SINING NG PAGSASALAYSAY PAGSASALAYSAY Pagsasalaysay Ito ay nagsasaad ng mga pangyayari o karanasang magkaugnay. magkaugnay. katulad ito ng pagkukwento ng mga kawilkawil na pangyayari, pasulat man o pasalita.Itinuturing ito na pinakamasining, pinakatanyag at tampok na paraan ng pagpapahayag. Ito rin ang sinasabing pinakamatandang uri ng pagpapahayag sapagkat dito nagsimula ang alamat; epiko at mga kwentong bayan. Pagpili ng Paksa Ito ang unang mahalagang hakban hakbang g sa pagsu pagsulat lat ng salays salaysay ay.. ailan ailangan gan ito ay magand magandaa at kawili kawiliwil wili. i. !ukod !ukod dito, dito, mahala mahalaga ga rin ito ay napapanahon at may dalang pakinabang o kabutihan sa mga babasa. Ilan sa mga dapat isaalangalang sa pagpili ng paksa ay ang mga sumusunod" sumusunod" #. awilihan ng Paksa $apat ay likas na napapanahon; may mayamang damdaming pantao, may kapanapanabik na kasukdulan, naiibang tunggalian, tunggalian, at may malinaw at maayos na paglalarawan sa mga tauhan at tagpuan. %. Sapat na agamitan mga datos na pagkukunan ng impormasyon. &. akayahang Pansarili ang pagpili ng paksa ay naaayon din sa kahusayan at hilig ng manunulat. '. (iya (iyak k na Panaho Panahon n o Pook Pook ang kagandah kagandahan an ng isang isang kwento kwento ay nakasa nakasalal lalay ay sa malina malinaw w at masini masining ng na paglalarawan ng panahon at pook na pinangyarihan nito. kaya, mahalagang iwasan ang labis na paghaba sa panahong sakop ng salaysay salaysay at pagbangggit pagbangggit ng napakaraming pook na na pinangyarihan ng salaysay. salaysay. ). ila ilala lani nin n ang ang mamb mambab abas asaa sumu sumusu sula latt ang ang tao tao hind hindii para para lama lamang ng sa kany kanyaa pans pansar aril ilin ing g kasiy kasiyaha ahan n at kapakinabangan kundi para sa kanyang mga mambabasa. ANG *GA *APAG++NAN NG PASA #. Sariling karanasan pinakamadali at pinakadetalyadong praan pagsasalaysay ng isang tao sapagkat ito a y hango sa pangyayaring naranasan ng ng mismong nagsasalaysay nagsasalaysay o magasasalaysay. magasasalaysay. %. Narinig o napakinggan sa iba maaring usapan ng mga tao tungkol sa isang pinagtatalunang isyu, mga balita sa radyo at telibisyon at iba pa. Subalit, tandaan na hindi lahat ng narinig sa iba ay totoo at dapat paniwalaan. mahalagnag tiyakin muna ang katotohanan katotohanan bago isulat. &. Nabasa o Napanood mga palabas sa sine, teleisyon, dualng panteatro at iba pa. '. Likhang isip mula sa imahinasyon, katotohanan man o ilusyon ay makalikha ng isang salaysay. salaysay. ). Panaginip o Pangarap Ang mga panaginip at hangarin ng tao ay maari ring maging batayan ng pagbuo ng salaysay. atangiang $apat (aglayin (aglayin ng Salaysay #. Ang pamagat ay maikli, orihinal, kapanapanabik at napapanahon %. *ahalaga ang paksa o diwa &. *aayos at di maligoy ang pagkakasunudsunod ng mga pangyayari '. aakitakit na si mula. asiyasiyang wakas *ga !ahagi ng Salaysay o wento #. Simula %. (unggalian a. (auhan laban sa ibang tauhan sa kwento b. (auhan (auhan laban sa sarili -. (auhan laban sa kapaligiran o kalikasan &. asukdulan ito ang kapanapanabik ng bahagi ng isang kwento. '. kakalasan ito ang nagbibigay linayw sa mga tanong na nagpanabik sa mambabasa sa bahaging kasukdulan. dahan dahang bumababa ang pananabik pananabik ng mambabasa. ). akas kahihinatnan ng mga tunggalian sa kwento. $ito rin ipinapahayag ang mahalagang kaisipan o mensahe sa kwento. *GA +/I NG N G SALAYSAY #. wento ng (auhan (auhan !inibigyang 0 halaga sa kwento ang kilos, galaw, pananalita at kaisipan ng isang tauhan. %. wento ng (agpuan (agpuan !inibigyang 1 diin ang lugar na pinangyarihan sa kwento. &. wento ng !anghay0 2igit na pinahahalagahan sa kwento ang makabuluhang pangyayari at kalagayang ginagalawan ng mga tauhan. *GA ANY3 NG SALAYSAY SALAYSAY #. *aikling wento wento 0 nagdudlot nagdudlot ng isang kakintal kakintal sa isip ng mga mambabasa mambabasa sa pamamagita pamamagitan n ng paglalahad paglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay ng tauhan. %. (ulang Pasalaysay0 patulong pasalaysay ng mga pangyayari na gumagamit ng pananalitang matalinhaga. matalinhaga. &. $ulang Pandulaan0 binibigyang diin dito ang bawat kilos ng mga tauhan, ang kanilang panlabas na kaanyuan kaanyuan kasama kasama na rito ang kanilang kanilang pananamit, pananamit, ayos ng buhok buhok at at mga mga gagamiting gagamiting mga kagamitan kagamitan sa bawat tagpuan. Ang kwentong kwentong ito ay isulat upang upang itanghal. '. Nobela 0nahahati sa mga kabanata; punung puno ng mga masalimuot na pangyayari. ). Anekdota pagsasalaysay batay sa tunay na pangyayari 4. Alamat tungkol sa pinagmulan ng isang bagay o anuman sa paligid. 5. (alambuhay (alambuhay 6(alaan ng !uhay6 pangyayaring naganap sa buhay ng isang tao mula simula hanggang kamatayan. 7. asaysayan0 pagsasalaysay ng mahalagang pangyayaring naganap sa isang tao, pook o bansa.
8. (ala (ala ng Paglalakbay 9(raelogue: 9(raelogue: pagsasalaysay ng isang pakikipagsapalaran, pakikipagsapalaran, pagbibiyahe o paglalakbay sa ibang lugar. PAGLALA/AAN Paglalarawan 0 Ito;y isang anyo ng pagpapahayag pagpapahayag na naglalayong bumuo bumuo ng isang malinaw na larawan sa isip ng ng mga mambabasa o nakikinig. sa pamamagitan ng paggamit ng tiyak na salitang naglalarwan, gaya ng panguri at pangabay, malinaw na naipakikita ang katangian ng tao, bagay, lugar o pangyayari na ating nakikita, naririnig o nadarama. Napapagalaw at napakikislot din ng paglalarawan ang ating mga guniguni, imahinasyon at nakatatawag ng paningin at pansin ng mga mambabasa. *ga katangian ng isang mahusay na paglalarawan #. *ay tiyak at kawiliwiling paksa %. Gumagamit ng wasto at angkop na pananalita. &. *alinaw na pagbuo sa mga larawang nais ipakita. '. Isinasaalangalang ang pagpili ng sariling pananaw sa paglalarawan. Iba;t Ibang pananaw na magagamit" a. distansya sa bagay na inilalarawan gaya ng agwat o layo nito b. kung nasa loob o labas -. ayon sa sariling palagay o damdamin ng naglalarawan bunga ng kanyang karanasan o ng karanasan ng ibang tao. d. ayon sa sariling palagay batay sa kanyang narinig o nabasa. ). Pumupukaw ng higit sa isang pandamdam" Paningin; pandinig; pangamoy; panlasa atpanalat. 4. *ay kaisahan sa paglalahad ng mga kaisipang inilalarawan 5. *ay tiyak na layunin sa paglalarawan. *ga +ri ng Paglalarawan #. araniwan o konkretong Paglalarawan layunin nito ang magbigay ng kaalaman hinggil sa isang bagay ayon sa pangkalahatang pangmalas ng manunulat. Sa pamamagitan ng tiyak na salitang naglalarawan, naipakikita ang
abstraktong Paglalarawan naglalayung pukawin ang guniguni at damdamin ng mambabasa. 2igit na nabibigyang diin dito hindi ang tiyak na larawang nakikita kundi ang makulay na larawang nililikha ng imahinasyon. Gumagamit ito ng mga salitang nagpapaganda rito gaya ng mga tayutay at iba pang mga salitang patalinhaga. *ga 2alimbawa ng *asining o 3bstratikong Paglalarawan" #. Paglalarawan sa (ao (ao 2alimbawa" Sapagkat si Susana;y mukhang angel ng kagandahan sa kanya. 9(alulot sa pagas na Lupa Landi-ho: %. Paglalarawan sa $amdamin 2alimbawa" Punungpuno ng nakatatakot na larawan ang kanyang ulo. 93 Pangsintang labis (umangan: (umangan: &. Paglalarawan sa !agay 2alimbawa" Ang dambuhalang makinang iyon ay waring isang kapangyarihang nalalamon. 9*akina *arisa: '. Paglalarawan ng tanawin o Lugar 2alimbawa" Sa sinag ng bukang liwayway ay tila nga naman nagaanyayang kung paano ang bahay na malaki. (isang balot ng lumot sa bubong ay tila nagliliwanag. pati ang kurtinang gagalawgalaw sa marahang simoy ng hangin ay tila kumakaway. kumakaway. 9asalan sa *alaking bayan Pineda: PAGLALA2A$ Paglalahad isang anyo ng pagpapahayag na naglalayong mabigyanglinaw ang isang konsepto o kaisipan, bagay o paninindigan upang lubos na maunawaan ng nakikinig o bumabasa. Sa Pamamagitan ng paglalahad ay nagiging ganap ang pagkatuto ng isang tao dahil nabibigyan siya ng pagkakataong makatuklas ng isang ideya o kaisipan na makapaghahatid sa kanya ng kasiyahan at kalinawan sa paksang pinaguusapan. Itinuturing din ang paglalahad bilang isang uri ng pagpapaliwanag ng tao ukol sa mga bagaybagay na may kaugnayan sa kanyang mga gawaing pangkomunikasyon. pangkomunikasyon. Iba;t ibang pamamaraan ang gamit gamit ng tao sa paglalahad lalo;t lalo;t sa parang pasalita pasalita o pabigkas. Ngunit kapag ito ay sa paraang pasulat, mahalagang makita ang mga sumusunod upang maging epektibo sa bumabasa. #. Gawing malinaw ang paksa at sikaping malinaw din ang pagkasulat nito. %. Gumagamit lamang ng mga salitan at pangungusap na madaling maunawaan. &. Sikaping maging maayos maa yos ang organisasyon. '. Panatilihin ang makatawag pansin na simula, ang mayamang bahagi ng katawan at kapanapanabik na wakas. ). !asahing muli ang isinulat at iwasto kung kinakailangan. 4. Pumili ng angkop na pamagat pa magat at isulat sa gitnang bahagi ng papel. *ga katangian ng mahusay na paglalahad #. alinawan *alinaw
ang paliwanag at angkop o tama ang mga salitang ginagamit. %. atiyakan Nakapamamaraan 2alimbawa nito ang pagsunod sa isang re-epi o paraan ng paglaro ng isang uri ng laro. &. Pangulong (udling>?ditoryal nagpapahayag ng opinyon o palagay ng editor ng isang pahayagan o magasin tungkol sa napapanahong isyu. '. Sanaysay anyong panitikan na naglalahad ng kurukuro, pananaw, paniniwala at damdamin ng manunulat, hango sa kanyangkaranasan at sa inaakalang palagay niya sa katotohanan. ). !alita naglalaman ng mga pangarawaraw na pangyayari sa loob at labas ng bansa. 4. Pitak karaniwang makikita sa mga paha yagan o maga@in. Naglalaman ng reaksyon, urukuro at pansariling pananaw hinggil sa isang napapanahong isyu o pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid o sa iba pang pook. (inatawag din itong kolum. 5. (ala paglilista ng mga bagaybagay na dapat gawin o tandaan. 7. +lat paglalahad ng mga kaisipan o kaalamang nakuha, natutunan o nasaliksik mula sa binasa, narinig, nakita o naranasan.
Bahagi ng pananalita *ayroong sampung bahagi ng pananalita sa ilipino. Ito ang pangngalan, panghalip, pandiwa, pangatnig, pangukol, pangangkop, panguri, pangabay, pantukoy at pangawil o pangawing. #. Pangngalan 9 noun: mga pangalan ng tao, hayop, pook, bagay, pangyayari. Ginamit ito sa pagtawag sa pangalan ng mga hayop, tao, atbp. 2alimbawa" Bora@on ACuino, bata, babae %. Panghalip 9pronoun: paghalili sa pangngalan. 2alimbawa" ako, ikaw, siya, atin, amin, kanya. &. Pandiwa 9 erb: bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos. 2alimbawa" sayaw, tuwa, talon. '. Pangatnig 9-onDun-tion: ginagamit para ipakita ang relasyon ng mga salita sa pangungusap. 2alimbawa" dahil, maging, man, gawa ng, upang, nang, para, samantala atbp. ). Pangukol 9preposition: ginagamit kung para kanino o para saan ang kilos. 4. Pangangkop 9ligature: bahagi ng pananalita na ginagamit para maging maganda pakinggan ang pagkakasabi ng pangungusap. 2alimbawa" na, ng, g. magandang bata. 5. Panguri9adDe-tie: naglalarawan ng katangian ng pangngalan o panghalip. 2alimbawa" *agandang bata. 7. Pangabay9aderb: naglalarawan sa panguri, pandiwa at kapwa nito pangabay 8. Pantukoy 9arti-le o determiner : tinutukoy ang relasyon ng paksa at panaguri sa pangungusap #E. Pangawing 9linker: nagpapakilala ng ayos ng mga bahagi ng pangungusap.
ayarian ng mga Salita Ano ba ang salitaF Ang salita ay pinagsamasamang titik na mayroong kahulugan SALI(A Ang mga salita ay may apat na kayarian. Ang mga salita ay maaaring payak, maylapi, inuulit o tambalan. #. Payak 1 ang salita ay binubuo lamang ng salitangugat. Ang salitangugat ay batayang salita ng iba pang pinahabang mga salita. Samakatwid, ito ang salita sa basal o likas na anyo 1 walang paglalapi, paguulit, o pagtatambal. *ga 2alimbawa" awit bayani watawat talino halaga yaman pinto sahig pera aklat bintana %. *aylapi 1 ang salita ay binubuo ng salitangugat at mga panlapi. Ang mga panlapi ay mga katagang idinaragdag sa unahan, sa gitna, o sa hulihan ng mga salitangugat. *ay ibatibang uri ng mga panlapi. a. +nlapi 1 ang panlapi ay matatagpuan sa unahan ng salitangugat. *ga halimbawa" mahusay palabiro tagulan umasa makatao mayari b. Gitlapi 1 ang gitlapi ay matatagpuan sa gitna ng salitangugat. Ang mga karaniwang gitlapi sa ilipino ay 1inat um *ga halimbawa" lumakad pumunta binasa sumamba tinalon sinagot -. 2ulapi 1 ang hulapi ay matatagpuan sa hulihan ng salitangugat. Ang mga hulapi sa ilipino ay 1an, han, in, at 1hin. *ga halimbawa" talaan batuhan sulatan aralin punahin habulin d. abilaan ang kabilaan ay binubuo ng tatlong uri. Itoy maaaring" #. +nlapi at Gitlapi *ga 2alimbawa" isinulat itinuro iminungkahi
ibinigay
%. +nlapi at 2ulapi *ga 2alimbawa" nagkwentuhan palaisdaan kasabihan matulungin &. Gitlapi at 2ulapi *ga 2alimbawa" sinamahan pinuntahan tinandaan hinangaan e. Laguhan ang panlapi ay binubuo ng tatlong magkakaibang uri" unlapi, gitlapi, at hulapi. *ga halimbawa" pinagsumikapan nagsinampalukan &. Inuulit 1 ang buong salita o bahagi ng salita ay inuulit. *ay dalawang anyo ng paguulit ng mga salita. a. Inuulit na ganap 1 ang buong salita, payak man o maylapi ay inuulit. *ga 2alimbawa" tauntaon masayangmasaya bahaybahay mabutingmabuti b. Inuulit na diganap 1 bahagi lamang ng salita ang inuulit. *ga 2alimbawa" palapalagay malinislinis susunod '. (ambalan 1 ang salita ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama upang makabuo ng bagong salita. *ay dalawang uri ng tambalang salita" a. (ambalang salitang nanatili ang kahulugan *ga 2alimbawa" isipbata 9isip na gaya ng bata: buhaymayaman 9buhay ng mayaman: abottanaw 9abot ng tanaw: sulatkamay 9sulat ng kamay: Ang gitling sa pagitan ng dalawang salitang pinagtambal ay kumakatawan sa nawawalang kataga sa pagitan ng pinagtambal na salita b. (ambalang salitang nagbibigay ng bagong kahulugan *ga 2alimbawa" hampaslupa 9taong napakahirap ng buhay: dalagangbukid 9isang uri ng isda: talasalitaan 9bokabularyo: hanapbuhay 9trabaho: Pangngalan Ang pangngalan ay bahagi ng pananalita na tumutukoy sa ngalan ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan. 2alimbawa" nars elisa
aso Luneta kompyuter binyag kasalan kapayapaan $alawang +ri ng Pangngalan #. Pambalana 9Bommon: Ito ay tumutukoy sa pangkalahatang ngalan ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan. 2alimbawa" do-tor paaralan bulaklak pusa %. Pantangi 9Proper: Ito ay tumutukoy sa tiyak o tanging ngalang ng tao, hayop, lugar, bagay, pook, pangyayari at kaisipan. Ito ay nagsisimula sa malaking titik. 2alimbawa" $r. Santos $on AleDandro /o-es 2igh S-hool !antay Araw ng alayaan
Kasarian ng Pangngalan Ang pangngalan ay may apat na kasarian. Ito ay ang sumusunod" #. Panlalaki bumabanggit sa tiyak na ngalan ng lalaki. 2alimbawa" tatay lolo kuya ninong pastor %. Pambabae bumabanggit sa tiyak na ngalan ng babae. 2alimbawa" nanay lola ate ninang &. $itiyak 1 kung itoy tumutukoy sa ngalang pambabae or panlalaki 2alimbawa" guro doktor pulis manggagamot '. alang asarian o pambalake kung itoy bumabanggit sa mga pangngalan na walang buhay 2alimbawa" silya saging aklat kandila
Panghalip Ano ang panghalip Ang panghalip 9o pronoun: ay bahagi ng pananalita na inihahali o ipinapalit sa pangngalan 9noun: upang mabawasan ang paulitulit na pagbanggit sa pangngalan na hindi magandang pakinggan. 2alimbawa" #. Si *aria 9pangngalan: ay pumunta sa palengke. Si *aria 9pangngalan: ay bumili ng bangus. !umili rin si *aria ng mga gulay. Si *aria ay pumunta sa palengke. 9*aaaring hindi na muna ihalili ang panghalip sa pangngalan sa unang pangungusap dahil hindi mauunawaan ang susunod na mga pangungusap.: Siya ay bumili ng bangus. !umili rin siya ng mga gulay. %. Ibigay mo ang mga aklat kay /osa Ibigay mo ang mga ito sa kanya. &.ay *ila ang mga rosas na nasa mesa. Sa kanya ang mga i yan. '. Sina Hose at Pedro ay naliligo sa ilog. Sila ay naliligo sa ilog. ). Ang pagheheersisyo ay mabuti sa katawan ni Huan. Ito ay mabuti sa katawan niya. aganapan ng Pandiwa aganapan ng Pandiwa
aganapan ng Pandiwa bahagi ng panaguri 9predi-ate: na nagpapahayag ng ganap na kahulugan sa pandiwa. ung ang pokus ng pandiwa ay ang relasyon nito sa paksa, ang kaganapan ng pandiwa ay ang relasyon naman ng panaguri sa pandiwa.
#. aganapang (agaganap bahagi ng panaguri na gumaganap sa kilos na isinasaad ng pandiwa. *akikilala ito gamit ang mga pananda na ni at ng. 2alimbawa" #. Ikinalungkot ng mga ilipino ang pagkatalo ni *anny Pa-Cuaio sa katunggaling si Huan *arCue@. 9Ikinalungkot ninoF: %. inakain ni Li@a ang tsamporadong gawa ni Nana y 2uling. 9inakain ninoF: %. aganapang Layon bahagi ng panagri na nagsasaad ng bagay na tinutukoy o ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit din dito ang panandang ng. 2alimbawa" #. Si Pedro ay bibili ng bagong laptop sa S* * egamall. 9!ibili ng anoF: %. Nagpamudmod sila ng salapi. 9Nagpamudmod sila ng anoF: &. aganapang (agatanggap bahgi ng panaguri na nagpapahayag kung sino ang makikinabang sa kilos na isinasaad ng pandiwa. Ang mga panandang para sa at para kay ay kalimitang ginagamit dito. 2alimbawa" #. Nagbigay ng donasyon ang Pamilya Santos para sa mga sinalanta ng bagyong Huan. 9Para kanino ang donasyong ibinigayF: %. Nagbuwis siya ng buhay para kay Lolo Hose. '. aganapang Ganapan bahagi ng panaguri na nagsasaad ng lugar o pook na pinaggaganapan ng kilos na ipinahahayag ng pandiwa. 2alimbawa" #. Nanood ng palatuntunan sa silidaklatan ang mga magaaral. 9 Saan nanood ang mga magaaralF: %. Pupunta kami sa *anila oo. ). aganapang agamitan bahagi ng pnaguri na nagsasaad kung anong bagay o kagamitan ang ginagamit upang maisagawa ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa. 2alimbawa" #. Iginuhit niya ang larawan ni *ona Lisa sa pamamagitan ng krayola. %. Pinatay niya ang ahas gamit ang karit. 4. aganapang $ireksyunal bahagi ng panaguri na nagsasaad ng direksyong isinasaad ng kilos na ipinahahayag ng pandiwa. 2alimbawa" #. Namasyal sila sa Luneta buong maghapon. %. Nagsunog siya ng kilay sa silidakalatan. 5. aganapang Sanhi bahagi ng panaguri na nagsasaad ng dahilan ng pagkakaganap ng kilos na isinasaad ng pandiwa. 2alimbawa" #. Nagwagi siya sa eleksyon dahil sa kabutihan ng kan yang puso. %. Nagtagumpay siya sa buhay dahil sa kanyang kasipagan. Limang Paraan ng Paglalapi Nakakabuo ng mga pandiwa sa pananagutan ng paglalapi. Ang mga panlaping ginagamit upang makabuo ng pandiwa ay mga panlaping makadiwa *ay limang paraan ng paglalapi upang makabuo ng pandiwa #. +nlapi 1 ikinakabit ang panlapi sa unahan ng salita. 2alimbawa" umasa, uminom, magbili, pagiisip %. Gitlapi 1 kung ang panlapiy sa loob ng salita nagsisingit. 2alimbawa" lumipat, binili, tumangkilik, sinabi &. 2ulapi 1 ang panlapiy nasa hulihan ng salita ikinakabit 2alimbawa" samahan, awitin, hulihin, bayaran '. abilaan 1 may unlapi at hulapi; ang salitay nagigitnaan ng mga panlapi.
2alimbawa" matulungan, pagaralan, magawitan ). Laguhan 1 may unlapi, gitlapi, hulapi; ang panlapi ay nsa una, gitna at hulihan ng salita. 2alimbawa" pagsumikapan, magdinuguan
*ga Aspekto ng Pandiwa *ga Aspekto ng Pandiwa #. Perpektibo 1 Ito ay nagsasabi ng kilos na natapos na ang sinimulang kilos. (inatawag itong panahunang pangnagdaanan o aspektong naganap. 2alimbawa" Nagpaalam kami sa nanay mo nang kamiy umalis. Nagpirito ng isda si *ang ulas %. Imperpektibo o Pangkasalukuyan 1 Ito ay nagsasaad ng kilos na laging ginagawa o kasalukuyang nangyayari. (inatawag din itong panahunang pangkasalukuyan o aspektong nagaganap. 2alimbawa" 2ayan at umuulan na naman. Naglalaba ng mga damit si Aling !ining sa ilog &. ontemplatibo 1 Ito ay nagpapahayag na ang kilos ay hindi pa nasisimulan o naisasagawa. Ito ay gagawin pa lamang. (inatawag din itong panahunang panghinaharap o aspektong magaganap. 2alimbawa" *agagawa mo ba ang bagay na itoF *agbibigay ng pagsusulit ang guro bukas ng hapon. '. (ahasan ginaganap ng simuno ang isinasaad ng pandiwa. 2alimbawa" Si Hose /i@al ang sumulat ng Noli *e (angere. ). !alintiyak hindi ang simuno ang gumaganap sa isinasaad ng pandiwa. 2alimbawa" Ang pagtatayo ng gusali a y pinasinayahan ng punonglungsod ailanan ng Pandiwa #. Isahan ang pandiwa ay nasa payak na anyo. 2alimbawa" Ang guro ay nagtuturo sa mga bata. %. *aramihan marami ang simuno at kilos na isinasaad.
*ga Panagano ng Pandiwa Isang kakanyahan ng pandiwa ang pagtataglay ng ibat ibang anyo ayon sa panahon at panagano. *ay apat na panagano ng pandiwa. #. Pawatas 1 binubuo ng makadiwang panlapi at salitangugat, walang panahon ni panauhan *ga 2alimbawa Ang magsabi ng totooy tungkulin ng tao. Ang umaawit ng opera ay isang karangalan. %. Pautos walang kaibahan sa anyo ng pawatas. Itoy wala ring tiyak na panahon at ginagamit sa paguutos o pakiusap. *ga 2alimbawa +mibig tayo sa $iyos. *agkawanggawa tayo sa mga nagigipit. Igalang ang karapatan ng isat isa.
&. Paturol 1 Iba sa lahat sapagkat nagiiba ang anyo ng pandiawa sa ibat ibang aspekto ang perkpektibo, imperpektibo at kontemplatibo. *ga 2alimbawa +gat Panlapi Perpektibo Imperpektibo ontemplatibo #. luhod um lumuhod lumuluhod luluhod %. dasal mag nagdasal nagdarasal magdarasal &. dasal in dinasal dinarasal darasalin '. buti in ibinuti ibinubuti ibubuti '. Pasakali 1 walang kaibahan sa paturol ngunit ginagamitang lagi ng mga pangatnig o pangabay upang maipahayag ang kalagayang pasubali. *ga 2alimbawa" #. !aka matuloy kami kung may sasakyan. %. ung nabuhay siya disiy *asaya ako ngayon. &. *arahil naghihinanakit siya sa atin ngayon.
*ga Pokus ng Pandiwa Pokus ang tawag sa relasyong pansemantika ng pandiwa sa simuno o paksa ng pangungusap. Naipapakita ito sa pamamagitan ng taglay na panlapi ng pandiwa. #. aktorpokus o pokus sa tagaganap Ang paksa ang tagaganap ng kilos na isinasaad ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6sinoF6. 9mag, um, mang, ma, maka, makapag, maki, magpa: 2alimbawa" Naglunsad ng proyekto ang mga kabataan. Nagluto ng masarap na ulam si nanay para sa amin. !umili si /osa ng bulaklak. Si Ian ay humingi ng payo sa kanyang kapatid tungkol sa kanyang suliranin. %. pokus sa layon Ang paksa ang layon ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6anoF6. 9in, i, ipa, ma, an: Sa Ingles, ito ay ang dire-t obDe-t. 2alimbawa" Nasira mo ang mga props para sa play. Ang ulam na masarap ay niluto ni nanay para sa amin. !inili ni /osa ang bulaklak. &. lokatibong pokus o pokus sa ganapan Ang paksa ang lugar na ginaganapan ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6saanF6. 9pag> an , an> han , ma> an , pang> an , mapag>an: 2alimbawa" Pinagtaniman namin ang bukiran ng maraming gulay. Pinuntahan ni nanay ang kusina ng bahay para magluto ng masarap na ulam. Ang tindahan ang pinagbilhan ni /osa ng bulaklak. Pinadausan ng paligsahan ang bagong ta yong entablado.
'. benepaktibong pokus o pokus sa tagatanggap Ang paksa ang tumatanggap sa kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6para kaninoF6. 9i,in, ipang,ipag: Sa Ingles, ito ay ang indire-t obDe-t. 2alimbawa" ami ay ipinagluto ni nanay ng masarap na ulam. Ibinili ni /osa ng bulaklak ang *ahal na !irhen. ). instrumentong pokus o pokus sa gamit Ang paksa ang kasangkapan o bagay na ginagamit upang maisagawa ang kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6sa pamamagitan ng anoF6. 9ipang,maipang: 2alimbawa" Ang kaldero ang ipinangluto ni nanay ng masarap na ulam para sa amin. Ipinampunas ni *ar-o ang basahan sa mesa. Ipinanghambalos niya ang hawak na tungkod sa magnanakaw. 4. kosatibong pokus o pokus sa sanhi Ang paksa ang nagpapahayag ng sanhi ng kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6bakitF6. 9i, ika,ikina: 2alimbawa" Ikinatuwa namin ang pagluluto ng masarap na ulam ng aming nanay. Ikinatuwa ni Yne@ ang pagbili ng rosas ng kanyang nobyo para sa kanya. Ikinalungkot ng bata ang hindi nila pagkikitang maganak. 5. pokus sa direksyon Ang paksa ang nagsasaad ng direksyon ng kilos ng pandiwa sa pangungusap; sumasagot sa tanong na 6tungo saan>kaninoF6. 9an , han, in, hin: 2alimbawa" Sinulatan niya ang kanyang mga magulang. Pinuntahan ni 2enry ang tindahan para mamili ng kagamitan.
Ang Pandiwa 9(he Jerb: Ang pandiwa ay bahagi ng pangungusap na nagpapahayag ng kilos, gawa o kalagayan, *ga +ri ng Pandiwa ayon sa aukulan #. Payak ipinalalagay na ito ang simuno 9subDe-t:. 2alimbawa" Lubos na mahirap ang nangungurakot sa kaban ng bayan. %. atawanin Ito ay mga pandiwang nagpapahayag na ganap ang kilos na ginagawa ng simuno. 2indi na ito nangangailangang ng tuwirang layong. 2alimbawa" Ang maganak ay kumakain ng sabaysabay. Nagkukuwentuhan pa sila pagkatapos. Ang salitang kumakain ay ang salitang nagsasaad ng kilos 9pandiwa:. Ang gumaganap ng kilos ay ang maganak na siyang simuno ng pangungusap. &. Palipat Ito ay mga pandiwang nangangailanangan pa ng tuwirang layon 9dire-t obDe-t:.
upang mabuo ang kaisipang nais nitong ipahayag. Ang layong ito ay pinangungunahan ng mga katagang ng, mga, kay at kina. 2alimbawa" Nagpadala ng mga pagkain sa mga katipunero si (andang Sora. Nagbigay ng magandang halimbawa sa mga kabataan si $r. Hose /i@al. Nagsampay ng damit si *aria. (andaan" Ang tuwirang layon ay siyang tagatanggap ng kilos na isinasaad ng pandiwa. Ito ay maaaring pangngalan o panghalip na nagbibigay ng kumpletong kahulugan sa kilos na ginagawa ng simuno o ng tagaganap ng kilos. araniwan ito ay sumasagot sa tanong na ano o kanino.
Pangatnig Ano ang pangatnigF (inatawag na pangatnig ang mga kataga o lipon ng mga salitang naguugnay sa dalawang salita, parirala sa kapwa parirala at sugnay sa kapwa sugnay upang maipakita ang dalawa o higit pang kaisipan sa loob ng pangungusap. Ang pangatnig ay ginagamit din sa mga pangungusap na tambalan, hugnayan at langkapan. Ito ay nahahati sa dalawang pangkat " #. Pangatnig na naguugnay sa magkatimbang na yunit. 9o, ni, maging, at, Kt, ngunit, kundi: pinagbubuklod ang kaisipang pinaguugnay 2alimbawa" Nakakuha ako ng tubig at tinapay. Nakatulog akot nakapahinga. *angongopya ka ba o makikipagkwentuhan ka na lamangF 9ngunit, subalit, datapwat, bagamat, pero: pangatnig na panalungat; sinasalungat ng ikalawang kaisipan ang ipinahahayag ng nauuna. 2alimbawa" *atalino si Jillar subalit maraming isyung naglalabasan kaugnay sa kanya. *abait siya pero istrikto. %. Pangatnig na naguugnay sa dimagkatimbang na yunit. 9kung, kapag, pag: 2alimbawa" Iboboto ko siya kung wala nang ibang tatakbo na kasintalino niya. 9dahil sa, sapagkat, palibhasa: nagpapakilala ng sanhi o dahilan 2alimbawa" *araming isyung naglalabasan kaugnay sa ilang politiko, palibhasa malapit na naman ang eleksyon. 9kaya, kung gayon, sana: pangatnig na panlinaw 2alimbawa" ala raw siyang kasalanan kaya humarap pa rin siya sa media.
*ga +ri ng Pangatnig #. Pamukod ginagamit sa pagbukod o pagtatangi, gaya ng" o, ni, maging, at man. 2alimbawa" a. Ikaw man o ako ay hindi maghahangad na siya ay mabigo. b. !atid ko ang pagkapanalo ng ating grupo kung si /oger man ang piliing lider natin. -. alang diprensiya sa akin maging si Hose ang magwagi sa paligsahan.
d. Ni sermunan ni saktan a y hindi ko ginagawa sa aking anak. %. Panubali nagsasabi ito ng pagaalinlangan, gaya ng" kung, kapag, pag, sakali, disin sana. 2alimbawa" a. ung uulan, hindi matutuloy ang ating palatuntunan. b. 2indi tayo matutuloy sa sine kapag hindi umuwi nang maaga ang tatay. -. Pag umulan, hindi makakapunta rito si !o yet. d. 2indi tayo makakahuli ng maraming isda sakaling lumitaw ang buwan. &. Paninsay kapag sinasalungat ng unang bahagi ng pangungusap ang ikalawang bahagi nito. Gaya ng" ngunit, datapwat, subalit, bagaman, samantala, kahiman, kahit. 2alimbawa" a. Nakatakda siyang umani ng tagumpay kahit 9kahit na: maraming naninira sa kanya. b. Nakatapos si /amon ng medisina bagaman tindera lang sa palengke ang kanyang ina. -. Nanalo pa ring musa si /osa datapwat may mga kaibigang bomoto sa kalaban niya. d. *aganda nga ang kaibigan mo ngunit suplada naman. '. Pananhi nagbibigay ito ng dahilan o katuwiran para sa pagkaganap ng kilos. Ang mga ito ay" dahil sa, sanhi sa, sapagkat, mangyari. 2alimbawa" a. Namaos siya dahil sa matagal na pagtatalumpati. b. Sanhi sa init ng panahon kaya siya nilagnat. -. +mapaw ang ilog sapagkat walang tigil ang ulan. d. Nahilo si Anna mangyari ay ikot siya nang ikot. ). Panapos nagsasabi ito ng nalalapit na katapusan ng pagsasalita, gaya ng" upang, sa lahat ng ito, sa dikawasa, sa wakas, at sa bagay na ito. 2alimbawa" a. Sa dikawasa, ang pulong ay tinapos na. b. *akukuha ko na rin sa wakas ang inaasam kong promosyon sa trabaho. -. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa. d. Sa bagay na ito, nasa ating mga kamay na ang paghuhusga. 4. Panlinaw ginagamit ito upang ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang banggit. 2alimbawa" a. Nagkasundo na ang magasawa, kung gayon magsasama na silang muli. b. Nahuli na ang tunay na maysala kaya makakawala na si !erto. 5. Panimbang ginagamit sa paghahayag ng karagdagang impormasyon at kaisipan, gaya ng" at saka, pati, kaya, anupat. 2alimbawa" a. Sina Hose at Pedro ay nagtungo sa bukid. b. Pati ang gamit ng iba ay kanyang iniligtas. -. Anupa;t pinagbuti niya ang kanyang pagaaral para makaahon sa kahirapan. d. Nagtanim siya ng upo at saka patola.
7. Pamanggit gumagaya o nagsasabi lamang ng iba, tulad ng" daw, raw, sa ganang
akin>iyo, di umano. 2alimabawa" a. Sa ganang akin, ang iyong plano ay mahusay. b. Siya raw ang hari ng sablay. -. $i umano, mahusay umawit si !lan-a. d. *asisipag daw ang mga tagaIlokos. 8. Panulad tumutulad ng mga pangyayari o gawa, tulad ng" kung sinosiyang, kung anosiya rin, kung gaano siya rin. 2alimbawa" a. ung ano ang mga nangyayari noon, siya ring mangyayari ngayon b. ung sino ang unang tumakbo, siyang mananalo. -. ung gaano ang iyong itinulong, siya ring ibibiyaya sa iyo. Pangukol Ang pangukol o preposition sa wikang Ingles ay bahagi ng pananalitang naguugnay Sa pangngalan, panghalip, pandiwa at pangabay sa ibang salita sa pangungusap. Pangukol ang ginagamit upang matukoy kung sang lunan o kung anong bagay ang mula o tungo, ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o kinauukulan ng isang kilos, gawa, balak ari o layon. Ang mga ito ay lagging may layon na maaaring isang pangngalan o isang panghalip. *ga uri o mga karaniwang pangukol sa>sa mga ng>ng mga ni>nina kay>kina sa>kay labag sa nang may tungkol sa>kay alinsunod sa>kay hinggil sa>kay nang wala para sa>kay laban sa>kay ayon sa>kay tungo sa mula sa $alawang pangkat ng Pangukol #. Ginagamit na pangngalang pambalana " ukol sa, laban sa, hinggil sa, ayon sa, tungkol sa, para sa. *ga 2alimbawa" #. +kol sa pilipino ang paksa ng usapin. %. Ang mga piling manggagawa ay binigyan ng bunos &. Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.
'. Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap. %. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao ang gawa, ari, layon, at kilos ay para lamang ngalan tao, tulad ng ukol kay, laban kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil kay. *ga 2alimbawa" #. Ang gantimpalang pera ay ukol kay *aria. %. Para kay Huan ang pagkaing ito. &. 2inggil kay ?nri-o ang kanilang problema. '. Ang kanyang nilutong adobo ay para sa lahat. ). Ayon kay /i@al, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating kaalaman.
*ga Gamit ng Pangukol Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay. 2alimbawa" Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Lana. +pang ipakita ang dahilan o pagmamayari. 2alimbawa" Ang bagong damit ay para kay Lita. Ang layon ng pangukol ay maaaring pangngalan o panghalip. 2alimbawa" Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan. *arami siyang kinuwento tungkol sa pagpapalago ng negosyo
Ang Pangangkop 9Ligatures: Pangangkop ay mga katagang idinudugtong sa pagitan ng dalawang salita upang maging kaayaaya ang pagbigkas ng mga ito at magkaroon ng ugnayang panggramatika. Ito ay maaaring matagpuan sa pagitan ng panguri at pangngalan. Ang pangangkop ay ang mga katagang na, ng at g. (atlong pangangkop sa paguugnay ng mga salita #. Pangangkop na NA 1 Ito ay naguugnay ng dalawang salita na kung saan ang naunang salita ay nagtatapos sa mga katinig 9-onsonant: maliban sa titik n. Isinusulat ito nang kahiwalay sa mga salitang pinaguugnay. 2alimbawa" #. malalim 1 bangin M malalim na bangin %. mataas 1 tao M mataas na tao &.
&. Pangangkop na G 1 ginagamit kung ang salitang durogtungan ay nagtatapos sa katinig na n 2alimbawa" #. aliwan 1 pambata M aliwang pambata %. balon 1 malalim M balong malalim &. pamayanan 1 nagkakaisa M pamayanang nagkakaisa '. pamilihan 1 bayan M pamilihang bayan ). institusyon 1 pangmental M institusyong pangmental Ang panguri ay isang bahagi ng pananalita na binabago ang isang pangngalan, karaniwang sinasalarawan nito o ginagawang mas partikular ito. Ang panguri ay nagbibigay ng turing sa isang pangngalan o panghalip. Apat ng ayarian ng Panguri #. Payak Ito;y binubuo ng salitangugat lamang. 2alimbawa" hinog, sabog, ganda, palit,sabay,nood,larawan %. *aylapi Ito;y mga salitangugat na kinakabitan ng mga panlaping a,ma,main,hin,in,mala,kasing,kasim,kasin,sing,sim,sin,at kay. 2alimbawa" kabataan, katauhan, tagulan, taginit &. Inuulit Ito;y binubuo sa pamamagitan ng pagulit ng buong salita o bahagi ng salita. 2alimbawa" pulangpula, maputiputi, daladalawa, halohalo, ihawihaw, pitapita, sinusino, '. (ambalan Ito;y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal. 2alimbawa" ningaskugon, ngitingaso, kapittuko, silidaklatan, bahay kalinga, dapithapon $alawang uri ng Panguri #. Panguring naglalarawan Nagpapakilala ng uri o kabagayan ng isang pangalan o panghalip. %. Panguring pamilang Nagpapakita ng bilang ng pangngalan o panghalip. +ri ng pamilang na panguri #. Pamilang na patakaran o kardinal ginagamit sa pagbilang o sa pagsasaad ng dami. A. ardinal na pamahagi ginagamit kung may kabuuang binabahagi o pinaghahatihati. 2alimbawa" ikaisang bahagi, ikasampung bahagi, kalahati 9#>%:, kanim 9#>4: !. ardinal na palansak o papangkatpangkat nagsasaad ng bukod sa pagsasamasama ng anumang bilang, tulad ng tao, bagay, pook atbp. 2alimbawa" isaisa, apatan, lilima, lalabingisa, dadaladalawampu B. ardinal na pahalaga nagsasaad ng halaga ng mga bagay. 2alimbawa" mamiso, tigapat na piso %. Pamilang na panunuran o ordinal ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakasunudsunod ng tao, 2alimbawa" Pangatlo si *ai-a sa magkakapatid.
&. $i(iyak 2alimbawa" maramihan, iilan, kakaunti Panguring Pamilang Ang mga panguring pamilang ay ang mga sumusunod" #. Patakaran ito ay ang karaniwang paraan ng pagbilang. 2alimbawa" Sampung magaaral ang tumanggap ng paghanga. Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga magsasaka. %. Panunuran nagsasaad ng ayos o pagkakasunudsunod ng mga tao o bagay. 2alimbawa" Siya ay ikalawang humingi ng tulong. Ako ay ikalima sa hanay. &. Patakda ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang. 2alimbawa" Sasampung piso ang natira sa pera ni ya. Si (eresa ay nagiisang anak. '. Pahalaga ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay. 2alimbawa" (iglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito. *amera ngayon ang halaga ng mga bayabas. ). Pamahagi nagsasaad ng pagbabahagi ng isang kabuuan. 2alimbawa" alahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud. unin mo ang ikatlo ng pi@@a. 4. Palansak nagsasaad ng maramihan o minsanang bagay. 2alimbawa" $aanglibong piso ang pinuhunan ko sa kalakal. Ang sasakyang ito ay may upuangpandalawahan. aantasan ng Panguri #. Lantay Naglalarawan ang panguring lantay ng isang pangngalan o panghalip na walang pinaghahambingan. 2alimbawa" abighabighani ang pook na ito. %. Pahambing Nagtutulad ang pahambing sa dalawa o higit pang pangngalan o panghalip. 2alimbawa" Ganggamunggong pawis ang namuo sa king noo. a. Pahambing na magkatulad Ipinakikilala ito ng mga panlaping ka, ga, sing>kasing>magkasing> magsing. Ipinakikilala ang magkapantay na katangian ng dalawang bagay na pinaghahambingan. 2alimbawa" *agkakasingganda ang mga bulaklak sa hardin. b. Pahambing na dimagkatulad Ito ay kung hindi magkapantay ang katangian ng pinaghahambingan. Pahambing na palamang *ay katangiang nakahihigit sa pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng mga salitang higit at lalo at tinutulungan ng kaysa o kaysa kay. 2alimbawa" Lalong kahalihalina ang mga bulaklak dito kaysa sa nakita ko sa Parke.
Pahambing na pasahol *ay katangiang kulang o kapos sa pinaghahambingan. (inutulungan ito ng mga salitang gaano, tulad ni, o tulad ng. 2alimbawa" $igaanong magaganda ang mga moske sa (aguig kaysa sa mga makikita sa amboanga. &. Pasukdol Ang pasukdol ay katangiang namumukod o nagngingibabaw sa lahat ng pinaghahambingan. 2alimbawa" Ang gandaganda ng Palawan. alang kaparis sa ganda si Glenda. PANGA!AY Ang pangabay ay bahagi ng pananalitang nagbibigayturing sa pandiwa, panguri o kapwa pangabay. Ang pangabay at panguri ay kapwa mga salitang naglalarawan. Ang panguri ay naglalarawan ng mga pangngalan at panghalip samantalang ang pangabay ay naglalarawan hindi lamang ng mga pandiwa kundi gayundin sa mga panguri at kapwa nito pangabay. Ito ay nahahati sa ibat ibang uri. *ga 2alimbawa" A. *abilis na manlalaro si Lydia de Jega. !. *abilis siyang tumakbo noong siya;y bata pa. Sa unang halimbawa, ang salitang mabilis ay naglalarawan sa salitang manlalala na isang pangngalan samantalang sa pangalawang halimbawa, ang mabilis ay ginamit n panuring sa salitang tumakbo na isang pandiwa. Samakatuwid ang salitang mabilis ay maaring maging Panguri o pangabay ayon sa pananalitang nilarawan nito.
Pantukoy Ang pantukoy ay katagang ginagamit sa pagtukoy sa tao, bagay, lunan o pangyayari. Ito;y nahahati sa dalawang uri. *ga halimbawa" Ang bata ay umiiyak dahil wala si yang kaibigan. Ang grupo ni LapuLapu ay nakitunggali laban sa mga ?spaQol. Si Lisa ay gumagawa ng Jalentines -ard para sa kanyang ina. 2inahanap ka nina $aid at Hulia. ay *aria ko ibibigay ang mga rosas na ito. Sa mga lilipat, magingat po sa dadaanang tulay +ri ng Pantukoy Pantukoy na Pambalana tumutukoy sa mga pangngalang pambalana ang, ang mga, mga ang 9isahan: 2alimbawa" Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa kanyang mga nasasakupan. ang mga 9maramihan: 2alimbawa" Nagtulungtulong ang mga magaaral sa paggawa ng -ollage. mga 9maramihan: 2alimbawa" Ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga tagasunod. Pantukoy na Pantangi tumutukoy sa pangngalang pantangi 9tiyak na tao: si, sina, ni, nina, kay, kina si 9isahan: 2alimbawa" Si Gng. Arroyo ay nagsisikap upang mapabuti ang kalagayan nating mga Pilipino. sina 9maramihan: 2alimbawa" Nanguna sa paglilinis ng baranggay sina G. at Gng. dela Bru@. ni 9isahan: 2alimbawa" Napagalitan ni Boa-h $imagiba ang mga manlalaro dahil hindi sila dumating sa oras.
nina 9maramihan: 2alimbawa" 2indi ikinatuwa ng guro ang pagaaway nina Anton at Luis. kay 9isahan: 2alimbawa" Ibinahagi ni So ang musika. Nangangahulugang 3rihinal Pilipino *usi- > ang 3P*. Isang patunay > ito > ng pagiging malikhain ng mga ilipino. Ang Punungpuno ng ibat ibang damdamin, Nangangahulugang 3rihinal Pilipino *usi- at isang patunay ay pawang mga panaguri. At sila ay matatagpuan bago ang mga simuno ng pangungusap. %. $iaraniwan o !aligtad na ayos ng pangungusap Ito ang ayos ng pangungusap na nauuna ang simuno sa panaguri ng pangungusap. Ang panandang 6ay6 ay kadalasang makikita sa mga pangungusap na nasa di karaniwang ayos. Sa mga sumusunod na halimbawa, mapapansin na ang mga simuno na ang nauuna kaysa sa mga panaguri. *ga 2alimbawa Ang musika > ay punungpuno ng damdamin. Ang 3P* > ay nangangahulugang 3riginal Pilipino *usi-. Ito > ay isang patunay ng pagiging malikhain ng mga ilipino. +ri ng mga Pangungusap Ayon sa gamit #. *ga pangungusap na eksistensyal nagpapahayag ng pagkamayroon ng isa o higit pang tao, atbp. Pinangungunahan ito ng may o mayroon. 2alibawa" *ayroon daw ganito roon. %. *ga pangungusap na pahanga 1 nagpapahayag ng damdaming paghanga. 2alimbawa" ayganda ng babaing iyunR &. *ga sambitlang 1 tumutukoy sa mga iisahin o dadalawahing pantig na nagpapahayag ng matinding damdamin. 2alibawa" ArayR
'. *ga pangungusap na pamanahon 1 nagsasaad ng oras o uri ng panahon. 2alimbawa" *aaga pa. ). *ga pormularyong panlipunan 1 mga pagbati, pagbibigaygalang, atbp. na nakagawian na sa lipunang Pilipino. 2alimbawa" *agandang umaga po. Ayon sa tungkulin Ang pangungusap ay may apat na uri ayon tungkulin, ito ay pasalaysay, patanong, pautos at padamdam. #. Ang paturol na pangungusap ay tinatawag ding pasalaysay. Itoy nagsasalaysay ng isang katotohanan o pangyayari. Ito ay binabantasan ng tuldok. 2alimbawa" Si Hose /i@al ay kinikilalang bayani ng ating lahi. *agkikitakita ang aming pamilya sa pagdating ni /ene. %. Ang pangungusap na patanong ay nagpapahayag ng pagtatanong o paguusisa. Itoy gumagamit ng tandang pananong 9F:. 2alimbawa" (utuloy ba kayo kina (ess at Lito pagdating sa New YorkF Sasama na ba ang mga bata sa pamamasyalF Anyo ng Patanong Patanong na masasagot ng 33 o 2indi 2alimbawa" Naglinis ka na ba ng bahayF Pangungusap na Patanggi ang (anong 2alimbawa" 2indi ka ba papasokF Gumagamit ng Panghalip na Pananong Ang mga panghalip ay kinabibilangan ng mga salitang" ano, alin, sino, saan at iba pa. 2alimbawa" Ano ang iyong ginagawa kaninaF Nasa abalikang Anyo ng (anong 2alimbawa" (ayo ba ay aalis naF (anong na may arugtong o Pabuntot 2alimbawa" $umaan ka na dito, hindi baF &. Ang pautos ay nagpapahayag ng obligasyong dapat tuparin, samantalang ang pakiusap ay nagpapahayag ng pagutos sa magalang na pamamaraan. Nagtatapos ito sa tuldok. *ga 2alimbawa 2alimbawa" Sagutin mo agad ang liham ni Hoy. Pakibigay mo naman ito sa iyong guro. Anyo ng Pautos Pautos na Pananggi 1 Pinangungunahan ng salitang 6huwag6. 2alimbawa" 2uwag kang lalabas ng bahay. Pautos na Panagayon 1 Ito ang paksa ng pangungusap ay nasa ikalawang panauhan at may pandiwang nasa anyong pawatas. 2alimbawa" Ipagluto mo si Anna ng adobo. '. Padamdam Ito ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng tuwa, lungkot, pagkagulat, paghanga, panghihinayang at iba pa. araniwang nagtatapos ito sa tandang panamdam9R:. 2alaR AbaR 2aR 2oyR GisingR NakuR 2alimbawa" NakuR !inasag mo pala, ang mamahaling plorera. ay ganda ng bansang PilipinasR
Ayon sa kayarian Ang pangungusap ay may apat na kayarian" payak, tambalan, hugnay at langkapan.
#. Ang payak na pangungusap ay nagpapahayag ng iisang kaisipan. *aaaring nagtataglay ng payak o tambalang simuno at panaguri. *ay apat itong ka yarian" a. payak na simuno at payak na panaguri b. payak na simuno at tambalang panaguri -. tambalang simuno at payak na panaguri d. tambalang simuno at tambalang panaguri. *ga halimbawa" Ang pamahalaan ay masigasig sa mabilisang pagsugpo ng kriminalidad sa bansa. Ang mga lalaki at babae ay naghahanda ng palatuntunan para sa darating na pista. Ang aming pangkat ay naglinis ng mga kal ye at nagpinta ng mga pader sa paaralan. Ang mga guro at magaaral ay aawit at sasayaw para sa pagdiriwang ng !uwan ng ika. %. Ang tambalang pangungusap ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapagiisa" 2alimbawa" Nagtatag ng isang samahan sina Arnel at agad silang umisip ng magandang proyekto para sa mga kabataan ng kanilang pook. *araming balak silang gawin sa Linggo" magpapamigay sila ng pagkain sa mga batang lansangan, magpapadala sila nga mga damit sa mga batang ulila saka maghahandog sila ng palatuntunan para sa mga maysakit sa gabi. &. Ang hugnayang pangungusap ay binubuo ng isang sugnay na makapagiisa at isa o dalawang sugnay na dimakapagiisa. 2alimbawa" Gaganda ang iyong buhay kung susunod ka sa mga pangaral ng inyong magulang. Ang batang na putol ang mga kamay ay mahusay gumuhit. '. Ang langkapang pangungusap ay binubuo ng dalawa o mahigit pang sugnay na makapagiisa at dalawa o mahigit pang sugnay na dimakapagiisa. 2alimbawa" Ang buhay sa mundo ay pansamantala lamang ka ya;t dapat na tayo ay magpakabuti upang makamit ang kaligayahan sa kabilang buhay. Nahuli na ang mga masasamangloob kaya;t payapa na kaming nakatutulog sa gabi, kasi sila lamang ang gumugulo sa amin. Ang mga bayani natin a y namuhunan ng dugo upang makamtan ang kalayaan nang ang bayan ay matahimik at lumigaya. Ang Pantig at Pagpapantig Ang Pantig at Pagpapantig Ang pantig ay galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng lalamunan o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. ayarian ng Pantig Gumagamit ng simbolong para sa katinig at P para sa patinig sa pagtukoy ng kayarian ng pantig. ayarian 2alimbawa P aso P mata P aklat P saklap P blusa P ekspresyon P planta P nars P transportasyon
Ang Pagpapantig Ang pagpapantig ay paghahati ng salita sa pantig o mga pantig. #. Ang magkasunod na dalawa o higit pang patinig ng salita ay hiwalay na mga pantig 2alimbawa"
uupo u 1 u po paano pa 1 a 1 no noo no o %. Ang magkasunod na katinig sa loob ng isang salita ay pinaghihiwalay, angkasama sa patinig na sinusundan at ang ikalawa ay sa patinig na kasunod. 2alimbawa" tukso tuk so pandak pan dak luksa luk 1 sa &. Sa hiram na salita, ang magkasunod na katinig ay parehong kasama sa kasunod na patinig. 2alimbawa" sobre sobre pobre pobre '. Sa paguulit ng pantig" a. Ang patinig lamang ang inuulit kung ito ay unang tunog ng salitang ugat. 2alimbawa" asa aasa alsa aalsa ekstra eekstra b. ung ang unang pantig ng salitang ugat ay nagsisimula sa katinigpatinig ang katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit 2alimbawa" punta pupunta sulat susulat prito piprituhin Gamit ng mga Bantas #. (uldok o Period 9.: %. Pananong o Tuestion *ark 9F: &. Padamdam o InterDe-tion 9R: '. uwit o Bomma 9,: ). udlit Apostrophe 9K: 4. Gitling o hyphen 9: 5. (utuldok o Bolon 9": 7. (utuldokuwit o Semi-olon 9;: 8. Panipi o Tuotation *ark 9UV: #E. Panaklong o Parenthesis 9 : ##. (utuldoktutuldok o ?lipsis 9:
#. (+L$3 9.: Ang tuldok ay ginagamit na pananda" A. Sa katapusan ng pangungusap na paturol o pasalaysay at pautos. 2alimbawa Igalang natin ang Pambansang Awit. !. Sa pangalan at salitang dinaglat 2alimbawa" Si Gng. A.A. Hose ay mahusay magturo. Si !b. *a-arayan ang kanilang guro sa asignaturang U!asi- Bhristian LiingV B. Sa mga titik o tambilang na ginagawang pamilang sa bawat hati ng isang balangkas, talaan.
2alimbawa" A. #. %. PANAN3NG 9F: Ginagamit ang pananong" A. Sa pangungusap na patanong.
2alimbawa" Ano ang pangalan moF Sasama ka baF !. Sa loob ng panaklong upang mapahiwatig ang pagaalinlangan sa diwa ng pangungusap. 2alimbawa" Si *anuel /oWas ang ikalawang 9F: pangulo ng /epublika ng Pilipinas. &. PA$A*$A* 9R: Ang bantas na pandamdam ay ginagamit sa hulihan ng isang kataga, parirala o pangungusap na nagsasaad ng matindi o masidhing damdamin. 2alimbawa" *abuhay ang PanguloR +yR Ang ganda ng bago mong sapatos. ArayR Naapakan mo ang paa ko. '. PAGGA*I( NG +I( 9,: Ginagamit din ang kuwit sa paghihiwalay ng isang sinipi A. Sa paghihiwalay ng magkakasunod na salita at lipon ng mga salitang magkakauri. 2alimbawa" umain ka ng itlog, gulay at sariwang bungangkahoy. Shana, saan ka nagaaral ngayonF !. Sa hulihan ng bating panimula at bating pangwakas ng isang lihampangkaibigan. 2alimbawa" *ahal kong *arie, Nagmamahal, Sa iyo kaibigang Hose, (apat na sumasaiyo, B. Pagkatapos ng 33 at 2IN$I. 2alimbawa" 33, uuwi ako ngayon sa probinsiya. 2IN$I, ayaw niyang sumama. $. Sa mga lipon ng salitang panuring o pamuno. 2alimbawa" Si Andres !oni
4. PAGGA*I( NG GI(LING9:
Ginagamit ang gitling 9: sa loob ng salita sa mga sumusunod na pagkakataon" A. Sa pagulit ng salitangugat o mahigit sa isang pantig ng salitangugat. 2alimbawa" arawaraw isaisa apatapat daladalawa
sarisarili kabikabila masayangmasaya !. ung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan 2alimbawa" magalis nagisa nagulat pangako manguto pagalis mayari taginit pagasa B. apag may katagang kinaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama. 2alimbawa" pamatay ng insekto pamatayinsekto kahoy sa gubat kahoygubat humgit at kumulang humigitkumulang lakad at takbo lakadtakbo bahay na aliwan bahayaliwan dalagang taga bukid dalagangbukid Subalit, kung sa pagsasama ng dalawang salita ay magbago ang kahulugan, hindi na gagamitan ng gitling ang pagitan nito. 2alimbawa" dalagangbukid 9isda: buntunghininga $. apag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brand o tatak ng isang bagay o kagamitan, sagisag o simbolo. A ng tanging ngalan ay walang pagbabago sa ispeling 2alimbawa" maka$iyos maka/i@al makaPilipino pa!aguio tagaLu@on tagaAntiCue magpal makaHohnson magSprite magBorona magord magHapan
?. Sa paguulit ng unang pantig ng tanging ngalang may unlapi, ang gitling ay nalilipat sa pagitan ng inulit na unang pantig ng tanging ngalan at ng buong tanging ngalan 2alimbawa" magHohnson magDoHohnson
magBorona mag-oBorona magord mag': limat dalawangkalima 9)%> ): tatlongkanim 9&>4: 2. apag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at ng kanyang bana o asawa. 2alimbawa" Gloria *a-apagalArroyo Bon-hita /amosBru@ Perlita 3rosa!an@on I. apag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya. 2alimbawa" Patuloy na nililinang at pinalalawak ang paggamit ng ilipino. 5. (+(+L$39 " : ginagamit matapos maipuna ang pagpapakilala sa mga sumusunod na paliwanag. A. Ginagamit kung may lipon ng mga salitang kasunod. 2alimbawa" *araming halaman ang namumulaklak sa hardin tulad ng" /osal, /osas, 3r-hids, Sampaguita, Santan at iba pa. !. Pagkatapos ng bating panimula ng pormal na liham o lihampangangalakal. 2alimbawa" $r. Gar-ia" !b. orilla" B. Sa paghihiwalay sa mga minuto at oras, sa yugto ng tagpo sa isang dula, sa kabanata at taludtod ng !ibliya at sa mga sangkap ng talaaklatan.
2alimbawa" 7"EE a.m Huan #4"#4 7. (+(+L$3 +I(9; : Ito ay naghuhudyat ng pagtatapos ng isang pangungusap na kaagad sinusundan ng isa pang sugnay nang hindi gumagamit ng pangatnig A. *aaaring gumamit ng tuldukuwit sa halip na tutuldok sa katapusan ng bating panimula ng liham pangalakal. 2alimbawa" Ginoo; !b; !. Ginagamit sa pagitan ng mga sugnay ng tambalang pangungusap kung hindi pinaguugnay ng pangatnig. 2alimbawa" umain ka ng maraming prutas; itoy makabubuti sa katawan. Naguguluhan siya sa buhay; iniisip nya ang magpatiwakal. B. Sa unahan ng mga salita at parirala tulad halimbawa, gaya ng, paris ng, kung nangunguna sa isang paliwanag o halimbawa. 2alimbawa"
2alimbawa" Ang binasa niyang aklat ay hinggil sa bagong UBomputer ProgrammingV. #E. PANAL3NG 9 9: : Ang mga panaklong ay ginagamit na pambukod sa salita o mga salitang hindi direktang kaugnay ng diwa ng pangungusap, gaya ng mga ginamit sa pangungusap na ito. A. Ginagamit upang kulungin ang pamuno. 2alimbawa" Ang ating pambansang bayani 9Hose /i@al: ang mayakda ng Noli *e (angere. !. Ginagamit sa mga pamilang o halaga na inuulit upang matiyak ang kawastuhan. 2alimbawa" Ang mga namatay sa naganap na trahedya sa bansang (urkey ay humigit kumulang sa labindalawang libong 9#%,EEE: katao. B. Ginagamit sa mga pamilang na nagpapahayag ng taon.
*araming magagandang bulaklak sa Pilipinas na hindi na napaguukulan ng pansin; gaya ng kakwate, kabalyero, banaba, dapdap at iba pa.
2alimbawa"
8. PANIPI 9U V: Inilalagay ito sa unahan at dulo ng isang salita
##. (+(+L$3(+L$3
A. Ginagamit upang ipakita ang buong sinasabi ng isang nagsasalita o ang tuwirang sipi. 2alimbawa" U2indi kinukupkop ang -riminal, pinarurusahan,V sabi ng Pangulo. !. Ginagamit upang mabigyan diin ang pamagat ng isang pahayagan, magasin, aklat at ibat ibang mga akda.
Hose P. /i@al 9 #74# 1 #784 :
3 ?LIPSIS 9: nagpapahiwatig na kusang ibinitin ng nagsasalita ang karugtong ng nais sabihin. A. +pang ipakilalang may nawawalang salita o mga salita sa siniping pahayag. (atlong tuldok ang ginagamit kung sa unahan o sa gitna ng pangungusap ay may nawawalang salita, subalit apat na tuldok kung sa mga salitang nawawalaay sa hulihan ng pangungusap.
2alimbawa" Nagbukas na muli ang U*anila (imesV. Isang lingguhang babasahin ang ULiwaywayV. Napaluha ang marami nang mapanood ang dulang UAnak $alitaV. B. Ginagamit sa pagkulong ng mga salitang banyaga.
2alimbawa" Pinagtibay ng Pangulong Arroy !. Sa mga sipi, kung may iniwang dikailangang sipiin. 2alimbawa" ung ikawy maliligo sa tubig ay aagap upang
