi se osiguralo da imaju određeni minimum funkcionalnosti: sredstvo za georeferenciranje pozicije na karti, automatsko ažuriranje RNC-a iz digitalnih arhiva i dnevni i no ćni prikaz RNC-a prema potrebi. Kao digitalna kopija originalne papirnate karte, RNC nema drugih mogućnosti osim vizualizacije. Ne mogu se postavljati upiti kao npr. automatska provjera rute ili upozorenja od opasnosti. Neka od tih ograničenja mogu biti svedena na minimum ručnim korisničkim unosom u ECDIS (URL7). RNC se obično proizvode digitalnim skeniranjem boja korištenih u procesu višetonslkog tiskanja. Za razliku od ENC-a nema posebno prihvaćenih formata za RNC-ove. Glavni formati su: BSB (koriste se u SAD-u, Kanadi, Kubi i Argentini) 

HCRF (koriste se u UK, Australiji i Novom Zelandu) Prema definiciji RNC-ove mogu izrađivati jedino nadležne državne hidrografske ustanove. 

Svojstva RNC-a: RNC je reprodukcija službene papirnate karte 



RNC-ovi su izrađeni u skladu s međunarodnim standardima

RNC sadržaj je odgovornost izdavanja hidrografske ustanove RNC-ovi se redovito obnavljaju ažuriraju sa službenim informacijama distribuiranim digitalno





13



IMO provodi standarde za ECDIS države u kojima ENC-ovi nisu dostupni, RNC-ovi se mogu koristiti u ECDIS-u za udovoljavanje zahtjevima vožnje. Kada ECDIS koristi RNC trebalo bi se koristiti zajedno sa prikladnim listom obnovljene papirnate karte. U skladu sa udovoljavanjem zahtjevima vožnje, službene karte se moraju održavati ispravljanjem. ENC i RNC-ovi se održavaju redovitom primjenom, npr. tjedno, obnovljene informacije podataka karata putem podatkovne datoteke. Datoteka podataka može se prenositi bežičnim prijenosom ili putem prikladnih medija kao što je CD. Trenutno ažuriranje je primjenjuje automatski kod ECDIS-a do njegovih baza karata. Drugi standardni način ECDIS-a je mogućnost ažuriranja ENC-a ručno koji se može koristiti ako digitalno ažuriranje nije dostupno. Danas je većina ENC i RNC ažuriranja isporučena do brodova na CD-u, ali ažuriranje korištenjem satelitske telekomunikacije postaje sve više uobičajeno. Ažuriranje ENC-a je sekvencijalno, a sekvenca je jedinstvena za svaku ENC. Tijekom procesa ažuriranja ECDIS uvijek provjerava da li su svi obnovljeni podaci u sekvenci prikazani. Ako neki obnovljeni podatak nedostaje tada ECDIS na to upozorava; nije mogu će učitavanje daljnjih ažuriranja dok se ne prikaže podatak koji nedostaje. 4.2 Privatne elektroni čk e kate

Privatno proizvedene karte mogu biti u vektorskom ili rasterskom formatu i površno mogu izgledati slično kao i službene karte. Postoje razlike u vrsti i kvaliteti podataka koji se prodaju, dok mnoge kompanije paze na proizvodnju elektroničkih podataka kako bi osigurale potpunost i točnost, to se ne može pretpostaviti za sve. Privatne karte često nisu ažurirane istom pravilnosti kao i službeni podaci. Dobavljači obično temelje njihov produkt na službenim kartama i podacima. To znači da ažuriranje njihovih karata ovisi o dostupnosti ažuriranih službenih kartografskih produkata. Stoga postoji često kašnjenje; nekad značajno u pružanju ažuriranja. Za karte u nakladi privatnih kompanija nema kontrole kvalitete od strane nadležnih organizacija i zbog toga odgovornost za produkt je potpuno obaveza proizvo đačke kompanije. To je u suprotnosti s službenim kartama gdje odgovornost za produkt po činje s institucijama za nacionalnu proizvodnju. Na inicijativu industrije 2003. ISO je izdao posebni standard za privatne karte. ISO 19379 se primjenjuje za vektorske i rasterske privatne karte (URL2). Privatne karte neovisno o formatu u kojem su isporučene na tržište ili ISO certifikaciji ne udovoljavaju zahtjevima određenim IMO standardima za ECDIS čime ne udovoljavaju zahtjevima vožnje. U suprotnosti ENC-u i RNC-u koriste se mnogi vlasni čki formati. Zato karte od različitih proizvođača nisu međusobno usklađene. Primjeri kompanija koje proizvode privatne vektorske karte: C-map (eg NT+)













Euronav (eg LiveChart) Garmin (eg BlueChart, MapSource, G-Chart) Navionics (eg Gold, Platinum) Transas (eg TX-97) Navicarte

Primjeri kompanija koje proizvode privatne rasterske karte: Maptech 



Mapmedia 14





NDI

SoftChart Lista ostalih distributera prema državama: 









Argentina – Captain Stephan Nedelchev Belgija – Bogerd Martin Navigation System Kanada – Marine Press of Canada Nautical Dana International, Inc Danska – Iver C. Weilbach & Co. A/S SCANSURVEY SeaTech ApS





Finska – Furuno Finlandy OY Troil Marin OY AB Francuska – Electronic Eguipment THEMYS-Sas NAUDEQ-Nautical Digital Equipment ScanNav



SODENA SAS Njemačka – ChartWorld GmbH & Co. KG HansenNautic GmbH Eissing GmbH Nautischer Dienst Transas Europe GmgH Seekarte Kapitän A. Dammeyer











Gr čka – El Mare Marine Electronics Marei Electronics SA Vanos S.S. Ship Supplies Italija – CAIM s.c.r.l. Korea – e-MLX Nizozemska – Datema Norveška – Jeppesen Norway AS Maris Nautisk Forlag Olex Transas Norge AS



Poljska – Enamor

15















Portugal – J. Garrio & Ca Lda Rusia – Chart Pilot Ltd. ERNC (ElectroRadioNavigationalChambet) Ltd. Singapur – DPM (SINGAPORE) PTE LTD Motion Smith Španjolska – MaxSea Naval S.L Švedska – Adveto Advanced Technology AB Naustika Magasunet AB Velika Britanija – DPM (UK) Ltd. Euronav Ltd. Kelvin Hughes Ltd. Lilley & Gillie PC Maritime Thomas Gunn Navigation Services Ltd. TODD CHART AGENCY LTD Transas Dataco





The United Kingdom Hydrographic Office USA – Marine Technologies LLC Urugvaj – Captain Steohan Nedelchev

16



5 Proizvođači digitalnih pomorskih karata U svijetu postoji veliki broj proizvođača i distributera digitalnih karata. U nastavku je izdvojeno nekoliko njih i prikazani su njihovi proizvodi. 5.1 GARMIN

Garmin je jedan od najvećih proizvođača i distributera privatnih digitalnih karata. Iz široke ponude karata koje su pružene korisnicima odabrani su najnoviji proizvodi koji su detaljnije prikazani. Od ostalih proizvoda dostupni su još: BlueChart g2 Bathymetric Charts 





BlueChart Bathymetric Charts Inland Lakes

5.1.1 BlueChart BlueChart je detaljna elektronička nautička karta. Pruža detaljne papirnate karte u prikladnim elektroničkom obliku: karticama ili CD-ovima. Služi kao kartografski prikaz podmorja i radi kao integrirana cjelina unutar različitih Garminovih plotera. Karte područ ja su iscrtana kao i papirnate kate pa se mogu vidjeti zone plime i oseke, konture dubina i dr. Karta je dostupna u tri verzije (URL3): 



Americas - prikazuje područ je Sjeverne i Južne Amerike Atlantic – prikazuje područ je Europe i Afrike

Pacific – prikazuje područ je Azije, Australije i Novog Zelanda Karta je objektno-orijentirana što se odnosi na sve Garminove plotere. Može se odabrati objekt na karti i odmah vidjeti informacije o točki (Slika 5). 

Slika 5. Prikaz mogu ćnosti BlueChart objektno-orijentirane karte

5.1.2 BlueChart g2 Vision Predstavlja najnapredniju i najsadržajniju nautičku kartografiju na tržištu. Osnova BlueChart g2 Vision karte su satelitske snimke u visokoj rezoluciji. Na takvu "foto-kartu" uklopljene su karte svjetskih hidrografskih instituta (u slučaju Jadranskog mora to su podaci HHI-a iz Splita). Rezultat je potpuno realan prikaz obale, otoka, plovnih puteva i naselja koje se nalaze oko broda (Slika 6). 17



Pored, do sad najvizualnijeg prikaza karte na tržištu, BlueChart g2 Vision omogu ćava i mnoštvo do sad nepoznatih funkcija u nautici. Nakon umetanja BlueChart g2 Vision kartice u Garminov novi ploter dostupne su slijedeće funkcije:

Slika 6.Prikazi karte BlueChart g2 Vision

Auto Guidance (Auto navo đenje): jednostavno se odabere (ili upiše) mjesto na obali gdje se želi doći i Garminov ploter će sam izračunati i predložiti optimalni put. Prije ovakvog izračuna potrebno je definirati minimalnu sigurnu dubinu i minimalnu sigurnu visinu broda (posebno važno za jedrilice). Koristeći najbolje digitalne nautičke podatke Jadranskog mora, ploter izračunava i na satelitskoj snimci ljubičastom linijom prikazuje optimalnu rutu do zadanog odredišta. Iz sigurnosnih razloga izrada i markiranje točaka predložene rute prepuštena je nautičaru. "3D mariners eye" (3D pogled skipera) je funkcija koja na osnovi digitalnih podataka terena (i podmorja) oko broda renderiranjem izrađuje 3D pogled iznad površine dočaravajući tako skiperu kako zaista izgleda podru č je kojim trenutno plovi. Ova funkcija korisna je po danu, ali i po noći kad se treba pristati u neku valu, a uslijed manjka svjetla ne raspoznaje se konfiguracija terena. "3D fish eye" (3D pogled ispod površine) funkcionalno je slična 3D mariners eye jedino što se radi o područ ju ispod površine vode. Dakle, ploter iz podataka dubina na detaljnoj nautičkoj karti izračunava i iscrtava (renderira) kako izgleda dno ispred i oko broda. Ukoliko je ploter priključen i na fishfinder (ili je u uporabi kombinirani uređaj), podaci dobiveni od sonde uklapaju se u 3D prikaz ispod površine, pa je dno pokriveno signalom fishfindera još točnije iscrtano, a naravno iscrtani su i objekti (ribe) između dna i površine na tom dijelu. Aero snimke (snimke iz zraka) sastavni su dio BlueChart g2 Vision kartografije. Nakon što se putem tražilice u softveru plotera pronađe željeno odredište, pored spiska usluga koje nudi npr. jedna marina, može se pogledati i fotografija te marine iz zraka. U bazi fotografija nalaze se snimke svih malo većih mjesta na našoj obali, mnogobrojne marine, luke i lučice. Ribolovne karte sakrivaju sve navigacijske podatke s nautičke karte i ostavljaju samo prikaz kontura dna (izobate) iz kojih se vrlo lagano može vidjeti kako izgleda dno na određenom područ ju (URL3). 







18



5.2 PRIMAR

PPIMAR je međunarodna kooperacija koja pruža servise službenih ENC-ova. ENC-ovi PRIMAR-a zadovoljavaju IMO/SOLAS zahtjevima postavljenim za karte. Proizvodi se isporučuju preko međunarodne mreže ovlaštenih distributera. PRIMAR nudi ENC-ove više od 35 zemalja. Zemlje članice PRIMAR kooperacije su: Danska, Finska, Norveška, Švedska, Litva, Estonija, Francuska, Poljska, Gr čka i Hrvatska (URL4). PRIMAR katalog je razvijen. Mogućnosti i prednosti kataloga: grafički pregled najnovije pokrivenosti ENC-a (Slika 7) planiranje listova i područ ja ruta





izbor između trenutne pokrivenosti u grafičkom obliku i strukturi ćelija pouzdane detaljne listove odabranih ćelija





ažuriranje ENC-ova korištenjem PRIMAR Online



Slika 7. Pokrivenost svijeta PRIMAR ENC-ovima

5.3 C-map

U suradnji s hidrografskim uredom C-map distribuira službene ENC karte. Distribucijski servis je ovlašten i usklađen sa svim službenim propisima i zahtjevima. C-map by Jeppesen pruža više različiti proizvoda i usluga. Neke od njih su razli čite baze podataka karata koje se koriste za navigaciju, a drugo su razli čite softverske aplikacije za korištenje karata u uredima. Zatim servisi za plovidbu kao (Real Time Updating) ažuriranje karata u realnom vremenu i vremensku prognozu. Neki od produkata su: C-map ENC – sadrži se dostupne službene ENC karte i zamjenjuje papirnate karte kada se koristi u ECDIS i podržava servis ažuriranja u realnom vremenu. Može se isporučiti na CD-u i DVD-u



19



C-map Professional+ - je globalna vektorska baza podataka. Sadrži nauti čke karte koje su izvedene iz papirnatih karta i digitalizirane. Ažuriranje baze se obavlja preko interneta ili e-mail-a. Ova baza se koristi u navigaciji, a isporučuje se na DVD-u.



C-map Profesional – je isto kao i prethodno ali sa manje karta i bez naknadnih informacija kao što su plima i oseka, morske rute i dr.(Slika 8) (URL2,).



Slika 8. Usporedba proizvoda C-mapa

Sve C-map baze podataka se neprestano nadopunjavaju. Sve bilješke za mornare i sva nova izdanja karata objavljena od hidrografskog ureda su dodana svim produktima. Pojedine nove verzije baza je objavljuju tjedno. C-map ima i poseban servis za vremensku prognozu. Servis pruža korisne i to čne informacije o vremenskim uvjetima. Sustav omogućava korisnicima da naruče vremenske informacije i set različitih navigacijskih parametara za odabrano područ je. Time korisnici imaju boju kontrolu nad planiranim rutama i priliku da smanje troškove komunikacije.

Slika 9. Prikaz podataka vremenskog servisa

20



Npr. na Slika 9 je prikazana ruta koja prolazi kroz aktivnu tropsku ciklonu. Dio rute koji je označen zeleno je u redu. Tamno crvena boja označava područ ja ciklone a crveno su označena područ ja alarma koji upozoravaju na opasnost. U desnom kutu grafikon označava vremenske prilike tijekom rute. Na Slika 10 prikazan je interaktivni online katalog ENC-a.

Slika 10. C-map online katalog

21



6 Pomorske karte u Hrvatskoj Hrvatski hidrografski institut obavlja znanstvenoistraživačke, razvojne i stručne radove vezane uz sigurnost plovidbe Jadranom, hidrografsko-geodetsku izmjeru Jadrana, marinsku geodeziju, projektiranje i izradu pomorskih karata i nautičkih publikacija, oceanološka istraživanja, istraživanje geologije podmorja, te izdavačko- tiskarske poslove. Institut je ovlašten za razvoj službe sigurnosti plovidbe na Jadranu, u skladu s preporukama: Međunarodne hidrografske organizacije (IHO) 





Međunarodne pomorske organizacije (IMO) Međunarodnog udruženja uprava pomorske signalizacije (IALA) (URL8)

a u suradnji s Ministarstvom mora, turizma, prometa i razvitka, Hrvatskom ratnom mornaricom, Lučkim kapetanijama, Ustanovom za održavanje pomorskih plovnih putova, te hidrografskim institutima pomorskih zemalja svijeta. Tijekom 140 godina rada u ovoj se instituciji njegovao specifičan stil izrade pomorskih karata i publikacija, koji je i danas prepoznatljiv. U nekoliko posljednjih godina novim se dizajnom nastoji osuvremeniti klasičnu ponudu tih proizvoda i prilagoditi je novom načinu korištenja i novim korisnicima - pomorcima amaterima. Nautički odjel obavlja poslove iz informativnog dijela sigurnosti plovidbe i unapre đenja navigacije na Jadranu, u skladu s me đunarodnim propisima, obvezama i konvencijama. Odjel planira izradu i izdavanje pomorskih navigacijskih priručnika i karata u skladu s potrebama pomorskog gospodarstva i Ministarstva obrane. Nautički odjel obavlja poslove nacionalnog koordinatora za navigacijske obavijesti. Ti poslovi obuhvaćaju prijam, analizu, obradu i distribuciju navigacijskih obavijesti od iznimne važnosti za sigurnu plovidbu. Radi na sastavljanju, uređivanju i održavanju u ažurnom stanju službenih pomorskih navigacijskih i drugih publikacija. Sudjeluje u izradi pomorskih navigacijskih karata, terenskim radovima i ugovorenim projektima izvan redovne djelatnosti, te u realizaciji znanstvenoistraživa čkog programa Hrvatskog hidrografskog instituta i drugih znanstvenoistraživačkih projekata izvan Instituta Kartografska djelatnost Hrvatskog hidrografskog instituta obuhvaća projektiranje i izradu pomorskih navigacijskih karata i planova te grafičkih prikaza i shema u pomorskim publikacijama, koji su potrebni za održavanje sigurnosti plovidbe na moru i nesmetanu plovidbu određenim područ jem, u analognom i digitalnom obliku. Katalog pomorskih karata i navigacijskih publikacija prikazuje izdava čku djelatnost Hrvatskog hidrografskog instituta (HHI). U izdanjima HHI-a obrađeno je područ je Sredozemnog mora s težištem na Jadransko more, Jonsko more i Malteške otoke. Osim priručnika za plovidbu izdaju se i ostale publikacije korisne pomorcima. "Oglas za pomorce" je mjesečno izdanje za ažuriranje pomorskih karata i navigacijskih publikacija Hrvatskog hidrografskog instituta za Jadransko more, Jonsko more i Malteške otoke. S obzirom na to da Jadransko more s izuzetnom razvedenošću na našem dijelu obale spada u vrlo složeno navigacijsko područ je, HHI primjenjuje, sukladno preporukama Međunarodne hidrografske organizacije (IHO, 1990), ovu podjelu pomorskih karata: Generalne karte - mjerila od 1:750000 do 1:2500000 prikazuju podru č je Sredozemnog mora s dijelom Crnog mora, Jadransko i Jonsko more.



22



Kursne karte - mjerila od 1:150000 do 1:300000 prikazuju područ je Jadranskog mora, Jonskog mora i Malteških otoka.



Obalne karte - mjerila od 1:50000 do 1:100000 prikazuju područ je Jadranskog mora - istočna obala. U ovu grupu spadaju i Male karte mjerila 1:100000. Malog su formata i pogodne su za manja plovila. Prodaju se samo u kompletima (MK-I i MK-II). 

U ovu grupu spadaju i Male karte mjerila 1:100000. Malog su formata i pogodne su za manja plovila. Prodaju se samo u kompletima (MK-I i MK-II). Planovi - mjerila od 1:2000 do 1:40000 prikazuju važnije luke i lučice te zaljeve, uvale i prolaze istočne obale Jadranskog mora. Informativne karte sadrže neke podatke važne za plovidbu u Jadranskom moru: Batimetrijska karta - mjerila 1:1000000 prikazuje dubine Jadranskog mora. 



Klimatološki atlas Jadranskog mora prikazuje oceanografske i meteorološke parametre u srednjim mjesečnim vrijednostima: temperaturu zraka i površinske temperature mora, učestalost smjera i jačine vjetra, učestalost smjera i visine valova, relativnu vlagu zraka, oblačnost i oborine. Pomoćne karte prikazuju dijelove Jadranskog mora. Izrađene su u mjerilu 1:300000, 1:400000 i 1:500000 i služe za grafičko rješavanje nekih navigacijskih zadataka (pogodne su za spajanje). Informativne i pomoćne karte nisu za navigaciju i ne podliježu ispravljanju OZP-om. 

U sklopu Pilot-projekta sjevernog Jadrana, u kojemu je osim Hrvatske sudjelovala Italija i Slovenija, u Kartografskom odjelu su izrađivane elektroničke navigacijske karate (ENC). Hrvatski hidrografski institut izdaje i službene elektroničke karte (ENC). Dostupne su preko distributera C-MAP by Jeppesen na www.c-map.no i PRIMAR na www.primar.no.

23



7 Elektroničke navigacijske karte Hrvatske Elektroničke navigacijske karte (ENC) hrvatskog dijela Jadrana počele su se izrađivati 2001. godine. Hrvatski hidrografski institut (HHI) izrađivao ih je u suradnji s talijanskom tvrtkom C-map Italija, koja je predložila i osmislila dizajn njihove izrade. Sam proces nije se u praksi pokazao dovoljno prilagođenim specifičnostima hrvatskog dijela Jadranskog mora i dugogodišnjoj tradiciji izrade pomorskih karata u HHI-u. Stoga se pojavila potreba za redizajnom procesa izrade ENC-a (URL1). Podjela ćelija ENC-a u hrvatskom dijelu Jadranskog mora unutar pojedine navigacijske svrhe je prilagođena specifičnostima hrvatskog dijela Jadranskog mora. Podjela ćelija ENC-a nije istovjetna podjeli papirnatih pomorskih karata, nego se zasniva na pravokutnim ćelijama. Takva je podjela primjerenija jedinstvenoj kartografskoj bazi podataka elektroničkih navigacijskih karta, te ju čini jednostavnijom za korištenje i održavanje. Kao izvorni materijal za izradu ENC-ova su se koristile papirnate pomorske karte. Novom je podjelom tako đer lakše riješiti pitanje podudaranja podataka unutar iste navigacijske svrhe. Podjela ENC-a u HHI-u za hrvatski dio Jadranskog mora uvažava dugogodišnju tradiciju izrade papirnatih pomorskih karata u HHI-u i specifičnostima hrvatskog dijela Jadranskog mora kao arhipelaškog mora. Podjela također uvažava i činjenicu da su se za izvorne podatke za izradu ENC-ova koristile papirnate pomorske karte HHI-a. Jedna pregledna ćelija ENC-a bila bi dovoljna za prikazivanje cijeloga hrvatskog dijela Jadranskog mora. Kao izvorna karta za njezino sastavljanje poslužila bi pregledna karta Jadrana 101 mjerila 1:800 000, izdana 2000. godine. Sastavlja čko mjerilo pregledne ćelije bilo bi dva puta krupnije od sastavljačkog mjerila papirnate karte i iznosilo bi 1:400 000, a njezin obuhvat bio bi 6° x 4° (Slika 11). Predloženo mjerilo odgovara najbližem radarskom dometu od 24 NM, koje pak odgovara okruglom mjerilu od 1:350 000.

Slika 11. Pregledna ćelija ENC-a

Jadran je prikazan s četiri generalne karte koje obuhvaćaju prostor 3° x 1°. Kao izvorne karte za izradu generalnih karata koristila se serija generalnih (kursnih) karata. Sastavlja čko 24



mjerilo generalnih karata je 1:150 000. Radarski domet najbliži sastavlja čkom mjerilu generalnih ENC-ova je 12 NM, što odgovara okruglom mjerilu od 1:180 000. Za izvorne karte obalnih ENC-ova korištene su obalne papirnate pomorske karte izrađene u mjerilu 1:100 000. Obuhvat obalnih ENC-ova je 1° x 0°,5 (Slika 12), što je nešto manje područ je od područ ja obuhvata papirnatih karata, ali je sastavljčko mjerilo obalnih ENC-ova nešto krupnije i iznosi 1:50 000 (tablica 3). Sastavljačkom mjerilu obalnih ENC-ova odgovara najbliži radarski domet od 3 NM ili okruglo mjerilo 1:45 000.

Slika 12. Podjela obalnih ćelija ENC-a

Prilazni ENC-ovi kao izvorne karte koristili su nedovršenu seriju prilaznih karata 50-, koje su izrađene u mjerilima 1:50 000 i 1:55 000. Za prilazne ENC-ove veličina ćelije je 0°,50 x 0°,25 (Slika 13). Sastavljačko mjerilo prilaznih ENC-ova je 1:25 000. Najbliži radarski domet sastavljak čom mjerilu prilaznih ENC-ova bio bi 1,5 NM ili okruglo mjerilo 1:22 000. Pristanišni i lučki ENC-ovi izrađuju se prema potrebi, tako da prekrivaju područ ja od posebne važnosti za pomorsku navigaciju (područ ja obuhvata papirnatih karata). Kao izvorne karte korištene su papirnate pristanišne i lučke karte pojedinog područ ja, a sastavljačko mjerilo je dva puta krupnije od mjerila papirnatih karata. Podjele su najjednostavniji i optimalni način izrade ćelija ENC-a, koji koriste papirnate pomorske karte kao izvorne podatke. U drugoj fazi izrade ENC-ova, kada bi se kao izvorni podaci koristili podaci kvalitetnije hidrografske izmjere sa znatno većim brojem mjerenih podataka (višesnopni dubinomjer), trebalo bi ponovno razmatrati potrebu redizajniranja procesa izrade ENC-a, te ako je to potrebno, predložiti novu podjelu ćelija prema navigacijskim svrhama ćelija ENC-a.

25



Slika 13. Podjela prilaznih ćelija ENC-a

Norma S-57 zahtjeva kontinuiranu kartografsku bazu podataka za pojedinu navigacijsku svrhu, koja je sadržajno i topološki usklađena i u kojoj se podaci ne ponavljaju. Radi lakšeg rukovanja podacima i održavanja baze podataka predvi đeno je da baza bude podijeljena na ćelije. U novoj podjeli jednostavnije bi se rješavalo horizontalno podudaranje podataka u jedinstvenoj kartografskoj bazi podataka unutar iste navigacijske svrhe. To znači da prilikom učitavanja dviju ćelija ENC-a iste navigacijske svrhe rubni podaci obiju ćelija trebaju biti podudarni Nazivi pojedinih ćelija normirani su prema S-57 tako da sadrže 10 znakova – CCPXXXXXXX.EEE. Prva dva znaka CC označavaju kod proizvođača, P označava navigacijsku svrhu ćelije ENC-a, XXXXXXX je oznaka broja karte, dok EEE ozna čava ekstenziju ćelije ENC-a, koja kazuje ima li ENC ispravak po oglasu za pomorce (OZP) i koji je to oglas po redu. Prema publikaciji IHO-a S-62 ENC Producer codes svaka zemlja članica, ali i zemlje koje nisu članice IHO-a, imaju svoj kod proizvođača (za Hrvatsku je to HR; Agencijski kod za HHI je 80 HR). Do sada su nazivi ENC-ova radi lakšeg snalaženja bili prilagođeni nazivima papirnatih karata. Primjer dosadašnjeg naziva obalnog ENC-a koji prikazuje područ je od Šibenika do Splita bio bi HR310026. HR u nazivu označava kod države izrađivača ćelije, 3 je oznaka obalnih ENC-ova, a 10026 je oznaka pomorske karte (100-26 Šibenik-Split izra đena u mjerilu 1:100 000, prvo izdanje 1972, formata B2) koja je korištena kao izvorni materijal za izradu ćelije ENC-a (URL1). Nazivi ćelija su dodijeljeni prema geografskim koordinatama početka ćelije (donji lijevi rub). Kako je prema S-57 za naziv ćelije ostavljeno 5 znakova, geografska širina (φ) se piše s jednom decimalom, a geografska dužina (λ) u stupnjevima. Za prilazne ćelije se upotrebljavaju geografske širine (φ) i geografske dužine (λ) u stupnjevima uz slovnu oznaku od A do F, koja označava položaj ćelije unutar stupnja.

26



7.1 Distributeri karata u Hrvatskoj

Izdvojeni su neki distributeri elektroničkih karata u Hrvatskoj.

7.1.1 CV Sistem Tvrtka CV Sistemi proizvodi privatne elektroničke karte i sustave za područ je Hrvatske. Proizvodi navigacijskih sustava (URL5): NavPro - je namijenjen prvenstveno profesionalnim nautičarima. Omogućava povezivanje brodske instrumentacije na PC ili notebook, centralizira upravljanje plovilom i objedinjuje sve relevantne parametre plovidbe, ugrađena alarmna automatika pruža opušteniju plovidbu, vizualno ucrtavanje rute plovidbe uz izračun troškova goriva, redovno ažuriranje karata. Sadrži: vektorska pomorska karta Hrvatske, Slovenije, istočne obale Italije, Crne Gore i Albanije u WGS-84 sustavu, promjenjiva mjerila 1:4 000 000 – 1:5 000, detaljne informacije i karakteristike svih plovnih oznaka i svjetionika, pretraga po nazivu ili poziciji, dodavanje korisničkih oznaka na kartu, postavke boja prikaza za dan / sumrak / noć navigacija i prikaz: geografska pozicija plovila, prikazana grafički i numerički, brzina i kurs plovila, prikaz jačine signala satelita te njihove pozicije na nebu, prikaz dubine i dubine ispod kobilice, grafički prikaz instrumenta za vjetar, prikaz brzine kroz vodu i temperature mora, grafički prikaz informacija plovilima primljenih od radara, geografska pozicija pokazivača i relativni kurs prema njemu, procjena vremena dolaska na odredište (ETA), mjerenje udaljenosti pojedinih točaka na karti, automatsko pronalaženje najbližih lokacija (sidrišta, marine, lučice, benzinske crpke), vrijeme izlaska i zalaska sunca na poziciji pokaziva ča, mjesečeve mijene (Slika 14). 



Slika 14. NavPro – crtanje ruta na karti uz prikaz udaljenosti i kursa

27



planiranje ruta: grafičko ili numeričko zadavanje rute prije ili za vrijeme putovanja, kao i izračun potrošnje goriva za zadanu rutu, prikaz planirane rute na karti s nazivom svake točke, postavljanje područ ja oko lokacije s proizvoljnim radijusom, upravljanje autopilotom prema zadanoj ruti ili lokaciji ucrtanoj na karti alarmiranje: pličina ili prevelika dubina, premala ili prevelika brzina, upozorenja pri plovidbi posebnim područ jima (područ ja zabranjenog sidrenja, plovni putevi i sl.), sidreni alarm NavAdria - Navigacijski sustav NavAdria namijenjen je širokom krugu nautičara, od turista i jedriličara preko ribara pa sve do profesionalnih moreplovaca. Tehni čke karakteristike slične su prethodno navedenim. NavTrack – je sigurnosni sustav namijenjen praćenju većeg broja plovila u realnom vremenu, kao i arhiviranje svih relevantnih podataka plovidbe (pozicija, smjer, brzina) u neograničenom vremenskom razdoblju. Na taj način se saznaje gdje se plovilo nalazi sada ili gdje se nalazilo u određeno vrijeme, grafički prikazano na vektorskoj pomorskoj karti. Sustav se sastoji od GPS-GSM uređaja (lokator) koje se nalazi na plovilu i PC računala u nadzornom centru na koje je priključen GSM modem. Lokator na plovilu zadanim intervalom šalje svoje podatke centralnom računalu koje te podatke prikazuje i sprema u arhivu (Slika 15). 



Slika 15. Sustav NavTrack

7.1.2 Navigo Sistem Tvrtka Navigo Sistem je ovlašteni uvoznik i distributer američke tvrtke GARMIN za Hrvatsku, BiH, Srbiju, Crnu Goru i Makedoniju. Od digitalnih nautičkih karata korisnicima pružaju BlueChart, BlueChart g2 i BlueChart g2 Vision (URL9).

7.1.3 INDEL MARINE Tvrtka INDEL MARINE je generalni zastupnik na hrvatskom tržištu za nekoliko svjetskih tvrti (URL10) od kojih digitalne karte proizvodi i pruža korisnicima tvrtka NAVIONICS.

28



Za područ je Hrvatske pružaju nekoliko proizvoda: 



NAVIONICS XL9 GOLD CHART NAVIONICS SMALL GOLD CHART

Slika 16. Navionics small gold karta lijevo, Navionics Platinum karta desno

NAVIONICS PLATINM CHART Najnovija generacija nautičkih karta koja omogućava 3D prikaze, satelitske fotografije, panoramske slike luka. 

29



8 Zaključak Pomorska ili nautička karta je posebno izrađena karta za potrebe pomorske navigacije. Prikazuje dubine mora, karakter dna, visine, konfiguraciju i karakteristike obalne crte, opasne pličine, grebeni i hridi, sve opasnosti i pomoć u navigaciji, te sadrži podatke o pomorskim svjetlima i oznakama za plovidbu. Pomorska se karta razlikuje od kopnene. Pomorska karta mora biti egzaktna, a kopnena karta može biti vrlo korisna i ako samo slikovito prikazuje zemlju, bez čvrstog mjerila i relativnih odnosa. Sadržaj pomorske navigacijske karte s vremenom zastarijeva zbog promjena na terenu, pa je zbog sigurnosti plovidbe potrebno izraditi sustav ažuriranja karata. Elektronička pomorska karta općenit je pojam koji obuhvaća podatke, softvere i elektronički sustav koji služi za prikazivanje pomorske karte. Na elektroničkoj pomorskoj karti plovilo je kontinuirano prikazano s točnošću određivanja položaja od oko 10 metara (položaj dobiven uređajem DGPS). Pomorac ima opciju iscrtavanja radarske panorame preko karte sa svim njenim dodatnim podacima, pa tako može na ekranu pratiti plovidbu ostalih sudionika u pomorskom prometu. Hrvatski hidrografski institut obavlja znanstvenoistraživačke, razvojne i stručne radove vezane uz sigurnost plovidbe Jadranom, hidrografsko-geodetsku izmjeru Jadrana, marinsku geodeziju, projektiranje i izradu pomorskih karata i nautičkih publikacija, oceanološka istraživanja, istraživanje geologije podmorja, te izdavačko- tiskarske poslove. Elektroničke navigacijske karte (ENC) hrvatskog dijela Jadrana počele su se izrađivati 2001. godine. HHI ih je izrađivao u suradnji s talijanskom tvrtkom C-map Italija, koja je predložila i osmislila dizajn njihove izrade. Sam proces nije se u praksi pokazao dovoljno prilagođenim specifičnostima hrvatskog dijela Jadranskog mora i dugogodišnjoj tradiciji izrade pomorskih karata u HHI-u. Stoga se pojavila potreba za redizajnom procesa izrade ENC-a.

30

Digitalne pomorske karte.pdf

Recommend Documents