BÀI TẬP HÓA HỌC THỰC TIỄN ĐỜI SỐNG (385 VẤN ĐỀ CÓ GIẢI ĐÁP)

www.twitter.com/daykemquynhon www.google.com/+DạyKèmQuyNhơn

www.facebook.com/daykem.quynhon www.daykemquynhon.blogspot.com

BÀI TẬP HÓA HỌC THỰC TIỄN ĐỜI SỐNG (385 VẤN ĐỀ CÓ GIẢI ĐÁP)

1. PhÌn chua lµ chÊt g× ?

tö H2O nªn cã c«ng thøc ho¸ häc lµ K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

Y

N

PhÌn chua cßn ®−îc gäi lµ phÌn nh«m, ng−êi ta biÕt phÌn nh«m cßn tr−íc c¶

H Ơ

N

PhÌn chua lµ muèi sunfat kÐp cña nh«m vµ kali. ë d¹ng tinh thÓ ngËm 24 ph©n

TP .Q

U

kim lo¹i nh«m.

PhÌn nh«m ®−îc ®iÒu chÕ tõ çc nguyªn liÖu lµ ®Êt sÐt (cã thµnh phÇn chÝnh lµ

ẠO

Al2O3), axit sunfuric vµ K2SO4.

Đ

PhÌn chua kh«ng ®éc, cã vÞ ch¸t chua, Ýt tan trong n−íc l¹nh nh−ng tan rÊt

G

nhiÒu trong n−íc nãng nªn rÊt dÔ tinh chÕ b»ng kÕt tinh l¹i trong n−íc.

Ư N

Còng do t¹o ra kÕt tña Al(OH)3 khi khuÊy phÌn vµo n−íc ®J dÝnh kÕt çc h¹t

TR ẦN

www.daykemquynhon.ucoz.com Produced by Nguyen Thanh Tu

H

®Êt nhá l¬ löng trong n−íc ®ôc thµnh h¹t ®Êt to h¬n, nÆng vµ ch×m xuèng lµm trong n−íc.

B

Anh ®õng b¾c bËc lµm cao

00

PhÌn chua em ®¸nh n−íc nµo còng trong

10

PhÌn chua rÊt cÇn cho viÖc xö lÝ n−íc ®ôc ë çc vïng lò ®Ó cã n−íc trong dïng

2+

3

cho t¾m, giÆt.

C

trong s¸ng, phµn lµ phÌn).

ẤP

V× côc phÌn chua trong vµ s¸ng cho nªn ®«ng y cßn gäi lµ minh phµn (minh lµ

Ó

A

Theo y häc cæ truyÒn th×: Gi¶i ®éc, t¸o thÊp, s¸t trïng ngoµi da

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

Í-

H

PhÌn chua, chua ch¸t, l¹nh lïng D¹ dµy, viªm ruét, thÊp tµ Dïng liÒu thËt Ýt, thuèc ®µ rÊt hay

PhÌn chua lµm hÕt ngøa, s¸t trïng v× vËy sau khi c¹o mÆt xong, thî c¾t tãc

BỒ

ID Ư

th−êng lÊy mét miÕng phÌn chua to xoa vµo da mÆt cho kh¸ch. PhÌn chua dïng ®Ó bµo chÕ ra çc thuèc ch÷a ®au r¨ng, ®au m¾t, cÇm m¸u, ho

ra m¸u (çc lo¹i xuÊt huyÕt). 2. Hµn the lµ chÊt g× ?

Sưu tầm bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

1 www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial



Hµn the lµ chÊt natri tetraborat (cßn gäi lµ borac) ®«ng y gäi lµ bµng sa hoÆc nguyÖt th¹ch, ë d¹ng tinh thÓ ngËm 10 ph©n tö H2O (Na2B4O7.10H2O). Tinh thÓ trong

N

b¸nh phë, b¸nh cuèn… ®Ó cho nh÷ng thø nµy khi ¨n sÏ c¶m thÊy dai vµ gißn. Ngay tõ

H Ơ

Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng dïng hµn the lµm chÊt phô gia cho vµo giß lôa,

N

suèt, tan nhiÒu trong n−íc nãng, kh«ng tan trong cån 900.

U

Y

n¨m 1985 tæ chøc thÕ giíi ®J cÊm dïng hµn the lµm chÊt phô gia cho thùc phÈm v× nã

TP .Q

®éc, cã thÓ g©y sèc, trôy tim, co giËt vµ h«n mª.

ẠO

Natri tetraborat t¹o thµnh hîp chÊt mµu víi nhiÒu oxit kim lo¹i khi nãng ch¶y,

Đ

gäi lµ ngäc borac.

G

Trong tù nhiªn, borac cã ë d¹ng kho¸ng vËt tinkan, cßn kenit chøa

Ư N

Na2B4O7.4H2O. Borac dïng ®Ó s¶n xuÊt men mµu cho gèm sø, thuû tinh mµu vµ thuû


H

tinh quang häc, chÊt lµm s¹ch kim lo¹i khi hµn, chÊt s¸t trïng vµ chÊt b¶o qu¶n, chÊt

TR ẦN

tÈy tr¾ng v¶i sîi. Hµn the cßn ®−îc dïng ®Ó bµo chÕ d−îc phÈm. Theo ®«ng y, hµn the cã vÞ ngät mÆn, tÝnh m¸t dïng h¹ sèt, tiªu viªm, ch÷a

00

B

bÖnh viªm häng, viªm h¹nh nh©n h¹ch, s−ng loÐt r¨ng lîi.

10

Hµn the ngät, mÆn, m¸t thay

2+

3

Tiªu viªm, h¹ sèt, l¹i hay ®au ®Çu

ẤP

Viªm häng, viªm lîi ®4 l©u

C

Viªm h¹ch, viªm m¾t thuèc ®©u s¸nh b»ng.

Ó

A

T©y y dïng dung dÞch axit boric loJng lµm n−íc röa m¾t, dïng natri tetraborat

H

®Ó chÕ thuèc ch÷a ®au r¨ng, lîi.

-L

Í-

3. M× chÝnh (bét ngät) lµ chÊt g× ?

ÁN

M× chÝnh lµ muèi natri cña axit glutaric, mét amino axit tù nhiªn, quen thuéc

TO

vµ quan träng. M× chÝnh cã tªn ho¸ häc lµ monosodium glutamat, viÕt t¾t lµ MSG.

G

MSG cã trong thùc phÈm vµ rau qu¶ t−¬i sèng ë d¹ng tù do hay ë d¹ng liªn kÕt víi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

protein hoÆc lipÝt. Tuy ë hµm l−îng thÊp, song chøc n¨ng cña nã lµ mét gia vÞ, t¨ng vÞ cho thùc phÈm, lµm næi bËt sù t−¬i sèng, cßn trong chÕ biÕn lµm t¨ng sù ngon miÖng. Ng−êi Hoa (vµ nhiÒu d©n téc Ch©u ¸) ®J lîi dông chøc n¨ng nµy trong kÜ x¶o Èm thùc ®Ó chÕ biÕn çc mãn ¨n thªm phÇn ngon miÖng trong çc nhµ hµng Trung Quèc. B¶n th©n MSG kh«ng ph¶i lµ mét vi chÊt dinh d−ìng vµ chØ cã MSG tù do d¹ng ®ång ph©n L míi lµ chÊt t¨ng vÞ, cßn ë d¹ng liªn kÕt víi protein vµ lipit th× kh«ng cã chøc





n¨ng nµy. Nh÷ng thøc ¨n giµu protein nh− s÷a, thÞt, ç… chøa nhiÒu MSG d¹ng liªn kÕt. Ng−îc l¹i ë rau, qu¶, cñ l¹i tån t¹i ë d¹ng tù do nh− nÊm cã 0,18%, cµ chua

N

hîp b»ng c«ng nghÖ lªn men.

H Ơ

Ng−êi NhËt lóc ®Çu ph©n lËp MST tõ t¶o biÓn, cßn ngµy nay MSG ®−îc tæng

N

0,14%, khoai t©y 0,1%.

U

Y

M× chÝnh lµ mét gia vÞ nhµ hµng, ®«i khi hç trî cho mét kÜ thuËt nÊu ¨n tåi,

TP .Q

th−êng bÞ l¹m dông vÒ liÒu l−îng.

ẠO

§J cã nh÷ng ph¸t hiÖn vÒ di chøng cña bÖnh ¨n nhiÒu m× chÝnh mµ ng−êi ta

Đ

gäi lµ “héi chøng hiÖu ¨n Tµu”: NhÑ th× cã c¶m gi¸c ngøa ran nh− kiÕn bß trªn mÆt,

G

®Çu hoÆc cæ cã c¶m gi¸c c¨ng cøng ë mÆt. NÆng th× nhøc ®Çu, chãng mÆt, buån n«n.

Ư N

Nh− vËy m× chÝnh cã ®éc h¹i kh«ng? §J kh«ng Ýt lÇn MSG ®−îc ®em ra bµn


H

cJi ë çc tæ chøc l−¬ng n«ng thÕ giíi (FAO) Y tÕ thÕ giíi (WHO). Uû ban chuyªn gia

TR ẦN

vÒ phô gia thùc phÈm (JECFA). LÇn ®Çu tiªn (1970) ®−îc quy ®Þnh r»ng l−îng MGS sö dông an toµn hµng ngµy lµ 0 →120mg/kg thÓ träng, kh«ng dïng cho trÎ em d−íi 3

00

B

th¸ng tuæi. N¨m 1979 l¹i ®−îc quy ®Þnh t¨ng lªn lµ - 150mg/kg thÓ träng. Tíi n¨m

10

1986 JECFA l¹i xem xÐt l¹i vµ x¸c ®Þnh lµ MSG “kh«ng cã vÊn ®Ò g×”.

2+

3

Tãm l¹i, MSG lµ an toµn trong liÒu l−îng cho phÐp. §iÒu ®¸ng l−u ý lµ m×

ẤP

chÝnh kh«ng ph¶i lµ vi chÊt dinh d−ìng mµ chØ lµ chÊt t¨ng vÞ mµ th«i

C

4. S« ®a lµ chÊt lµ g× ?

Ó

A

Ngµy tõ thêi cæ x−a, ng−êi ta ®J biÕt ®Õn thuû tinh vµ xµ phßng. §Ó s¶n xuÊt ra

H

chóng ta, ph¶i dïng natri cacbonat (s«®a) khai th¸c trªn bê cña nh÷ng hå s«®a ë

-L

Í-

Ch©u Phi vµ ch©u Mü hoÆc thu ®−îc tõ tro cña nh÷ng loµi thùc vËt mäc d−íi biÓn vµ

ÁN

bê biÓn ë ch©u ¢u. Kho¶ng 150 n¨m vÒ tr−íc, s« ®a b¾t ®Çu ®−îc s¶n xuÊt b»ng

TO

ph−¬ng ph¸p c«ng nghÖ. Mét ng−êi Ph¸p tªn lµ L¬Blan ®J t×m ra qui tr×nh ®Çu tiªn

G

s¶n xuÊt s« ®a. Nh−ng tõ n¨m 1870, ph−¬ng ph¸p cña ng−êi BØ tªn lµ Solvay cã lîi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nhuËn lín h¬n ®J ®Èy lïi ®−îc ph−¬ng ph¸p cña L¬ Blan vµ n¨m 1916; nhµ m¸y cuèi cïng s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p nµy ®J bÞ ®ãng cöa. S«®a cã ý nghÜa cùc kú quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã ®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt çc chÊt tÈy röa vµ chÊt lµm s¹ch trong c«ng nghiÖp thuû tinh vµ c«ng nghiÖp dÖt. Trong ngµnh luyÖn kim, ng−êi ta dïng nã ®Ó t¸ch l−u huúnh ra khái s¾t vµ thÐp; s«®a ®−îc dïng trong s¶n xuÊt natri silicat, natri photphat vµ natri aluminat, men sø,





s¬n dÇu vµ c«ng nghiÖp d−îc phÈm. C«ng nghiÖp da, cao su, ®−êng; s¶n xuÊt thùc phÈm, vËt liÖu nhiÕp ¶nh còng cÇn ®Õn s«®a. Nã lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong 5. Sîi ho¸ häc lµ g× ?

Y

N

Sîi ho¸ häc lµ sîi t¹o thµnh tõ çc chÊt h÷u c¬ thiªn nhiªn vµ çc polime tæng

H Ơ

N

viÖc lµm s¹ch n−íc !

TP .Q

U

hîp.

Sîi ho¸ häc chia lµm hai nhãm lín: sîi nh©n t¹o vµ sîi tæng hîp. Sîi nh©n t¹o

ẠO

thu ®−îc khi chÕ biÕn ho¸ häc çc polime t¹o sîi, thu ®−îc nhê tæng hîp ho¸ häc.

Đ

Çc lo¹i sîi poliamit, polieste, polipropilen vµ nhiÒu sîi kh¸c n÷a nh− capron, nilon,

G

lavsan,v.v… lµ sîi tæng h¬p.

Ư N

Sîi nh©n t¹o ra ®êi tr−íc sîi tæng hîp. Ngay tõ n¨m 1853, ë Anh ng−êi ta ®J

TR ẦN


H

®Ò xuÊt viÖc t¹o sîi m¶nh dµi v« tËn tõ dung dÞch nitroxenluloza trong hçn hîp r−îu vµ ete. Ng−êi ta ®J s¶n xuÊt çc lo¹i sîi nµy trªn quy m« c«ng nghiÖp, çch ®©y kh«ng l©u l¾m vµo cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX. T¬ visco, s¶n xuÊt tõ n¨m 1905,

00

B

®Õn nay vÉn ch−a mÊt ý nghÜa. Sîi visco thu ®−îc tõ dung dÞch xenluloza ®Ëm ®Æc

10

trong xót loJng. Tõ n¨m 1910 ®Õn 1920, ng−êi ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tõ

2+

3

xenluloz¬ axetat.

ẤP

LÞch sö sîi tæng hîp b¾t ®Çu n¨m 1932. Lóc ®ã, ë §øc b¾t ®Çu s¶n xuÊt c«ng

C

nghiÖp sîi tæng hîp ®Çu tiªn lµ polivinylclorua dïng vµo môc ®Ých kü thuËt. Khi clo

Ó

A

ho¸ tiÕp polivinylclorua ta ®−îc nhùa peclovinyl, tõ ®ã cã thÓ s¶n xuÊt ra lo¹i sîi bÒn

H

vÒ mÆt ho¸ häc: sîi clorin. N¨m 1930, ng−êi ta b¾t ®Çu s¶n xuÊt sîi tõ nhùa poliamit,

-L

Í-

lµ polime tæng hîp t−¬ng tù protein. Trong ph©n tö cña chóng, còng gièng nh− trong

ÁN

protein, cã çc nhãm amit- CO-NH- lÆp l¹i nhiÒu lÇn. Çc sîi poliamit ®Çu tiªn lµ

TO

nilon vµ capron, vÒ mét sè tÝnh chÊt cßn tèt h¬n c¶ t¬ thiªn nhiªn. Nh÷ng sîi tæng hîp cã b¶n chÊt ho¸ häc kh¸c nh− polieste, poliolefin (trªn c¬ së trïng hîp

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

etylen),v.v… còng xuÊt hiÖn. Vª nguyªn lý, c«ng nghÖ s¶n xuÊt sîi tæng hîp lµ ®¬n gi¶n: ®ïn khèi nãng

ch¶y hoÆc dung dÞch polime qua nh÷ng lç rÊt nhá cña khu«n kÐo vµo mét buång chøa kh«ng khÝ l¹nh, t¹i ®©y, qu¸ tr×nh ®ãng r¾n x¶y ra, biÕn dßng polime thµnh sîi. B»ng çch ®ã, ta thu ®−îc sîi capron vµ nilon. ChØ t¬ h×nh thµnh liªn tôc ®−îc cuèn vµo èng sîi.





Nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc lo¹i sîi ho¸ häc ®Òu ®−îc s¶n xuÊt ®¬n gi¶n nh− vËy. Qu¸ tr×nh ®ãng r¾n sîi axetat x¶y ra trong m«i tr−êng kh«ng khÝ nãng, ®Ó ®ãng

N

ta cßn kÐo c¨ng ®Ó çc ph©n tö polime d¹ng chuçi trong sîi cã mét trËt tù s¾p xÕp

H Ơ

ho¸ chÊt láng ®−îc chän läc ®Æc biÖt. Trong qu¸ tr×nh t¹o sîi, trªn çc èng sîi ng−êi

N

r¾n chØ t¬ cña sî visco vµ mét lo¹i sîi kh¸c l¹i x¶y ra trong çc bÓ ®«ng tô chøa çc

U

Y

chÆt chÏ h¬n (s¾p xÕp song song nhau). Khi ®ã, lùc t−¬ng t¸c gi÷a çc ph©n tö t¨ng

TP .Q

lªn lµm ®é bÒn c¬ häc cña sîi còng t¨ng lªn. Nãi chung, tÝnh chÊt cña sîi chÞu ¶nh

ẠO

h−ëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh− thay ®æi tèc ®é nÐn Ðp, thµnh phÇn vµ nång ®é

Đ

çc chÊt trong bÓ ®«ng tô, nhiÖt ®é cña dung dÞch kÐo sîi vµ cña bÓ ®«ng tô (hoÆc

G

buång kh«ng khÝ), thay ®æi kÝch th−íc lç cña khu«n kÐo. Lç cµng nhá th× sîi cµng

Ư N

m¶nh vµ lùc bÒ mÆt sÏ cµng ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn tÝnh chÊt cña v¶i lµm tõ sîi nµy. §Ó


H

t¨ng nh÷ng lùc ®ã, ng−êi ta th−êng dïng çc khu«n kÐo víi lç cã tiÕt diÖn h×nh sao.

TR ẦN

§èi víi çc chuyªn gia dÖt th× ®é dµi kÐo ®øt, do sîi bÞ ®øt d−íi t¸c dông cña träng l−îng chÝnh nã, ®−îc xem nh− mét ®Æc tr−ng quan träng vÒ ®é bÒn cña sîi. Víi

00

B

sîi b«ng thiªn nhiªn, ®é dµi ®ã thay ®æi tõ 5 ®Õn 10km, t¬ axetat tõ 30 ®Õn 35km, sîi

10

visco tíi 50 km, sîi polieste vµ poliamit cßn dµi h¬n n÷a. Ch¼ng h¹n víi sîi nilon lo¹i

2+

3

cao cÊp, ®é dµi kÐo ®øt lªn tíi 80km.

ẤP

Sîi ho¸ häc ®J thay thÕ mét çch cã kÕt qu¶ çc lo¹i sîi thiªn nhiªn lµ t¬, len,

C

b«ng vµ kh«ng Ýt tr−êng hîp v−ît çc lo¹i sîi thiªn nhiªn vÒ chÊt l−îng.

Ó

A

S¶n xuÊt sîi ho¸ häc cã tÇm quan träng lín lao ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n,

H

gãp phÇn n©ng cao phóc lîi vËt chÊt cho con ng−êi vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu

-L

Í-

ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n vÒ çc mÆt hµng th«ng dông: v¶i, çc s¶n phÈm dÖt kim

ÁN

vµ t¬ l«ng nh©n t¹o.

TO

6. Saccarin lµ chÊt g× ? Lµ chÊt tinh thÓ kh«ng mµu cã vÞ ngät, Ýt tan trong n−íc. §−îc ®iÒu chÕ tõ

Ỡ N

G

toluen. Saccarin th−¬ng m¹i lµ tinh thÓ muèi natri ngËm n−íc cña saccarin, ngät h¬n ®−îc saccarin.

BỒ

ID Ư

®−êng 500 lÇn. Dïng thay cho ®−êng khi cã bÖnh tiÓu ®−êng. C¬ thÓ kh«ng hÊp thô


CO NH

C6H4 SO2




7. ThÇn sa lµ chÊt g× ? Lµ kho¸ng vËt thuû ng©n sunfua HgS, nguyªn liÖu chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt thuû 8. Cholesterol lµ chÊt g×?

Y

N

Lµ mét sterol chÝnh cã phæ biÕn trong m« ng−êi, ®éng vËt vµ mét sè thùc vËt,

H Ơ

N

ng©n.

TP .Q

U

d−íi d¹ng tù do hay este víi axit bÐo m¹ch dµi lµ chÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ (thµnh phÇn cña protein, huyÕt thanh, mµng tÕ bµo, chÊt t¹o homon giíi tÝnh, axit mËt…)

ẠO

nh−ng nÕu cã nhiÒu cholesterol trong m¸u sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho chÊt bÐo giµu axit bÐo

Đ

no b¸m vµo thµnh trong cña ®éng m¹ch ®Õn møc cã thÓ ng¨n m¸u kh«ng l−u th«ng.

G

9. ADN lµ chÊt g× ?

Ư N

Lµ nh÷ng axit nucleic vµ cã ph©n tö khèi lªn tíi hµng chôc triÖu ®vc (hay u).

TR ẦN


H

ADN lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña nhiÔm s¾c thÓ trong nh©n tÕ bµo cña phÇn lín sinh vËt, cã vai trß quyÕt ®Þnh nh÷ng ®Æc tr−ng di truyÒn b»ng çch ®iÒu chØnh sù

B

tæng hîp protein trong tÕ bµo.

00

10. Qu¶ ít vµ h¹t tiªu chøa chÊt cay lµ chÊt g× ?

10

Chóng cã nh÷ng lo¹i ancaloit kh¸c nhau. Ancaloit lµ lo¹i hîp chÊt h÷u c¬ cã

ẤP

th−êng lµ çc chÊt dÞ vßng.

2+

3

chøa nit¬ cã tÝnh baz¬, th−êng cã nguån gèc thùc vËt, ®a sè cã cÊu tróc phøc t¹p,

C

Ancaloit trong ít cã tªn lµ capsicain. ChÊt nµy pha loJng 10 v¹n lÇn vÉn cßn

Ó

A

rÊt cay.

H

Ancaloit trong h¹t tiªu lµ hai chÊt cã tªn lµ chavixin vµ piperin. ChÊt chavixin

-L

Í-

t¹o ra vÞ cay h¾c cña h¹t tiªu.

ÁN

11. Cån kh« lµ chÊt g× ?

TO

ë çc nhµ hµng th−êng dïng lo¹i cån kh« ®Ó ®èt thay cho bÕp ga khi ¨n çc

G

mãn lÈu. §ã chÝnh lµ cån ®−îc cho vµo mét chÊt hót dÞch thÓ, lo¹i bét nµy hiÖn ®−îc

BỒ

ID Ư

Ỡ N

s¶n xuÊt v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau: cho vµo tJ lãt, cho vµo ®Êt chèng tr¹ng th¸i h¹n h¸n kÐo dµi, cho vµo cån… thÝ dô chÊt norsocryl cña hJng Snow Business cã thÓ biÕn mét l−îng dung dÞch cã träng l−îng lín h¬n chÊt nµy tíi 500 lÇn thµnh chÊt kh«. 12. Cloramin lµ chÊt g× mµ s¸t trïng ®−îc nguån n−íc ? Lµ chÊt NH2Cl vµ NHCl2. Khi hoµ tan cloramin vµo n−íc sÏ gi¶i phãng ra clo. Clo t¸c dông víi n−íc t¹o ra HOCl.





Cl2 + H2O → HOCl + HCl HOCl cã phÇn tö rÊt nhá, dÔ hÊp thô trªn mµng sinh häc cña vi sinh vËt, ph¸

Y

N

HOCl cã tÝnh oxi ho¸ rÊt m¹nh nªn ph¸ ho¹i ho¹t tÝnh mét sè enzim trong vi

H Ơ

cña tÕ bµo vµ lµm chÕt vi khuÈn, nÊm.

N

huû protein cña mµng, c¶n trë tÝnh b¸n th©m cña mµng, thay ®æi ¸p suÊt thÈm thÊu

TP .Q

U

sinh vËt, g©y chÕt cho vi sinh vËt.

Cloramin kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng−êi dïng n−íc ®J ®−îc khö trïng b»ng

ẠO

chÊt nµy.

Đ

13. Bét giÆt gåm nh÷ng chÊt g× ?

G

Bét giÆt lµ hçn hîp d¹ng bét, xèp bao gåm chÊt tÈy röa tæng hîp, chÊt ho¹t

Ư N

®éng bÒ mÆt cao (thÝ dô natri ®o®exylbenzen sunfunat) s« ®a, çc phô gia

TR ẦN


H

(tripoliphotphat, cacboximetyl xenluloz¬) chÊt tÈy tr¾ng, chÊt th¬m... 14. Bét tÈy lµ chÊt g× ?

B

Lµ clorua v«i Ca(OCl)2.CaCl2.8H2O, hoÆc biÓu diÔn thµnh phÇn chÝnh lµ

00

CaOCl2. ChÊt bét tr¾ng, mïi clo, ph©n huû trong n−íc vµ trong axit, ®iÒu chÕ b»ng

10

çch cho clo t¸c dông víi v«i t«i.

2+

3

2Ca(OH)2+ 2Cl2 → Ca(OCl)2+ CaCl2+ 2H2O

ẤP

15. N−íc Booc®o lµ g× ?

C

Lµ hån hîp dung dÞch ®ång sunfat vµ s÷a v«i, dïng lµm chÊt diÖt nÊm cho c©y

Ó

A

trång, nhÊt lµ cho cµ chua, nho (ch÷a bÖnh xo¨n l¸ do nÊm)

Í-

H

16. N−íc c−êng toan lµ g× ?

-L

Lµ hçn hîp gåm mét thÓ tÝch dung dÞch axit nitric ®Æc vµ 3 thÓ tÝch dung dÞch

ÁN

axit clohidric ®Æc. Cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh, hoµ tan ®−îc vµng, b¹ch kim vµ hîp kim

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

kh«ng tan trong çc dung dÞch axit v« c¬ th«ng th−êng. 17. N−íc ®¸ kh« lµ g× ? Lµ cacbon ®ioxit CO2ë d¹ng r¾n, khi bay h¬i thu nhiÖt rÊt lín, lµm h¹ nhiÖt ®é cña

m«i tr−êng xung quanh. Dïng b¶o qu¶n thùc phÈm khi chuyÓn ®i xa. 18. DÇu chuèi lµ chÊt g× ? DÇu chuèi lµ este cña axit axetic vµ r−îu amylic. DÇu chuèi cã c«ng thøc lµ CH3COOC5H11 19. Th¹ch aga - aga lµ chÊt g× ?





Aga - aga (ch÷ Malaixia nghÜa lµ rong) lµ hçn hîp chÊt t¸ch ra tõ mét sè lo¹i rong biÓn, thµnh phÇn chñ yÕu lµ polisaccarit (70%). Dung dÞch 0,5 - 1,5% trong

N

n−íc s«i, khi nguéi ®«ng tô l¹i thµnh th¹ch aga - aga ®−îc dïng trong ho¸ häc, vi

H Ơ

sinh häc, c«ng nghiÖp thùc phÈm (lµm møt, kÑo viªn…)

Y

N

20. Ami¨ng lµ chÊt g× ?

TP .Q

U

§ã lµ kho¸ng chÊt d¹ng sái, cã thµnh phÇn ho¸ häc lµ silicat cña magic, canxi

vµ mét sè kim lo¹i kh¸c. Ami¨ng bÒn víi axit, chÞu nhiÖt, cã thÓ kÐo thµnh sîi, dÖt

ẠO

v¶i may quÇn ¸o chèng ch¸y, dïng lµm vËt liÖu çch nhiÖt, çch ®iÖn, vËt liÖu x©y

Đ

dùng nh− xi m¨ng ami¨ng. HiÖn nay nhiÒu n−íc cÊm dïng v× chÊt nµy cã thÓ g©y

G

bÖnh ung th− vµ bÖnh phæi.

Ư N

21. Apatit lµ chÊt g× ?

TR ẦN


H

Apatit lµ kho¸ng chÊt chøa photpho cã c«ng thøc chung lµ Ca5X (PO4)3 (X lµ F, Cl hay OH) phæ biÕn nhÊt lµ floapatit. ë tØnh Lµo Cai n−íc ta tr÷ l−îng apatit lªn tíi

B

hµng tØ tÊn, Apatit lµ nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ph©n l©n, phot pho (dïng trong

00

quèc phßng, lµm diªm, thuèc trõ s©u), axit photphoric

10

22.Cao su lµ g× ?

2+

3

Cao su lµ vËt liÖu cã tÝnh ®µn håi (®Æc tÝnh cã thÓ biÕn d¹ng khi chÞu lùc bªn

ẤP

ngoµi t¸c dông nh−ng l¹i trë l¹i h×nh d¹ng ban ®Çu khi lùc t¸c dông kh«ng cßn). Cao

C

su cã thÓ bÞ kÐo dJn gÊp 10 lÇn chiÒu dµi ban ®Çu. TÝnh ®µn håi cña cao su lµ do tÝnh

Ó

A

linh ho¹t cña çc ph©n tö trong m¹ch polime. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, cao su lµ hçn

Í-

H

hîp çc polime, nªn nÕu lùc ngoµi t¸c ®éng qu¸ m¹nh th× cao su mÊt hoµn toµn tÝnh

-L

®µn håi. Vµo n¨m 1839, nhµ ho¸ häc MÜ Charles Goodyear ®J ph¸t minh ra kÜ thuËt

ÁN

l−u ho¸ cao su cã t¸c dông lµm t¨ng ®Æc tÝnh c¬ lÝ cña cao su, do ®ã më réng rÊt

TO

nhiÒu kh¶ n¨ng øng dông cña nã.

G

Cao su thiªn nhiªn lµ poli-cis-isopren ®−îc lÊy chñ yÕu tõ c©y cao su (Hevea

BỒ

ID Ư

Ỡ N

barasiliensis) ®−îc trång nhiÒu ë Nam MÜ. C©y cao su ®−îc trång ë n−íc ta tõ n¨m 1887 vµ hiÖn nay ®−îc trång tËp trung ë çc tØnh miÒn §«ng Nam Bé. Cao su tæng hîp (Cao su Buna, cao su Buna-S, …) ®−îc ph¸t triÓn m¹nh tõ chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II do sù khan hiÕm cao su thiªn nhiªn. HÇu hÕt çc cao su tæng hîp ®Òu lµ s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp dÇu má. 23. Teflon lµ chÊt g× ?





Teflon cã tªn khoa häc lµ politetrafloetilen (-CF2-CF2-)n.§ã lµ lo¹i polime nhiÖt dÎo, cã tÝnh bÒn cao víi çc dung m«i vµ ho¸ chÊt. Nã bÒn trong kho¶ng nhiÖt

N

nãng ch¶y, ph©n huû chËm. Teflon bÒn víi m«i tr−êng h¬n c¶ vµng vµ platin, kh«ng

H Ơ

hÖ sè ma s¸t rÊt nhá vµ ®é bÒn nhiÖt cao, tíi 4000C míi b¾t ®Çu th¨ng hoa, kh«ng

N

®é réng tõ - 1900C ®Õn + 3000C, cã ®é bÒn kÐo cao (245 - 315kg/cm3) vµ ®Æc biÖt cã

U

Y

dÉn ®iÖn.

TP .Q

Do cã çc ®Æc tÝnh quÝ ®ã, teflon ®−îc dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng chi tiÕt m¸y dÔ

ẠO

bÞ mµi mßn mµ kh«ng ph¶i b«i mìi (v× ®é ma s¸t nhá), vá çch ®iÖn, tr¸ng phñ lªn

Đ

ch¶o, nåi… ®Ó chèng dÝnh.

G

24. ChÊt mµu azo lµ chÊt g× ?

Ư N

Tõ phenyl amin (anilin) vµ çc arylamin kh¸c, ng−êi ta tæng hîp ®−îc mét lo¹t

TR ẦN


H

(hµng tr¨m ngh×n) chÊt mµu azo lµm phÇn nhuém kh¸c nhau cã c«ng thøc chung lµ : Ar - N = N-Ar

Tuú theo cÊu tróc cña çc gèc aryl (phenyl, naphtyl...) nèi víi nhãm azo - N =

00

B

N - mµ cã ®−îc çc chÊt mµu azo cã mµu s¾c ®á, xanh, tÝm hay vµng kh¸c nhau...

10

®Ñp, bÒn.

2+

3

§Ó tæng hîp chÊt mµu azo, ng−êi ta cho mét arylamin ph¶n øng víi HNO2HCl

ẤP

ë 0 - 50C thµnh arylamonihalogenua, råi ph¶n øng tiÕp víi mét aren ho¹t ®éng (aren

C

cã nhãm thÕ lo¹i mét). Ngoµi hîp chÊt mµu monoazo (cã mét nhãm azo) cßn cã thÓ

Ó

A

tæng hîp çc chÊt mµu ®i azo (cã hai nhãm azo), tri azo (cã ba nhãm azo)...

H

25. Sîi thuû tinh vµ sîi quang lµ g× ?

-L

Í-

a- Khi kÐo thuû tinh nãng ch¶y qua mét thiÕt bÞ cã nhiÒu lç nhá, ta ®−îc nh÷ng

ÁN

sîi cã ®−êng kÝnh tõ 2 ®Õn 10 µm (1 micromet = 10-6m) gäi lµ sîi thuû tinh.

TO

B»ng ph−¬ng ph¸p li t©m hoÆc thæi kh«ng khÝ nÐn vµo dßng thuû tinh nãng

G

ch¶y, ta thu ®−îc nh÷ng sîi ng¾n gäi lµ b«ng thuû tinh. Sîi thuû tinh kh«ng gißn vµ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

rÊt dai, cã ®é chÞu nhiÖt, ®é bÒn ho¸ häc vµ ®é çch ®iÖn cao, ®é dÉn ®iÖn thÊp. Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt sîi thuû tinh dÔ kiÕm, rÎ tiÒn, viÖc s¶n xuÊt kh¸ ®¬n

gi¶n, nªn hiÖn nay ®−îc dïng réng rJi trong çc lÜnh vùc kÜ thuËt kh¸c nhau: s¶n xuÊt chÊt dÎo thñy tinh: lµm vËt liÖu läc; chÕ t¹o vËt liÖu çch ®iÖn: may ¸o b¶o hé lao ®éng chèng ch¸y, chèng axit; lãt çch nhiÖt cho çc cét ch−ng cÊt: lµm vËt liÖu liªn kÕt trong chÕ t¹o m¸y, x©y dùng; chÕ t¹o sîi quang v.v..





b- Sîi quang, cßn gäi lµ sîi dÉn quang, lµ lo¹i sîi b»ng thuû tinh th¹ch anh ®−îc chÕ t¹o ®Æc biÖt, cã ®é tinh khiÕt cao, cã ®−êng kÝnh tõ vµi micromet ®Õn vµi

N

d−íi d¹ng tÝn hiÖu xung laze. Mét cÆp sîi quang nhá nh− sîi tãc còng cã thÓ truyÒn

H Ơ

c−êng ®é bÞ suy gi¶m rÊt Ýt. Sîi quang ®−îc dïng ®Ó t¶i th«ng tin ®J ®−îc mJ ho¸

N

chôc micromet. Do cã cÊu t¹o ®Æc biÖt, nªn sîi quang truyÒn ®−îc xung ¸nh s¸ng mµ

U

Y

®−îc 10000 cuéc trao ®æi ®iÖn tho¹i cïng mét lóc. HiÖn nay, sîi quang lµ c¬ së cho

TP .Q

ph−¬ng tiÖn truyÒn tin hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin, m¹ng internet ®iÒu

ẠO

khiÓn tù ®éng, m¸y ®o quang häc v.v…

Đ

Çp quang lµ çc sîi quang ®−îc bäc çc líp ®ång, thÐp vµ nhùa.

G

26. Thuèc chuét lµ chÊt g× ?

Ư N

T¹i sao nh÷ng con chuét sau khi ¨n thuèc chuét l¹i ®i t×m n−íc uèng. VËy

TR ẦN


H

thuèc chuét lµ g× ? Çi g× ®J lµm chuét chÕt ? NÕu sau khi ¨n thuèc mµ kh«ng cã n−íc uèng nã chÕt mau h¬n hay l©u h¬n ?

Thuèc chuét lµ Zn3P2 sau khi ¨n Zn3 P2 bÞ thuû ph©n rÊt m¹nh, hµm l−îng n−íc

00

B

trong c¬ thÓ chuét gi¶m, nã kh¸t vµ ®i t×m n−íc:

2+

3

ChÝnh PH3 ®J giÕt chÕt chuét.

10

Zn3P2 + 6H2O → 3Zn(OH)2+ 2PH3↑

ẤP

Cµng nhiÒu n−íc ®−a vµo → PH3 tho¸t ra cµng nhiÒu → chuét cµng nhanh chÕt.

C

NÕu kh«ng cã n−íc chuét chÕt l©u h¬n.

Ó

A

27. 2,4-D, 2,4,5-T vµ §ioxin lµ nh÷ng chÊt g× ?

Í-

H

Vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 1940 - 1948 ng−êi ta ph¸t hiÖn thÊy r»ng axit 2,4 -

-L

®iclophenoxiaxetic (2,4-D) , axit 2,4,5 -triclophenoxiaxetic (2,4,5-T) ë nång ®é cì

ÁN

phÇn triÖu cã t¸c dông kÝch thÝch sù sinh tr−ëng thùc vËt nh−ng ë nång ®é cao h¬n

TO

chóng cã t¸c dông tiªu diÖt c©y cá. Tõ ®ã chóng ®−îc s¶n xuÊt ë quy m« c«ng nghiÖp

G

dïng lµm chÊt diÖt cá ph¸t quang rõng rËm. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt 2,4-D vµ 2,4,5ë nång ®é cùc nhá (cì phÇn tØ) , g©y ra nh÷ng tai ho¹ cùc k× nguy hiÓm (ung th−, qu¸i thai, dÞ tËt…).

BỒ

ID Ư

Ỡ N

T lu«n t¹o ra mét l−îng nhá t¹p chÊt lµ ®ioxin. §ã lµ mét chÊt cùc ®éc, t¸c dông ngay

OCH2COOH

OCH2COOH

Cl

Cl

Cl

Cl

Cl

Cl 2,4-D


Cl 2,4,5-T

10

O

Cl

O

Cl

§ioxin

www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial

Trong cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam , §Õ quèc MÜ r¶i xuèng MiÒn Nam n−íc ta

N

hµng v¹n tÊn chÊt ®éc mµu da cam trong ®ã chøa 2,4-D , 2,4,5-T vµ ®ioxin mµ hËu

N


H Ơ


U

Y

qu¶ cña nã vÉn cßn cho ®Õn ngµy ngay.

TP .Q

28. §en ailin lµ chÊt g× ? Trang phôc mµu ®en ®−îc nhiÒu ng−êi −a chuéng.

ẠO

ChÊt mµu ®en ®Ó nhuém v¶i cã nhiÒu lo¹i, trong ®ã cã “®en anilin”. “§en

G

Đ

anilin” ®−îc ®iÒu chÕ trùc tiÕp trong thïng nhuém v¶i hoÆc sîi, v× nã kh«ng tan trong

Ư N

n−íc. §Ó ®iÒu chÕ “®en anilin”, ng−êi ta cho anilin t¸c dông víi chÊt oxi ho¸ m¹nh

H

nh− KClO3, K2Cr2O7 víi chÊt xóc t¸c lµ muèi s¾t hay ®ång.

TR ẦN


N¨m 1834, F.F Runge ®J x¸c ®Þnh cÊu t¹o cña “®en anilin” thuéc lo¹i para -

00

= N

10

N =

B

quinonimit:

3

29. Thñy tinh h÷u c¬ plexiglas lµ chÊt g× ? Polimetyl

lµ lo¹i chÊt dÎo nhiÖt, rÊt bÒn,

2+

CH3

C

ẤP

CH 2

n

A

C

CH 3OCO

H

Ó

cøng, trong suèt. Do ®ã ®−îc gäi lµ thuû tinh h÷u c¬ hay plexiglas. Plexiglas kh«ng

Í-

bÞ vì vôn khi va ch¹m vµ bÒn víi nhiÖt. Nã còng bÒn víi n−íc, axit, baz¬, x¨ng,

-L

ancol, nh−ng bÞ hoµ tan trong benzen, ®ång ®¼ng cña benzen, este vµ xeton. Ph©n tö

ÁN

khèi cña plexiglas cã thÓ tíi 5.106. Plexiglas cã khèi l−îng riªng nhá h¬n thuû tinh Víi nh÷ng tÝnh chÊt −u viÖt nh− vËy plexiglas ®−îc dïng lµm kÝnh m¸y bay, «

Ỡ N

G

TO

silicat, dÔ pha mµu vµ dÔ t¹o d¸ng ë nhiÖt ®é cao.

BỒ

ID Ư

t«, kÝnh trong çc m¸y mãc nghiªn cøu, kÝnh x©y dùng, ®å dïng gia ®×nh, trong y häc dïng lµm r¨ng gi¶, x−¬ng gi¶, kÝnh b¶o hiÓm… NhiÒu c¬ së vËt liÖu x©y dùng coi thuû tinh h÷u c¬ lµ thuû tinh kim lo¹i. NhiÒu n−íc s¶n xuÊt thuû tinh h÷u c¬ víi nh÷ng tªn kh¸c nhau: acripet (NhËt), ®iakon (Anh), impelex(MÜ) ve®ril (ý)





30. TuyÕt nh©n t¹o lµm tõ chÊt g× ? Khi gi¶ lµm tuyÕt r¬i ë r¹p h¸t hay phim tr−êng, giíi kÜ x¶o ®Òu dïng tuyÕt nh©n

Y

N

míi, rÊt dÔ ph©n huû, v× lµm tõ…tinh bét khoai t©y.

H Ơ

çc bËu cöa, dÉn ®Õn « nhiÔm m«i tr−êng. Çc nhµ ho¸ häc §øc ®J t¹o ra mét lo¹i tuyÕt

N

t¹o b»ng chÊt dÎo. Tuy nhiªn, khi xong viÖc, hä kh«ng thÓ thu gom hÕt chóng, nhÊt lµ trªn

TP .Q

U

S¶n phÈm nµy lµ cña Frithjof Baumann vµ céng sù ë ViÖn c«ng nghÖ Ho¸ häc

Fraunhofer ë Karlsruhe (§øc). §Ó lµm ra nã, ng−êi ta cã thÓ dïng tinh bét khoai t©y,

ẠO

ng«, thËm chÝ t¶o biÓn. Khi ®−îc phun vµo trong kh«ng khÝ, lo¹i tinh bét nµy ho¸

Đ

thµnh mét d¹ng bät xèp, tr«ng gièng nh− tuyÕt. Tuy nhiªn ®Õn lóc nµy, Baumann vÉn

G

ch−a thÓ lµm cho tuyÕt gi¶ r¬i d−íi d¹ng b«ng, mµ chØ cã thÓ m« pháng çch r¬i cña

Ư N

çc côm tuyÕt lín. v× thÕ nhãm nghiªn cøu vÉn ®ang tiÕp tôc c¶i tiÕn nã.

TR ẦN


H

Khi ®−îc dÊp Èm võa ph¶i, tuyÕt khoai t©y sÏ dÝnh kÕt víi nhau võa ®ñ ®Ó ®¾p ng−êi tuyÕt hay t¹o ra çc cét b¨ng, cßn khi phun ®Ém n−íc, chóng sÏ tan ra. Trong kh«ng khÝ lo¹i tuyÕt nµy r¬i rÊt ®Ñp, nh−ng nã kh«ng hiÖn ra trªn mÆt ®Êt, v× qu¸ nhÑ.

00

B

Çc nhµ nghiªn cøu cña viÖn Fraunhofe ®J thö nghiÖm chóng trong nhµ h¸t

10

quèc gia ë Karlsruhe, vµ cung cÊp 5 tÊn tuyÕt cho mét ch−¬ng tr×nh khoa häc gi¶

2+

3

t−ëng trªn ti vi, cã tªn gäi lµ hµnh tinh b¨ng gi¸.

ẤP

31. ChÊt g©y nghiÖn lµ nh÷ng chÊt g× ?

C

Ma tuý dï ë d¹ng nµo khi ®−a vµo c¬ thÓ con ng−êi cã thÓ lµm thay ®æi mét

Ó

A

hay nhiÒu chøc n¨ng sinh lÝ.

H

Ho¸ häc ®J nghiªn cøu lµm râ thµnh phÇn ho¸ häc cña nh÷ng chÊt ma tuý tù

-L

Í-

nhiªn, ma tuý nh©n t¹o vµ t¸c dông sinh lÝ cña chóng. Tõ ®ã sö dông chóng nh− lµ

ÁN

mét lo¹i thuèc ch÷a bÖnh hoÆc ng¨n chÆn t¸c h¹i cña çc chÊt g©y nghiÖn.

TO

Ma tuý gåm nh÷ng chÊt bÞ cÊm nh− thuèc phiÖn, cÇn sa, heroin, cocain, mét sè

G

thuèc ®−îc dïng theo chØ dÉn cña thÇy thuèc nh− moocphin, seduxen, nh÷ng chÊt

BỒ

ID Ư

Ỡ N

hiÖn nay ch−a bÞ cÊm sö dông nh− thuèc l¸, r−îu… Ma tuý cã t¸c dông øc chÕ, gi¶m ®au, kÝch thÝch m¹nh mÏ hoÆc g©y ¶o gi¸c. Ma tuý ®−îc ph©n lo¹i theo nguån gèc tù nhiªn hay nh©n t¹o hoÆc theo møc ®é g©y nghiÖn. Sau ®©y xin giíi thiÖu mét sè chÊt g©y nghiÖn phæ biÕn. • R−îu:Tuú thuéc nång ®é vµ çch sö dông, r−îu cã thÓ t¸c dông tèt hoÆc lµm

suy yÕu nghiªm träng søc khoÎ con ng−êi. Víi nhiÒu ng−êi, uèng mét l−îng nhá





r−îu còng dÉn ®Õn ph¶n øng chËm ch¹p, xö trÝ kÐm linh ho¹t, thÇn kinh dÔ bÞ kÝch ®éng g©y ra nh÷ng tr−êng hîp ®¸ng tiÕc nh− tai n¹n, hµnh ®éng b¹o ng−îc…Trong

Y

N

• Nicotin:( C10H14N2) cã nhiÒu trong c©y thuèc l¸. Nã lµ chÊt láng s¸nh nh−

H Ơ

nång ®é cao cã thÓ dÉn ®Õn tö vong.

N

r−îu th−êng chøa mét chÊt ®éc h¹i lµ etanal CH3-CHO, g©y n«n nao khã chÞu, nÕu

TP .Q

U

dÇu, kh«ng mµu, cã mïi thuèc l¸, tan ®−îc trong n−íc. Khi hót thuèc l¸, nicotin thÊm vµo m¸u vµ theo dßng m¸u ®i vµo phæi. Nicotin lµ mét trong nh÷ng chÊt ®éc m¹nh

ẠO

(tõ 1 ®Õn 2 giät nicotin cã thÓ giÕt chÕt mét con chã), tÝnh ®éc cña nã cã thÓ s¸nh víi

Đ

axÝt xianhi®ric HCN. Nicotin chØ lµ mét trong sè çc chÊt ho¸ häc ®éc h¹i cã trong

G

khãi thuèc l¸ (trong khãi thuèc l¸ cã chøa tíi 1400 hîp chÊt ho¸ häc kh¸c nhau).

Ư N

Dung dÞch nicotin trong n−íc ®−îc dïng lµm thuèc trõ s©u cho c©y trång. Nh÷ng

TR ẦN


H

ng−êi nghiÖn thuèc l¸ th−êng m¾c bÖnh ung th− phæi vµ nh÷ng bÖnh ung th− kh¸c. • Cafein :( C8H10N4O2) cã nhiÒu trong h¹t cµ phª, l¸ chÌ. Cafein lµ chÊt kÕt

B

tinh kh«ng mµu, vÞ ®¾ng, tan trong n−íc vµ r−îu. Cafein dïng trong y häc víi l−îng

00

nhá cã t¸c dông g©y kÝch thÝch thÇn kinh. NÕu dïng cafein qu¸ møc sÏ g©y bÖnh mÊt

10

ngñ vµ g©y nghiÖn.

2+

3

• Moocphin: Cã trong c©y thuèc phiÖn, cßn gäi lµ c©y anh tóc. Moocphin cã t¸c

ẤP

dông lµm gi¶m hoÆc mÊt c¶m gi¸c ®au ®ín. Tõ moocphin l¹i tinh chÕ ®−îc heroin cã t¸c

C

dông h¬n moocphin nhiÒu lÇn, ®éc vµ rÊt dÔ g©y nghiÖn.

H

Ó

A

• Hassish:lµ ho¹t chÊt cã trong c©y cÇn sa cßn gäi lµ bå ®µ cã t¸c dông chèng co giËt,

Í-

chèng n«n möa nh−ng cã t¸c dông kÝch thÝch m¹nh vµ g©y ¶o gi¸c.

-L

• Thuèc an thÇn nh− lµ seduxen, meprobamat… cã t¸c dông ch÷a bªnh, g©y

ÁN

mÊt ngñ, dÞu c¬n ®au nh−ng cã t¸c dông g©y nghiÖn.

TO

• Amphetamin : ChÊt kÝch thÝch hÖ thÇn kinh dÔ g©y nghiÖn, g©y cho¸ng, rèi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

lo¹n thÇn kinh nÕu dïng th−êng xuyªn. NghiÖn ma tuý sÏ dÉn ®Õn rèi lo¹n t©m, sinh lÝ. ThÝ dô nh−: rèi lo¹n tiªu ho¸,

rèi lo¹n chøc n¨ng thÇn kinh, rèi lo¹n tuÇn hoµn, h« hÊp. Tiªm chÝch ma tuý g©y truþ tim m¹ch dÔ dÉn ®Õn tö vong. Do ®ã, ®Ó phßng chèng ma tuý, kh«ng ®−îc dïng mét sè thuèc ch÷a bÖnh qu¸ liÒu chØ ®Þnh cña b¸c sÜ, kh«ng sö dông thuèc khi kh«ng biÕt tÝnh n¨ng t¸c dông vµ lu«n nãi kh«ng víi ma tuý.





32. Nham th¹ch do nói löa phun ra lµ chÊt g× ? Bªn d−íi vá tr¸i ®Êt lµ líp dung nham gäi lµ macma, ë ®é s©u tõ 75 km ®Õn

Y

N

cÊu t¹o máng, cã vÕt ®øt gJy th× líp dung nham nµy phun ra ngoµi sau mét tiÕng næ

H Ơ

suÊt rÊt lín (tíi 1,4 triÖu atmotphe). Khi vá tr¸i ®Êt vËn ®éng m¹nh ë nh÷ng n¬i cã

N

kho¶ng gÇn 3000 km. NhiÖt ®é cña líp dung nham nµy rÊt cao (2000 - 25000C) vµ ¸p

TP .Q

U

lín.

Macma cÊu t¹o ë d¹ng b¸n láng gåm silicat cña s¾t, cña magiª. Dung nham

ẠO

tho¸t ra ngoµi sÏ nguéi dÇn vµ r¾n l¹i t¹o thµnh nham th¹ch.

Đ

33. Nguyªn tè ®Êt hiÕm lµ g× ?

G

§ã lµ 14 nguyªn tè ho¸ häc xÕp ë phÝa d−íi cña b¶ng tuÇn hoµn. Gäi lµ ®Êt

Ư N

hiÕm v× çc oxit cña chóng rÊt gièng víi çc oxit kh¸c trong ®Êt, ®ång thêi chØ cã mét

TR ẦN


H

sè Ýt çc n−íc cã nguån nguyªn liÖu chøa çc nguyªn tè nµy. H¬p chÊt cña çc nguyªn tè ®Êt hiÕm ngµy cµng ®−îc øng dông réng rJi trong çc ngµnh c«ng nghiÖp thuû tinh, gèm sø, ®iÖn tö, vËt liÖu quang häc, vËt liÖu tõ…

00

B

ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên §é, Mü, Australia… cã nhiÒu nguyªn liÖu ®Êt

10

hiÕm, trong khi ®ã Anh, Ph¸p, NhËt l¹i ch−a t×m thÊy.

2+

3

34. V× sao than ®¸ chÊt thµnh ®èng lín cã thÓ tù bèc ch¸y?

ẤP

Do than t¸c dông víi O2 trong kh«ng khÝ t¹o ra CO2, ph¶n øng to¶ nhiÖt. NhiÖt

C

to¶ ra ®−îc tÝch gãp dÇn, khi ®¹t tíi nhiÖt ®é ch¸y cña than th× than sÏ tù bèc ch¸y.

Ó

A

35. V× sao khi ®èt, khÝ CO ch¸y cßn khÝ CO2 l¹i kh«ng ch¸y?

Í-

H

Do trong CO2, nguyªn tö C ®J cã sè oxi ho¸ cao nhÊt lµ +4 råi. Trong CO +2

+4

2 C O + O2 → 2 C O2

TO

ÁN

-L

nguyªn tö C míi cã sè oxi ho¸ +2, khi t¸c dông víi O2 nã t¨ng lªn +4.

36. V× sao kh«ng thÓ dËp t¾t ®¸m ch¸y cña çc kim lo¹i K, Na, Mg,... b»ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

khÝ CO2? Do çc kim lo¹i trªn cã tÝnh khö m¹nh nªn vÉn ch¸y ®−îc trong khÝ quyÓn CO2 ThÝ dô: 2Mg + CO2 → 2MgO + C 37. V× sao kh«ng dïng chai thuû tinh mµ ph¶i dïng chai b»ng nhùa (chÊt

dÎo) ®Ó ®ùng dung dÞch axit flohi®ric HF?





Do axit HF lµ axit yÕu nh−ng cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt lµ ¨n mßn thuû tinh v× nã t¸c dông ®−îc víi oxit silic cã trong thµnh phÇn cña thuû tinh.

N

SiO2 + 4HF → SiF4 + 2H2O

H Ơ

Ng−êi ta th−êng lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó kh¾c ch÷ lªn thuû tinh.

Y

N

38. V× sao muèi th« dÔ bÞ ch¶y n−íc?

TP .Q

U

Muèi ¨n cã thµnh phÇn chÝnh lµ natri clorua, ngoµi ra cßn cã mét Ýt çc muèi kh¸c trong ®ã cã magiª clorua. Magiª clorua rÊt −a n−íc, nã hÊp thô n−íc trong

ẠO

kh«ng khÝ vµ còng rÊt dÔ tan trong n−íc.

Đ

Magiª clorua cã vÞ ®¾ng. N−íc ë mét sè khe nói cã vÞ ®¾ng lµ do cã hoµ tan

G

magiª clorua. Trong n−íc biÓn còng cã kh«ng Ýt magiª clorua. N−íc cßn l¹i sau khi

Ư N

muèi kÕt tinh ë çc ruéng muèi gäi lµ n−íc ãt th× cã ®Õn h¬n mét nöa lµ magiª

TR ẦN


H

clorua. Ng−êi ra dïng n−íc ãt ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng magiª oxit, vËy liÖu chÞu löa vµ c¶ kim lo¹i magiª.

B

39. V× sao b«i v«i vµo chç ong, kiÕn ®èt sÏ ®ì ®au?

00

Do trong näc cña ong, kiÕn, nhÖn (vµ mét sè c©y) cã axit h÷u c¬ tªn lµ axit

10

fomic. V«i lµ chÊt baz¬, nªn trung hoµ axit lµm ta ®ì ®au.

2+

3

2HCOOH + Ca(OH)2 → (HCOO)2Ca + 2H2

ẤP

40. V× sao ban ®ªm kh«ng nªn ®Ó nhiÒu c©y xanh trong nhµ?

C

Do ban ®ªm kh«ng cã ¸nh s¸ng c©y kh«ng quang hîp, chØ h« hÊp nªn hÊp thô

Ó

A

khÝ O2 vµ th¶i ra khÝ CO2 lµm trong phßng thiÕu O2 vµ qu¸ nhiÒu CO2.

Í-

H

Ban ngµy do cã ¸nh s¸ng mÆt trêi, c©y quang hîp nªn hÊp thô CO2 vµ th¶i ra

-L

O2 (nhí chÊt diÖp lôc)

as clorophin

(C6H10O5)n + 6nO2

TO

ÁN

6nCO2 + 5nH2O

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

41. V× sao nÐm ®Êt ®Ìn xuèng ao lµm ç chÕt?

§Êt ®Ìn cã thµnh phÇn chÝnh lµ canxi cacbua CaC2, khi t¸c dông víi n−íc sinh

ra khÝ axetilen vµ canxi hi®roxit. CaC2 + 2H2O → C2H2 + Ca(OH)2 Axetilen cã thÓ t¸c dông víi H2O t¹o ra an®ehit axetic. Çc chÊt nµy lµm tæn

th−¬ng ®Õn ho¹t ®éng h« hÊp cña ç v× vËy cã thÓ lµm ç chÕt. 42. V× sao ng−êi ta th−êng dïng tro bÕp ®Ó bãn c©y?





Trong tro bÕp cã chøa muèi K2CO3 cung cÊp nguyªn tè kali cho c©y. 43. V× sao muèi NaHCO3 ®−îc dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy?

H Ơ

trong d¹ dµy nhê ph¶n øng:

N

NaHCO3 dïng ®Ó chÕ thuèc ®au d¹ dµy (bao tö) v× nã lµm gi¶m l−îng axit HCl

Y

N

NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 + H2O

TP .Q

U

44. V× sao trong c«ng nghiÖp thùc phÈm, muèi (NH4)2CO3 ®−îc dïng lµm bét në?

ẠO

(NH4)2CO3 ®−îc dïng lµm bét në v× khi trén thªm vµo bét m×, lóc n−íng b¸nh

G

Đ

(NH4)2CO3 ph©n huû thµnh çc chÊt khÝ vµ h¬i nªn lµm cho b¸nh xèp vµ në. t0 (NH4)2CO3 2NH3↑ + CO2 ↑ + H2O↑

Ư N

45. V× sao khi c¬m bÞ khª ng−êi ta th−êng cho vµo nåi c¬m mét mÈu than

H TR ẦN


cñi?

Do than cñi xèp cã tÝnh hÊp phô nªn hÊp phô mïi khÐt cña c¬m khª. lµm cho c¬m ®ì mïi khª.

00

B

46. V× sao n−íc rau muèng ®ang xanh khi v¾t chanh vµo th× chuyÓn sang

10

mµu ®á?

2+

3

Cã mét sè hîp chÊt ho¸ häc gäi lµ chÊt chØ thÞ mµu, chóng lµm cho dung dÞch

ẤP

thay ®æi mµu khi ®é axit thay ®æi.

C

Trong rau muèng (vµ vµi lo¹i rau kh¸c) cã chÊt chØ thÞ mµu nµy. Trong chanh

Ó

A

cã chøa 7% axit xitric. V¾t chanh vµo n−íc rau lµm thay ®æi ®é axit, do ®ã lµm thay

Í-

-L

kiÒm canxi.

H

®æi mµu n−íc rau. Khi ch−a v¾t chanh, n−íc rau muèng cã mµu xanh lÐt lµ chøa chÊt

ÁN

47. V× sao kh«ng dïng n−íc chÌ khi uèng t©n d−îc?

TO

Trong l¸ chÌ cã chøa 20% tanin vµ 1 → 1,5% cafein, çc chÊt nµy cã thÓ liªn

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

kÕt víi mét sè ho¹t chÊt cña t©n d−îc, do ®ã lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña thuèc. 48. V× sao v¾t chanh vµo cèc s÷a ®Æc cã ®−êng sÏ thÊy cã kÕt tña? Trong s÷a cã thµnh phÇn protein gäi lµ cazein. Khi v¾t chanh vµo s÷a sÏ lµm

t¨ng ®é chua tøc lµm gi¶m ®é PH cña dung dÞch s÷a. Tíi PH ®óng víi ®iÓm ®¼ng ®iÖn cña cazein th× chÊt nµy sÏ kÕt tña. Khi lµm phomat ng−êi ta còng t¸ch cazein råi cho lªn men tiÕp. ViÖc lµm ®Ëu phô còng theo nguyªn t¾c t−¬ng tù nh− vËy. 49. V× sao ¨n s¾n (cñ m×) hay m¨ng cã khi bÞ ngé ®éc?





¡n s¾n hay m¨ng bÞ ngé ®éc khi chóng chøa nhiÒu axit xianhi®ric (HCN). ë d¹ng tinh khiÕt axit xianhidric lµ chÊt khÝ mïi h¹nh nh©n, cã vÞ ®¾ng vµ rÊt ®éc. NhiÖt

Y

N

S¾n luéc hay m¨ng luéc hoÆc xµo nÊu cã vÞ ®¾ng lµ chøa nhiÒu axit xianhi®ric,

H Ơ

nhiªn gÆp ë d¹ng liªn kÕt trong mét sè thùc vËt (h¹t mËn, ®µo, cñ s¾n, m¨ng t−¬i).

N

®é nãng ch¶y lµ - 13,30C, tan trong n−íc, r−îu, ete vµ lµ axit rÊt yÕu. Trong thiªn

TP .Q

U

cã nguy c¬ bÞ ngé ®éc. Khi luéc s¾n cÇn më vung ®Ó axit xianhi®ric bay h¬i. S¾n ®J

ph¬i kh«, giJ thµnh bét ®Ó lµm b¸nh th× khi ¨n kh«ng bao giê bÞ ngé ®éc v× khi ph¬i

ẠO

kh« axit xianhi®ric sÏ bay h¬i hÕt.

Đ

Trong c«ng nghÞªp axit xianhi®ric ®−îc ®iÒu chÕ b»ng çch oxi ho¸ hçn hîp

G

khÝ metan (CH4) vµ amoniac (NH3), cã xóc t¸c platin. Axit xianhi®ric lµ nguyªn liÖu

Ư N

®iÒu chÕ tæng hîp çc chÊt cao ph©n tö. Axit xianhi®ric ë d¹ng tù do dïng lµm chÊt

H TR ẦN


x«ng h¬i chèng c«n trïng g©y bÖnh.

Muèi cña axit xianhi®ric nh− kali xianua (KCN) dïng trong tæng hîp h÷u c¬,

B

trong nhiÕp ¶nh vµ ®Ó t¸ch kim lo¹i vµng, b¹c ra khái quÆng.

00

50. V× sao sau khi ¨n tr¸i c©y kh«ng nªn ®¸nh r¨ng ngay ?

10

Çc nhµ khoa häc khuyÕn ço: Ai ¨n tr¸i c©y th× ph¶i mét giê sau míi ®−îc

2+

3

®¸nh r¨ng. T¹i sao vËy ? chÊt chua (tøc axit h÷u c¬) trong tr¸i c©y sÏ kÕt hîp víi

ẤP

nh÷ng thµnh phÇn trong thuèc ®¸nh r¨ng theo bµn ch¶y sÏ tÊn c«ng çc kÏ r¨ng vµ

C

g©y tæn th−¬ng cho lîi. Bëi vËy ng−êi ta ph¶i ®îi ®Õn khi n−íc bät trung hoµ l−îng

Ó

A

axit trong tr¸i c©y nhÊt lµ t¸o, cam, nho, chanh.

Í-

H

51. V× sao çc ®å vËt b»ng b¹c ®Ó l©u ngµy th−êng bÞ x¸m ®en ?

ÁN

mµu ®en.

-L

Do b¹c t¸c dông víi khÝ O2 vµ khÝ H2S cã trong kh«ng khÝ t¹o ra b¹c sunfua cã

TO

4Ag + O2+ 2H2S → 2Ag2S + 2H2O

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

52. V× sao dïng ®å dïng b»ng b¹c ®ùng thøc ¨n, thøc ¨n l©u bÞ «i ?

Khi b¹c gÆp n−íc sÏ cã mét l−îng rÊt nhá ®i vµo n−íc thµnh ion. Ion b¹c cã t¸c

dông diÖt khuÈn rÊt m¹nh. ChØ cÇn

1 tØ gam b¹c trong 1 lÝt n−íc còng ®ñ diÖt çc vi 5

khuÈn. Kh«ng cho vi khuÈn ph¸t triÓn nªn gi÷ cho thøc ¨n kh«ng bÞ «i thiu. 53. V× sao dïng dao (b»ng thÐp) c¾t lª, t¸o th× bÒ mÆt chç c¾t sÏ bÞ ®en ?





Trong lª, t¸o vµ nhiÒu lo¹i tr¸i c©y cã chøa tanin. Tanin cßn gäi lµ axit tanic, nã t¸c dông víi s¾t t¹o thµnh s¾t (III) tanat cã mµu ®en. Tanin cã vÞ ch¸t, qu¶ hång cã Tanin tinh khiÕt lµ chÊt bét mµu vµng, dÔ tan trong n−íc.

Y

N

Cã khi kh«ng dïng dao b»ng s¾t ®Ó c¾t lª, t¸o, hång mµ sau mét lóc, chç c¾t

H Ơ

N

vÞ ch¸t do rÊt nhiÒu tanin.

TP .Q

U

vÉn bÞ th©m ®en ®ã lµ do kÕt qu¶ cña nhiÒu biÕn ®æi ho¸ häc. Trong ph©n tö tanin cã

chøa nhiÒu gèc phenol, çc gèc nµy rÊt mÉn c¶m víi ¸nh s¸ng vµ rÊt dÔ bÞ oxi ho¸ bëi

ẠO

oxi cña kh«ng khÝ biÕn thµnh çc oxit cã mµu ®en. V× vËy tanin th−êng ®−îc b¶o

Đ

qu¶n trong çc b×nh thuû tinh sÉm mµu. Trong c«ng nghiÖp tanin dïng ®Ó thuéc da vµ

Ư N

G

chÕ mùc mµu ®en.

H

54. V× sao h¬ con dao −ít lªn ngän löa, con dao sÏ cã mµu xanh ?

TR ẦN


§ã lµ do ë nhiÖt ®é cao s¾t t¸c dông víi n−íc t¹o nªn oxit s¾t tõ Fe3O4 lÊp l¸nh mµu lam. Líp ¸o mµu lam nµy lµ tÊm mµng b¶o vÖ s¾t, lµm cho s¾t kh«ng bÞ gØ vµ

B

kh«ng bÞ ¨n mßn.

10

00

ë çc nhµ m¸y ng−êi ta ®em çc chÕ phÈm b»ng thÐp cho vµo dung dÞch natri

2+

3

nitrat hoÆc hçn hîp natri nitrat vµ natri hidroxit ë nhiÖt ®é tõ 140 -> 1500C. Sau mét

ẤP

thêi gian nhÊt ®Þnh trªn bÒ mÆt sÏ sinh ra mét líp máng mÇu lam, sau ®ã lÊy ra vµ

C

nhanh chãng cho vµo n−íc l¹nh, råi l¹i ®em xö lÝ b»ng n−íc xµ phßng, dÇu nãng mÊy

H

thä dµi h¬n.

Ó

A

phót. Ng−êi ta gäi biÖn ph¸p nµy lµ “t«i muèi”. Çc chÕ phÈm qua t«i muèi sÏ cã tuæi

-L

Í-

55. V× sao thuû tinh th−êng cã mµu xanh ?

ÁN

Do cã chøa hîp chÊt cña s¾t. NÕu chøa hîp chÊt s¾t (II) th× cã mµu xanh cßn

TO

chøa hîp chÊt s¾t (III) th× cã mµu vµng n©u.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

Nãi chung thuû tinh chøa 1->2% s¾t th× sÏ cã mµu xanh hoÆc vµng n©u. Thuû tinh quang häc kh«ng mµu chØ chøa kh«ng qu¸ 3 phÇn v¹n s¾t. 56. V× sao thuû tinh l¹i cã thÓ tù thay ®æi mµu ? ViÖc chÕ t¹o thuû tinh ®æi mµu còng t−¬ng tù nh− chÕ t¹o thuû tinh th−êng, chØ

kh¸c lµ ng−êi ta thªm vµo nguyªn liÖu chÕ t¹o thuû tinh mét Ýt chÊt c¶m quang nh− b¹c clorua hay b¹c bromua… vµ mét Ýt chÊt t¨ng ®é nh¹y nh− ®ång clorua. ChÊt nh¹y c¶m lµm cho thuû tinh biÕn ®æi nh¹y h¬n.





Sù ®æi mµu cã thÓ gi¶i thÝch nh− sau: Khi bÞ chiÕu s¸ng, b¹c clorua t¸ch thµnh b¹c vµ clo. B¹c sÏ lµm cho thuû tinh sÉm mµu. Khi kh«ng chiÕu s¸ng n÷a, b¹c vµ clo

H Ơ

N

l¹i gÆp nhau, t¹o thµnh b¹c clorua kh«ng mµu, lµm cho thuû tinh l¹i trong suèt.

Y

N

57.V× sao thªm muèi qu¸ sím th× ®Ëu kh«ng nhõ ?

TP .Q

U

Çc bµ mÑ th−êng nh¾c nhë: Khi nÊu ®Ëu chí cho muèi qu¸ sím, ®iÒu nµy cã

thÓ gi¶i thÝch mét çch khoa häc nh− sau: Trong ®Ëu nµnh kh«, n−íc rÊt Ýt. Do ®ã cã

ẠO

thÓ coi nã nh− mét dung dÞch ®Æc, vµ líp vá lµ mét mµng b¸n thÉm. Khi nÊu, n−íc bªn

Đ

ngoµi sÏ thÈm thÊu vµo trong ®Ëu lµm ®Ëu nµnh në to ra, sau mét thêi gian çc tÕ bµo

Ư N

G

trong h¹t ®Ëu bÞ ph¸ vì lµm cho ®Ëu mÒm.

H

NÕu khi nÊu ®Ëu ta cho muèi qu¸ sím th× n−íc ë bªn ngoµi cã thÓ kh«ng ®i

TR ẦN


vµo trong ®Ëu, thËm chÝ n−íc trong ®Ëu sÏ thÈm thÊu ra ngoµi do nång ®é muèi trong n−íc muèi bªn ngoµi lín h¬n nhiÒu so víi nång ®é muèi trong ®Ëu nÕu cho muèi qu¸

00

B

nhiÒu.

10

Th«ng th−êng khi nÊu ch¸o ®Ëu xanh, ch¸o ®Ëu ®á kh«ng nªn thªm ®−êng qu¸

2+

3

sím hoÆc nÊu thÞt bß, thÞt lîn kh«ng nªn cho muèi qu¸ sím v× còng sÏ khã nÊu nhõ.

ẤP

58. V× sao ¨n ®−êng glucoz¬ l¹i c¶m thÊy ®Çu l−ìi m¸t l¹nh ?

C

NÕu b¹n cho mét th×a ®−êng glucoz¬ vµo l−ìi trong c¶m gi¸c ngät ngµo c¶m

Ó

A

nhËn ®−îc cßn cã c¶m gi¸c m¸t l¹nh. V× sao vËy ? Glucoz¬ t¹o ra mét dung dÞch

H

®−êng trªn l−ìi, sù ph©n bè çc ph©n tö ®−êng trong qu¸ tr×nh hoµ tan lµ qu¸ tr×nh thu

-L

Í-

nhiÖt, do ®ã ta c¶m thÊy ®Çu l−ìi m¸t l¹nh.

ÁN

59. V× sao thøc ¨n nÊu khª ch¸y dÔ g©y ung th− ?

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

Theo çc chuyªn gia cña tæ chøc y tÕ thÕ giíi, nÊu thøc ¨n qu¸ ch¸y dÔ g©y ung th−. ChÊt asparagin trong thùc phÈm d−íi nhiÖt ®é cao sÏ kÕt hîp víi ®−êng tù nhiªn trong rau qu¶, hay çc thùc phÈm giµu chÊt cacbohi®rat t¹o thµnh chÊt acylamid, t¸c nh©n chÝnh g©y ra bÖnh ung th−. ¨n nhiÒu thÞt hun khãi vµ çc chÊt b¶o qu¶n thùc phÈm chøa nitrosamin cã

trong rau ng©m, thÞt hun khãi lµm gia t¨ng ung th− miÖng, thùc qu¶n, thanh qu¶n, d¹ dµy. ¨n nhiÒu chÊt bÐo cã liªn quan ®Õn ung th− vó, ®¹i trµng, trùc trµng, niªm m¹c tö cung.





60. V× sao g¹o nÕp l¹i dÎo ?

ẠO

TP .Q

U

Y

N

Tinh bét cã 2 lo¹i amiloz¬ vµ amilopectin nh−ng kh«ng t¸ch rêi nhau, trong mçi h¹t tinh bét, amilopectin lµ vá bao bäc nh©n amiloz¬. Amiloz¬ tan ®−îc trong n−íc, amilopectin hÇu nh− kh«ng tan, trong n−íc nãng amilopectin tr−¬ng lªn t¹o thµnh hå. TÝnh chÊt nµy quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh dÎo cña h¹t cã tinh bét. Trong mçi h¹t tinh bét, l−îng amilopectin chiÕm 80%, amiloz¬ chiÕm kho¶ng 20%, nªn c¬m g¹o tÎ,

H Ơ

N

Thuèc trõ s©u nitrofen lµ chÊt g©y ung th− vµ dÞ tËt bµo thai. Ho¸ chÊt ®éc h¹i ethinnylestradiol vµ bisphenol A cã trong tói nilong vµ hép nhùa t¸i sinh dïng ®ùng thøc ¨n g©y h¹i cho bµo thai.

Ư N

G

Đ

ng« tÎ, b¸nh m×, th−êng cã ®é dÎo b×nh th−êng. Tinh bét trong g¹o nÕp, ng« nÕp chøa l−îng amilopectin rÊt cao, kho¶ng 98% lµm cho c¬m nÕp, x«i nÕp, ng« nÕp luéc…rÊt dÎo, dÎo tíi møc dÝnh.

H


61. V× sao n−íc m¾t l¹i mÆn ?

10

ph¸t triÓn cña vi khuÈn trong m¾t.

00

B

TR ẦN

N−íc m¾t mÆn lµ v× trong mét lÝt n−íc m¾t cã tíi 6g muèi. N−íc m¾t sinh ra tõ tuyÕn lÖ n»m ë phÝa trªn mi ngoµi cña nhJn cÇu. N−íc m¾t thu nhËn ®−îc muèi tõ m¸u (trong mét lÝt m¸u cã 9 g muèi). N−íc m¾t cã t¸c dông b«i tr¬n nhJn cÇu, lµm cho nhJn cÇu kh«ng bÞ kh«, bÞ x−íc vµ v× cã muèi nªn cßn cã t¸c dông h¹n chÕ bít sù

2+

3

62. V× sao phÝa trªn cïng cña ngän löa l¹i cã mµu xanh ?

ẤP

V× ë chç ®ã nhiÖt ®é cña ngän löa cao nhÊt. B×nh th−êng khi nhiÖt ®é v−ît qu¸ 1000 C th× ngän löa sÏ cã mµu xanh hoÆc mµu tr¾ng, d−íi 10000 C cã mµu ®á.

C

0

Ó

A

63. V× sao axit nitric ®Æc l¹i lµm thñng quÇn ¸o ?

H

Axit nitric ®Æc lµ mét dung m«i cña xenluloz¬. NÕu bá mét nhóm b«ng vµo

-L

Í-

axit nitric ®Æc l¾c nhÑ mét lóc, nhóm b«ng sÏ tan hÕt. Khi axit nitric ®Æc dÝnh vµo quÇn ¸o nã sÏ hßa tan xenluloz¬ ngay nªn sÏ xuÊt

ÁN

hiÖn lç chç çc lç thñng.

TO

Khi bÞ axit nitric loJng d©y vµo quÇn ¸o, tuy quÇn ¸o kh«ng bÞ thñng ngay,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

nh−ng khi quÇn ¸o kh«, nång ®é axit t¨ng vµ trë thµnh ®Æc sÏ lµm thñng quÇn ¸o. NÕu quÇn ¸o bÞ d©y axit nitric cÇn giÆt ngay b»ng mét l−îng lín n−íc. 64. V× sao v÷a tr¸t t−êng ph¶i sau mÊy ngµy míi cøng l¹i ®−îc ? Khi b¹n ®Õn mét c«ng tr−êng x©y dùng b¹n sÏ thÊy nh÷ng ng−êi thî x©y dïng çt vµng ®Ó trén v÷a x©y. Lo¹i v÷a v«i nhJo dÎo nµy chØ sau mÊy ngµy lµ trë nªn hÕt søc r¾n, nhê ®ã çc viªn g¹ch cã thÓ g¾n chÆt víi nhau bÒn v÷ng. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch nh−





sau: V÷a v«i tr¸t t−êng cã chøa v«i t«i [lµ Ca(OH)2] ®Ó trong kh«ng khÝ sau vµi ngµy do hai biÕn ®æi:

N

chÊt keo sÏ biÕn thµnh mét tinh thÓ r¾n ch¾c.

H Ơ

Ca(OH)2 sÏ kÕt tinh trong dung dÞch qu¸ bJo hoµ. Çc tinh thÓ cña v«i kÕt tinh trong

N

-V÷a v«i lµ mét chÊt keo, do ®ã khi n−íc trong v÷a v«i bay h¬i mét phÇn

U

Y

- Do t¸c dông cacbonat ho¸, Ca(OH)2 t¸c dông víi CO2 trong kh«ng khÝ víi sù

TP .Q

cã mÆt cña n−íc t¹o thµnh CaCO3 tinh thÓ.

Hai biÕn ®æi trªn ®ång thêi x¶y ra khi v÷a v«i tiÕp xóc víi kh«ng khÝ lµm cho

ẠO

v÷a tr¸t t−êng cøng l¹i.

Đ

65. V× sao hµng ngµn loµi hoa cã hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau ? Cã ph¶i

Ư N

G

hµng tr¨m mµu s¾c kh¸c nhau øng víi hµng tr¨m chÊt kh¸c nhau kh«ng ?

H

Ng−êi ta ®J ph©n tÝch mµu s¾c cña trªn 4000 loµi hoa vµ thÊy r»ng hµng tr¨m

TR ẦN


mµu s¾c kh¸c nhau kia chØ lµ sù biÕn ®æi biÕn ®æi cña 7 mµu c¬ b¶n lµ ®á, n©u, vµng, lôc, lam, tÝm vµ tr¾ng. Trong ®ã phÇn lín s¾c mµu cña hoa lµ sù biÕn ho¸ gi÷a çc

B

mµu ®á, tÝm vµ lam. PhÇn nhá h¬n lµ sù biÕn ®æi gi÷a çc mµu vµng, n©u vµ ®á.

10

00

Nghiªn cøu kÜ h¬n, ng−êi ta cßn biÕt r»ng trong hoa cã chøa mét lo¹i chÊt gäi

3

lµ “hoa thanh tè”, mét hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p t¹o thµnh bëi benzen vµ benzopyran

2+

mµu s¾c cña nã cã thÓ thay ®æi thïy theo sù thay ®æi ®é PH cña dÞch tÕ bµo cña hoa.

ẤP

DÞch tÕ bµo cã tÝnh kiÒm hoa cã mµu lam, cã tÝnh axit hoa cã mµu ®á cßn khi trung

A

C

tÝnh cã mµu tÝm.

H

Ó

66. V× sao trong mét ngµy hoa phï dung cã thÓ ®æi mµu tíi 3 lÇn ?

Í-

Hoa phï dung ®æi mµu 3 lÇn trong ngµy. Buæi s¸ng mµu tr¾ng, buæi tr−a mµu

-L

phít hång, buæi chiÒu mµu hång ®Ëm h¬n.

ÁN

Loµi hoa, tr−íc sau chØ biÕn ®æi thay nhau gi÷a çc mµu tr¾ng, hång, vµng, da

TO

cam, ®á. §ã lµ do t¸c ®éng cña chÊt caroten thay ®æi trong thùc vËt. Së dÜ cã tªn nh−

Ỡ N

G

vËy v× lÇn ®Çu tiªn nã ®−îc chiÕt suÊt tõ cñ carot. ë d¹ng tinh khiÕt nã lµ nh÷ng tinh

BỒ

ID Ư

thÓ mµu ®á rÊt ®Ñp. Caroten lµ mét lo¹i s¾c tè th−êng thÊy trong mäi ®o¸ hoa. Trong s÷a ®éng vËt,

trong chÊt bÐo còng cã s¾c tè nµy nh−ng nhiÒu h¬n c¶ lµ trong cñ carot (chÊt mµu vµng da cam) Caroten lµ mét hi®rocacbon no vµ cã c«ng thøc lµ C40H56, trong ph©n tö cã 11 liªn kÕt ®«i vµ 2 vßng no.





67. V× sao khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay ta thÊy xuÊt hiÖn khãi mµu n©u ?

Y

N

mµu n©u. §ã lµ do trong tªn löa cßn d− nhiªn liÖu lµ NO2. Khi ®Çu ®¹n ch¹m næ,

H Ơ

Khi tªn löa b¾n tróng m¸y bay th× ë vÞ trÝ tªn löa tróng ®Ých xuÊt hiÖn ®¸m khãi

N

Nit¬ (IV) oxit NO2®−îc dïng lµm chÊt oxit ho¸ trong nhiªn liÖu phãng tªn löa.

TP .Q

U

®ång thêi nhiªn liÖu d− còng bèc h¬i. NÕu tªn löa kh«ng b¾n tróng môc tiªu sÏ bay

hÕt ®µ vµ tù huû, khi ®ã nghe tiÕng næ vµ quan s¸t ta chØ thÊy khèi tr¾ng v× lóc nµy

ẠO

trong tªn löa ®J hÕt nhiªn liÖu.

Đ

68. V× sao cã khÝ metan tho¸t ra tõ ruéng lóa ?

G

§¸nh gi¸ l−îng khÝ metan hµng n¨m tho¸t ra vµ ®i vµo khÝ quyÓn ®ang lµ mét

Ư N

th¸ch thøc víi çc nhµ khoa häc. Nh÷ng ®¸nh gi¸ nµy ®ßi hái viÖc ph©n tÝch mét

H TR ẦN


l−îng khæng lå çc sè liÖu.

Nh÷ng nghiªn cøu ë Trung Quèc cho thÊy cã mét l−îng lín khi metan sinh ra

B

tõ sù thèi r÷a çc vËt thÓ h÷u c¬ tõ ruéng lóa. Ng−êi ta −íc chøng kho¶ng 1/7 l−îng

00

khÝ metan tho¸t vµo khÝ quyÓn hµng n¨m lµ tõ ho¹t ®éng cµy cÊy !

10

Ng−êi ta ®J tiÕn hµnh 1300 thÝ nghiÖm trong mïa gieo trång trong n¨m 1988

2+

3

vµ 1989 ë Giang Ch©u (Trung Quèc) cho thÊy l−îng khÝ metan tho¸t ra trung b×nh lµ

ẤP

58mg/(m2.h). Con sè nµy ë Ch©u ¢u vµ B¾c MÜ lµ 4 - 6mg/(m2.h)

C

69. V× sao cã thÓ biÕn tro x−¬ng thµnh ®¸ quý ?

Ó

A

C«ng ty TifGem t¹i Chicago (Mü) cã s¸ng kiÕn biÕn tro x−¬ng cña ng−êi qu¸

H

cè thµnh nh÷ng viªn ngäc v× trong tro x−¬ng cã chøa cacbon. Ng−êi ta dïng lß sÊy

-L

Í-

siªu nãng ®Ó biÕn tro x−¬ng thµnh than ch×, sau ®ã nÐn chóng l¹i ®Ó t¹o ra nh÷ng viªn

ÁN

kim c−¬ng xanh vµ vµng cã gi¸ tõ 2700 ®« la tíi 20.000 ®« la.

TO

Thµnh c«ng cña c«ng ty LifeGem sÏ t¹o sù thay ®æi trong vÊn ®Ò t×m n¬i an

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

nghØ cho ng−êi qu¸ cè. 70. V× sao gäi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t−¬ng l¹i ? §¬teri lµ mét ®ång vÞ cña hidr« ( 21 H ). Çc h¹t nh©n cña ®¬teri khi kÕt hîp víi

nhau sÏ to¶ ra mét n¨ng l−îng rÊt lín. Mét kilogam ®¬teri khi kÕt hîp thµnh nguyªn tö Heli sÏ cho n¨ng l−îng t−¬ng ®−¬ng khi ®èt 40.000 tÊn than. Ph©n tö n−íc nÆng do 2 nguyªn tö ®¬teri ho¸ hîp víi mét nguyªn tö oxi mµ thµnh.





Trong n−íc biÓn, trung b×nh cø 6000 ph©n n−íc th× cã mét ph©n tö n−íc nÆng. Trong mét lÝt n−íc biÓn cã gÇn 0,02 gam ®¬teri. Tæng tr÷ l−îng cña ®¬teri trong n−íc

BỒ

ID Ư

H Ơ

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

C

ẤP

2+

3

10

00

B

TR ẦN


H

Ư N

G

Đ

ẠO

TP .Q

U

Y

N

T¹i sao nãi ®¬teri lµ nguyªn liÖu cña t−¬ng lai cßn hiÖn t¹i l¹i ch−a sö dông ®−îc ? VÊn ®Ò ë chç lµ hiÖn nay ch−a n¾m ®−îc kÜ thuËt khèng chÕ ph¶n øng nhiÖt h¹ch tæng hîp h¹t nh©n nµy. 71. Axit clohi®ric cã vai trß nh− thÕ nµo ®èi víi c¬ thÓ ? Axit clohi®ric cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt cña c¬ thÓ. Trong dÞch vÞ d¹ dµy cña ng−êi cã axit clohi®ric víi nång ®ä kho¶ng tõ 0,0001 ®Õn 0,001 mol/l (cã ®é pH t−¬ng øng lµ 4 vµ 3) . Ngoµi viÖc hoµ tan çc muèi khã tan, axit clohi®ric cßn lµ chÊt xóc t¸c cho çc ph¶n øng thuû ph©n çc chÊt gluxit (chÊt ®−êng, bét) vµ chÊt protein (chÊt ®¹m) thµnh çc chÊt ®¬n gi¶n h¬n ®Ó c¬ thÓ cã thÓ hÊp thô ®−îc. L−îng axit clohi®ric trong dÞch vÞ d¹ dµy nhá h¬n hoÆc lín h¬n møc b×nh th−êng ®Òu m¾c bÖnh. Khi trong dÞch vÞ d¹ dµy, axit clohi®ric cã nång ®é nhá h¬n 0,0001 mol/l (pH > 4,5) ta m¾c bÖnh khã tiªu, ng−îc l¹i, nång ®é lín h¬n 0,001 mol/l (pH < 3,5) ta m¾c bÖnh î chua. Mét sè thuèc ch÷a ®au d¹ dµy cã chøa muèi natri hi®rocacbonat NaHCO3(cßn gäi lµ thuèc muèi) cã t¸c dông trung hoµ bít axit trong d¹ dµy. NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 + H2O Trong c«ng nghiÖp, mét l−îng lín axit clohi®ric dïng ®Ó s¶n xuÊt çc muèi clorua vµ tæng hîp çc chÊt h÷u c¬. Hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi s¶n xuÊt hµng triÖu tÊn axit clohi®ric 72. Mét sè dÞch láng th«ng th−êng cã ®é pH nh− thÕ nµo ? MÉu pH DÞch d¹ dµy 1-2 N−íc chanh 2,4 GiÊm 3,0 N−íc nho 3,2 N−íc cam 3,5 N−íc tiÓu 4,8-7,5 N−íc ®Ó ngoµi kh«ng khÝ 5,5 N−íc bät 6,4 - 6,9 S÷a 6,5 M¸u 7,3-7,45 N−íc m¾t 7,4

N

biÓn cã ®Õn 25.000 tØ tÊn, t−¬ng ®−¬ng víi 5000 tØ tØ tÊn dÇu má.





73. pH vµ sù s©u r¨ng liªn quan víi nhau nh− thÕ nµo ? R¨ng ®−îc b¶o vÖ bëi líp men cøng, dµy kho¶ng 2mm. Líp men nµy lµ hîp ®−îc

t¹o

thµnh

5Ca 2 + + 3PO34− + OH − ⇌ Ca 5 (PO 4 )3 OH

(1)

b»ng

ph¶n

øng

:

N

vµ

H Ơ

Ca5(PO4)3OH

N

chÊt

Y

Qu¸ tr×nh t¹o líp men nµy lµ sù b¶o vÖ tù nhiªn cña con ng−êi chèng l¹i bÖnh

TP .Q

U

s©u r¨ng.

Sau b÷a ¨n, vi khuÈn trong miÖng tÊn c«ng çc thøc ¨n cßn l−u l¹i trªn r¨ng t¹o

ẠO

thµnh çc axit h÷u c¬ nh− axit axetic, axit lactic. Thøc ¨n víi hµm l−îng ®−êng cao

Đ

t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho viÖc s¶n sinh ra çc axit ®ã.

Ư N

G

L−îng axit trong miÖng t¨ng, pH gi¶m, lµm cho ph¶n øng sau x¶y ra:

H

H + + OH − → H 2 O .

TR ẦN


Khi nång ®é OH- gi¶m, theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, c©n b»ng (1) chuyÓn dÞch theo chiÒu nghÞch vµ men r¨ng bÞ mßn, t¹o ®iÒu kiÖn cho s©u r¨ng ph¸t triÓn.

B

BiÖn ph¸p tèt nhÊt phßng s©u r¨ng lµ ¨n thøc ¨n Ýt chua, Ýt ®−êng, ®¸nh r¨ng

10

00

sau khi ¨n. Ng−êi ta th−êng trén vµo thuèc ®¸nh r¨ng NaF hay SnF2, v× ion F- t¹o ®iÒu

3

kiÖn cho ph¶n øng sau x¶y ra.

2+

5Ca 2+ 3PO 34− + F − → Ca 5 ( PO 4 ) 3 F

ẤP

Hîp chÊt Ca5(PO4)3 F lµ men r¨ng thay thÕ mét phÇn Ca5(PO4)3OH.

A

C

Tr−íc ®©y, ë n−íc ta mét sè ng−êi cã thãi quen ¨n trÇu lµ tèt cho viÖc t¹o men

H

Ó

r¨ng theo ph¶n øng (1), v× trong miÕng trÇu cã v«i t«i Ca(OH)2, chøa Ca2+ vµ OH- lµm

Í-

cho c©n b»ng (1) chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn.

-L

74. Cuéc sèng ë ®é cao vµ qu¸ tr×nh s¶n sinh hemoglobin liªn quan víi

ÁN

nhau nh− thÕ nµo ?

TO

Qu¸ tr×nh sinh lÝ bÞ ¶nh h−ëng bëi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng. Sù thay ®æi ®ét ngét

Ỡ N

G

vÒ ®é cao cã thÓ g©y ra ®au ®Çu, buån n«n, mÖt mái vµ khã chÞu. §©y lµ triÖu chøng

BỒ

ID Ư

cña sù thiÕu oxi trong çc m«. Sèng ë ®é cao vµi tuÇn hoÆc vµi th¸ng sÏ dÇn dÇn v−ît qua ®−îc chøng say ®é cao vµ thÝch nghi dÇn víi nång ®é oxi thÊp trong kh«ng khÝ. Sù kÕt hîp oxi víi hemoglobin (Hb) trong m¸u ®−îc biÓu diÔn mét çch ®¬n gi¶n nh− sau:





Hb + O2

HbO2

⇌

(Hemoglobin)

(Oxi hemoglobin)

H Ơ

N

HbO2 ®−a oxi ®Õn çc m«. BiÓu thøc cña h»ng sè c©n b»ng lµ :

Y

N

[HbO 2 ] [Hb][O2]

K=

TP .Q

U

ë ®é cao 3 km, ¸p suÊt riªng phÇn cña oxi vµo kho¶ng 0,14 atm so víi 0,3 atm

ë ngang mùc n−íc biÓn. Theo nguyªn lÝ L¬ Sa-t¬-li-ª, nång ®é oxi gi¶m sÏ lµm cho

ẠO

cÇn b»ng trªn chuyÓn dÞch sang tr¸i g©y ra bÖnh thiÕu oxi trong çc m«. HiÖn t−îng

Đ

nµy buéc c¬ thÓ ng−êi ph¶i s¶n sinh ra nhiÒu ph©n tö hemoglobin h¬n vµ c©n b»ng sÏ

Ư N

G

chuyÓn dÞch tõ tr¸i qua ph¶i, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh oxihemoglobin. ViÖc

H

s¶n sinh thªm hemoglobin x¶y ra tõ tõ. §Ó ®¹t ®−îc c«ng suÊt ban ®Çu ph¶i cÇn tíi

TR ẦN


vµi n¨m. Çc nghiªn cøu chØ r»ng, çc c− d©n sèng l©u ë vïng cao cã møc hemoglobin trong m¸u cao, ®«i khi cao h¬n 50% so víi nh÷ng ng−êi sèng ngang mùc

B

n−íc biÓn.

10

00

75. Thùc phÈm ®−îc chia thµnh nh÷ng nhãm nµo ?

3

Con ng−êi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn ph¶i ¨n. Thùc phÈm lµ nh÷ng chÊt

2+

mang l¹i cho c¬ thÓ “nguyªn liÖu” ®Ó s¶n sinh n¨ng l−îng; t¹o ra tæ chøc tÕ bµo; sinh

ẤP

s¶n ra çc tÕ bµo; hay çc chÊt míi ®Ó thay thÕ vµ dù tr÷ khi c¬ thÓ cÇn.

C

V× chÊt dinh d−ìng kh«ng cã ®ång ®Òu trong thùc phÈm nªn ng−êi ta chia thùc

Ó

A

phÈm ra lµm nhiÒu nhãm ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi. Mü chia thùc phÈm thµnh 4 nhãm

Í-

H

lµ: b¬ - s÷a, thÞ - rau, rau - qu¶ vµ b¸nh m× - ngò cèc. ViÖt Nam chia 5 nhãm lµ:

-L

gluxit, lipit, protein chÊt kho¸ng vµ vitamin.

ÁN

76. C¬ thÓ chóng ta cÇn nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu nµo ?

TO

C¬ thÓ chóng ta còng chøa hµng ngh×n lo¹i çc ph©n tö h÷u c¬ vµ v« c¬ nªn

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

còng ®−îc s¾p xÕp thµnh lo¹i thiÕt yÕu vµ kh«ng thiÕt yÕu ®Ó chó ý khi nu«i d−ìng. Cã 24 hîp chÊt h÷u c¬ thiÕt yÕu lµ: 9 amino axit, 2 axit bÐo vµ 13 vitamin. Cã 15

thµnh phÇn thiÕt yÕu v« c¬ lµ: canxi, photpho, i«t, magie, kÏm, ®ång, kali, natri, clo, coban, crom, mangan, molip®en vµ selen (cã thÓ kÓ c¶ asen, vana®i vµ thiÕc). Çc chÊt trªn c¬ thÓ lÊy tõ thùc phÈm nh− amino axit lÊy tõ thÞt, trøng, s÷a… axit bÐo kh«ng no lÊy tõ ®Ëu nµnh… vitamin lÊy tõ rau qu¶ nh− vitamin A trong qu¶ gÊc, vitamin C trong qu¶ chanh, cam, b−ëi…



N


77. Ç nãc, gan cãc, mËt ç tr¾m cã chøa ®éc tè g× ?

Y

N

Ç nãc rÊt ®éc v× cã chøa ®éc tè tetraodontoxin, gan cãc vµ trøng cãc ®éc v×

H Ơ


TP .Q

U

chøa bufotoxin, mËt ç tr¾m ®éc v× cã mét ancol steroit g©y ®éc lµ 5 α cyprinol… 78. Nªn ¨n nh− thÕ nµo ?

ẠO

§Ó cung cÊp ®Çy ®ñ çc chÊt thiÕt yÕu cho c¬ thÓ cÇn ph¶i biÕt çch ¨n nh−

Đ

thay ®æi thùc phÈm (th−êng gäi lµ ¨n ®æi b÷a) vµ ¨n võa ®ñ kh«ng qu¸ thiÕu hoÆc qu¸

Ư N

G

thõa dinh d−ìng.

H

79. Thùc phÈm ¶nh h−ëng tíi t©m tr¹ng con ng−êi nh− thÕ nµo ?

TR ẦN


Ngµy nay ng−êi ta kh¼ng ®Þnh thùc phÈm kh«ng chØ cã ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ mµ cßn ¶nh h−ëng tíi t©m tr¹ng con ng−êi.

B

• Thøc ¨n giµu protein (chÊt ®¹m) lµm cho b¹n vui t−¬i h¼n lªn. Chóng gióp c¬

10

00

thÓ s¶n sinh ra dopamin vµ norpinephrin lµm t¨ng nhiÖt l−îng c¬ thÓ khiÕn cho b¹n

3

®−îc tËp trung h¬n vµ cßn cã t¸c dông gi¶m ®−îc stress. NÕu nh− trong b÷a ¨n s¸ng

2+

vµ tr−a b¹n dïng mét l−îng protein thÝch hîp sÏ gióp cho b¹n tØnh t¸o, minh mÉn

ẤP

h¬n.

A

C

• Thøc ¨n giµu chÊt gluxit (chÊt bét) cã t¸c dông lµm cho b¹n ®ì c¨ng th¼ng, Ýt

H

Ó

bÞ stress vµ thêi gian ®Ó c¬ thÓ phôc håi sau mÖt mái ng¾n h¬n. Khi ¨n thøc ¨n cã

Í-

hµm l−îng gluxit cao th× ®ång thêi còng t¨ng l−îng amino axit tryptophan ®−a ®Õn

-L

nJo, ë ®ã chóng ®−îc biÕn ®æi thµnh serotonin cã t¸c dông lµm dÞu hÖ thÇn kinh.

ÁN

• Thøc ¨n ngät cã t¸c dông lµm dÞu c¬ thÓ. Khi c¬ thÓ tiÕp nhËn nh÷ng thøc ¨n

TO

ngät th× l−îng ®−êng trong m¸u t¨ng lªn, ®ång thêi ph¶n øng ho¸ häc cña c¬ thÓ

Ỡ N

G

còng ®−îc t¨ng c−êng, khiÕn b¹n c¶m thÊy dÔ chÞu h¬n. §Æc biÖt kÑo s«c«la cã chøa

BỒ

ID Ư

chÊt phenyletylamin vµ mét sè chÊt kh¸c cã t¸c dông kÝch thÝch hÖ thÇn kinh, g©y c¶m gi¸c khoan kho¸i. • Tr¸i c©y nh− chuèi cã chøa nhiÒu chÊt dopamin vµ norpinephrin lµ nh÷ng s¶n phÈm cña nJo cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¶m gi¸c. Tr¸i t¸o cung cÊp cho c¬ thÓ chÊt x¬,





pectin, nguyªn tè bo gióp duy tr× ®é bÒn cña x−¬ng, gi÷ ®−îc phong ®é tØnh t¸o, linh ho¹t.

Y

N

tr¹ng trÇm uÊt, b¬ phê, thËm chÝ cßn cã thÓ dÉn ®Õn h«n mª. Ngoµi n−íc kho¸ng,

H Ơ

ta rÊt cÇn nhiÒu nguyªn tè vi l−îng. Ch¼ng h¹n, thiÕu magie c¬ thÓ dÔ bÞ l©m vµo t×nh

N

• N−íc kho¸ng cã ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu ®Õn t©m träng con ng−êi. C¬ thÓ chóng

TP .Q

U

thøc ¨n giµu nguyªn tè magie lµ çm, g¹o tÊm, ngò cèc.

• §å uèng cã chøa chÊt cafein cã t¸c dông lµm cho c¬ thÓ ho¹t b¸t, nhanh

ẠO

nhÑn h¬n. Song kh«ng nªn dïng l−îng cao v× cã thÓ g©y n«n nao, çu kØnh vµ ®au

Đ

®Çu. Uèng s÷a gióp b¹n ngñ ngon vµ tØnh t¸o h¬n khi thøc dËy.

Ư N

G

80. Vitamin lµ b¹n hay lµ thï ?

N¨m 1970, nhµ ho¸ häc hai lÇn ®−îc gi¶i Nobel lµ Lainux Pauling (lÇn thø

TR ẦN


H

nhÊt vµo n¨m 1901) ®J gi¶i thÝch vitamin C lµ mét chÕ phÈm v« h¹i, tèt nhÊt, cã t¸c dông thÇn kú, cã kh¶ n¨ng ch÷a khái bÖnh c¶m l¹nh. Hµng ngµy chØ cÇn uèng liÒu tõ

B

1 ®Õn 4 gam vitamin C, nÕu c¶m nÆng h¬n th× uèng liÒu cao h¬n. Vitamin C chøa axit

00

ascocbic. Axit nµy t¹o thµnh çc tinh thÓ kh«ng mµu, dÔ hoµ tan trong n−íc, ®−îc

10

tæng hîp trong çc d¹ng c©y xanh cã diÖp lôc sèng trªn c¹n hay d−íi n−íc. Con

ẤP

men trong qu¸ tr×nh tiªu ho¸.

2+

3

ng−êi ®J mÊt kh¶ n¨ng tæng hîp axit nµy tõ ®−êng do mÊt kh¶ n¨ng chÕ t¹o mét lo¹i

C

GÇn ®©y çc nhµ nghiªn cøu ®J chøng minh lµ dïng vitamin C liÒu cao cã kh¶

Ó

A

n¨ng gi¶m m¹nh søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ chèng bÖnh c¶m l¹nh. Hä ®J x¸c ®Þnh lµ c¬

Í-

H

thÓ cã thÓ chèng l¹i t×nh tr¹ng thõa vitamin C, tuy nhiªn qu¸ tr×nh th¶i lo¹i vitamin C

-L

vÉn tiÕp tôc cho ®Õn khi trong c¬ thÓ b¾t ®Çu thiÕu hôt trÇm träng vitamin C. C¬ thÓ

ÁN

cµng nhËn ®−îc vitamin C, th× vitamin C l¹i cµng bÞ th¶i lo¹i nhiÒu. ë Canada, n¨m

TO

1965 ®J ghi nhËn tr−êng hîp çc trÎ s¬ sinh ®J m¾c bÖnh thiÕu vitamin C, th−êng gäi

G

lµ bÖnh Scocbut. Ng−êi ta thÊy r»ng çc bµ mÑ chóng ®J uèng vitamin liÒu cao v×

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nghÜ lµ sÏ b¶o vÖ ®−îc søc khoÎ thai nhi. Nhu cÇu hµng ngµy vÒ vitamin C cña ng−êi khoÎ m¹nh dao ®éng tõ 0,05 ®Õn 0,1 gam. Trong tr−êng hîp bÞ c¶m l¹nh, cã thÓ chØ nªn t¨ng liÒu ®Õn 1 gam th«i. 81. ¨n thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch ? Theo çc b¸c sÜ tõ thÕ kû XX tr−íc ®©y cho ®Õn thÕ kû XXI nµy, bÖnh tim m¹ch vÉn lµ nguyªn nh©n tö vong sè 1 cña loµi ng−êi. Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, cø





4 gi©y trªn mÆt ®Êt l¹i cã mét nhåi m¸u c¬ tim, vµ cø 5 gi©y mét tai biÕn m¹ch nJo ! ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam, sè ng−êi chÕt do bªnh tim m¹ch ®ang t¨ng

Y

N

m¹ch nh− tai biÕn m¹ch nJo, ®Òu cã chung mét nguyªn nh©n lµ v÷a x¬ ®éng m¹ch.

H Ơ

Nh÷ng bÖnh chÕt ng−êi nµy, dï lµ bÖnh tim nh− nhåi m¸u c¬ tim hay bÖnh

N

nhanh chãng.

TP .Q

U

Ph¶i ng¨n chÆn ®−îc v÷a x¬ ®éng m¹ch, míi cã thÓ gi¶m bít ®−îc tö vong vÒ bÖnh tËt ! ¨n uèng hîp lý chÝnh lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n chÆn v÷a x¬ ®éng

ẠO

m¹ch, tøc lµ ®Ò phßng nhåi m¸u c¬ tim vµ tai biÕn m¹ch nJo. Cho nªn kh«ng riªng g×

Đ

nh÷ng bÖnh nh©n tim m¹ch nªn theo, mµ c¶ nh÷ng ng−êi khoÎ m¹nh b×nh th−êng

Ư N

G

còng cÇn chó ý.

H

Çc nghiªn cøu gÇn ®©y n¨m 2000 ®−a ra nhiÒu lêi khuyªn vÒ ¨n uèng nh−

TR ẦN


sau:

1.H¹n chÕ çc thøc ¨n cã nhiÒu acid bÐo bJo hoµ, v× chóng lµ çc nguyªn liÖu

B

®Ó c¬ thÓ tæng hîp ra cholesterol xÊu(LDL-C). Cô thÓ lµ nªn bít ¨n çc mì ®éng vËt,

00

®Æc biÖt lµ mì bß, mì cõu (90% chÊt bÐo lµ acid bÐo bJo hoµ); råi ®Õn b¬ s÷a. Mì

10

lîn, mì gµ, mì chim Ýt acid bÐo bJo hoµ h¬n nªn còng kh«ng cÇn kiªng kü l¾m. §Æc

2+

3

biÖt mì ç tuy lµ mì ®éng vËt, nh−ng l¹i cã Ýt acid bÐo bJo hoµ, vµ nhiÒu acid bÐo

ẤP

kh«ng bJo hoµ, nªn ¨n nhiÒu ®Ó b¶o vÖ tim m¹ch. Nªn chó ý r»ng çc dÇu thùc vËt

C

nãi chung chøa Ýt acid bÐo bJo hoµ, nh−ng cã 2 ngo¹i lÖ: dÇu dõa vµ dÇu cä (palm oil)

Ó

A

chøa acid bÐo bJo hoµ nhiÒu kh«ng kÐm çc mì ®éng vËt 45%! Çc nhµ chuyªn khoa

Í-

H

tim m¹ch khuyÕn ço r»ng tû lÖ acid bÐo bJo hoµ kh«ng nªn qu¸ 10% tæng sè calo; ë

-L

ng−êi t¨ng cholesterol th× kh«ng nªn qu¸ 7%.

ÁN

2. H¹n chÕ nh÷ng thøc ¨n cã nhiÒu cholesterol nh− b¬ (cã nhiÒu trong s÷a),

TO

trøng, ãc, bÇu dôc, tim, gan, t«m, cua… Kh«ng nªn ¨n qu¸ 300 mg cholesterol mçi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

ngµy, ng−êi ®J t¨ng cholesterol th× kh«ng nªn qu¸ 200mg. Tr−íc ®©y, ¨n Ýt cholesterol lµ lêi khuyªn sè 1 ®Ó gi¶m bÖnh tim m¹ch. Tuy

nhiªn çc t¸c gi¶ gÇn ®©y kh«ng b¾t kiªng cholesterol nghiªm ngÆt nh− ngµy x−a vµ cho r»ng mét chÕ ®é ¨n h¹ cholesterol kh«ng nhÊt thiÕt lµ mét chÕ ®é Ýt cholesterol. Hä thÊy r»ng ¨n cholesterol kh«ng h¹i b»ng ¨n çc acid bÐo bJo hoµ. ThÝ dô mét lßng ®á trøng 17 gam chøa 220mg cholesterol, tr−íc kia ng−êi ta chØ cho ¨n mçi tuÇn kh«ng ®Õn 2 qu¶, th× nay çc nhµ tim m¹ch häc cho phÐp ¨n mçi tuÇn 6 qu¶;





82. §èi víi c¬ thÓ muèi iot cã vai trß nh− thÕ nµo ? §Ó c¬ thÓ khoÎ m¹nh, con ng−êi cÇn ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ çc nguyªn tè ho¸

N

l−îng hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi con ng−êi. Theo çc nhµ khoa häc, mçi ngµy c¬ thÓ

H Ơ

nguyªn tè cÇn ®−îc cung cÊp víi khèi l−îng nhá (vi l−îng). Iot lµ mét nguyªn tè vi

N

häc cÇn thiÕt. Cã nh÷ng nguyªn tè cÇn ®−îc cung cÊp víi khèi l−îng lín vµ cã nh÷ng

TP .Q

U

Y

con ng−êi cÇn ®−îc cung cÊp tõ 1.10-4 ®Õn 2.10-4 gam nguyªn tè iot.

C¬ thÓ tiÕp nhËn ®−îc phÇn iot cÇn thiÕt d−íi d¹ng hîp chÊt cña iot cã s½n

ẠO

trong muèi ¨n vµ mét sè lo¹i thùc phÈm. Nh−ng viÖc thiÕu hôt iot vÉn th−êng x¶y ra.

Đ

HiÖn nay, tÝnh trªn toµn ThÕ Giíi mét phÇn ba sè d©n bÞ thiÕu iot trong c¬ thÓ. ë ViÖt

Ư N

G

Nam , theo ®iÒu tra míi nhÊt, 94% sè d©n thiÕu hôt iot ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. ThiÕu hôt iot trong c¬ thÓ dÉn ®Õn hËu qu¶ rÊt tai h¹i. ThiÕu iot lµm nJo bÞ h−

TR ẦN


H

h¹i nªn ng−êi ta trë nªn ®Çn ®én, chËm ch¹p, cã thÓ ®iÕc, c©m, liÖt chi, lïn. ThiÕu iot cßn g©y ra bÖnh b−íu cæ vµ hµng lo¹t rèi lo¹n kh¸c, ®Æc biÖt nguy hiÓm ®èi víi bµ mÑ

B

vµ trÎ em.

10

phÈm nh− : muèi ¨n, s÷a, kÑo…

00

§Ó kh¾c phôc sù thiÕu iot, ng−êi ta ph¶i cho thªm hîp chÊt cña iot vµo thùc

2+

3

ViÖc dïng muèi ¨n lµm ph−¬ng tiÖn chuyÓn t¶i iot vµo c¬ thÓ ng−êi ®−îc nhiÒu

ẤP

n−íc ¸p dông.

C

Muèi iot lµ muèi ¨n cã trén thªm mét l−îng nhá hîp chÊt cña iot (th−êng lµ KI

Ó

A

hoÆc KIO3 ). ThÝ dô: Trén 25 kg KI vµo mét tÊn muèi ¨n.

H

Ng−êi ta còng cho thªm hîp chÊt iot vµo bét canh, n−íc m¾m…

-L

Í-

ViÖc dïng muèi iot thËt dÔ dµng vµ ®¬n gi¶n. VÒ mïi vÞ, mµu s¾c, muèi iot

ÁN

kh«ng kh¸c g× muèi ¨n th−êng. Tuy nhiªn hîp chÊt iot cã thÓ bÞ ph©n huû ë nhiÖt ®é

TO

cao. V× vËy ph¶i thªm muèi iot sau khi thùc phÈm ®J ®−îc nÊu chÝn.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

83. Çc hîp chÊt v« c¬ chøa kim lo¹i cã t¸c dông ch÷a bÖnh nh− thÕ nµo ? Çc lo¹i d−îc phÈm tuy hÇu hÕt lµ çc hîp chÊt h÷u c¬ nh−ng ng−êi ta còng

nghiªn cøu nhiÒu hîp chÊt v« c¬ ®Ó dïng vµo viÖc ch÷a bÖnh. B»ng çc ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc tr−ng vËt lý cña çc nguyªn tö kim lo¹i nh− tÝnh phãng x¹, tÝnh thuËn tõ…ng−êi ta cã thÓ ph©n tÝch c¬ chÕ t¸c dông cña çc lo¹i thuèc, ®Æc biÖt lµ vai trß cña çc nguyªn tö kim lo¹i. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng cho





phÐp hiÓu ®−îc tÝnh n¨ng, t¸c dông cña chóng mµ cßn cho phÐp t×m tßi cã ®Þnh h−íng çc lo¹i thuèc míi.

Y

N

çc vi khuÈn cña chÊt cisplatin vµ ®J thö dïng chÊt nµy ®Ó ch÷a bÖnh ung th− ë

H Ơ

Tõ nh÷ng n¨m 1965 ng−êi ta ®J nhËn thÊy ho¹t tÝnh øc chÕ sù ph¸t triÓn cña

N

84. Cã ph¶i hîp chÊt chøa platin ch÷a ung th− ?

TP .Q

U

ng−êi.

Ngµy nay çc chÕ phÈm chøa platin thuéc nh÷ng thuèc hiÖu qu¶ nhÊt vµ ®−îc

ẠO

sö dông ®Ó ch÷a ung th− cÊp. Çch thuèc chøa platin ®−îc dïng ®Ó ch÷a ung th− nh−:

Đ

ung th− buång trøng, ung th− ruét, ung th− phæi…

G

Tuy cisplatin lµ mét t¸c nh©n chèng ung th− tèt nh−ng qu¸ ®éc. V× vËy ng−êi

Ư N

ta t×m çch bµo chÕ ra nh÷ng thuèc míi vÉn gi÷ ®−îc ho¹t tÝnh ®ã nh−ng Ýt ®éc h¬n.

TR ẦN


H

ViÖc thö ho¹t tÝnh chèng ung th− cña hµng lo¹t chÊt kh¸c nhau vµ nh÷ng nghiªn cøu ®éng häc vÒ sù thÕ phèi tö cho thÊy r»ng khi thay ®æi phèi tö ho¹t tÝnh chèng ung th− vÉn ®−îc duy tr×, cßn ®éc tÝnh th× liªn quan trùc tiÕp tíi ®é linh ®éng

00

B

cña phèi tö bÞ thÕ. Ph¸t hiÖn nµy ®−a ®Õn viÖc ®iÒu chÕ hµng lo¹t dÉn xuÊt malonat

10

víi ®é linh ®éng thÊp h¬n so víi cisplatin, trong ®ã cacboplatin ®J ®−îc chän ®Ó ®¸nh

2+

3

gi¸ l©m sµng. KÕt qu¶ thö nghiÖm hoµn toµn x¸c nhËn çc dù ®o¸n. Tõ 1984

ẤP

cacboplatin ®J ®−îc phÐp sö dông ë Anh vµ nhiÒu n−íc kh¸c.

C

Kho¶ng 10 chÕ phÈm platin kh¸c ®J ®−îc thö nghiÖm l©m sµng ë çc n−íc

Ó

A

kh¸c nhau. Trõ tetraplatin çc chÊt cßn l¹i ®Òu lµ phøc chÊt cña Pt (II) víi çc nhãm

H

bÞ thÕ cã ®é linh ®éng thÊp h¬n ë cisplatin.

-L

Í-

85. Cã ph¶i hîp chÊt chøa vµng ch÷a viªm khíp ?

ÁN

Çc hîp chÊt cña vµng ®J ®−îc dïng ®Ó ch÷a bÖnh tõ nh÷ng n¨m 1920 nh−ng

TO

ng−êi ta vÉn ch−a râ c¬ chÕ t¸c dông cña chóng.

G

Cã nhiÒu b»ng chøng vÒ hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh cña çc hîp chÊt chøa vµng nh−ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ng−êi ta vÉn lo ng¹i vÒ ®éc tÝnh cña chóng. Cã ng−êi cßn ®Ò nghÞ chÊm døt viÖc sö dông çc hîp chÊt cña vµng ®Ó ch÷a bÖnh viªm khíp. Gi¶i thÝch c¬ chÕ t¸c dông cña vµng, mét sè t¸c gi¶ cho r»ng vµng bao v©y çc nhãm thiol ho¹t ®éng. Mét sè kh¸c chØ ra r»ng vµng øc chÕ viÖc sinh s¶n çc d¹ng oxi ho¹t ®éng nh− ion peroxit çc gèc hy®roxyl vµ peroxyl ë mµng vµ dÞch tÕ bµo.





GÇn ®©y çc nhµ ho¸ häc v« c¬ ®J ®iÒu chÕ ®−îc hîp chÊt Auranofin chøa çc phèi tö t¹o phøc bÒn vµ cã tÝnh ¸i mì, cã thÓ dïng lµm thuèc uèng, cã t¸c dông t−¬ng 86. Cã ph¶i hîp chÊt chøa gali ch÷a m¸u t¨ng canxi ?

Y

N

ë Mü ng−êi ta ®J cho phÐp dïng galinitrat Ga (NO3)3 ®Ó ch÷a bÖnh m¸u t¨ng

H Ơ

N

tù nh− çc thuèc tiªm.

TP .Q

U

canxi ¸c tÝnh. ViÖc nµy xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm thu ®−îc khi dïng mét ®ång vÞ cña gali trong chuÈn ®o¸n bÖnh x−¬ng. Ng−êi ta nhËn thÊy r»ng ngoµi çc u x−¬ng, gali

ẠO

còng tËp trung c¶ ë mét sè u kh¸c, nhÊt lµ trong b¹ch huyÕt.

Đ

Nh÷ng nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh sím çc khèi u cïng víi viÖc quan t©m dïng

Ư N

G

çc hîp chÊt cña kim lo¹i lµm t¸c nh©n chèng ung th− ®J thóc ®Èy ý ®Þnh thö ho¹t tÝnh chèng ung th− cña Ga(OH)3 kh«ng phãng x¹ trªn chuét. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu

TR ẦN


H

trªn chuét, ng−êi ta b¾t ®Çu nghiªn cøu trªn ng−êi. KÕt qu¶ thö nghiÖm trªn bÖnh nh©n bÞ bÖnh m¸u t¨ng canxi cho thÊy thuèc cã hiÖu qu¶ trong viÖc ®−a møc canxi

B

trong m¸u trë l¹i b×nh th−êng vµ kh«ng cã ph¶n øng phô. Sù rót canxi tõ x−¬ng ®−îc

00

øc chÕ trùc tiÕp.

10

87. Cã ph¶i hîp chÊt chøa bitmut ch÷a viªm loÐt ®−êng tiªu ho¸ ?

2+

3

Çc hîp chÊt cña bitmut ®J ®−îc dïng ®Ó ch÷a çc rèi lo¹n ë ®−êng tiªu ho¸

ẤP

(d¹ dµy, ruét), tõ kho¶ng 2 thÕ kû nay.

C

GÇn ®©y mèi quan t©m l¹i t¨ng lªn khi vµo n¨m 1982 ng−êi ta ph¸t hiÖn ra vi

Ó

A

khuÈn H.pylori trong mµng d¹ dµy cña bÖnh nh©n viªm d¹ dµy.

Í-

H

Mét lo¹i thuèc dùa trªn bitmut lµ antacid ®J tá ra cã hiÖu qu¶ trong viÖc ch÷a

-L

loÐt d¹ dµy, cã lÏ do t¸c dông diÖt khuÈn chän läc cña nã. VÒ mÆt ho¸ häc hiÖu qu¶

ÁN

gi÷a chèng loÐt cã thÓ lµ do dung dÞch keo cña bitmut xitrat bÞ kÕt tña trong m«i

TO

tr−êng axit cña d¹ dµy d−íi d¹ng oxiclorua vµ oxixitrat. Do sù kÕt tña nªn líp mµng

G

b¶o vÖ ®−îc h×nh thµnh sÏ ng¨n c¶n sù khuyÕch t¸n ng−îc l¹i cña ion H+ vµ do ®ã

BỒ

ID Ư

Ỡ N

kÝch thÝch sù t¸i t¹o biÓu m«. HiÖn nay thuèc nµy ®−îc sö dông rÊt réng rJi trong ch÷a bÖnh viªm loÐt ®−êng

tiªu ho¸ vµ so víi çc lo¹i thuèc kh¸c th× bÖnh Ýt bÞ t¸i ph¸t h¬n. §ã cã thÓ lµ do sù triÖt tËn gèc vi khuÈn H.pylori cña thuèc. 88. Cã ph¶i hîp chÊt chøa kim lo¹i dïng chuÈn ®o¸n vµ ch÷a bÖnh b»ng tia phãng x¹.





Trong y häc h¹t nh©n ng−êi ta chuÈn ®o¸n bÖnh b»ng çch ®−a mét h¹t nh©n bøc x¹ γ vµo c¬ thÓ, sau ®ã dïng mét m¸y dß ®Ó ghi nhËn sù ph©n bè cña ®ång vÞ

Y

N

nhÊt thuËn lîi cho viÖc ghi nhËn mµ kh«ng bÞ nhiÔu bëi çc tia α vµ β cã h¹i. Chu kú

H Ơ

®−îc sö dông nhÊt lµ tecnixi. TÝnh −u viÖt cña nã lµ ë chç nã ph¸t ra photon γ thuÇn

N

phãng x¹ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ mang bÖnh vµ tr¹ng th¸i cña nã. H¹t nh©n phãng x¹ hay

TP .Q

U

b¸n huû cña nã lµ 6 giê võa ®ñ ®Ó ghi nhËn mµ bÖnh nh©n kh«ng ph¶i chÞu bøc x¹ qu¸ l©u. MÆt kh¸c tecnexi ®−îc s¶n xuÊt kh¸ dÔ dµng trong çc lß ph¶n øng h¹t nh©n

ẠO

nªn t−¬ng ®èi rÎ vµ dÔ kiÕm. NhiÒu chÕ phÈm y häc phãng x¹ cña tecnexi ®−îc ®iÒu

Đ

chÕ tõ sau n¨m 1980 ®J ®−îc x¸c ®Þnh cÊu t¹o kh¸ tØ mØ vµ dïng ®Ó chuÈn ®o¸n bÖnh

Ư N

G

tim hay x¸c ®Þnh bÖnh nJo v.v.. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng gÇn ®©y lµ ®iÒu chÕ

H

®−îc progestin chøa tecnexi ®¸nh dÊu ®Ó chuÈn ®o¸n ung th− vó.

TR ẦN


Çc ion kim lo¹i cã gi¸ trÞ lín trong y häc nhê tÝnh thuËn tõ. Céng h−ëng thuËn tõ lµ ph−¬ng ph¸p chuÈn ®o¸n quan träng dùa trªn sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é håi chuyÓn

B

proton cña n−íc trong çc m« kh¸c nhau vµ chuyÓn çc sù kh¸c nhau nµy thµnh

00

nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt gióp chuÈn ®o¸n bÖnh.

10

89. Ho¸ häc víi b¶o qu¶n rau qu¶ nh− thÕ nµo ?

ẤP

háng vµ gi¶m sót chÊt l−îng.

2+

3

B¶o qu¶n rau qu¶ sau khi thu ho¹ch lµ mét viÖc rÊt quan träng nh»m chèng h−

C

- Dïng çc ho¸ chÊt ®Ó chèng n¶y mÇm vµ diÖt vi sinh vËt g©y h− háng rau

Ó

A

qu¶. Ch¼ng h¹n nh− ®Ó chèng n¶y mÇm cho khoai t©y, hµnh, cµ rèt vµ mét sè rau, cñ

Í-

H

kh¸c, ng−êi ta th−êng dïng chÕ phÈm MH- HO (hidrazit cña axit malic), phun dung

-L

dÞch 0,25% lªn c©y ngoµi ®ång, 3-4 tuÇn lÔ tr−íc khi thu ho¹ch. Ng−êi ta cßn chèng

ÁN

n¶y mÇm khoai t©y b»ng ancol nonilic (C9H19OH) ë d¹ng h¬i.

TO

- §Ó b¶o qu¶n b¾p c¶i ng−êi ta phun chÊt diÖt nÊm pentaclonitrobenzen lªn b¾p

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

c¶i tr−íc khi xÕp vµo kho. - §Ó b¶o qu¶n chuèi t−¬i, cam t−¬i ng−êi ta phun thuèc diÖt nÊm topsin - M. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÊt diÖt nÊm ®−îc dïng nhiÒu lµ benlate

(C14H18H4O3). ë Céng hoµ Liªn Bang §øc ®J s¶n xuÊt chÕ phÈm b¶o qu¶n qu¶ t−¬i cã tªn th−¬ng m¹i lµ protexan. Protexan lµ chÊt láng kh«ng mïi, kh«ng vÞ vµ kh«ng ®éc nªn kh«ng ¶nh h−ëng tíi søc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng. Ng−êi ta nhóng qu¶ vµo dung





dÞch protexan råi hong kh«, dung dÞch bèc h¬i vµ t¹o thµnh mµng máng b¶o vÖ ë ngoµi vá qu¶. Mµng protexan cã t¸c dông gi¶m tæn thÊt khèi l−îng qu¶ trong qu¸

N

tr×nh b¶o qu¶n, gi¶m c−êng ®é h« hÊp, lµm chËm qu¸ tr×nh chÝn nªn cã thÓ b¶o qu¶n

Y

N

90. Ho¸ häc víi chÕ biÕn rau qu¶ nh− thÕ nµo ?

H Ơ

qu¶ l©u dµi h¬n, gi÷ nguyªn h−¬ng vÞ tù nhiªn vµ thµnh phÇn dinh d−ìng cña qu¶.

TP .Q

U

- Çc qui tr×nh c«ng nghÖ ®Ó chÕ biÕn rau qu¶ thµnh çc d¹ng s¶n phÈm kh¸c nhau nh− ®å hép, sÊy kh«, r−îu vang qu¶.. ®Òu cÇn ®Õn mét sè ho¸ chÊt.

ẠO

+ §Ó t¨ng hiÖu qu¶ cho qu¸ tr×nh röa s¹ch nguyªn liÖu vµ m¸y mãc, thiÕt bÞ

Đ

cña nhµ m¸y hoa qu¶ ng−êi ta dïng çc ho¸ chÊt cã tÝnh s¸t trïng m¹nh hoÆc cã t¸c

G

dông tÈy röa cao. Röa nguyªn liÖu th× dïng çc ho¸ chÊt cã chøa clo ho¹t ®éng nh−

Ư N

clorua v«i. §Ó röa m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ lµm vÖ sinh nhµ x−ëng ng−êi ta dïng dung

H TR ẦN


dÞch xót hoÆc natricacbonat.

+ §Ó bãc vá çc lo¹i qu¶ khã bãc vá nh− mËm, cµ chua, mµng mói cam, quÝt hoÆc mét sè qu¶, cñ cã vá máng nh− cµ rèt, khoa t©y… ng−êi ta dïng dung dÞch

00

B

NaOH. Nhóng çc lo¹i qu¶, cñ nµy vµo dung dÞch NaOH nång ®é 1-2% ë 70 - 800C

10

trong thêi gian tõ 10-300 gi©y (tuú lo¹i qu¶, cñ) th× vá sÏ trãc hÕt. Sau ®ã söa l¹i b»ng

2+

3

n−íc s¹ch nhiÒu lÇn. B»ng çch nµy, çc mói cam, quÝt vµ qu¶ sÏ s¹ch hÕt vá mµ vÉn

ẤP

gi÷ nguyªn h×nh tr¹ng ban ®Çu.

C

+ §Ó ng¨n ngõa sù biÕn ®æi mµu rau, qu¶ khi chÕ biÕn nh− chuèi bÞ th©m ®en,

Ó

A

cµ chua mÊt mµu ®á t−¬i, cïi v¶i thiÒu mÊt mµu tr¾ng ®Ñp… ng−êi ta dïng çc chÊt

H

chèng oxi ho¸ nh− SO2, axit ascobic (Vi tamin C) axit xitic.

-L

Í-

+ §Ó t¨ng h−¬ng vÞ cho n−íc qu¶, qu¶ ®ãng hép ng−êi ta dïng axit xitric (axit

ÁN

chanh) hoÆc axit malic (axit t¸o). Víi r−îu qu¶ ng−êi ta dïng axit xitrtic, axit tactric

TO

(axit nho).

Víi d−a chuét, cµ chua, gi¸ ®ç xanh… th× kh«ng thÓ thiÕu axit axetic. Rau dÇm

Ỡ N

G

giÊm (giÊm lµ dung dÞch axit axetic 5%, vÞ chua) cïng víi ®−êng, muèi ¨n vµ gia vÞ

BỒ

ID Ư

t¹o cho s¶n phÈm cã h−¬ng vÞ chua - ngät rÊt ®Æc tr−ng vµ hÊp dÉn. Axit axetic cßn cã t¸c dông øc chÕ ho¹t ®éng cña vi sinh vËt, gi÷ cho s¶n phÈm b¶o qu¶n ®−îc dµi ngµy. Trong chÕ biÕn rau qu¶, rÊt cÇn chÕ biÕn çc d¹ng b¸n chÕ phÈm ®Ó dù tr÷ nguyªn liÖu khi mïa thu h¸i ré.





§Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm rau qu¶ ng−êi ta dïng çc ho¸ chÊt cã thÓ t¹o ra SO2 hoÆc dïng axit benzoic, axit sobic vµ muèi cña chóng.

N

natri benzoat cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt m¹nh ®èi víi çc lo¹i cµ chua. Hµm l−îng

H Ơ

sunfit ho¸. Hµm l−îng SO2 cã t¸c dông b¶o qu¶n lµ 0,1 - 0,2%. Axit benzoic hoÆc

N

Khi dïng SO2 ®Ó b¶o qu¶n b¸n chÕ phÈm, ng−êi ta nãi b¸n chÕ phÈm ®J ®−îc

U

Y

®Ó cã t¸c dông diÖt vi sinh vËt lµ 0,05 - 0,1%. Dïng víi hµm l−îng cao h¬n sÏ lµm

TP .Q

cho s¶n phÈm cã vÞ nång, ch¸t do ho¸ chÊt g©y ra.

ẠO

Axit sobic lµ chÊt b¶o qu¶n çc b¸n chÕ phÈm rau qu¶ cã nhiÒu −u ®iÓm h¬n so

Đ

víi SO2 hoÆc axit benzoic v× nã kh«ng g©y ®éc cho ng−êi sö dông vµ kh«ng t¹o ra

G

h−¬ng vÞ l¹ cho s¶n phÈm. S¶n phÈm cµng chua (®é PH cµng nhá) th× t¸c dông diÖt vi

Ư N

sinh vËt cña axit sobic cµng m¹nh.

TR ẦN


H

91. Thµnh phÇn çc muèi trong n−íc biÓn nh− thÕ nµo? Thµnh phÇn muèi

Trong 1 kg n−íc

TØ lÖ %

27,2

77,8

B

NaCl

3,8

10,9

1,7

47,0

1,2

3,6

0,9

2,5

0,1

≈ 0,3

0,1

≈ 0,2

35,0

100

00

MgCl2

10

MgSO4

2+

3

CaSO4

ẤP

K2SO4

C

CaCO3

H

Ó

A

MgBr2 vµ çc thµnh phÇn kh¸c

-L

Í-

Tæng sè

ÁN

Muèi trong n−íc biÓn:

TO

70% bÒ mÆt tr¸i ®Êt lµ biÓn. TØ lÖ gi÷a muèi vµ n−íc trong n−íc biÓn lµ kho¶ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

3/100 tøc lµ cã 3% muèi trong n−íc biÓn. 92. ë ®©u cã cung ®iÖn b»ng muèi? S©u h¬n 100 m d−íi lßng ®Êt trong nói, má muèi ë Ba Lan cã mét cung ®iÖn

lµm b»ng muèi. C«ng tr×nh nµy ®−îc t¹o dùng tõ thÕ kû 17. Çc chØnh thÓ ®iªu kh¾c, gi¸ ®Ìn chïm treo trÇn vµ c¶ ®Õn çc gian phßng ®Òu ®−îc lµm b»ng muèi. 93. Lµm thÕ nµo ®Ó cã con b−ím b»ng muèi kÕt tinh?





Uèn d©y thÐp thµnh h×nh con b−ím vµ quÊn b«ng sîi quanh d©y thÐp råi ®Æt vµo n−íc muèi ®Ëm ®Æc. N−íc muèi tõ tõ bay h¬i vµ ®Çu çc sîi b«ng xuÊt hiÖn çc

Y

N

tinh, tr«ng rÊt ®Ñp.

H Ơ

sang n−íc muèi ®Ëm ®Æc kh¸c. Sau kho¶ng 10 ngµy ta cã con b−ím b»ng muèi kÕt

N

tinh thÓ muèi. §îi cho tinh thÓ muèi xuÊt hiÖn ë kh¾p çc sîi b«ng, ta l¹i chuyÓn

TP .Q

U

94. Dïng muèi lµm kem que nh− thÕ nµo?

NhiÖt ®é cña n−íc ®¸ lµ 00C. NÕu cho muèi ¨n vµo nhiÖt ®é sÏ gi¶m xuèng

ẠO

d−íi 00C. Lîi dông tÝnh chÊt nµy ®Ó lµm kem que nh− sau: C¾m que tre vµo « ®ùng

Đ

n−íc tr¸i c©y råi ®Æt c¶ vµo khay ®¸ cã ®ùng n−íc ®¸ hoµ tan nhiÒu muèi ¨n. TÊt c¶

Ư N

G

cho vµo lµm l¹nh. N−íc tr¸i c©y sÏ nhanh chãng ®«ng l¹i thµnh kem que.

H

95. V× sao n−íc biÓn cã muèi?

TR ẦN


BiÓn c¶ lµ "quª h−¬ng" cña muèi. Muèi ¨n (NaCl) chiÕm 85% çc lo¹i muèi hoµ tan trong n−íc biÓn. Gi¶ sö nÕu chóng ta t¸ch ®−îc tÊt c¶ muèi khái n−íc biÓn rêi

00

B

r¶i ®Òu trªn lôc ®Þa th× líp muèi sÏ cao tíi 153 m. Cßn lµm bay h¬i toµn bé n−íc biÓn

10

th× ®¸y biÓn sÏ cã líp muèi dµy tíi 60 m.

2+

3

§Ó t×m hiÒu nguån gèc cña muèi trong n−íc biÓn çc nhµ khoa häc ®J tèn

ẤP

nhiÒu c«ng søc tõ viÖc ph©n tÝch, so s¸nh n−íc biÓn vµ n−íc s«ng, cho ®Õn nghiªn

C

cøu ®Êt ®¸ sau c¬n m−a, thËm chÝ cßn nghiªn cøu hµng lo¹t nói löa n÷a. Cuèi cïng hä

Ó

A

®J ph¸t hiÖn ra bÝ mËt cña muèi biÓn. Ho¸ ra, ®¹i d−¬ng trong qu¸ tr×nh l©u dµi h×nh

H

thµnh lóc ban ®Çu ®J hoµ tan tÊt c¶ çc lo¹i muèi kho¸ng. §ång thêi nham th¹ch

-L

Í-

th«ng qua qu¸ tr×nh phong ho¸ (nham th¹ch bÞ t¸c ®éng l©u ngµy cña m−a, n¾ng, giã

ÁN

bJo vµ vi sinh vËt) ®J kh«ng ngõng bÞ ph©n gi¶i vµ s¶n sinh ra çc lo¹i muèi, sau ®ã

TO

theo çc dßng s«ng ®Ó ra ®¹i d−¬ng. VËy s«ng ngßi, nham th¹ch vµ çc nói löa d−íi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

®¸y biÓn chÝnh lµ nguån gèc cung cÊp chñ yÕu çc lo¹i muèi cho biÓn c¶. 96. BiÓn ChÕt n»m ë ®©u? "BiÓn ChÕt" n»m ë biªn giíi Palestin vµ Jordan, gäi lµ "biÓn" nh−ng thùc ra

"BiÓn ChÕt" chØ lµ çi hå kh¸ lín. MÆt b¾c cña "BiÓn ChÕt" cã s«ng Jordan ch¶y vµo, cßn mÆt Nam lµ cöa s«ng Hasa. BiÓn chÕt kh«ng hÒ cã ®−êng n−íc th«ng víi bÊt kú ®¹i d−¬ng nµo. Tõ bao ®êi nay n−íc hå ch−a bao giê ch¶y ng−îc vÒ hai con s«ng trªn. N−íc trong hå cã nång





®é muèi ngµy cµng cao, do n»m trong khu vùc cã khÝ hËu cùc nãng, nªn n−íc hå bèc h¬i rÊt nhiÒu mµ l−îng muèi l¹i kh«ng hÒ gi¶m ®i. HiÖn nay hµm l−îng muèi cña

Y

N

cña n−íc kh¸ lín ®Õn møc cã thÓ n»m võa ph¬i n¾ng võa ®äc b¸o trªn mÆt biÓn. V×

H Ơ

n−íc hå cã hµm l−îng muèi cao nhÊt thÕ giíi. Do hµm l−îng muèi cao nªn søc ®Èy

N

BiÓn ChÕt ®J ®¹t ®Õn 23 → 25%, tøc cø 10 kg n−íc hå th× cã 2 kg muèi. §©y còng lµ

TP .Q

U

hµm l−îng muèi qu¸ cao nªn trõ vµi loµi rong t¶o ra ch¼ng cã sinh vËt nµo cã thÓ tån t¹i ®−îc. C©y cá trªn bê hå còng chØ l¬ th¬, th−a thít cßn quanh hå hiÕm khi ch¼ng

ẠO

cã bãng ng−êi. V× vËy ch¼ng cã çi tªn nµo thÝch hîp h¬n çi tªn "BiÓn ChÕt".

Đ

97. ChÊt l−îng n−íc ë çc nguån kh¸c nhau nh− thÕ nµo?

G

N−íc bay h¬i tÝch tô trong khÝ quyÒn lµ kh¸ s¹ch. Khi trë vÒ tr¸i ®Êt d−íi d¹ng

Ư N

m−a hoÆc tuyÕt råi di chuyÓn trªn mÆt ®Êt hoÆc ngÊm qua ®Êt vÒ phÝa biÓn, n−íc sÏ

TR ẦN


H

cã thªm t¹p chÊt mµ nång ®é vµ b¶n chÊt kh¸c nhau tuú vïng, vµ tuú giai ®o¹n cña

B

chu tr×nh.

00

N−íc m−a.

10

Tuy kh¸ tinh khiÕt nh−ng n−íc m−a vÉn chøa çc khÝ, mét sè muèi tan vµ c¶

2+

3

nh÷ng chÊt r¾n kh«ng tan cã thÓ cã trong khÝ quyÓn.

ẤP

N−íc trªn mÆt ®Êt (s«ng suèi)

C

N−íc m−a ch¶y trªn mÆt ®Êt cã thÓ chøa axÝt v× ngoµi viÖc ®J hÊp thô mét sè

Ó

A

khÝ cã tÝnh axÝt trong khÝ quyÓn (nh− SO2, CO2) nã cßn hoµ tan çc axÝt cacboxylic vµ

H

cacbon ®ioxit sinh ra do qu¸ tr×nh ph©n huû thùc vËt. Ngoµi ra nã cßn hoµ tan ®−îc

-L

Í-

çc muèi kho¸ng gÆp trªn dßng ch¶y. N−íc axÝt nµy sÏ hoµ tan ®−îc çc muèi vµ

ÁN

kho¸ng gÆp trªn dßng ch¶y. N−íc axit nµy sÏ hoµ tan ®−îc mét sè quÆng theo ph¶n

TO

øng sau:

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

KAlSi3O8(r) + 2H+(aq) + 9H2O(1) → 2K+(aq) + 4H4SiO4(aq) + Al2Si2O5(OH)4(r) (fenspat)

(Cao lanh)

Do vËy n−íc mÊt dÇn tÝnh axit. N−íc trªn mÆt ®Êt cßn cã thÓ bÞ « nhiÔm bëi vi sinh vËt n÷a. N−íc biÓn: Nång ®é çc ion tan trong n−íc biÓn lín h¬n nhiÒu so víi n−íc trªn mÆt ®Êt vµ

n−íc ngÇm:





Çc nguyªn nh©n lµ: - N−íc biÓn bay h¬i liªn tôc, trë l¹i d−íi d¹ng m−a vµ mang theo chÊt tan

N

d¹ng macma.

H Ơ

- Nh÷ng l−îng lín quÆng ®−îc ®−a tõ bÒ mÆt qu¶ ®Êt tíi çc ®¹i d−¬ng d−íi

N

- N−íc ®i cµng xa míi ®Õn biÓn sÏ cµng hoµ tan nhiÒu muèi.

U

Y

Mäi nguyªn tè ho¸ häc ®Òu cã trong çc ®¹i d−¬ng nªn ®¹i d−¬ng ®−îc coi

TP .Q

nh− mét kho quÆng lín nhÊt thÕ giíi. N−íc ®¹i d−¬ng chøa kho¶ng 40 triÖu tÊn chÊt

1.600.000 S¾t

L−u huúnh

1.000.000 Nh«m 450.000 Molip®en 44.000 Selen

Brom

75.000 ThiÕc

Cacbon

32.000 §ång

Stronti

9.000 Asen

C

ẤP

2+

Kali

12 Kripton

0,2

12 Neon

0,1

12 Ca®imi

0,1

4 Vonfram

0,1

3 Xenon

0,1

3 Gemani

0,1

3.400 Niken

2 Scan®i

0,05

1.500 Vana®i

2 Ch×

0,02

A

0,05

Ó -L

0,2

3 Thori

Agon

680 Mangan

2 Thuû ng©n

0,02

TO

590 Titan

1 Gali

0,02

G

Nit¬ Liti

200 Antimoan

0,5 Bitmut

0,02

Rubi®i

140 Coban

0,5 Niobi

0,01

Photpho

80 Xesi

0,5 Tali

0,01

Iot

68 Xeri

0,5 Heli

0,01

Bari

35 Ytri

0,2 Vµng

0,005

Ỡ N ID Ư

12 Lantan

5.600 Urani

ÁN

Flo

0,2

0,05

Í-

Silic

Sè tÊn/km3

3 Crom

H

Bo

BỒ

10

Canxi

Ư N

Magie

H

12.000.000 KÏm

TR ẦN

Natri

Nguyªn tè

23 B¹c

B

22.000.000 In®i

00

Clo

Sè tÊn/km3

3


Nguyªn tè Sè tÊn/km3 Nguyªn tè

G

Đ

ẠO

r¾n tan trong mçi kil«met khèi n−íc.





98. Lµm m−a nh©n t¹o nh− thÕ nµo? N−íc tån t¹i trong m©y d−íi d¹ng h¬i, d¹ng láng vµ d¹ng tinh thÓ. Th«ng

Y

N

kÕt tinh hoµn toµn. Sè l−îng tinh thÓ n−íc trong m©y phô thuéc vµo çc "h¹t nh©n

H Ơ

nhá li ti vÉn ë thÓ láng. ChØ khi nhiÖt ®é h¹ xuèng - 400C, n−íc trong ®¸m m©y míi

N

th−êng ë 00C n−íc ®ãng b¨ng, nh−ng trong nh÷ng ®¸m m©y, dï ë -200C, çc h¹t n−íc

TP .Q

U

kÕt tinh" lµ çc h¹t b¨ng chøa trong ®ã, cßn gäi lµ "mÇm kÕt tinh".

Çc nhµ khoa häc tõ l©u ®J ph¸t hiÖn tinh thÓ b¹c iotua (AgI) cã cÊu t¹o rÊt

ẠO

gièng cÊu t¹o cña çc h¹t b¨ng nªn cã thÓ dïng lµm "mÇm kÕt tinh". ChØ víi 1g AgI

Đ

®J t¹o ra ®−îc tõ 1012 → 1016 trung t©m kÕt tinh, lµm ng−ng tô mét l−îng n−íc lín ë

G

d¹ng khÝ t¹o ra m−a hoÆc tuyÕt.

Ư N

B¹c Iotua lµ mét ho¸ chÊt rÊt ®¾t, v× vËy çc nhµ ho¸ häc ®J nghiªn cøu t×m çc

TR ẦN


H

chÊt thay thÕ rÎ tiÒn h¬n ®ã lµ ch× Iotua (PbI2); 1,5 - ®ioxinaftalen; n−íc ®¸ kh« (CO2 r¾n) vµ nhiÒu chÊt h÷u c¬ kh¸c.

B

Dïng çc chÊt trªn lµm m−a víi ®iÒu kiÖn lµ trªn trêi ®J cã s½n nh÷ng ®¸m

00

m©y. Ng−êi ta dïng m¸y bay ®Ó r¾c çc chÊt trªn vµo m©y.

10

Nhê ph−¬ng ph¸p nµy ng−êi ta ®J cøu mét vô gieo trång bÞ h¹n khi s¾p thu

2+

3

ho¹ch, t¨ng ®é Èm khi mïa mµng bÞ l©m nguy hoÆc b¾t mét c¬n m−a sím ®Ó cã bÇu

ẤP

trêi quang ®Jng tr−íc ngµy héi lín.

C

Cã nh÷ng k× olympic mïa ®«ng, ng−êi ta ®J dïng ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó lµm

Ó

A

t¨ng l−îng tuyÕt lªn tõ 10 → 15%. NÕu tÝnh ®−îc h−íng giã vµ x¸c ®Þnh ®óng ®Þa

Í-

H

®iÓm r¾c ho¸ chÊt, cã thÓ lµm m−a ë nh÷ng ®iÓm ch¸y rõng, khi ngän löa míi bïng

-L

lªn. Bé l©m nghiÖp n−íc CHLB Nga ®J nhiÒu lÇn cøu hµng ngh×n hecta rõng Xiberi

ÁN

khái thÇn löa.

TO

99. Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n ngõa m−a ®¸?

G

R¾c vµo ®¸m m©y nh÷ng "h¹t nh©n kÕt tinh" kh«ng nh÷ng "thay trêi lµm m−a"

BỒ

ID Ư

Ỡ N

mµ cßn ng¨n ngõa ®−îc m−a ®¸, nh÷ng h¹t b¨ng ®ang lín dÇn chuÈn bÞ cho m−a ®¸, kh«ng lín lªn ®−îc n÷a do nh÷ng "mÇm kÕt tinh" b»ng ho¸ chÊt tranh c−íp ®é Èm. Çc h¹t b¨ng nhá li ti nhiÒu h¬n, nh−ng kh«ng ®¹t ®Õn kÝch th−íc cña h¹t m−a ®¸. Trªn ®−êng r¬i xuèng mÆt ®Êt chóng bÞ tan ra vµ trë thµnh c¬n m−a b×nh th−êng. HiÖn nay ®J cã nh÷ng ra ®a khÝ t−îng dù b¸o sù h×nh thµnh nh÷ng ®¸m m©y chøa nh÷ng h¹t b¨ng. Çc tªn löa vµ ®¹n chøa ho¸ chÊt ®−îc ®iÓu khiÓn ®Ó b¾n tróng





®Ých. Nhê vËy mµ nhiÒu vïng réng lín ë çc n−íc tiªn tiÕn ®J tr¸nh ®−îc sù tµn ph¸ cña m−a ®¸ ®èi víi mïa mµng.

Y

N

kh«ng.

H Ơ

S−¬ng mï, thñ ph¹m g©y ra nh÷ng vô tai n¹n ®−êng thuû, ®−êng bé vµ ®−êng

N

100. Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸ tan s−¬ng mï?

TP .Q

U

Ng−êi ta r¾c hoÆc b¾n vµo khãi s−¬ng mï çc lo¹i h¹t nÆng cã tÝnh hót Èm nh− muèi ¨n (NaCl) trén víi xi m¨ng mÞn, çc chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt, çc chÊt tÝch ®iÖn...

ẠO

Nh÷ng h¹t n−íc l¬ l÷ng, dµy ®Æc trong s−¬ng mï khi gÆp "mÇm kÕt tinh" sÏ

Đ

®«ng tô khiÕn mËt ®é cña chóng trong kh«ng khÝ gi¶m dÇn vµ cuèi cïng r¬i xuèng

G

d−íi d¹ng nh÷ng h¹t n−íc.

Ư N

Bªn c¹nh ph−¬ng ph¸p ho¸ häc, ng−êi ta cßn dïng çc ph−¬ng ph¸p kh¸c. ë

TR ẦN


H

Mü, ng−êi ta ph¸ s−¬ng mï b»ng m¸y bay trùc th¨ng. Çnh qu¹t cña m¸y bay hót dßng kh«ng khÝ kh« ë çc líp tÇng cao xuèng xua tan s−¬ng mï. S©n bay Orly cña

B

Ph¸p ph¸ s−¬ng mï b»ng luång kh«ng khÝ nãng do mét hÖ th«ng tua bin ®Èy ra,

00

h−íng vµo ®−êng b¨ng.

10

101. Lµm tan gi«ng b·o nh− thÕ nµo?

2+

3

§Ó lµm tan gi«ng bJo ng−êi Nga dïng m¸y bay r¾c vµo ®¸m m©y nh÷ng h¹t

ẤP

bét nÆng (çt, xi m¨ng) khiÕn ®¸m m©y nhanh chãng bÞ tan ra. Ng−êi Mü r¾c lªn ®¸m

C

m©y nh÷ng sîi chØ nilon m¹ kim lo¹i. Sù phãng ®iÖn kiÓu hå quang trong ®iÖn tr−êng

Ó

A

g©y ion ho¸ kh«ng khÝ, t¨ng ®é dÉn ®iÖn vµ lµm dÞu ®i sù phãng ®iÖn cña çc ®iÖn

Í-

H

tÝch vµ nhê vËy cã thÓ triÖt tiªu sÊm chíp.

-L

Çc nhµ khÝ t−îng häc r¾c çc chÊt kiÕt tinh vµo nh÷ng ®¸m m©y gi«ng, ph©n

ÁN

bè l¹i n¨ng l−îng vµ lµm gi¶m søc ph¸ ho¹i cña çc trËn bJo. Ch¼ng h¹n ë Mü víi

TO

trËn bJo Dally n¨m 1979, b»ng çch "xö lý" nµy ng−êi ta ®J lµm tèc ®é giã gi¶m ®i

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

1/3.

Çc nhµ ho¸ häc còng dïng nh÷ng chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt ®Ó can thiÖp vµo thêi

tiÕt do lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña bÒ mÆt n−íc vµ ®Êt. Dïng mét l−îng nhá r−îu bÐo ®a chøc t¹o líp mµng cùc máng trªn mÆt biÓn lµm gi¶m m¹nh l−îng n−íc bay h¬i vµ ng¨n chÆn ®−îc sù h×nh thµnh nh÷ng ®¸m s−¬ng mï nguy hiÓm bao phñ c¶ng, nhÊt lµ vµo mïa l¹nh.





R¾c nh÷ng h¹t må hãng trªn mÆt ®Êt, ®iÒu chØnh ®−îc tØ lÖ hÊp thô tia bøc x¹, lµm thay ®æi chÕ ®é nhiÖt t¹i mét vïng réng lín. kinh tÕ v× thÕ ch−a ®−îc sö dông réng rJi.

N

Con ®−êng chÕ ngù thêi tiÕt cßn réng më, ®ang chê ®îi çc nhµ ho¸ häc trÎ t×m

H Ơ

N

Nh×n chung çc ph−¬ng ph¸p ho¸ häc t¸c ®éng vµo thêi tiÕt cßn rÊt ®¾t, kh«ng

U

Y

ra çc ph−¬ng ph¸p t¸c ®éng míi, çc ho¸ chÊt míi cã hiÖu qu¶ cao h¬n, rÎ h¬n vµ

TP .Q

kh¶ thi h¬n.

ẠO

102. ThÕ nµo lµ m¸c xi m¨ng?

Đ

Xi m¨ng cã nhiÒu m¸c kh¸c nhau: 200, 250, 300, 400, 500 vµ 600. M¸c xi

Ư N

TR ẦN


103. §¸nh gi¸ chÊt l−îng x¨ng nh− thÕ nµo?

H

kh«ng bÞ biÕn d¹ng sau 28 ngµy tõ khi trén víi n−íc.

G

m¨ng chØ t¶i träng (tÝnh b»ng kg lùc/cm2) mµ xi m¨ng ®J ho¸ r¾n cã thÓ chÞu ®−îc

X¨ng dïng cho çc lo¹i ®éng c¬ th«ng dông nh− « t«, xe m¸y lµ hçn hîp hi®rocacbon no ë thÓ láng (tõ C5H12 ®Õn C12H26). ChÊt l−îng x¨ng ®−îc ®¸nh gi¸ qua

00

B

chØ sè octan lµ phÇn tr¨m çc ankan m¹ch nh¸nh cã trong x¨ng. ChØ sè octan cµng

10

cao th× chÊt l−îng x¨ng cµng tèt do kh¶ n¨ng chÞu ¸p lùc nÐn tèt nªn kh¶ n¨ng sinh

2+

3

nhiÖt cao. n-Heptan ®−îc coi lµ cã chØ sè octan b»ng zero cßn 2,2,4-trimetylpentan

ẤP

®−îc quy −íc cã chØ sè octan b»ng 100. Çc hi®rocacbon m¹ch vßng vµ m¹ch nh¸nh

C

cã chØ sè octan cao h¬n çc hi®rocacbon m¹ch kh«ng nh¸nh. X¨ng cã chØ sè octan

Ó

A

thÊp nh− MOGAS 83 th−êng ph¶i pha thªm mét sè phô gia nh− tetraetyl ch× (C2H5)4

H

hoÆc l−u huúnh. Çc phô gia nµy gióp lµm t¨ng kh¶ n¨ng chÞu nÐn cña nhiªn liÖu

-L

Í-

nh−ng khi th¶i ra kh«ng khÝ g©y « nhiÔm m«i tr−êng, rÊt h¹i cho søc khoÎ con ng−êi.

ÁN

HiÖn nay, ë ViÖt Nam chñ yÕu dïng x¨ng A90 hoÆc A92 lµ lo¹i x¨ng cã chØ sè octan

TO

cao - nh÷ng lo¹i x¨ng nµy kh«ng cÇn ph¶i thªm çc phô gia nªn ®ì ®éc h¹i vµ Ýt g©y

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

« nhiÔm m«i tr−êng. 104. B×nh ch÷a ch¸y ho¹t ®éng nh− thÕ nµo? KhÝ CO2 kh«ng ch¸y vµ kh«ng duy tr× sù ch¸y cña nhiÒu chÊt, nªn ng−êi ta dïng nh÷ng b×nh t¹o khÝ CO2 ®Ó dËp t¾t çc ®¸m ch¸y. Tuy nhiªn, mét sè kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh, thÝ dô Mg, Al,... khi ®èt nãng ch¸y ®−îc trong khÝ CO2: +4

0

CO 2 + 2Mg → C + 2MgO





105. §Êt ®Ìn ®· ®−îc sö dông trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quèc d©n nµo ? §Êt ®Ìn lµ mét ho¸ chÊt cã rÊt nhiÒu c«ng dông. Nã ®−îc sö dông trong nhiÒu

H Ơ

hµng tiªu dïng vµ nhÊt lµ lµm nguyªn liÖu trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.

N

ngµnh kinh tÕ quèc d©n nh− giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, s¶n suÊt

Y

N

106. §Êt ®Ìn ®−îc s¶n xuÊt tõ khi nµo?

TP .Q

U

Cuèi thÕ kû 19, ®Êt ®Ìn (cã trong thµnh phÇn chÝnh lµ CaC2) míi chØ ®−îc s¶n xuÊt ë 12 n−íc trªn thÕ giíi. Thêi gian nµy, ®Êt ®Ìn chñ yÕu dïng ®Ó th¾p s¸ng. Dùa

ẠO

vµo çc ph¶n øng sau:

Đ

CaC 2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C 2 H2

Ư N

G

5 C H + O → 2CO + H O 2 2 2 2 2 2

TR ẦN


H

Cho ®Õn n¨m 1911 vÉn cßn tíi 965 thµnh phè sö dông ®Êt ®Ó th¾p s¸ng ®−êng phè vµo ban ®ªm.

B

Trong nhiÒu n¨m tr−íc ®©y, ë n−íc ta, ®Êt ®Ìn ®−îc sö dông ®Ó th¾p s¸ng trong

00

çc hÇm lß khai th¸c vµ vËn chuyÓn than. Ng− d©n mét sè vïng ven biÓn dïng ®Êt

10

®Ìn vµo viÖc th¾p s¸ng ®Ó ®¸nh b¾t ç, t«m do ®é d¸ng cña ngän ®Ìn ®Êt t−¬ng ®−¬ng

2+

3

víi bãng ®iÖn cã c«ng suÊt 60 - 80 W. ë n«ng th«n n−íc ta, trong nhiÒu n¨m tr−íc

Ó

A

C

ẤP

®©y ng−êi ta còng dïng ®Êt ®Ìn ®Ó th¾p s¸ng trong nh÷ng dÞp cã ®×nh ®¸m hoÆc lÔ tÕt.

Í-

H

107. §Ìn x× oxi - axetilen dïng ®Ó lµm g×?

-L

KhÝ axetilen sinh ra khi cho ®Êt ®Ìn t¸c dông víi n−íc ®−îc dïng lµm nhiªn

ÁN

liÖu trong ®Ìn x× oxi - axetilen ®Ó hµn c¾t kim lo¹i do nhiÖt ®é ngän löa cã thÓ lªn tíi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

30000C.

§Ó s¶n xuÊt ®−îc mét chiÕc xe ®Ñp ng−êi ta ph¶i dïng tíi 3 kg ®Êt ®Ìn. ViÖc hµn, c¾t kim lo¹i b»ng ®Ìn x× oxi - axetilen ®−îc sö dông khi ®ãng míi

hoÆc söa ch÷a çc con tµu s«ng, biÓn hay x©y dùng, söa ch÷a çc c©y cÇu, çc c«ng tr×nh x©y dùng. Khi cÇn c¾t, ph¸ çc con tµu ®J bÞ h− háng ®Ó tËn dông s¾t, thÐp cò phôc vô cho ngµnh luyÖn çn thÐp ng−êi ta còng dïng ®Ìn x× oxi - axetilen.





108. KhÝ axetilen ®· ®−îc dïng lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt çc chÊt h÷u c¬ nh− thÕ nµo?

Y

N

s¶n xuÊt çc hîp chÊt h÷u c¬.

H Ơ

n¨m 1950) th× khÝ axetilen s¶n xuÊt tõ ®Êt ®Ìn lµ nguyªn liÖu chÝnh cña c«ng nghiÖp

N

Khi c«ng nghiÖp chÕ biÕn ho¸ häc dÇu má ch−a ph¸t triÓn (cho ®Õn kho¶ng

TP .Q

U

+ Ng−êi ta cho khÝ axetilen t¸c dông víi khÝ hi®roclorua ®Ó ®−îc vinyl clorua, sau ®ã trïng hîp vinyl clorua thµnh polivinyl clorua. Xóc t¸c

Cl

Đ

t

Cl

- CH2 - CH -

0

n

G

Xóc t¸c

n CH2 = CH

ẠO

CH2 = CH - Cl

Ư N

C H ≡ CH + HCl

H

Polivinyl clorua (PVC) ®−îc coi lµ chÊt dÎo v¹n n¨ng. PVC dïng ®Ó s¶n xuÊt

TR ẦN


ra mµng máng, bao b×, da gi¶, thïng ®ùng ho¸ chÊt, sîi chÞu ho¸ chÊt, çc cÊu kiÖn x©y dùng... §Ó s¶n xuÊt 1 tÊn PVC ph¶i dïng tõ 17 - 2 tÊn ®Êt ®Ìn.

B

+ Còng trªn c¬ së cho khÝ axetilen t¸c dông víi khÝ hi®roclorua ng−êi ta ®J cã

10

00

çc c«ng nghÖ tiÕp theo chuyÓn ®æi thµnh butadien ®Ó s¶n xuÊt cao su nh©n t¹o vµ

3

hµng lo¹t monome cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp nh− acrilonitril, vinylaxetat, este cña axit

2+

acrylic,...

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

C

ẤP

Trïng hîp vinylaxetat råi thuû ph©n ng−êi ta thu ®−îc polivinyacol. Tõ polime nµy kÐo thµnh sîi bÒn, ®Ñp, chÞu ®−îc ho¸ chÊt vµ thêi tiÕt, cã ®é hót Èm cao ®−îc gäi lµ vinylon. Nh− vËy axetilen lµ nguyªn liÖu quan träng ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò mÆc. 109. KhÝ axetilen ®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt muéi than nh− thÕ nµo? Ng−êi ta cßn dïng khÝ axetilen tõ ®Êt ®Ìn ®Ó s¶n xuÊt muéi than gäi lµ muéi axetilen. Sau khi lo¹i bá çc t¹p chÊt, khÝ axetilen ®−îc chøa vµo bån lín råi dïng nhiÖt ®é cao ®Ó ph©n huû axetilen t¹o ra cacbon (C) tinh khiÕt. Muéi axetilen lµ nguyªn liÖu cao cÊp dïng cho çc ngµnh ®iÖn tö, s¬n, mùc in, chÕ t¹o thÐp cøng, chæi than, chÕ biÕn cao su,... Ngµnh s¶n xuÊt pin tiªu thô rÊt nhiÒu muéi than, b×nh qu©n ®Ó s¶n xuÊt 1 triÖu chiÕc pin R20 ph¶i cÇn tõ 2,7 → 3 tÊn muéi than axetilen. Nhµ m¸y ®Êt ®Ìn Trµng Kªnh (H¶i phßng) lµ c¬ së ®Çu tiªn trong n−íc s¶n xuÊt muéi than axetilen ®Ó cung cÊp cho ngµnh pin vµ çc ngµnh kinh tÕ kh¸c. 110. Trong n«ng nghiÖp ®Êt ®Ìn dïng ®Ó lµm g×?





• Trong n«ng nghiÖp, tõ l©u ng−êi ta ®J dïng ®Êt ®Ìn ®Ó rÊm qu¶ xanh, kÝch thÝch qu¶ mau chÝn vµ chÝn ®ång lo¹t ë çc kho, th−êng dïng ®Ó rÊm døa, chuèi, cµ

+

3C

v«i sèng

CaC2 + CO

than cèc

H Ơ

TR ẦN


CaO

H

lß ®iÖn

Ư N

G

Đ

ẠO

TP .Q

U

Y

N

Ng−êi ta xö lý nân c©y døa b»ng ®Êt ®Ìn, c©y døa sÏ cho qu¶ to ®ång ®Òu, th¬m ngon, tØ lÖ ®−êng cao vµ nhÊt lµ lµm cho døa ra hoa kÕt qu¶ tr¸i vô. §Êt ®Ìn cßn dïng ®Ó s¶n xuÊt ph©n ®¹m canxi xi©nmit (CaCN2) dïng bãn cho çc lo¹i c©y trång nh− lóa vµ nhÊt lµ b«ng. Hµng n¨m hJng DENKA cña NhËt B¶n dïng tõ 300.000 ®Õn 500.000 tÊn ®Êt ®Ìn ®Ó x¶n xuÊt ph©n bãn canxi xianamit. • Mét s¶n phÈm phô n÷a mµ ngµnh s¶n xuÊt ®Êt ®Ìn lµ khÝ cacbon oxit (CO). §ã lµ mét khÝ c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ, cã thÓ dïng ®Ó chÕ biÕn ho¸ häc hoÆc lµm nhiªn liÖu:

N

chua... vµo dÞp cuèi mïa ®«ng, ®Çu mïa xu©n.

00

B

111. CÊu t¹o vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña pin mÆt trêi thÕ nµo?

10

Ng−êi ta dïng chÊt liÖu lµ nh÷ng tÕ bµo silic ®Ó lµm pin mÆt trêi (pin quang

2+

3

häc). Tõ mét tinh thÓ silic, ng−êi ta c¾t ra thµnh phiÕn nhá, phiÕn nµy cã tÝnh dÉn

ẤP

®iÖn N (©m). Trªn bÒ mÆt cã d¸n líp t¹p chÊt Bo (B) cã tÝnh dÉn ®iÖn P (d−¬ng). Gi÷a

C

P - N cã líp ph©n çch máng. Trªn bÒ mÆt hai líp P - N ®−îc g¾n ®iÖn cùc dÉn ®iÖn

Ó

A

ra ngoµi.

H

Nguyªn t¾c ho¹t ®éng: Líp P cã nh÷ng lç rÊt nhá ®Ó ¸nh s¸ng chiÕu tíi líp N.

-L

Í-

Çc tia n¾ng cung cÊp n¨ng l−îng vµo líp N khiÕn v« sè electron t¸ch ra khái nguyªn

ÁN

tö líp silic khuyÕch t¸n vµ tÝch tô ë ®iÖn cùc ( - ) h×nh thµnh ®iÖn tÝch ©m. Cßn líp P

TO

do t¸c dông cña ¸nh s¸ng lu«n t¹o thªm nh÷ng ®iÖn tÝch d−¬ng vµ tÝch tô ë b¶n cùc (

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

+ ). NÕu khÐp 2 m¹ch ®iÖn cùc sÏ cã dßng ®iÖn.

112. Lµm nÕn mµu nh− thÕ nµo? Ngµy tÕ (tÕt d−¬ng lÞch vµ ©m lÞch) nÕu chóng ta cã hµng nÕn víi ngän löa lung

linh, ®ñ mµu s¾c ®Ó ®ãn giao thõa th× hay biÕt mÊy. Xin m¸ch b¹n çch lµm ra nh÷ng c©y nÕn mµu. Th©n nÕn mµu ®á, ngän löa còng cã mµu ®á. Th©n nÕn mµu xanh, ngän löa còng cã mµu xanh,... vµ cßn to¶ ra mïi th¬m quyÕn rò n÷a.





Çch lµm: • Th©n nÕn lµm b»ng parafin, cã thÓ mua parafin t¹i çc cöa hµng ho¸ chÊt

Y

N

nãng ch¶y nh− metyl xanh (mµu xanh) auramin (mµu vµng), rodamin, eosin (mµu

H Ơ

• ChÊt t¹o mµu cho th©n c©y nÕn lµ nh÷ng chÊt mµu cã thÓ tan trong parafin

N

hoÆc mua lo¹i nÕn rÎ tiÒn ®Ó lÊy parafin.

TP .Q

U

®á),...

Còng cã thÓ t¹o mÇu cho th©n c©y nÕn b»ng çch ®¬n gi¶n h¬n lµ dïng phÊn

ẠO

mÇu ®Ó b«i lªn c©y nÕn.

Đ

• BÊc nÕn lµm b»ng sîi b«ng, sîi lanh,... kh«ng dïng sîi tæng hîp. §Ó bÊc

Ư N

G

ch¸y kh«ng cã tµn cÇn tÈm bÊc b»ng dung dÞch natri borat hoÆc natri photphat råi

TR ẦN


• ChÊt t¹o mµu cho ngän löa lµ çc muèi v« c¬.

H

ph¬i kh«.

Hoµ tan riªng tõng muèi v« c¬ vµo n−íc ®Ó ®−îc dung dÞch bJo hoµ. TÇm bÊc

B

vµo dung dÞch muèi bJo hoµ råi ph¬i kh«.

• NaCl hay NaNO3

:

Mµu tÝm (bëi K+)

3

:

2+

• KCl hay KNO3

10

00

Khi ch¸y ngän löa sÏ cã mµu nh− sau:

Mµu vµng (bëi Na+)

§á th¾m (bëi Li+)

• CaCl2 hay Ca(NO3)2

:

§á g¹ch (bëi Ca2+)

• BaCl2 hay Ba(NO3)2

:

Xanh nân chuèi (bëi Ba2+)

• CuCl2 hay CuSO4

:

Xanh da trêi (bëi Cu2+)

-L

Í-

H

Ó

A

C

ẤP

:

• LiCl hay LiNO3

ÁN

113. Lµm nÕn th¬m nh− thÕ nµo?

TO

• ChÊt th¬m: Dïng n−íc hoa hay tinh dÇu cã thÓ hoµ tan vµo parafin khi nãng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

ch¶y.

Khi ®J chuÈn bÞ xong parafin ®Ó lµm th©n c©y nÕn cã mµu vµ cã mïi th¬m; bÊc

nÕn tÈm dung dÞch muèi v« c¬ t¹o mµu cho ngän löa, ta tiÕn hµnh ®æ khu«n ®Ó ®óc thµnh c©y nÕn. Khu«n nÕn cã thÓ dïng çc èng b»ng kim lo¹i hay chÊt dÎo ®J cã s½n hoÆc gß b»ng s¾t t©y.





§Æt bÊc vµo khu«n, sao cho ®óng t©m råi cè ®Þnh phÝa d−íi vµ phÝa trªn. NÊu ch¶y parafin råi ®æ vµo khu«n. §Ó nguéi vµ th¸o khu«n.

Y

N

bÒ mÆt nÕn kh«ng nh½n. ë nhiÖt ®é cao h¬n, ®é nhít qu¸nh cña parafin thÊp lµm nã

H Ơ

khu«n ë 60 - 650C. NÕu ®æ khu«n ë nhiÖt ®é thÊp h¬n, parafin sÏ ®«ng cøng nhanh vµ

N

Parafin nãng ch¶y ë 50 - 550C nh−ng cÇn ®un qu¸ nhiÖt ®é nµy. Th−êng ®æ

TP .Q

U

dÔ ch¶y qu¶ çc khe hë cña khu«n.

Cã thÓ ®óc c©y nÕn cã nhiÒu mµu, mçi khóc mét mµu hoÆc cã v©n b»ng çch

ẠO

®óc tõng khóc hay trén lÉn çc mµu.

Đ

Còng cã thÓ dïng mét chÊt ®Ó võa t¹o mµu cho th©n c©y võa t¹o mµu cho ngän

G

löa. ThÝ dô nh−:

Ư N

+ NÕn xanh l¸ c©y: Dïng Crom (III) oxit. Mµu ngän löa còng xanh l¸ c©y do

TR ẦN


H

ion Cr3+. §iÒu chÕ chÊt nµy b»ng çch nhiÖt ph©n muèi amoni ®icromat hoÆc nung nãng natri ®icromat víi l−u huúnh.

+ NÕn vµng: Dïng natri cromat lµm mµu cho th©n nÕn. Ngän löa còng vµng

00

B

nhê ion Na+.

10

Trong nh÷ng ngµy lÔ lín chóng ta ®−îc xem nh÷ng mµn ph¸o hoa rùc rì,

2+

3

mu«n mµu. Ph¸o hoa còng ®−îc chÕ t¹o theo nguyªn t¾c trªn.

ẤP

114. ThÕ nµo lµ hiÖu øng nhµ kÝnh ?

C

Chóng ta rÊt hay nghe thÊy côm tõ “HiÖu øng nhµ kÝnh”, vËy hiÖu øng nhµ

Ó

A

kÝnh lµ g× ? §ã lµ hiÖn t−îng lµm cho Tr¸i §Êt Êm lªn bëi khÝ CO2. KhÝ CO2 trong khÝ

Í-

H

quyÓn chØ hÊp thô mét phÇn nh÷ng tia hång ngo¹i (bøc x¹ nhiÖt) cña mÆt trêi vµ cho

-L

çc tia cã sãng λ tõ 50.000 ®Õn 100.000 A0 ®i qua ®Õn mÆt ®Êt. Nh÷ng bøc x¹ nhiÖt

ÁN

ph¸t ng−îc l¹i tõ mÆt ®Êt cã b−íc sãng trªn 140.000A0 bÞ khÝ cacbonic hÊp thô m¹nh

TO

vµ ph¸t trë l¹i tr¸i ®Êt lµm Tr¸i §Êt Êm lªn. VÒ mÆt hÊp thô bøc x¹, líp CO2 ë trong

G

khÝ quyÓn t−¬ng ®−¬ng víi líp thuû tinh ë çc nhµ kÝnh dïng ®Ó trång c©y, ë xø l¹nh.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

Do ®ã hiÖn t−îng lµm Tr¸i §Êt Êm lªn bëi khÝ CO2 ®−îc gäi lµ “HiÖu øng nhµ kÝnh”. Ng−êi ta cho r»ng nÕu trong khÝ quyÓn cña hµnh tinh chóng ta kh«ng cã l−îng

khÝ CO2 th× nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt thÊp h¬n hiÖn t¹i lµ 210C. Ng−îc l¹i nÕu CO2 t¨ng gÊp ®«i so víi hiÖn t¹i nªn nhiÖt ®é sÏ t¨ng thªm 40C. ë sao Kim, l−îng CO2 gÊp 60.000 lÇn ë Tr¸i §Êt nªn nhiÖt ®é trung b×nh cña sao Kim lµ 4250C.





Chó ý r»ng nhiÖt ®é ë mÆt ®Êt t¨ng lªn 10C ®J ¶nh h−ëng bÊt lîi cho s¶n xuÊt l−¬ng thùc cña thÕ giíi. Nguyªn nh©n cña sù t¨ng hµm l−îng CO2 trong khÝ quyÓn lµ

N

viÖc sö dông nhiªn liÖu trong nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn vµ çc nhµ m¸y kh¸c, lµ viÖc ph¸

H Ơ

rõng. V× vËy v× lîi Ých chung hJy b¶o vÖ lÊy rõng - l¸ phæi cña Tr¸i §Êt !!!

Y

N

115. TÇng ozon ®ang bÞ suy gi¶m nh− thÕ nµo ?

TP .Q

U

Trªn tÇng cao cña khÝ quyÓn, çc mÆt ®Êt gÇn 25 km cã mét líp ozon dÇy, gäi

lµ tÇng ozon. Nã cã t¸c dông ng¨n kh«ng cho tia cùc tÝm chiÕu trùc tiÕp xuèng Tr¸i

ẠO

§Êt.

Đ

O + h √ → 2O Do ph¶n øng:  2

h√ cã λ : 1600 →2400 A0

Ư N

G

O + O 2 → O3

H

Tuy nhiªn gÇn ®©y çc nhµ khoa häc ph¸t hiÖn thÊy ë mét sè khu vùc tÇng

TR ẦN


ozon bÞ bµo mßn, thËm chÝ cã chç bÞ thñng - gäi lç thñng tÇng ozon. TÇng ozon bÞ thñng sÏ kh«ng cßn t¸c dông ng¨n tia cùc tÝm - nghÜa lµ tia cùc

00

B

tÝm sÏ chiÕu trùc tiÕp xuèng Tr¸i §Êt g©y ra nhiÒu bÖnh ngoµi da cho con ng−êi vµ

10

®éng vËt (vÝ dô nh− ung th− da,…)

3

NguyÔn nh©n do mét sè khÝ nh−: freon (CFC), çc oxit nit¬. Çc freon, lµ çc

2+

hîp chÊt Clorofloro cacbon, vÝ dô nh− CFCl3, CF2Cl2, ®−îc dïng réng rJi lµm chÊt

ẤP

®Èy trong b×nh phun, chÊy g©y l¹nh trong tñ l¹nh vµ m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é vµ chÊt

A

C

g©y xèp cho chÊt dÎo. D−íi t¸c dông cña çc bøc x¹ mÆt trêi (λ : 1900 → 2250A0 )

H

Ó

chóng thóc ®Èy qu¸ tr×nh biÕn ®æi O3→ O2

-L

Í-

116. Mµn khãi giÕt ng−êi ®· x¶y ra ë ®©u ?

ÁN

Ngµy 5 th¸ng 12 n¨m 1952, n−íc Anh (n−íc ®−îc mÖnh danh lµ xø së cña

TO

s−¬ng mï) t¹i Lu©n §«n ®J xÈy ra sù kiÖn “mµn khãi giÕt ng−êi” lµm chÊn ®éng thÕ giíi. ViÖc gi¸m s¸t m«i tr−êng cho thÊy hµm l−îng khÝ SO2cao tíi 3,8mg/m3, gÊp 6

Ỡ N

G

lÇn vµ nång ®é bôi khãi lªn tíi 4,5mg/m3 gÊp 10 lÇn so víi ngµy th−êng. D©n trong

BỒ

ID Ư

thµnh phè thÊy tøc ngùc, khã thë vµ ho liªn tôc. ChØ trong vßng 4, 5 ngµy ®J cã h¬n

4000 ng−êi chÕt trong ®ã phÇn lín lµ trÎ em vµ ng−êi giµ, hai th¸ng sau l¹i cã trªn 8000 ng−êi n÷a chÕt. Nguyªn nh©n cña “mµn khãi giÕt ng−êi” ë thµnh phè Lu©n §«n lµ do khãi than cña çc nhµ m¸y quyÖn vµo víi s−¬ng mï buæi sím mïa ®«ng g©y ra.





117. KhÝ clo ®· ®−îc dïng lµm vò khÝ ë ®©u vµ khi nµo ? §ã lµ xÕ chiÒu ngµy 24 - 4 - 1915 (thÕ chiÕn thø nhÊt 1914 - 1918) gi÷a 2 ng«i

Y

N

chiÒu giã tiÕn dÇn ®Õn phßng tuyÕn qu©n Ph¸p. §ã lµ khãi cña 150 tÊn clo chøa trong

H Ơ

vµng lôc xuÊt ph¸t tõ phßng tuyÕn cña qu©n §øc bay lµ lµ çch mÆt ®Êt 1 mÐt theo

N

lµng cã tªn lµ Steenstraat vµ Poel Kappelle (n−íc BØ) xuÊt hiÖn mét ®¸m khãi mµu

TP .Q

U

5830 thïng ®iÒu ¸p võa ®−îc çc binh sÜ cña trung ®oµn qu©n tiªn phong 35 vµ 36 §øc th¶ vµo kh«ng khÝ. M−êi l¨m phót sau, bé binh §øc ®−îc trang bÞ ®Æc biÖt b¸m

ẠO

theo ®¸m khãi clo ®ã tÊn c«ng th¼ng vµo cø ®iÓm Ph¸p. Sù t¸c ®éng cña khÝ ®éc thËt

Đ

v« cïng ghª gím. Hµng tr¨m binh sÜ Ph¸p hçn lo¹n ch¹y ng−îc vÒ phÝa sau t×m

G

kh«ng khÝ ®Ó thë. Khi qu©n §øc tíi níi hä tr«ng thÊy nhiÒu x¸c chÕt víi g−¬ng mÆt

Ư N

xanh nhît n»m la liÖt bªn nh÷ng ng−êi hÊp hèi, c¬ thÓ co giËt d÷ déi, miÖng øa ra

TR ẦN


H

mét chÊt dÞch mµu vµng nh¹t. KÕt qu¶ lµ tuyÕn phßng thñ cña qu©n Ph¸p bÞ ph¸ vì vµ khÝ clo ®J giÕt chÕt 3000 ng−êi vµ lµm 7000 ng−êi bÞ th−¬ng.

118. Axit xitric cã ë ®©u ?

00

B

Trong thiªn nhiªn axit xitric cã trong çc lo¹i qu¶ chua (chanh, tai chua), trong

2+

3

10

mét sè lo¹i l¸ c©y (b«ng, thuèc l¸, th«ng).

ẤP

Axit xitric cã c«ng thøc ho¸ häc lµ

OH

C

HOOC

C

CH2

COOH

COOH

A Ó

CH2

0

H

Tinh thÓ cã mµu tr¾ng, tnc = 153 C, dÔ tan trong n−íc. Axit xitric lµ s¶n phÈm

-L

Í-

trung gian quan träng cña qu¸ tr×nh trao ®æi çc axit tricacboxylic trong c¬ thÓ.

ÁN

Axit xitric dïng lµm chÊt b¶o qu¶n, chÊt t¹o vÞ trong c«ng nghiÖp thùc phÈm.

TO

Trong nghiÖp thùc phÈm, axit xitric chiÕm hµng ®Çu trong sè çc axit h÷u c¬. Axit

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

xitric cßn ®−îc dïng trong d−îc phÈm vµ çc chÊt tÈy giÆt

119. Viªn kim c−¬ng lín nhÊt ng©n hµ n»m ë ®©u ? Çc nhµ thiªn v¨n Mü võa ph¸t hiÖn ra mét ng«i sao kim c−¬ng cã ®−êng kÝnh

1500 km, çch Tr¸i §Êt kho¶ng 50 n¨m ¸nh s¸ng ®−îc gäi lµ “Lucy” Lucy hay BPM37093 cã lâi ®Æc, nãng cña mét ng«i sao cæ ®J tõng chiÕu s¸ng gièng nh− mÆt trêi. Tuy nhiªn, ng«i sao cæ nµy ®J nguéi, vµ co l¹i. Çc nhµ thiªn v¨n th−êng gäi nã lµ: “Sao lïn tr¾ng”. GÇn ®©y çc nhµ thiªn v¨n ph¸t hiÖn ra r»ng: çc v×





sao kh«ng chØ to¶ s¸ng mµ cßn “ng©n vang” gièng nh− mét chiÕc chu«ng khæng lå. §o nh÷ng rung ®éng nµy, ng−êi ta cã thÓ nghiªn cøu thµnh phÇn bªn trong cña Lucy. c−¬ng lín nhÊt ng©n hµ.

N

Tõ ®ã, çc nhµ khoa häc ®J pháng ®o¸n r»ng, MÆt Trêi cña chóng ta, khi tµn

H Ơ

N

Tõ ®ã, hä ph¸t hiÖn ra r»ng cacbon bªn trong Lucy ®J cøng l¹i t¹o nªn khèi kim

U

Y

lôi trong vßng 5 tØ n¨m n÷a sÏ kÕt tinh t¹o ra viªn kim c−¬ng khæng lå ë trung t©m

TP .Q

Th¸i d−¬ng hÖ.

ẠO

Metcalfe nãi: “MÆt Trêi cña chóng ta sÏ trë thµnh mét viªn kim c−¬ng vÜnh

Đ

h»ng”.

G

120. Ai ph¸t minh ra thÐp kh«ng gØ ?

Ư N

§ã lµ nhµ khoa häc Anh H.Brearley. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt

TR ẦN


H

«ng ®−îc giao nhiÖm vô nghiªn cøu c¶i tiÕn vò khÝ, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò nßng sóng bÞ mµi mßn rÊt nhanh. ¤ng ®J thö pha crrom vµo thÐp, song ch−a võa ý nªn bÌn qu¼ng vµo ®èng s¾t gØ ngoµi phßng thÝ nghiÖm.

00

B

RÊt l©u sau «ng thÊy mÉu thö Êy vÉn s¸ng lãng l¸nh trong khi ®èng thÐp gØ hÕt

10

c¶.

2+

3

N¨m 1913 H.Brearley ®J nhËn ®−îc b»ng ph¸t minh ®éc quyÒn cña n−íc Anh.

ẤP

¤ng ®J s¶n xuÊt thÐp kh«ng gØ trªn qui m« lín vµ trë thµnh “ng−êi cha cña thÐp

C

kh«ng gØ”

Ó

A

121. Ai ®−îc trao gi¶i Nobel ho¸ häc ®Çu tiªn ?

H

§ã lµ nhµ ho¸ häc Hµ Lan Jacobus H.Van’t Hoff (1852 - 1911) «ng ®−îc nhËn

-L

Í-

gi¶i Nobet vµo n¨m 1901. Cho ®Õn n¨m 2005 ®J cã 148 nhµ khoa häc ®−îc gi¶i

ÁN

Nobel ho¸ häc.

TO

122. Ai ®−îc gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2004 ?

G

Hai nhµ khoa häc ng−êi Israel Aaron Ciechanover vµ Avram Hershko vµ mét

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nhµ khoa häc ng−êi Mü Irwin Rose, ®J nhËn gi¶i Nobel ho¸ häc 2004 víi sè tiÒn 1,36 triÖu USD cho c«ng tr×nh cña hä liªn quan tíi çch thøc c¬ thÓ t×m ra nh÷ng protein kh«ng thÝch hîp ®Ó tiªu diÖt vµ tù b¶o vÖ m×nh khái bÖnh tËt. Tõ ®Çu thËp niªn 1980, ba nhµ khoa häc trªn ®J ph¸t hiÖn ra mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh cã tÝnh chu kú quan träng nhÊt cña tÕ bµo: qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ protein, qu¸ tr×nh nµy ®−îc kiÓm tra tíi tõng chi tiÕt, protein nµo kh«ng thÝch hîp sÏ ®−îc “®ãng





dÊu” b»ng mét ph©n tö ®Æc biÖt ®−îc gäi lµ “nô h«n thÇn chÕt”. Nh÷ng protein ®−îc “d¸n nhJn chÕt” nµy sÏ ®−îc ®−a vµo “giá r¸c’ cña tÕ bµo gäi lµ proteasomes, ë ®©y ubiquitin.

N

Khi viÖc tho¸i ho¸ protein nµy diÔn ra kh«ng ®óng, con ng−êi sÏ bÞ ung th−.

H Ơ

N

chóng bÞ ph©n ra tõng m¶nh nhá vµ bÞ huû diÖt. Ph©n tö lµm “nhJn” nµy ®−îc gäi lµ

U

Y

KiÕn thøc vÒ protein ®iÒu tiÕt ubiquitin sÏ gióp ng−êi ta bµo chÕ thuèc chèng mét sè

TP .Q

lo¹i bÖnh.

ẠO

123. Ai ®−îc gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2005 ?

Đ

§ã lµ 3 nhµ ho¸ häc : Robert H.Grurbbs (MÜ)

G

Richard Schorock (MÜ) vµ Yves ChanVin (Ph¸p). Ba «ng ®J ph¸t triÓn ph−¬ng

Ư N

ph¸p ho¸n vÞ trong tæng hîp h÷u c¬. Trong ph©n tö chÊt h÷u c¬, çc nguyªn tö C liªn

TR ẦN


H

kÕt víi nhau vµ liªn kÕt víi çc nguyªn tö cña çc nguyªn tè kh¸c theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. Trong ph¶n øng ho¸n vÞ, çc liªn kÕt ®«i bÞ ph¸ vì hoÆc t¹o thµnh do sù ®æi chç gi÷a çc nhãm nguyªn tö nhê nh÷ng chÊt xóc t¸c ®Æc biÖt. Ph−¬ng ph¸p ho¸n

00

B

vÞ cã nhiÒu −u ®iÓm v−ît tréi so víi çc ph−¬ng ph¸p tæng hîp cò nh− Ýt ph¶n øng

10

h¬n, cÇn Ýt nguyªn liÖu h¬n, t¹o ra Ýt chÊt th¶i h¬n… Gi¶i Nobel ho¸ häc n¨m 2005

2+

3

gåm tÊm sÐc 1,3 triÖu USD (chia ®Òu cho 3 ng−êi) huy ch−¬ng Nobel vµ b»ng chøng

ẤP

nhËn.

C

124. Ngò vÞ lµ nh÷ng vÞ nµo vµ do chÊt g× sinh ra ?

Ó

A

Ngò vÞ gåm: chua, ngät, ®¾ng, cay, mÆn.

H

- VÞ ngät do ®−êng sinh ra, ®−êng lµ nguån nhiÖt l−îng chñ yÕu cho c¬ thÓ con

-L

Í-

ng−êi. VÞ ngät cã t¸c dông båi d−ìng c¬ thÓ, gi¶i ®éc, lµm gi¶m sù c¨ng th¼ng cho c¬

ÁN

b¾p.

TO

- VÞ chua do axit h÷u c¬ sinh ra. VÞ chua cã t¸c dông kÝch thÝch sù thÌm ¨n,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

t¨ng søc m¹nh cho gan, n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thô photpho, can xi. - VÞ ®¾ng chñ yÕu do kiÒm h÷u c¬ trong ®å ¨n sinh ra, cã t¸c dông ®iÒu tiÕt

gan, thËn, lîi tiÓu. - VÞ cay chñ yÕu do kiÒm ít sinh ra. VÞ cay kÝch thÝch sù co bãp d¹ dµy, t¨ng

c−êng sù tiÕt dÞch tiªu ho¸.





- VÞ mÆn chñ yÕu sinh ra tõ muèi ¨n (NaCl). VÞ mÆn cã t¸c dông gi÷ c©n b»ng ¸p lùc thÈm thÊu gi÷a huyÕt dÞch vµ tÕ bµo, ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh trao ®æi muèi, n−íc cña

125. §Ëu t−¬ng ®−îc sö dông nh− thÕ nµo ?

Y

N

Tõ ®Ëu t−¬ng ng−êi ta chÕ biÕn ra nhiÒu mãn ¨n hÊp dÉn nh− t−¬ng, ®Ëu phô,

H Ơ

N

c¬ thÓ.

TP .Q

U

s÷a ®Ëu nµnh…

Nh÷ng h¹t ®Ëu t−¬ng cã hµm l−îng nh÷ng chÊt dinh d−ìng rÊt cao, chóng cung

ẠO

cÊp canxi, s¾t vµ vitamin nhãm B còng nh− chÊt ®¹m nhiÒu h¬n hÇu hÕt çc lo¹i thùc

Đ

phÈm kh¸c.

G

126. Lo¹i rau nµo ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi ?

Ư N

Tõ n¨m 1993, khoai t©y ®J ®¸nh b¹i çc lo¹i rau kh¸c trong ®Üa thøc ¨n cña

TR ẦN


H

nhiÒu n−íc ë ch©u ¢u. Khoai t©y cßn lµ mãn ¨n cung cÊp chÊt cacbohy®rat nh− c¬m vµ b¸nh m×.

B

127. V× sao kh«ng nªn pha s÷a ®Ëu nµnh víi trøng gµ hoÆc ®−êng ®á ?

00

S÷a ®Ëu nµy cã gi¸ trÞ dinh d−ìng rÊt cao, cã tÊt c¶ 8 lo¹i gèc axit amin cÇn

10

thiÕt cho c¬ thÓ, rÊt tèt cho viÖc båi bæ, t¨ng c−êng søc khoÎ. Axit bÐo kh«ng bJo hoµ

2+

3

trong s÷a ®Ëu ngoµi t¸c dông ng¨n kh«ng cho mì ®ãng tÇng trong c¬ thÓ cßn cã t¸c

ẤP

dông lµm ®Ñp da mÆt. Vitamin B1 trong s÷a ®Ëu cã t¸c dông phßng chèng bÖnh phï.

C

Tuy s÷a ®Ëu lµ lo¹i ®å ¨n tèt nh− vËy nh−ng còng cÇn ph¶i biÕt çch dïng.

Ó

A

- Kh«ng ®−îc hoµ s÷a ®Ëu víi trøng gµ v× chÊt abumin trong lßng tr¾ng trøng

H

dÔ kÕt hîp víi chÊt tripxin trong s÷a ®Ëu thµnh nh÷ng chÊt khã hÊp thu víi c¬ thÓ

-L

Í-

ng−êi, lµm mÊt ®i gi¸ trÞ dinh d−ìng.

ÁN

- Kh«ng ®−îc pha s÷a ®Ëu víi ®−êng ®á v× axit h÷u c¬ trong ®−êng ®á cã thÓ

TO

kÕt hîp víi protein trong s÷a ®Ëu, sinh ra nh÷ng chÊt khã hÊp thu víi c¬ thÓ ng−êi.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

Víi ®−êng tr¾ng th× kh«ng cã hiÖn t−îng nµy.

128. Cã ph¶i ¨n cµ rèt cã t¸c dông ch÷a bÖnh ? Cµ rèt kh«ng chØ lµ mét lo¹i rau cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao mµ cßn lµ mét vÞ

thuèc cã nhiÒu c«ng hiÖu. Nh÷ng nh©n viªn v« tuyÕn ®iÖn nªn ¨n nhiÒu cµ rèt, bëi chÊt car«ten trong cµ rèt cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh vitamin A lµm cho m¾t ng−êi s¸ng h¬n, phßng ®−îc çc bÖnh kh« m¾t, qu¸ng gµ.





GÇn ®©y çc nhµ nghiªn cøu l¹i ph¸t hiÖn ra r»ng ¨n nhiÒu cµrèt sÏ cã kh¶ n¨ng phßng chèng bÖnh ung th−. Trong ¨n uèng gõng cã nhiÒu c«ng dông nh−:

Y

N

- Chèng l¹nh cho thøc ¨n cã tÝnh l¹nh nh− bÇu bÝ, çc lo¹i c¶i, çc mãn thuû

H Ơ

N

129. Gõng cã nh÷ng c«ng dông g× ?

TP .Q

U

s¶n (èc, cua, ç), gia cÇm ( ë miÒn Nam, vÞt luéc ph¶i chÊm n−íc m¾m gõng), gia sóc nh− thÞt tr©u, thÞt bß… èc hÊp gõng lµ mãn ®Æc s¶n.

ẠO

- Lµm dËy mïi th¬m ë b¸nh møt, chÌ, r−îu, bia…

Đ

- Chèng nhiÔm vi sinh vËt (d−a, kim chi…)

Ư N

- Ch÷a c¶m l¹nh, rèi lo¹n tiªu ho¸

G

Trong phßng ch÷a bÖnh, gõng cã nhiÒu t¸c dông:

TR ẦN


H

- Trong gõng cã chÊt jamical cã tÝnh diÖt nÊm, mecin cã tÝnh diÖt khuÈn. - Lµm gi¶m mì m¸u, h¹ thuyÕt ¸p, kÝch thÝch tiªu ho¸... Do gõng cã nhiÒu

00

"Chua, cay, mÆn, ngät ®J tõng.

B

c«ng dông nªn cã c©u dao:

10

Gõng cay, muèi mÆn xin ®õng quªn nhau"

2+

3

130. Nh÷ng chÊt dinh d−ìng nµo cã trong s÷a bß ?

ẤP

S÷a gåm cã chñ yÕu lµ n−íc vµ nh÷ng giät chÊt bÐo rÊt nhá ph©n t¸n trong nã.

C

S÷a chua khi ®Ó yªn th× chÊt bÐo sÏ næi lªn mÆt vµ cã thÓ nh×n thÊy ®−îc nh− mét líp

Ó

A

kem.

H

S÷a lµ mét thùc phÈm cã chøa nhiÒu chÊt dinh d−ìng nh−: vitamin vµ kho¸ng

ÁN

~87,5%.

-L

Í-

chÊt ~ 0,7%; chÊt ®¹m ~ 3,3%; chÊt bÐo ~ 3,8%; cacbohy®rat ~ 4,7% vµ n−íc

TO

S÷a kh«ng bÐo lµ s÷a mµ phÇn lín chÊt bÐo ®J bÞ lo¹i ra khái s÷a b»ng m¸y.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

S÷a kh«ng bÐo tèt cho søc khoÎ h¬n v× nã cã Ýt calo vµ Ýt chÊt bÐo h¬n.

131. Kem ®−îc t¸ch ra khái s÷a b»ng çch nµo ? Kem ®−îc lµm b»ng çch g¹n thµnh phÇn kem ra khái s÷a. Ngµy nay kem

th−êng ®−îc lµm b»ng m¸y. Kem ®Æc chøa nhiÒu chÊt bÐo 48% cao h¬n mãn kem tr¸ng miÖng (38%) vµ kem cã Ýt chÊt bÐo (18%).





Thµnh phÇn cña kem gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~ 0,5%; chÊt ®¹m ~1,5%; chÊt bÐo (48%); cacbohy®rat ~2% vµ n−íc ~ 48%.

Y

N

Nã lµm nh÷ng giät chÊt bÐo trong kem dÝnh l¹i víi nhau ®Ó lµm thµnh b¬. S÷a b¬,

H Ơ

Ngµy nay chiÕc m¸y lµm b¬ cæ truyÒn ®J ®−îc thay b»ng mét cç m¸y phøc t¹p.

N

132. B¬ ®−îc lµm nh− thÕ nµo ?

TP .Q

U

mét s¶n phÈm phô ®−îc läc bá. Sau ®ã bá ®−îc c¾t ra vµ gãi vµo giÊy kim lo¹i hoÆc giÊy phñ s¸p ong.

ẠO

Thµnh phÇn cña b¬ gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~1,5%; chÊt ®¹m ~0,5%;

Ư N

G

Đ

chÊt bÐo ~83% vµ n−íc ~15%.

H TR ẦN


133. Lµm phomat nh− thÕ nµo ?

BiÕn s÷a thµnh phomat lµ mét ph−¬ng ph¸p cæ truyÒn ®Ó b¶o qu¶n s÷a. Trong

B

suèt qu¸ tr×nh nµy s÷a ®−îc lµm cho h¬i chua. Mét lo¹i enzim ®Æc biÖt gäi lµ rennet

00

®−îc thªm vµo vµ chÊt nµy kÕt chÊt ®¹m trong s÷a ®Æc l¹i thµnh s÷a ®«ng ®Æc. S¶n

10

phÈm láng, gäi lµ n−íc s÷a, ®−îc lo¹i bá cßn l¹i phomat ®−îc ®ç khu«n ®Ó chÝn tíi.

2+

3

Çc lo¹i phomat ®−îc lµm chÝn vµ thªm h−¬ng vÞ b»ng nhiÒu çch kh¸c nhau.

C

~33% vµ n−íc ~ 38%.

ẤP

Trong phomat cã: vitamin vµ chÊt kho¸ng ~ 3%; chÊt ®¹m ~26% chÊt bÐo

Ó

A

134. Lµm s÷a chua nh− thÕ nµo ?

Í-

H

Mét lo¹i vi khuÈn v« h¹i cã trong s÷a, gäi lµ khuÈn s÷a nã t¹o ra axit lactic

ÁN

-L

 CH 3 − CH 2 − COOH    ë nhiÖt ®é Êm. Vi khuÈn lªn men s÷a, nhê ®ã t¹o OH  

TO

thµnh s÷a chua. Th−êng cho thªm ®−êng vµ tr¸i c©y ®Ó t¨ng h−¬ng vÞ vµ sù bæ d−ìng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

cña s÷a chua. Thµnh phÇn cña s÷a chua gåm: Vitamin va chÊt kho¸ng ~ 2% ; ch©t ®¹m ~

5%; chÊt bÐo ~0,5%; cacbonhy®rat ~12%; n−íc ~ 80,5%.

135. B¸nh m× chøa nh÷ng chÊt dinh d−ìng nµo ? B¸nh m× lµ lo¹i th−c phÈm chñ yÕu trªn thÕ giíi. B¸nh m× ®−îc lµm tõ bét lóa m×, n−íc vµ men. Bét b× nhJo ®−îc ®Æt trong mét n¬i nãng, Èm ®Ó men s¶n sinh chÊt





khÝ lµm b«t m× nhJo dËy lªn. Bét m× nhJo cã thÓ lµm ra c¶ tr¨m lo¹i h×nh d¹ng b¸nh kh¸c nhau.

N

Thµnh phÇn cña b¸nh m× gåm: Vitamin vµ chÊt kho¸ng ~1%; chÊt ®¹m ~9%; chÊt

H Ơ

bÐo ~2%; cacbohy®rat ~ 42%; n−íc ~ 38% vµ chÊt x¬ ~ 8%.

Y

N

136. Trøng chøa nh÷ng chÊt dinh d−ìng nµo ?

TP .Q

U

Chóng ta ¨n nhiÒu lo¹i trøng chim tõ nh÷ng çi trøng nhá bÐ cña chim cót ®Õn çi trøng khæng lå cña ®µ ®iÓu. TÊt c¶ chóng ®Òu giµu chÊt ®¹m, vitamin vµ chÊt

ẠO

kho¸ng, ®Æc biÖt lµ chÊt s¾t. Lßng ®á trøng lµ mét kho dinh d−ìng.

G

nhau vµ kh«ng liªn quan ®Õn chÕ ®é dinh d−ìng cña chim.

Đ

Mµu s¾c, h×nh d¸ng nh÷ng qu¶ trøng cña çc loµi chim kh¸c nhau th× kh¸c

Ư N

Khi trøng ®−îc nÊu lªn, chÊt ®¹m sÏ ®«ng ®Æc l¹i. B»ng çch dïng nh÷ng trªn kh¾p thÕ giíi.

137. Ai ®· ph¸t minh ra m× ¨n liÒn ?

TR ẦN


H

thµnh phÇn hoÆc çch chÕ biÕn kh¸c nhau, trøng ®−îc lµm thµnh rÊt nhiÒu mãn ¨n

00

B

M× ¨n liÒn do mét ng−êi NhËt tªn lµ Antohaiac−ph−c− ph¸t minh vµo n¨m

10

1958. Kh«ng bao l©u sau, m× ¨n liÒn ®J nhanh chãng ®−îc sö dông ë NhËt B¶n vµ

2+

3

®−îc qu¶ng b¸ ra toµn thÕ giíi. Mçi sîi m× ¨n liÒn d¹ng tói dµi kho¶ng 65cm, mçi gãi

ẤP

cã kho¶ng 79 sîi. Nh− vËy tæng chiÒu dµi çc sîi m× trong 1 gãi lµ 51m. HiÖn nay,

C

NhËt B¶n s¶n xuÊt 454.700 v¹n suÊt m× ¨n liÒn d¹ng gãi, cèc, b¸t mçi n¨m.

Ó

A

138. V× sao rau qu¶ th−êng ®−îc ng©m giÊm ?

H

Mét sè thøc ¨n, th−êng lµ rau qu¶ ®−îc ng©m vµo giÊm vµ sau ®ã ®ãng vµo

-L

Í-

mét çi chai kÝn giã. GiÊm lµ dung dÞch axit axetic (CH3COOH) cã nång ®é 5%. Nã

ÁN

ng¨n ®−îc sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn cho nªn thøc ¨n ®−îc b¶o qu¶n.

TO

Hµnh vµ d−a chuét lµ nh÷ng thøc ¨n ®−îc ng©m giÊm th−êng gÆp.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

139. ChÊt bÐo kh«ng calo lµ chÊt g× ?

VÒ mÆt n¨ng l−îng, 1 gam chÊt bét còng nh− mét gam chÊt ®¹m cung cÊp 4

calo, cßn 1 gam chÊt bÐo cung cÊp 9 calo. Th¸ng 1 n¨m 1996, côc qu¶n lÝ thùc phÈm vµ d−îc phÈm Mü (FDA) cho phÐp

dïng lo¹i dÇu nh©n t¹o olestra trong chÕ biÕn thùc phÈm. Trong ph©n tö ®−êng, ng−êi ta t¹o thµnh çc polieste b»ng 6 axit bÐo liªn kÕt víi gèc gluxit. Liªn kÕt nµy rÊt bÒn, kh«ng cã mét chuyÓn ho¸ ho¸ sinh nµo ph¸ vì





®−îc. Khi vµo hª thèng tiªu ho¸ cña c¬ thÓ, ph©n tö tæng hîp nµy tuy cã ®Çy ®ñ tÝnh chÊt vËt lÝ nh− chÊt bÐo th«ng th−êng nh−ng kh«ng tham gia trao ®æi chÊt, kh«ng

TP .Q

U

Y

140. Thùc phÈm nµo dïng cho çc nhµ du hµnh vò trô ?

N

trÞ calo cña chiÕc b¸nh gi¶m mét nöa mµ ¨n vÉn bÐo ngËy nh− r¸n b»ng mì.

H Ơ

Mét sè lo¹i b¸nh tr−íc ®©y ph¶i r¸n b»ng dÇu, mì nay thay b»ng olestra th× gi¸

N

chuyÓn ho¸, t−¬ng t− nh− çc chÊt x¬.

Çc nhµ du hµnh vò trô ph¶i ¨n nh÷ng thøc ¨n sÊy kh« - ®«ng l¹nh. Nh÷ng

ẠO

thùc phÈm sÊy kh« - ®«ng l¹nh rÊt nhÑ nh−ng vÉn gi÷ ®−îc h×nh d¹ng vµ mµu s¾c cña

Đ

chóng. Mïi vÞ cña chóng kh«ng ®−îc th¬m ngon b»ng thøc ¨n t−¬i nh−ng chóng lµ

G

nguån cung cÊp n¨ng l−îng vµ dinh d−ìng dåi dµo.

Ư N

141. CÇn chó ý g× ®Ó tr¸nh ngé ®éc ch× ?

TR ẦN


H

Çc ®å dïng b»ng gèm cã hµm l−îng ch× cao khi gÆp chÊt cã tÝnh axit trong s÷a bß, cµ phª, bia, n−íc ®−êng, n−íc hoa qu¶, n−íc rau th× líp ch× ë phÇn mµu sÏ dÇn dÇn bÞ ¨n mßn vµ hoµ tan vµo ®å ¨n. Qua ¨n uèng, ch× sÏ x©m nhËp vµo c¬ thÓ,

00

B

khi nã ®J tÝch tô ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ g©y ra nh÷ng chøng bÖnh do ngé ®éc

10

ch× nh−: h«n mª, ®au ®Çu, suy nh−îc c¬ thÓ, ló lÉn ®au khíp.

2+

3

§Ó tr¸nh bÞ ngé ®éc ch×, ta kh«ng nªn dïng çc ®å ®ùng thøc ¨n b»ng sø cã

ẤP

mµu vµng, mµu lam vµ mµu hång. ChØ nªn dïng lo¹i sø kh«ng mµu hay çc ®å gèm

C

mµ mÆt ngoµi tr¬n nh½n; v× çc ®å ®ã chøa rÊt Ýt ch×, hÇu nh− kh«ng ®¸ng kÓ.

Ó

A

§Ó cÈn thËn, khi mua ®å ®ùng thøc ¨n b»ng gèm vÒ nªn ng©m vµo giÊm ¨n

H

trong mét thêi gian dµi ®Ó khö ch×.

-L

Í-

142. CÇn chó ý g× khi dïng ®å nh«m ?

ÁN

§å nh«m hÇu nh− ®J ®−îc phæ biÕn trong mäi gia ®×nh ë mäi quèc gia trªn thÕ

TO

giíi. Ng−êi ta −a ®å nh«m v× nã s¹ch sÏ, nhÑ, ®Ñp m¾t, tiÖn lîi mµ l¹i rÎ tiÒn.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

Nh«m cã h¹i cho c¬ thÓ, nhÊt lµ ®èi víi ng−êi giµ. BÖnh ló lÉn vµ çc bÖnh nJo kh¸c ë ng−êi giµ, ngoµi nguyªn nh©n do c¬ thÓ bÞ

lJo ho¸ cßn cã thÓ do sù “®Çu ®éc v« t×nh” cña çc ®å nÊu ¨n, ®å ®ùng b»ng nh«m. TÕ bµo thÇn kinh trong nJo cña ng−êi giµ bÞ m¾c bÖnh nJo cã chøa rÊt nhiÒu ion nh«m (Al3+) nÕu cø dïng ®å nh«m trong thêi gian dµi sÏ lµm t¨ng c¬ héi ®Ó ion nh«m x©m nhËp vµo c¬ thÓ, lµm nguy h¹i tíi toµn bé hÖ thèng thÇn kinh nJo.





V× thÕ kh«ng nªn dïng ®å nh«m ®Ó ®ùng thøc ¨n, kh«ng nªn ¨n mãn ¨n ®ùng trong ®å nh«m ®Ó qua ®ªm, kh«ng nªn dïng ®å nh«m ®Ó ®ùng rau trén cã trén trøng

143. CÇn chó ý g× khi ¨n rau c¶i tr¾ng ?

Y

N

C¶i tr¾ng lµ lo¹i rau rÊt giµu vitamin vµ chÊt dinh d−ìng nh−ng nã còng ®ång

H Ơ

N

gµ vµ giÊm.

TP .Q

U

thêi chøa mét l−îng kh¸ lín muèi cña axit nitric (HNO3). NÕu sau khi ®J nÊu chÝn råi ®Ó trong thêi gian qu¸ dµi do t¸c dông cña vi khuÈn, muèi cña axit nitric sÏ biÕn

ẠO

thµnh muèi cña axit nitr¬ (HNO2) lµ chÊt dÔ g©y ra ung th−. V× thÕ kh«ng nªn ¨n rau giÊm ¨n ®Ó t¨ng t¸c dông dù phßng.

Ư N

144. Lµm thÕ nµo ®Ó tr¸nh bÞ dÞ øng khi ¨n døa ?

G

Đ

c¶i tr¾ng ®J nÊu chÝn ®Ó qua ®ªm. Sau khi ®J nÊu chÝn nªn cho thªm vµo rau mét Ýt

TR ẦN


H

Døa võa cã vÞ chua, võa cã vÞ ngät, cã mïi th¬m hÊp dÉn vµ l−îng dinh d−ìng cao.

Trong døa cã mét chÊt anbuminoit cã t¸c dông lµm t¨ng c−êng sù ph©n gi¶i

00

B

protein v× thÕ sau khi ¨n nhiÒu thÞt ç cã l−îng protein qu¸ cao, khã tiªu th× nªn ¨n

10

mét Ýt døa ®Ó kÝch thÝch tiªu ho¸.

2+

3

Chøng dÞ øng døa lµ do chÊt anbuminoit trong døa g©y ra. ChÊt nµy lµm t¨ng

ẤP

tÝnh xuyªn thÈm cho niªm m¹c cña d¹ dµy, dÉn ®Õn hiÖn t−îng protein trong ®−êng

C

ruét thÊm vµo m¸u do ®ã g©y ra chøng dÞ øng.

Ó

A

TriÖu chøng cña dÞ øng døa nh− n«n möa, ®au bông, da bÞ ph¸t ngøa l−ìi

H

miÖng bÞ tª, ra må h«i, hÝt thë khã kh¨n...

-L

Í-

§Ó tr¸nh dÞ øng døa, sau khi ®J gät vá c¾t døa thµnh miÕng nhá, th¶ vµo n−íc

ÁN

muèi nh¹t ng©m mét lóc hoÆc cho vµo n−íc sau ®ã lµm t¨ng nhiÖt ®é ®Ó tÈy chÊt

TO

anbuminoit trong døa.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

145 - GiÊy ®−îc ph¸t minh tõ khi nµo ? ¤ng Th¸i Lu©n thêi §«ng H¸n, Trung Quèc ®J ph¸t minh ra giÊy çch ®©y

h¬n 1900 n¨m. Tõ ®ã nghÒ lµm giÊy l−u truyÒn ra çc n¬i trªn thÕ giíi. Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt giÊy tõ gç nh− hiÖn nay chØ tõ sau n¨m 1873 míi cã.

146. Bót ch× cã tõ khi nµo ?





Çch ®©y h¬n 430 n¨m, ë Pollod n−íc Anh ph¸t hiÖn má ch× ®en. Lóc bÊy giê ng−êi ta c¾t nh÷ng thái ch× ®en thµnh que dµi, kÑp gi÷a 2 miÕng gç, lÊy d©y buéc l¹i

N

ph−¬ng ph¸p trén than ch× víi ®Êt sÐt råi ®em nung cøng thµnh ruét bót ch×.

H Ơ

Kho¶ng 250 n¨m tr−íc, tøc lµ n¨m 1975, Congtai ng−êi Ph¸p ph¸t minh ra

N

®Ó viÕt. §ã lµ c©y bót ch× ®Çu tiªn.

U

Y

Cho ®Õn nay, toµn thÕ giíi vÉn dïng ph−¬ng ph¸p cña CongTai ®Ó lµm ruét bót

TP .Q

ch×.

ẠO

• Çch lµm bót ch× mµu thÕ nµo ?

Đ

Nguyªn liÖu lµm ruét bót ch× mµu kh«ng ph¶i lµ ®Êt sÐt vµ than ch× mµ lµ bét

G

mµu vµ bét ho¹t th¹ch... vµ còng kh«ng ph¶i nung löa nªn ruét bót t−¬ng ®èi mÒm.

Ư N

Sau khi lµm xong ruét bót, çc b−íc kh¸c gièng nh− lµm bót ch× th−êng.

H TR ẦN


147. Diªm cã tõ khi nµo ?

Ra ®êi n¨m 1831, diªm ®−îc kÕ thõa kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng

B

nghiÖp ho¸ chÊt. Nh÷ng que diªm ®Çu tiªn ®−îc nhóng vµo hçn hîp chøa photpho.

00

Lo¹i diªm nµy rÊt dÔ b¾t ch¸y vµ kh¸ nguy hiÓm.

10

Hai m−¬i n¨m sau, anh em Lundstrom ng−êi Thuþ §iÓn lµm ra lo¹i diªm míi,

2+

3

®Çu tiªn ®−îc nhóng vµo mét thø hå cã chøa l−u huúnh. Diªm b¾t ch¸y khi ®−îc xiÕt

ẤP

vµo bÒ mÆt phèt pho ®á: Lo¹i diªm nµy cã ®é an toµn cao nªn gäi lµ diªm an toµn.

C

148. ChÊt g©y mª ®−îc sö dông tõ khi nµo ?

Ó

A

N¨m 1846, nha sÜ ng−êi Mü tªn lµ William Morton lµ ng−êi ®Çu tiªn dïng ete

H

®Ó g©y mª. N¨m sau clorofom ®−îc dïng trong mét ca ®ì ®Î. H¬i cña çc chÊt g©y

-L

Í-

mª Êy ®−îc hÝt vµo qua mÆt n¹ lµm bÖnh nh©n ngñ thiÕp ®i vµ mÊt hÕt c¶m gi¸c.

ÁN

149. Thuû tinh cã tõ khi nµo ?

TO

Vµo kho¶ng 3000 n¨m tr−íc c«ng nguyªn t¹i Syri hoÆc ë nh÷ng n−íc l¸ng

G

giÒng lÇn ®Çu tiªn thñy tinh ®J ®−îc chÕ t¹o. Cã lÏ nã ®−îc ph¸t hiÖn do t×nh cê khi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nung çt trén lÉn víi muèi quÆng cña ®Êt. Tr−íc khi s¶n xuÊt thñy tinh, ng−êi ta ®J sö dông thuû tinh tù nhiªn mµu ®en

®−îc t×m thÊy gÇn nói löa. Nh÷ng dông cô ®Çu tiªn b»ng thuû tinh ®−îc lµm ra b»ng çch gia c« nh÷ng khèi thuû tinh hoÆc nung nãng ch¶y råi ®æ khu«n.





ViÖc thæi thuû tinh ®−îc ph¸t minh ra kho¶ng 100 n¨m tr−íc c«ng nguyªn còng t¹i Syri.

Y

N

than gç vµ l−u huúnh. Hä ®J sö dông chóng tõ kho¶ng n¨m 650 cña c«ng nguyªn

H Ơ

Ng−êi Trung Quèc ph¸t hiÖn ra çch s¶n xuÊt thuèc sóng khi trén muèi ¨n víi

N

150. Thuèc sóng b¾t ®Çu ®−îc sö dông tõ khi nµo ?

TP .Q

U

dïng cho ph¸o hoa vµ ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng vô næ.

T¹i Trung Quèc, thuèc sóng ®−îc nhåi trong èng tre ®Ó lµm ra bom vµ tªn löa

ẠO

(ho¶ tiÔn). Ng−êi ta cho thªm vµo ®ã nh÷ng viªn ®¸ vµ nh÷ng m¶nh sµnh. ý t−ëng sö

Đ

dông lo¹i thuèc næ nµy ®Ó lµm nh÷ng qu¶ ®¹n ®¹i b¸c ®J xuÊt hiÖn trong ãc ng−êi

Ư N

G

Trung Quèc tõ håi ®ã.

151. DÇu má lµ g× ?

TR ẦN


H

DÇu má lµ lo¹i vËt chÊt cã thÓ ®èt ch¸y, con ng−êi th−êng dïng dÇu má lµm nhiªn liÖu cho çc ®éng c¬ cña çc ph−¬ng tiÖn giao th«ng. DÇu má còng lµ nguyªn

B

liÖu ®Ó s¶n xuÊt chÊt dÎo. DÇu má lµ lo¹i tµi nguyªn quan träng nhÊt trªn thÕ giíi

00

hiÖn nay.

10

Theo sè liÖu thèng kª, tæng tr÷ l−îng dÇu má cña toµn thÕ giíi lµ 121,5 tû tÊn,

2+

3

víi tèc ®é khai th¸c 2,9 tØ tÊn mét n¨m nh− hiÖn nay, tr÷ l−îng dÇu má chØ cßn ®ñ

ẤP

khai th¸c trong h¬n 40 n¨m n÷a.

C

152. Nguån gèc cña dÇu má thÕ nµo ?

Ó

A

DÇu má, khÝ ®èt tù nhiªn vµ than ®¸ ®Òu lµ di thÓ çc sinh vËt tõ thêi cæ ®¹i,

Í-

H

biÕn ®æi qua hµng triÖu n¨m mµ t¹o thµnh, do ®ã chóng cßn ®−îc gäi lµ nhiªn liÖu

-L

ho¸ th¹ch. Tr÷ l−îng dÇu má vµ than ®¸ trong lßng ®Êt ®Òu lµ cã h¹n, trong t−¬ng lai

ÁN

nhÊt ®Þnh sÏ bÞ khai th¸c hÕt. do ®ã chóng ta ph¶i biÕt quÝ träng nguån tµi nguyªn quÝ

TO

gi¸ nµy, kh«ng ®−îc lJng phÝ.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

153. DÇu má cã thµnh phÇn nh− thÕ nµo ? Çc thµnh phÇn nguyªn tè chñ yÕu trong dÇu th« lµ cacbon 83 -> 87%; hidr«

11-> 14%; l−u huúnh 0,1 - 4,5%; oxi vµ nit¬ 0,54 - 3,6%. Hîp chÊt chñ yÕu lµ hi®r«cacbon vµ tØ lÖ çc nguyªn tè nãi trªn cã thÓ thay ®æi theo khu vùc.

154. DÇu má ®−îc khai th¸c tõ khi nµo ?





Ngµy 27 - 8 - 1859, gÇn Titusvile ë Pensylvanie, «ng William Drake ®J khoan thµnh c«ng ®Õn ®é s©u 21 mÐt trong lßng ®Êt. Mét chÊt mµu ®en vµ nhên liÒn phun

155. KhÝ dÇu má ®−îc sö dông ®Çu tiªn tõ khi nµo ?

Y

N

LÇn ®Çu tiªn con ng−êi sö dông khi dÇu má t¹i Anh vµo n¨m 1727. N¨m 1760,

H Ơ

N

lªn trªn mÆt ®Êt. §ã lµ dÇu má.

TP .Q

U

Geore Dixon lµ ng−êi ®Çu tiªn th¾p s¸ng b»ng khÝ. ¸nh s¸ng do khÝ ®èt cung cÊp s¸ng h¬n ®Ìn dÇu.

ẠO

156. DÇu má ®−îc chÕ biÕn nh− thÕ nµo ?

Đ

DÇu th« ®−îc ®−a vµo th¸p ch−ng cÊt cña nhµ m¸y läc dÇu ®Ó ph©n t¸ch, cã thÓ

Ư N

G

ph©n chia çc s¶n phÈm dÇu theo thø tù trong l−îng tõ nhÑ tíi nÆng nh− sau: DÇu dÔ bay h¬i, x¨ng, dÇu ho¶, dÇu ma dót vµ dÇu nÆng.

TR ẦN


H

DÇu th« khi ®−a vµo nhµ m¸y läc dÇu sÏ ®−îc ®un nãng biÕn thµnh h¬i, sau ®ã dÇn dÇn lµm nguéi, ë mçi nhiÖt ®é kh¸c nhau sÏ thu ®−îc s¶n phÈm ho¸ láng kh¸c

B

nhau, ®ång thêi ph©n t¸ch riªng ra tõng s¶n phÈm.

00

157. ChÊt næ ho¹t ®éng nh− thÕ nµo ?

10

Khi mét chÊt næ ho¹t ®éng, chØ trong kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n çc chÊt ho¸

2+

3

häc mµ nã chøa bªn trong s¶n sinh ra mét l−îng lín khÝ vµ nhiÖt. Çc chÊt khÝ nãng

ẤP

nµy ®ét ngét t¨ng thÓ tÝch vµ t¹o ra sù næ. D−íi sù giJn në ®ã, sãng xung kÝch ®J

C

®−îc t¹o ra vµ truyÒn vµo kh«ng khÝ.

Ó

A

158. ThÕ nµo lµ bom nguyªn tö (bom A)?

Í-

H

Bom nguyªn tö cã søc næ m¹nh h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi bom dïng chÊt næ lµ

-L

çc chÊt ho¸ häc. Bªn trong bom A cã mét l−îng urani hoÆc plutoni, ®ã lµ nh÷ng chÊt

ÁN

phãng x¹.

TO

§Ó t¹o næ, ng−êi ta b¾n hai nöa h×nh cÇu cã chøa çc chÊt nµy ë trong tr¸i bom

G

vµo nhau. Khi ®ã cã mét ph¶n øng d©y chuyÒn sÏ x¶y ra. H¹t nh©n cña çc nguyªn tö

BỒ

ID Ư

Ỡ N

urani hoÆc plutoni bÞ vì ra d−íi sù b¾n ph¸ cña çc h¹t n¬tron. Mçi h¹t nh©n bÞ ph¸ vì l¹i gi¶i phãng çc n¬tron vµ çc n¬tr¬n nµy khuyÕch ®¹i thªm sù b¾n ph¸... TÊt c¶ nh÷ng qu¸ tr×nh trªn chØ diÔn ra trong mét phÇn gi©y vµ sù ph©n rJ cña h¹t nh©n ®J gi¶i phãng ra mét n¨ng l−îng khæng lå. N¨ng l−îng nµy t¹o thµnh søc Ðp cña vô næ, nhiÖt l−îng vµ tia phãng x¹ nguy hiÓm.

159. ThÕ nµo lµ bom hi®r« (bom khinh khÝ ) ?





N¨ng l−îng cña bom hi®ro (bom H) kh«ng ph¶i sinh ra tõ sù ph©n rJ h¹t nh©n cña çc nguyªn tö nÆng nh− bom nguyªn tö (bom A) mµ lµ tõ sù tæng hîp h¹t nh©n

Y

N

h¹ch:

H Ơ

Sù gi¶i phãng n¨ng l−îng khæng lå cña bom H ®−îc sinh ra tõ ph¶n øng nhiÖt

N

cña çc nguyªn tö nhÑ: Hi®ro.

TP .Q

(§¬teri)

U

212 H ––––> 24 He (Heli)

ẠO

Sù tæng hîp h¹t nh©n nµy diÔn ra víi sù mÊt ®i cña vËt chÊt, nã chuyÓn ho¸

Đ

thµnh n¨ng l−îng trong mét phÇn nhá cña gi©y. Do vËy mµ sinh ra sù næ. qu¶ bom A nhá t¹o ra ®Ó ch©m måi cho qu¶ bom H.

Ư N

G

§Ó cho ph¶n øng tæng hîp h¹t nh©n x¶y ra, cÇn ph¶i cã nhiÖt ®é rÊt cao do mét

TR ẦN


H

160. Lß ph¶n øng h¹t nh©n ho¹t ®éng nh− thÕ nµo ?

Trong lß ph¶n øng, h¹t nh©n cña çc nguyªn tö urani bÞ ph¸ vì d−íi sù b¾n

B

ph¸ cña çc n¬tron vµ gi¶i phãng rÊt nhiÒu nhiÖt l−îng. Khi bÞ ph¸ vì chóng gi¶i

00

phãng çc n¬tron kh¸c vµ ®Õn l−ît m×nh çc n¬tron nµy trë thµnh çc h¹t b¾n ph¸..

10

ph¶n øng d©y chuyÒn nµy ®−îc kiÓm so¸t bëi çc thanh than ch× (grafit) nhóng trong

2+

3

lß ph¶n øng vµ hÊp thô mét phÇn çc n¬tron nµy.

ẤP

ChÊt dÉn l−u ®−îc sö dông th−êng lµ n−íc hoÆc khÝ CO2. Nã dïng ®Ó lµm bay

C

h¬i l−îng n−íc trong mét thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt. Sau khi ®J lµm quay tuèc bin cña

Ó

A

m¸y ph¸t ®iÖn, h¬i n−íc nµy ng−ng tô ®Ó trë thµnh n−íc råi l¹i ®i vÒ phÝa thiÕt bÞ trao

Í-

H

®æi nhiÖt hoÆc lß ph¶n øng.

-L

161. Oxi cã vai trß nh− thÕ nµo ®èi víi sù h« hÊp ?

ÁN

Kh«ng khÝ lµ hçn hîp gåm 72,9% nit¬; 20,94% oxi vµ mét l−îng nhá kho¶ng

G

TO

0,16% gåm çc khÝ cacbonic, agon, xenon, heli... Khi h« hÊp, ta hÝt kh«ng khÝ vµo vµ thë ra khÝ CO2, N2, vµ mét l−îng nhá O2

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ch−a sö dông hÕt, ngoµi ra cßn cã thªm mét l−îng nhá çc chÊt lµ s¶n phÈm cña nh÷ng ph¶n øng sinh hãa phøc t¹p diÔn ra trong c¬ thÓ nh− çc lo¹i hi®rocacbon,

r−îu, amoniac, axit fomic, axit axetic, an®ehitfomic vµ thËm chÝ c¶ xeton n÷a. C¬ thÓ cÇn ®−îc bæ sung oxi th−êng xuyªn. D−íi ¸p suÊt th−êng, nÕu hµm l−îng oxi thÊp d−íi 16% lµ b¾t ®Çu hiÖn t−îng thiÕu oxi, g©y ra bÊt tØnh ®ét ngét. Tuy vËy, chóng ta kh«ng thÓ thë b»ng oxit tinh khiÕt mµ ph¶i thë b»ng oxi ®−îc pha loJng





b»ng khÝ nit¬. NÕu thë b»ng khÝ oxi tinh khiÕt th× ngay c¶ ng−êi khoÎ m¹nh còng chØ

H Ơ

N

sau 2 - 3 ngµy ®ªm lµ b¾t ®Çu bÞ phï phæi.

Y

N

162. CO2 láng vµ r¾n cã nh÷ng c«ng dông g×?

TP .Q

U

Anhy®rit cacbonic (th−êng gäi lµ khÝ cacbonic) ë ®iÒu kiÖn th−êng lµ khÝ 44 = 1,51 ). Ng−êi ta 29

ẠO

kh«ng mµu, nÆng h¬n kh«ng khÝ (tØ khèi so víi kh«ng khÝ lµ

Đ

th−êng nÐn khÝ cacbonic ®Ó nã hoµ tan nhiÒu trong çc n−íc gi¶i kh¸t, nh− bia, coca

G

cola t¹o ra lo¹i n−íc cã ga.

Ư N

KhÝ cacbonic ë ®iÒu kiÖn 400C vµ nÐn d−íi ¸p suÊt 197,4 atmotphe th× chuyÓn

H TR ẦN


thµnh d¹ng láng.

Cacbonic láng lµ mét lo¹i dung m«i siªu ®¼ng v× dung m«i nµy kh«ng ®éc so víi çc lo¹i dung m«i h÷u c¬ kh¸c, gi¸ rÎ vµ kh«ng sî ch¸y, næ.

00

B

Dung m«i cacbonic ®−îc dïng réng rJi trong c«ng nghiÖp thùc phÈm nh− t¸ch

10

cafein trong cafe hoÆc chiÕt hubl«n trong hoa hubl«n dïng trong c«ng nghiÖp s¶n

2+

3

xuÊt bia. Ng−êi ta còng dïng CO2 láng ®Ó chiÕt chÊt bÐo trong çc h¹t cã dÇu.

ẤP

Çc chÊt ®−îc chiÕt trong çc thiÕt bÞ chÞu ¸p, sau ®ã ®−a ra ngoµi, ë ¸p suÊt

C

th−êng th× dung m«i bay h¬i hÕt chÊt cßn l¹i lµ cafein, cao hublon, dÇu bÐo v.v...

Ó

A

ë Mü ng−êi ta ®J thö dïng CO2 láng ®Ó khö çc chÊt h÷u c¬ lµm « nhiÔm ®Êt.

-L

láng chiÕt ra.

Í-

H

Ngay thuèc trõ s©u DDT kh«ng bÞ ph©n huû khi l−u trong ®Êt còng ®−îc cacbonic

ÁN

Ngµy nay, cacbonic láng ®−îc dïng nhiÒu trong ngµnh c«ng nghiÖp s¬n. §Çu

TO

tiªn nã ®−îc lµm dung m«i ®Ó lµm s¹ch bÒ mÆt vËt liÖu cÇn s¬n, chñ yÕu lµ tÈy s¹ch

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

çc chÊt bÐo. Cacbonic láng ®−îc dïng lµm dung m«i s¬n nhê mét thiÕt bÞ chuyªn dïng cã

kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh s¬n. S¬n t−¬ng øng víi lo¹i dung m«i ®Æc biÖt nµy lµ s¬n bét hoÆc s¬n n−íc. C«ng nghiÖp ®iÖn tö coi cacbonic láng lµ dung m«i cùc tèt ®Ó lµm s¹ch çc vi m¹ch, mèi nèi, d©y dÉn. Çc dông cô quang häc, çc thiÕt bÞ c¬ khÝ chÝnh x¸c, phøc t¹p còng ®−îc tÈy s¹ch b»ng dung m«i cacbonic láng.





Trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt d©y çp quang cã c«ng ®o¹n kiÓm tra b»ng m¸y quÐt . Khi d©y çp quang qua m¸y nµy th× ph¶i cã mét lo¹i dÇu nhÑ b«i tr¬n. ChØ cã

N

dung m«i h÷u c¬ ®Ó tÈy bÈn. Cacbonic láng còng ®ang ®−îc kh¶o nghiÖm trong lÜnh

H Ơ

Trong ®êi sèng hµng ngµy, viÖc giÆt lµ, tÈy hÊp "kh«" giÆt "kh«" th−êng dïng

N

dïng cacbonic láng lµm dung m«i míi lµm sîi çp quang ®¹t çc chØ tiªu kü thuËt.

U

Y

vùc nµy.

TP .Q

Anhy®rit cacbonic d¹ng r¾n cßn gäi lµ "b¨ng kh«" hay "n−íc ®¸ kh«" hoÆc

ẠO

"tuyÕt cacbonic", khi bay h¬i chuyÓn sang d¹ng khÝ cã thÓ lµm nhiÖt ®é h¹ xuèng tíi

Đ

- 78,50C.

G

Çc lo¹i xe l¹nh cã m¸y l¹nh lµm viÖc trong suèt chÆng ®−êng tiªu hao nhiÒu

Ư N

nhiªn liÖu cho m¸y l¹nh, ®ång thêi dung tÝch chuyªn chë vµ t¶i träng cña xe còng


H

gi¶m v× ph¶i dµnh chç cho m¸y l¹nh còng nh− t¶i träng cña nã. Ngµy nay ng−êi ta

TR ẦN

chÕ t¹o mét lo¹i xe ®«ng l¹nh mµ nguån l¹nh ®−îc cung cÊp bëi CO2 r¾n. Lo¹i xe míi nµy cã trang bÞ m¸y tÝnh ®Ó ®iÒu tiÕt sù bay h¬i cña CO2 r¾n. Xe ®¶m b¶o gi÷

00

B

l¹nh trong suèt 24 giê vËn chuyÓn víi nhiÖt ®é tõ 2 - 60C, cã lo¹i cßn cã thÓ gi÷ l¹nh

10

®Õn - 180C. §Æc biÖt xe cßn vËn chuyÓn çc s¶n phÈm cã chÕ ®é gi÷ l¹nh kh¸c nhau

2+

3

trªn cïng mét chuyÕn.

ẤP

163. Th¶m ho¹ nhiÔm ®éc thuû ng©n x¶y ra ë ®©u?

C

N¨m 1932, sau khi nhµ m¸y ho¸ chÊt Chisso, NhËt B¶n ®i vµo ho¹t ®éng th× hä

Ó

A

®J dïng lu«n vÞnh Minamata lµm n¬i chøa chÊt th¶i cã chøa thuû ng©n h÷u c¬ cña

H

nhµ m¸y. Sau nhiÒu n¨m tÝch tô, m«i tr−êng biÓn ®J bÞ « nhiÔm nghiªm träng vµ ®©y

-L

Í-

lµ vô « nhiÔm m«i tr−êng c«ng nghiÖp lín nhÊt ë NhËt B¶n trong thÕ kû XX. HËu qu¶

ÁN

lµ lµm cho hµng ngh×n ng−êi nhiÔm ®éc thuû ng©n vµ hµng tr¨m ng−êi kh¸c ®Õn nay

TO

vÉn cßn ¶nh h−ëng tíi søc khoÎ. Nh÷ng ng−êi d©n ë ®©y, tr−íc ®ã ¨n ç ®¸nh b¸t trong vÞnh ®J ph¸t bÖnh. TriÖu

Ỡ N

G

chøng ban ®Çu th−êng gÆp lµ thÞ lùc gi¶m, nãi khã kh¨n, cã çc c¬n co th¾t, nh÷ng

BỒ

ID Ư

ng−êi nÆng h¬n th× bÞ co giËt, bøt røt, ph¸t ®iªn vµ cuèi cïng lµ tö vong. Theo con sè thèng kª, trªn 900 ng−êi ®J bÞ chÕt vµ ®Õn th¸ng 4/1997 cã trªn 17.000 ng−êi ®−îc xÕp vµo diÖn nhµ n−íc ph¶i cÊp giÊy chøng nhËn "n¹n nh©n Minamata" vµ trªn 12.000 ng−êi kh¸c ®−îc ghi nhËn nhiÔm ®éc thuû ng©n.





Trong nhiÒu n¨m, nh÷ng n¹n nh©n bÞ nhiÔm ®éc thuû ng©n ®J ®Êu tranh ®ßi båi th−êng thiÖt h¹i. N¨m 1973 lÇn ®Çu tiªn nhµ m¸y Chisso ph¶i båi th−êng mét sè

N

n¹n nh©n vµ ch−a ®−îc båi th−êng.

H Ơ

th−êng tiÕp 25,8 triÖu yªn cho 10.353 n¹n nh©n tr−íc ®©y ch−a ®−îc c«ng nhËn lµ

N

tiÒn lµ 18 triÖu yªn. N¨m 1996 chÝnh phñ NhËt ®J chØ thÞ cho c«ng ty Chisso ph¶i båi

U

Y

Sau h¬n 26 n¨m duy tr× lÖnh cÊm, ®Çu n¨m 1998 chÝnh quyÒn thµnh phè chisso

TP .Q

míi bJi bá lÖnh cÊm vµ cho phÐp ho¹t ®éng trë l¹i çc dÞch vô ®¸nh b¾t ç t¹i vïng

ẠO

vÞnh Minamata, do t×nh tr¹ng « nhiÔm thuû ng©n t¹i khu vùc nµy ®J ®−îc kh¾c phôc.

Đ

164. Khãi thuèc l¸ ®éc h¹i nh− thÕ nµo?

G

Trong khãi thuèc l¸ cã ®Õn 300 chÊt. HÇu nh− tÊt c¶ çc chÊt h÷u c¬ ®Òu cã

Ư N

mÆt trong khãi thuèc l¸: hy®rocacbon no vµ kh«ng no, vßng th¬m vµ vßng th−êng,

TR ẦN


H

stearin, r−îu, ete, axit, phenol, ancaloit (nicotin vµ dÉn xuÊt), çc hîp chÊt v« c¬ cña asen, ®ång, s¾t, thiÕc, mangan, amoniac, oxit cacbon, oxit nit¬, axit xianhy®ric... Nh÷ng ng−êi kh«ng hót thuèc mµ hÝt ph¶i khãi thuèc th−êng bÞ ®au ®Çu, viªm

00

B

mòi vµ cã nguy c¬ bÞ ung th− phæi tõ 30 - 40%. Cßn ng−êi hót thuèc so víi ng−êi

10

kh«ng hót thuèc th× nguy c¬ ung th− phæi lµ tõ 1000 - 2000 lÇn nhiÒu h¬n.

2+

3

ë Ph¸p, hµng n¨m cã tíi 60.000 ng−êi chÕt v× çc bÖnh cã liªn quan ®Õn viÖc

ẤP

hót thuèc l¸ vµ hÝt ph¶i khãi thuèc l¸. ë Mü, hµng n¨m cã tíi 12.000 ng−êi chÕt v×

C

ung th− phæi do hÝt ph¶i khãi thuèc bëi sèng chung víi ng−êi nghiÖn thuèc l¸.

Ó

A

N¹n nh©n ®Çu tiªn lµ trÎ em. Ng−êi mÑ hót thuèc sinh ra nh÷ng ®øa con nhÑ

Í-

H

c©n h¬n nh÷ng ®øa con cña ng−êi kh«ng hót thuèc tíi 200g. Nh÷ng bÐ nhÑ c©n nµy

-L

cã nguy c¬ bÞ ung th−, chËm ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ vµ th−êng cã t¹ng ng−êi thÊp bÐ.

ÁN

Nh÷ng ®øa trÎ sinh ra tõ çc bµ mÑ hót thuèc cã nguy c¬ bÞ çc bÖnh hen, eczªma,

TO

mµy ®ay t¨ng gÊp 4 lÇn. Çc bµ mÑ hót thuèc hay bÞ sÈy thai.

G

NhiÒu viÖc ®iÒu tra cho thÊy 42% trÎ cã bè (hoÆc mÑ) hót thuèc vµ 51% trÎ cã

BỒ

ID Ư

Ỡ N

c¶ bè lÉn mÑ ®Òu hót thuèc bÞ ®au ami®an hoÆc sïi vßm häng trong khi tû lÖ Êy ë çc trÎ mµ bè mÑ kh«ng hót thuèc chØ lµ 28%. RÊt nguy hiÓm cho trÎ ë ®é 3 - 4 tuæi th−êng xuyªn chÞu ¶nh h−ëng cña khãi thuèc v× lóc Êy phæi cña trÎ ®ang ë thêi kú ph¸t triÓn m¹nh nªn dÔ bÞ hen suyÔn, s−ng phæi.





NhËn thøc ®−îc sù nguy hiÓm khi hÝt ph¶i khãi thuèc l¸, nhiÒu n−íc ®J cÊm hót thuèc ë nh÷ng n¬i c«ng céng nh− bÕn tµu, bÕn xe, trªn tµu, xe vµ ë nh÷ng n¬i lµm

165. Nh÷ng nguyªn tè vi l−îng nµo cÇn cho c¬ thÓ?

Y

N

C¬ thÓ con ng−êi cã chøa tíi 18 nguyªn tè ho¸ häc. Cã 4 nguyªn tè ®a l−îng lµ

H Ơ

N

viÖc, héi häp...

TP .Q

U

cacbon, oxi, hi®ro, nit¬. Chóng t¹o thµnh n−íc, protein, x−¬ng, c¬ vµ chiÕm tíi 96%

träng l−îng c¬ thÓ. Sè cßn l¹i chØ chiÕm 4% nªn gäi lµ çc nguyªn tè vi l−îng

ẠO

(NTVL).

Đ

Çc NTVL hç trî çc ph¶n øng ho¸ häc trong tÕ bµo, gióp c¬ thÓ sö dông chÊt

Ư N

NTVL cßn t−¬ng t¸c víi çc chÊt kh¸c nhau nh− çc vitamin.

G

®¹m, mì vµ ®−êng, gióp lµm v÷ng ch¾c x−¬ng vµ ®iÒu khiÓn c¬, thÇn kinh. Çc

TR ẦN


H

Çc NTVL, tuy chØ cÇn mét l−îng rÊt nhá song l¹i rÊt quan träng v× khi thiÕu chóng, chóng ta sÏ m¾c nh÷ng c¨n bÖnh nguy hiÓm. TÊt nhiªn çc NTVL n»m trong thµnh phÇn cña çc hîp chÊt vµ c¬ thÓ ®−îc cung cÊp bëi thøc ¨n.

00

B

Sau ®©y lµ çc NTVL rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ:

10

• Ièt: ièt ®iÒu hoµ sù ph¸t triÓn b×nh th−êng cña x−¬ng, sù ph¸t triÓn cña hÖ

2+

3

thÇn kinh trung −¬ng ë trÎ nhá. ThiÕu ièt tuyÕn gi¸p sÏ to ra, g©y nªn bÖnh biÕu cæ.

ẤP

Hµng triÖu ng−êi trªn thÕ giíi bÞ khuyÕt tËt vÒ t©m thÇn do c¬ thÓ thiÕu ièt. Ièt cã

C

nhiÒu trong h¶i s¶n. Hµng ngµy chóng ta nªn dïng muèi ièt (trén 25mg KI vµo 1kg

Ó

A

muèi ¨n).

Í-

H

• S¾t: S¾t rÊt cÇn ®Ó h×nh thµnh hemoglobin trong hång cÇu. S¾t còng lµ thµnh

-L

phÇn cña nhiÒu lo¹i enzim. ThiÕu s¾t sÏ bÞ thiÕu m¸u, biÓu hiÖn qua lµn da nhît nh¹t,

ÁN

mÖt mái, khã thë vµ gi¶m søc ®Ò kh¸ng.

TO

Thøc ¨n chøa s¾t c¬ thÓ dÔ hÊp thô bao gåm gan, tim vµ bå dôc. Nh÷ng thøc ¨n

G

kh¸c chøa nhiÒu s¾t nh−ng khã hÊp thô h¬n lµ lßng ®á trøng, ç, t«m, cua, sß, hÕn,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

bét m× vµ rau xanh. • KÏm: gÇn 10 lo¹i enzim cÇn cã kÏm ®Ó hoµn thµnh çc ph¶n øng ho¸ häc

trong tÕ bµo. MÊt ®i mét l−îng nhá kÏm lµm cho ®µn «ng sôt cÇn, gi¶m kh¶ n¨ng t×nh dôc vµ cã thÓ m¾c bÖnh v« sinh. Phô n÷ trong thêi kú mang thai mµ thiÕu kÏm sÏ lµm gi¶m träng l−îng trÎ s¬ sinh, thËm chÝ thai cã thÓ chÕt. Mét sè ng−êi cã vÞ gi¸c hay





khøu gi¸c bÊt th−êng do thiÕu kÏm. KÏm cïng cÇn thiÕt cho thÞ lùc, kÏm gióp c¬ thÓ chèng l¹i bÖnh tËt. B¹ch cÇu cÇn cã kÏm ®Ó chèng l¹i nhiÔm trïng vµ ung th−.

Y

N

loJng x−¬ng cã l−îng mangan trong m¸u thÊp h¬n so víi phô n÷ cïng tuæi kh«ng bÞ

H Ơ

• Mangan: mangan gãp phÇn vµo sù v÷ng ch¾c cña x−¬ng. Phô n÷ lín tuæi bÞ

N

Nguån thøc ¨n giµu kÏm lµ tõ ®éng vËt nh− thÞt s÷a, trøng gµ, ç, t«m, cua...

TP .Q

U

loJng x−¬ng. Mangan cßn cã vai trß quan träng trong viÖc kiÓm so¸t l−îng insulin trong c¬ thÓ.

ẠO

Çc thùc phÈm giµu mangan gåm g¹o, rau c¶i xanh, thÞt, trøng, s÷a...

Đ

• Crom: Çc nhµ nghiªn cøu t¹i Bé n«ng nghiÖp Mü cho biÕt thiÕu crom liªn

Ư N

G

quan ®Õn sù h¹ ®−êng huyÕt lµm cho bÖnh nh©n chãng mÆt, cån cµo, nhÞp tim ®Ëp lo¹n x¹.

TR ẦN


H

G¹o, thÞt, men bia, phomat lµ nh÷ng thø chøa nhiÒu crom.

• Flo: Flo lµ NTVL quan träng ®èi víi søc khoÎ. Mét hîp chÊt cña flo gäi lµ

B

florua ®−îc 30 quèc gia cho thªm vµo n−íc m¸y v× chÊt florua phßng ng−êi hiÖu qu¶

00

çc bÖnh g©y tæn th−¬ng r¨ng. Nguån flo rÊt phong phó trong l¸ chÌ.

3

10

• Selen: Tõ n¨m 1957 çc nhµ khoa häc ®J nhËn thÊy mét lo¹i bÖnh tim cã

2+

nguyªn nh©n do thiÕu selen. NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy selen cã thÓ gióp phßng ngõa

ẤP

ung th−, bÖnh tim vµ mét sè bÖnh kh¸c.

A

C

• Kali: Kali gi÷ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh çc protein vµ ph¸ vì

H

Ó

çc cabohydrat. Nã còng céng t¸c víi natri ®Ó truyÒn nh÷ng xung thÇn kinh gi÷a çc

Í-

tÕ bµo vµ trong viÖc ®iÒu tiÕt sù c©n b»ng n−íc.

-L

Tr¸i c©y rÊt giµu kali, nhÊt lµ chuèi, cam, quýt. Thùc phÈm t−¬i chøa nhiÒu kali

ÁN

h¬n thùc phÈm nÊu chÝn. Nh×n chung sù thiÕu hôt kali hiÕm khi x¶y ra.

TO

Ngoµi çc NTVL trªn, mét sè NTVL kh¸c còng cÇn cho c¬ thÓ nh−: asen, bo,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

®ång, niken, silic... C¬ thÓ còng cÇn mét l−îng lín çc chÊt kho¸ng bao gåm canxi, photpho,

magiª, natri, kali vµ clo. Çc NTVL rÊt cÇn thiÕt cho c¬ thÓ nh−ng chØ cÇn mét l−îng nhá, nÕu d− thõa chóng th× l¹i cã h¹i. Ch¼ng h¹n nh− qu¸ nhiÒu s¾t sÏ nguy hiÓm v× lµm tæn th−¬ng tim, gan, tuþ. Qu¸ nhiÒu kÏm trong c¬ thÓ cã thÓ g©y h¹i nh− n«n möa, ®au d¹ dµy,





yÕu c¬ vµ tæn th−¬ng thÇn kinh. Nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y cho biÕt hµm l−îng kÏm cao trong c¬ thÓ cã liªn quan ®Õn bÖnh mÊt trÝ, hay gÆp ë ng−êi cao tuæi.

TP .Q

U

Y

N

g¹o, rau qu¶, thÞt ç, trøng s÷a.

H Ơ

NTVL lµ c©n ®èi khÈu phÇn ¨n hµng ngµy gåm hçn hîp çc thøc ¨n chÕ biÕn tõ lóa

N

Çc b¸c sÜ khuyªn chóng ta r»ng çch tèt nhÊt ®Ó cã thÓ nhËn võa ®ñ çc

166. Nh÷ng mãn th−êng cã trong ngµy tÕt cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n

ẠO

nh− thÕ nµo?

Đ

• M©m ngò qu¶: TÕt nguyªn §¸n lµ tÕt lín nhÊt trong n¨m. Ngµy tÕt, trªn bµn

Ư N

G

thê nhµ nµo còng cã m©m ngò qu¶ (5 lo¹i qu¶). M©m ngò qu¶ thÓ hiÖn lßng thµnh kÝnh vµ t−ëng nhí cña con ch¸u víi tæ tiªn. Mµu s¾c vµ h×nh d¹ng cña çc tr¸i c©y

TR ẦN


H

trong m©m ngò qu¶ t¹o nªn sù hµi hoµ vµ sang träng cña bµn thê, ®ång thêi còng g©y cho con ng−êi c¶m gi¸c h−ng phÊn, s¶ng kho¸i, tÝnh thÈm mü, gÇn gòi víi thiªn

B

nhiªn.

00

TriÕt lý c¬ b¶n cña m©m ngò qu¶ lµ: "con sè 5 lµ sè trung t©m cña vò trô; vò

3

10

trô h×nh thµnh do tËp hîp cña ngò hµnh: kim, méc, thuû, ho¶, thæ".

2+

Sè 5 ®J ®i vµo tiÒm thøc cña ng−êi ViÖt nam nh− ngò t¹ng, ngò quan, ngò s¾c,

ẤP

ngò vÞ, gËy tróc 5 ®èt, ¸o bµ ba 5 cóc...

C

Ngò qu¶ Êy lµ g×? Tuú theo c©y, tr¸i ë mçi miÒn mµ m©m ngò qu¶ còng kh¸c

Ó

A

nhau.

Í-

H

ë miÒn B¾c, m©m ngò qu¶ gåm 2 lo¹i qu¶ chñ ®¹o lµ n¶i chuèi xanh vµ qu¶

-L

b−ëi to cßn nguyªn cuèng víi cµnh l¸. Ba lo¹i qu¶ kh¸c th−êng lµ phËt thñ, cam,

ÁN

quýt, t¸o, hång xiªm...

TO

ë miÒn Nam m©m ngò qu¶ còng lÊy n¶i chuèi lµm chñ ®¹o. Ba lo¹i tr¸i c©y

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

kh¸c th−êng lµ dõa, xoµi, ®u ®ñ, mJng cÇu... ý nghÜa dÝ dám lµ n¨m míi "cÇu ®ñ xµi". VÒ ý nghÜa ho¸ häc, m©m ngò qu¶ cung cÊp cho ta ®−êng glucoz¬ cïng nhiÒu

lo¹i sinh tè (A, B, C,... ) çc axit h÷u c¬ vµ çc chÊt x¬ rÊt cÇn thiÕt cho hÖ tiªu ho¸. • X«i gÊc: X«i gÊc lµ mét lo¹i thùc phÈm sang träng th−êng ®−îc dïng trong çc dÞp lÔ, tÕt nh− ngµy tiÔn èng T¸o vÒ Trêi, lÔ cóng giao thõa. Mµu ®á cña x«i gÊc thÓ hiÖn lßng trung thµnh vµ sù t«n nghiªm. Mµu ®á lµ mµu cña nhiÖt t×nh vµ hi väng,





ý chÝ vµ vÞ tha, quyÒn lùc vµ bæng léc. VÞ ngät cña x«i gÊc lµ do ®−êng saccaroz¬ pha chÕ vµo, ®ång thêi còng lµ vÞ ngät cña glucoz¬ do tinh bét thuû ph©n t¹o ra.

Y

N

cµ rèt) chøa 11 liªn kÕt ®«i C = C, hai ®Çu m¹ch lµ hai vßng β - ionon t¹o nªn mét hÖ

H Ơ

Caroten cã c«ng thøc ph©n tö C40 H56 (chÊt mµu vµng da cam cã nhiÒu trong cñ

N

Mµu ®á cña x«i gÊc chñ yÕu do caroten lµ licopen cã trong gÊc.

TP .Q

U

liªn hîp nh÷ng nhãm mang mµu. Caroten cã 3 ®ång ph©n α, β, γ trong ®ã ®ång ph©n β cã ho¹t tÝnh cao h¬n c¶. Sinh tè A hay caroten trong gÊc gióp trÎ con chãng lín,

ẠO

t¨ng thÞ lùc vµ ch÷a çc bÖnh vÒ m¾t lµm cho viÕt th−¬ng mµu lµnh.

Đ

Licopen còng cã c«ng thøc ph©n tö lµ C40H56 (chÊt mµu ®á cã nhiÒu trong qu¶

Ư N

G

cµ chua chÝn) cã 13 liªn kÕt ®«i C = C trong ph©n tö.

H

VÒ mÆt dinh d−ìng, cø 100 gam x«i gÊc cho ta n¨ng l−îng kho¶ng 287,6 Kcal.

TR ẦN


N¨ng l−îng nµy t¹o ra do sù chuyÓn ho¸ cña 4,97 gam protein; 7,43 gam lipÝt, 48,37 gam gluxit, 5,53 gam caroten, 0,08 gam vitamin B1...

B

Nh− vËy x«i gÊc lµ thùc phÈm sang träng, mang tÝnh thÈm mü vµ giµu n¨ng

00

l−îng.

3

10

• Mãn ç: Çc mãn ¨n trong ngµy tÕt rÊt phong phó vµ ®a d¹ng phÇn lín ®−îc

2+

chÕ biÕn tõ thÞt lîn (heo) vµ thÞt gia cÇm.

ẤP

Çc mãn ¨n chÕ biÕn tõ thÞt lîn nh− giß, ch¶, nem, ninh, mäc... dÔ lµm cho ta

C

ngÊy khi ¨n. Tõ x−a, «ng cha ta ®J thÊy râ ®iÒu ®ã nªn nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tËp qu¸n

Ó

A

chÕ biÕn mãn ¨n trong ngµy TÕt tõ ç.

Í-

H

Trong ç cã nhiÒu nguyªn tè selen, c¬ thÓ chóng ta cÇn selen ®Ó cÊu thµnh lo¹i

-L

enzim, ng¨n c¶n nh÷ng gèc tù do g©y h¹i vµ lµ nguån gèc cña sù giµ nua. Nh− vËy

ÁN

selen trong ç gãp phÇn chèng lJo ho¸, nã thanh xu©n ho¸ con ng−êi.

TO

Çc nhµ khoa häc ®J ph¸t hiÖn r»ng ng−êi Eskimo ë B¾c cùc ¨n toµn mì ç

G

kh«ng bÞ d− cholesterol, rÊt Ýt bÞ cao huyÕt ¸p. Mì ç cã çc axit eicosapentaeoic vµ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

docosahexaeoic ®−îc gäi chung lµ "Omega - 3 ch−a no" g©y ph¶n øng chuyÓn ho¸ lipoprotein, gi¶m tæng hîp apolipoprotein beta, t¨ng l−îng lipoprotein tû träng cao lµ thµnh phÇn tèt cña cholesterol, gióp t¹o ra mµng tÕ bµo cïng hocmon steroit vµ axit mËt. Lipoprotein tû träng thÊp míi lµ thµnh phÇn cã h¹i, g©y t¾c ®éng m¹ch.





Ng−êi NhËt cã thãi quen ¨n mçi tuÇn tõ 3 ®Õn 5 b÷a ç vµ th−êng ¨n ç vµo çc dÞp lÔ tÕt hoÆc chiªu ®Ji th−îng kh¸ch. Do ¨n nhiÒu ç, Ýt ¨n thÞt mµ tuæi thä

167. Gèm thuû tinh cã tÝnh chÊt g× ?

Y

N

Çc nhµ khoa häc ë mét tr−êng §¹i häc cña §øc chÕ t¹o ®−îc mét lo¹i gèm

H Ơ

N

trung b×nh cña ng−êi NhËt thuéc h¹ng cao nhÊt trªn thÕ giíi.

TP .Q

U

thuû tinh kÕt hîp ®−îc c¶ tÝnh chÊt cña thuû tinh vµ kim lo¹i. Cã thÓ gia c«ng nã trªn m¸y khoan, m¸y phay, cã thÓ ren, ®¸nh bãng, lµm nh¸m. Nh÷ng chi tiÕt b»ng lo¹i

ẠO

thuû tinh nµy ®−îc nèi víi nhau b»ng ren vÝt nh− kim lo¹i. §é bÒn ho¸ häc cña vËt

Đ

liÖu rÊt cao.

G

168. Dïng hªli lµm nhiªn liÖu cho tªn löa cã −u ®iÓm g× ?

Ư N

Ai còng biÕt hªli rÊt tr¬ vÒ mÆt ho¸ häc; khã t¹o thµnh hîp chÊt víi çc

TR ẦN


H

nguyªn tè kh¸c. Nh−ng, çc nhµ khoa häc Mü t¹i Trung t©m hµng kh«ng vµ du hµnh vò trô ®J ®iÒu chÕ ®−îc hªli ph©n tö, kh«ng bÒn vµ rÊt dÔ bÞ ph©n huû d−íi t¸c dông cña nhiÖt. Khi ph©n huû thµnh nguyªn tö, hªli sÏ t¹o ra mét nhiÖt l−îng rÊt lín, tíi

00

B

200 kcal/g, nghÜa lµ lín h¬n sinh nhiÖt cña ph¶n øng m¹nh nhÊt lµ H2vµ F2®Õn 40 lÇn.

10

Çc nhµ b¸c häc ®Ò nghÞ dïng heli ph©n tö lµm nhiªn liÖu cho tªn löa. Nã cã søc ®Èy

2+

3

lín h¬n çc lo¹i nhiªn liÖu kh¸c, trõ nhiªn liÖu h¹t nh©n, l¹i cã −u ®iÓm lµ kh«ng cho

ẤP

s¶n phÈm ch¸y ®éc h¹i, lµm « nhiÔm mµ chØ t¹o ra khÝ tr¬ heli.

C

169. Tïng h−¬ng kh«ng lÊy tõ nhùa th«ng cã −u ®iÓm g× ?

Ó

A

Çc chuyªn gia Bungari ®J chÕ t¹o thµnh c«ng tïng h−¬ng tõ çc s¶n phÈm chÕ

H

biÕn dÇu má. VÒ nhiÒu tÝnh chÊt, tïng h−¬ng nh©n t¹o ®J v−ît tïng h−¬ng thiªn nhiªn

-L

Í-

lÊy tõ nhùa th«ng vµ ®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt çc lo¹i keo cao cÊp, dïng trong c«ng

TO

ÁN

nghiÖp giÊy - xenlul«z¬.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

170. Bé läc kim lo¹i gèm ®−îc chÕ t¹o nh− thÕ nµo ?

ViÖn kü thuËt V«r«nez (Nga) ®J nghiªn cøu ®−îc mét lo¹i bé läc míi b»ng

kim lo¹i - gèm, b»ng çch nung ch¶y bét niken d−íi ¸p suÊt. Bé läc nµy dïng ®Ó lµm s¹ch khÝ khái bôi bÈn. §é bÒn, ®é chÞu nhiÖt vµ chÞu ho¸ chÊt cao, t¸i sinh ®¬n gi¶n.. khiÕn nã sÏ ®−îc dïng trong nhiÒu ngµnh kh¸c nhau cña ho¸ häc, ho¸ dÇu vµ luyÖn kim.

171 Mµn ch¾n nhiÖt lµm b»ng chÊt g× ?





Qua kÝnh cöa sæ cña nh÷ng ng«i nhµ hiÖn nay, ¸nh s¸ng lät vµo dÔ dµng, nh−ng nhiÖt tho¸t ra còng dÔ dµng. §Ó tr¸nh hiÖn t−îng ®ã, ng−êi ta ®J t×m ra mét

Y

N

nh−ng 90% nhiÖt bÞ gi÷ l¹i.

H Ơ

ph−¬ng ph¸p ch©n kh«ng mét líp nh«m cùc máng, ¸nh s¸ng qua mµn b×nh th−êng,

N

lo¹i mµn ch¾n míi, treo trªn khung cöa sæ. Mµn lµ mét tÊm p«lyeste, ®−îc phñ b»ng

TP .Q

U

172. Nylon ®−îc ®én b»ng çt dïng ®Ó lµm g× ?

Nylon ®−îc ®én b»ng çt ®J tá ra lµ mét nguyªn liÖu tuyÖt diÖu ®Ó chÕ t¹o çc

ẠO

chi tiÕt cña « t«. Nguyªn liÖu nµy rÊt rÎ v× chÊt ®én cã thÓ lªn tíi 73%. §Ó t¨ng tÝnh

Đ

kÕt dÝnh víi nylon, çt ®−îc xö lý s¬ bé b»ng nhùa ªp«xy hoÆc rªsol trong dung dÞch

173. ChÕ t¹o sîi tõ chai lä nh− thÕ nµo ?

Ư N

G

axªton vµ xÊy kh« ë 750

TR ẦN


H

ë Anh, ng−êi ta ®J ®−a vµo s¶n xuÊt nhµ m¸y s¶n xuÊt sîi thuû tinh tõ vá chai lä bá ®i, vµ c¶ tõ nh÷ng m¶nh chai lä vì. Tr−íc tiªn, chai lä ®−îc nÊu ch¶y råi ®ïn

00

10

sîi thu ®−îc dïng ®Ó ®én cho chÊt dÎo.

B

khèi thuû tinh nãng ch¶y nµy qua mò phun sîi b»ng thÐp vµ cuèn vµo èng suèt. Lo¹i

3

174. T¶o cã thÓ thay thÕ than ®−îc kh«ng ?

2+

Çc nhµ khoa häc ë Califocnia ®J thÝ nghiÖm thµnh c«ng vÒ mét nguån nhiÖt

ẤP

n¨ng míi, ®¬n gi¶n vµ rÎ tiÒn. Hä thµnh lËp mét “trang tr¹i” d−íi ®¸y biÓn ®Ó trång

A

C

t¶o n©u Micro - cystis pyrifera. Lo¹i t¶o nµy lín nhanh phi th−êng, mçi ngµy dµi

Ó

thªm ®−îc 60 cm vµ cã thÓ hÊp thô ®−îc çc chÊt dinh d−ìng tõ n−íc biÓn. T¶o lµ

Í-

H

nguån chÊt h÷u c¬ phong phó. D−íi t¸c dông cña vi khuÈn, nã bÞ ph©n huû vµ t¸ch ra

-L

khÝ mªtan. Khi nhiÖt ph©n, nã cho nh÷ng chÊt t−¬ng tù nh− thµnh phÇn dÇu má.

ÁN

175. Hµn b»ng n−íc cÊt nh− thÕ nµo ?

TO

Çc kü s− §øc ®J t×m ra mét ph−¬ng ph¸p hµn rÊt ®éc ®¸o. §Ó hµn nh÷ng tÊm

G

thÐp, hä chØ dïng n−íc cÊt vµ hai ®iÖn cùc cã ®iÖn ¸p cao. T¹i n¬i cÇn hµn, d−íi t¸c

BỒ

ID Ư

Ỡ N

dông cña dßng ®iÖn, lóc ®Çu n−íc cÊt bÞ ph©n huû thµnh oxy vµ hy®r«, sau ®ã, çc khÝ nµy trong vïng hå quang ®iÖn sÏ l¹i tham gia vµo ph¶n øng kÕt hîp. NhiÖt ®é ch¸y sÏ ®¹t tíi 34000 C. Hä chÕ t¹o ®−îc mét thiÕt bÞ riªng ®iÒu chØnh ®−îc ®iÖn cùc. ThiÕt bÞ nµy sÏ kiÓm tra qu¸ tr×nh theo thêi gian, khi hµn ®iÓm nhá, vµ hµn kh«ng nh÷ng kim lo¹i ®en mµ c¶ kim lo¹i mµu n÷a.





176. Cã thÓ dïng chÊt polime lµm kÝnh quang häc kh«ng ? Gi¸ trÞ cña m¸y ¶nh th−êng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng l¨ng kÝnh.

Y

N

thuû tinh b»ng chÊt dÎo trong suèt, xö lý ®¬n gi¶n h¬n vµ nhanh h¬n.

H Ơ

quang häc, c¾t, mµi ®¸nh bãng v.v… Tõ l©u, çc nhµ chuyªn m«n m¬ −íc thay thÕ

N

ChÕ t¹o mét l¨ng kÝnh quang häc rÊt c«ng phu: Tr−íc hÕt, ph¶i nÊu ch¶y thuû tinh

TP .Q

U

ViÖn nghiªn cøu Ho¸ h÷u c¬ ë §øc ®J ®¹t nh÷ng thµnh c«ng to lín trong lÜnh

vùc nµy. Hä ®J tæng hîp ®−îc lét lo¹i p«lyme cøng, hoµn toµn cã thÓ thay thÕ thuû

ẠO

tinh. VËt liÖu nµy nhÑ h¬n thuû tinh 2,5 lÇn vµ rÎ h¬n ®Õn 3 lÇn. Tõ ®ã, ng−êi ta lµm

Đ

kÝnh ®eo m¾t, èng nhßm, kÝnh cho m¸y ¶nh, m¸y quay vµ chiÕu phim, còng nh− mäi

G

thø kÝnh quang häc kh¸c.

Ư N

Kü thuËt lµm l¨ng kÝnh rÊt ®¬n gi¶n: chØ cÇn Ðp chÝnh x¸c, kh«ng cÇn mµi,

TR ẦN


H

®¸nh nh½n, v× s¶n phÈm cã ngay mét ®é nh½n lý t−ëng. N¨ng suÊt chÕ t¹o cao h¬n vËt liÖu thñy tinh hµng chôc lÇn.

177. Cã vµng tõ trªn trêi r¬i xuèng kh«ng ?

00

B

Mét nhãm çc nhµ b¸c häc Anh ®−a ra c©u hái: cã ph¶i vµng trªn Tr¸i ®Êt cã

10

nguån gèc thiªn thÓ kh«ng ? Hä chøng minh r»ng chÝnh nh÷ng thiªn th¹ch r¬i xuèng

2+

3

Tr¸i ®Êt tr−íc ®©y ®J mang theo kim lo¹i quý nµy.

ẤP

178. Thuû tinh titan cãn −u ®iÓm g× ?

C

Çc nhµ ho¸ häc ®¸nh gi¸ cao titan ë chç nã rÊt bÒn chèng ¨n mßn trong çc

Ó

A

thiÕt bÞ tæng hîp. Çc nhµ chÕ t¹o m¸y bay cho biÕt nã lµ vËt liÖu lý t−ëng cña ngµnh

H

m×nh.

-L

Í-

GÇn ®©y, çc chuyªn gia c«ng nghiÖp thuû tinh l¹i quyÕt ®Þnh: ®−a Titan vµo

ÁN

thµnh phÇn cña thuû tinh thay cho nh÷ng kim lo¹i kh¸c. ThÝ nghiÖm ®J thµnh c«ng.

TO

Ng−êi ta ®J chÕ t¹o ®−îc nh÷ng l¨ng kÝnh cã khèi l−îng riªng nhá, bÒn mµi mßn vµ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

cã chØ sè chiÕt quang kh¸ cao.

179. Aspirin cã Ých h¬n khi ë d¹ng láng hay d¹ng viªn ? Hµng n¨m, ng−êi Mü tiªu tèn tíi 500 triÖu ®«la vµo aspirin viªn. Nh−ng kh«ng

ph¶i d¹ng viªn bao giê còng cã lîi. Nã cã thÓ g©y ra viªm d¹ dµy, dÞ øng vµ nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng mong muèn kh¸c.





Çc b¸c sÜ Mü ®J ®i ®Õn kÕt luËn r»ng dïng aspirin d−íi d¹ng láng lµ hîp lý h¬n. Sau khi kh¾c phôc ®−îc khã kh¨n lùa chän dung m«i (biÕn tÝnh b»ng glixerol),

180. ChÊt dÉn ®iÖn h÷u c¬ cã nh÷ng tÝnh chÊt g× ?

Y

N

T¹i trung t©m nghiªn cøu cña c«ng ty IBM, ng−êi ta ®J ®iÒu chÕ ®−îc çc tinh

H Ơ

N

thuèc sÏ cã vÞ ngät cña hoa qu¶.

TP .Q

U

thÓ h÷u c¬, kh«ng thua kim lo¹i vÒ tÝnh chÊt dÉn ®iÖn. Nh÷ng tinh thÓ nµy gåm hµng

lo¹t ph©n tö mang ®iÖn tÝch d−¬ng vµ ©m. Dßng ®iÖn ®i qua ®−îc nh÷ng ph©n tö nµy.

ẠO

ë nhiÖt ®é th−êng, ®é dÉn ®iÖn cña çc tinh thÓ h÷u c¬ lµ trung gian gi÷a mét sè kim

Đ

lo¹i vµ chÊt b¸n dÉn. H¹ nhiÖt ®é tíi nhiÖt ®é ®ãng b¨ng ( - 400C), ®é dÉn ®iÖn cña

Ư N

G

chóng t¨ng lªn, nh−ng nÕu tiÕp tôc h¹ nhiÖt ®é, chóng sÏ cã tÝnh b¸n dÉn.

181. Cã thÓ chÕ nam ch©m tõ chÊt h÷u c¬ kh«ng ?

TR ẦN


H

Çc nhµ vËt lý Ph¸p ®J chÕ t¹o ®−îc nam ch©m tõ nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬. Nh÷ng tinh thÓ, chøa nh÷ng nhãm nitrooxyl bÒn v÷ng (ch¼ng h¹n tªtramªtyl -

B

Piperi®inol - «xyl) cã tÝnh chÊt s¾t tõ. Nam ch©m ph©n tö ë ®©y lµ nh÷ng gèc tù do.

00

MÆc dï nam ch©m h÷u c¬ ch−a t×m thÊy øng dông trong thùc tÕ, nh−ng nã v« cïng

10

thuËn tiÖn ®èi víi nh÷ng thÝ nghiÖm thuÇn thuý khoa häc.

2+

3

182. Dïng mµng máng p«lyamit ®Ó çch ®iÖn cã −u ®iÓm g× ?

ẤP

§Çu tÇu ®iÖn cao tèc ch¹y trong thµnh phè cña C«ng ty Deutsche Bundesbahn

C

(§øc) dïng lo¹i ®éng c¬ ®−îc çch ®iÖn b»ng mµng máng Kapton (mét lo¹i Poliamit

Ó

A

) cña C«ng ty Dupont. Nhê çch ®iÖn b»ng lo¹i vËt liÖu nµy, søc kÐo cña ®éng c¬ ®J

Í-

H

t¨ng thªm 20% mµ kh«ng cÇn t¨ng kÝch th−íc cña nã. V× Kapton cã tÝnh çch ®iÖn

-L

tèt vµ rÊt bÒn dai nªn cã thÓ gi¶m 50% chiÒu dµy cña líp çch ®iÖn bäc d©y dÉn cña

ÁN

r«to vµ stato nªn kh«ng cÇn t¨ng kÝch th−íc cña ®éng c¬.

TO

Líp çch ®iÖn cña d©y dÉn gåm 2 líp: mét líp Kapton dµy 25 micron vµ mét

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

líp Tªflon ®Ó gi÷ nhiÖt dµy 12,5 micron.

183. Má than d−íi ®¸y biÓn n»m ë ®©u ? GÇn bê biÓn phÝa T©y cña Ch©u phi, d−íi ®¸y biÓn ë ®é s©u 4000m, ng−êi ta ®J

ph¸t hiÖn ra mét má than rÊt lín. Theo ý kiÕn çc nhµ b¸c häc, má than nµy ®J chøng minh gi¶ thuyÕt cho r»ng x−a kia Ch©u Phi vµ nam Mü lµ mét d¶i ®Êt liÒn. Sau nµy, trong thêi kú h×nh thµnh §¹i T©y D−¬ng, lôc ®Þa chung nµy bÞ ph¸ huû, t¸ch ra thµnh 2 phÇn (Ch©u Phi vµ





Nam Mü). PhÇn gi÷a bÞ vïi s©u d−íi biÓn. Nh÷ng rõng c©y rËm r¹p qua hµng triÖu n¨m ®J biÕn thµnh má than nµy.

H Ơ

ẠO

TP .Q

U

Y

N

§ã lµ mét dông cô ®iÖn tö ®−îc s¶n xuÊt ë Mü, kÝch th−íc nh− chiÕc bót ch×, trong 10 - 20 gi©y, cã thÓ biÕn n−íc ao, hå thµnh n−íc uèng ®−îc. “Bót ch×” khi ®−îc nèi víi pin lµm xuÊt hiÖn nh÷ng bät nhá trong n−íc, trong ®ã bJo hoµ nh÷ng ion cã kh¶ n¨ng s¸t khuÈn vµ çc vi trïng g©y bÖnh th−¬ng hµn, t¶, kiÕt lþ vµ çc lo¹i vi trïng g©y bÖnh kh¸c. 185. Dïng s¬n ®Ó s−ëi Êm nh− thÕ nµo ?

N

184. Dông cô g× lµm s¹ch ®−îc n−íc ?

Đ

ë nh÷ng xø l¹nh, mçi buång th−êng ph¶i bè trÝ mét lß s−ëi ®iÖn hoÆc h¬i,

Ư N

G

b»ng kim lo¹i. Do vËy, l−îng kim lo¹i dïng trong mçi c¨n nhµ qu¸ lín. LiÖu cã çch gi¶i quyÕt kh¸c kh«ng ? Çc kü s− Anh ®J ®−a ra mét gi¶i ph¸p thó vÞ. Hä s¬n t−êng

TR ẦN


H

b»ng mét lo¹i s¬n dÉn ®iÖn. B©y giê chØ cÇn ®Êu 2 thanh gãp b»ng ®ång cña mét nguån ®iÖn thÕ 12V vµo t−êng, Khi ®ã, líp s¬n võa lµ mét nguån ph¸t nhiÖt ®Ó s−ëi

B

phßng võa lµ mét chiÕc ¾c quy. Líp s¬n bÒn ®−îc 40 n¨m lµm viÖc liªn tôc.

00

186. T¹o líp phñ ®å gç b»ng chÊt dÎo nh− thÕ nµo ?

10

Ng−êi ta phun hoÆc quÐt lªn mÆt ®å gç mét lo¹i nhùa m«n«me urªtan bÐo, sau

2+

3

khi trïng hîp trong kh«ng khÝ, t¹o thµnh mét líp phñ ®µn håi (®é dJn dµi 400%), cã

ẤP

thÓ chÞu ®−îc hoµn toµn t¸c dông cña khÝ quyÓn, çc chÊt ho¸ häc vµ ¸nh s¸ng.

C

Gç cã thÓ bÞ uèn nøt mµ mµng phim vÉn kh«ng bÞ r¸ch. H¬n n÷a, ¸nh s¸ng

Ó

A

kh«ng lµm vµng mµng phim do tÝnh chÊt bÐo cña nhùa; kh¸c víi çc vÐc-ni th«ng

Í-

H

th−êng, chÊt nµy kh«ng hÒ bÞ nøt r¹n hoÆc bong thµnh vÈy.

-L

187. Vitamin vµ thuèc ®−îc chiÕt xuÊt tõ gç lo¹i c©y g× ?

ÁN

Çc nhµ nghiªn cøu cña Nga ®J hoµn thµnh nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®Æc biÖt ®Ó

TO

chiÕt xuÊt tõ gç nhiÒu ho¸ chÊt dïng ®Ó ch÷a bÖnh.

G

Tõ gç c©y l¹c diÖp tïng (mÐleze) chøa nhiÒu chÊt thuéc nhãm vitamin P, ®J lÊy

BỒ

ID Ư

Ỡ N

®−îc ë d¹ng tinh khiÕt chÊt ®ihi®r«quÐcxªtin cã t¸c dông cñng cè thµnh m¹ch vi huyÕt qu¶n vµ gióp cho ho¹t ®éng cña gan ®−îc dÔ dµng, kh«ng ®éc ®èi víi c¬ thÓ; ngoµi ra cã thÓ lµm phô gia b¶o qu¶n thùc phÈm. Ng−êi ta còng rót ®−îc tõ gç c©y th«ng chÊt pin«sinvin vµ este- m«n«ªtilic cña pin«sinvin, lµ 2 chÊt cã ®Æc tÝnh chèng nÊm. Tõ l¸ kim cña c©y tïng b¸ch còng ®J





chiÕt xuÊt ®−îc mét chÊt sinh häc gióp cho viÖc t¨ng phÈm chÊt sinh häc gióp vµ gi÷ çc h−¬ng th¬m.

Y

N

v× trong qu¸ tr×nh sö dông cã trén thªm ®Êt, bôi, tro, dÇu mì, dung m«i.. Míi ®©y, xÝ

H Ơ

Nh÷ng thiÕt bÞ dïng ®Ó chøa vµ phun thuèc trõ s©u bÖnh th−êng khã röa s¹ch,

N

188. ChÕ phÈm nµo dïng ®Ó röa çc b×nh ®ùng thuèc trõ s©u ?

TP .Q

U

nghiÖp liªn hiÖp ho¸ chÊt Xªbªkin (Nga) s¶n xuÊt ra mét chÕ phÈm ë d¹ng dung dÞch

cã kh¶ n¨ng ph©n huû ®ång thêi çc t¹p chÊt vµ çc thuèc trõ s©u cßn sãt l¹i thµnh

ẠO

nh÷ng chÊt míi Ýt ®éc ChÕ phÈm ®−îc ®Æt tªn lµ “complex” gåm cã natri pecborat,

Đ

s«®a, muèi cña çc axit bÐo tæng hîp, triªtan«lamin, mªtanol vµ n−íc. ë 850C vµ

Ư N

G

trong thêi gian 4 giê, nã cã thÓ ph©n huû tíi 98% mªtimeckapt«ph«t vµ 80% thuèc

TR ẦN


189. Ho¸ chÊt nµo dïng ®Ó diÖt mÇm c©y ?

H

666.

ë nh÷ng c©y ¨n qu¶, nÕu cã nhiÒu mÇm vµ chåi non hoÆc cã çc bôi cá rËm

B

mäc quanh sÏ Ýt qu¶, nh÷ng mÇm non vµ cá sÏ hót mÊt nhiÒu chÊt dinh d−ìng cña

10

00

c©y. §Ó kh¾c phôc, tr−íc ®©y, ng−êi ta vÉn dïng ph−¬ng ph¸p chÆt mÇm vµ nhæ cá.

3

HiÖn nay, ë Anh, ng−êi ta ®J nghiªn cøu mét çch gi¶i quyÕt míi vµ ®−îc c«ng nhËn

2+

lµ tèt h¬n dïng xÎng, cuèc, dao kÐo nh− ®J lµm tr−íc ®©y: ®ã lµ dïng ho¸ chÊt ®iÒu

ẤP

chÕ trªn c¬ së α - naptil cña axit axetic vµ çc r−îu thuéc nhãm alifatic. Thuèc nµy

A

C

®−îc phun vµo th¸ng 5 khi mÇm vµ chåi non cao kho¶ng 10 - 15 cm, sau ®ã vµo gi÷a

H

Ó

mïa hÌ l¹i phun mét lÇn n÷a vµ nh− thÕ lµ cã thÓ diÖt ®−îc hÕt chåi non vµ cá rËm.

Í-

190. Pho m¸t vµ s«cola g©y nªn bÖnh ®au ®Çu ?

-L

Çc b¸c sÜ Anh ®J nghiªn cøu vµ gi¶ thuyÕt r»ng mét trong nh÷ng nguyªn nh©n

ÁN

g©y bÖnh ®au ®Çu ghª gím cã thÓ lµ nh÷ng hîp chÊt ho¸ häc cã trong phomat vµ

TO

s«c«la nh− çc chÊt tiramin vµ phªninlªtilamin. Tiramin cã thÓ bÞ ph©n huû thµnh

G

nora®rªnalin, chÊt nµy cã t¸c dông ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña nJo. Trong c¬ thÓ cña

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nh÷ng ng−êi khoÎ m¹nh, nh÷ng hîp chÊt nµy bÞ ph©n huû nhanh chãng, cßn nh÷ng ng−êi yÕu ®au kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n huû, nªn g©y ra ®au ®Çu ghª gím.

191. Dïng keo d¸n nµo thay cho hµn ? NÕu mét ®−êng èng dÉn khi ®Æt d−íi n−íc bÞ thñng, ng−êi ta th−êng dïng ph−¬ng ph¸p hµn ®iÖn ®Æc biÖt ë d−íi n−íc, nh−ng mèi hµn nµy th−êng kh«ng ch¾c, kh«ng chÞu ®−îc ¸p suÊt cao, nªn th−êng lµ ng−êi ta kho¸ çc ®−êng èng l¹i vµ mang





®o¹n èng háng lªn mÆt ®Êt ®Ó hµn. Lµm nh− vËy kh¸ l©u, l¹i tèn kÐm, ®«i khi cßn ®¾t h¬n lµ thay mét ®−êng èng míi.

N

keo d¸n nµy cßn cã chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt, kh«ng cho n−íc lµm −ít chç èng bÞ thñng.

H Ơ

Nga, ®J ®iÒu chÕ ra mét lo¹i keo d¸n p«liurªtau cã thÓ hµn d−íi n−íc. Thµnh phÇn

N

ViÖn nghiªn cøu çc hîp chÊt cao ph©n tö thuéc ViÖn Hµn l©m khoa häc ë

U

Y

Lo¹i keo nµy ho¸ r¾n nhanh d−íi n−íc vµ t¹o ra mét mèi hµn rÊt bÒn, nªn c«ng viÖc

TP .Q

söa ch÷a nh÷ng ®−êng èng ®Æt d−íi n−íc kh«ng ®−îc cßn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p. ChØ

ẠO

cÇn ®Æt mét “miÕng v¸” cã tr¸ng líp keo poliurªtan lªn chç èng bÞ thñng vµ sau Ýt

Đ

phót, ®−êng èng l¹i ho¹t ®éng b×nh th−êng.

G

192. Sö dông l¹i lèp xe cò nh− thÕ nµo ?

Ư N

Ng−êi ta võa nghiªn cøu ra mét ph−¬ng ph¸p sö dông l¹i lèp xe cò võa gi¶i

H TR ẦN


phãng ®−îc chç ®Ó, võa lµm s¹ch n−íc th¶i.

Nh÷ng lèp xe cò ®−îc nghiÒn thµnh bét mÞn vµ ®−îc dïng lµm chÊt hÊp phô ®Ó xö lý n−íc th¶i. Khi n−íc th¶i ®i qua th× nh÷ng kim lo¹i nÆng nh− ch×, c«ban… bÞ gi÷

00

B

l¹i hoµn toµn. ChÊt hÊp phô chÝnh lµ than ®en trong bét lèp «-t« (tû lÖ cña nã chiÕm

10

kho¶ng 1/3 trong lèp). §Ó t¹o nªn m«i tr−êng kiÒm, ng−êi ta cho thªm v«i vµo. Ngoµi

2+

3

ra, bét lèp xe cò cßn cã thÓ pha víi nhùa ®−êng lµm vËt liÖu r¶i ®−êng rÊt tèt.

ẤP

193. P«lime nµo cã tÝnh chÊt kim lo¹i ?

C

ViÖn nghiªn cøu “Penxibau” (Mü) võa ®iÒu chÕ ra mét lo¹i cao ph©n tö nitrua

Ó

A

l−u huúnh (SN)x, ë d¹ng mµng máng lÊy tªn lµ “Politiazin”. ChÊt nµy cã nhiÒu tÝnh

H

chÊt gièng kim lo¹i: çc tinh thÓ cña (SN)x dÔ bÞ chuyÓn dÞch nªn cã thÓ Ðp thµnh

-L

Í-

nh÷ng tÊm máng. §é dÉn ®iÖn cña lo¹i polime míi nµy gÇn b»ng ®é dÉn ®iÖn cña

ÁN

thuû ng©n. V× çc m¹ch cao ph©n tö cña lo¹i vËt liÖu míi nµy ®−îc s¾p xÕp song song

TO

víi nhau nªn kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn cña chóng theo chiÒu däc tèt h¬n theo chiÒu ngang.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

194. Cã ph¶i « t« cµng nhiÒu chÊt dÎo th× cµng cÇn Ýt x¨ng ? HiÖn nay, trung b×nh mét chiÕc « t« con cña Mü ®J dïng tíi 80 kg chÊt dÎo.

Theo dù kiÕn th× çc chi tiÕt b»ng chÊt dÎo trong mét chiÕc «t« con cã thÓ t¨ng lªn gÊp ®«i vµ n¨m 1985 sÏ t¨ng lªn gÊp 3 lÇn. Kh«ng ph¶i chØ nh»m môc ®Ých thÈm mü vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguyªn liÖu mµ cµng nhiÒu chi tiÕt, phô tïng b»ng chÊt dÎo, «t« cµng nhÑ ®i, vµ ch¾c ch¾n lµ tiªu hao nhiªn liÖu cµng thÊp h¬n.

195. B¨ng dÝnh b»ng chÊt g× cã thÓ dïng ®Ó hµn tµu ?





Míi ®©y, ng−êi ta ®iÒu chÕ ra mét thø ho¸ chÊt dïng ®Ó hµn nh÷ng tµu ®¸nh ç bÞ thñng. Çc nhµ ho¸ häc cña ViÖn nghiªn cøu cao ph©n tö thuéc ViÖn hµn l©m khoa

N

chØ ®¾p lªn chç thñng mét tÊm b¨ng dÝnh b»ng acrilat cã ®é bÒn v÷ng cao. TÊm b¨ng

H Ơ

tr×nh ho¹t ®éng, nÕu tµu bÞ háng mét chç nµo ®ã th× ng−êi ta kh«ng cÇn ph¶i hµn mµ

N

häc Ukrain ®J ®iÒu chÕ ra mét lo¹i b¨ng dÝnh b»ng chÊt dÎo thuû tinh. Trong qu¸

U

Y

dÝnh nµy cã thÓ kh« cøng trong kh«ng khÝ Èm hoÆc ngay trong n−íc ë nhiÖt ®é tõ 0 -

TP .Q

350C. ChÊt kÕt dÝnh lµ mét s¶n phÈm phøc t¹p gåm çc este cña axit mªtacrilic,

ẠO

®imªtil anilin vµ peroxit benz«in. Tµu ®−îc hµn b»ng ph−¬ng ph¸p trªn cã thÓ ch¹y

G

196. Dïng p«liurªtan lãt b×nh chøa cã −u ®iÓm g× ?

Đ

an toµn trªn biÓn 3 n¨m liÒn.

Ư N

C«ng ty Shell cña Anh ®J giíi thiÖu mét ph−¬ng ph¸p míi chèng ¨n mßn cho

TR ẦN


H

çc thïng chøa khÝ ho¸ láng b»ng çch phun lªn bÒ mÆt bªn trong cña thïng chøa bät p«liurªtan. Bät p«liurªtan cßn lµ chÊt çch nhiÖt vµ bao phñ tèt. Nã cã thÓ phñ c¶ nh÷ng thïng chë amoniac ë nhiÖt ®é - 500C . Dïng chÊt bao phñ míi nµy cho phÐp

00

B

gi¶m thêi gian chÕ t¹o thïng vµ gi¶m gi¸ thµnh ®i 10%.

10

197. S¶n xuÊt giÊy tõ p«liªtilen nh− thÕ nµo ?

2+

3

ë ý, ng−êi ta ®J nghiªn cøu mét c«ng nghÖ s¶n xuÊt çc vËt liÖu tæng hîp

ẤP

dïng lµm nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt giÊy vµ çct«ng. VËt liÖu míi nµy gåm çc sîi

C

p«liªtilen máng (2-4 micron), cã bÒ mÆt riªng lín (30 - 50m2/g) ®−îc ®an víi nhau.

Ó

A

“Xenluloz¬ tæng hîp” dÔ bÞ ph©n t¸n trong n−íc, cã thÓ trén theo bÊt kú tû lÖ nµo víi

Í-

H

xenlul«z¬ th−êng. Ng−êi ta vÉn cã thÓ dïng çc thiÕt bÞ s¶n xuÊt giÊy b×nh th−êng ®Ó

-L

s¶n xuÊt lo¹i giÊy míi nµy.

ÁN

198. Dïng chÊt dÎo lµm vËt liÖu chÕ t¹o mµng läc cã nh÷ng −u ®iÓm g× ?

TO

Ng−êi ta míi t×m thªm mét c«ng dông cña chÊt dÎo xèp dïng lµm vËt liÖu chÕ

G

t¹o çc bé phËn läc cho çc ®éng c¬ pitt«ng cña m¸y bay. ChÊt dÎo xèp cã kh¶ n¨ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

gi÷ l¹i nh÷ng h¹t bôi rÊt nhá th−êng lµm bÈn chÕ hoµ khÝ, khã bÞ r¸ch, kh«ng mÊt tÝnh bÒn c¬ häc. Nh÷ng phô kiÖn läc lµm b»ng chÊt dÎo xèp rÎ h¬n 8 lÇn çc lo¹i vËt liÖu kh¸c th−êng dïng tr−íc ®©y.

199. S¶n xuÊt chÊt dÎo tõ ng« dùa trªn nguyªn lÝ nµo ? Tõ ng«, ng−êi ta ®iÒu chÕ ra gluc«z¬ vµ tõ gluc«z¬ s¶n xuÊt ra chÊt dÎo. §ã lµ nguyªn lý chung nhÊt do çc nhµ b¸c häc NhËt ®Ó x−íng (v× ë NhËt kh«ng cã dÇu má





nh−ng l¹i cã ng«). Lo¹i cao ph©n tö míi s¶n xuÊt tõ ng« ®−îc gäi lµ “Polulen”. Polulen hoµ tan trong n−íc nh−ng còng cã thÓ kh«ng tan nÕu ®em xö lý thªm. Ng−êi

N

sinh vËt, nã bÞ ph©n huû.

H Ơ

nã lµ kh«ng sinh ra chÊt ®éc khi ®èt, nªn kh«ng cÇn cã bJi r¸c; d−íi t¸c dông cña vi

N

ta dù kiÕn r»ng lo¹i polime míi nµy cã thÓ dïng ®Ó s¶n xuÊt sîi vµ keo. ¦u ®iÓm cña

TP .Q

U

Y

200.ChÊt chèng mê cho kÝnh « t« lµ chÊt g× ?

10

00

B

TR ẦN


H

Ư N

G

Đ

ẠO

§Ó cho kÝnh « t« kh«ng bÞ mê, ng−êi ta th−êng phñ b»ng mét líp mµng máng lo¹i p«lime trong suèt cã kh¶ n¨ng thÊm n−íc nh− chÊt poli«xiªtil mªtacrilat. Nh−ng rÊt tiÕc lµ çc mµng acrilat th−êng bJo hoµ n−íc vµ khi dïng sÏ mÊt kh¶ n¨ng chèng n−íc. Çc lo¹i cop«lime cña çc silic h÷u c¬ vµ oxialkilen l¹i cã t¸c dông kh¸c, lµm gi¶m søc c¨ng bÒ mÆt cña n−íc vµ ph¸ huû çc h¹t n−íc t¹o thµnh. Nh−ng nh÷ng chÊt nµy l¹i tan trong n−íc, nªn kh«ng bÒn v÷ng b»ng çc mµng acrilat. Míi ®©y, çc nhµ b¸c häc Mü ®J thµnh c«ng trong viÖc “lai gièng” hai lo¹i trªn vµ thu ®−îc mét lo¹i mµng cã kh¶ n¨ng chèng mê l©u dµi cho kÝnh. Thµnh phÇn chñ yÕu cña chÊt míi nµy ch−a ®−îc c«ng bè, song ng−êi ta còng cho biÕt lµ trong ®ã poli-«xiªtil mªtacrilat vÉn lµ chÊt chÝnh. 201. Lo¹i chÊt dÎo nµo dïng lµm bao gãi tr¸nh « nhiÔm m«i tr−êng ? Nh÷ng chÊt dÎo dïng tr−íc ®©y lµm bao gãi th−êng khã xö lý sau khi sö dông.

2+

3

ë Anh ®J nghiªn cøu ra mét lo¹i chÊt dÎo míi lµm bao gãi. Nh÷ng chÊt dÎo th−êng

ẤP

dïng nh− PVC, p«liªtilen, p«lipropilen, p«listirol ®−îc ®em pha trén víi tinh bét theo

C

tØ lÖ tõ 10 - 40%. Lo¹i chÊt dÎo nµy dÔ bÞ ph©n huû trong ®Êt vµ trong n−íc biÓn, do

Ó

A

®ã ®J tr¸nh ®−îc « nhiÔm m«i tr−êng. HÖ thèng c«ng nghiÖp ®Çu tiªn s¶n xuÊt lo¹i

Í-

H

chÊt dÎo míi nµy ®J ®−îc x©y dùng ë Anh víi c«ng suÊt 185 triÖu bao gãi/n¨m.

-L

202. Cã lo¹i ¾c quy míi nµo dïng cho «t« ®iÖn ?

ÁN

Míi ®©y, ng−êi ta chÕ t¹o ra mét lo¹i ¨cquy míi dïng cho «t« ®iÖn. Nh÷ng

TO

ng−êi chÕ t¹o ra lo¹i acquy nµy kh¼ng ®Þnh r»ng nã cã nhiÓu −u ®iÓm h¬n çc lo¹i ¾c

G

quy cã tr−íc ®©y. Ng−êi ta ®J trang bÞ cho «t« kiÓu “Mustan 1975” lo¹i ¨cquy míi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nµy (träng l−îng 360 kg, dung l−îng 42 kwh, ®iÖn thÕ 150v) cïng víi mét ®éng c¬ ®iÖn. Trong ®iÒu kiÖn ch¹y trªn ®−êng phè, ¨cquy nµy cã thÓ cung cÊp ®iÖn ®Ó ch¹y 190 km mµ kh«ng cÇn n¹p l¹i.Trong kho¶ng 23 gi©y cã thÓ t¨ng tèc ®é lªn 120km/h vµ tèc ®é tèi ®a lµ 130 km/h. Ng−êi ta dïng sunfua s¾t lµm ®iÖn cùc d−¬ng cña ¨cquy, cßn ®iÖn cùc ©m lµ hîp kim liti-nh«m. Dung dÞch ®iÖn gi¶i lµ hçn hîp liti vµ kaliclorua.





203. §iÒu chÕ khÝ ®èt tõ chÊt th¶i n«ng nghiÖp nh− thÕ nµo ? ë Anh, hµng n¨m l−îng chÊt th¶i n«ng nghiÖp cã thÓ lªn ®Õn 60 triÖu tÊn.

Y

N

dung tÝch 227 vµ 1362 lÝt. M¸y t¹o khÝ nµy lµ mét thïng b»ng cao su, trong m«i

H Ơ

§Ó sö dông nh÷ng chÊt th¶i nµy, ng−êi ta ®J chÕ t¹o ra hai thïng t¹o khÝ vi sinh vËt

N

Nh÷ng chÊt th¶i nµy phÇn lín lµ chÊt h÷u c¬, lµ nguyªn liÖu quý ®Ó s¶n xuÊt khÝ ®èt.

TP .Q

U

tr−êng çc chÊt th¶i d¹ng láng nh− ph©n chuång. Çc vi khuÈn ph¸t triÓn t¹o ra khÝ mªtan. Dïng nh÷ng thiÕt bÞ t¹o khÝ kiÓu nµy cã thÓ cung cÊp khÝ cho vïng ngo¹i «

ẠO

thµnh phè ë Anh lµm nhiªn liÖu ®Ó ®èt, s−ëi Êm cho çc gia ®×nh. Ng−êi ta cßn ®ang

Đ

nghiªn cøu nh÷ng thïng cã dung tÝch lín ®Ó dïng cho çc trang tr¹i.

Ư N

G

204. Lo¹i s¬n nµo chèng b¨ng tuyÕt ?

H

ë PhÇn lan ng−êi ta nghiªn cøu ra mét lo¹i s¬n kÞ n−íc (thµnh phÇn gåm cã

TR ẦN


nhùa ªp«xi vµ chÊt ®ãng r¾n) cã kh¶ n¨ng lµm b¨ng tuyÕt kh«ng b¸m vµo tÇu. S¬n nµy t¹o ra trªn bÒ mÆt kim lo¹i mét líp mµng r¾n chÞu n−íc, ®ång thêi l¹i cã hÖ sè

B

ma s¸t thÊp. Ng−êi ta dïng lo¹i s¬n nµy ®Ó s¬n tµu ®¸nh ç trªn biÓn B¾c. Khi ®i

10

00

biÓn, tµu kh«ng bÞ b¨ng tuyÕt b¸m vµo, vµ do hÖ sè ma s¸t cña mµng thÊp, nªn tµu

3

ch¹y nhanh h¬n.

2+

205. Dïng tia laze ph¸t hiÖn ®é bÈn cña n−íc nh− thÕ nµo ?

ẤP

§Ó kiÓm tra ®é bÈn cña n−íc, ng−êi ®J ta dïng tia laze. Khi chiÕu tia laze

A

C

xuèng n−íc th× ¸nh s¸ng ph¶n chiÕu cña nã ®−îc thu l¹i qua mét m¸y ph©n tÝch

Ó

quang häc. m¸y nµy sÏ ghi l¹i c−êng ®é, ph−¬ng cña nh÷ng tia ph¶n chiÕu. C−êng ®é

Í-

H

ph¶n chiÕu kh¸c nhau tuú theo ®é bÈn cña n−íc. B»ng ph−¬ng ph¸p nµy, ng−êi ta cã

-L

thÓ t×m ®−îc sè l−îng, tÝnh chÊt cña çc chÊt bÈn trong trong n−íc ë ®é s©u tíi 8 mÐt.

ÁN

206. Cã ph¶i näc kÕn lµ chÊt kh¸ng sinh ?

TO

N¨m m−¬i n¨m vÒ tr−íc, cã mét loµi sinh vËt di c− tõ ph−¬ng Nam sang n−íc

G

Mü: kiÕn löa. Khi ®èt, kiÕn “tiªm” vµo vÕt th−¬ng mét chÊt ®éc, nh−ng kh«ng nguy

BỒ

ID Ư

Ỡ N

hiÓm chÕt ng−êi. Cho tíi gÇn ®©y, ng−êi ta vÉn ch−a x¸c ®Þnh ®−îc b¶n chÊt cña näc kiÕn mÆc dï ®J cã gi¶ thuyÕt chÊt ®éc Êy ®ång thêi lµ mét chÊt kh¸ng sinh. Nh÷ng nghiªn cøu míi nhÊt ®J kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy. Näc kiÕn lµm chÕt nh÷ng lo¹i nÊm mèc vµ ®a sè vi khuÈn, trong sè ®ã cã çc vi khuÈn g©y bÖnh nh− liªn cÇu khuÈn (streptocoque) vµ tô cÇu khuÈn (staphi-locoque).

207. “C¾t” l«ng cõu b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc nh− thÕ nµo ?





ViÖn nghiªn cøu khoa häc n«ng nghiÖp Ph¸p võa t×m ra ®−îc mét ph−¬ng ph¸p rÊt ®éc ®¸o ®Ó thu ho¹ch l«ng cõu vµ l«ng thá lµm len. Ng−êi ta chØ viÖc cho chóng

N

rò bá bé l«ng dÇy vµ m−ît cña m×nh, trong khi nÕu c¾t l«ng b»ng ph−¬ng ph¸p

H Ơ

chóng. Cõu th× sau mét tuÇn sÏ rông l«ng, cßn thá th× chØ sau 12 phót ®J “tù nguyÖn”

N

uèng mét liÒu l−îng nhÊt ®Þnh chÊt xiclofotfamit, hoµn toµn kh«ng ®éc h¹i ®èi víi

U

Y

th−êng, mÊt Ýt ra lµ nöa giê. Cã ®iÒu… ph¶i gi÷ nh÷ng con vËt nµy 3 tuÇn trong chç

Đ

ẠO

TP .Q

Èm ®Ó chê chóng mäc l«ng.

G

208. Cã thÓ dïng mËt ong lµm chÊt chØ thÞ ®é « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng ?

Ư N

ChÝnh lo¹i mËt ong b×nh th−êng l¹i lµ chÊt chØ thÞ tèt cho ta biÕt ®é « nhiÔm

TR ẦN


H

m«i tr−êng. Nhµ khoa häc D-Liak t¹i tr−êng §¹i häc Cornell kÕt luËn nh− vËy. ¤ng lÊy nh÷ng mÉu mËt ong ®Æt t¹i nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau: bªn c¹nh ®−êng «t«, nhµ m¸y,

B

má quÆng vµ so s¸nh víi mÉu mËt ong nguyªn chÊt. Trong nh÷ng mÉu thÝ nghiÖm ®J

10

nghÜa lµ gÇn mét nöa b¶ng tuÇn hoµn.

00

ph¸t hiÖn ra nh«m, bari, ®ång, niken, mangan, m«lip®en.. tæng sè tíi 47 nguyªn tè,

2+

3

209. S¬n kh« cùc nhanh, kh« nh− thÕ nµo ?

ẤP

ë Ph¸p, ng−êi ta ®J b¾t ®Çu sö dông mét lo¹i s¬n kh« trong chíp m¾t, d−íi t¸c

C

cña tia tö ngo¹i. S¬n nµy gåm m«n«me vµ çc chÊt, khi bÞ tia tö ngo¹i chiÕu vµo lËp

Ó

A

tøc biÕn thµnh hîp chÊt cao ph©n tö. Lo¹i s¬n míi rÊt v¹n n¨ng vµ dïng ®−îc ®èi víi

Í-

H

bÊt cø bÒ mÆt nh− thÕ nµo. Nã ®Æc biÖt thÝch hîp víi viÖc in ofset nhiÒu mµu, v× hiÖn

-L

nay tèc ®é in cña m¸y chØ phô thuéc vµo tèc ®é kh« cña mùc.

ÁN

210. Sîi tæng hîp nµo dïng lµm quÇn ¸o cho çc nhµ du hµnh vò trô ?

TO

Bé quÇn ¸o cña nh÷ng nhµ du hµnh trªn con tµu vò trô “Liªn hîp 19” ®−îc

G

may b»ng mét lo¹i sîi tæng hîp gäi lµ “Lola”. Theo çc chuyªn gia, víi çc tÝnh chÊt

BỒ

ID Ư

Ỡ N

®éc ®¸o cña nã, lo¹i sîi nµy cã thÓ dïng trong çc ngµnh luyÖn kim vµ tÊt c¶ nh÷ng n¬i cÇn çc mÆt hµng dÖt chÞu ho¸ chÊt vµ nhiÖt ®é lªn tíi trªn 10000C. V¶i dÖt tõ “Lola” tr«ng tùa nh− len vµ hoµn toµn çch ®iÖn. Kh«ng nh÷ng Nga mµ çc xÝ nghiÖp n−íc ngoµi rÊt chó ý ®Õn lo¹i sîi nµy.

211. Cao su nµo ®−îc dïng trong m¸y thay tim ?





Çc nhµ nghiªn cøu thuéc c«ng ty Goodycar Tire Rubber Co sau10 n¨m phèi hîp nghiªn cøu cïng víi çc thÇy thuèc ®J t×m ra mét lo¹i cao su p«li«lªfin míi, rÊt

N

p«lyurªtan dÉn ®iÖn. Nh÷ng tr¸i tim nh©n t¹o nµy ®−îc thÝ nghiÖm thö víi nguån

H Ơ

m¸u ®J ®−îc gi¶i quyÕt b»ng çch ph¸t triÓn mét lo¹i nhung p«lyeste míi cã phñ

N

thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt çc m¸y y cô, thay thÕ cho ho¹t ®éng cña c¬ tim. VÊn ®Ò ®«ng

TP .Q

212. X¸c ®Þnh hµm l−îng vµng b»ng m¸y gia tèc nh− thÕ nµo ?

U

Y

n¨ng l−îng ngoµi vµ ®J lµm viÖc thµnh c«ng trong suèt 94 ngµy.

ẠO

Vµng cã kh¾p n¬i trong thiªn nhiªn. Trung b×nh cø 1000 tÊn ®Êt chøa kho¶ng

Đ

5g vµng. Th«ng th−êng, cÇn xö lý hµng chôc ngh×n mÉu çc lo¹i ®Êt míi x¸c ®Þnh

G

®−îc vµng n»m trong líp ®Êt nµo. Mét nhãm çc nhµ nghiªn cøu thuéc ViÖn çc vÊn

Ư N

®Ò vËt lý Masc¬va ®J ph¸t hiÖn çch sö dông m¸y Bªtatron ®Ó ph©n tÝch çc mÉu ®Êt

TR ẦN


H

nµy. Çc ®iÖn tö ®J ®−îc gia tèc ho¹t ho¸ çc nguyªn tö vµng, ph¸t ra tia X vµ chØ cÇn ®o l−êng bøc x¹ nµy trong kh«ng ®Çy 1 phót cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc hµm l−îng vµng trong mÉu ®Êt. M¸y x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng l−îng vµng v« cïng nhá bÐ, cã nång ®é 1:

00

B

1300.000.

10

213. KÝnh hiÓn vi ®iÖn tö tham gia s¶n xuÊt ph©n bãn nh− thÕ nµo ?

2+

3

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt, ViÖn ho¸ v« c¬ ë

ẤP

Ustinad Zabun (TiÖp kh¾c) ®J kÕt hîp kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö PSEM - 500 víi çc thiÕt

C

bÞ tÝnh to¸n, vµ ¸p dông t¹i çc nhµ m¸y. ThiÕt bÞ tæ hîp nµy ®J nghiªn cøu tÝnh chÊt

Ó

A

c¬ lý cña ph©n bãn t×m ra mèi liªn hÖ trùc tiÕp gi÷a tÝnh chÊt vËt lý cña s¶n phÈm, cÊu

H

t¹o tÕ vi cña chóng vµ chÕ ®é kü thuËt, ®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh trë l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

-L

Í-

Nhê ë ®é tù ®éng ho¸ cao, thiÕt bÞ míi lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao h¬n çch ph©n tÝch

ÁN

vµ ®iÒu chØnh s¶n xuÊt cò nhiÒu lÇn.

TO

214. Tr¹m «z«n lín nhÊt thÕ giíi ë ®©u ?

G

ë Masc¬va (Nga) ®J x©y dùng xong mét tr¹m ph¸t sinh «z«n lín nhÊt thÕ giíi,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

cã kh¶ n¨ng mçi ngµy xö lý 200.000m3 n−íc uèng. Do sè d©n t¨ng lªn vµ thµnh phè ®−îc më réng kh«ng ngõng, nhu cÇu vÒ n−íc ngµy cµng lín, buéc ph¶i hiÖn ®¹i hãa

vµ më réng çc c¬ së cung cÊp n−íc. Riªng ®Ó xö lý n−íc phÝa t©y thµnh phè, tr¹m ®J ph¶i cung cÊp 200 kg «z«n trong 1 giê.

215. Protein chÕ tõ phÕ liÖu xenlul«z¬ nh− thÕ nµo ?





Tr−êng §¹i häc tæng hîp Luisana (Mü) ®J nghiªn cøu thµnh c«ng mét ph−¬ng ph¸p míi chÕ t¹o protein ®¬n bµo vµ ®ang ®−a ra c«ng nghiÖp. Lo¹i

protein nµy

N

cò vµ çc lo¹i “r¸c” kh¸c. Sau khi xö lý t¹p chÊt ng−êi ta dïng mét lo¹i vi khuÈn ph¸t

H Ơ

Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra nã lµ phÕ liÖu xenlul«z¬ cµnh c©y, giÊy vôn, v¶i vôn

N

®Çu tiªn ®−îc dïng lµm thøc ¨n cho gia sóc vµ tiÕn tíi lµm thùc phÈm cho con ng−êi.

U

Y

triÓn hÕt søc nhanh chãng, t¹o ra mét chÊt bét chøa 50% protein. N¨m 1978, s¶n

TP .Q

phÈm míi nµy ®J phæ biÕn trªn thÞ tr−êng.

ẠO

216. N−íc nµo cã chiÕc tµu vµ lµ nhµ mµy s¶n xuÊt axit H2SO4 ?

Đ

T¹i thµnh phè Sªxin (Ba Lan), ng−êi ta ®J ®ãng mét lo¹i tµu ®éc ®¸o: tµu nhµ

G

m¸y. Hµng ho¸ ®−a xuèng tµu lµ l−u hïynh láng, mét nguyªn liÖu næi tiÕng vµ rÊt

Ư N

phong phó cña Ba Lan. Trªn ®−êng ®i, nguyªn liÖu nµy ®−îc chÕ biÕn vµ khi tµu cËp

TR ẦN


H

bÕn (th−êng lµ t¹i n−íc ngoµi, hµng ho¸ bèc rì lªn ®J lµ.. axit sunfuric. ThËt tiÖn lîi: nh÷ng khÝ th¶i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tho¸t ra ngoµi biÓn kh¬i, nªn kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng nh− trªn ®Êt liÒn. NhiÖt d− tõ çc ph¶n øng ®−îc dïng ®Ó cÊt n−íc

00

B

biÓn thµnh n−íc ngät dïng cho çc thuû thñ kiªm c«ng nh©n s¶n xuÊt ho¸ chÊt trªn

10

tµu, ®Ó pha vµo axit vµ dïng cho tuyªcbin h¬i n−íc cña tµu.

2+

3

217. Ph−¬ng ph¸p nµo s¶n xuÊt oxi rÎ nhÊt ?

ẤP

Çc nhµ khoa häc ë mét tr−êng §¹i häc cña §øc ®J chÕ t¹o mét lo¹i thiÕt bÞ

C

míi s¶n xuÊt oxi nhê r©y ph©n tö, ®Ó gi÷ l¹i khÝ nµy tõ kh«ng khÝ. KÕt qu¶ thu ®−îc

Ó

A

hçn hîp khÝ chøa 80% oxi. Cho ®Õn nay, ph−¬ng ph¸p nµy lµ ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n

H

nhÊt vµ cho khÝ oxi rÎ nhÊt trong c«ng nghiÖp.

-L

Í-

218. N©ng cao chÊt l−îng cña gang b»ng çch nµo ?

ÁN

Thªm nguyªn tè ®Êt hiÕm ytri vµo gang x¸m nãng ch¶y lµm t¨ng râ rÖt tÝnh

TO

chÊt cña gang: ®é bÒn, ®é dÎo, tÝnh chÞu nhiÖt. Thay ®æi tû lÖ ytri cã thÓ ®iÒu chØnh

G

®−îc tÝnh chÊt cña gang trong mét giíi h¹n réng. Kh«ng nh÷ng lµm gang thªm bÒn,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nguyªn tè nµy cßn cã t¸c dông khö çc t¹p chÊt cã trong gang. Lo¹i gang nµy ®J sö dông trong ngµnh chÕ t¹o m¸y vµ n©ng cao ®−îc chÊt l−îng vµ tuæi thä nhiÒu thiÕt bÞ.

219. Lß so thñy tinh cã −u ®iÓm g× ? Çc nhµ khoa häc Nga ®J chÕ t¹o ®−îc mét lo¹i lß so b»ng thuû tinh cã ®é bÒn lín vµ ®é ®µn håi cao. Nã cã tÝnh −u viÖt h¬n lß so b»ng thÐp ë chç kh«ng bÞ ¨n mßn trong m«i tr−êng x©m thùc, chÞu nhiÖt vµ kh«ng cã biÕn d¹ng d−. Kü thuËt ®Æc biÖt





cho phÐp kh¾c phôc ®−îc tÝnh rßn cña thñy tinh. Nh÷ng chiÕc lß so míi nµy ®J b¾t ®Çu thay thÕ thÐp trong ampe kÕ, v«n kÕ, c©n chÝnh x¸c, dông cô ®o ®Þa chÊn vµ ®ång

N

hå, ®Æc biÖt nh÷ng chiÕc lß so b»ng kim lo¹i quý vµ ®¾t tiÒn trong çc dông cô vËt lý

H Ơ

chÝnh x¸c.

Y

N

220. Sù ¨n mßn cã lîi khi nµo ?

TP .Q

U

Çc chuyªn gia Mü ®J gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhiÔm bÈn thiªn nhiªn nhê hiÖn t−îng

¨n mßn. Çc lo¹i r¸c d−íi d¹ng bao g× b»ng kim lo¹i, chÊt dÎo, giÊy, gç… ph¶i vøt

ẠO

vµo nh÷ng thïng r¸c võa ®−îc s¶n xuÊt hµng lo¹t, cã hai líp vá b»ng 2 thø kim lo¹i

Đ

kh¸c nhau (nh− s¾t vµ nh«m ch¼ng h¹n), ë gi÷a, cã mét líp muèi, dÔ hót Èm. §ãng

G

hép l¹i, çc thïng r¸c trë thµnh nh÷ng chiÕc “pin”, vµ qu¸ tr×nh ¨n mßn ®iÖn ho¸ b¾t

TR ẦN


H

221. ë ®iÒu kiÖn nµo n−íc ®· cã tinh kim lo¹i ?

Ư N

®Çu xÈy ra. Qua vµi tuÇn, nh÷ng thïng r¸c nµy biÕn thµnh mét ®èng bôi x¸m nhá.

Ngµy nay, ng−êi ta ®J ®iÒu chÕ ®−îc hµng chôc lo¹i tinh thÓ n−íc kh¸c nhau

B

nhê ¸p suÊt, nh−ng míi ®©y l¹i ph¸t hiÖn thªm mét lo¹i n−íc n÷a. ë nhiÖt ®é -800 vµ

00

d−íi ¸p suÊt hµng triÖu at-m«t-phe, n−íc ®¸, kÑp gi÷a 2 tÊm kim c−¬ng, sÏ cã nh÷ng

10

tÝnh chÊt cña kim lo¹i: tõ chÊt ®iÖn m«i ®iÓn h×nh thµnh chÊt dÉn ®iÖn. TÝnh chÊt nµy

2+

3

cña n−íc thÓ hiÖn c¶ trong kho¶ng kh«ng gian vò trô.

ẤP

222. Kim c−¬ng tæng hîp ®−îc ®iÒu chÕ nh− thÕ nµo ?

C

Çc nhµ ho¸ häc Nga lÇn ®Çu tiªn ®J thu ®−îc kim c−¬ng tæng hîp d−íi ¸p

Ó

A

suÊt th−êng. So víi nh÷ng thiÕt bÞ nÆng nÒ vµ c«ng suÊt lín tr−íc ®©y th× thiÕt bÞ míi

Í-

H

nµy rÊt ®¬n gi¶n. Nã chØ b»ng thuû tinh, v× kh«ng cÇn ®Õn çc vËt liÖu chÞu ¸p. ViÖc

-L

chÕ t¹o kim c−¬ng ®ßi hái ph¶i cùc kú chÝnh x¸c. ChØ mét sai sãt rÊt nhá so víi ®iÒu

ÁN

kiÖn lµm viÖc tèi −u còng lµm cho kim c−¬ng bÞ phñ mét líp graphit. Kim c−¬ng ®iÒu

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

chÕ trªn thiÕt bÞ míi kh«ng kh¸c l¾m so víi kim c−¬ng thiªn nhiªn.

223. Hîp kim nh«m ®Æc biÖt cã −u ®iÓm g× ?

Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, çc nhµ khoa häc Anh ®J nghiªn cøu ra mét lo¹i

hîp kim nh«m, ®Æt tªn lµ Surpral. VËt liÖu nµy cã nhiÒu tÝnh chÊt quý b¸u: dÉn nhiÖt

vµ dÉn ®iÖn rÊt tèt, ®é bÒn cao, s¸ng bãng, ®ång thêi l¹i cã tÝnh dÎo phi th−êng. Mét mÈu Supral ®un nãng nhÑ cã thÓ kÐo dµi ra 10 lÇn. Tõ hîp kim nµy cã thÓ chÕ t¹o çc ®å vËt cã h×nh d¹ng rÊt cÇu kú, nªn ®−îc dïng lµm khu«n ®óc chÊt dÎo. Ng−êi ta cho r»ng cµng ngµy vËt liÖu míi nµy cµng cã nhiÒu øng dông kü thuËt.





224. S¶n xuÊt glucoz¬ kh«ng cÇn axit nh− thÕ nµo ? Çc chuyªn gia §øc ®Ò nghÞ mét ph−¬ng ph¸p hoµn toµn míi ®Ó s¶n xuÊt

Y

N

chç: gluc«z¬ thu ®−îc cã chÊt l−îng siªu tinh khiÕt

H Ơ

ph¸p cò t¨ng gÊp ®«i. Nh−ng ng−êi ta cho r»ng −u ®iÓm chÝnh cña ph−¬ng ph¸p lµ ë

N

glucoz¬ kh«ng dïng axit mµ dïng men ®Ó ph©n huû tinh bét. HiÖu suÊt so víi ph−¬ng

TP .Q

U

225. Cã çch nµo x¸c ®Þnh nhanh nit¬ trong ®Êt ?

Mét ph−¬ng ph¸p míi, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c ®Ó ®Þnh l−îng nit¬ trong ®Êt

ẠO

ra ®êi ë Mü, rót ng¾n thêi gian ph©n tÝch ®−îc 20 lÇn. ChØ viÖc trén ®Êt víi mét lo¹i

Đ

s¬n ®Æc biÖt, cã tÝnh chÊt hÊp thô çc chÊt ®¹m trong ®Êt, vµ t¨ng c−êng ®é mµu.

Ư N

226. Líp vá b¶o qu¶n rau qu¶ b»ng chÊt g× ?

G

Mang so s¸nh víi mÉu tiªu chuÈn, sÏ biÕt trùc tiÕp nång ®é çc hîp chÊt cña Nit¬.

TR ẦN


H

Çc nhµ ho¸ häc NhËt ®J t×m ra mét c«ng thøc chÕ t¹o çc líp vá cho qu¶, rau, trøng, b¬.. cÇn ph¶i b¶o qu¶n trong mét thêi gian dµi. Thµnh phÇn ®Ó chÕ t¹o líp vá

B

tæng hîp lµ zªlatin, tinh bét khoai t©y, s«®a vµ mét vµi chÊt phô gia kh¸c. B»ng líp vá

00

nµy, cã thÓ gi÷ çc s¶n phÈm nãi trªn t−¬i l©u h¬n gi÷ trong tñ l¹nh ®Õn 5 lÇn.

10

227. QuÇn ¸o ng−êi nh¸i b»ng silic«n cã t¸c dông g× ?

2+

3

Çc nhµ ho¸ häc NhËt B¶n phèi hîp víi çc nhµ sinh vËt ®J chÕ t¹o nh÷ng bé

ẤP

quÇn ¸o ng−êi nh¸i dïng cho thî lÆn b»ng silicon. Nã gióp cho ng−êi ta ë l©u h¬n

C

d−íi mÆt n−íc ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc nµo ®ã. Bé quÇn ¸o ng−êi nh¸i nµy gåm

Ó

A

nhiÒu líp silic«n, cã kh¶ n¨ng hÊp thô oxi tan trong n−íc vµ th¶i trùc tiÕp ®−îc khÝ

Í-

H

cacb«nic qua mÆt n¹ thë.

-L

228. T¸c dông kÐp nµo cho ng« cña thuèc trõ cá?

ÁN

Hungari ®J tæng hîp vµ sö dông réng rJi mét lo¹i thuèc trõ cá cho ng«, gäi lµ

TO

“Hungazin”. Ngoµi t¸c dông trõ cá rÊt hiÖu lùc vµ t¸c dông 2 - 3 n¨m, nã cßn kÝch

G

thÝch sù sinh tr−ëng cña c©y ng«, rót ng¾n thêi gian trång trät. Hungazin ®¸p øng ®Çy

BỒ

ID Ư

Ỡ N

®ñ nh÷ng tiªu chuÈn ghi trong luËt b¶o vÖ m«i tr−êng.

229. Hîp kim cña kim c−¬ng cã −u ®iÓm g× ? §ã lµ tªn gäi cña mét lo¹i vËt liÖu míi do c«ng ty Dunl«p (Mü) s¶n xuÊt. Tuy

kh«ng ph¶i hîp kim, nh−ng thµnh phÇn cña nã gåm niken vµ kim c−¬ng tæng hîp ë d¹ng bét. Khi hµm l−îng kim c−¬ng trong vËt liÖu lªn tíi 30%, ®é bÒn mµi mßn cña





nã rÊt cao, thuËn tiÖn ®Ó phñ lªn çc chi tiÕt ho¹t ®éng cña m¸y mãc thiÕt bÞ. Nãi chung, thêi gian lµm viÖc cña çc chi tiÕt cã phñ vËt liÖu nµy t¨ng lªn tíi 6 lÇn.

Y

N

vËt liÖu dÔ b¾t löa nh− gç, giÊy, cact«ng… ChØ cÇn phñ lªn bÒ mÆt mét líp s¬n: d−íi

H Ơ

ë Hungari, ng−êi ng−êi ta ®J chÕ t¹o ®−îc mét lo¹i s¬n chèng ch¸y cho çc

N

230. S¬n chèng ch¸y ng¨n c¶n sù ch¸y thÕ nµo ?

TP .Q

U

¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é, nã sÏ phång lªn vµ ng¨n c¶n sù ch¸y. Khi nhiÖt dé lªn tíi

1200C, s¬n biÕn thµnh mét líp xèp, cã tÝnh çch nhiÖt vµ cã kh¶ n¨ng dËp t¾t ch¸y.

Đ

ẠO

Thªm chÊt phô gia ®Æc biÖt, lo¹i s¬n nµy chÞu ®−îc nhiÖt ®é 9000 trong 3 - 5 giê.

Ư N

G

231. Lµm cho r¬m r¹ cã vÞ ngät nh− thÕ nµo ?

H

ë ViÖn nghiªn cøu vÒ ch¨n nu«i ë Ukrena ®J nghiªn cøu cho kiÒm t¸c dông

TR ẦN


lªn r¬m r¹ ë ¸p suÊt 150 atm«tphe; xenluloz¬ sÏ chuyÓn ho¸ thµnh ®−êng saccr«z¬ vµ mét sè chÊt kh¸c dÔ ®ång ho¸. Nhê thÕ r¬m ¹ cã mïi th¬m, vÞ ngät vµ hµm l−îng

B

chÊt dinh d−ìng t¨ng lªn gÊp ®«i.

10

00

Bß ®ùc ¨n lo¹i r¬m nµy cã thÓ t¨ng träng tõ 1000 - 1200 g/ngµy.

3

232. Líp b¶o vÖ ®−êng èng dÉn dÇu b»ng chÊt g× ?

2+

Nh÷ng t¹p chÊt chøa trong dÇu nh− H2S, CO2, çc lo¹i muèi vµ mét sè chÊt

ẤP

kh¸c n÷a lµm cho kim lo¹i nhanh chãng bÞ ¨n mßn. §Ó b¶o vÖ çc ®−êng èng dÉn

A

C

dÇu, ng−êi ta tr¸ng bªn trong mét líp phñ míi cã tÝnh chÊt kh¸c h¼n çc lo¹i th−êng

H

Ó

dïng: chØ gåm hai cÊu tö kh¸ phæ biÕn lµ nhùa phªnol focman-®ªhit vµ epoxy. Hçn

Í-

hîp nµy dÔ dµng tr¸ng lªn ®−êng èng vµ rÊt mau kh« trong bÊt cø ®iÒu kiÖn nµo, ngay

-L

c¶ ë nhiÖt ®é gÇn 00C.

ÁN

233. Cã ph−¬ng ph¸p sinh ho¸ nµo tiªu huû chÊt th¶i ?

TO

ë Anh, míi ®©y ®J s¶n xuÊt ra mét lo¹i chÊt sinh ho¸ ®−îc gäi lµ “Fenobac”.

Ỡ N

G

ChÊt nµy cho phÐp gi¶m ®−îc t¸c dông ®éc h¹i ®Õn m«i tr−êng xung quanh cña çc

BỒ

ID Ư

ho¸ chÊt nh− dÇu má, s¶n phÈm dÇu má còng nh− çc chÊt h÷u c¬ kh¸c. Lo¹i thuèc ph©n huû b»ng ph−¬ng ph¸p sinh ho¸ nµy dïng ®Ó xö lý çc nguån n−íc ¨n. Trong mét gam “Fenobac” chøa 1 tû vi khuÈn rÊt phµm ¨n nh÷ng chÊt nh− benzen, x¨ng, phªnol, naphtalen vµ dÇu mì.

234. Cã ph−¬ng ph¸p nµo lµm s¹ch khÝ th¶i cña «t« ?





Çc chuyªn gia Anh võa chÕ t¹o ®−îc mét m¸y läc ®Ó thu håi ch× tõ khãi th¶i cña «t« ch¹y b»ng x¨ng cã chØ sè èc tan cao. nh«m vµ natri phètph¸t hoÆc kali cacbonat.

N

ViÖc ®Æt m¸y läc vµo «t« lµm t¨ng gi¸ « t« lªn 10 b¶ng Anh vµ kh«ng ¶nh

H Ơ

N

Thµnh phÇn chÝnh cña m¸y läc gåm mét l−íi b»ng b«ng thÐp m¹ hi®roxit

TP .Q

ch¹y b»ng dÇu ®iªzen ®Ó läc muéi than vµ çc t¹p chÊt kh¸c trong khãi.

U

Y

h−ëng ®Õn ho¹t ®éng cña ®éng c¬. M¸y läc nµy còng cã thÓ ®Æt vµo çc lo¹i «t« kh¸c

ẠO

235. S¶n xuÊt axit ph«tphoric tinh khiÕt theo c«ng nghÖ míi nh− thÕ nµo

Đ

?

G

T¹i Ph¸p, ng−êi ta ®J s¶n xuÊt axit phètphoric tinh khiÕt theo h−¬ng ph¸p míi

Ư N

ë quy m« c«ng nghiÖp. ë giai ®o¹n ®Çu, ng−êi ta chiÕt axit phètphorÝc b»ng

TR ẦN


H

iz«butanol vµ röa phÇn chiÕt b»ng xót. Tuú theo yªu cÇu vÒ ®é tinh khiÕt s¶n phÈm, tiÕp tôc chiÕt axit b»ng iz«bulan«l, dung dÞch kiÒm, n−íc hoÆc axit ph«phoric loJng,

B

Iz«butan«l sau khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ®−îc t¸ch khái axit b»ng çch ch−ng cÊt.

00

236. Lo¹i chÊt dÎo nµo nh¹y víi ¸nh s¸ng ?

10

Tr−íc ®©y, ng−êi ta dïng lo¹i kÝnh ®en ®Ó b¶o vÖ m¾t thî hµn khái bÞ nh÷ng tia

2+

3

s¸ng chãi khi hµn. Lo¹i kÝnh nµy cã nh−îc ®iÓm lµ thî hµn lu«n lu«n bÞ mét mµu ®en

ẤP

che kÝn m¾t, khã quan s¸t chÊt l−îng mèi hµn. Ngµy nay, ng−êi ta ®J chÕ ra mét lo¹i

C

chÊt dÎo rÊt nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng gäi lµ Compound-224 ®Ó s¶n xuÊt kÝnh cho thî

Ó

A

hµn. Khi hµn, nh÷ng tia chãi chiÕu vµo chÊt dÎo lµm cho chÊt dÎo lËp tøc bÞ ®en l¹i vµ

Í-

H

cã thÓ gi÷ ®−îc 99% ¸nh s¸ng. Sau mét gi©y, khi hÕt ¸nh s¸ng hµn ®ã, chÊt dÎo nµy

-L

l¹i trë l¹i trong suèt nh− tr−íc.

ÁN

237. Ph©n bãn tõ phÕ liÖu nhµ m¸y thuéc da cã −u ®iÓm g× ?

TO

ë ViÖn nghiªn cøu khoa häc thuéc c«ng nghiÖp giÇy da t¹i Ukren ng−êi ta ®J

G

nghiªn cøu ra mét ph−¬ng ph¸p xö lý phÕ liÖu da ®Ó lµm ph©n bãn cho rau. S¶n phÈm

BỒ

ID Ư

Ỡ N

lµ mét lo¹i bét mµu x¸m cã chøa 9 - 14% ®¹m, 5% chÊt bÐo, 3-4% oxit cr«m, , 7-8% tro. Ngoµi ra, s¶n phÈm nµy cßn giµu nguyªn tè vi l−îng nh− kÏm, ®ång, bo, m«lipden, man-gan. Nã cã thÓ ®−îc sö dông nh− lµ mét lo¹i ph©n phøc hîp ®Ó bãn cho rau, nho, çc lo¹i c©y cã tinh dÇu.





Ng−êi ta ®J tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 2 n¨m lo¹i ph©n bãn nµy trªn çc çnh ®ång vµ kh¼ng ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông cao cña nã: thu ho¹ch khoai t©y t¨ng 30%, cµ chua

N

vµ qua tÝnh to¸n kinh tÕ kü thuËt, ®J dù tÝnh r»ng vèn x©y dông x−ëng sÏ ®−îc hoµn

H Ơ

T¹i nhµ m¸y liªn hîp giµy da, ng−êi ta ®J x©y dùng x−ëng s¶n xuÊt ph©n bãn,

N

35%.

U

Y

l¹i sau mét n¨m.

TP .Q

238. Keo d¸n g¹ch vµ th¹ch anh cã −u ®iÓm g× ?

ẠO

ë Acmªni, ng−êi ta ®J nghiªn cøu thµnh c«ng mét lo¹i keo d¸n ë nhiÖt ®é cao

Đ

trªn c¬ së çc hîp chÊt v« c¬ m«n« oxit kÏm, oxit silic, bo vµ axit octo -ph«tphoric.

Ư N

G

Keo nµy ®ãng r¾n ë nhiÖt ®é t−¬ng ®èi thÊp (kho¶ng 1500 C) vµ bÒn v÷ng ë nhiÖt ®é

TR ẦN


sö dông nã vµo viÖc che phñ ®Ó b¶o vÖ, chèng ¨n mßn.

H

rÊt cao 11500C. Nã cã thÓ d¸n g¹ch, graphit, kim lo¹i, th¹c anh vµ thuû tinh. Cã thÓ

239. Nh÷ng ng«i nhµ b¨ng çt ®−îc x©y ë ®©u ?

B

Trªn nh÷ng khu ®Êt vì hoang ë Kha-u-d¬-khan gÇn thÞ trÊn TÕt -gien (Tuèc-

00

mª-ni), xuÊt hiÖn nh÷ng ng«i nhµ xinh ®Ñp. Nh÷ng toµ nhµ ®ã ®J ®−îc x©y b»ng…

10

çt lÊy t¹i chç, trong xa m¹c Ka-ra-Kum

2+

3

Nh÷ng nhµ b¸c häc ë Mat-sc¬-va ®J ®Ò xuÊt viÖc dïng çt lµ nguyªn liÖu x©y

ẤP

dùng chñ yÕu. Ph−¬ng ph¸p nµy võa ®¬n gi¶n l¹i võa ®éc ®¸o: çt ®−îc trén víi

C

xim¨ng, bét nh«m vµ bå t¹t theo tû lÖ x¸c ®Þnh. Sau khi xö lý hçn hîp b»ng kh«ng

Ó

A

khÝ nãng, ng−êi ta ®−îc mét chÊt liÖu xèp, gäi lµ “ga-d«-bª-t«ng”, bÒn v÷ng nh−

Í-

H

g¹ch nung, nhÑ b»ng nöa bª t«ng th−êng, vµ çch nhiÖt tèt.

-L

Gi÷a nh÷ng cån çt cña xa m¹c Ka-ra-Kum, ng−êi ta ®J x©y dùng nhµ m¸y

ÁN

®Çu tiªn s¶n xuÊt nh÷ng cÊu kiÖn nhµ l¾p ghÐp b»ng nguyªn liÖu nµy.

TO

240. Ngäc xa phia nh©n t¹o ®−îc s¶n xuÊt ë ®©u ?

G

Mét phßng thÝ nghiÖm tù ®éng s¶n xuÊt nh÷ng viªn ngäc xa phia nh©n t¹o ®J

BỒ

ID Ư

Ỡ N

b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i ViÖn nghiªn cøu ®¬n tinh thÓ Kh¸c - cèp. LÇn ®Çu tiªn, trong nh÷ng lß ®iÖn m¹nh, ng−êi ta ®J t¹o ra ®−îc nh÷ng viÖn ngäc cã ®ñ çc h×nh d¸ng, kh«ng ph¶i xö lý thªm n÷a. Ngäc xa phia cã nh÷ng ®Æc tÝnh ®Æc biÖt kh«ng cã chÊt g× thay thÕ ®−îc. Nã vÉn trong suèt ë nhiÖt ®é mµ çc kim lo¹i b¾t ®Çu nãng ch¶y, vµ ng−êi ta cã thÓ dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng ®Ìn chiÕu s¸ng cùc m¹nh.





241. Ph¸t hiÖn ng−êi nghiÖn r−îu b»ng çch nµo ? B¸c sÜ Spencer -Shau vµ nhãm céng t¸c víi «ng ë BÖnh viÖn ë Brenx (Niu -

Y

N

amino nµy, nh−ng ë ng−êi nghiÖn r−îu tû lÖ axit amino ®ã Ýt nhÊt cao gÊp ®«i vµ tû lÖ

H Ơ

lín axit amin«-n-butyric. Trong huyÕt t−¬ng ng−êi b×nh th−êng vÉn cã mÆt axit

N

Ooc) ®J nghiªn cøu thÊy r»ng trong huyÕt t−¬ng ng−êi nghiÖn r−îu cã mét l−îng rÊt

TP .Q

U

®ã vÉn duy tr× dï ng−êi nghiÖn ®J nhÞn r−îu trong nhiÒu ngµy. Ng−êi ta ch−a gi¶i thÝch ®−îc nguyªn nh©n lµm t¨ng tû lÖ axit amino-n-buturic trong huyÕt t−¬ng ng−êi

ẠO

nghiÖn r−îu.

Đ

242. Bª t«ng chÊt dÎo, bÒn h¬n nhùa ®−êng nh− thÕ nµo ?

G

Th«ng th−êng ng−êi ta phñ mÆt ®−êng b»ng mét líp “nhùa ®−êng” gåm cã

Ư N

nhùa, dÇu ho¶ trén víi ®¸ hoÆc sái. Sau nhiÒu n¨m nghiªn cøu, çc c«ng ty SCREG

TR ẦN


H

vµ Rh«ne Pou-lenc (Ph¸p) ®J thµnh c«ng sö dông ë quy m« c«ng nghiÖp nhùa than ®¸ lµm chÊt kÕt dÝnh, trén víi mét tû lÖ cao çc phÕ liÖu PVC çn vôn, t¹o thµnh mét lo¹i bª t«ng hy®r«cacbon cã nh÷ng ®Æc tÝnh −u viÖt ®Ó phñ mÆt ®−êng.

00

B

Lo¹i bªt«ng míi nµy kh«ng nh÷ng cho phÐp sö dông nhùa than ®¸ vµ çc phÕ

10

liÖu PVC cã rÊt nhiÒu, mµ cßn gióp gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò; chèng æ gµ, chèng h−

2+

3

háng mÆt ®−êng do dÇu ho¶, x¨ng vµ çc nhiªn liÖu, lµm líp phñ çc c«ng tr×nh nghÖ

ẤP

thuËt, lµm nÒn nhµ c«ng nghiÖp v.v...

C

Ngoµi ra cßn tiÕt kiÖm ®−îc nguyªn vËt liÖu v× lo¹i bª t«ng míi nµy rÊt r¾n

Ó

A

ch¾c nªn cã thÓ gi¶m bÒ dµy cña líp phñ mÆt ®−êng.

H

243. Cã than ho¹t tÝnh ë d¹ng sîi kh«ng ?

-L

Í-

Cho ®Õn nay, than ho¹t tÝnh chØ cã ë d¹ng bét hoÆc h¹t. Ng−êi ta ®J chÕ t¹o

ÁN

®−îc nã ë d¹ng sîi. §©y lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña 2 viÖn nghiªn cøu NhËt B¶n, dïng

TO

nguyªn liÖu c¬ b¶n lµ sîi p«liacrilnitril. §é bÒn cña nã ®èi víi kh«ng khÝ lín h¬n

G

than ho¹t tÝnh bét vµ h¹t. Sù hÊp thô çc dung m«i h÷u c¬ hoÆc çc khÝ ®éc lín h¬n tõ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

1,5 - 3 lÇn.

244. Cã ®iÒu bÝ Èn g× ë hå Komek ? Hå Komek, ë vïng xa m¹c phÝa T©y n−íc Tu«c -mª-ni (Nga) mang trong lßng

nã mét ®iÒu bÝ Èn. V× sao nhiÖt ®é n−íc hå gÇn ®¸y lªn tíi 500C, cßn mÆt n−íc chØ cã 90C ?





Tr−íc kia ng−êi ta cho r»ng, cã nh÷ng m¹ch n−íc nãng ngÇm. Nh−ng ng−êi ta ®J ph¸t hiÖn: n−íc hå gåm 2 líp kh«ng trén lÉn nhau, do khèi l−îng riªng kh¸c nhau.

N

gióp t¹o ra lo¹i bïn hydr« sunfua cã thÓ dïng ®Ó ch÷a bÖnh, khèi l−îng −íc tÝnh lªn

H Ơ

nhiÒu nhiÖt l−îng cña ¸nh n¾ng mÆt trêi h¬n líp n−íc trªn mÆt hå. HiÖn t−îng nµy

N

Líp trªn mÆt lµ n−íc m−a cßn líp d−íi th× mÆn, ®¸y hå l¹i cã bïn ®en nªn hÊp thu

U

Y

tíi hµng ngh×n mÐt khèi.

TP .Q

245. §¸ bät nh©n t¹o dïng lµm g× ?

ẠO

NhiÒu lo¹i ®¸ phón ®−îc dïng trong x©y dùng, ®Ó lµm bª t«ng nhÑ: tÝnh nhÑ

Đ

cña chóng lµ do cÊu tróc xèp ®−îc t¹o ra khi nói löa næ.

Ư N

G

ë §øc ®J hoµn thµnh ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt mét lo¹i ®¸ bät nh©n t¹o, gäi lµ zitan, chÕ biÕn tõ ®Êt sÐt t¹o h¹t trong mét thiÕt bÞ ®Æc biÖt, b¾t ch−íc ho¹t ®éng næ

TR ẦN


H

cña nói löa. Zitan r¾n ch¾c vµ cã kh¶ n¨ng ®µn håi, chÞu ®−îc t¸c dông cña h¬i n−íc vµ n−íc ®¸.

B

246.. Cã lo¹i ®Ìn b¸o hiÖu ban ®ªm nµo kh«ng tiªu thô n¨ng l−îng bªn

00

ngoµi ?

3

10

ë Mü võa chÕ t¹o mét lo¹i ®Ìn b¸o hiÖu ban ®ªm kh«ng tiªu thô n¨ng l−îng

2+

bªn ngoµi. Th©n ®Ìn lµ mét èng huúnh quang b»ng thñy tinh bor«silicat, bªn trong

ẤP

n¹p khÝ tritium, khi bøc x¹ sÏ lµm ®Ìn s¸ng. ¸nh s¸ng lo¹i ®Ìn nµy cã thÓ chiÕu xa

Í-

H

Ó

A

C

®Õn 180m vµ tuæi thä cã thÓ ®−îc hµng chôc n¨m.

-L

247. X−¬ng nh©n t¹o lµm b»ng chÊt g× ?

ÁN

Ng−êi ta thÝ nghiÖm thay mét vµi x−¬ng nh©n t¹o cho mét con chã thÝ nghiÖm

TO

.X−¬ng nh©n t¹o chÕ biÕn trªn c¬ së hi®r«xiapatit, «xit nh«m xèp hoÆc san h« trong

Ỡ N

G

tr−êng hîp nµy lµ canxi cacbonat) nh−ng kh«ng mét tr−êng hîp nµo bÞ sai khíp hoÆc

BỒ

ID Ư

nhiÔm trïng chç tiÕp xóc. DÇn dÇn x−¬ng nh©n t¹o ®−îc bäc sôn vµ sau ®ã ch¼ng kh¸c g× x−¬ng thËt.

248. Sîi siªu bÒn ®−îc ®iÒu chÕ tõ chÊt g× ? Mét c«ng ty NhËt B¶n ®J nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p rÎ tiÒn ®Ó ®iÒu chÕ cacbua silic thµnh sîi dïng cho vËt liÖu nhiÒu líp. Sîi nµy cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ë nhiÖt ®é





tíi 1.2000C. Nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ cacbuasilic lµ ®imªtilcloxilan, nhiÖt ph©n trong ch©n kh«ng ë 1.3000C. NÕu t¨ng nhiÖt ®é ®Õn 1.5000C, tÝnh bÒn cña sîi gi¶m. Giíi

N

h¹n bÒn cña sîi cã ®−êng kÝnh tõ 10 - 20 micr«m lµ 350kg/cm2 trong khi sîi b»ng

H Ơ

®ång vµ niken cã cïng ®−êng kÝnh th× giíi h¹n bÒn chØ lµ 40 - 60 kg/cm2.

Y

N

249. Lµm pin mÆt trêi rÎ tiÒn tõ chÊt g× ?

TP .Q

U

HiÖn nay ng−êi ta ®J nghiªn cøu kü thuËt s¶n xuÊt pin mÆt trêi trªn c¬ së

sunfat ®ång vµ ca®imi. Gi¸ cña lo¹i pin nµy chØ cã 1 ®«la mét mÐt vu«ng, vµ hiÖu

ẠO

suÊt vµo kho¶ng 7,8%. Pin mÆt trêi kh¸c cã hiÖu suÊt tõ 15 - 20%, nh−ng gi¸ Ýt nhÊt

Đ

lµ 150 ®«la mét mÐt vu«ng.

G

250. Hµn nh«m nh− thÕ nµo ?

Ư N

Nh÷ng chuyªn gia ë trung t©m khoa häc Kha-ru-ele (§øc) ®J nghiªn cøu thµnh

TR ẦN


H

c«ng mét ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n ®Ó hµn nh«m. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, nh«m kh«ng hµn ®−îc, v× trªn bÒ mÆt nh«m lËp tøc t¹o thµnh mµng oxit, vµ que hµn kh«ng liÒn ®−îc víi mµng nµy. §Ó hµn hai bÒ mÆt nh«m, trªn bÒ mÆt cña nã trong ch©n

00

B

kh«ng, ng−êi ta phñ mét líp bét niken máng. Kh«ng cÇn lµm s¹ch bÒ mÆt v× trong

10

ch©n kh«ng sÏ x¶y ra t¸c dông ho¸ häc gi÷a nguyªn tö niken vµ mµng máng oxit. Sù

2+

3

®èt nãng tù nhiªn trong khi hµn kh«ng lµm gi¶m ®é bÒn cña líp bäc vµ lùc kÕt dÝnh

C

ẤP

víi nÒn nh«m.

Ó

A

251. ChÊt g× xua ®æi chã vµ mÌo ?

Í-

H

ë Cana®a võa ®−a ra b»ng ph¸t minh mét chÕ phÈm míi ®Ó xua ®uæi chã vµ

-L

mÌo. Trong thµnh phÇn chÊt Êy, ngoµi paraphin vµ dÇu kho¸ng, cßn cã

ÁN

mªtiln«nixeton (CH3(CH2)8- COCH3 . Mïi cña chÊt nµy, rÊt Ýt hÊp dÉn ®èi víi khøu

TO

gi¸c rÊt thÝnh cña chã vµ mÌo. R¾c ë çc hiªn, lß s−ëi vµ çc ®−êng ®i, lo¹i thuèc nµy

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

lµm cho chã vµ mÌo ph¶i l¸nh xa.

252. Dïng laze ®iÒu chÕ thuû tinh kim lo¹i nh− thÕ nµo ? D−íi t¸c dông cña tia laze CO2rÊt m¹nh, cã thÓ t¹o ®−îc mét mµng máng cã ®é

bÒn v÷ng cao gäi lµ thuû tinh kim lo¹i. Trong kho¶ng kh¾c, tia laze lµm ch¶y mét líp máng trªn bÒ mÆt kim lo¹i hoÆc hîp kim, mµ nhiÖt ®é lªn tíi hµng ngh×n ®é. Khi ng¾t tia laze, kim lo¹i nguéi rÊt nhanh trong phÇn ngh×n cña gi©y. Lóc ®ã trªn bÒ mÆt kim lo¹i h×nh thµnh mét mµng máng d¹ng thuû tinh gäi lµ thuû tinh kim lo¹i. Qua nghiªn





cøu, mµng máng cã ®é cøng vµ chèng ¨n mßn rÊt cao so víi b¶n th©n kim lo¹i hoÆc hîp kim th«ng th−êng. Ng−êi ta ®J thu ®−îc thñy tinh kim lo¹i trªn nÒn hîp kim

253. Cã ph¶i silic oxit chèng hiÖn t−îng vãn côc ?

Y

N

Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc lo¹i ph©n ho¸ häc, t×nh cê ng−êi ta thÊy r»ng silic

H Ơ

N

niken vµ c«ban.

TP .Q

U

oxit cã t¸c dông ng¨n c¶n hiÖn t−îng vãn côc cña çc lo¹i ph©n ho¸ häc. Cßn trong

khi bãn çc lo¹i thuèc chèng s©u bÖnh cho c©y trång, çc nhµ khoa häc thÊy r»ng

ẠO

silic oxit l¹i cã t¸c dông hÊp thu chÊt g©y hiÖn t−îng vãn côc.

Đ

254. Hîp kim than AT - 3 lµ hîp kim g× ?

Ư N

G

ë Nga ng−êi ta ®J nghiªn cøu chÕ t¹o ®−îc mét lo¹i hîp kim titan mang nhJn hiÖu AT-3, thay thÕ ®−îc cho thÐp kh«ng rØ. Trong thµnh phÇn cña nã cã çc chÊt nh−

TR ẦN


H

nh«m, cr«m, s¾t, vµ silic, víi hµm l−îng kh«ng qu¸ 2 - 3%. Hîp kim nµy cã tÝnh chèng ¨n mßn rÊt cao. Nã kh«ng bÞ ¨n mßn bëi n−íc biÓn, peoxit hy®r« ®Ëm ®Æc vµ

B

axit pha loJng, thËm chÝ cßn chÞu ®−îc çc hîp chÊt nãng cña clo, vµ trong dung dÞch

00

axit sunfuric ®un nãng tíi 2750 C ë ¸p suÊt 60 ¸t -m«t-phe trong 2000 giê. ThÝ nghiÖm

10

víi axit nitric còng thu ®−îc kÕt qu¶ nh− vËy. D−íi t¸c dông cña çc chÊt kiÒm. AT-3

2+

3

kh«ng hÒ bÞ ph¸ huû. Hîp kim AT-3 cßn cã mét lo¹t −u ®iÓm n÷a lµ bÒn, dÔ hµn, vµ

ẤP

gi÷ nguyªn ®éc tÝnh dÎo ë nhiÖt ®é -1950 C.

C

Qua nhiÒu thÝ nghiÖm ng−êi ta thÊy r»ng: hîp kim míi nµy tèt h¬n h¼n thÐp

Ó

A

kh«ng gØ khi dïng trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. CÇn ph¶i nãi thªm lµ hîp kim AT-3

Í-

H

cã thÓ sö dông rÊt réng rJi.Tõ hîp kim nµy cã thÓ lµm çc s¶n phÈm rÌn, çc tÊm çn

-L

nguéi, èng, d©y, kim lo¹i d¸t máng tíi 0,07mm..

ÁN

255. Cã thÓ dïng khãi nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ®Ó lµm ph©n bãn kh«ng ?

TO

Mét nhµ m¸y c«ng suÊt 1500 - 2000 mªga-o¸t, ch¹y b»ng than mçi ngµy th¶i

G

vµo kh«ng khÝ 50 tÊn ®ioxit l−u huúnh (SO2) rÊt ®éc. Çc nhµ B¸c häc Ba-lan ®J t×m

BỒ

ID Ư

Ỡ N

çch trung hoµ nã, dùa vµo hiÖn t−îng th−êng x¶y ra trong thiªn nhiªn lµ ®ioxit l−u

huúnh tham gia vµo ph¶n øng víi amoni¨c trong kh«ng khÝ. Theo ph−¬ng ph¸p míi nµy th× amoni¨c ®−îc cho thªm vµo khãi sÏ t¹o ra amonisunfat trong kh«ng khÝ. Giã sÏ r¶i ph©n bãn nµy trong mét vïng réng lín. Ph−¬ng ph¸p míi nµy lÇn ®Çu tiªn ®−îc sö dông t¹i nhµ m¸y ®iÖn thµnh phè Tur«v«.

256. Cã xÝch xe ®¹p b»ng chÊt dÎo kh«ng ?





ë Mü võa ®−a ra thÞ tr−êng mét lo¹i xÝch xe ®¹p b»ng chÊt dÎo, cã cèt b»ng thÐp. Lo¹i xÝch nµy nhÑ h¬n xÝch thÐp 75%, kh«ng cÇn b«i tr¬n vµ kh«ng g©y tiÕng

Y

N

257. Cã thÓ s¸t trïng b»ng ph©n bãn kh«ng ?

H Ơ

®ªm xÝch sÏ s¸ng d−íi ¸nh ®Ìn pha «-t«, lµm cho ng−êi ®i xe ®¹p ®ªm an toµn h¬n.

N

®éng. Trong thµnh phÇn chÊt dÎo (p«liuretan), cã cho thªm phô gia ph¶n x¹, nªn ban

TP .Q

U

Çc vi khuÈn, nÊm, giun trßn sèng trong ®Êt, g©y t¸c h¹i rÊt lín cho c©y trång

trong n«ng nghiÖp. §Ó tiªu diÖt çc lo¹i cã h¹i nµy, ng−êi ta x«ng khãi ®Êt b»ng çc

ẠO

chÊt ®éc ho¸ häc. Kh¶ n¨ng m¾c bÖnh cña çc c©y thùc vËt gi¶m xuèng, nh−ng

Đ

kh«ng s¸t trïng ®−îc hoµn toµn.

Ư N

G

GÇn ®©y, ng−êi ta ®J kh¸m ph¸ ra mét ph−¬ng ph¸p tèt h¬n nhiÒu, b»ng çch sö dông ph©n ®¹m th«ng th−êng. VÝ dô: nÕu ë trung t©m g©y bÖnh cña khoai t©y tr−íc

TR ẦN


H

mét sè tuÇn, ng−êi ta ®−a vµo trong ®Êt mét l−îng urª (1,5kg/m2), th× trung t©m g©y bÖnh bÞ tiªu diÖt hoµn toµn.

B

ViÖn B¶o vÖ thùc vËt cña Nga ®J ¸p dông thö ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó b¶o vÖ c©y

00

b«ng khái çc bÖnh nguy hiÓm nhÊt - nh− bÖnh hÐo l¸ do verticillium.

10

Nh÷ng thÝ nghiÖm t−íi urª vµo ®Êt (3 - 5g/1kg ®Êt) chøng tá cã thÓ hoµn toµn

2+

3

hoÆc gÇn nh− hoµn toµn ng¨n ngõa ®−îc bÖnh cho c©y b«ng. KÕt qu¶ s¸t trïng ®ã tá

ẤP

ra cã hiÖu qu¶ cho c¶ nh÷ng n¨m sau.

C

258. Cã «t« bäc chÊt dÎo kh«ng ?

Ó

A

ë nh÷ng « t« du lÞch, chÊt dÎo ®J trë thµnh rÊt quen thuéc. GÇn ®©y çc vËt

Í-

H

liÖu p«lime ®J ®−îc sö dông trong chÕ t¹o thiÕt bÞ qu©n sù. Mü th«ng b¸o ®J chÕ t¹o

-L

çc lo¹i xe h¬i bäc thÐp, trong ®ã çc tÊm p«licacbonat ®−îc dïng rÊt réng rJi.

ÁN

Vá «t« bäc thÐp míi ®ã ®−îc chÕ t¹o nh− sau: vá ngoµi lµ lo¹i thÐp çcbon

TO

th−êng, bªn trong lµ mét líp poliuretan dµy 25mm (çch ©m vµ çch nhiÖt) trong

G

cïng lµ lexan, çc tÊm kÝn ch¾n giã th× lµm b»ng 3 líp lªxan kh¸c nhau, lo¹i chÊt

BỒ

ID Ư

Ỡ N

dÎo nµy sóng th−êng b¾n kh«ng thñng. Lo¹i «t« bäc thÐp míi nµy nhÑ h¬n xe cò cïng lo¹i tíi hµng tÊn, mÆt kh¸c l¹i

rÎ h¬n: chØ gi¸ kho¶ng 9000 ®« la.

259. Nhiªn liÖu g× cã thÓ lÊy tõ hå Ki-vu ? Hå Ki-vu n»m ë vïng nói thuéc Trung Phi, cã thÓ trë thµnh nguån nguyªn liÖu quan träng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho çc n−íc gÇn ®ã. N−íc hå nµy chøa tíi 60





tû mÐt khèi mªtan d−íi d¹ng hoµ tan, l−îng h¬i ®èt nµy cã kh¶ n¨ng sinh nhiÖt t−¬ng ®−¬ng víi 60 triÖu tÊn dÇu löa. KhÝ nµy sinh ra d−íi t¸c dông cña vi sinh vËt, còng thiÕu d−ìng khÝ.

N

Ng−êi ta b¾t ®Çu nghiªn cøu khai th¸c khÝ thiªn nhiªn nhiªn ®éc ®¸o nµy.

H Ơ

N

nh− trong çc hå vµ çc ®Çm lÇy, cã rÊt nhiÒu chÊt h÷u c¬ ph©n huû trong ®iÒu kiÖu

TP .Q

¸p suÊt, ®é hoµ tan cña khÝ còng gi¶m nªn khÝ qu¸ bJo hoµ ®−îc t¸ch ra.

U

Y

Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh rÊt ®¬n gi¶n : hót n−íc ë ®é s©u 300 m, vµ cïng víi sù gi¶m

ẠO

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®J lÊy ra kho¶ng 20 triÖu mét mÐt khèi khÝ mªtan

Đ

tõ hå Ki-vu.

G

260. Cã thÓ hµn graphit kh«ng ?

Ư N

Graphit kh«ng nh÷ng kh«ng hµn ®−îc mµ còng kh«ng ch¶y láng. Mét sè nhµ

TR ẦN


H

nghiªn cøu ®J ®Ò xuÊt lãt miÕng ®Öm nh«m vµo mèi hµn graphit, sau ®ã Ðp chÆt chi tiÕt vµ ®èt nãng chç nèi cho ®Õn nhiÖt ®é, mµ nh«m vµ cacbon b¾t ®Çu ph¶n øng víi nhau (kho¶ng 18000C). Cacbua nh«m sinh ra sÏ nèi çc chi tiÕt, lóc ®ã l¹i n©ng nhiÖt

00

B

®é lªn thªm 5000C. ë 23000 C cacbua nh«m bay h¬i, cßn çc chi tiÕt b»ng graphit th×

10

g¾n chÆt l¹i. Chu tr×nh hµn nµy (18000C - 23000C - 18000 C) ®−îc l¾p l¹i 5 lÇn. Toµn

2+

3

bé thêi gian hµn kho¶ng nöa giê. Sau ®ã kh«ng cßn nh«m trong mèi hµn, cßn çc chi

ẤP

tiÕt graphÝt ®−îc liªn kÕt rÊt bÒn v÷ng.

C

261. Thuèc trõ s©u tõ biÓn cã −u ®iÓm g× ?

Ó

A

NhiÒu sinh vËt sèng ë biÓn ®J cho nh÷ng ho¹t chÊt dïng lµm thuèc ch÷a bÖnh.

Í-

H

Mét gièng giun biÓn th©n ®èt, cã chøa trong vá mét ®éc tè thÇn kinh gäi lµ

-L

nereistexin (h¶i ®éc tè), lµ mét amin cã t¸c dông lµm tª liÖt thÇn kinh trung −¬ng cña

ÁN

nhiÒu s©u bä.

TO

Nh÷ng ng−êi ®¸nh ç NhËt b¶n tõ l©u ®J biÕt r»ng nhiÒu loµi khi ¨n ph¶i gièng

G

giun biÓn trªn th× chÕt. Nh−ng mJi ®Õn n¨m 1934 nhµ nghiªn cøu NhËt b¶n Nitta míi

BỒ

ID Ư

Ỡ N

t×m ra ®éc tè trªn. Ngµy nay 20% thuèc trõ s©u tiªu thô ë NhËt lµ Pa®an, cã ho¹t chÊt lµ mét dÉn

suÊt tæng hîp nh©n t¹o cña nereisteixin. Thuèc trõ s©u Padan ®−îc b¸n ra thÞ tr−êng n−íc NhËt tõ1967, tiªu diÖt ®−îc nhiÒu gièng rÖp, bä çnh cøng, mät ngò cèc vµ mèi, kÓ c¶ nh÷ng gièng ®J tr¬ víi çc lo¹i thuèc trõ s©u h÷u c¬ chøa phèt pho vµ clo,





nh−ng kh«ng ®éc víi ®éng vËt m¸u nãng vµ chãng bÞ ph©n huû trong çc m« sinh vËt vµ ngoµi trêi.

U

TP .Q

thÓ giÆt quÇn ¸o mµ kh«ng cÇn xµ phßng, c¶ çc vÕt dÇu bÈn còng s¹ch tr¬n.

Y

N

Tchªliabinsk. Qu¶ thËt n−íc hå Êy cã vÞ h¬i ngät. Mét ®Æc ®iÓm n÷a: ë ®ã ng−êi ta cã

H Ơ

Çi hå kú l¹ nµy mµ ng−êi ®Þa ph−¬ng gäi lµ hå ngät n»m ë Uran, vïng

N

262. L¹i mét hå kú l¹ ë ®©u ?

Lµm sao gi¶i thÝch ®−îc hiÖn t−îng nµy ? Çc nhµ ho¸ häc ®J ph©n tÝch n−íc

Đ

263. Cã thÓ tÝnh tuæi cña vò trô theo rªni nh− thÕ nµo ?

ẠO

vµ nhËn thÊy nã chøa xót (NaOH).

G

GÇn ®©y, 2 nhµ b¸c häc Mü ®Ò nghÞ x¸c ®Þnh tuæi vò trô theo tû lÖ çc ®ång vÞ

Ư N

cña osimi vµ rªni: §ång vÞ phãng x¹ trong thiªn nhiªn cña rªni 187 sau khi phãng x¹

TR ẦN


H

bªta chuyÓn thµnh ®ång vÞ osimi 187 vµ cã chu kú b¸n huû lµ 40 tû n¨m. Çc nhµ b¸c häc Êy ®J x¸c ®Þnh tû lÖ asimi vµ rªni trong çc thiªn th¹ch vµ tÝnh ra tuæi cña vò trô lµ 18 - 20 tû n¨m.

00

B

264. N−íc nho vµ r−îu vang diÖt siªu vi trïng ?

10

“N−íc nho, r−îu vang lµm gi¶m tuæi thä cña siªu vi trïng g©y bÖnh, thÝ dô siªu

2+

3

vi trïng p«li«mªlit”. Nh÷ng nhµ sinh vËt häc Canada ®J nu«i siªu vi trïng trong çc

ẤP

n−íc uèng Êy, cã ®iÒu chØnh pH vµ ®J nhËn thÊy r»ng kh¶ n¨ng g©y bÖnh cña

C

p«li«mªlit trong n−íc nho (ë pH = 7.0 vµ nhiÖt ®é 40C) gi¶m hµng ngh×n lÇn sau 1

Ó

A

ngµy. R−îu vang t¸c dông kÐm h¬n n−íc nho t−¬i. Ng−êi ta ®J gi¶i thÝch r»ng hiÖu

-L

r−îu vang.

Í-

H

lùc giÕt siªu vi trïng lµ cña çc hîp chÊt phªn«l cã trong n−íc nho nhiÒu h¬n trong

ÁN

264. ChÊt dÎo nµo ®−îc dïng trong ®ång hå ?

TO

X−ëng s¶n xuÊt ®ång hå £rªvan mçi n¨m tiÕt kiÖm ®−îc 60 v¹n róp nhê thay

G

mét sè chi tiÕt truyÒn thèng kim lo¹i trong ®ång hå b»ng chÊt dÎo tù b«i tr¬n: çc

BỒ

ID Ư

Ỡ N

®ång trïng hîp cña foocmal®ªhit víi ®i«x«lan vµ tri«xanvíi ®i«x«lan.

265. Bé m× «xi ho¸ cã −u ®iÓm g× ? ë Riazan, ng−êi ta thÝ nghiÖm cho thªm vµo bét m× 0,3 - 0,5% bét m× biÕn tÝnh

b»ng çch «xi ho¸ víi hçn hîp 3 muèi: kali br«mat, kali pecmanganat vµ kali hip«clorit. B¸nh m× s¶n xuÊt ra phång h¬n, ngon h¬n, ®Ó l©u kh«ng bÞ cøng, mµ gi¸ thµnh kh«ng cao h¬n b¸nh m× th«ng th−êng.





266. Lo¹i thuèc diÖt nÊm nµo kh«ng chøa thuû ng©n ? Mét c«ng ty §an m¹ch vµ mét chi nh¸nh cña c«ng ty kh¸c ë Thuþ §iÓn võa

Y

N

axªtat cña guani®in, tõ nguyªn liÖu lµ axit bÐo. Çc c«ng ty trªn ®J x©y dùng mét nhµ

H Ơ

s¶n xuÊt gåm 5 giai ®o¹n. Ho¹t chÊt trong pan«ctin lµ 9 az« 1,17- ®iaminohepta®ªcan

N

s¶n xuÊt ®−îc mét lo¹i thuèc diÖt nÊm míi, ®Æt tªn lµ pan«ctin, theo mét qu¸ tr×nh

TP .Q

U

m¸y cã c«ng suÊt 4.000 tÊn/n¨m tõ n¨m 1978.

267. X¨ng c¶i tiÕn nh− thÕ nµo ?

ẠO

Nh÷ng nhµ nghiªn cøu ë ViÖn Ho¸ h÷u c¬ thuéc ViÖn Hµn l©m khoa häc cña

Đ

Nga b¶o ®¶m r»ng thªm 10% r−îu iz« - pr«pilic vµo x¨ng sÏ lµm cho tÝnh chÊt cña

G

x¨ng tèt h¬n Hçn hîp 98% x¨ng AU- 93 vµ 10% r−îu iz«-pr«pilic tèt h¬n x¨ng

Ư N

nguyªn chÊt: Ýt muéi h¬n trong buång ®èt, gi¶m tÝnh ®éc cña khÝ th¶i, tØ lÖ nguyªn

TR ẦN


H

liÖu ch¸y kh«ng hÕt Ýt h¬n, mµ ®éng c¬ kh«ng bÞ gi¶m c«ng suÊt.

268. Nhùa xèp çcbon ®−îc chÕ t¹o nh− thÕ nµo ?

B

Nhùa xèp cacbon lµ mét vËt liÖu rÊt bÒn, nhÑ vµ chÞu nhiÖt. Ph−¬ng ph¸p chÕ

00

biÕn th«ng th−êng ®i tõ nhùa p«liurªtan vµ phªn«lal®ªhit, nh−ng qu¸ tr×nh chÕ biÕn

10

rÊt dµi vµ tæn thÊt nhiÒu nguyªn liÖu. ViÖn nghiªn cøu khoa häc cña Nga ®J nghiªn

2+

3

cøu ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn míi, tõ p«liacril«nitril. §Ó t¹o bät, nhùa p«liacriloonitril

ẤP

®−îc hoµ tan trong dung dÞch kÏm clorua hay natri sunfoxianua, råi khuÊy m¹nh. Bät

C

sinh ra tr−íc hÕt ®−îc ®un nãng ®Õn 160 - 2300 ®Ó «xi ho¸, sau ®ã cacbon ho¸ b»ng

Ó

A

çch n©ng dÇn nhiÖt ®é ®Õn 600 - 7000 C. Ph−¬ng ph¸p nµy võa nhanh vµ tiÕt kiÖm

H

h¬n ph−¬ng ph¸p cò.

-L

Í-

269. Keo yÕm khÝ lµ keo g×?

ÁN

Çi tªn nghe kh¸ kú l¹. Nh−ng chÝnh lo¹i keo nµy, ngµy nay ®ang ®−îc c«ng ty

TO

Anh - Mü "Loctait" sö dung. ë tr¹ng th¸i láng, khi kh«ng cã kh«ng khÝ, nã tån t¹i

G

nh− m«n«me, vµ nÕu cã kh«ng khÝ, nã trïng hîp ë nhiÖt ®é phßng. ChØ cÇn b«i mét

BỒ

ID Ư

Ỡ N

líp keo nµy gi÷a hai vËt liÖu cÇn g¾n chÆt víi nhau, ta sÏ cã ®−îc mét mèi nèi bÒn v÷ng kh«ng bÞ gÉy, gièng nh− PVC.

270. Dïng bät ®Ó tinh chÕ khÝ th¶i nh− thÕ nµo? C«ng ty Thôy §iÓn "Anpha - Lavan" ®J nghiªn cøu mét lo¹i bät thÝch hîp ®Ó läc khÝ th¶i ë çc nhµ m¸y luyÖn kim vµ çc nhµ m¸y ®iÖn. Khi nh÷ng h¹t bôi (hoÆc tro) tiÕp xóc víi bät (rÊt nhá) th× bät vì ra, biÕn thµnh giät, chÊt láng kÐo c¶ h¹t bôi





vµo thiÕt bÞ ®Æc biÖt. T¹i ®©y, cÆn sÏ ®−îc t¸ch khái chÊt láng. Sau ®ã chÊt láng nµy cã thÓ l¹i ®−îc t¹o thµnh bät trong èng khãi.

Y

N

(NhËt B¶n) sinh ra h¬i qu¸ nhiÖt, thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng, nhiªn liÖu láng

H Ơ

Khi nÊu "qu¸ chÝn" r¸c thµnh phè, thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cña c«ng ty Hitachi

N

271.DÇu ho¶ chÕ tõ r¸c nh− thÕ nµo?

TP .Q

U

gièng nh− dÇu ho¶ vµ mét hçn hîp khÝ ®èt cã nhiÖt l−îng cao. C«ng nghÖ xö lý r¸c h÷u c¬ bao gåm mét qu¸ tr×nh nghiÒn r¸c, lµm Èm vµ xö lý nhiÖt. PhÕ liÖu cuèi cïng

ẠO

cña qu¸ tr×nh nµy lµ ph©n bãn lo¹i tèt, cã chøa çc nguyªn tè vi l−îng.

Đ

272. Dïng axit xitric ®Ó khö çc hîp chÊt cña l−u huúnh nh− thÕ nµo?

G

Khãi ë çc nhµ m¸y ®iÖn cã chøa oxit l−u huúnh, lµm chÕt c©y cèi vµ cã h¹i

Ư N

®èi víi søc khoÎ con ng−êi. ë Mü gÇn ®©y ®J thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p khö çc hîp

TR ẦN


H

chÊt l−u huúnh nµy, b»ng çch t¹o ra trong èng khãi mét c¬n m−a ®Æc biÖt: t−íi xuèng ®Òu ®Æn mét dung dÞch muèi natri xitrat vµ axit xitric. Çc ho¹t chÊt nµy hÊp

B

thô l−u huúnh vµ biÕn nã thµnh kÕt tña d¹ng bôi, lµ nguyªn liÖu ho¸ chÊt rÊt cã gi¸ trÞ.

00

273. Than cã Ých cho viÖc trång rau kh«ng?

10

Than n©u chÊt l−îng thÊp (linhit) trén víi çc hîp chÊt nit¬, mÆt c−a hoÆc çc

2+

3

phÕ liÖu h÷u c¬ kh¸c, lµ mét lo¹i ph©n phøc hîp tuyÖt vêi ®Ó trång rau. Çc nhµ n«ng

ẤP

häc Rumani ®J bãn ph©n nµy cho ®Êt çt. Theo quan s¸t cña hä, mét sè c©y kh«ng

C

nh÷ng t¨ng s¶n l−îng mµ cßn t¨ng c¶ tû lÖ vitamin, ®−êng vµ pr«tªin.

Ó

A

274. P«lime thay s¾t t©y lµm vá ®å hép cã −u ®iÓm ®Ø?

Í-

H

ë ¸o, Mü, NhËt ng−êi ta ®J thö ®ãng hép ®Ëu c«ve, thÞt lîn, cµ chua trong hép

-L

b»ng lo¹i p«lime míi. ¦u ®iÓm cña lo¹i bao b× míi nµy rÊt râ rÖt (bÒn nhÑ, hîp vÖ

ÁN

sinh vµ kh«ng bÞ ¨n mßn). Ng−êi ta dù ®o¸n r»ng sau 5 - 8 n¨m n÷a, chÊt dÎo sÏ hoµn

TO

toµn thay thÕ thuû tinh vµ s¾t t©y trong c«ng nghiÖp ®å hép trªn toµn thÕ giíi. Nh÷ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

s¶n phÈm ®ùng trong hép p«lime sÏ tèt h¬n vµ b¶o qu¶n ®−îc l©u h¬n.

275. Gç lai chÊt dÎo cã −u ®iÓm g×? C«ng ty Anh "Sertex" b¾t ®Çu b¸n ra thÞ tr−êng vËt liÖu x©y dùng nhiÖt dÎo

"Sanwood", lµ hçn hîp PVC víi bét gç. Tõ vËt liÖu ®ã, cã thÓ chÕ t¹o çc tÊm v¸n, çc ®−êng èng, çc cÊu kiÖn rçng v× bét gç lµm t¨ng rÊt nhiÒu ®å cøng cña PVC. VËt liÖu nµy chÞu mµi mßn, chèng uèn gÊp tèt, kh«ng bÞ tr−¬ng, kh«ng thay ®æi h×nh d¹ng trong kh«ng khÝ Èm, ®¸nh bãng dÔ dµng.





"Sanwood" cã thÓ gia c«ng trªn çc m¸y, ®ãng ®−îc ®inh, d¸n ®−îc vµ s¬n ®−îc nh− gç th−êng. VÒ gi¸ c¶, vËt liÖu míi nµy cã thÓ c¹nh tranh ®−îc c¶ víi gç.

Y

N

vµ ®−a vµo s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp. ViÖn còng ®J nghiªn cøu c«ng nghÖ

H Ơ

ViÖn than bïn Nga ®J chÕ biÕn ®−îc than ho¹t tÝnh chÊt l−îng cao tõ than bïn

N

276. Than bïn cã nh÷ng øng dông g×?

TP .Q

U

s¶n xuÊt men ¨n cho gia sóc tõ than bïn. §ã lµ nh÷ng chÊt protein cùc kú cÇn thiÕt cho sù sèng.

ẠO

Tõ than bïn, ng−êi ta cßn t¸ch ra axit «xalic ®Ó s¶n xuÊt chÊt tÈy röa ®Æc biÖt,

Đ

®Ó tÈy cÆn cho nåi h¬i.

Ư N

TR ẦN


277. S¬i "Lola" vµ "Oxalon" lµ nh÷ng sîi g×?

H

nÕn mµ dïng trong 50 ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau.

G

ViÖn cßn nghiªn cøu c¶ c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¸p tõ than bïn. S¸p kh«ng chØ lµm

§ã lµ tªn cña çc lo¹i sîi tæng hîp do çc nhµ ho¸ häc Nga chÕ t¹o ra ®Ó dïng vµo nh÷ng môc ®Ých ®Æc biÖt.

00

B

Sîi "Lola" cã tÝnh bÒn nhiÖt, kh«ng b¾t löa ngay c¶ trong ngän löa ®Ìn x×

10

propan, nãng 12000C. Ng−êi ta dù kiÕn dïng lo¹i sîi nµy ®Ó s¶n xuÊt quÇn ¸o chèng

2+

3

ch¸y, v¶i trang trÝ kh«ng ch¸y, vµ v¶i läc çc khÝ ch¸y.

ẤP

"Uglen" trong m«i tr−êng khÝ tr¬ chÞu ®−îc nhiÖt ®é 3.0000C, nh−ng khi cã oxi

C

th× chØ chÞu ®−îc cã 2500C. "Uglen" dÉn ®iÖn vµ cã thÓ ®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt giÊy

Ó

A

dÉn ®iÖn, chÊt dÎo, cao su vµ chÊt thay thÕ da cã tÝnh chèng tÜnh ®iÖn.

H

"Oxalon" còng lµm mét lo¹i sîi chèng ch¸y, nh−ng l¹i lµm b»ng nguyªn liÖu

-L

Í-

gç. V¶i dÖt tõ "oxala" lµ v¶i läc khÝ ch¸y tuyÖt vêi trong çc xÝ nghiÖp luyÖn kim mµu

ÁN

vµ luyÖn kim ®en, trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o muéi than, c«ng nghiÖp xi m¨ng vµ má.

TO

Vµ cho tíi nay ch−a cã vËt liÖu nµo tèt h¬n "oxalon" ®Ó s¶n xuÊt sîi cor® bÒn nhiÖt

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

cho s¨m lèp.

278. ChiÕc ¸o "bät" b¶o vÖ c©y nh− thÕ nµo? §Ó b¶o vÖ c©y trång khái bÞ b¨ng gi¸, ng−êi ta b¾t ®Çu sö dông çc lo¹i bät

lµm tõ polime hoµ tan trong n−íc; giªlatin, p«li-vinilalcol vµ mét sè chÊt h÷u c¬ kh¸c. §Ó bät khái bÞ ph¸ huû, ng−êi ta cßn thªm vµo çc chÊt phô gia ho¹t ®éng bÒ mÆt, th−êng d−íi d¹ng muèi amoni. ThÕ lµ ®J thu ®−îc mét tÊm "¸o b»ng bät", kh«ng g©y báng ho¸ häc cho c©y trång vµ kh«ng bÞ h− háng ë nhiÖt ®é - 30C.





ThÝ nghiÖm ®J chøng tá nh÷ng chiÕc ¸o bät míi nµy ch¼ng nh÷ng gi÷ ®−îc nhiÖt ®é cho c©y mµ cßn b¶o vÖ c©y trång chèng ®−îc nhiÒu lo¹i bÖnh tËt kh¸c.

Y

N

®J gÆp çc líp nÒn ®Êt Èm kh«ng æn ®Þnh. Hä bÌn cÇu cøu ®Õn ho¸ häc nhê ph−¬ng

H Ơ

Trong khi x©y dùng çc toµ nhµ míi ë thñ ®« Viªn, çc nhµ kiÕn tróc ng−êi ¸o

N

279. Ho¸ häc gióp ®ì x©y dùng nh− thÕ nµo?

TP .Q

U

ph¸p ®iÖn ph©n. Hä khoan nh÷ng lç cã chiÒu s©u 15 mÐt, ®æ xuèng ®ã dung dÞch

muèi vµ axit chøa flo, silic vµ bo, råi c¾m vµo lç khoan nh÷ng ®iÖn cùc nèi víi l−íi

ẠO

®iÖn. Çc i«n trong dung dÞch chuyÓn tõ an«t sang catot, tham gia ph¶n øng víi çc

Đ

thµnh phÇn v« c¬ trong ®Êt Èm. KÕt qu¶ lµ t¹o ra nh÷ng chÊt khã tan, lµm ®Êt chÆt l¹i.

TR ẦN


280. C¶ ph©n x−ëng b»ng thuû tinh ë ®©u?

H

trêi.

Ư N

G

Vµ nhê ph−¬ng ph¸p ®iÖn ph©n ®ã, ng−êi ta ®J x©y dùng ë ®©y nh÷ng toµ nhµ chäc

Mét ph©n x−ëng toµn b»ng thuû tinh ®J xuÊt hiÖn t¹i xÝ nghiÖp "Verra" s¶n

B

xuÊt kali cña §øc, ph©n x−ëng nh×n bÒ ngoµi ch¼ng cã g× ®Æc biÖt. Nh−ng ë ®©y, ®¹i

00

®a sè vËt liÖu tõ èng dÉn, ®o¹n nèi, bé phËn ph©n phèi ®Õn thiÕt bÞ ph¶n øng ®Òu ®−îc

10

chÕ t¹o b»ng thuû tinh. Trong nhiÒu qu¸ tr×nh ho¸ häc, thuû tinh ®J tá ra tèt h¬n kim

2+

3

lo¹i, gèm, sø, chÊt dÎo. §é tin cËy trong vËn hµnh cña thuû tinh cao h¬n, gi¸ thµnh l¹i

ẤP

rÎ h¬n. Çc nhµ ho¸ häc tõ l©u ®J ®¸nh gi¸ cao thuû tinh vÒ nh÷ng tÝnh −u viÖt cña

C

nã, nh−ng ®©y qu¶ lµ lÇn ®Çu tiªn hä míi m¹nh d¹n sö dông lµm çc thiÕt bÞ trong

Ó

A

mét ph©n x−ëng. ThÝ nghiÖm nµy ®J chøng tá ph−¬ng ph¸p dïng thuû tinh lµm vËt

Í-

H

liÖu chÕ t¹o thiÕt bÞ cã nhiÒu triÓn väng.

-L

281. Cã thÓ d¸n tr¸i tim kh«ng?

ÁN

Trong thêi gian gÇn ®©y, ng−êi ta ®J dïng keo ®Ó d¸n nh÷ng vÕt th−¬ng thay

TO

cho kim chØ gi¶i phÉu, võa nhanh vÕt th−¬ng l¹i võa mau lµnh vµ kh«ng ®Ó l¹i sÑo.

G

Nh−ng keo cã mét nh−îc ®iÓm c¬ b¶n: chóng lµ nh÷ng chÊt "l¹" ®èi víi c¬ thÓ con

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ng−êi, nªn nhiÒu khi g©y nh÷ng hËu qu¶ kh«ng l−êng tr−íc ®−îc. Çc nhµ khoa häc óc ®J thµnh c«ng trong viÖc chÕ t¹o mét lo¹i keo d¸n ®Ó d¸n

çc m« sèng b»ng chÝnh çc m« sèng. Nguyªn liÖu lµ mét lo¹i abumim cña m¸u (fibrogen), hoµ trong dung dÞch cña mét thµnh phÇn kh¸c cña m¸u lµ trombin vµ mét sè chÊt t¹m thêi gi÷ bÝ mËt, gäi lµ "Factor - 3": Lo¹i keo míi nµy ®−îc dïng trong phÉu thuËt, tá ra tèt h¬n h¼n çc lo¹i cò. Nã thuËn tiÖn ®Æc biÖt trong phÉu thuËt çc





c¬ quan néi t¹ng: tim, thËn, phæi,... Çc c¬ quan ®ã ®J "tiÕp nhËn" keo mét çch tù nhiªn vµ sau khi lµnh vÕt th−¬ng, keo hoµ tan trong c¬ thÓ.

Y

N

ph¶i thay thÕ b»ng ®o¹n èng míi. Çc chuyªn gia §øc ®J ¸p dông thµnh c«ng mét

H Ơ

HiÖn nay, khi çc ®o¹n èng dÉn bÞ h− háng, chñ yÕu lµ thñng do gØ, ng−êi ta

N

282. Dïng keo d¸n èng dÉn nh− thÕ nµo?

TP .Q

U

ph−¬ng ph¸p míi ®Ó söa ch÷a ®−êng èng dÉn dÇu còng nh− çc ®−êng èng kh¸c trong çc nhµ m¸y ho¸ chÊt. D−íi ¸p suÊt, ng−êi ta phun lªn chç háng huyÒn phï cña

ẠO

keo d¸n trªn c¬ së cao su. Sau khi kh« h×nh thµnh mét líp cøng, g¾n rÊt chÆt vµ rÊt

Đ

bÒn, bÞt kÝn chç h− hëng. Ph−¬ng ph¸p míi ®J ®−îc dïng ®Ó söa ch÷a 450km ®−êng M¸c (tiÒn cña §øc).

TR ẦN


H

283. NhiÖt vµ ¸nh s¸ng lÊy tõ r¸c nh− thÕ nµo?

Ư N

G

èng. HiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p míi nµy lµ ®J tiÕt kiÖm ®−îc hµng triÖu

Trong nhiÒu thµnh phè ë Mü, r¸c ®−îc dïng nh− nguån bæ sung n¨ng l−îng. Ch¼ng h¹n, t¹i thµnh phè Aym¬, tõ 2 n¨m nay, ng−êi ta ®J x©y dùng mét thiÕt bÞ

00

B

c«ng nghiÖp xö lý r¸c thµnh phè thµnh nhiªn liÖu cho çc nhµ m¸y ®iÖn. §Çu tiªn, r¸c

10

®−îc nghiÒn nhá, råi dïng nam ch©m ®iÖn ®Ó t¸ch hÕt çc kim lo¹i chøa s¾t... vµ cho

2+

3

®i qua bé phËn lo¹i bá çc t¹p chÊt kh«ng ch¸y ®−îc. Lóc nµy, trong r¸c chØ cßn giÊy,

ẤP

chÊt dÎo vµ çc chÊt h÷u c¬ kh¸c, theo ®−êng èng ®i vµo buång ®èt cña m¸y ph¸t

Ó

A

s¸ng trong thµnh phè.

C

®iÖn. §©y lµ nhµ m¸y ®Çu tiªn dïng r¸c lµm nguån cung cÊp nhiÖt ®Ó s−ëi Êm vµ ¸nh

H

284. Cã thÓ lÊy uran tõ n−íc biÓn kh«ng?

-L

Í-

Trong mÊy n¨m qua, NhËt B¶n vµ §øc ®J c«ng bè kÕt qu¶ nh÷ng thÝ nghiÖm

ÁN

lÊy uran tõ n−íc biÓn.

TO

ë §øc ng−êi ta trång trong n−íc biÓn nh÷ng lo¹i rong ®Æc biÖt, cã kh¶ n¨ng

G

tÝch tô uran trong th©n. Cßn ë NhËt l¹i chÕ t¹o çc m¸y läc ®éc ®¸o, cã thÓ gi÷ l¹i

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nh÷ng phÇn uran nhá nhÊt tan trong n−íc biÓn. NhËt ®J cã c¶ kÕ ho¹ch dµi h¹n h−íng vµo ®Ò tµi nµy. Theo kÕ ho¹ch, tõ n¨m 1990, çc thiÕt bÞ sÏ thu håi hµng n¨m tíi 3400 tÊn uran tõ n−íc biÓn. CÇn nhí l¹i r»ng, theo tÝnh to¸n, n−íc biÓn trªn toµn tr¸i ®Êt chøa tíi 4 tû tÊn uran.

285. Lo¹i ®Ìn pin nµo cã tuæi thä cao?





Nh÷ng chiÕc ®Ìn pin b×nh th−êng nÕu bËt s¸ng, chØ sau vµi giê ¸nh s¸ng sÏ yÕu dÇn råi t¾t h¼n. Nh−ng chiÕc ®Ìn pin võa ®−îc çc nhµ çc nhµ ho¸ häc chÕ t¹o míi

N

bor«-silicat, phñ mét líp chÊt ph¸t quang. Trong hép ®Ìn chøa ®Çy triti, ph¸t ra liªn

H Ơ

nöa. Kh«ng dïng pin ®iÖn, c¬ cÊu cña nã kh¸c h¼n. Nã cã mÆt kÝnh b»ng thuû tinh

N

®©y th× kh¸c h¼n, cã thÓ bËt s¸ng liªn tôc tíi 10 n¨m liÒn mµ ®é s¸ng chØ gi¶m mét

U

Y

tôc dßng ®iÖn tö, ®Ëp vµo mÆt kÝnh lµm ®Ìn ph¸t ra ¸nh s¸ng. §é s¸ng cña nã lín h¬n

TP .Q

cña ®Ìn pin th−êng.

ẠO

286. GiÊy s¸t trïng dïng lµm g×?

Đ

Mét nhµ m¸y giÊy ë Nga ®J ®−a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i giÊy ®Æc biÖt: lµ giÊy s¸t

G

trïng. Ng−êi ta dïng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc "g¾n" nh÷ng chÊt s¸t trïng hoÆc kh¸ng

Ư N

sinh lªn xenlul«z¬ tr−íc khi xeo vµo hoµn tÊt giÊy. GiÊy s¸t trïng sÏ cã øng dông rÊt

TR ẦN


H

réng rJi: dïng ®Ó ®¾p lªn çc viÕt th−¬ng, môn nhät hoÆc vÕt mæ, lµm vËt liÖu läc kh«ng khÝ cho çc xÝ nghiÖp d−îc phÈm hoÆc phßng mæ, vµ nhiÒu môc ®Ých kh¸c n÷a.

00

B

287. Cã bao nhiªu lo¹i vi khuÈn ¨n chÊt dÎo?

10

Çc nhµ khoa häc Nga ®J ph¸t hiÖn ®−îc kho¶ng 160 chñng lo¹i nÊm, vi

2+

3

khuÈn, cã thÓ ph¸ ho¹i çc chÊt p«lime. Çc vi khuÈn ë kh¾p mäi n¬i trong kh«ng

ẤP

khÝ, trong ®Êt vµ trong n−íc. Çc chÊt p«lime cã chøa çc chÊt ®én h÷u c¬ l¹i cµng dÔ

C

bÞ ph¸. Ng−îc l¹i çc chÊt dÎo ®−îc s¶n xuÊt tõ nhùa ªp«xi Ýt bÞ ®e do¹ h¬n. Çc thùc

Ó

A

nghiÖm ®J cho thÊy chØ sau vµi th¸ng, mét sè s¶n phÈm chÊt dÎo bÞ mÊt ®é bãng ®Ñp

H

vµ mÊt dÇn çc tÝnh chÊt vËt lý cña nã, do t¸c dông ph¸ huû cña nÊm. Çc nhµ khoa

-L

Í-

häc thuéc ViÖn Vi sinh vËt Masc¬va ®J nghiªn cøu vµ ®Ò nghÞ víi çc ngµnh c«ng

ÁN

nghiÖp, hJy thay thÕ çc thµnh phÇn "¨n ®−îc" cña çc lo¹i chÊt dÎo b»ng nh÷ng lo¹i

TO

bÒn h¬n, chèng ®−îc nÊm ph¸ huû.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

288. D©y ®iÖn tho¹i b»ng thuû tinh ®· ®−îc dïng ë ®©u? Çc ®©y vµi n¨m, mét ®−êng d©y ®iÖn tho¹i ®Çu tiªn cã c«ng suÊt cao ®J ®−îc

giíi thiÖu ë Harlow (thuéc n−íc Anh) trong ®ã çc tÝn hiÖu nãi ®−îc truyÒn ®i nhê dao ®éng cña tia s¸ng lade th«ng qua nh÷ng sîi tãc thuû tinh rÊt manh. Do ®ã ng−êi ta ®J x©y dùng mét ®−êng d©y thö nghiÖm dµi 9km b»ng sîi dÉn ¸nh s¸ng ®−îc bäc trong d©y çp cã ®−êng kÝnh lµ 7mm. Theo c«ng bè cña çc nhµ chÕ t¹o th× çc





nguån lade cã thêi gian lµm viÖc l©u h¬n 20.000 giê, ë mçi kho¶ng çch xa 3km ng−êi ta l¾p 2 m¸y khuÕch ®¹i nh»m t−¬ng c−êng vµ lµm s¹ch çc tÝn hiÖu.

Y

N

nhê n¨ng l−îng ®−îc gi¶i phãng ra khi nit¬ láng bay h¬i. Theo c«ng bè cña nhµ s¸ng

H Ơ

ë Anh, mét sè kiÓu ®éng c¬ míi ®J ®−îc ®¨ng ký s¸ng chÕ, ®éng c¬ nµy ch¹y

N

289. ¤ t« ch¹y b»ng nit¬ ®−îc ph¸t minh ë ®©u?

TP .Q

U

chÕ th× l−îng nit¬ tiªu tèn cho 100km lµ 5,5lÝt. MÆc dï gi¸ b¸n cña x¨ng vµ nit¬ b»ng

nhau, ®iÓm −u viÖt ®Æc biÖt cña ®éng c¬ lµ kh«ng lµm « nhiÔm m«i tr−êng xung

ẠO

quanh v× çc chÊt ®éc kh«ng bÞ ®äng l¹i trong èng x¶.

Đ

290. ChÊt dÎo termoplen dïng ®Ó lµm chÊt g× ?

Ư N

G

Çc chuyªn gia nhµ m¸y Plastin (Nga) võa ®−a ra mét mÆt hµng míi: ChÊt dÎo Termoplen, cã ®é co rÊt cao khi chÞu t¸c dông cña mét nhiÖt ®é kh«ng ®¸ng kÓ,

TR ẦN


H

ch¼ng h¹n nhiÖt ®é cña bµn bay. TÝnh chÊt nµy rÊt quý khi dïng lµm bao gãi, nhÊt lµ ®Ó gãi nh÷ng ®å vËt cã h×nh d¹ng phøc t¹p, thùc phÈm, çc thiÕt bÞ ®iÖn tö, chai lä,

B

dông cô thÝ nghiÖm. Termoplen sÏ bäc rÊt khÝt çc ®å vËt ®ã.

00

VÒ b¶n chÊt, termoplen lµ p«liªtilen. §Ó cã ®é co rÊt cao, ng−êi ta chØ viÖc

10

chiÕu vµo mµng mét chïm ®iÖn tö nhanh. Termoplen ®−îc cuèn thµnh nh÷ng cuén

2+

3

lín hoÆc lµm thµnh tÊm cã kÝch th−íc kh¸c nhau.

ẤP

291. Bao gãi cho thÞt sèng lµm b»ng chÊt g×?

A

C

ë §øc ng−êi ta ®J lµm ra mét lo¹i bao gãi míi cho thÞt sèng, cã thÓ r¸n vµ nÊu

Ó

®−îc. §ã lµ nh÷ng tÊm mµng trong suèt b»ng p«lieste vµ p«lipr«pilen, phñ b»ng mét

Í-

H

líp p«livinilclorua. Nã chÞu ®−îc nhiÖt ®é 1200C trong mét thêi gian dµi, cho nªn bao

-L

gãi cã thÓ lµm khö trïng cho s¶n phÈm vµ b¶o vÖ trong 3 th¸ng mµ kh«ng lµm gi¶m

ÁN

chÊt l−îng cña thÞt. Lo¹i bao gãi nµy ®ang ®−îc dïng réng rJi ®Ó b¶o vÖ nhiÒu s¶n

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

phÈm l−¬ng thùc dÔ bÞ h− háng kh¸c n÷a.

292. Thùc vËt s¶n xuÊt hi®r« tõ n−íc nh− thÕ nµo?

Mét phßng nghiªn cøu n«ng nghiÖp ë Mü ®J ph¸t hiÖn ra mét hÖ thèng rÊt ®¬n

gi¶n, nhê ®ã cã thÓ s¶n xuÊt hi®r« tõ n−íc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn "nhÑ nhµng". HÖ thèng ®ã lµ thùc vËt céng sinh cña hai lo¹i: rong xanh Ana-bena azolla vµ d−¬ng xØ n−íc Azolla mµ rong sèng trªn l¸ cña nã. Rong hÊp thô nit¬ tõ kh«ng khÝ vµ hy®r« tõ n−íc. Trªn l¸ d−¬ng xØ, N2 vµ H2 sÏ kÕt hîp víi nhau thµnh am«ni¨c. NÕu nh− thªm vµo dung dÞch mét l−îng nhá ph©n ®¹m, th× H2 thu ®−îc tõ rong sÏ kh«ng dïng ®Õn





®Ó lµm thµnh "thøc ¨n" n÷a vµ nh− thÕ cã thÓ lÊy riªng H2 ra. Cßn mét kh¶ n¨ng kh¸c n÷a: Gi÷ rong trong bÇu khÝ quyÓn N2 d−, th× H2 còng kh«ng bÞ tiªu thô ®Ó chuyÓn

293. T¸ch uran tõ n−íc th¶i nh− thÕ nµo?

Y

N

Ai còng biÕt nguyªn tè mang sè 92 nµy trong b¶ng tuÇn hoµn ngµy mét hiÕm.

H Ơ

N

ho¸ thµnh am«ni¨c.

TP .Q

U

Ên §é vµ NhËt B¶n thu håi uran tõ n−íc biÓn. Anh vµ Cana®a khai th¸c uran tõ líp

quÆng th¶i sau khi lµm giµu than. Vµ gÇn ®©y TiÖp Kh¾c còng ¸p dông ph−¬ng ph¸p

ẠO

cña m×nh sau khi nhËn thÊy n−íc th¶i cña nhiÒu nhµ m¸y ho¸ chÊt chøa nh÷ng vi

Đ

l−îng uran. Çc nhµ khoa häc ®J nhê ®Õn vi sinh vËt. Trong qu¸ tr×nh sèng, mét vµi

Ư N

G

lo¹i tÝch luü uran trong çc tÕ bµo cña minh. Vi khuÈn thÝch hîp nhÊt ®Ó t¸ch uran chÝnh lµ nh÷ng vi khuÈn dïng trong nh÷ng nhµ m¸y s¶n xuÊt penixilin. Sau 10 giê

TR ẦN


H

sèng trong n−íc th¶i, sinh khèi cña chóng t¨ng tíi 2,5 gam trong mét lÝt n−íc. Läc, xö lý víi xo®a, ng−êi ta thu ®−îc mét nguån nguyªn liÖu ®Ó thu håi uran, ®ång thêi

B

n−íc th¶i l¹i s¹ch h¬n.

00

294. Dïng chÊt ph¸t s¸ng tiÕt kiÖn ®−îc n¨ng l−îng nh− thÕ nµo?

10

C«ng ty Gªneral Electric (Mü) ®J s¶n xuÊt mét lo¹i ®Ìn huúnh quang míi

2+

3

c«ng suÊt 35W chøa mét chÊt ph¸t quang míi, to¶ ra mét l−îng ¸nh s¸ng t−¬ng

ẤP

®−¬ng víi lo¹i ®Ìn 40W hiÖn nay, do ®ã tiÕt kiÖm ®−îc kho¶ng 14% ®iÖn n¨ng.

C

ChÊt ph¸t quang gåm 2 thµnh phÇn: Thµnh phÇn thø nhÊt ph¸t ra ¸nh s¸ng mµu

Ó

A

vµng, cßn thµnh phÇn thø hai to¶ mét phÇn nhá trong phÇn quang phæ mµu xanh,

-L

th−êng.

Í-

H

nh−ng ¸nh s¸ng tæng hîp cña lo¹i ®Ìn míi nµy còng gièng nh− cña çc lo¹i ®Ìn b×nh

ÁN

295. ChÊt dÎo Flex dïng lµm g×?

TO

ChÊt dÎo Flex ®−îc coi lµ lo¹i vËt liÖu çch ®iÖn v¹n n¨ng míi, ®J ®−îc s¶n

G

xuÊt t¹i Bu«c-gas (Bungari). Nã lµ mét chÊt láng qu¸nh ®−îc pha chÕ thµnh nhiÒu

BỒ

ID Ư

Ỡ N

mµu kh¸c nhau, chÞu ®−îc nhiÖt ®é tõ - 350 ®Õn + 900C, chÞu va ®Ëp, nÐn vµ kÐo. Ng−êi ta dïng sóng phun ®Ó phñ çc bÒ mÆt kim lo¹i. ChÊt láng çch ®iÖn nµy cã thÓ dïng trong x©y dùng d©n dông vµ c«ng nghiÖp.

296. Sîi khã ch¸y cã tÝnh chÊt g×? D−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o s− tiÕn sÜ B. Laszkiewics, tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Lodz (Ba Lan) ®J chÕ t¹o ®−îc mét ho¸ chÊt khã ch¸y lµm phô gia cho sîi visc«





vµ chÊt dÎo. Çc lo¹i sîi cã chÊt phô gia nµy chØ ch¸y khi tiÕp xóc trùc tiÕp víi ngän löa. NÕu kh«ng cã ngän löa trùc tiÕp th× sÏ t¾t ngay, kh«ng ch¸y ©m Ø nh− çc lo¹i sîi

297. ChÊt láng lµm kh« gç lµ chÊt g×?

Y

N

ViÖn Kü thuËt L©m nghiÖp Masc¬va ®J t×m ra mét ph−¬ng ph¸p míi ®Ó lµm

H Ơ

N

kh¸c.

TP .Q

U

kh« gç b»ng dung dÞch natri nitrat NaNO3 ®un nãng. Víi ph−¬ng ph¸p nµy th× gç kh«ng nh÷ng kh« nhanh h¬n so víi çc ph−¬ng ph¸p sÊy kh« b»ng ®èi l−u th«ng

ẠO

th−êng mµ cßn Ýt bÞ co ngãt vµ nøt nÎ.

Đ

298. DÇu má lµm tõ s¨m lèp cò nh− thÕ nµo?

G

Lèp xe « t« ®−îc lµm tõ dÇu má... §iÒu Êy ai còng biÕt. Nh−ng gÇn ®©y, t¹i

Ư N

Anh ®J x©y dùng mét x−ëng thÝ nghiÖm ®Ó lµm ®iÒu ng−îc l¹i: Tõ çc lo¹i s¨m lèp «

TR ẦN


H

t« th¶i ra, hµng n¨m víi sè l−îng hµng triÖu tÊn, ng−êi ta ®J tiÕn hµnh nhiÖt ph©n trong çc thiÕt bÞ ph¶n øng ®Æc biÖt vµ thu ®−îc dÇu má cã chÊt l−îng cao, tr−íc hÕt dïng lµm nhiªn liÖu vµ sau khi ch−ng ph©n ®o¹n, cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh nhiÒu s¶n

00

B

phÈm ho¸ chÊt cã gi¸ trÞ. Ngoµi ra, s¶n phÈm cña x−ëng nhiÖt ph©n lèp « t« cò nµy

10

cßn cã muéi than, kim lo¹i ®Ó nÊu ch¶y l¹i vµ mét sè ho¸ chÊt v« c¬ n÷a.

2+

3

299. T×m vµng theo mïi nh− thÕ nµo?

ẤP

T×m vµng theo mïi lµ ®iÒu ng−êi ta ®J biÕt tõ l©u, v× r»ng, quÆng vµng còng

C

nh− ®ång lu«n lu«n cã "ng−êi b¹n ®−êng" lµ thuû ng©n bèc h¬i, xuyªn qua mÆt ®Êt

Ó

A

vµ ®i vµo khÝ quyÓn. Ng−êi ta ®J chÕ t¹o mét m¸y ph©n tÝch khÝ ®Æc biÖt ®Ó t×m ra má

H

vµng vµ ®ång theo mµu s¾c vµ mïi cña kh«ng khÝ. Nh−ng tÊt c¶ çc dông cô nµy ®Òu

-L

Í-

kh«ng nhËy vµ kÐm chÝnh x¸c. GÇn ®©y, ViÖn §Þa ho¸ häc vµ Tinh thÓ häc çc

ÁN

nguyªn tè hiÕm thuéc Nga ®J chÕ t¹o m¸y ph©n tÝch khÝ hÊp thô nguyªn tö x¸ch tay

TO

®Ó "ngöi" líp kh«ng khÝ tho¸t ra tõ lç ®µo s©u d−íi ®Êt. H¬i thuû ng©n sÏ ®−îc hÊp

G

thô trªn mét chÊt ®Æc biÖt, ®em ®i ®Þnh l−îng vµ tõ ®ã t×m ra mét sè má vµng. Dông

BỒ

ID Ư

Ỡ N

cô nµy cùc kú chÝnh x¸c vµ nhËy: nã cã thÓ ph¸t hiÖn mét phÇn tr¨m triÖu miligam thuû nh©n trong mét lÝt kh«ng khÝ.

300. P«lyme liªn minh víi kaolanh nh− thÕ nµo? PVC thuéc lo¹i chÊt dÎo hiÖn nay bÞ th¶i ra nhiÒu nhÊt trong phÕ liÖu sinh ho¹t. §èt th× kh«ng cã lîi v× sinh ra çc chÊt khÝ rÊt ®éc. Çc kü s− NhËt B¶n ®J t×m ra mét çch sö dông çc chÊt dÎo cò nµy. Tõ phÕ liÖu PVC, ng−êi ta ®J chÕ t¹o çc tÊm l¸t





sµn trong çc nhµ m¸y ho¸ chÊt: bÒn, kh«ng sî axit vµ kiÒm, chÞu löa... Ng−êi ta ®J x©y dùng mét quy tr×nh kü thuËt ®Ó nghiÒn PVC th¶i, trén víi kaolanh vµ Ðp ë ¸p suÊt

301. Ch÷a bÖnh thèi cµ chua nh− thÕ nµo?

Y

N

Khi b¶o qu¶n cµ chua, trªn vá th−êng xuÊt hiÖn çc vÕt ®en loang réng dÇn vµ

H Ơ

N

rÊt cao trong nh÷ng khu«n kim lo¹i nãng.

TP .Q

U

lµm cµ chua bÞ thèi. Nguyªn nh©n lµ do mét lo¹i vi khuÈn ph¸t triÓn vµ ph¸ ho¹i cµ

chua. Mét ViÖn nghiªn cøu ë Mü ®J t×m ra ph−¬ng ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy

ẠO

mét çch hÕt søc ®¬n gi¶n vµ cã hiÖu qu¶. Tr−íc khi chuyªn chë hoÆc ®−a cµ chua

Đ

míi thu ho¹ch vµo kho, chØ cÇn nhóng cµ chua míi thu ho¹ch vµo n−íc, trong ®ã cã

G

thªm vµo mét Ýt n−íc Javen (natrihipocloit). Nhê vËy ®J ch÷a ®−îc bÖnh thèi cµ chua

Ư N

do vi khuÈn víi hiÖu qu¶ tíi 92%.

TR ẦN


H

302. Lµm ph©n bãn h÷u c¬ tõ r¬m r¹ nh− thÕ nµo?

Tr−íc ®©y, ng−êi ta thÊy r»ng nÕu ®Ó r¬m r¹ trªn mÆt ruéng tr−íc khi trë thµnh ph©n bãn, r¬m r¹ bÞ ph©n huû rÊt chËm, lµm ®Êt bÞ "b¹c mµu" ®i. V× r»ng, çc vi

00

B

khuÈn sèng trong ®Êt cÇn mét l−îng lín nit¬ ®Ó ®ång ho¸ licnhin cña r¬m r¹. ë Mü

3

10

vµ óc, ng−êi ta ®J thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng thÝ nghiÖm tËn dông r¬m nhê nÊm

2+

vesenka. Lo¹i nÊm nµy dïng nit¬ cña kh«ng khÝ ®Ó ph©n huû licnhin. KÕt qu¶ lµ tõ 1

ẤP

tÊn r¬m kh«, ng−êi ta thu ®−îc 1 tÊn nÊm ¨n rÊt giµu protein vµ 220 kg ph©n bãn h÷u

C

c¬. Cã thÓ thªm vµo r¬m r¹ mét Ýt giÊy cò.

Ó

A

303. Licnhome lµ g×?

Í-

H

§ã lµ tªn mét s¶n phÈm míi cña çc nhµ ho¸ häc Ba Lan, do ghÐp 2 tõ

-L

"Lignus" lµ gç vµ p«lime. §Ó s¶n xuÊt Licnhome, ng−êi ta tÈm vµo bªn trong gç, gi÷a

ÁN

nh÷ng thí sîi mét m«n«me råi cho trïng hîp. Licnhome cã ®é cøng cao h¬n gç 4,8

TO

lÇn, bÒn uèn h¬n 50 - 150%, bÒn nªn theo chiÒu ngang h¬n 6 lÇn vµ theo chiÒu däc

G

h¬n 2 lÇn. Ngoµi ra, vËt liÖu nµy cßn kh«ng bÞ ch¸y, chèng ®−îc nh÷ng lo¹i vi khuÈn

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ph¸ ho¹i gç. Cã thÓ khoan, bµo, ®ôc... gièng nh− gia c«ng nh÷ng ®å vËt th−êng lµm b»ng gç.

304. M©y b»ng chÊt dÎo lµm m−a nh− thÕ nµo? Çc chuyªn gia ®ang nghiªn cøu thùc hiÖn mét ®Ò ¸n ®Æc biÖt nh»m ®¶m b¶o n−íc cho vïng sa m¹c kh« c¨n ë C«-oet. Hä chÕ t¹o nh÷ng ®¸m m©y b»ng chÊt dÎo, bÒ ngoµi tr«ng nh− mét tÊm kh¨n tr¶i gi−êng khæng lå, bªn trong chøa mét l−îng lín





chÊt khÝ. Khi mÆt trêi lµm nãng chÊt khÝ, nã në ra vµ lµm cho ®¸m m©y bay lªn. Nhê d©y çp, ®¸m m©y sÏ ®−îc h−íng vµo ph−¬ng ®J x¸c ®Þnh tr−íc. Kh«ng khÝ tõ çt bÞ

N

nung nãng cña sa m¹c bèc lªn, va ch¹m víi bÒ mÆt t−¬ng ®èi l¹nh cña ®¸m m©y chÊt

H Ơ

dÎo. L−îng Èm chøa trong kh«ng khÝ nµy ng−ng tô l¹i, r¬i xuèng ®Êt thµnh m−a.

Y

N

305. Ng−êi ta ®· biÕt bao nhiªu hîp chÊt ho¸ häc?

TP .Q

U

B»ng bé nhí cña m¸y tÝnh, theo dâi trªn çc t¹p chÝ khoa häc, tÝnh ®Õn th¸ng

11 - 1977, ng−êi ta ®J ghi nhËn ®−îc 4.039.907 hîp chÊt ho¸ häc kh¸c nhau. Trung

ẠO

b×nh mçi tuÇn, kho¶ng 6000 hîp chÊt míi xuÊt hiÖn, 96% lµ çc chÊt h÷u c¬. Trung

Đ

b×nh çc hîp chÊt nµy chøa 43 nguyªn tö, nh−ng 22 nguyªn tö ®J lµ hi®r«. Cã kho¶ng

G

120.000 p«lime vµ 258.000 hîp chÊt phèi trÝ. HiÖn ch−a x¸c ®Þnh ®−îc cÊu t¹o cña

Ư N

trªn mét nöa sè hîp chÊt. ¦íc chõng 3.000 hîp chÊt cã øng dông trong thùc tÕ ë

H

306. ChÊt dÎo niplon cã −u ®iÓm g×?

TR ẦN


nh÷ng møc ®é kh¸c nhau.

ViÖn nghiªn cøu chÊt dÎo thuéc Liªn hîp s¶n xuÊt "Plastmass" ë Nga nghiªn

00

B

cøu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt mét lo¹i chÊt dÎo míi víi tªn th−¬ng m¹i lµ

10

"Niplon". Çc s¶n phÈm trªn c¬ së chÊt dÎo nµy kh«ng hÒ bÞ gi¶m chÊt l−îng d−íi t¸c

2+

3

dông l©u dµi cña m«i tr−êng ¨n mßn m¹nh, nhiÖt ®é cao vµ çc bøc x¹. Dïng nh÷ng

ẤP

c«ng thøc pha chÕ kh¸c nhau, Niplon ®J ®−îc gia c«ng thµnh nhiÒu s¶n phÈm rÊt bÒn

C

víi t¸c dông cña dung m«i h÷u c¬, axit v« c¬ vµ kiÒm. Do vËy, chóng sÏ ®−îc dïng

Ó

A

réng rJi trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt.

H

307. B¶o qu¶n trøng gµ b»ng parafin nh− thÕ nµo?

-L

Í-

Trøng gµ lµ mét trong nh÷ng lo¹i thùc phÈm khã b¶o qu¶n l©u dµi, v× mÊt gi¸

ÁN

trÞ dinh d−ìng nhanh chãng v× bÞ thèi. Çc chuyªn gia Nga ®J t×m ra mét ph−¬ng

TO

ph¸p míi ®Ó gi÷ nguyªn phÈm chÊt cña trøng trong thêi gian tõ 10 ®Õn 12 th¸ng.

G

Tr−íc hÕt, nhóng trøng vµo mét bÓ chøa parafin. Sau ®ã xÕp trøng vµo buång chøa

BỒ

ID Ư

Ỡ N

«z«n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Oz«n sÏ «xy ho¸ líp parafin trªn vá trøng, biÕn nã thµnh mét mµng b¶o vÖ cã tÝnh s¸t khuÈn rÊt cao.

308. Dïng c©y cèi ®Ó ph¸t hiÖn « nhiÔm m«i tr−êng nh− thÕ nµo? §Ó x¸c ®Þnh møc ®é « nhiÔm m«i tr−êng, c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng, ph¶i dïng nh÷ng dông cô phøc t¹p. Nh−ng ®Ó nhËn biÕt çc chÊt ®éc trong kh«ng khÝ, ng−êi ta cã thÓ dùa vµo ph¶n øng cña çc lo¹i c©y nhËy c¶m víi m«i tr−êng. Dùa trªn nhËn xÐt





nµy, çc nhµ khoa häc Hµ Lan ®J ®Ò nghÞ trång çc lo¹i c©y quanh nhµ m¸y ho¸ chÊt vµ chØ dÉn çch dùa vµo chóng ®Ó ph¸t hiÖn møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ: cá linh l¨ng

N

vµ c©y thuèc l¸ dïng ®Ó ph¸t hiÖn oz«n, rau cÇn t©y vµ c©y cµ chua nhËy c¶m víi «xit

H Ơ

nit¬, khoai t©y nhËn biÕt ®−îc ªtilen.

Y

N

309. TÊm l¸ ch¾n tia bøc x¹ lµm b»ng chÊt dÎo nµo?

TP .Q

U

T¹i NhËt B¶n ng−êi ta ®J s¶n xuÊt nh÷ng tÊm b¶o vÖ khái tia bøc x¹ cho nh÷ng ng−êi lµm viÖc trùc tiÕp víi tia R¬nghen vµ çc bøc x¹ kh¸c b»ng vËt liÖu míi: chÊt

ẠO

dÎo. Nhùa p«liacrilic pha 30% ch× ®−îc dïng vµo viÖc nµy. TÊm b¶o vÖ cã −u ®iÓm

Đ

rÊt lín lµ trong suèt, nh−ng còng mang theo nh÷ng −u vµ nh−îc ®iÓm cè h÷u cña chÊt

G

dÎo nh− ®é dai va ®Ëp cao, ®¬n gi¶n khi gia c«ng, nh−ng l¹i dÔ b¾t ch¸y vµ bÞ biÕn

Ư N

d¹ng do nhiÖt ®é. §iÒu quan träng lµ sau khi chiÕu l©u dµi bøc x¹ gamma (víi c−êng

TR ẦN


H

®é 105 Rad), ®é trong suèt cña tÊm ch¾n b¶o vÖ b»ng chÊt dÎo kh«ng bÞ thay ®æi. Mét tÊm nhùa acrilic dµy 33,4 mm cã tÝnh n¨ng b¶o vÖ ngang víi tÊm ch× dµy 1,6 mm.

310. Tinh bét kÕt b¹n víi chÊt dÎo cã −u ®iÓm g×?

00

B

Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu cã hÖ thèng gÇn ®©y ®J x¸c nhËn: cã thÓ ghÐp lªn

10

®¹i ph©n tö tinh bét nh÷ng m«n«me kh¸c nhau vµ thu ®−îc chÊt dÎo cã tÝnh chÊt tèt.

2+

3

Ch¼ng h¹n ghÐp lªn tinh bé stiren vµ mªtilmªtacrilat, thu ®−îc c«p«lime gißn vµ

ẤP

cøng, nh−ng chØ thªm mét l−îng butilacrilat th× p«lime l¹i rÊt ®µn håi, cã tÝnh bÒn c¬

C

häc cao, gièng nh− da. Mét ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ çc chÊt dÎo trªn c¬ së tinh bét l¹i cã

H

chÊt th¶i r¾n.

Ó

A

thÓ ph©n huû vi sinh vËt, gi¶m ®−îc khã kh¨n trong chèng « nhiÔm m«i tr−êng do

-L

Í-

311. ChÊt dÎo dïng lµm vá tµu cã −u ®iÓm g×?

ÁN

Trong nhiÒu n¨m, ng−êi ta t×m kiÕm nh÷ng vËt liÖu tèt nhÊt ®Ó chÕ t¹o vá tµu

TO

ngÇm, víi nhiÒu yªu cÇu rÊt khe kh¾t, vµ chØ mJi gÇn ®©y míi ®i ®Õn kÕt luËn: vËt liÖu

G

tèt nhÊt lµ chÊt dÎo. C«ng ty Anh "Vikers" ®J s¶n xuÊt hµng lo¹t tµu ngÇm cã vá b»ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

chÊt dÎo. Nh÷ng chiÕc tµu míi võa nhÑ, bÒn, võa hoµn toµn kh«ng cÇn b¶o vÖ chèng hiÖn t−îng ¨n mßn cña n−íc biÓn.

312. Ai dïng nh«m thay thÕ b¹c ®Ó tr¸ng g−¬ng? Çc nhµ ho¸ häc Rumani ®J ®−a vµo s¶n xuÊt ph−¬ng ph¸p tr¸ng g−¬ng míi, trong ®ã thay b¹c b»ng nh«m. Nh÷ng tÊm g−¬ng tr¸ng nh«m rá ra cã chÊt l−îng cao h¬n g−¬ng tr¸ng b¹c, nh−ng −u ®iÓm c¬ b¶n lµ nh«m rÎ h¬n b¹c rÊt nhiÒu. NÕu nh−





tr−íc ®©y, 1m2 kÝnh cÇn 5,7 g b¹c th× nay chØ cÇn 3 g nh«m. Qu¸ tr×nh tr¸ng nh«m lªn g−¬ng thùc hiÖn trong ch©n kh«ng.

N

Do cã nhiÒu −u ®iÎm, nªn chØ mét n¨m sau khi ®−îc ph¸t minh, ph−¬ng ph¸p

H Ơ

míi nµy ®J ®−îc ¸p dông cho 60% sè g−¬ng s¶n xuÊt ë Rumani.

Y

N

313. V¶i th« p«lyªtylen dïng lµm g×?

TP .Q

U

ë Nga ng−êi ta ®−a ra mét quy tr×nh c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt mét vËt liÖu ®Æc biÖt: v¶i th« tõ p«lyªtylen. §ã lµ mét lo¹i "v¶i kh«ng dÖt", cã kh¶ n¨ng läc rÊt tèt vµ

ẠO

cã thÓ dïng ®Ó bäc çc ®−êng èng ch×m d−íi ®Êt hoÆc th−êng xuyªn tiÕp xóc víi chÊt

Đ

h÷u c¬ hay v« c¬. Çc tÊm läc b»ng p«lyªtylen tèt h¬n vµ rÎ h¬n çc tÊm läc b»ng v¶i thuËt.

TR ẦN


H

314. L−u huúnh siªu dÉn ®−îc chÕ t¹o thÕ nµo?

Ư N

G

thuû tinh, th−êng ®−îc sö dông hiÖn nay, nªn ®J thay thÕ nã trong nhiÒu ngµnh kü

ViÖn VËt lý ¸p suÊt cao (thuéc Nga) ph¸t hiÖn ra mét d¹ng thï h×nh míi cña

B

l−u huúnh cã tÝnh n¨ng ®Æc biÖt: tÝnh siªu dÉn. §Ó thu ®−îc d¹ng thï h×nh nµy, ng−êi

00

ta ph¶i nÐn l−u huúnh d−íi mét ¸p suÊt kh¸ cao, t−¬ng ®−¬ng víi søc nÐn kho¶ng 10

10

tÊn trªn 1 mÉu l−u huúnh cã ®−êng kÝnh 0,2 mm. D−íi ¸p suÊt lín Êy, ®iÖn trë cña

2+

3

mÉu ®J gi¶m ®i 10 v¹n lÇn (cã thÝ nghiÖm thÊy gi¶m 10 triÖu lÇn). ë 5.70K, ®iÖn trë

ẤP

cña d¹ng thï h×nh nµy lµ 4.10-3 «m.

A

C

315. Cã bao nhiªu tro trong than?

Ó

Hµm l−îng tro trong çc lo¹i than th−êng dao ®éng tõ 1 ®Õn 45%. Than cµng Ýt

Í-

H

tro, nhiÖt trÞ cµng cao vµ cµng cã gi¸ trÞ. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tro th«ng th−êng lµ

-L

®èt råi c©n, tuy ®¬n gi¶n nh−ng l¹i mÊt thêi gian. Çc nhµ khoa häc Ba Lan ®J ®Ò

ÁN

xuÊt mét ph−¬ng ph¸p míi: ph−¬ng ph¸p ®o bøc x¹. Çc chÊt v« c¬ bao giê còng hÊp

TO

thô tia bøc x¹ m¹nh h¬n than. ChØ cÇn ®o sù thay ®æi c−êng ®é bøc x¹, nhê mét b¶ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

®J tÝnh to¸n s½n, cã thÓ tr¶ lêi ngay cã bao nhiªu tro trong than.

316. Hocmon chèng ®au lµ chÊt g×? Çc nhµ khoa häc Mü võa ph¸t hiÖn trong m¸u ng−êi cã mét lo¹i hocm«n

chèng ®au vµ ®Æt tªn hîp chÊt míi t×m ra nµy lµ an«®in. Tiªm thö an«®in nµy vµo vá nJo, ng−êi ta ®J chøng minh nã cã t¸c dông nh− mocphin vµ t¸c dông gi¶m ®au trong nhiÒu giê. An«®in chÝnh lµ lo¹i hocmon cã ¶nh h−ëng ®Õn giÊc ngñ còng nh− sù tØnh giÊc cña chóng ta.





317. §æ bªt«ng dïng n−íc biÓn cã ®−îc kh«ng? Khi ®æ bªt«ng, cÇn n−íc. TiÕp xóc víi n−íc, xi m¨ng dÝnh kÕt nhanh chãng t¹o

Y

N

nhµ khoa häc l¹i thµnh c«ng trong viÖc ®æ bªt«ng b»ng n−íc biÓn víi ®é mÆn lµ 42g

H Ơ

phøc: t¹o thµnh lç rçng, lµm xÊu tÝnh chÊt c¬ häc cña bª t«ng. Nh−ng gÇn ®©y, çc

N

ra nh÷ng khèi céng kÕt, g¾n çt vµ ®¸ d¨m l¹i víi nhau. N−íc kh«ng s¹ch sÏ rÊt phiÒn

TP .Q

U

muèi trong 1 lÝt n−íc. Muèn dïng n−íc mÆn, ng−êi ta ph¶i thªm mét hçn hîp phô gia, bao gåm 18 thµnh phÇn vµ dïng nhiÖt ®é cao h¬n. Dï sao thµnh c«ng nµy ®J gi¶i

ẠO

quyÕt ®−îc khã kh¨n cho viÖc x©y dùng cña nhiÒu n−íc vµ nhiÒu vïng trªn thÕ giíi.

Đ

318.Nhiªn liÖu h¹t lµm tõ phÕ liÖu g×?

G

Ng−êi ta míi t×m ra mét ph−¬ng ph¸p ®Ó tËn dông phÕ liÖu cña çc nhµ m¸y xÎ

Ư N

gç nh− vá c©y, m¹t c−a, vá bµo. Còng gièng nh− r¬m, vá l¹c, bJ mÝa, nh÷ng phÕ liÖu

TR ẦN


H

nµy ®−îc chuyÓn thµnh d¹ng nhiªn liÖu Ðp thµnh h¹t. Khi ch¸y, l−îng tro cßn l¹i rÊt nhá (kho¶ng 2%) trong khi ®èt than ®¸, l−îng tro lªn tíi 13%. T¹i Mü, nhiªn liÖu nµy cßn rÎ h¬n khÝ thiªn nhiªn.

00

B

319. Bét ®¸ chèng ¨n mßn lµ chÊt g×?

10

§Ó chèng ¨n mßn cho çc ®−êng èng dÉn khÝ vµ dÉn dÇu, ng−êi ta dïng mµng

2+

3

p«lime. ThÕ nh−ng líp "¸o" nµy kh¸ ®¾t tiÒn. Çc nhµ khoa häc Nga ®J ®−a ra mét

ẤP

lo¹i vËt liÖu míi: bét ®¸ nhJo, dïng thay cho p«lime. Bét ®J nhJo trong ®¬n pha chÕ

C

gåm mét sè thµnh phÇn: thuû tinh láng, mét sè chÊt phô gia vµ bét ®¸. Sau khi trén,

Ó

A

chóng gièng nh− v÷a. VËt liÖu chèng ¨n mßn nµy ®−îc "s¬n" lªn bÒ mÆt èng nhê

H

ph−¬ng ph¸p dao ®éng ®iÖn vµ tr¸t lªn çc chç nèi èng. Bét ®¸ nhJo rÎ, b¶o vÖ tèt vµ

-L

Í-

chÞu ®−îc l¹nh.

ÁN

320. èng th«ng giã b»ng chÊt dÎo g×?

TO

Çc èng th«ng giã l¾p ®Æt trong çc hÇm má cho tíi nay ®Òu lµm b»ng kim

G

lo¹i. ViÖc l¾p chóng trong çc kªnh ®µo th¼ng ®øng vµ t¹i çc cöa kh¸ khã kh¨n.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

Ngoµi ra chóng bÞ gØ vµ ph¶i th−êng xuyªn thay thÕ. Mét nhµ m¸y ë Bu®apest (Hungari) b¾t ®Çu s¶n xuÊt çc èng nµy tõ v¶i p«liamit, tÈm mét thµnh phÇn kh«ng ch¸y lµ silic«n, ®ång thêi b¶o ®¶m chèng tÝnh ®iÖn. Çc èng cã kÝch th−íc d−íi 60 cm ®−îc gia cè b»ng lâi thÐp. TÝnh chÊt cña çc èng mÒm th«ng giã lo¹i nµy tèt h¬n h¼n èng kim lo¹i: l¾p r¸p nhanh chãng, ®é bÒn cao h¬n vµi lÇn vµ rÎ h¬n.

321. Pr«tªin lµm tõ cá nh− thÕ nµo?





Çc kü s− Hungari ®J thö nghiÖm thµnh c«ng viÖc s¶n xuÊt pr«tªin nguyªn chÊt tõ cá linh l¨ng, l¸ ng« vµ mét vµi lo¹i cá kh¸c. ViÖc t×m ra nguån ®¹m míi nµy

N

pr«tªin cã chÊt l−îng cao, nghÜa lµ nhiÒu h¬n 6 lÇn l−îng chÊt ®¹m thu ®−îc khi

H Ơ

trong ngµnh n¨ng l−îng. Tõ nay, t¹i Hung, mét hecta trång cá cã thÓ thu ®−îc 3 tÊn

N

dïng lµm thøc ¨n cho con ng−êi ®−îc ®¸nh gia ngang víi viÖc t×m ra ®iÖn nguyªn tö

U

Y

trång lóa m¹ch.

TP .Q

Tr−íc hÕt, ng−êi ta nÐn l¸ cá thµnh viªn, Ðp lÊy n−íc råi lµm ®«ng tô sÏ thu

ẠO

®−îc pr«tªin nguyªn chÊt, chØ viÖc ®em sÊy kh«. VÒ gi¸ trÞ dinh d−íng, nã cao h¬n

Đ

®Ëu nµnh vµ chøa rÊt nhiÒu vitamin. HiÖn nay, ngoµi viÖc dïng nhiÒu lµm thøc ¨n

G

cho gia sóc ng−êi ta cßn dïng lµm kÑo b¸nh. Mét nhµ m¸y s¶n xuÊt pr«tªin lo¹i nµy

Ư N

c«ng suÊt 50 T/giê ®J ®−îc x©y dùng xong.

H TR ẦN


322. ChÊt g× thay thÕ DDT?

Çc nhµ ho¸ häc Hungari ®J ®−a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i thuèc trõ s©u míi tuyÖt ®èi kh«ng ®éc ®èi víi ng−êi vµ ®éng vËt m¸u nãng, kh«ng cã mïi, kh«ng g©y «

00

B

nhiÔm m«i tr−êng vµ b¶o vÖ c©y trång rÊt tèt. Ho¹t chÊt lµ pirªtrin tæng hîp, gièng

10

nh− ho¹t chÊt cã trong c©y cóc trõ s©u. Lo¹i thuèc nµy ®J ®−îc th−ëng huy ch−¬ng

2+

3

vµng t¹i TriÓn lJm ho¸ häc thÕ giíi tæ chøc t¹i TiÖp Kh¾c.

ẤP

323. KhÝ hµn míi lµ khÝ g×?

C

Çc nhµ ho¸ häc Ba Lan ®Ò nghÞ thay thÕ axªtilen trong viÖc c¾t vµ hµn kim

Ó

A

lo¹i b»ng mét hçn hîp khÝ gåm pr«pan, pr«pilen vµ mét vµi lo¹i khÝ th¶i kh¸c trong

H

qu¸ tr×nh chÕ biÕn dÇu má. Khi ch¸y, hçn hîp khÝ nµy to¶ ra mét nhiÖt l−îng lín h¬n

-L

Í-

cña axªtilen nhiÒu. §iÓm ®Æc biÖt lµ trong mét b×nh tiªu chuÈn, cã thÓ chøa mét

ÁN

l−îng hçn hîp khÝ lín h¬n axªtilen tíi 4 lÇn, do ®ã viÖc chuyªn chë çc b×nh nµy sÏ

TO

thuËn tiÖn h¬n.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

324. S«®a ho¹t tÝnh dïng lµm g× ViÖn Ho¸ lý vµ ®iÖn ho¸ Praha (TiÖp Kh¾c) ®¨ng ký mét b»ng ph¸t minh ra

kh¾p thÕ giíi vµ rÊt ®−îc hoan nghªnh: ph¸t minh ra s«®a ho¹t tÝnh, mang tªn AKSO

(aktivna soda). Ai còng biÕt r»ng khÝ th¶i tõ ®éng c¬ «-t« chøa nhiÒu chÊt ®éc, chñ yÕu lµ khÝ sunfur¬. Akso hÊp thô cùc kú nhanh chãng vµ hoµn toµn chÊt nµy. So víi nh÷ng m¸y läc khÝ tèt nhÊt, nã khö SO2 nhanh h¬n tíi 10 lÇn ë nhiÖt ®é 120 - 1600C,





tøc lµ nhiÖt ®é b×nh th−êng cña khÝ th¶i. Ngoµi ra, Akso cßn cã c«ng dông ®Æc biÖt

324. Tõ mét tr¨m lÝt x¨ng lµm ra ®−îc nh÷ng thø g×?

Y

N

Mét tr¨m lÝt x¨ng nÕu dïng lµm nhiªn liÖu cho «t«, th× trung b×nh cã thÓ ch¹y

H Ơ

N

trong ngµnh giÊy vµ xenlul«z¬.

TP .Q

U

®−îc mét ngh×n c©y sè. Nh−ng nÕu dïng ®Ó lµm nguyªn liÖu cho ngµnh tæng hîp h÷u

c¬ th× sÏ biÕn thµnh 21 chiÕc ¸o s¬mi nam hoÆc 160m èng dÉn n−íc, hoÆc nÕu quay

ẠO

trë l¹i víi «t«, th× lµm ®−îc mét bé x¨m lèp «t«.

Đ

325. ChÊt g× dïng thay x¨ng vµ axeton ®Ó tÈy mì?

G

Çc nhµ nghiªn cøu ViÖn Ho¸ v« c¬ ë Nga nghiªn cøu s¶n xuÊt mét lo¹i chÊt

Ư N

míi, mang tªn "Termos" ®Ó tÈy mì cho çc chi tiÕt tr−íc khi s¬n, tr¸ng men vµ m¹

TR ẦN


H

®iÖn, thay cho x¨ng vµ axªton th−êng dïng tr−íc ®©y, cã mïi vµ dÔ ch¸y. "Termos" lµ dung dÞch mét chÊt nhò ho¸ trong dÇu ®iªzen, pha trén víi dung dÞch mét chÊt ho¹t

00

®éng trong çc ph©n x−ëng s¶n xuÊt.

B

®éng bÒ mÆt Ýt bät trong n−íc vµ chÊt øc chÕ. "Termos" ®J c¶i tiÕn ®−îc ®iÒu kiÖn lao

10

326. Lµm m¶ng b¶o vÖ bª t«ng nh− thÕ nµo ?

2+

3

ë Nga ng−êi ta ®J nghiªn cøu ®−îc mét ph−¬ng ph¸p b¶o vÖ çc kÕt cÊu bª

ẤP

t«ng cèt thÐp kh«ng bÞ h− háng do ¨n mßn; d¸n lªn bÒ mÆt cÇn ®−îc b¶o vÖ mét

C

mµng máng p«lyªtylen ®J xö lý b»ng diÖn tÝch, nhê mét líp keo ªp«xi - cao su ®µn

Ó

A

håi.

Í-

H

Líp b¶o vÖ nµy cã ®é bÒn ho¸ häc rÊt cao ®èi víi çc t¸c nh©n ¨n mßn m¹nh

-L

nh− axit, kiÒm… Khi dïng líp b¶o vÖ nµy, ng−êi ta thÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao.

ÁN

327. Ph¶n øng ©m thanh x¶y ra trong dung dÞch g×?

TO

Ng−êi ta ®J biÕt ph¶n øng næ tõ l©u, trong ®ã s¶n phÈm cña ph¶n øng lµ chÊt

G

khÝ. Nh−ng 3 nhµ ho¸ häc Hµ Lan ph¸t hiÖn ra mét lo¹i ph¶n øng míi: ph¶n øng ©m

BỒ

ID Ư

Ỡ N

thanh x¶y ra trong dung dÞch, ®ång thêi ph¸t ra nh÷ng ©m thanh rÊt lín. Ch¼ng h¹n ph¶n øng gi÷a dung dÞch clorua kÏm vµ dung dÞch pipazin. Khi çc tinh thÓ dipipazin kÏm h×nh thµnh, kÌm theo nh÷ng siªu ©m vµ c¶ nh÷ng ©m thanh nghe ®−îc. Ng−êi ta ch−a biÕt ®−îc nh÷ng nguyªn nh©n cña viÖc xuÊt hiÖn ©m thanh nh−ng ch¾c ch¾n nã liªn quan ®Õn sù chuyÓn nhanh chãng nh÷ng tinh thÓ nhá thµnh tinh thÓ lín.





328. TËn dông b· th¶i cña n−íc th¶i nh− thÕ nµo? Çc kü s− Bungari thuéc nhµ m¸y thuû ph©n Razlog ®J t×m ra ph−¬ng ph¸p s¶n

Y

N

n«ng nghiÖp v× chøa 15 amino axit quan träng vµ çc vitamin. Thªm vµo khÈu phÇn

H Ơ

s¹ch b»ng ph−¬ng ph¸p sinh ho¸. Khèi c« ®Æc nµy lµ thµnh phÇn cã gi¸ trÞ ®èi víi

N

xuÊt khèi c« ®Æc giµu pr«tªin - vitamin tõ bïn l¾ng bÒ xö lý n−íc th¶i sau khi lµm

TP .Q

U

¨n cña gia sóc, tèc ®é t¨ng träng cßn cao h¬n so víi çc s¶n phÈm giµu vitamin pr«tªin mµ c«ng nghiÖp ®ang s¶n xuÊt.

ẠO

Tõ 200kg bïn, ng−êi ta thu håi ®−îc 1kg khèi c« ®Æc giµu pr«tªin - vitamin

Đ

nµy.

G

329. Acquy chi ca®imi cã −u ®iÓm g×?

Ư N

ViÖn Acquy vµ Pin ë Poznan (Balan) ®−a ra s¶n xuÊt mét lo¹i ¨cquy míi víi

TR ẦN


H

®iÖn cùc lµ chi - cadimi. Ngoµi ®Æc tÝnh lµ dung l−îng rÊt cao, lo¹i ¨cquy nµy rÊt bÒn víi va ch¹m vµ lµm viÖc ®−îc trong mét kho¶ng nhiÖt ®é rÊt réng tõ - 400C ®Õn + 500C. Dung l−îng cña chóng lªn tíi 10 ngh×n ampe/giê.

00

B

Trªn thÕ giíi, ngoµi Balan, chØ cã mét vµi n−íc s¶n xuÊt ¨cquy lo¹i nµy lµ Mü,

10

§øc vµ Ph¸p.

2+

3

330. T×m vi khuÈn ¨n chÊt dÎo ®Ó lµm g×?

ẤP

Sau khi ph¸t hiÖn ®−îc çc lo¹i vi khuÈn sèng b»ng çc s¶n phÈm dÇu mì,

C

ng−êi ta ®J tiÕn hµnh t×m kiÕm çc lo¹i vi khuÈn ¨n chÊt dÎo vµ ®J ®¹t ®−îc kÕt qu¶

Ó

A

b−íc ®Çu. HiÖn nay, lo¹i vi khuÈn quý gi¸ nµy ®ang ®−îc thö nghiÖm ®Ó thñ tiªu çc

H

lo¹i nhùa tæng hîp vµ chÊt dÎo cã trong nguån n−íc th¶i.

-L

Í-

331. T¹o mµng chèng l¾ng cÆn b»ng chÊt g×?

ÁN

ë óc, ng−êi ta ®J b¾t ®Çu ¸p dông mét ph−¬ng ph¸p míi ®Ó chèng hiÖn t−îng

TO

t¹o cÆn trªn thµnh nåi h¬i, thiÕt bÞ c« dÆc vµ ch−ng cÊt. B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p rÊt

G

®¬n gi¶n: chØ viÖc thªm vµo n−íc mét l−îng rÊt nhá axit p«lyacrylic (kho¶ng 5 phÇn

BỒ

ID Ư

Ỡ N

triÖu trong n−íc). Hîp chÊt nµy t¹o ra trªn thµnh thiÕt bÞ mét líp mµng p«lime rÊt máng. CÆn b¸m vµo mµng Ýt h¬n nhiÒu so víi b¸m trªn kim lo¹i. Vµ khi cÆn b¸m ®Õn mét ®é dµy nµo ®ã, mµng sÏ tù bong ra, r¬i xuèng ®¸y vµ lÊy ra dÔ dµng.

332. Chèng näc r¾n b»ng chÊt g×? Ng−êi ta ph¸t hiÖn ra r»ng chÊt øc chÕ cho ph¶n øng gèc tù do tá ra cã t¸c dông khö ®éc ®−îc näc r¾n (trong ®ã, nhiÒu chÊt ph¸ huû qu¸ tr×nh sinh tæng hîp





albumin vµ axit nuclªic). Ch¼ng h¹n, mét chÊt øc chÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ pr«pylgalat cã t¸c dông khö ®−îc näc ®éc cña r¾n lôc, r¾n hæ mang vµ mét sè loµi r¾n kh¸c. NÕu

U

TP .Q

333. ChÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng thùc vËt ®−îc chÕ tõ nguyªn liÖu g×?

Y

N

th× tÊt c¶ ®Òu chÕt.

H Ơ

khi bÞ r¾n c¾n, tÊt c¶ sè chuét ®Òu ®−îc cøu tho¸t chÕt, nh−ng nÕu sau 15 phót trë lªn

N

tiªm dung dÞch 0,75% chÊt nµy vµo b¾p thÞt cña chuét th× sau tõ 1 ®Õn 6 phót kÓ tõ

Tõ l¸ dõa vµ mì ®éng vËt, ng−êi ta ®J ®iÒu chÕ mét chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng

ẠO

thùc vËt míi. ChÊt nµy khi xö lý trªn thùc vËt ë ®Çu giai ®o¹n ph¸t triÓn, sÏ t¸c dông

Đ

chän läc trªn tÕ bµo, t¹o thµnh nh÷ng m« míi vµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi nh÷ng bé

G

phËn kh¸c cña c©y. ChÊt kÝch thÝch míi nµy kh«ng ®éc, kh«ng g©y ra nh÷ng hiÖn

Ư N

t−îng phô kh«ng mong muèn vµ cã thÓ xö lý trªn mét diÖn tÝch réng lín b»ng çch

H TR ẦN


phun th«ng th−êng.

334. Thªm mét chÊt ngät nh©n t¹o n÷a lµ chÊt g×? Mét nhãm çc nhµ ho¸ häc Hungari míi tæng hîp ®−îc mét chÊt h÷u c¬ míi,

00

B

ngät h¬n ®−êng saccar«z¬ hµng ngh×n lÇn. §−êng "siªu ngät" nµy ®−îc gäi tªn lµ

10

"Hin«in - 401". HiÖn nay, ch−a ®ñ c¬ së ®¸nh gi¸ vai trß cña nã trong c«ng nghiÖp thùc

2+

3

phÈm t−¬ng lai, nh−ng qua nh÷ng thö nghiÖm ®Çu tiªn vÌ ®éc tÝnh ®èi víi c¬ thÓ, ng−êi ta

ẤP

cho r»ng "Hin«in" cã thÓ sÏ thay thÕ sacarin.

C

335. V¶i ®Æc biÖt ®Ó lãt ®−êng lµm b»ng chÊt g×?

Ó

A

TiÖp kh¾c võa ®−a vµo s¶n xuÊt mét lo¹i v¶i hoµn toµn míi, thuéc lo¹i v¶i

H

kh«ng dÖt. Nguyªn liÖu cña v¶i nµy lµ sîi p«lypr«pilen vµ p«lyeste, kh«ng bÞ môc bëi

-L

Í-

nÊm mèc vµ cã ®é bÒn ho¸ häc vµ c¬ häc rÊt cao. C«ng dông cña v¶i còng rÊt "®éc

ÁN

®¸o": ®Ó phñ lªn mÆt ®−êng x¸. V¶i cã t¸c dông kh«ng ®Ó çc líp ®Êt kh¸c trén lÉn

TO

víi nhau, cã thÓ dïng nh− mét tÊm läc lo¹i trõ hçn hîp çt, ®¸ d¨m trong x©y dùng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

®−êng x¸. Mét sè ®−êng «t« cña TiÖp kh¾c ®J ®−îc lãt nh÷ng tÊm v¶i nµy.

336. Dïng khÝ ch¸y dËp t¾t löa lµ khÝ g×? Theo ph−¬ng ph¸p cæ ®iÓn, ®Ó dËp t¾t çc ®¸m ch¸y trong má than, ng−êi ta

ph¶i cho khÝ tr¬ vµo nh÷ng chç nøt nÎ. Nh−ng khi ®¸m ch¸y lín, l−îng khÝ tr¬ cÇn dïng rÊt nhiÒu; nÕu kh«ng ®ñ th× tai n¹n nµy cµng thªm phøc t¹p. Ph−¬ng ph¸p míi thay thÕ khÝ tr¬ b»ng mét khÝ ®èt phæ biÕn lµ mªtan. KhÝ nµy cã s½n h¬n nhiÒu vµ





muèn tr¸nh nguy hiÓm chØ cÇn duy tr× nghiªm ngÆt mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi kh«ng khÝ. B¬m mªtan trµn ®Çy vµo chç nøt löa sÏ t¾t.

Y

N

ra s¶n xuÊt mét lo¹i chÊt dÎo míi, lÊy tªn lµ Resitek. Khi ®−a tÊm vËt liÖu nµy cïng

H Ơ

Hai kü s− TiÖp kh¾c ®−¬c gi¶i th−ëng quèc gia cña TiÖp kh¾c n¨m 1978 ®J ®−a

N

337. ChÊt g× trong löa kh«ng ch¸y, trong n−íc kh«ng ch×m?

TP .Q

U

víi mét tÊm s¾t vµo ngän löa ®Ìn khÝ th× kim lo¹i ch¶y, Resitek vÉn kh«ng hÒ thay

®æi tÝnh chÊt. Nhê tÝnh çch nhiÖt, vËt liÖu nµy ®J ®−îc lµm mét sè chi tiÕt trong lß

ẠO

cao. Do khèi l−îng riªng nhá, Resi-stek næi trªn mÆt n−íc. Çc nhµ khoa häc cho

G

338. Vitamin nµo cã t¸c dông chèng ¨n mßn kim lo¹i?

Đ

r»ng Resistek sÏ lµ mét trong çc vËt liÖu cña kü thuËt phøc t¹p trong t−¬ng lai.

Ư N

Axit ascorbic víi çi tªn phæ biÕn lµ vitamin C võa ®−îc ph¸t hiÖn lµ cã kh¶

TR ẦN


H

n¨ng chèng ¨n mßn kim lo¹i. NÕu phñ lªn bÒ mÆt kim lo¹i s¹ch mét líp axit ascorbic cïng víi bét m«lip®en, th× lËp tøc nã liªn kÕt víi kim lo¹i thµnh mét líp b¶o vÖ bÒn. Mét sè c«ng ty lín ®J b¾t ®Çu dïng axit ascorbic ®Ó "vitamin ho¸" çc kim lo¹i nh»m

10

00

B

môc ®Ých b¶o vÖ chóng, thay thÕ cho axit cr«mic ®ßi hái ph¶i xö lý phøc t¹p h¬n.

2+

3

339. G¹ch cã xenluloz¬ ®−îc chÕ t¹o nh− thÕ nµo ?

ẤP

Ng−êi ta biÕt r»ng nÕu chÕ t¹o ®−îc g¹ch xèp th× rÊt cã lîi: g¹ch ®ì bÞ vì vµ l¹i

C

çch nhiÖt tèt, mét tÝnh n¨ng rÊt quý khi dïng ®Ó x©y t−êng. Nh−ng t¹o ra nh÷ng lç

Ó

A

xèp trong g¹ch kh«ng ®¬n gi¶n. ë §øc, ng−êi ta ®J t×m ®−îc çch chÕ t¹o g¹ch xèp

Í-

H

nµy. LÊy phÕ liÖu cña nhµ m¸y giÊy, gåm xenlul«z¬ vµ çc chÊt h÷u c¬ kh¸c thu håi

-L

tõ n−íc th¶i, thªm vµo ®Êt sÐt tr−íc khi nung. ThÕ lµ ng−êi ta thu ®−îc g¹ch cã ®é

ÁN

xèp rÊt cao mµ tÝnh c¬ häc kh«ng hÒ gi¶m sót. Ngoµi ra, gi¸ thµnh cña g¹ch cßn h¹

TO

xuèng.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

340. Dïng dÇu th«ng ch¹y « t« cã ®−îc kh«ng ? Mét nhãm çc nhµ nghiªn cøu ë Henxinki (PhÇn Lan) ®J c«ng bè mét thµnh

c«ng míi: dïng hçn hîp x¨ng vµ dÇu th«ng tinh khiÕt víi tû lÖ cao h¬n x¨ng ®Ó ch¹y

« t«. Tiªu thô hçn hîp nhiªn liÖu nµy trªn cïng quJng ®−êng thÊp h¬n tiªu thô x¨ng nhiÒu. T¹i PhÇn Lan, mét n−íc cã nh÷ng çnh rõng th«ng réng lín, çc xÝ nghiÖp gia c«ng gç hµng n¨m cã thÓ thu håi ®−îc 40 ngh×n tÊn dÇu th«ng gi¸ rÎ, tõ çc phÕ liÖu





gç. HiÖn nay, ®J cã kÕ ho¹ch t¨ng c−êng thu håi dÇu th«ng ®Ó kh«ng nh÷ng tiÕt kiÖm x¨ng cho « t« mµ cßn dïng ®Ó ch¹y ®éng c¬ cho vËn t¶i ®−êng s¾t.

Y

N

chÊt b¶o «n cña c«ng nghiÖp l¹i t¨ng lªn, Çc nhµ khoa häc Mü ®J t×m ra mét quy

H Ơ

Tr÷ l−îng ami¨ng hÇu nh− ®J c¹n, trong khi ®ã yªu cÇu vËt liÖu nµy ®Ó lµm

N

341. Ami¨ng tæng hîp dïng lµm g× ?

TP .Q

U

tr×nh míi ®Ó t¹o ra sîi tõ «xit nh«m, silic, cr«m vµ zirconi. V¶i dÖt tõ sîi gåm çc

lo¹i «xyt nµy rÊt bÒn kh«ng nh÷ng ë nhiÖt ®é cao mµ cßn bÒn víi axit vµ kiÒm n÷a.

ẠO

ng−êi ta ®J dïng chóng ®Ó bäc lß cao vµ çc èng dÉn h¬i n−íc. Còng cã thÓ may

G

342. Nhiªn liÖu d¹ng sîi ®−îc s¶n xuÊt nh− thÕ nµo ?

Đ

thµnh quÇn ¸o cho "lÝnh" cøu ho¶, tèt h¬n quÇn ¸o tr−íc ®©y dÖt tõ sîi ami¨ng.

Ư N

Phßng tiªu chuÈn quèc gia Mü ®J quyÕt ®Þnh cho phÐp sö dông réng rJi mét

TR ẦN


H

lo¹i nhiªn liÖu míi do çc nhµ khoa häc bang Oregon chÕ t¹o, VÒ nhiÖt l−îng, nhiªn liÖu míi ngang víi than ®¸ nh−ng khi ch¸y kh«ng lµm tho¸t ra khÝ ®éc lµ «xyt cña l−u huúnh vµ nit¬. Nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt ra lo¹i chÊt ®èt míi nµy lµ çc vËt

00

B

liÖu d¹ng sîi: vá c©y, r¬m r¹, than bïn lo¹i xÊu, bJ mÝa, vá l¹c, lâi ng«, mïn c−a vµ

10

nhiÒu phÕ liÖu kh¸c. TÊt c¶ ®−îc nghiÒn nhá, sÊy kh«, trén lÉn víi mét lo¹i dÇu vµ

2+

3

chÊt kÕt dÝnh, sau ®ã ®em Ðp thµnh h¹t, cã ®−êng kÝnh 6,6mm, dµi 20mm. ChÊt ®èt

ẤP

míi rÎ chØ b»ng nöa khÝ thiªn nhiªn.

C

343. Dïng p«lime trong khoan th¨m dß nh− thÕ nµo ?

Ó

A

Tr−íc ®©y, ng−êi ta th−êng dïng dung dÞch ®Êt sÐt trong c«ng t¸c khoan th¨m

H

dß dÇu khÝ. HiÖu qu¶ cña nã ®J ®−îc thö th¸ch trong thùc tÕ l©u dµi. Nh−ng çc

-L

Í-

chuyªn gia Bungari (t¹i Häc viÖn ho¸ kü thuËt Burgas) ®J ®Ò xuÊt mét ph−¬ng ph¸p

ÁN

míi; thay dung dÞch ®Êt sÐt b»ng mét lo¹i polime hoµ tan trong n−íc. Khi thö

TO

nghiÖm, çc nhµ ®Þa chÊt ®J nhËn thÊy dung dÞch polime cã nh÷ng tÝnh chÊt tèt h¬n

G

h¼n: ®é ®µn håi lín h¬n, gi¶m ®−îc sù dao ®éng cña mòi khoan, cho phÐp t¨ng nhanh

BỒ

ID Ư

Ỡ N

tèc ®é khoan. Nhê vËy ®J t¨ng ®−îc n¨ng suÊt lao ®éng vµ tuæi thä cña thiÕt bÞ khoan.

344. Ph©n tÝch bÊt cø nguyªn tè nµo trong 110 nguyªn tè nh− thÕ nµo? Lµm thÕ nµo ph©n tÝch ®−îc thµnh phÇn nguyªn tè chøa trong h¹t bôi mµ m¾t th−êng kh«ng thÊy? M¸y ph©n tÝch mang tªn "Lamma - 500" cña c«ng ty thiÕt bÞ §øc cã thÓ lµm ®−îc viÖc nµy. M¸y cã kÝch th−íc vµ träng l−îng b»ng mét chiÕc xe du





lÞch, bao gåm kÝnh hiÓn vi quang häc vµ laze, bëm siªu ch©n kh«ng, m¸y khuyÕch ®¹i quang ®iÖn tö, bé phËn lµm l¹nh... dïng xung l−îng laze lµm bèc h¬i vµ ion ho¸ mÉu

TP .Q

U

Y

N

sau lµ ®J cã thÓ tr¶ lêi trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö.

H Ơ

phæ ký. Nã cã thÓ ph©n tÝch bÊt kú nguyªn tè nµo trong b¶ng tuÇn hoµn vµ chØ 3 gi©y

N

cÇn nghiªn cøu. Sau ®ã, tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸m m©y ion b»ng khèi ®iÖn tö vµ quang

ẠO

345. Sø cã trÝ nhí nh− thÕ nµo?

Đ

Tõ l©u, ng−êi ta ®J nãi ®Õn mét vµi kim lo¹i (nh− niken, titan) cã thÓ "nhí" l¹i

G

h×nh d¹ng ban ®Çu cña m×nh nhiÒu lÇn thay ®æi h×nh d¹ng. Ngµy nay, ng−êi ta ®J

Ư N

ph¸t hiÖn ra ngay c¶ sø còng cã trÝ nhí nh− vËy. Çc nhµ khoa häc ë tr−êng §¹i häc

TR ẦN


H

Bristol (Anh) ®J bÊt ngê t×m ra mät lo¹i sø khi ®un nãng th× biÕn d¹ng, nh−ng ®Ó nguéi, l¹i trë vÒ h×nh d¹ng ban ®Çu. Qu¸ tr×nh håi phôc l¹i h×nh d¹ng cò xÈy ra t−¬ng ®èi chËm. Ng−êi ta ®ang tËp trung t×m kiÕm kh¶ n¨ng sö dông hiÖn t−îng míi ph¸t

00

B

hiÖn ra nµy.

10

346. Oxalon vµ Uglen lµ lo¹i sîi g×?

2+

3

§©y lµ tªn hai lo¹i sîi tæng hîp ®−îc s¶n xuÊt ®Ó dïng vµo nh÷ng môc ®Ých

ẤP

®Æc biÖt. Sîi OXALON dïng ®Ó dÖt thµnh v¶i läc trong ngµnh luyÖn kim vµ chÕ biÕn

C

muéi than. Nã còng ®−îc dïng lµm v¶i mµnh trong chÕ t¹o lèp xe ho¹t ®éng trong

Ó

A

®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao. UGLEN gi÷ ®−îc ®é bÒn tíi 30000C trong khÝ tr¬ vµ 2500C

H

trong m«i tr−êng «xy. V× cã tÝnh dÉn ®iÖn rÊt tèt nªn nã ®−îc gia c«ng cïng víi chÊt

-L

Í-

dÎo, s¬n, chèng hiÖn t−îng tÝch ®iÖn.

ÁN

347. Hµm r¨ng b»ng hy®r«n cã −u ®iÓm g×?

TO

Trong nh÷ng n¨m 60, çc nhµ b¸c häc TiÖp Kh¾c ®J ph¸t minh ra mét lo¹i

G

p«lyme ®Æc biÖt, gäi lµ hy®r«n, dïng lµm l¨ng kÝnh dÎo ¸p s¸t vµo nhJn cÇu, thay thÕ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

kÝnh th«ng th−êng cho nh÷ng ng−êi cËn thÞ vµ viÔn thÞ. Míi ®©y, çc nhµ b¸c häc Mü dïng lo¹i p«lyme kh«ng ®éc h¹i nµy ®Ó hµn r¨ng rÊt nhanh. Hy®r«n hoµn toµn kh«ng kÝch thÝch çc m« x−¬ng vµ lîi. Do dJn në khi ®ãng r¾n, nã sÏ tr¸m kÝn ®−îc c¶ nh÷ng lç nhá nhÊt trong kÏ r¨ng. Nhê nhùa nµy, cã thÓ hµn r¨ng trong vßng mét phót.

348. Aspirin c¶i tiÕn lµ chÊt g×?





ë Anh, ng−êi ta võa ®−a ra s¶n xuÊt mét chÊt thay thÕ míi cho aspirin, mét lo¹i thuèc th«ng dông nhÊt hiÖn nay. ChÊt nµy cã t¸c dông gi¶m ®au nhiÒu h¬n

Y

N

häc gièng nh− aspirin (axit axªtylsalixilic) chØ kh¸c ë chç trong ph©n tö, gèc axªtyl

H Ơ

th−êng. Tªn th−¬ng m¹i cña thø thuèc ®ã lµ d«l«bit. Hîp chÊt nµy cã b¶n chÊt ho¸

N

aspirin vµ kh«ng g©y nh÷ng hiÖn t−îng phô kh«ng mong muèn cña aspirin th«ng

TP .Q

U

®−îc thay thÕ b»ng nhãm ®ifluophªnyl. Danh ph¸p ®Çy ®ñ cña D«l«bit lµ 2,4 §ifluophªnyl - salixilic axit. Lo¹i aspirin c¶i tiÕn nµy rÊt ®−îc hoan nghªnh vµ b¾t

ẠO

®Çu ®−îc sö dông réng rJi.

Đ

349. Lµm thÕ nµo ®Ó mµng kh«ng bÞ dÝnh?

Ư N

G

Mµng p«lyªtylen khi b¶o qu¶n th−êng bÞ dÝnh víi nhau, nhiÒu khi chÆt ®Õn nçi kh«ng thÓ bãc rêi ra. Çc nhµ khoa häc Ph¸p ®J t×m ®−îc çch kh¾c phôc hiÖn t−îng

TR ẦN


H

nµy. Khi gia c«ng, hä thªm vµo thµnh phÇn pha chÕ mét c«p«lyme khèi hoÆc c«p«lyme nh¸nh cña ªtylen vµ styrol, mªtylstyr«l hoÆc clostyr«l. Hµm l−îng chÊt

B

thªm vµo kh«ng qu¸ 5%. §é trong suèt cña mµng kh«ng bÞ xÊu ®i.

00

350. V¶i chèng axit ®−îc dÖt tõ sîi g×?

10

Nhµ m¸y dÖt liªn hîp ë Nga ®J s¶n xuÊt mét lo¹i v¶i ®Ó may quÇn ¸o b¶o hé

2+

3

lao ®éng cho c«ng nh©n ngµnh ho¸ chÊt. Trong mét thêi gian dµi, nã kh«ng ®Ó cho

ẤP

axit sunfuric vµ clohy®ric ®Ëm ®Æc, kiÒm 10%, am«ni¨c 25%, clorua v«i 10% thÊm

C

qua. Sau khi giÆt s¹ch trong pecloªtylen, tÝnh chÊt b¶o vÖ cña v¶i kh«ng thay ®æi.

Ó

A

Axit sunfuric 93% kh«ng thÊm −ít lªn bÒ mÆt cña v¶i. Mét trong çc thµnh phÇn

-L

chøa flo.

Í-

H

chÝnh cña v¶i lµ sîi p«lypr«pylen, vµ sau khi dÖt, tÈm thªm mét líp hîp chÊt h÷u c¬

ÁN

351. Hy®r« cã ®é tinh khiÕt cao ®−îc s¶n xuÊt nh− thÕ nµo?

TO

Nhµ m¸y ho¸ dÇu Lin®en (§øc) ®J ®−a vµo ho¹t ®éng mét thiÕt bÞ míi cã c«ng

G

suÊt cao ®Ó s¶n xuÊt hy®r« cã ®é tinh khiÕt 99,999%. Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt lµ s¶n

BỒ

ID Ư

Ỡ N

phÈm reforming h¬i, chøa 70 - 75% H2, cßn l¹i lµ CO, CO2 vµ CH4. ViÖc hÊp phô ®−îc tiÕn hµnh qua nhiÒu th¸p hÊp phô chøa zª«lit vµ than ho¹t tÝnh ë ¸p suÊt 20 - 25

atm«phe. Sau khi tinh chÕ, hy®r« chøa d−íi 10-3% CO vµ hÇu nh− kh«ng cßn vÕt CO2. ChÊt hÊp phô ®−îc t¸i sinh hoµn toµn.

352. ChÊt g× cã trong h¹t b«ng?





Tõ mét tÊn h¹t b«ng, cã thÓ chiÕt ra 60 kg ®¹m dïng lµm thùc phÈm, 4kg g«sipol, trªn 12kg phitin, 3kg ®−êng còng nh− mét l−îng ®¸ng kÓ dung m«i, r−îu kü

353. GiÊy tæng hîp cã −u ®iÓm g×?

N

Çc nhµ m¸y vµ ViÖn nghiªn cøu giÊy ë Nga ®J b¾t ®Çu s¶n xuÊt giÊy tæng hîp

H Ơ

N

thuËt, linhin. Trong h¹t cßn cã mét sè chÊt dïng lµm d−îc phÈm lµ t«k«phªrol, stªrin.

U

Y

tõ chÊt dÎo. So víi çc giÊy tæng hîp th«ng th−êng, giÊy nµy bÒn c¬ häc h¬n, ®µn håi

TP .Q

h¬n, chÞu ®−îc n−íc vµ nhiÖt ®é kh¸ cao, kh«ng bÞ nÊm vµ vi khuÈn ph¸ ho¹i. Trong bÒ ngoµi, nã gièng nh− giÊy can, nh−ng cã thÓ viÕt b»ng tÊt c¶ çc lo¹i bót. Do gi¸

ẠO

thµnh cßn cao, nªn míi chØ ®−îc dïng trong mét vµi lÜnh vùc nh− in b¶n ®å, b¶n vÏ

G

Đ

vµ çc s¬ ®å.

Ư N

355. Çc chÊt chèng kÝch næ míi lµ chÊt g×?

H

Th«ng th−êng, ng−êi ta vÉn pha tªtraªtyl ch× vµo x¨ng ®Ó chèng hiÖn t−îng næ

TR ẦN


sím, nh−ng chÊt nµy rÊt ®éc vµ g©y « nhiÔm m«i tr−êng. ViÖc t×m kiÕm çc chÊt míi cã tÝnh n¨ng t−¬ng tù ®−îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n−íc. Hµng lo¹t hîp chÊt c¬ kim ®J

B

®−îc t×m ra vµ tá ra cã nhiÒu triÓn väng, nh− xycl«penta®ienitricacb«nyl m¨ngan,

10

00

tributyl thiÕc, trimªtyl ch×, pentacacboonyl mangan. Çc chÊt chèng kÝch næ tèt nhÊt

3

lµ çc hîp chÊt cña mangan trong ®ã ®ång thêi chøa mét nguyªn tö silic vµ ch×.

2+

356. ChÊt siªu dÎo dïng lµm g×?

ẤP

ViÖn p«lyme mang tªn Cargin (Nga) võa t×m ra mét chÊt siªu dÎo

A

C

(superplastifiant) cho bª t«ng. ChØ cÇn thªm mét l−îng rÊt nhá (1 - 2%) chÊt siªu dÎo

Ó

nµy (tÝnh theo l−îng xi m¨ng) ®J cã thÓ lµm cho ®é bÒn c¬ häc cña s¶n phÈm t¨ng lªn

Í-

H

20 - 40%. BÒ mÆt bªt«ng l¹i nh½n h¬n vµ dÔ trang trÝ h¬n. HiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt lín:

-L

thªm chÊt siªu dÎo lµm cho mçi mÐt khèi bªt«ng tiÕt kiÖm ®−îc 50kg xim¨ng mµ

ÁN

kh«ng bÞ gi¶m ®é bÒn. ChÊt siªu dÎo nµy kh«ng chøa i«n clo g©y ¨n mßn bªt«ng vµ

TO

®−îc s¶n xuÊt tõ phÕ liÖu cña nhµ m¸y chÕ t¹o chÊt dÎo acrylic.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

357. Van an toµn b»ng chÊt dÎo cã −u ®iÓm g×? Mét kü s− NhËt võa chÕ t¹o thµnh c«ng van an toµn kiÓu míi cho çc èng dÉn.

Chi tiÕt c¬ b¶n cña van nµy lµ mét vßng chÊt dÎo. ë nhiÖt ®é th−êng, vßng kh«ng hÒ ¶nh h−ëng ®Õn dßng ch¶y cña chÊt láng hoÆc chÊt khÝ, nh−ng nÕu cã sù cè lµ ch¸y hoÆc næ, nhiÖt ®é t¨ng lªn, vßng sÏ bÞ ch¶y ra, t¹o thµnh bät bÞt kÝn ngay ®−êng èng. ChØ cÇn thay ®æi c¬ cÊu, cã thÓ dïng van vµo môc ®Ých ng−îc l¹i: tù ®éng më mét èng dÉn ®ang bÞ ®ãng khi gÆp sù cè.





358. ChÊt xóc t¸c cr¾ckinh míi lµ chÊt g×? ViÖn c«ng nghiÖp chÕ biÕn dÇu khÝ Masc¬va nghiªn cøu thµnh c«ng mét chÊt

Y

N

Thµnh phÇn chÝnh cña nã lµ muèi silic vµ zirc«n trªn chÊt mang lµ zª«lit. ChÊt xóc

H Ơ

cho hiÖu suÊt olªfin vµ x¨ng cã chØ sè «ctan cao h¬n h¼n çc chÊt xóc t¸c th−êng.

N

xóc t¸c cr¨cking míi cho çc ph©n ®o¹n nÆng vµ nhÑ cña dÇu má. ChÊt xóc t¸c nµy

TP .Q

U

t¸c nµy ®−îc s¶n xuÊt d−íi d¹ng h×nh cÇu, cã ®é bÒn nhiÖt cao vµ rÊt dÔ dµng t¸i sinh.

359. Cã ph¶i thuèc tr− s©u lÊy tõ l¸ cµ chua?

ẠO

Thuèc trõ s©u thiªn nhiªn quen thuéc nhÊt lµ piretrum, chiÕt tõ c©y cóc trõ s©u,

Đ

çc nhµ ho¸ häc Mü t×m ra mét lo¹i thuèc trõ s©u thiªn nhiªn míi, gäi lµ 2 -

G

tri®ªcalon, lÊy tõ l¸ cña mét lo¹i cµ chua d¹i. Trong cµ chua th−êng trång còng cã,

Ư N

nh−ng hµm l−îng nhá h¬n 10 lÇn. Ng−êi ta cho r»ng nÕu ghÐp cµ chua th−êng trång

TR ẦN


H

víi cµ chua d¹i th× sÏ cã nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ mét lo¹i thuèc trõ s©u thiªn nhiªn cã hiÖu lùc.

B

360. Khö trïng b»ng mat-tit nh− thÕ nµo?

00

ViÖn Ho¸ lý thuéc ViÖn Hµn l©m khoa häc Biªl«rut ®J s¶n xuÊt thö mét lo¹i

10

m¸t - tÝt g¾n sµn nhµ, gäi lµ "Spungi". S¶n phÈm nµy kh«ng nh÷ng cã tÝnh chÊt kÕt

2+

3

dÝnh rÊt tèt mµ cßn cã mét t¸c dông phô n÷a lµ khö trïng cho sµn vµ bÇu kh«ng khÝ

ẤP

trong phßng. Trong thµnh phÇn cña Spungi cã mét chÊt s¸t trïng kh«ng ®éc ®èi víi

C

ng−êi vµ gia sóc.

Ó

A

361. LÊy stronti tõ apatit nh− thÕ nµo?

H

Nhu cÇu vÒ stronti rÊt lín, nªn ng−êi ta ph¶i ®i t×m nh÷ng nguån cung cÊp míi.

-L

Í-

Mét trong nh÷ng nguån míi ®−îc tËn dông lµ quÆng apatit, chøa kho¶ng 2,5%

ÁN

nguyªn tè nµy. Mét quy tr×nh c«ng nghÖ míi ®−îc ¸p dông: dïng axit chuyÓn ho¸

TO

quÆng ®Ó ®iÒu chÕ H3PO4 s¶n xuÊt ph©n l©n, stronti sunfat sÏ kÕt tña. Nh−ng nÕu dïng

G

HNO3 ®Ó ph©n huû quÆng, stronti natrat hoµ tan vµ ®−îc t¸ch ra b»ng çch chuyÓn

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ho¸ thµnh cacb«nat. Tõ 1 tÊn apatit cã thÓ lÊy ®−îc 20kg SrCO3.

362. R−îu dïng ch¹y ®éng c¬ nh− thÕ nµo? Ba Lan lµ mét trong nh÷ng n−íc ®Çu tiªn ë ch©u ¢u ®J thªm r−îu do ch−ng

kh« gç vµo nhiªn liÖu ®Ó tiÕt kiÖm x¨ng. T¹i xÝ nghiÖp liªn hiÖp, ho¸ dÇu Plock, ®J s¶n xuÊt nhiªn liÖu hçn hîp chøa 20% metanol. Nhiªn liÖu nµy kh«ng lµm gi¶m c«ng suÊt cña ®éng c¬ mµ l¹i x¶ Ýt khÝ ®éc h¬n.





363. Ph©n bãn lµm tõ giÊy nh− thÕ nµo? ë Thuþ §iÓn, trong trång rau, ng−êi ta sö dông phæ biÕn mét lo¹i giÊy, gäi lµ

Y

N

rau. §Õn vô trång trät tiÕp theo, ng−êi ta cµy lÉn Agroprox víi ®Êt, vµ nã vÉn ph¸t

H Ơ

Agroprox ch¼ng nh÷ng gi÷ cho c©y khái bÞ mÊt nhiÖt mµ cßn trõ çc bÖnh nÊm cho

N

Agroprox, tÈm bitum, s¸p, chÊt ®¹m vµ thuèc diÖt nÊm ®Ó phñ nh÷ng luèng rau.

chèng xãi mßn.

ẠO

364. BÝ mËt nµo ë phô gia khi s¶n xuÊt hîp kim ®ång ch×?

TP .Q

U

huy t¸c dông ph©n huû thµnh ph©n bãn vµ c¶i t¹o ®Êt, gi÷ cho ®Êt khái bÞ kh« h¹n vµ

Đ

Hîp kim ®ång ch× lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn cã t¶i ®−îc ®Õn 6000C. Nh−ng

Ư N

G

trong kü thuËt ®ßi hái nh÷ng vËt liÖu võa dÉn nhiÖt tèt nh−ng nh− ®ång, võa chÞu t¶i vµ lµm viÖc ë trªn d−íi 10000C. Çc nhµ khoa häc Mü míi t×m ra ®−îc mét hîp kim

TR ẦN


H

®ång tho¶ mJn çc yªu cÇu Êy. BÝ mËt cña kü thuËt lµ ë l−îng «xyt nh«m, beri vµ ziriconi thªm vµo.

B

365. Dïng n−íc biÓn lµm chÊt ®iÖn ly trong acqui nh− thÕ nµo?

00

§øc ®J c«ng bè mét b»ng ph¸t minh míi: ¨cquy dïng n−íc biÓn lµm chÊt ®iÖn

10

ly. Dung l−îng cña nã cßn lín h¬n ¨cquy ch×. Mét ®iÖn cùc lµ lâi nh«m, cßn ®iÖn cùc

2+

3

thø hai lµ mét khèi xèp b»ng mét hîp chÊt cña nh«m. Acquy ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm,

Ó

A

C

®−îc dïng cho tµu biÓn.

ẤP

nh−ng cã mét nh−îc ®iÓm: ngõng lµm viÖc khi bÞ dao ®éng. Lo¹i ¨cquy nµy b¾t ®Çu

Í-

H

366. Men thuû tinh mµu cho kim lo¹i cã −u ®iÓm g×?

-L

ViÖn Ho¸ häc v« c¬ ë Nga ®J nghiªn cøu thµnh c«ng mét lo¹i men thuû tinh

ÁN

®Ó b¶o vÖ kim lo¹i, dïng lµm çc cÊu kiÖn x©y dùng, ®å dïng gia ®×nh, ®å trang søc

TO

vµ bÊt kú s¶n phÈm nµo b»ng kim lo¹i. Men thuû tinh nµy kh«ng nh÷ng chèng ¨n

G

mßn rÊt tèt mµ cßn cã mµu s¾c ®Ñp, bÒn vµ ãng ¸nh, tiÕt kiÖm ®−îc n¨ng l−îng vµ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

kh«ng bÞ nøt vì.

367. §èi thñ cña ami¨ng lµ chÊt g×? Ng−êi ta cho r»ng lo¹i sîi tæng hîp Armid - T ®−îc nghiªn cøu t¹i Nga qu¶ lµ

®èi thñ cña ami¨ng. Nã rÊt thuËt tiÖn ®Ó may quÇn ¸o cho lÝnh cøu háa, thî hµn, lµm vËt liÖu b¶o «n cho çc èng dÉn vµ v¶i läc khÝ nãng vµ chÊt láng ¨n mßn. §Æc tÝnh quan träng cña lo¹i sîi nµy lµ chÞu ®−îc l©u dµi nhiÖt ®é cao (3000C) vµ kh«ng bÞ





biÕn d¹ng. Nã cßn ®−îc dïng lµm chÊt ®én cho chÊt dÎo cã c«ng dông ®Æc biÖt trong kü thuËt ®iÖn tö.

Y

N

mét phÇn cña gi©y th× nã sÏ cã cÊu t¹o gièng nh− thuû tinh. Ng−êi ta ®J thùc hiÖn

H Ơ

NÕu lµm l¹nh kim lo¹i tõ hµng ngh×n ®é xuèng nhiÖt ®é th−êng trong kho¶ng

N

368. Lµm kim lo¹i cã cÊu t¹o gièng thuû tinh nh− thÕ nµo?

TP .Q

U

®−îc trªn nh÷ng sîi d©y b»ng s¾t cã pha bo, ph«tpho vµ cr«m. §Æc ®iÓm cña d©y nµy lµ kh«ng cã cÊu t¹o h¹t, do ®ã cã ®é bÒn chèng ¨n mßn rÊt cao. Trong t−¬ng lai,

ẠO

nh÷ng sîi d©y nµy cã thÓ thay thÕ ®−îc thÐp kh«ng gØ trong nh÷ng thiÕt bÞ lµm viÖc

Đ

th−êng xuyªn ë 3000C.

G

369. Keo d¹ng tÊm opoxy dïng lµm g×?

Ư N

Keo giªlatin cæ ®iÓn dïng ®Ó d¸n ®å gç d−íi d¹ng tÊm kh«ng ph¶i lµ chuyÖn

TR ẦN


H

l¹, nh−ng keo ªp«xy d−íi d¹ng tÊm th× chØ ®−îc s¶n xuÊt gÇn d©y, vµ ®−îc dïng trong c«ng nghiÖp m¸y bay. TÊm keo ªpoxy ®−îc ®Æt gi÷a 2 chi tiÕt cÇn g¾n víi nhau, sau ®ã ®−a vµo nåi hÊp ë nhiÖt ®é 1200C. Keo sÏ r¾n l¹i vµ nèi rÊt ch¾c çc chi tiÕt ®ã.

00

B

Ng−êi ta ®J kÕt luËn m¸y bay d¸n b»ng keo thay cho hµn vµ t¸n ®inh sÏ nhÑ h¬n 15%

2+

3

10

vµ rÎ h¬n 20% so víi m¸y bay tr−íc ®©y.

ẤP

370. Thuèc trõ s©u ®Æc hiÖu cho cam quýt lµ chÊt g×?

C

Ph«tphamit lµ lo¹i thuèc trõ s©u ®Æc hiÖu nhÊt ®èi víi çc lo¹i s©u cam, chanh,

Ó

A

quýt, b−ëi. ThiÕu chÊt nµy, s¶n l−îng hµng n¨m çc lo¹i qu¶ Êy gi¶m ®i 30%. Nh−ng

H

ng−êi ta võa ®−a ra mét b¸o ®éng: s©u bä ph¸ ho¹i çc lo¹i qu¶ Êy ®J b¾t ®Çu quen

-L

Í-

thuèc, vµ ®Ò nghÞ sö dông lu©n phiªn ph«tphamit víi çc lo¹i thuèc kh¸c, dï kÐm

ÁN

hiÖu lùc h¬n, nh−ng "l¹" ®èi víi lo¹i s©u Êy. B»ng çch ®ã míi cã thÓ duy tr× tÝnh ®Æc

TO

hiÖu cña ph«tphamit.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

371. Nh÷ng chiÕc tói hoµ tan dïng lµm g×? §Ó h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu sù tiÕp xóc cña ng−êi víi thuèc trõ s©u, mét c«ng

ty Mü ®J ®Ò nghÞ ®−a thuèc vµo ®Êt trong nh÷ng tói chÊt dÎo. TÊt nhiªn tói nµy ph¶i b»ng chÊt dÎo hoµ tan, ®Ó dÇn dÇn d−íi t¸c dông cña n−íc m−a vµ n−íc ngÇm, sÏ gi¶i phãng thuèc trõ s©u. §Ó b¶o vÖ thuèc khi chuyªn chë vµ b¶o qu¶n, ph¶i bäc nh÷ng tói ®ã b»ng mµng p«lyme, th−êng bÒn víi n−íc.

372. Axit trªn giÊy cã t¸c dông g×?





GiÊy ngµy cµng ®−îc dïng nhiÒu lµm bao b× (hép) ®ùng çc lo¹i thùc phÈm. Çc nhµ nghiªn cøu ®J ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu phñ bªn trong hép giÊy mét líp máng

N

triÓn ®¸ng kÓ.

H Ơ

®ùng trong hép nµy vµ gi÷ trong tñ l¹nh th× sau 40 ngµy vÉn kh«ng thÊy men ph¸t

N

dung dÞch axit sorbic th× thêi gian b¶o qu¶n t¨ng lªn rÊt nhiÒu. ThÝ dô; nÕu s÷a chua

TP .Q

U

Y

373. ViÖn trõ muçi trong mïa hÌ chøa chÊt g×?

HJng Zoecon ®J s¶n xuÊt viªn trõ muçi cã chøa chÊt mªt«pren d−íi tªn th−¬ng

ẠO

phÈm Altosid, hoµ tan ®−îc trong n−íc vµ ®J thö thuèc nµy trong mïa hÌ tõ n¨m

Đ

1976. Trong n¨m 1977, hJng nµy tiÕn hµnh thÝ nghiÖm më réng ®Ó nhanh chãng ®−a

G

vµo s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp. Viªn Altosid ®−îc dïng ë nh÷ng n¬i muçi

Ư N

sinh s¶n nh− cèng rJnh, n−íc thèi, mµ ë ®ã kh«ng thÓ diÖt muçi b»ng ph−¬ng ph¸p

H TR ẦN


phun th«ng th−êng.

00

B

374. Mét lo¹i ®−êng ho¸ häc míi cã tªn lµ g×?

10

HJng Tetead Lyle (Anh) ®ang nghiªn cøu s¶n xuÊt mét lo¹i ®−êng ho¸ häc

2+

3

míi gäi lµ Talin. Lo¹i ®−êng nµy lµ dÞch tinh chÕ cña hîp chÊt Taumatin, lÊy tõ qu¶

ẤP

cña mét loµi c©y t−¬ng tù nh− c©y cao su Thaumatococcus danielli mäc ë vïng T©y

C

Phi. §é ngät cña ®−êng ho¸ häc míi nµy gÊp 4000 lÇn ®−êng mÝa, nghÜa lµ ngät h¬n

Ó

A

saccarin.

H

375. Çc chÊt ho¸ häc trong tái cã t¸c dông ch÷a bÖnh nh− thÕ nµo?

-L

Í-

Hµnh vµ tái lµ nh÷ng gia vÞ cho nhiÒu mãn ¨n nh−ng tõ l©u còng ®J ®−îc biÕt

ÁN

®Õn nh− lµ nh÷ng vÞ thuèc. Tái ®J tõng dïng lµm thuèc ch÷a chøng ph¸t ban, viªm

TO

b¹ch cÇu, viªm phæi vµ rèi lo¹n ®−êng ruét tr−íc khi cã nh÷ng biÖt d−îc ®Æc hiÖu.

G

Ngµy nay ng−êi ta ®J hiÓu biÕt kh¸ chi tiÕt vÒ thµnh phÇn ho¸ häc trong hµnh,

BỒ

ID Ư

Ỡ N

tái. Hµng tr¨m hîp chÊt ®J ®−îc ph©n lËp vµ ph©n tÝch cÊu tróc còng nh− nghiªn cøu vÒ d−îc lý. Nh÷ng hîp chÊt quan träng nhÊt lÊy tõ hµnh, tái th−êng chøa tõ mét hoÆc nhiÒu nguyªn tö l−u huúnh (S) trong cÊu tróc. §ã lµ çc hîp chÊt thiosunfua, polisunfua. Chóng cã mïi vµ ho¹t tÝnh sinh häc cao. Tuy vËy, cho ®Õn gÇn ®©y nh÷ng bÝ hiÓm vÒ c¬ chÕ t¸c dông sinh häc cña nhiÒu ho¹t chÊt míi ®−îc t×m ra. Ch¼ng h¹n nh− ph¸t hiÖn ra chÊt etyletan disunfinat cã t¸c dông ng¨n ngõa bÖnh ung th−. Y häc





®J kh¼ng ®Þnh hµm l−îng nitrit cao trong d¹ dµy lµ mét ®éc tè liªn quan ®Õn sù xuÊt hiÖn ung th− d¹ dµy. ThÕ mµ xÐt nghiÖm ®J cho thÊy ng−êi cã thãi quªn ¨n tái sèng,

N

Ch¼ng h¹n nh− chÊt ajoen lµ mét hîp chÊt chøa 3 nh©n chiÕt t¸ch tõ tái cã t¸c dông

H Ơ

minh ®−îc t¸c dông øc chÕ ph¸t triÓn ung th− cña çc hîp chÊt polisunfua kh«ng no.

N

sau khi ¨n xong, hµm l−îng nitrit trong d¹ dµy gi¶m h¼n. Ng−êi ta còng ®J chøng

U

Y

diÖt tÕ bµo ung th− lympho. ChÊt diallyl diunfua cßn cã kh¶ n¨ng lµm gia t¨ng sinh

TP .Q

tr−ëng çc enzym khö ®éc.

ẠO

Tái cßn t¸c dông h¹ hµm l−îng mì vµ cholesterol trong m¸u. Nh÷ng ng−êi cã

Đ

bÖnh tim nÕu th−êng xuyªn sö dông tinh dÇu tái sÏ lµm gi¶m nguy c¬ nhåi m¸u c¬

G

tim hay nghÏn m¹ch bëi chÊt ajoen vµ dithin cã trong tinh dÇu tái. T¸c dông øc chÕ

Ư N

kÕt tô tiÓu cÇu lµ do çc chÊt adenosin, allixin, ajoen vµ çc polysunfua kh¸c cã trong

H


tái.

TR ẦN

Sau khi ¨n tái, h¬i thë cã mïi khã chÞu, ®ã lµ mïi cña çc hîp chÊt allylmetyl sunfua, disunfua, diallylsunfua; 2-poropen thiol.

00

B

Xoa tái d−íi gan bµn ch©n th× sau vµi giê cã thÓ ph¸t hiÖn mïi tái trong h¬n

10

thë, lÝ do lµ chÊt allixin sau khi thÊm qua da cã thÓ tan trong mì vµ hÊp thô trong hÖ

2+

3

lympha, kh«ng bÞ ph©n huû trong m«i tr−êng kh«ng chøa cistein vµ protein vµ tho¸t

ẤP

ra theo ®−êng bµi tiÕt. Cßn ¨n tái th× allixin sÏ ph¶n øng lËp tøc víi çc nhãm cistein

C

chuyÓn thµnh nh÷ng chÊt øc chÕ sinh ho¸ quan träng.

Ó

A

Nh− vËy, tái võa lµ gia vÞ, võa lµ mét vÞ thuèc quý.

H

376. Tãc cã thµnh phÇn ho¸ häc vµ cÊu t¹o nh− thÕ nµo?

-L

Í-

Tãc, sõng, mãng chøa mét lo¹i protein kh¸ bÒn gäi lµ kªratin.Trong kªratin cã

ÁN

çc liªn kÕt ®isunfua nèi çc m¹ch dµi peptit l¹i víi nhau, ngoµi ra cßn cã çc liªn kÕt

TO

hi®ro, liªn kÕt çc cÇu muèi, liªn kÕt vander walls... ®Ó t¹o thµnh çc vßng xo¾n. Cã

G

hai lo¹i kªratin anpha (∝) vµ beta (β). Tãc qu¨n tù nhiªn lµ tãc cã nhiÒu β kªratin.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

Mµu cña tãc do hai s¾c tè quyÕt ®Þnh: s¾c tè lumelanin lµm cho tãc cã mµu tõ hung nh¹t ®Õn ®en tuyÒn, s¾c tè phªomelamin lµm cho tãc cã mµu tõ hoe vµng, vµng ãng, ®Õn ®á, kªratin trong tãc ng−êi chøa ®Õn 12% xistin. NÕu lµm gi¶m sè liªn kÕt ®isunfua cña tãc b»ng çch khö b»ng ho¸ chÊt th× ®é tan cña kªratin t¨ng ®¸ng kÓ, tãc sÏ mÒm ra cã thÓ uèn theo bÊt k× kiÓu g× còng dÔ. ViÖc xö lÝ çc s¶n phÈm khö b»ng





çc chÊt oxiho¸ sÏ ®−a vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu lµ kªratin. §ã lµ çch xö lÝ tãc ®Ó uèn tãc.

Y

N

chÊt r¾n, kh«ng ph¶i lµ chÊt láng vµ còng kh«ng ph¶i lµ mét chÊt khÝ b×nh th−êng.

H Ơ

Plasma th−êng ®−îc gäi lµ tr¹ng th¸i thø t− cña vËt chÊt v× nã kh«ng ph¶i lµ

N

377. Plasma lµ g×?

TP .Q

U

Plasma lµ mét khÝ ion ho¸, tõ mét tæng thÓ nguyªn tö ®−îc biÕn thµnh çc ion mang ®iÖn tÝch d−¬ng hoÆc ©m. Tuy kh«ng th−êng gÆp trªn tr¸i ®Êt, nh−ng trong vò trô nã

ẠO

chiÕm tíi 99%. MÆt trêi lµ mét qu¶ cÇu löa plasma.

Đ

Do cã thµnh phÇn phøc t¹p nªn plasma rÊt khã chÕ ngù, plasma ®−îc ph©n ra

G

lµm plasma "nãng" h×nh thµnh ë nhiÖt ®é cao vµ plasma "l¹nh" t¹o ra bëi çc ®iÖn

Ư N

tr−êng. Ng−êi ta dù b¸o plasma "l¹nh" sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng kÜ thuËt chñ chèt

H TR ẦN


trong thÕ kØ 21.

Plasma ®−îc dïng ®Ó tÈy s¹ch bÒ mÆt cã chøa vÕt dÇu, mì, s¸p hoÆc çc t¹p chÊt kh¸c. Plasma cßn dïng ®Ó tÈy çc l¸ nh«m vµ b×nh lä b»ng chÊt dÎo dïng ®Ó

10

cÊy trång trong y häc, sinh häc...

00

B

®ùng thùc phÈm trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn, ®Ó khö trïng çc dông cô gi¶i phÉu hoÆc

2+

3

TÈy röa s¹ch b»ng plasma dÔ cho tÕ bµo sèng b¸m dÝnh vµ ph¸t triÓn, gióp dÔ

ẤP

dµng cÊy çc tÕ bµo.

C

378. Çc nguyªn tè ho¸ häc h×nh thµnh trong vò trô nh− thÕ nµo?

Ó

A

ë kho¶ng kh«ng gian gi÷a çc v× sao tõ hµng tû n¨m tr−íc cã çc m©y khÝ

Í-

H

hi®ro vµ bôi. Mét l−îng lín vËt chÊt nµy t¹o nªn mét tr−êng hÊp dÉn khæng lå, khi bÞ

-L

nÐn thµnh mét khèi. T¹i t©m cña khèi nµy nhiÖt ®é lªn tíi hµng triÖu ®é. Trong ®iÒu

ÁN

kiÖn nµy x¶y ra çc ph¶n øng tæng hîp h¹t nh©n, dÉn ®Õn sù h×nh thµnh çc nguyªn tè

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ho¸ häc kh¸c nhau. ThÝ dô nh− çc ph¶n øng sau:

2 21 H  → 42 He

3 42 He  → 126 C 12 6

C + 24 He  → 168 O

379. V¨n ho¸ trÇu cau cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh− thÕ nµo ? TruyÒn thuyÕt d©n gian "trÇu cau" ®−îc l−u truyÒn tõ ®êi V¨n Lang ®Õn nay. Ngµy nay cßn rÊt Ýt ng−êi ¨n trÇu nh−ng miÕng trÇu ®J ®i vµo ®êi sèng v¨n ho¸, t×nh





c¶m vµ phong tôc cña d©n téc ta hµng mÊy ngµn n¨m v¨n hiÕn. V¨n ho¸ "TrÇu cau" mang tÝnh ®éc ®¸o cña ng−êi ViÖt Nam. TÝch truyÖn "TrÇu cau' ®J ®−îc ®iÖn ¶nh ViÖt

N

Nam dùng thµnh phim truyÖn hÊp dÉn, cßn ca khóc vÒ tÝch "trÇu cau" ®J cã tõ tr−íc

H Ơ

çch m¹ng th¸ng 8 (1945)

Y

N

• ý nghÜa ho¸ häc :

TP .Q

U

Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng mêi nhau ¨n miÕng trÇu cho vui, cho Êm ng−êi, cho th¬m miÖng... cã ®óng ¨n trÇu sÏ lµm cho vui, Êm vµ s¹ch miÖng hay kh«ng ?

ẠO

L¸ trÇu cã chøa tõ 1,8 - 2,4% tinh dÇu, chñ yÕu lµ chavibetol vµ chavicol cïng

Đ

mét sè phenolic kh¸c. N−íc Ðp l¸ trÇu cã t¸c dông t¨ng ¸p, gi¶m m¹ch ngo¹i vi vµ

G

tÝnh kh¸ng sinh rÊt m¹nh. §«ng y dïng trÇu ®¸nh giã, ch÷a c¶m cóm, báng, ch÷a vÕt

Ư N

th−¬ng.

TR ẦN


H

Trong h¹t cau (y häc cæ truyÒn gäi lµ - ®inh lang) cã kho¶ng 18% tanin, 14% chÊt dÇu, 2% muèi kho¸ng vµ çc hîp chÊt ancaloit, ®Æc biÖt lµ arecolin (C6H13NO2)

B

chiÕm 0,5%. ChÝnh arecolin cã t¸c dông lµm tiÕt n−íc bät, lµm co ®ång tö m¾t, kÝch

00

thÝch thÇn kinh phã giao c¶m.

10

TrÇu cau kh«ng thÓ thiÕu v«i, kh«ng cã v«i miÕng trÇu kh«ng thÓ chuyÓn sang

2+

3

mµu ®á. V«i lµ chÊt kiÒm, khi t¸c dông víi arecolin, chÊt nµy cã tÝnh ®éc vµ chuyÓn

ẤP

thµnh arecaidin kh«ng ®éc mµ cã t¸c dông g©y h−ng phÊn.

C

Ng−êi ta th−êng thªm vµo miÕng trÇu mét l¸t vá rÔ c©y chay. Vá cã t¸c dông

Ó

A

t¨ng thªm tanin cho miÕng trÇu. Nhai miÕng trÇu kho¶ng 15 - 20 phót, b¾t ®Çu "giËp

H

bJ trÇu", ë nhiÖt ®é c¬ thÓ 370C, çc ph¶n øng ho¸ häc, ph¶n øng sinh mµu gi÷a çc

-L

Í-

phenolic, arecolin, arecaidin, tanin vµ çc chÊt kh¸c trong m«i tr−êng kiÒm ®J x¶y ra.

ÁN

ChÝnh çc ph¶n øng nµy t¹o cho ng−êi ¨n trÇu c¶m gi¸c say, h−ng phÊn, Êm ¸p lµm

TO

cho da mÆt hång hµo, m«i ®á th¾m, chèng c¶m cóm, diÖt khuÈn, lµm s¹ch miÖng, lµm chÆt ch©n r¨ng. ¡n trÇu chÝnh lµ mét çch trang ®iÓm cña ng−êi phô n÷ tr−íc ®©y.

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

MiÕng trÇu lµm cho ®«i m¸ thªm hång, ®«i m«i thªm th¾m, cho lßng thªm say.

• ý nghÜa nh©n v¨n:





L¸ trÇu, qu¶ cau lµ hai thø kh«ng thÓ thiÕu trong çc ®å tÕ lÔ, thê cóng thÇn th¸nh, tæ tiªn. Ng−êi ta th−êng nãi "h−¬ng, hoa, phï, töu, b¹c lÔ chi nghi" (h−¬ng,

N

phong tôc, truyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam. Ngµy nay tuy kh«ng ¨n trÇu nh−ng

H Ơ

MiÕng trÇu cã mÆt trong mäi lÔ nghi, c−íi hái, giç ch¹p, tang gia... ®J trë thµnh

N

hoa, trÇu, r−¬u, b¹c lÔ lµ nghi thøc).

U

Y

trong çc lÔ nghi ng−êi ta vÉn gi÷ phong tôc truyÒn thèng nghÜa lµ vÉn cã trÇu, cau.

TP .Q

LÔ d¹m hái cßn gäi lµ lÔ "bá c¬i trÇu". MiÕng trÇu mang rÊt nhiÒu ý nghÜa:

ẠO

• MiÕng trÇu dïng trong giao tiÕp, miÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn:

G

Đ

"TiÖn ®©y ¨n mét miÕng trÇu

Ư N

Hái r»ng quª qu¸n ë ®©u ch¨ng lµ "

H


• MiÕng trÇu dïng ®Ó trao duyªn:

TR ẦN

"TrÇu nµy trÇu quÕ, trÇu hoa TrÇu Loan, trÇu Ph−îng, trÇu ta, trÇu m×nh"

00

B

• MiÕng trÇu dïng ®Ó tr¸ch ng−êi b¹n trai chËm ch©n:

10

"Ba ®ång mét mí trÇu cay

2+

3

Sao anh kh«ng hái nh÷ng ngµy cßn kh«ng

ẤP

B©y giê em ®4 cã chång

C

Nh− lµ ç chËu, chim lång biÕt sao "

-L

Í-

H

Ó

A

• MiÕng trÇu dïng ®Ó khuyªn nhñ løa ®«i

"Cã ph¶i duyªn nhau th× th¾m l¹i §õng xanh nh− l¸, b¹c nh− v«i"

BỒ

"Gióp cho quan t¸m tiÒn cheo Quan n¨m tiÒn c−íi l¹i ®Ìo buång cau"

• MiÕng trÇu dïng ®Ó trang ®iÓm:

"TrÇu nµy trÇu tÝnh, trÇu t×nh

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ÁN

• MiÕng trÇu dïng nãi khi gióp ®ì viÖc c−íi xin:

¡n vµo thªm ®á m«i m×nh, m«i ta" • MiÕng trÇu dïng ®Ó ®o thêi gian:


"L¸ng giÒng ®4 ®á ®Ìn ®©u Chê em ¨n giËp b4 trÇu em sang 122 www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial



§«i ta cïng ë mét lµng Cïng ®i mét ngâ véi vµng chi anh"

N

HoÆc lµ:

H Ơ

"Ngåi ch¬i míi giËp b4 trÇu

U

TP .Q

¤ng cha ta ®J dïng miÕng trÇu ®Ó diÔn ®¹t çc cung bËc cña t×nh c¶m.

Y

N

Mong anh n¸n l¹i, ®«i c©u gi4i bµy" C©y cau, giµn giÇu (trÇu) ®J ®i vµo v¨n th¬ ca.

ẠO

Th¬ NguyÔn BÝnh:

Đ

"Nhµ em cã mét giµn giÇu

Ư N

G

Nhµ t«i cã mét hµng cau liªn phßng Th«n §oµi ngåi nhí th«n §«ng

TR ẦN


H

Cau th«n §oµi nhí giÇu kh«ng (∗) th«n nµo ? " Vµ:

B

"Çi ngµy em ®i lÊy chång

10

00

GiÇu kh«ng d©y ch¼ng buån leo vµo giµn"

3

D©n ca quan hä B¾c Ninh"

2+

"Cau non s¸nh víi trÇu vµng

ẤP

Con non kÕt b¹n, trÇu vµng kÕt duyªn"

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

Vµ:

Í-

H

Ó

A

C

Hay:

"T−¬ng t− m«i ®á d¹ sÇu Ch−a ¨n mµ ®4 thÊy say miÕng trÇu" "Say nhau quan hä cµng say

N©ng niu mét miÕng trÇu nµy mêi nhau §4 th−¬ng ®Õn tËn v−ên cau §4 yªu xin göi miÕng trÇu lµm tin"

BỒ

Vµ lóc giJ b¹n:

"MiÕng trÇu çnh ph−îng hång m«i

∗

GiÇu kh«ng lµ tªn c©y cho l¸ ®Ó ¨n trÇu (¨n giÇu)





D¹t dµo c©u h¸t ng−êi ¬i ®õng vÒ" 380. V¨n ho¸ trµ cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh− thÕ nµo ?

Y

N

vµo viÖc phßng vµ chèng bÖnh tËt. §ã lµ çc t¸c dông nh− gi¶i kh¸t tiªu thùc, khö

H Ơ

s¾c v¨n ho¸. Hä ®J ®óc rót kinh nghiÖm, biÕt sö dông triÖt ®Ó çc c«ng n¨ng cña trµ

N

Tõ xa x−a, ng−êi Trung Hoa ®J coi uèng trµ lµ mét nghÖ thuËt mang ®Ëm mµu

TP .Q

U

®êm, s¸ng m¾t, lîi tiÓu, s¶ng kho¸i tinh thÇn, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña c¬

thÓ. Tuy nhiªn, trµ còng cã hiÖu øng tiªu cùc nÕu sö dông kh«ng ®óng çch. VÝ dô

ẠO

tr−íc khi ®i ngñ nÕu uèng trµ sÏ lµm cho ta khã ngñ hoÆc mÊt ngñ. Buæi s¸ng ngñ dËy

Đ

ch−a ¨n s¸ng ®J uèng trµ sÏ lµm bông cån cµo. Nh÷ng ng−êi bÞ m¾c çc chøng cao

G

huyÕt ¸p nÆng, bÖnh tim, loÐt d¹ dµy cÇn ph¶i thËn träng khi uèng trµ. Nh÷ng ng−êi

Ư N

bÞ chøng suy nh−îc thÇn kinh, mÊt ngñ, bÖnh tuyÕn gi¸p th× kh«ng ®−îc uèng trµ.

TR ẦN


H

Phô n÷ mang thai kh«ng ®−îc uèng trµ qu¸ ®Æc, qu¸ nhiÒu, kh«ng ®−îc uèng thuèc víi trµ, nhÊt lµ çc lo¹i cã s¾t trong thµnh phÇn. Ng−êi giµ kh«ng nªn uèng trµ ®Æc, trÎ nhá kh«ng nªn uèng trµ l¹nh.

00

B

Thµnh phÇn dinh d−ìng vµ c«ng hiÖu cña çc lo¹i trµ kh«ng gièng nhau. Hµm

10

l−îng vitamin C vµ mét sè chÊt kh¸c trong trµ xanh (trµ lôc) nhiÒu h¬n nhiÒu so víi

2+

3

trµ ®en (hång trµ), trµ xanh cã c«ng hiÖu cao h¬n trong ®Ò kh¸ng bøc x¹, phßng x¬

ẤP

cøng huyÕt qu¶n, gi¶m mì m¸u, t¨ng tÕ bµo b¹ch huyÕt, chèng nhiÔm khuÈn. VÒ mÆt

C

y häc, uèng trµ xanh tèt h¬n uèng trµ ®en.

Ó

A

GÇn ®©y ng−êi ta cßn ph¸t hiÖn n−íc trµ xanh cã kh¶ n¨ng tiªu huû tÕ bµo ung

H

th−. Allan Conney, ViÖn ®¹i häc New jersey (Mü) cho biÕt: Trong sè chuét ®J ®−îc

-L

Í-

c¹o l«ng, tiÕp xóc víi tia tö ngo¹i (UV) víi liÒu l−îng cao trong 20 tuÇn. Sau ®ã,

ÁN

®−îc xoa lªn l−ng mét dung dÞch trµ xanh cã chøa cafeine vµ gallate

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

d'Ðpigallocathecine (GEGC), th× so víi l« chuét ®èi chøng chØ cã 30% bÞ ung th− da. • TËn dông hÕt kh¶ n¨ng vÒ dinh d−ìng cña trµ :

ë Trung Quèc, theo tËp tôc, d©n ë nhiÒu vïng kh«ng chØ thÝch uèng trµ mµ sau

khi uèng hÕt n−íc hä cßn ¨n hÕt c¶ bJ trµ. Dï uèng n−íc trµ hay ¨n bJ trµ ®Òu rÊt cã Ých ®èi víi c¬ thÓ con ng−êi. V× trong trµ cã chøa rÊt nhiÒu vitamin vµ mét l−îng ®¸ng kÓ protein, axit bÐo, chÊt kho¸ng.





Uèng trµ vÒ mÆt khoa häc kh«ng tèt b»ng ¨n trµ. NÕu ¨n, vitamin trong trµ ®−îc hÊp thô tèt h¬n, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng co bãp cña d¹ dµy, ®Èy nhanh tèc • Uèng trµ cã thÓ b¶o vÖ thÞ lùc:

Y

N

ChÊt tÝm vâng m¹c trong m¾t lµ do vitamin A hîp thµnh. Khi nh×n l©u(xem tivi

H Ơ

N

®é bµi tiÕt chÊt cÆn, lµm d¹ dµy tiªu ho¸ vµ hÊp thô thøc ¨n tèt h¬n.

TP .Q

U

hay nh×n mµn h×nh m¸y vi tÝnh) chÊt nµy bÞ tæn hao, nÕu kh«ng bæ sung kÞp thêi b»ng

mét l−îng vitamin A th× sÏ lµm gi¶m thÞ lùc, dÉn tíi chøng qu¸ng gµ. Trong trµ cã

ẠO

chøa nhiÒu vitamin, trong ®ã cã vitamin A.

Đ

Y häc hiÖn ®¹i ®J ph¸t hiÖn ra n−íc trµ cã t¸c dông tiªu trõ nh÷ng chÊt phãng

G

x¹ cã h¹i ®èi víi c¬ thÓ con ng−êi. Trong trµ chøa nh÷ng chÊt cã kh¶ n¨ng hÊp thô

Ư N

chÊt phãng x¹, b¶o vÖ c«ng n¨ng t¹o m¸u, ®Ò kh¸ng sù bøc x¹, gia t¨ng b¹ch huyÕt

H • Nh÷ng ®iÒu nªn biÕt khi uèng trµ:

TR ẦN


cÇu.

B

Trµ gõng cã thÓ trÞ bÖnh lÞ; trµ ®−êng cã lîi víi ®−êng ruét, trµ hoa cóc lµm

00

s¸ng m¾t, uèng trµ qu¸ nãng sÏ lµm báng ngò t¹ng, uèng trµ sau khi ¨n sÏ cã t¸c dông

10

t¨ng sù tiªu ho¸ thøc ¨n, uèng trµ sau khi uèng r−îu cã t¸c dông gi¶i r−îu, uèng trµ

2+

3

buæi s¸ng lµm tØnh t¸o tinh thÇn; uèng buæi tèi sÏ khã ngñ, uèng trµ khi bông ®ãi lµm

ẤP

rèi lo¹n tinh thÇn, uèng trµ qu¸ nhiÒu lµm gÇy ng−êi, vµng da, uèng trµ ®óng çch sÏ

C

t¨ng tuæi thä.

Ó

A

• Trung Quèc lµ mét quèc gia trång chÌ, chÕ biÕn chÌ, uèng trµ sím nhÊt thÕ

Í-

H

giíi. Tõ khi ng−êi ta nÕm çc lo¹i c©y cá vµ ph¸t hiÖn ra chÌ cã t¸c dông gi¶i kh¸t vµ

-L

lµm h−ng phÊn tinh thÇn th× chÌ ®−îc sö dông réng rJi ë Trung Quèc. §Õn ®êi

ÁN

§−êng, Lôc Vò ®J ®em kinh nghiÖm uèng trµ cña m×nh viÕt thµnh mét cuèn s¸ch

TO

"Trµ kinh" (kinh nghiÖm uèng trµ).

G

Ngµy nay trµ ®−îc c«ng nhËn lµ ®å uèng tù nhiªn cã lîi cho søc khoÎ cña con

BỒ

ID Ư

Ỡ N

ng−êi. C©y chÌ th−êng trång ë nh÷ng vïng cã khÝ hËu nãng, Èm vµ ®−îc trång theo

tõng v−ên. Ng−êi Trung Quèc cã lÞch sö trång chÌ hµng mÊy ngµn n¨m, sím nhÊt lµ vïng Tø Xuyªn sau ®ã ®Õn l−u vùc s«ng Tr−êng Giang vµ sau cïng lµ çc tØnh vïng duyªn h¶i.





SriLanka lµ quèc gia cã s¶n l−îng chÌ nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi, tiÕp theo lµ Trung Quèc vµ Ên §é.

H Ơ

N

ë ViÖt Nam chÌ ®−îc trång nhiÒu ë çc tØnh trung du cña B¾c Bé nh− Phó Thä

N

vµ ë çc tØnh Nam Trung Bé nh− LÇm §ång...

Y

• Qui tr×nh chÕ biÕn chÌ:

TP .Q

U

Trµ muèn ngon th× ph¶i tù tay h¸i nh÷ng bóp non trªn c©y, l¸ giµ th× cã thÓ dïng m¸y thu ho¹ch.

ẠO

Bóp chÌ qua qu¸ tr×nh lªn men th× chuyÓn tõ mµu xanh sang ®en. Trong qu¸

Đ

tr×nh lµm trµ, v× qu¸ tr×nh lªn men kh¸c nhau nªn s¶n phÈm trµ cã chÊt l−îng vµ

Ư N

G

phong vÞ kh¸c nhau. Trµ xanh th× kh«ng cÇn qua lªn men. Çc b−íc chÕ biÕn c¬ b¶n

H

nhÊt lµ:

TR ẦN


- Bóp chÌ ®J hÊp ®−a sang lµm l¹nh.

- Võa trén võa sÊy kh« trµ b»ng h¬i nãng

B

- Vß trµ thËt kÜ cho ®Õn khi l¸ chÌ nhá dµi lµ ®−îc.

10

00

Tõ nh÷ng bóp chÌ chÕ thµnh trµ uèng lµ c¶ mét qu¸ tr×nh vß vµ sao nhiÒu lÇn.

3

• Çc lo¹i trµ:

2+

- Trµ xanh: Lµ lo¹i trµ kh«ng qua qu¸ tr×nh lªn men. Bóp chÌ h¸i xong ®−îc

A

C

xanh −íp hoa mµ thµnh.

ẤP

sao nhanh qua löa. Khi pha, trµ cã mµu xanh nªn gäi lµ trµ xanh. Trµ h−¬ng lµ trµ

H

Ó

- Trµ ®en ®−îc s¶n xuÊt tõ bóp chÌ ®−îc ñ lªn men, n−íc cã mµu hung ®á, vÞ

Í-

th¬m dÞu.

-L

- Trµ lipton: Bóp chÌ sau khi sao ®−îc vß kÜ, tiÕp theo cho lªn men ®Çy ®ñ

ÁN

trong mét thêi gian cÇn thiÕt. Cã 4 lo¹i trµ lipton lµ lipton t¸o, lipton nho, lipton cam,

G

TO

lipton phËt thñ. - Trµ ¤long: chØ qua mét nöa c«ng ®o¹n lªn men, ®−îc ph©n ra lµm 3 lo¹i trµ

BỒ

ID Ư

Ỡ N

cã møc lªn men cao, thÊp hay võa. Mét lo¹i rÊt ®Æc tr−ng cña trµ nµy lµ trµ ¤long. • L¸ chÌ, ngoµi chÊt cã h−¬ng (tinh dÇu), chÊt kÝch thÝch (cafein) cßn chøa mét

l−îng ®¸ng kÓ tanin (tõ 6 ®Õn 12%, cã khi 20%). ChÊt nµy qua chÕ biÕn cho vÞ ch¸t vµ h−¬ng vÞ ®Æc biÖt lÝ thó cña trµ. Çc nhµ khoa häc cho r»ng tanin ë trong trµ lµ mét phøc chÊt, cã thÓ qui vµo catechin, leucoanthocyanin vµ mét sè hi®roxi axit.





Khi ta pha trµ, çc chuyÓn chÊt cña tanin vµ tinh dÇu sÏ thÈm tan ra trong n−íc trµ lµm cho n−íc trµ cã mµu vµng chanh hoÆc vµng n©u. NÕu gÆp ph¶i n−íc cøng

Y

N

ng−êi. Cïng víi tiÕn bé cña xJ héi, ng−êi ta ngµy cµng coi träng nghÖ thuËt uèng trµ.

H Ơ

• Uèng trµ ®J trë thµnh nhu cÇu thiÕt yÕu trong ®êi sèng hµng ngµy cña con

N

chøa nhiÒu ion Ca2+ vµ Mg2+ n−íc trµ cã mµu vµng n©u hay ®á n©u.

TP .Q

U

Muèn uèng trµ ngon th× ph¶i biÕt nghÖ thuËt pha trµ. Çc lo¹i trµ kh¸c nhau, cÇn dïng n−íc ë nhiÖt ®é kh¸c nhau ®Ó pha trµ.

ẠO

Khi pha trµ xanh nªn dïng n−íc ®J ®un s«i, ®Ó nguéi tíi kho¶ng 70 - 800C lµ

Đ

tèt nhÊt, cßn trµ ®en cÇn n−íc cã nhiÖt ®é kho¶ng 80 - 850C bëi v× nÕu dïng n−íc s«i

G

sïng sôc ®Ó pha trµ sÏ lµm ph¸ ho¹i vitamin C trong trµ vµ lµm gi¶m gi¸ trÞ dinh

Ư N

d−ìng cña trµ. Tr−íc tiªn ph¶i röa s¹ch Êm pha trµ, cho trµ vµo Êm, ®æ n−íc s«i chØ

TR ẦN


H

kho¶ng 1/3 dung l−îng Êm. §Ó yªn kho¶ng 5-> 10 phót råi míi cho thªm n−íc vµo. Lµm nh− vËy sÏ gi÷ ®−îc gi¸ trÞ dinh d−ìng vµ h−¬ng vÞ cña trµ. Pha ®−îc trµ cÇn rãt

00

• Ph−¬ng ph¸p pha trµ víi ®−êng:

B

ra ngay ®Ó tr¸nh chÊt tanic trong l¸ chÌ ngÊm ra n−íc, khi uèng sÏ ®¾ng.

10

Muèn cã chÐn trµ th¬m ngon vµ ngät cã thÓ pha nh− sau:

2+

3

Dïng mét tÝch pha trµ s¹ch, ®æ n−íc s«i vµo ®ã tr−íc råi cho thªm mét Ýt

ẤP

®−êng tr¾ng hay ®−êng ®á, khuÊy cho tan hÕt råi cho trµ. §Ó yªn kho¶ng 5 phót, sau

C

®ã rãt ra chÐn ta sÏ cã chÐn trµ võa th¬m võa ngät. Trong trµ cã chøa nhiÒu lo¹i kiÒm

Ó

A

thùc vËt, trong sè ®ã chñ yÕu lµ chÊt caphein, chÊt nµy rÊt dÔ ho¸ hîp víi ®−êng

Í-

H

glucoz¬ hoÆc saccaroz¬.

-L

Ngµy x−a çc cô th−êng coi: uèng trµ lµ mét nghÖ thuËt c«ng phu, ®−îc n©ng

ÁN

lªn thµnh "Trµ §¹o". Ngµy nay uèng trµ ®J trë nªn phæ biÕn kh¾p thÕ giíi.

TO

Çc d©n téc vïng Ch©u ¸ thÝch trµ víi h−¬ng vÞ ch¸t ®Ëm, hËu vÞ ngät dÞu, cã

G

thªm mïi cña çc lo¹i hoa: Sen, nhµi, ng©u.. hoÆc çc lo¹i th¶o méc chøa chÊt th¬m

BỒ

ID Ư

Ỡ N

nh− quÕ... Çc d©n téc vïng Ch©u ¢u, Ch©u Mü l¹i thÝch uèng trµ cã vÞ ch¸t võa ph¶i,

hËu vÞ ngät, cã mµu n−íc ®á n©u gäi lµ trµ ®en. §Ó chän Êm pha trµ th× ngµy x−a çc cô cã c©u: "Thø nhÊt ThÕ §øc gan gµ, thø nh× L−u Béi, thø ba M¹ch ThÇn". §ã lµ tªn çc lo¹i Êm pha trµ cña Trung Quèc cã b¸n ë Hµ Néi (thêi nhµ v¨n NguyÔn Tu©n).





Khi th−ëng thøc h−¬ng vÞ cña trµ, theo ng−êi x−a chØ cÇn uèng mét chÐn, uèng ®Õn chÐn thø hai lµ v× kh¸t n−íc qu¸ cßn chÐn thø ba, thø t− th× qu¶ lµ... ng−u Èm

Y

N

ngän löa cho kÝn råi b¶o qu¶n trong tñ l¹nh. Lµm nh− vËy trµ sÏ gi÷ ®−îc nguyªn mïi

H Ơ

• §Ó b¶o qu¶n trµ ®−îc l©u, cÇn cho trµ vµo tói nilong s¹ch, h¬ miÖng tói qua

N

(uèng nh− tr©u)

TP .Q

U

vÞ trong mét n¨m.

381. ChÌ ®¾ng lµ lo¹i chÌ g× ?

ẠO

ë ViÖt Nam c©y chÌ ®¾ng lµ lo¹i c©y cæ thô mäc hoang dJ trªn nói ®¸ cao ë

Đ

Cao B»ng, c©y cao tíi 33m, ®−êng kÝnh th©n to tõ 60 ®Õn 120 cm. Ngoµi ý nghÜa th¶o

Ư N

G

d−îc quÝ hiÕm, víi h−¬ng th¬m ®Æc biÖt, vÞ ®¾ng dÞu nh−ng sau ngät mJi... ®J t¹o nªn

H

mét nÐt míi cña v¨n ho¸ Trµ ViÖt mµ çi thó th−ëng thøc còng gièng nh− çc trµ

TR ẦN


truyÒn thèng kh¸c.

Trong l¸ cña c©y chÌ ®¾ng cã tíi 16 axit amin chiÕm 55,92% thµnh phÇn cña

B

l¸. Víi 5 nhãm chÊt: Saponintritecpen, Flavonoi, axit h÷u c¬, polyssa charid vµ

00

carotenoid cã trong l¸ chÌ ®¾ng ®Òu lµ nh÷ng nhãm chÊt cã nhiÒu t¸c dông sinh häc

10

quan träng. C«ng dông cña chÌ ®¾ng lµ t¨ng c−êng miÔn dÞch, gi¶m mì, gi¶m

2+

3

cholesterol, ®iÒu hoµ huyÕt ¸p, an thÇn, gi¶i ®éc, gi¶i r−îu, kÝch thÝch tiªu ho¸, ngñ

ẤP

tèt...

C

H¬n 2000 n¨m tr−íc, ng−êi Ph−¬ng §«ng ®J biÕt ®Õn gi¸ trÞ d−îc liÖu cña c©y

Ó

A

chÌ ®¾ng.. Tr−íc ®©y, chÌ ®¾ng lµ mét th¶o d−îc quÝ hiÕm dµnh cung tiÕn nhµ Vua

Í-

H

d−íi nhiÒu triÒu ®¹i. Ngµy nay chÌ ®¾ng ®J ®i vµo sinh ho¹t th−êng nhËt cña mäi

-L

ng−êi.

ÁN

382. V¨n ho¸ r−îu cã ý nghÜa ho¸ häc vµ nh©n v¨n nh− thÕ nµo

TO

R−îu uèng tªn ho¸ häc lµ etanol cã c«ng thøc C2H5OH. R−îu tr¾ng lµ dung

G

dÞch cña C2H5OH trong n−íc víi nång ®é kh¸c nhau. §é r−îu lµ phÇn tr¨m thÓ tÝch

BỒ

ID Ư

Ỡ N

cña r−îu trong dung dÞch n−íc. R−îu 400 lµ lo¹i r−îu mµ 100 ml dung dÞch r−îu nµy th× cã 40ml r−îu vµ 60ml n−íc. R−îu cã nång ®é cao kho¶ng 80 0→ 90 gäi lµ cån. VÒ ho¸ häc, r−îu lµ dÉn xuÊt cña hidrocacbon trong ®ã mét hoÆc nhiÒu nguyªn tö hi®ro ®−îc thay thÕ b»ng nhãm hidroxyl (OH). §ã lµ kh¸i niÖm chung vÒ r−îu, nh−ng chØ cã etanol míi uèng ®−îc. Trªn thÕ giíi, ch¼ng d©n téc nµo kh«ng dïng r−îu, cã kh¸c ch¨ng chØ lµ khÈu vÞ tõng vïng.





R−îu lµ con dao hai l−ìi, nÕu dïng Ýt vµ hîp lÝ th× cã lîi cßn khi l¹m dông dÉn ®Õn nghiÖn l¹i lµ kÎ thï nguy hiÓm.

N

vËy sÏ lµ bÊt c«ng vµ thiÕu kh¸ch quan nÕu chØ hoµn toµn lªn ¸n r−îu, coi r−îu lµ kÎ

H Ơ

nÕu uèng Ýt sÏ t¨ng tiÕt dÞch vÞ, t¨ng hÊp thô, t¨ng nhu ®éng ruét, ¨n ngon miÖng... V×

N

VÒ mÆt y häc, r−îu cã tÝnh g©y ngñ vµ an thÇn, øc chÕ thÇn kinh, gi¶m ®au,

U

Y

thï nguy hiÓm nh− ma tuý vµ thuèc l¸.

TP .Q

Ngµy x−a, çc cô cã c©u: “Nam v« töu nh− kú v« phong” ®J nãi lªn t¸c dông

ẠO

h−ng phÊn cña r−îu. R−îu ng©m thuèc gäi lµ r−îu thuèc dïng ®Ó ch÷a bÖnh vµ tÈm

Đ

bæ c¬ thÓ.

G

Çi nguy hiÓm lµ ai còng biÕt uèng nhiÒu r−îu lµ cã h¹i nh−ng hay bÞ “qu¸

Ư N

chÐn” vµ dÔ nghiÖn khi ®J nghiÖn th× rÊt khã tõ bá . §èi víi mét sè ng−êi nã nh− t×nh

H TR ẦN


yªu. Nhµ th¬ T¶n §µ ®J viÕt:

“Say s−a nghÜ còng h− ®êi H− th× h− thËt, say thêi (th×) vÉn say”

00

B

Trong çc cuéc vui chóng ta nªn “töu bÊt kh¶ Ðp” v× ng¹n ng÷ Nga cã c©u:

10

“Khi say biÓn chØ ®Õn ®Çu gèi” mµ nghiÖn th× “Trêi chØ bÐ b»ng vung”. Lý B¹ch mét

2+

3

nhµ th¬ lín ®êi §−êng ë Trung Quèc, ®J qu¸ say khi lµm th¬ mµ nh¶y xuèng s«ng

ẤP

vít ¸nh tr¨ng vµng.

C

Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi kªu gäi mäi ng−êi bá r−îu v× qu¸ nhiÒu t¸c h¹i: hµng

Ó

A

n¨m tiªu tèn 50 tû ®« la ë Mü; 96 tû m¸c ë §øc; 70% tai n¹n xe cé; tû lÖ nghiÖn vµ

-L

trong r−îu).

Í-

H

chÕt cao (26% do ngé ®éc cÊp bëi çc t¹p chÊt ®éc h¹i nh− an®ªhit, metanol… cã

ÁN

ThÕ nh−ng, mét sè n−íc nh− Liªn X« (cò), C« - oet ®J cÊm r−îu mµ kh«ng

TO

thµnh c«ng. Chóng ta kh«ng khuyÕn khÝch uèng r−îu, nh−ng r−îu vÉn tån t¹i trong

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

cuéc sèng hµng ngµy. V× vËy còng nªn t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸ r−îu (Drrinking Culture) R−îu cã 2 lo¹i: Lo¹i chÕ tõ hoa qu¶ vµ lo¹i chÕ tõ ngò cèc. • R−îu chÕ tõ hoa qu¶, tr−íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn r−îu nho (vang nho). Cã vang

tr¾ng, vang ®á (cho phô n÷) vang Bordeaux, Alsace (Ph¸p), vang Alazan (Georgie), vang M«n®avi, vang Bungari v.v... Lo¹i vang sñi bät, s©m banh mang ®Þa danh Champagne (Ph¸p) ®Æc biÖt vïng Reims, çch thñ ®« Pari (Ph¸p) 140 km. HJng Piper - Heidseik ë vïng nµy, thµnh lËp





tõ 200 n¨m tr−íc, cã hÇm r−îu dµi tíi 16 km, th−êng xuyªn chøa ®−îc 15 triÖu chai vµ mét b¶o tµng d−íi lßng ®Êt chuyªn l−u gi÷ çc lo¹i s©m banh cña hÇu hÕt çc vïng

N

Cognac ®¾t v× ®−îc lµm tõ lo¹i nho ®Æc biÖt do ®−îc chän gièng kÜ. Qua qu¸ tr×nh lªn

H Ơ

CÇu k× h¬n lµ r−îu Cognac. Cogac lµ mét ®Þa danh çch Pari 600 km. R−îu

N

trªn Tr¸i §Êt.

U

Y

men ch−ng cÊt, ñ trong çc thïng gç såi ®Æc s¼n (lo¹i såi Limousin hoÆc Troncais do

TP .Q

nhµ n−íc qu¶n lÝ) víi thêi gian kh¸ dµi tõ 3 ®Õn 40 n¨m.

ẠO

NÕu ñ trong kho¶ng 3 - 5, r−îu cã nhJn V * S *; nÕu ñ trªn 5 n¨m: nhJn VSOP;

Đ

tõ 25 - 35 n¨m: nhJn XO. Lo¹i nµy ®−îc 4 hJng s¶n xuÊt: Hennesy, Martel, Remy

G

Martin, hay Martel cã gi¸ tõ vµi tr¨m ®Õn vµi ngµn ®« la. Cã lo¹i Cognac dµnh cho

Ư N

vua chóa hay tØ phó - nhJn XO trÞ gi¸ 19000 franc Ph¸p, hoÆc 4000 USD (40 triÖu

H


®ång ViÖt Nam).

TR ẦN

ë n−íc ta do ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thæ nh−ìng kh«ng cã çc lo¹i nho ngon nªn

B

dïng vang t¸o, m¬, mËn, d©u... còng theo nguyªn t¾c lªn men, ch−ng cÊt nãi trªn vµ

00

chØ ñ trong thêi gian ng¾n. ë Hµ Néi cã lµng r−îu M¬ næi tiÕng, ®J tån t¹i çch ®©y

10

6, 7 tr¨m n¨m ë vïng B¹ch mai - Hoµng Mai - T−¬ng mai nay lµ xJ Hoµng V¨n Thô,

2+

3

Tr−¬ng §Þnh thuéc quËn Hai Bµ Tr−ng. §ã lµ r−îu ngon nhÊt Hµ Thµnh, “bÊt Èm bÊt

ẤP

tri kú vÞ”.

C

Trong Tam Quèc, Tµo Th¸o vµ L−u BÞ ®J uèng r−îu m¬ mçi khi bµn luËn anh

Ó

A

hïng. Vua TÊn khi ®Êu cê víi Chung V« DiÖm còng dïng r−îu m¬.

Í-

H

• R−îu chÕ tõ ngò céc (tinh bét); tr−íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn r−îu Whissky, tiªu biÓu

-L

vµ th−êng gÆp lµ Whissky Chivas Regal ë vïng Scotland phÝa B¾c n−íc Anh. Whisky

ÁN

loaÞ nµy ®−îc lµm tõ m¹ch nha víi 3 lo¹i thuÇn chñng: Glenlivet, Long mann vµ Glen

TO

Grant do mét thî chuyªn nghiÖp pha chÕ. R−îu ®−îc ñ trong thïng gç såi Ýt nhÊt 12

G

n¨m. R−îu ®−îc s¶n xuÊt tõ n¨m 1801, do hJng Chivas and Glenlivet Group thµnh

BỒ

ID Ư

Ỡ N

lËp tõ n¨m 1786. Víi ngãt 2 thÕ kØ kinh nghiÖm, hJng ®J cho ra thÞ tr−êng mét lo¹i r−îu ngon cã tiÕng, kho¶ng 430, mçi n¨m 3 triÖu thïng, mçi thïng 12 chai 750 ml, ë 150 n−íc trªn thÕ giíi. Sau nµy cã hJng Seagram Spiret to h¬n, bao trïm c¶ Whisky Bourbon, Canda vµ B¾c Mü, cßn ®−îc gäi lµ “«ng hoµng Whissky” (Prince of Whisky)





ë Nga, Ba Lan, §«ng ¢u cã Vodka còng lµ r−îu tr¾ng, ngon nÊu tõ ngò cèc. ë Cu ba cã r−îu Rhum tõ mÝa, ë NhËt cã r−îu Sakª tõ g¹o, ë Trung Quèc cã r−îu Mao

Y

N

do Mü tæ chøc n¨m 1913.

H Ơ

çch B¾c Kinh 700 km. R−îu Mao §µi ®J ®−îc huy ch−¬ng vµng ë héi chî Panama

N

§µi, chÕ tõ cao l−¬ng, ch−ng cÊt vµ ñ trong 6 n¨m t¹i mét ®Þa danh tªn lµ mao §µi

TP .Q

U

ë ViÖt Nam cã Lóa Míi, r−îu ®Õ (ë miÒn Nam). §ã ®Òu lµ çc lo¹i r−îu chÕ tõ

ngò cèc, cã nång ®é cao tõ 40 - 600. ë miÒn B¾c ngµy x−a cã r−îu T¨m, r−îu Ngang.

ẠO

R−îu T¨m lµ lo¹i r−îu mµ khi l¾c m¹nh chai cho t¨m r−îu bèc m¹nh lªn nh− reo, råi

Đ

®Ó chai ®øng yªn, th× t¨m lÆn ngay lËp tøc. CÊt 10 lÝt r−îu th−êng míi cÊt ®−îc mét

Ư N

G

chai r−îu t¨m, v× thÕ nªn míi cã c©u : “Gióp em mét thóng x«i vß, mét con lîn bÐo

H

mét vß r−îu t¨m”. Cßn r−îu Ngang lµ thø r−îu tr¾ng mµ ng−êi b¸n ph¶i ®ùng vµo

TR ẦN


bong bãng, th¾t ngang l−ng ®Ó che m¾t çc nhµ thi hµnh ph¸p luËt, v× ngµy x−a cÊm nÊu r−îu lËu.

B

Ngµy nay, trong çc quÇy r−îu ta cßn gÆp mét thø gäi lµ liqu¬ (liqueur).

10

00

Chóng còng ®−îc chÕ tõ ngò cèc (g¹o, ng«, khoai, s¾n...) råi qua ch−ng cÊt c«ng

3

nghiÖp thµnh r−îu nÆng (trªn 900) sau tinh chÕ lo¹i bá bít chÊt ®éc (an®ehit, metanol;

2+

®Ó thu ®−îc “cån thùc phÈm” cã ®é cån thÊp h¬n, kho¶ng 40 - 600 . Çc c¬ së s¶n

ẤP

xuÊt r−îu dïng lo¹i cån thùc phÈm nµy pha thªm ®−êng, mµu thùc phÈm vµ tinh dÇu

A

C

chanh, cam, d©u, t¸o...thµnh çc lo¹i liqu¬ nhÑ, ngät mµ dÔ uèng mµ ta vÉn quen gäi

Ó

lµ r−îu mïi (r−îu mµu).

Í-

H

ë n−íc ta, trong phong tôc truyÒn thèng, thê cóng tæ tiªn, ma chay, c−íi hái

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

®Òu ph¶i cã trÇu vµ r−îu, ®ã lµ nh÷ng thø kh«ng thÓ thiÕu ®−îc, nhÊt lµ khi c−íi hái:

“Cao tay n©ng chÐn r−îu hång Mõng em, em s¾p lÊy chång xu©n nay”

383. V× sao r−îu gi¶ cã thÓ lµm chÕt ng−êi?

Uèng r−îu gi¶ cã thÓ bÞ ngé ®éc, cã tr−êng hîp mï c¶ m¾t, thËm chÝ c¶ tö

vong. Nh÷ng ng−êi lµm r−îu gi¶ kh«ng ph¶i ®em r−îu tr¾ng trén thªm n−íc v× lµm nh− vËy sÏ biÕt ngay bëi nã nh¹t. Th−êng bän chóng dïng r−îu metylic ®Ó thay mét phÇn r−îu etylic. Lo¹i r−îu gi¶ nµy rÊt ®éc. R−îu etylic vµ r−îu metylic cã cïng hä nh−ng tÝnh chÊt cña chóng kh¸c nhau. R−îu etylic lµ chÊt láng trong suèt, mïi th¬m dÔ chÞu, kh«ng ®éc. R−îu metylic cã 131


www.facebook.com/daykemquynhonofficial www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial



ph©n tö khèi bÐ h¬n, nã chÝnh lµ chÊt láng trong suèt rÊt ®éc, nã cã nhiÒu øng dông, nã cã thÓ thay x¨ng lµm nhiªn liÖu nh−ng kh«ng dïng ®Ó pha ®å uèng.

N

khi uèng kho¶ng 8 giê b¾t ®Çu triÖu chøng nhiÔm ®éc axit, h«n mª, ®au ®Çu, bÊt tØnh,

H Ơ

nhJn cÇu, lµm rèi lo¹n chøc n¨ng ®ång ho¸ cña c¬ thÓ g©y nªn sù nhiÔm ®éc axit. Sau

N

R−îu metylic rÊt ®éc ®èi víi c¬ thÓ ng−êi. Nã t¸c ®éng vµo hÖ thÇn kinh vµ

U

Y

lo sî, co giËt, mê m¾t, n«n möa, thÞ lùc gi¶m nhanh, tr−êng hîp nÆng cã thÓ bÞ mï

TP .Q

h¼n. Nghiªm träng h¬n lµ m¹ch ®Ëp nhanh vµ yÕu, h« hÊp khã kh¨n cuèi cïng dÉn

ẠO

®Õn tö vong.

Đ

384. Ng−êi cæ ®¹i uèng r−îu cã h−¬ng vÞ g× ?

G

Ng−êi cæ ®Þa Neolitic còng uèng r−îu kh«ng kÐm chóng ta hiÖn nay. Çc nhµ

Ư N

khoa häc Hoa Kú ph¸t hiÖn ra r»ng d©n Trung §«ng ®J tõng say s−a Ýt nhÊt lµ 7000

TR ẦN


H

n¨m tr−íc ®©y, sím h¬n 2000 n¨m nh− ng−êi ta ®J t−ëng. Tuy nhiªn nh÷ng lo¹i r−îu mµ ng−êi cæ ®¹i th−ëng thøc l¹i cã mïi nhùa th«ng.

Patrick Mc.Govern vµ çc ®ång nghiÖp ë mét tr−êng ®¹i häc Phiadelphia (Hoa

00

B

Kú) ph¸t hiÖn ra líp cÆn mµu vµng trong mét b×nh gèm cæ ®−îc t×m thÊy ë vïng Haji

10

Firunz Tepe cña Iran. Ph©n tÝch b»ng cacbon phãng x¹ ng−êi ta biÕt ®−îc çc b×nh ®ã

2+

3

®−îc lµm ra vµo kho¶ng 5400 - 5000 “tr−íc c«ng nguyªn: Líp cÆn mµu vµng lµ dÊu

ẤP

hiÖu cña r−îu nho bëi v× trong ®ã cã viÕt cña axit lactric. Lo¹i axit nµy cã nhiÒu trong

C

qu¶ nho. Ngoµi ra trong líp cÆn nµy cßn thÊy c¶ nhùa th«ng lµ mét chÊt phô gia cho

Ó

A

vµo r−îu thêi cæ ®¹i, chÊt nµy cã t¸c dông diÖt vi khuÈn, tr¸nh ®Ó r−îu lªn men thµnh

H

giÊm.

-L

Í-

385. “HÇm" r−îu lín nhÊt trong vò trô n»m ë ®©u ?

ÁN

Çc nhµ khoa häc ng−êi Anh lµ Geof Mac Donald (nhµ thiªn v¨n Tr−êng ®¹i

TO

häc tæng hîp ë Kent) vµ Tom Miller (nhµ b¸c häc vµ to¸n häc ë tr−êng §¹i häc tæng

G

hîp ®Þa ph−¬ng) ®J ph¸t hiÖn mét ®¸m m©y khæng lå toµn r−îu l¬ löng trong kh«ng

BỒ

ID Ư

Ỡ N

gian, çch Tr¸i §Êt kho¶ng 10.000 n¨m ¸nh s¸ng (mét n¨m ¸nh s¸ng t−¬ng ®−¬ng 9500 tû km). Çc nhµ nghiªn cøu Anh ®ã, phèi hîp víi mét nhãm nghiªn cøu ë tr−êng §¹i häc Tæng hîp Ohio (Mü) ®J ph¸t hiÖn ra r−îu trong chïm sao Aigle mµ ng«i sao chÝnh lµ Altair.





§¸m m©y khæng lå nµy kh«ng thÊy ®−îc b»ng m¾t th−êng mµ chØ biÕt ®−îc nhê vµo viÖc ph©n tÝch çc sãng v« tuyÕn thu nhËn ®−îc qua mét ¨ng ten ë ®é cao

N

x−ëng s¶n xuÊt bia, sè l−îng çc ph©n tö C2H5OH hµng tû tû lÇn lín h¬n. Tuy tØ

H Ơ

m©y rÊt thÊp: cã kho¶ng vµi ngµn ph©n tö C2H5OH trong mét m3, trong khi t¹i çc

N

4000 mÐt trªn nh÷ng ngän nói löa ®J t¾t ë Mauna Kea ë Hawaii. Tû träng cña ®¸m

U

Y

träng thÊp nh−ng ®¸m m©y l¹i chiÕm mét kh«ng gian khæng lå, b¸n kÝnh cì 3 n¨m

BỒ

ID Ư

Ỡ N

G

TO

ÁN

-L

Í-

H

Ó

A

C

ẤP

2+

3

10

00

B

TR ẦN


H

Ư N

G

Đ

ẠO

TP .Q

¸nh s¸ng.



BÀI TẬP HÓA HỌC THỰC TIỄN ĐỜI SỐNG (385 VẤN ĐỀ CÓ GIẢI ĐÁP)

Recommend Documents