ŞİFALI BİTKİLER KİTABI
Hazırlayan : Avni ALKAN Copyright © 2003
ÖNSÖZ Önemli hastalıklar ın tedavisi mutlaka uzman doktorlar taraf ından uygulanmal ıdır, ama her ufak tefek rahatsızlıkta da kiş kişinin hemen doktor kontrolüne girmesi gerekmeyebilir. Şifalı bitkiler kitabı size bu konuda yard ımcı olacaktır. Size bitkileri tanıtacak, etkinlik biçimleri hakk ında bilgilendirecek ve bitkileri doğ doğadan kendi ellerinizle toplay ı p p kurutmaya sizi davet edecektir. Bu arada da sık sık, şifalı bitki çaylar ı ile kiş kişinin kendini tedavi edebilmesinin ayr ıntılar ı ve s ınırlar ı hakk ında sizleri uyaracakt ır. Bitki çaylar ı ve tentürleri etkili ve zararsız ilaçlardır. Ama önemli hastalıklarda ancak, bir uzman ın uygulad ığı tedaviye eş eşlik edebilir veya onu destekleyebilir. Şifalı bitkilerle ilgilenmek isteyen kiş kişinin, bitkinin yapısı, organlar ı ve bu organlar ın işlevleri hakk ında bazı temel bilgilere sahip olması gerekir. Bir bitkinin çeş çeşitli organlar ı, birbirine benzemeyen çeş çe şitli etken maddeler içerir. Şifalı bitkilerle tedavi alanında bu organlar, bitkisel droglar olarak tanımlanır. Yaygınlıkla kullanılan organ, glikozitler ve alkaloitler içeren yapraklard ır. Kök ve yapraklar aras ında taş taşıma işlevi üstlenen bir yol olarak da tanımlanabilecek saplar ise genellikle kullanılmaz, ama bu kural bazı bitkilerde değ değişebilir. Yani, bazı bitkilerin saplar ı da etken madde içerebilir. Aynı biçimde, bazı ağaçlar ın kabuklar ı da etken madde açısından zengindir. Yeraltındaki, adeta depo görevi üstlenen sürgünler, biçimlerine göre, köksap, yumru, kök veya soğ soğan adlar ı ile tanımlanır. Kökler, topraktan emdikleri su ve madensel tuzlar ı yapraklara gönderirler. Genellikle şeker, bazen vitaminler ve alkaloitler depolarlar. Çiçek ve meyve, bitkinin soyunun devam ının sağ sağlanması görevini üstlenmiş üstlenmişlerdir. Genellikle içerdikleri etkin maddeler nedeniyle, şifalı bitkilerle tedavi alanında önemli yere sahiptirler. Toplanmayan çiçek meyve oluş olu şturur. Bitki tohumu, bitkinin geliş gelişme aşamasında gerekli olan etken maddelerin özünü içeren bir depodur. Çiçeksiz bodur bitkiler ise, çiçek tozu (polen) benzeri, sar ımsı tozlar üretirler. Okuyucuya bu kitapta, hiçbir yan etki yap ıcı veya zehirleyici madde içermeyen, genellikle tan ınan şifalı bitkiler ve onlar ın tedavi edici özellikleri tanıtılmaya çalışılacaktır. Bu kitabı okuyarak, kendiniz için yararl ı olacağ olacağına inandığınız reçeteleri gönül rahatl ığı içinde uygulayabilirsiniz. Bazen olumlu sonuç alamaman ız da söz konusu olabilir. Ama, önerilen reçeteleri uygun biçimde ve dozajlarda uygulad ığınızda, kötü bir sonuçla kar şılaş laşmayacağ mayacağınıza kesinlikle inanabilirsiniz. Değ Değerli okuyucular, Şifalı bitkilerin tedavi edici gücüne inanabilir ve hatta onlarla baş ba şar ılı sonuçlar elde etmiş etmiş de olabilirsiniz. Ama sağ sağlığınıza gerçekten değ değer veriyorsanız, özellikle, önemli sonuçlara yol açabilecek hastalıklarda doktora görünmeyi ihmal etmeyiniz! Basit bir rahats ızlık sandığınız belirtiler, yaş yaşamsal önemde bir hastalığın ön belirtileri olabilir!... Hastalıklar ın teş teşhisi ve tedavisi yalnızca uzman tı p p doktorlar ınca gerçekleş gerçekleştirilebilir !... Lütfen bu konuyu gözard ı etmeyiniz !… Şifalı bitkilerin tedavi edici gücünden, basit rahatsızlıklar ınızı geçiş geçiştirmek için yararlanın. Önemli hastalıklar ın tı bbi bbi tedavisi s ırasında da, doktorunuzun onay ını almak kaydıyla, bu tedaviye şifalı bitkilerle destek verebilirsiniz. Ama, çok iyi tanımadığınız bitkilerle kendinizi tedavi etmeye hiçbir zaman kalk ışmayınız! Doğ Doğada her hastalığa çare olabilecek pek çok say ıda şifalı bitki vardır; ama bu bitkileri gereğ gereğince kullanabilmek için bilimsel eğ eğitime de kesinlikle gerek vardır!
Sağ Sağlıklı, mutlu ve uzun ömürler geçirmeniz dileğ dileğiyle …
A ..................................................... ............................................................................................................ ........................................................................................................... .................................................... 1 ............................................................................................................ ........................................................................................................... .................................................... 7 B ..................................................... C ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 10 Ç ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 11 ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 15 D ..................................................... E ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 18 F ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 20 G .................................................... ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 22 H .................................................... ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 24 ............................................................................................................. ......................................................................................................... .................................................. 27 I ...................................................... İ ...................................................... ............................................................................................................. ......................................................................................................... .................................................. 28 K .................................................... ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 29 L ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 40 M .................................................... ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 42 N ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 47 O .................................................... ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 49 ........................................................................................................... ......................................................................................................... .................................................. 50 Ö .................................................... P ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 51 R ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 53 ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 54 S ..................................................... Ş ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 58 T ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 60 ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 62 U ..................................................... Ü ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 63 V ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 64 Y ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 65 Z ..................................................... ............................................................................................................ ......................................................................................................... .................................................. 67
A Abdestbozanotu (pimpinella saxisfrage) : Gülgillerden; siyah ve yeş yeşil boya çıkartılan bir bitkidir. Rutubetli yerlerde yetiş yetişir. Boyu 70 santimetre kadardır. Kökü ak ıcıdır. Göğüs ağr ılar ını dindirir. Ateş Ateşi düş düşürür. Boğ Boğmaca, öksürük ve baş ba ş ağr ılar ını Faydası : Mideyi kuvvetlendirir. Göğ keser. Vücuda dinçlik verir. Balgam ve ter söker. Burun kanamalar ını keser. Bademcik şişlerini indirir. Mide yanması ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. Çı ban banın olgunlaş olgunlaşmasına yardım eder. acı) : Sedefotugillerden; 2-3 metre boyunda küçük bir bitkidir. İnce kabuklar ının üzerinde Acıağaç (kuvasya a ğ ac sar ı benekler vard ır. Çiçekleri k ırmızıdır. Sıcak ülkelerde yetiş yeti şir. Bu ülkelerde acı ağaç kabuklar ından yap ılan kaplardan su içenlerin kuvvetleneceğ kuvvetlenece ğine inanılır. Hekimlikte ; kökü, kabuğ kabu ğu ve odunu kullan ılır. Etkili maddesi "Quassine"dir. Çok acıdır. İştah açar, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Ateş Ateşi düş düşürür. Tükürük ifrazat ını arttır ır. Mide, bağ bağırsak, karaciğ karaciğer ve Faydası : İştah böbreklerin çalışmasını düzenler. Böbrek sanc ılar ını keser, taş taşlar ın düş düşürülmesine yardımcı olur. Bağ Bağırsak kurtlar ını döker. Kanamalar ı durdurur. Haş Ha şarat kaçır ıcı olarak da kullan ılır. Fazla kullanılacak olursa; baş baş dönmesi, mide bulant ısı ve kusma yapar.
Acıbakla (termiye) : Baklagillerden; otsu bir bitkidir. Acı taneleri kullanılır. taş ve Faydası : Besleyicidir. İdrar söktürür ve idrar yollar ını temizler. Böbrek iltihabını giderir. Böbrek taş kumlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Baş Baş ağ ağr ılar ını dindidir. Romatizma, lumbago ve siyatik ağ ağr ılar ını keser. Albümin miktar ını düş düşürür. Vücutta biriken tuzu atar. Acıçiğdem (güzçi ğ ğ demi) demi) : Zambakgillerden; sonbahar aylar ında çiçek açan, mor renkli, zehirli bir bitkidir. Rutubetli yerlerde yetiş yetişir. Hekimlikte haricen kullanılır. olduğundan dikkatli olmak gerekir. Faydası : Romatizma ve nikris tedavisinde kullan ılır. Ancak zehirli olduğ Adaçayı (salvia officinalis) : Ballı babagillerden; babagillerden; özellikle Akdeniz bölgesinde yetiş yetişen ıtırlı bir bitkidir. Menek şeye benzeyen çiçekleri haziran, temmuz aylar ında açar. Yapraklar ı uzun, kenarlar ı tırtıllı, beyazımsı yeş yeşil renktedir. Hafif kafuru kokusu vard ır. Çiçek açtığı zaman toplanı p, p, kurutulur. bağırsak gazlar ını giderir. Mide bulant ısını keser. Hazım sisteminin düzenli çalışmasını Faydası : Mide va bağ ğ ğ sağ sa lar. Boğ Bo az, bademcik ve diş dişeti iltihaplar ını giderir. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Astımdaki sık ıntılar ı geçirir. İdrar ve ter söktürür. Banyo suyuna kat ılı p p yıkanılırsa; zindelik verir. Günde, 3 kahve fincanından fazla içilmemelidir. geniş yapraklı, fena kokulu bir bitkidir. Kökü, insan şeklini andır ır. Adamotu (köpekotu) : Patlıcangillerden; geniş Bilhassa Antalya çevresinde yetiş yetişir. İçeriğ çeriğinde " Hyoscyamine", " Hyoseine" ve " Atropine" vardır. Faydası : Şehvet artır ıcıdır.
Adasoğanı (scille) : Zambakgillerden, bir çeş çeşit bitkidir. Yapraklar ı uzun şerit şeklindedir. Çiçekleri; yeş yeşil ve beyaz damarlıdır. 2 kilogram kadar olan soğ so ğan k ısmı, yapraklar ının altındadır. Acı ve zehirlidir. 7,5 gram adasoğ adasoğanı öldürebilir. İçeriğ çeriğinde "Scillarena glikozidi" vardır. Tazeyken kullanılmaz. Aksi halde zehirlenme ve kusmalara yol açar. Soğ Soğanın etli olan orta k ısmı dilimlenerek kurutulur. Sonra dövülüp toz haline getirilir. Ev ilaçlar ında çok dikkatli kullanılması gerekir.
1
bo şaltır. Azotemi'yi azaltır. Böbrek hastalar ının Faydası : İdrar söktürür. Kalp hastalar ında vücuda biriken suyu boş kullanmaması gerekir. Uzun süre kullan ılacak olursa " Albüminüri" yapar.
Ağaçkavunu (utruç) : Turunçgillerden; yapraklar ı mavimsi pembe bir ağ a ğaçtır. Meyvesi; buruş buruşuk kabuklu iri limona benzer. Faydası : Ferahlatıcı, serinletici ve kabızlık gidericidir. Ahlat (yaban armudu) : Gülgillerden; kendi kendine yetiş yetişen ve üzerine armut aş a şılanan bir ağ ağaçtır. Yemiş Yemişi iyice olgunlaş olgunlaştıktan sonra yenir. Faydası : Meyveleri, ishal keser. Zehirli hayvan sokmalar ında da filizleri dövülüp, konur. Ahududu (a ğ aççile böğürtlen gibi çalı halinde, dikenli bir bitkidir. Kümeler halindedir. aççile ğ i) i) : Gülgillerden; böğ Kendiliğ Kendiliğinden yetiş yetişir. Meyvesi duta benzer. Sar ımtırak k ırmızı portakal renginde, sulu ve güzel kokuludur. Meyvesi toplanı p, p, kurutulur. Reçel, şurup ve likör yap ılır. Meyve olarak da yenir. sağlar. Terletir ve idrar söktürür. Kabızlığı Faydası : Kanı temizler, vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağ giderir. Vücuda dinçlik verir. Romatizma, mafsal kireçlenmesi, nikris, boğ bo ğaz, bademcik ve göz iltihaplar ında kullanılır. Kansızlık ve veremde çok iyi bir g ıdadır. Ateş Ateş'i düş düşürür. Üre ve şeker hastalar ına da faydalıdır. Mide ülseri olanlar ın kullanmamalar ı gerekir. Akasya (salk ıma ğ ac çeşit süs ve gölge ağ ağacıdır. Salk ım çiçekli ve küçük yaprakl ıdır. acı) : Baklagillerden; bir çeş Çiçekleri güzel kokar. Çiçekleri kullan ılır. Faydası : Nefes darlığını giderir. Astımın şikayetlerini giderir. Akdiken (geyikdikeni) : Cehrigiller familyasından; 3-5 metre boyunda bir bitkidir. Meyveleri; siyah ve etkilidir. Hekimlikte; meyvelerinden yapılan şurup "Sirop de Nerprun" kullanılır. Ev ilaçlar ında; kök ve kabuklar ından yararlanılır. Kaşıntılar ı da keser. Faydası : 20 tane meyve yenecek olursa, şiddetli müshil tesiri gösterir ve kabızlığı giderir. Kaş Ancak, belirtilen miktardan fazla kullan ılmamalıdır. Aksi halde, şiddetli kar ın ağ ağr ılar ına sebep olur. yeti şen bir ağ ağaçtır. Meyveleri küçüktür. Yapraklar ı Akhuşağacı (kayına ğ ac acı) : Kayıngillerden; nemli topraklarda yetiş ilkbahar aylar ında toplanı p p kurutulur. bo şaltır. Böbreklerin düzenli çal ışmasını sağ sağlar. Şişmanlamayı Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken suyu boş önler. Romatizma ağ ağr ılar ını dinlendirir. Ayak kokular ını keser. Saçlar ı gürleş gürleştirir, kepekleri yok eder. Cilt hastalıklar ını tedavi eder. Kalp kifayetsizliğ kifayetsizliğinin sebep olduğ olduğu idrar tutukluğ tutukluğunu giderir. Vücutta biriken tuzu atar. Üremi ve albüminde faydal ıdır. yeti şen bir ağ ağaçtır. Meyveleri; küçük muş muşmulaya Alıç (ek şimu şimu şmula) şmula) : Gülgillerden; k ırlarda yabani olarak yetiş benzer, k ırmızı renklidir. Tadı mayhoş mayhoştur. Hekimlikte meyvesi kullanılır. bozukluğunu geçirir. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Aritmide kullanılır. Faydası : Asabi çarpıntılar ı giderir. Sinir bozukluğ Uykusuzluğ Uykusuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliğ sertliği ve göğ göğüs nezlesinde faydal ıdır.
Altınbaşakotu (solidago officinalis) : İdrar tutukluğ tutukluğu, albümin, nefrit, üremi ve sistit tedavisinde kullan ılan bir çeş çeşit bitkidir. bozukluğunu geçirir. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Aritmide kullanılır. Faydası : Asabi çarpıntılar ı giderir. Sinir bozukluğ Uykusuzluğ Uykusuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliğ sertliği ve göğ göğüs nezlesinde faydal ıdır.
2
Altınkökü (ipeka) : Güney Amerika'da yetiş yetişen bir bitkidir. Faydası : Az miktarda kullanıldığı takdirde tatlandır ıcıdır. Yüksek dozlarda kullan ılırsa kusturur, ishal yapar. Müzmin bronş bronşitte ifrazatı artır ır. Amberkabuğu (croton elutheria) : Antil adalar ında yetiş yetişen "liquidamber/sı ğ la ağacın la a ğ ac acı" denilen ağ kabuğ kabuğudur. Kabuklar ın dışı kahverengiye yak ın gri; içi ise sar ıdır. Yandığı zaman hoş hoş bir koku verir. Faydası : Dizanteri ve ishali keser. Hazım bozukluklar ını giderir. Kansızlıkta faydalıdır. Anne sütünü art ır ır. Amberbaris (kad ıntuzlu ğ u) ağaçtır. Kökü acıdır. Yapraklar ı ve yemiş yemişi u) : Yabani, çalı şeklinde, sar ı çiçekli bir ağ tatlıdır. Seyrek ormanlarda bulunur. Boyu 2-3 metre aras ındadır. Meyvelerinde bol miktarda C vitamini vard ır. Meyveleri, kabuklar ı ve kökü kullan ılır. Karaciğer ve safra kesesi hastal ıklar ını iyileş iyileştirir. Ateş Ateşi düş düşürür. Hazım bozukluklar ını giderir. Faydası : Karaciğ Bağ Bağırsak iltihaplar ını tedavi eder. Öksürüğ Öksürüğü keser. Mideyi kuvvetlendirir. İştah İştah açar. Ağ Ağız yaralar ını iyileş iyileştirir. Kan dolaş dolaşımını düzenler. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Siyatik, romatizma ve eklem ağ ağr ılar ını giderir. Anason (anis) : Vatanı Asya'dır. Maydanozgillerden; yar ım metre kadar yükseklikte bir bitkidir. Yapraklar ı yuvarlak ve böbrek şeklindedir. Çiçekleri beyazdır; meyveleri küçüktür. Meyvelerinde " Anethol" vardır. Kokucu ve yak ıcı lezzettedir. Temmuz ve ağ ağustos aylar ında toplanır. kolaylaştır ır. İştahs İştahsızlığı ve yemeklere kar şı duyulan tiksintiyi giderir. Mide ve bağ ba ğırsak Faydası : Hazmı kolaylaş gazlar ını söktürür. İdrar ı artır ır. Kusmalar ı ve ishali keser. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Ancak, aybaş aybaşı kanamalar ı ve hamilelik döneminde kullanılmaz. Anne sütünü artır ır. Sinirleri yatıştır ır. Migren ağ ağr ılar ını keser. Beyin yorgunluğ yorgunlu ğunu giderir. Uyku verir. Kalbi kuvvetlendirir. Kan dolaş dola şımının düzenli olmasını sağ sağlar. Cinsel arzular ı kamçılar. Astım, nefes darlığı ve bronş bron şitte görülen şikayetleri giderir. Öksürüğ Öksürüğü keser. Yaş Yaşlılarda meme sarkmasını önler. Fazla miktarda kullanıldığı zaman uyuş uyu şukluk verir. Andızotu (atgözü) : Bileş Bileşikgillerden; nemli yerlerde yetiş yetişen, 1 metre kadar sapı olan, bir çeş çeşit ottur. Yapraklar ı büyük, yumuş yumuşak ve yuvarlakt ır. Çiçekleri sar ı renkte olup, ac ı ve kokuludur. Kökü kal ındır. Meyveleri küçük f ıstık kozalağ kozalağına benzer. Faydası : Mideyi kuvvetlendirir. Balgam söker. Mikroplar ı öldürür. Vücutta biriken tuzu atar. Üremi, nefrit, sistit, idrar yollar ı hastalıkar ında faydal ıdır. Nefes darlığını giderir. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ını tedavi eder. Kaş Kaşıntılar ı keser. Fazla kullanıldığı zaman mide bulant ısı yapar. Antep f ıstığı ( şam yetiştirilen, 5-10 metre şam f ıst ı ğ ı) : Antepf ıstığıgiller familyasındandır; Gaziantep havalisinde yetiş yüksekliğ yüksekliğinde bir ağ ağaç ve bunun meyvesidir. İçeriğ çeriğinde sabit yağ yağ, sakkaroz ve proteinli maddeler vardır. gelişmesini sağ sağlar. Bedeni ve zihni gücü arttır ır. Cinsel istekleri kamçılar. Böbrek ve safra Faydası : Vücudun geliş kesesi ağ ağr ılar ını hafifletir. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, öksürük söktürür. Ararot (maranta ni ş yetişen " Maranta" adlı kam ıştan veya ona benzer baş ba şka bitkilerin ni şastas astası) : Sıcak iklimlerde yetiş köklerinden ç ıkar ılan beyaz bir tozdur. Niş Nişastadan daha incedir. Kokusu ve tad ı yoktur. Faydası : Çocuk maması yapmakta kullan ılır. Süt çocuklar ına ve nekahat dönemi hastalar ına verilir. Hastalıklardan sonra görülen halsizlikleri giderir. a ğaçtır. Yapraklar ı ince, uzun, sivri ve güzel kokuludur. Ardıç (ephel) : Kozalaklılardan 2-5 metre boyunda bir ağ Meyveleri; siyah, parlak kozalak şeklindedir. Bunlara ard ıç tohumu da denilir. Kas ım ve aralık aylar ında toplanı p p kurutulur. Bir çok türü vardır. düşürür. Pankreas ın normal çalışmasını sağ sağlar. Nekahat devresinin çabuk Faydası : Kandaki şeker miktar ını düş atlatılmasında yardımcı olur. Vücuda dinçlik verir. Böbrekleri, mesaneyi ve idrar yollar ını temizler. Ter ve idrar
3
söktürür. Vücutta biriken suyu boş bo şaltır. Soğ Soğuk algınlığı, romatizma, damar sertliğ sertliği ve nikriste de faydalıdır. Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Aybaş Aybaşı ağr ılar ını dindirir. Böbreklerinde iltihap olanlar kullanamaz. Tavsiye edilen miktar ı da aş aşmamalıdır.
Ardıçkatranı ağacı (katran ard ıcı) : 1 metre kadar yükseklikte; yuvarlak k ırmızı meyveleri olan bir ağ ağaçtır. Meyveleri ardıç meyvelerinden daha büyüktür. Odunun kapal ı ocaklarda yak ılmasından (Kuru distilasyon) ardıçkatranı denilen bir madde çıkar ılır. Kadyağı; ergenlik, egzama, saçk ıran, kellik, uyuz ve sedef hastalığında kullanılır. Faydası : Kadyağ ağacın meyvesidir. Armut; suluca yumuş yumuşak tatlı ve Armut (pirus communis) : Gülgillerden; çiçekleri beyaz bir ağ küçük çekirdeklidir. Rengi sar ı ile yeş yeşil arasında değ değişir. Ankara, Mustabey, Çengel, Kumla, Bey olmak üzere birçok çeş çeşidi vardır. sağlar. İdrar ı bollaş bollaştır ır. Böbrek kum ve taş ta şlar ının dökülmesine Faydası : Böbreklerin düzenli çal ışmasını sağ yardım eder. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Kanı temizler bütün salgı bezlerinin normal çal ışmasını sağ sağlar. Kansızlığı giderir, kabızlığı önler. Sinirleri yatıştır ır. Zihni yorgunluğ yorgunluğu giderir. Susuzluğ Susuzluğu keser. Tükürük ifrazatını artır ır. Hamilelerin kusmalar ını azaltır. Hazımsızlığı giderir. Mafsal kireçlenmesi, nikris ve romatizmada faydalıdır. Şeker hastalar ı da yiyebilir. Midesi zayıf olanlar ın kompostosunu içmeleri tavsiye edilir. Yemeklerden önce yenecek olursa daha faydal ı olur. Buğdaygillerden; taneleri ekmek ve bira yapmakta kullanılan bir bitkidir. Hayvan Arpa (hordeum vulgare) : Buğ yemi olarak da verilir. Niş Nişastası boldur. Kavrulup kahveye de kar ıştır ılır. ta şlar ının dökülmesine Faydası : İdrar söktürür. Mesane ve idrar yollar ındaki iltihaplar ı temizler. Böbrek ve kum taş yardım eder. Prostat büyümesini önler. Asabi kusmalar ı durdurur. Boğ Bo ğaz ve yar ımbaş mbaş ağr ılar ını dindirir. Dil iltihaplar ını giderir. Temriye ve mayasılda haricen kullanılır. Aslanağzıgiller familyasından; türlü renkte, güzel bir bitkidir. Kokusuzdur. Daha ziyade Aslanağzı (kurta ğ zı) : Aslanağ süs bitkisi olarak kullanılır. Bronşit'te rahatlık verir. Faydası : Balgam söktürür. Bronş Bileşikgiller familyasından; Alp dağ dağlar ının yüksek tepelerindeki kireçli Aslanyağı (leontopidium alpinium) : Bileş topraklarda yetiş yetişen bir bitkidir. Çiçekleri y ıldız şeklindedir. Ağ Ağustos ayında toplanı p p kurutulur. Faydası : Çocuklarda görülen ishalleri keser. Bileşikgiller familyasından; yol kenar ında, çayır ve hendeklerde yetiş yeti şen bir çeş çeşit Aslandişi (karahindiba) : Bileş bitkidir. Yapraklar ı rozet şeklindedir. Çiçekleri sar ıdır. Taze yapraklar ı salata olarak da yenilebilir. Kökünde; Torexacin, levulin, inulin ve şeker vardır. Yapraklar ı ilkbahar; kökleri ise, sonbahar aylar ında toplanı p, p, kurutulur. nbağırsak iltihaplar ını giderir. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. Faydası : İdrar söktürür. Mesane ve kal ınbağ Balgamlı ishalleri keser. Karaciğ Karaciğer şişkinliğ kinliğini indirir. Böbrek ve safra taş taşlar ını düş düşürür. Sar ılıkta faydalıdır. Anne sütünü art ır ır. Taze sürgünleri k ır ıldığı zaman akan sütü de diş dişleri temizler. Öğ Öğütülen kökü, kahveye katılır.
Aslankuyruğu (yerpırasası) : Ballı babagillerden; babagillerden; bir çeş çeşit bitkidir. Ateşi düş düşürür ve terletir. Vücuda rahatlık verir. Faydası : Ateş
4
Aslanpençesi (alchemila vulgaris) : Gülgillerden; çayırlarda, ormanlarda yetiş yetişen ve türlü çeş çeşitleri olan bir yabani bitkidir. 5-7 parçal ı olan yapraklar ı büyüktür. Kökü geniş geni ştir. Çiçekleri; ufak yıldız şeklinde olup, yeş yeşilimtıraktır. Mart-Temmuz aylar ı arasında toplanı p, p, kurutulur. Ateş düş düşürür. Vücuda kuvvet verir. Yar ımbaş mbaş ağ ağr ılar ını keser. Anne sütünü art ır ır. Faydası : Ateş a ğaçsı bir bitkidir. Mayıs-Haziran aylar ı Asma (vitis) : Asmagiller familyasından tırmanıcı, uzun ömürlü, ağ arasında çiçek açar. Gövdesi üzerindeki kabuklar zamanla esmerleş esmerle şip şeritler halinde dökülür. Çiçekleri küçük, yeş yeşilimsi renktedir. Yapraklar ının taban k ısmı kalp şeklindedir. Kenarlar ı diş dişli ve ucu sivridir. Üst yüzleri tüysüz, alt yüzleri ise tüylüdür. Meyvelerine üzüm denir. Kuru veya yaş ya ş olarak yenir. Faydası : Yapraklar ı ile yapılan ilaçlar kanamayı durdurur. Vücuda kuvvet verir. Sar ılığı keser. İshali durdurur.
Atkestanesi (hindkestanesi) : Atkestanegiller familyasından; süs olarak yetiş yeti ştirilen iri bir gölge ağ ağacıdır. NisanTemmuz aylar ında çiçek açar. Meyveleri kestaneye benzer. İçinde niş nişasta, saponin ve yağ yağ vardır. ateşi düş dü şürür. Vücuda kuvvet verir. Tohumlar ı ise romatizma ve mafsal Faydası : Kabuklar ından yap ılan ilaçlar ateş ağr ılar ını giderir. Varis flebit ve basur memelerinin tedavisinde ve deri çatlaklar ını gidermekte kullanılır. Atkuyruğugillerden; kök sap ı ömürlü olan, nemli yerlerde yetiş yetişen bir bitkidir. Atkuyruğu (zemberekotu) : Atkuyruğ tutukluğunu giderir. İdrar ı artır ır. Böbrek taş taşlar ının düş düşürülmesinde yardımcı olur. İdrar Faydası : İdrar tutukluğ torbasındaki iltihabı giderir. Kan iş işemeyi keser. Albümin miktar ını düş düşürür. Zatülcenp ve karaciğ karaci ğer hastalıklar ının tedavisinde kullanılır. Nikris ve romatizmanın şikayetlerini giderir. Tavsiye edilen miktardan fazla kullanılmamalıdır. Bileşikgillerden; büyük çiçekli bir bitkidir. Çiçekleri tabak şeklindedir. Rengi sar ıdır. Ayçiçeği (gündöndü) : Bileş Tohumlar ından yağ yağ çıkar ılır. Yağı, damar sertliğ sertliğini giderir. Kurdeş Kurdeşen'in sebep olduğ oldu ğu kaş kaşıntılar ı giderir. Esansı verem tedavisinde Faydası : Yağ kullanılır. Kolestrol miktar ını düş dü şürür. Cinsel arzular ı kamçılar. Bedeni ve zihni yorgunluğ yorgunlu ğu giderir. Kalp, sinir hastalıklar ı ve iktidarsızlığı önler.
Ayıüzümü (itüzümü) : Fundagillerden; küçük taneler halinde k ırmızı renkli yemiş yemişleri olan, tüylü bir bitkidir.1-3 metre yüksekliğ yüksekliğindedir. Her mevsimde yapraklar ı vardır. Makilerde bulunur. Dallar ı k ırmızımtırak kahverengidir. Yapraklar ı şimş imşir yapraklar ına benzer. İçinde Hydrochinone vard ır. Sonbahar aylar ında toplanı p p kurutulur. Çiçekleri pembe salk ımlar halindedir. Ev ilaçlar ında yapraklar ı kullanılır. Ateşi düş düşürür. İdrar yollar ındaki Faydası : Kuvvet verir. İshali keser. İdrar yollar ını temizler. İdrar söktürür. Ateş taş taşlar ın düş düşmesine yardım eder. Prostat büyümesinden kaynaklanan şikayetleri giderir. Aylandız (kokara ğ aç) çeşit süs ağ ağacıdır. Çiçekleri uzun salk ım şeklindedir. Kokusu aç) : Sedefotugillerden; bir çeş keskindir. Meyveleri sonbaharda dökülmeden önce k ızar ır. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Faydası : Bağ Aynısefa (gecesefası) : Bileş Bileşikgillerden çiçekleri güzel, sar ı renkli bir bitkidir. Aybaşı kan ını söktürür ve aybaş ayba şı kanamalar ının normal olmasını sağ sa ğlar. İştah İştah Faydası : İdrar söktürür. Terletir. Aybaş arttır ır. Nikris ve sıracada da faydal ıdır. Buğdaygillerden yabani bir bitkidir. Sar ımtırak beyaz renkteki kökü kullan ılır. İlkbahar Ayrıkotu (ayr ıkkökü) : Buğ ve sonbahar aylar ında toplanı p, p, kurutulur. Mekkeayr ığı denilen çeş çeşidi de, ayr ıkotunun özelliklerini taş taşır. Domuz ayr ığı ise, zararlıdır.
5
ta şlar ının düş düşürülmesinde yard ımcı olur. Buralardaki iltihaplar ı da Faydası : İdrar söktürür. Böbrek ve mesane taş giderir. Albümini atar. Nefrit ve nikriste de faydal ıdır.
Ayva (sefercel) : Gülgillerden çiçekleri iri ve pembe renkli; yapraklar ının altı tüylü, orta yükseklikteki bir ağ a ğacın meyvesidir. Ayva; limondan büyük, sar ı renkte, tüylü, mayhoş mayho ş, dokusu sertçe ve ufak çekirdekli bir meyvedir. Vitamini boldur. Çiğ Çiğ yenilmesi tavsiye edilmez. Komposto veya jöle yapılarak veya külde piş pi şirildikten sonra yenmesi uygundur. bağırsaklar ı kuvvetlendirir. İnce bağ bağırsak iltihabını giderir. Kanı Faydası : İshal ve dizanteriyi keser. Mide ve bağ temizler. Karaciğ Karaciğer tembelliğ tembelliğini giderir. Safra ak ışını sağ sağlar. Çarpıntıyı dindirir. Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Bronş Bronşit, müzmin öksürük ve veremde faydal ıdır. Ağızdan su gelmesini ve kan kusmay ı önler. Vücudun geliş gelişmesine yardım eder. Merhem yapılarak kullanıldığı takdirde; el ayak ve meme ucu çatlaklar ını, yüz ve boyun k ır ışıklıklar ını giderir. Egzama kaş kaşıntılar ını ve basur memelerinin doğ doğurduğ urduğu şikayetleri giderir. Kabızlık çekenler ve tansiyonu yüksek olanlar yememelidir.
6
B Badem (prunus amygdalus) : Gülgillerden bir çeş çeşit ağacın yemiş yemişidir. Meyvesi ancak çağ çağla halindeyken yenir. Olgunlaş Olgunlaştıktan sonra, sert kabukla kapl ı olan içi yenir. Hekimlikte kullan ılan k ısmı da burasıdır. Baş Başlıca 2 çeş çeşidi vardır. - Acı badem badem - Tatlı badem badem yorgunlu ğu giderir. Hamilelerin zayıf düş düşmemesini sağ sağlar. Sütle içilirse Faydası : Badem, bedeni ve zihni yorgunluğ mideyi kuvvetlendirir. Kabızlığı giderir. Nekahat devresini k ısaltır. Böbrek mesane ve tenasül yollar ındaki iltihaplar ı giderir. Baş Baş ağ ağr ısı, karaciğ karaciğer ve böbrek ağ a ğr ılar ını hafifletir. Bronş Bronşit, boğ boğaz ağ ağr ısı, anjin, boğ boğaz yanması ve akciğ akciğer hastalıklar ında faydal ıdır. Bademyağ Bademyağı kab ızlığı giderir. Egzama ve kaş kaşıntılar ın verdiğ verdiği rahatsızlıklar ı azaltır. Böbrek ve mesane taş taşlar ının düş düşürülmesine yardım eder. Kulak ağ ağr ılar ını dindirir. Yumurtayla kar ıştır ılı p p da, basur memelerine sürülecek olursa, ağ a ğr ı ve yanmalar ı giderir. çeşidi Bakla (ful) : Baklagillerden hazmı kolay ve besleyici bir bitkidir. Ev ilaçlar ında çiçekleri kullanılır. Bir çeş olan acı bakla bakla ise, acı ve otsu bir bitkidir. ağr ılar ını dindirir. Böbrek iltihaplar ını giderir. Böbrek kum ve Faydası : İdrar yollar ını temizler. Böbrek ağ taş taşlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Lumbago, romatizma, siyatik ve dolama şikayetlerini giderir.
Baldıran (a ğ uotu) yeti şen 1-2 metre boyunda zehirli bir bitkidir. Gövdesi uotu) : Maydanozgillerden nemli yerlerde yetiş kalındır. Saplar ının alt k ısmı erguvani renktedir. Yepraklar ı büyük, çiçekleri yayvan ve küçüktür. Terkibinde coniine vardır. Büyük bald ıran ve küçük bald ıran olmak üzere 2 çeş çe şidi vardır. Ev ilaçlar ında kullanılmaz. ağr ı giderici ve spazm giderici olarak, siyatik, tetanoz, epilepsi, trilemnius nevraljisi ve Faydası : Hekimlikte ağ kore hastalığının tedavisinde kullanılır. yetişen otsu bir bitkidir. Yapraklar ı at yelesini andır ır. Baldırıkara (fujer) : Eğreltiotugillerden; nemli yerlerde yetiş Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetiş yeti şir. soğukalgınlığında hastay ı rahatlatır. Balgam söktürür. Mide ağ ağr ılar ını keser. Böbrek Faydası : Grip ve soğ kumlar ının dökülmesini sağ sağlar. Derideki şişlikleri indirir. Saç dökülmesini önler. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Diğ Diğer ilaçlara da tat verici olarak kullanılır.
Balıkotu (hablülhilal) : Cava'da ve Malabar'da yetiş yeti şen ve zehirli meyvesiyle balıklar ı sersemleterek yakalamaya yarayan zehirli bir bitkidir. 50 santim boyundad ır. Dallar ı yeş yeşil ve tüylüdür. İlaç olarak yaprak ve çiçekleri kullanır. bronşit ve nezlede, bütün bulaş bula şıcı hastalıklarda Faydası : Terletir, idrar söktürür. Vücudu rahatlat ır. Had bronş kullanılır. babagiller familyasından bir çeş çeşit bitkidir. Benekli ballı baba baba ve ar ılar ın çok sevdiğ sevdiği Ballıbaba (laminum) : Ballı babagiller ak ballı baba baba gibi türleri vard ır. Faydası : Kabakulak, mayas ıl ve kanlı basurda faydal ıdır.
7
Bamya (hibiscus esculentus) : Ebegümecigiller familyasından; yapraklar ı asma yaprağ yaprağına benzeyen, meyvesi beş beş bölmeli, tohumlar ı yuvarlak ve yeş yeşilimtrak gri renkte, sebze olarak yenen bir bitkidir. Amasya, Bal ıkesir bamyası gibi çeş çeşitleri vardır. bağırsaklar ın düzenli çalışmasını sağ sağlar. Faydası : Kabızlığı giderir. Mide ve bağ yeti şen, 80 santimetre kadar Banotu (konca) : Patlıcangiller familyasından; yol kenarlar ında, gölgelik yerlerde yetiş boyunda uyuş uyuşturucu ve zehirli bir bitkidir. Açık yeş yeşil renktedir. Her taraf ında beyaz, uzun tüyler vard ır. Çiçekleri sar ımtırak, k ırmızımsı mor renktedir. Meyvesinin içinde yüzlerce tohumu vard ır. Ev ilaçlar ında kullanılması tavsiye edilmez. Faydası : Teskin edicidir. Titreme ve çarpıntıyı giderir. Uykuyu kaç ır ır. Keyif verir. Beyin hastalıklar ı, kore hastalığı ve nikriste faydal ıdır.
Basurotu (küçükk ırlangıçotu) : Düğ Düğünçiçeğ ünçiçeğigiller familyasından; ilkbaharda çal ılıklar arasında yetiş yetişen küçük bir bitkidir. Yapraklar ı üç parçalıdır. Yeş Yeşilimtıraktır. Yumrular ı yapraklar ının arasındadır. Kökü küçüktür. Çiçekleri altın sar ısı rengindedir. Sabahlar ı açar, ak şamlar ı kapanırlar. Ev ilaçlar ında kökleri kullanılır. doğan şikayetleri giderirler. Faydası : Basur memelerinden doğ Çiçe ğinin Behmen (kavzakökü) : Turp'a benzer, otsu bir bitkidir. 20 Ocak ile 20 Şubat arasında çiçek açar. Çiçeğ rengine göre k ızılbehmen ve akbehmen ad ında iki türü vard ır. doğan şikayetleri giderir. Faydası : Basur memelerinden doğ
Bergamot (citrus bergamia) : Sedefotugiller familyasından bir çeş çeşit narenciye türüdür. Meyvesinin kabuklar ından güzel kokulu bir esans yap ılır. Dallar ı seyrek ve k ısa dikenlidir. Meyvesi armut şeklinde, sar ımtırak yeş yeşil veya altın sar ısı rengindedir. 8-10 dilimi vard ır. Bergamot meyvasından çıkar ılan esans yeş yeşilimtırak veya sar ımtırak yeş yeşil renktedir. Acı fakat hoş hoş kokuludur. Faydası : Koku vermesi için baz ı ilaçlara ve çaya kar ıştır ılır. Reçeli de yapılır. Besbase (macis) : Hindistancevizi çekirdeğ çekirdeğini örten özlü zardır. İçeriğ çeriğinde esans ve yağ yağ vardır. iştah açıcı ve vücudu kuvvetlendiricidir. Tavsiye edilen milktar ı aş a şmamalıdır Aksi halde Faydası : Teskin edici iş zehirlenme belirtileri görülebilir. yetişen 40-70 santimetre boyunda yabani bir Beşparmakotu (kazotu) : Gülgillerden; yol kenar ında ve çay ırlarda yetiş bitkidir. Yapraklar ı beş beş parmak şeklindedir. Rozete benzer. Gümüş Gümü şi renktedir. Uzun saplı çiçekleri, yapraklar ın arasından çıkar. Altın sar ısı rengindedir. Yaprak ve kökleri Temmuz, Ağ Ağustos aylar ında toplanı p p kurutulur. bo ğaz ağ ağr ılar ını giderir. Faydası : İshali keser. Mide rahatsızlıklar ını giderir. Vücuda kuvvet verir. Bademcik ve boğ Diş Diş ağ ağr ılar ını dindirir. Diş Diş etlerini kuvvetlendirir. Yüz lekelerini giderir ve cildi yumuş yumu şatır.
Bezelye (pisum) : Baklagillerden tırmanıcı bir bitki ve onun tohumudur. Faydası : Kabızlığı giderir. Kan yapar. Kan kanserine kar şı korur. yeşil ve çoğ çoğu ac ı olan meyvesi; sebze ve baharat olarak kullan ılır. Bol Biber (filfil) : Patlıcangillerden; taze iken yeş miktarda C vitamini vardır. Acı ve tatlı, yeş yeşil ve k ırmızı çeş çeşitleri vardır. Faydası : K ırmızı biber ile hazırlanan ilaç, nevralji, lumbago ve romatizmada faydal ıdır. Ayr ıca biber, mideyi kuvvetlendirir. İştah İştahı açar ve hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Kanamalar ı önler. Cinsel arzular ı kamçılar.
8
Biberiye (ku şdili) babagillerden; Akdeniz çevresinde çok yetiş yetişen; küçük, kal ınca, ensiz ve kokulu şdili) : Ballı babagillerden; yapraklar ı ile çiçeklerinden faydalanılan bir bitkidir. Yapraklar ı iğ iğneye benzer. Boyu 2 metre kadard ır. Çiçekleri mavi veya eflatundur. Çiçeklerinden renksiz veya soluk sar ı renkte olan biberiye esansı çıkar ılır. İçeriğ çeriğinde kafuru, sineol, kamfen, pinen, borneol ve bornilasetat vardır. mbaş ağ ağr ılar ını giderir. Baş Baş dönmesini keser. Astım, bronş bronşit Faydası : Hazımsızlığı giderir. Çarpıntıyı keser. Yar ımbaş ve kansızlıkta faydalıdır. Yağ Yağlı saçlar ın yağ ya ğını alır. Burkulmalarda ve deri yaralar ında da haricen kullan ılır. İdrar ve adet söktürür. Safra ifrazatını arttır ır. Binbirdelikotu (hypericum calycinum) : Çalılık ve fundalıklar arasında yetiş yetişen uzun ömürlü bir otsu bitkidir. 30-80 santimetre boyundad ır. Gövdesi dört köş köşelidir. Yapraklar ı sapsızdır. Çiçekleri parlak sar ı renktedir. May ıs ve eylül aylar ında çiçek açar. İştah açar. Sinirleri yatıştır ır. Faydası : İdrar ve balgam söktürür. İştah Düğünçiçeğ ünçiçeğigiller familyasından; bir çok çeş çe şidi bulunan ve kuzey yar ımkürede yetiş yetişen bir Bitotu (mezevek) : Düğ bitkidir. Tohumlar ında Delphinine vardır. Zehirlidir. Faydası : Bit, pire gibi zararl ı asalak ufak böcekleri öldürmekte kullanılır. i) : Çançiçekgillerden; çiçekleri boru biçiminde olan bir bitkidir. Çiçekleri turuncu Boruçiçeği (çançiçe ğ i) renktedir. bronşit ve astımın sebep olduğ olduğu rahatsızlıklar ı giderir. Faydası : Nefes darlığı, bronş
Böğürtlen (tilkiüzümü) : Gülgillerden bahçe çitlerinde, yol kenarlar ında kendiliğ kendiliğinden yetiş yetişen, dikenli bir çalıdır. Yemiş Yemişi ahududuya benzer, fakat ondan küçüktür. Önceleri k ırmızı iken sonralar ı karar ır. Yapraklar ı; çiçekleri açmadan toplan ı p, p, kurutulur. Birçok türü vardır. dü şürür. Gözlerdeki zafiyeti giderir. Faydası : İdrar söktürür. Ayaklardaki şişlikleri indirir. Yüksek tansiyonu düş Mesane taş taşlar ının düş düşmesine yardımcı olur. Ağ Ağız, dil, diş diş eti ve bademcik iltihaplar ını giderir. Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Haricen kullanıldığı takdirde ağ ağr ılar ı dindirir, yanıklar ı iyileş iyileştirir. Kökü kaynatılı p, p, suyu içilecek olursa kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Börülce (karnıkara) : Göbeğ Göbeği koyu renkli bir çeş çe şit ufak fasulyedir. İçeriğ çeriğinde protein, azot, niş nişasta ve C vitamini vardır. tutukluğunu ve anüs kaş ka şıntısını giderir. Yanık tedavisinde kullan ılır. Faydası : İdrar tutukluğ boştur. Çiçekleri baş başak Buğday (triticium vulgare) : Birçenekligillerdendir. Saplar ı kamışsıdır ve içleri boş şeklindedir. Yemiş Yemişlerine buğ buğday denir. İçeriğ çeriğinde B vitamini ve karbonhidratlar vard ır. Bunlar, tanelerin ğ ğ kepeğ kepe indedir. Bu nedenle buğ bu day unu ne kadar çok kepekli, yani esmer olursa, o derece faydal ı olur. buğday unundan yap ılan ekmek, kurabiye ve benzerleri bağ ba ğırsaklar ın düzenli çalışmasını Faydası : Kepekli buğ sağ sağlar. Kabız olmayı önler. Çimlendirilmiş Çimlendirilmiş buğ buğday tanesi zihin yorgunluğ yorgunluğu ve sinir bozukluklar ını giderir. Damar sertliğ sertliği, mide ve cilt hastalıklar ı olanlar, taze ekmek ve s ıcak börek gibi şeyler yememelidirler. mercimeğe Burçak (lathyrus) : Baklagillerden; taneleri hayvan yemi olarak kullanılan bir bitkidir. Taneleri mercimeğ benzer. Faydası : Lapası; ezik, çürük tedavisinde; taneleri ise, isilik ve mayas ılda kullanılır.
9
C Centiyane (yılanotu) : Doğ Doğu Karadeniz bölgesi ve Uludağ Uludağ'da yetiş yetişen, 1 metre kadar yükseklikte, geniş geni ş yapraklı, kalın köklü bir bitkidir. Kökü ac ıdır. İçi sar ı, dışı esmerdir. Hekimlikte, kökü kullanılır. Sar ı ve mavi türü vardır. İştah artır ır, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Ateş Ateşi düş düşürür, vücuda kuvvet verir. Mide zafiyeti ve ek şimesini Faydası : İştah giderir. Kansızlıkta da faydal ıdır. Cevizağacı (koz) : Uzun ömürlü; gövdesi kal ın, kerestesi ve meyvesi değ değerli ulu bir ağ ağaçtır. Yemiş Yemişi niş ni şastalı ve yağ yağlıdır. Hekimlikte; yapraklar ı, meyvesinin üzerindeki yeş yeşil kabuklar ı ve yağ yağı kullanılır. Bir çok çeş çeşidi vardır. Faydası : Yapraklar ı ve kabuklar ı ile hazırlanan ilaçlar kan ı temizler, kansızlığı giderir. İshal ve dizanteriyi keser. Verem ve şeker hastalığında hem besleyici, hem de tedavi edicidir. Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. El ve ayak donuklar ında, deri çatlaklar ında faydal ıdır. Saç ve elleri boyamakta da kullan ılır. Çok kuvvetli bir besin olduğ olduğundan fazla yememelk gerekir. Cevizyağ Cevizya ğı, raş raşitizm ve sıracada faydal ıdır. Kabızlığı giderir. Bağ Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Derinin yanmasını önler. Ciğerotu (pulmonaria officinalis) : Nodangiller familyasından; 10-15 santimetre boyunda çok y ıllık, otsu bir bitkidir. Çiçekleri; önceleri k ırmızımtıraktır. Sonradan morumsu-maviye dönüş dönü şür. Gövdesi dik ve tüylüdür. İçeriğ çeriğinde tanen, müsilaj, şekerler, reçine ve sabit yağ yağ vardır. Yapraklar ı kullanılır. Göğsü yumuş yumuşatır. Öksürüğ Öksürüğü keser. Akciğ Akciğer hastalıklar ında faydal ıdır. İdrar söktürür. Faydası : Göğ Bileşikgillerden; çeş çeşitli türleri olan bir k ır bitkisidir. Kuru topraklarda, yol kenar ında Civanperçemi (yaraotu) : Bileş yetiş yetişir. Yapraklar ı uzun ve parçal ıdır. Çiçekleri beyaz ve pembedir. Kandil şeklinde gruplaş gruplaşmıştır. Kokusu çok güzeldir. Hekimlikte dal, yaprak ve çiçekleri kullan ılır. İçinde Achillein denilen acı bir madde vard ır. öksürüğü keser. Sinirleri ve vücudu Faydası : Hazımsızlığı ve kansızlığı giderir. Kanı temizler. Balgam söktürür, öksürüğ kuvvetlendirir. Bağ Bağırsak ve mide gazlar ını giderir. İshali keser. Basur memelerini tedavi eder. K ızamık, boğ boğmaca, raş raşitizm, albasması, aybaş aybaşı gecikmesi ve kemik hastalıklar ında faydalıdır. İdrar söktürür. Yaralar ı iyileş iyileştirir.
10
Ç Çadırkuşağı (çad ıru şa şa ğ ı) : Maydanozgillerden; özsuyu hekimlikte kullan ılan bir bitkidir. Böceklerin, gövdesine açtığı, deliklerden özsuyu sızar. Zamk gibi yapışkan olan bu maddeyle yak ı yapılır. genişletir. Ağ Ağr ılar ı dindirir. Müzmin ve mikrobik hastal ıklar ın tedavisinde Faydası : Kan ve lenf damarlar ını geniş kullanılır. Çakaleriği (prunus spinosa) : Bir çeş çeşit eriktir. Ağ Ağacı bodurdur. Çiçekleri beyazd ır ve yapraklar ından önce ç ıkar. Meyvesi yuvarlak ve yeş ye şildir. Tadı buruktur. Çiçekleri; Mart ve Nisan aylar ında toplanı p, p, kurutulur. bağırsaklar ın düzenli çalışmasını sa s ağlar. Ateş Ateşli hastalar ın kalbini kuvvetlendirir. Faydası : İshali keser, mide ve bağ Terletir ve vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağ sağlar. Boğ Boğaz ve bademcik iltihaplar ını giderir. Anne sütünü artır ır. çeşidi olan bir ağ ağaçtır. Kozalaklar ı ilk yıl kapalıdır. İkinci yıl aç ılı p, p, kurur ve ağacın Çamağacı (pinus) : Birçok çeş dibine düş düşer. İlaç yapımında; tomurcuğ tomurcuğu, palamutu, kozalağ kozalağı, filizleri ve çırası kullanılır. öksürü ğü keser. Kolay doğ doğum yapmayı sağ sağlar. Faydası : Balgam söktürür. Müzmin öksürüğ
Çamf ıstığı (pinus pinea) : Çam kozalaklar ının içinden çıkar ılır. Kuvvetli bir besindir. Günde 2 çorba kaş ka şığı kadar yaklaş yaklaşık 25 gram'dan fazla yenilmemelidir. Bronşit, verem, akciğ akciğer hastalıklar ının çabuk iyileş iyileşmesine yardımcı olur. Cinsel istekleri artır ır, ruhi Faydası : Bronş çöküntüyü giderir. Kalp hastalıklar ında da faydal ıdır. Çarkıfelek (f ır ıldakçiçe ğ i) sarmaştığı için duvar kenarlar ına i) : Çark ıfelekgillerden; çiçekleri tekerlek biçiminde, sarmaş ve kameriyelere ekilen bir çeş çeşit süs bitkisidir. Hekimlikte yapraklar ının üst k ısımlar ı kullanılır. düşürür. Spazmlar ı çözer. Uyku verir. Faydası : Çarpıntıyı keser. Yüksek tansiyonu düş Çavdarmahmuzu (claviceps purpurea) : Çavdar ve ona benzeyen bitkilerin çiçeklerinde üreyen parazit bir mantar ın k ışı geçirmek üzere aldığı mukavemet şeklidir. 10-35 milimetre uzunluğ uzunluğunda, 2-5 milimete geniş genişliğ liğindedir. Dışı siyahımsı-mor; içi pempemsi veya morumsu beyaz renktedir. Tad ı yoktur. İçinde ergotin denilen zehirli bir madde vardır. Ev ilaçlar ında kullanılmamalıdır. özelliğinden ötürü hekimlikte kullanılır. Faydası : Damarlar ı daraltıcı özelliğ ağaçcıktır. Yapraklar ında tanen, legumin, esans ve teofilin vardır. Çay (transtraemiaceae) : Çaygillerden bir ağ Tesirli maddesi, teindir. Çay yapraklar ı fermantasyondan sonra kavrulursa siyah, önce kavrulursa ye şil çay elde edilir. yorgunlu ğu giderir. Sinirleri uyar ır. Faydası : Aşır ı miktarda olmamak şartıyla içilecek olursa bedeni ve zihni yorgunluğ Mide tembelliğ tembelliğini giderir. İdrar söktürür. İshal ve dizanteriyi keser. Damar kireçlenmesini önler. Damar sertliğ sertliği, kalp yetersizliğ yetersizliği, kan kanseri, guatr, nefrit, kolera ve bağ ba ğırsak hastalıkar ında koruyucu ve tedavi edicidir. Haddinden fazla içilecek olursa çarp ıntı, göğ göğüs anjini, sinir bozukluğ bozukluğu, baş baş ağr ısı, sık ıntı, mide bulant ısı, el titremesi ve uykusuzluğ uykusuzluğa sebep verir. Şişmanlar, kalp, sinir, mide ve karaciğ karaci ğer hastalar ı, romatizma ve nikristen şikayet edenler, böbreklerinde kum veya taş ta ş olanlar, kabızlık ve yüksek tansiyondan yak ınanlar, üremi veya albüminüri olanlar, mümkün olduğ olduğu kadar az çay içmelidirler.
11
Çemen (çimen) : Baklagiller familyasından sar ımsı beyaz çiçekli 20-40 santimetre boyunda, bir y ıllık, otsu bir bitkidir. Tohumlar ında, müsilaj, uçucu ve sabit yağ ya ğ, trigonellin vardır. Göğsü yumuş yumuşatır. Vücuda rahatlık verir. Şehvet artır ır. Faydası : Balgam söktürür. Göğ yetişen zehirli bir bitkidir. Çıf ıtotu (kokarsedefotu) : Sedefotugillerden, çayırlarda ve hendek kenarlar ında yetiş Yapraklar ı geniş geniş, çiçekleri küçük ve sar ı renklidir. Çiçekleri dallar ının dışına çıkmış demetler şeklindedir. Keskin bir kokusu vard ır. Acıdır. Kullanırken, tavsiye edilen dozu aş aşmamak gerekir. ağr ılar ını dindirir. Zeytinyağ Zeytinyağı ile kavrulduktan sonra ç ı banlar banlar ın üstüne Faydası : Kalp çarpıntılar ını giderir. Mide ağ konulacak olursa, olgunlaş olgunla ştır ır.
Çınarağacı (platanus) : Çınargiller familyasından; 30 metreye kadar boy salan, gövdesi kal ın, uzun ömürlü, koyu gövdeli bir ağ a ğaçtır. Hekimlikte kozalaklar ı ve yapraklar ı kullanılır. Birçok çeş çeşidi vardır. Diş ve vücut ağ ağr ılar ını dindirir. Saç kepeklerini giderir. Faydası : Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Diş i) : Zambakgiller familyasından türlü renklerde çiçekler açan zehirli bir k ır bitkisidir. Çiğdem (mahmurçiçe ğ i) Çiçekleri Ağ Ağustos-Eylül aylar ında açar. Rengi sincabidir. Hekimlikte soğ so ğan k ısmı, çiçekleri ve tohumu kullanılır. Etkili maddesi "colcihine alkoloidi"dir. Birçok çeş çeşidi vardır. Faydası : İdrar söktürür. Kabızlığı giderir. Tavsiye edilen dozdan fazla kullanılmamalıdır.
Yemi şi pembe renkli olup, Çilek (kocayemi ş) ş) : Gülgillerden saplar ı sürüngen, çiçekleri beyaz bir bitkidir. Yemiş kokuludur. Birçok çeş çe şidi vardır. bo şaltır. Böbrek ve Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Hasta olmayı önler. İdrar söktürür ve kar ında biriken suyu boş mesane hastalıklar ının iyileş iyileşmesine yardımcı olur. Mide ve bağ ba ğırsak tembelliğ tembelliğini giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Bağ Bağırsak kurtlar ını döker. Safra ifrazat ını arttır ır ve safra taş taşlar ının dökülmesine yardımcı olur. Karaciğ Karaciğer kifayetsizliğ kifayetsizliğini ve şişliğ liğini giderir. Ateş Ateşi düş düşürür. Diş Dişdibi taş taşlar ını eritir. Cilde tazelik ve güzellik verir. Damar sertliğ sertliği, mafsal iltihabı, romatizma, ve nikriste de faydal ıdır. Şeker hastalar ı da yiyebilir. Midesi zayıf olanlar suyunu içmelidir. Alerji yapabilir.
Çirişotu (sar ı zambak) zambak) : Zambakgillerden, beyaz çiçekli bir bitkidir. Kökündeki yumrulardan çiri ş yap ılır. Nisan - Temmuz aylar ında çiçek açar. ağr ılar ını dindirir. İdrar ve Faydası : Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Memeli basuru tedavi eder. Mafsal ağ adet kanı söktürür. Saçk ıran tedavisinde de kullan ılır. Çitlembik (celtis) : Karaağ Karaağaçgiller familyasından; 70 kadar türü olan bir çeş çe şit sak ız ağacının meyvesidir. Çitlembik ağ ağacının meyveleri mercimekten az büyük ve buruk f ıstık tadındadır. Hekimlikte meyvesi, yapraklar ı, tohumlar ı ve sak ızı kullanılır. Faydası : Ayak terlemelerini keser. Yaralar ı tedavi eder. Böbrek kumlar ının dökülmesine yard ımcı olur. Mide ağr ılar ını dindirir. Öksürüğ Öksürüğü keser. Çitsarmaşığı (convolvulus sepium) : Uzun ömürlü, 1-5 metre boyunda sar ılıcı bir süs bitkisidir. Haziran - eylül aylar ında çiçek açar. Kökü, oldukça uzundur. Yapraklar ı gövde üzerinde sar ılmış vaziyettedir. Hekimlikte kök ve yapraklar ı kullanılır. 30 kadar türü vard ır. Faydası : Kabızlığı giderir.
12
Çivitağacı (indigo) : Baklagiller familyasından; 1,5 metre kadar boyunda, bodur a ğaç veya ağ ağaçcıktır. Afrika, Asya, Amerika ve Avusturalya'da yetiş yeti şir. Çiçekleri pembe ve beyazdır. Faydası : Yapraklar ından çivit çıkar ılır. Çivitotu (lsatis tinctoria) : Turpgiller familyasından 1 metre kadar boyunda, çok y ıllık otsu bir bitkidir. Önasya ve Avrupa'da kireçli ve taş taşlı topraklarda yetiş yetişir. Çiçekleri sar ıdır. Faydası : Çivit mavisi renginde boya elde edilir. Çobançantası (çobankesesi) : Turpgillerden, bir çeş çeşit yaban bitkisidir. Meyveleri, torbaya benzer. Yapraklar ı rozet şeklinde olup, demet görünümündedir. Çiçekleri beyazd ır. Yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. ta şlar ının düş dü şürülmesine yardımcı olur. Ağ Ağr ılar ı giderip, vücuda rahatl ık verir. Burun Faydası : Böbrek kum ve taş kanamalar ını durdurur. yetişen, uzun ve yeş ye şil yapraklı bir bitkidir. Çoban düdüğü (meyhaneciotu) : Lohusagillerden, nemli yerlerde yetiş Saplar ı sivri, k ısa ve parlaktır. Çiçekleri de çana benzer. Hekimlikte kökü kullan ılır. Faydası : Kabızlığı giderir.
Çoban püskülü (ilex auifolium) : Çobanpüskülügillerden; hekimlikte yapraklar ı kullanılan bir bitkidir. 300 kadar türü vard ır. Ateşi düş düşürür, terletir ve vücuda rahatlık verir. Faydası : Ateş Çöp-i çini (smilax) : Çinde ve Hindistan'da yetiş yeti şen Smilax China adlı bitkinin köklerinden ve d ışkabuklar ından ayr ılmış risomudur. Ateşi düş düşürür, terletir ve vücuda rahatlık verir. Faydası : Ateş Düğünçiçeğ ünçiçeğigillerden bir çeş çeşit bitkidir. Birçok çeş çeşidi vardır. Akçöpleme denilen çeş çe şidi; Çöpleme (boynuzotu) : Düğ uzun yaprakl ı, geniş geniş ve güzel çiçekli zehirli bir bitkidir. Boyu 1-1,5 metre kadard ır. İçeriğ çeriğinde A ve B vitaminleri vardır. Hekimlikte, kökü kullanılır. düşürür. Ev ilaçlar ında kullanılırken, tavsiye edilen dozu aş aşmamak Faydası : Ağr ılar ı dindirir. Yüksek tansiyonu düş gerekir. Düğünçiçeğ ünçiçeğigillerden; susam iriliğ iriliğinde siyah tohumlar ı olan bir çeş çeşit bitkidir. Güzel Çörekotu (siyah susam) : Düğ kokuludur. Hamuriş Hamuri şlerine çeş çeşni vermek için kullan ılır. Yurdumuzda 12 türü vard ır. İştah açar. Vücuda kuvvet ve dinçlik verir. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını söker. Faydası : İştah Koklanacak olursa; baş baş ağr ısını keser. Nezle ve sara hastalığında tütsü yapılır. Suyu ile sivilcelere pansuman yapılır.
Çöven (sabunotu) : Kökü ve dallar ı, suyu sabun kat ılmış gibi köpüren, kir temizleyici bir bitkidir. Helvac ılıkta, ağdayı ağ ağartmak için de kullanılır. Kökü, büyük ve kal ındır. Dışı, hafif k ırmızımtıraktır. Çiçekleri; pembe, beyaz olup, salk ım şeklindedir. Köklerin dövülmesinden çöven elde edilir. ateşi düş düşürür. Vücuda rahatl ık verir. Kusturur ve balgam söktürür. Cilt Faydası : İdrar söktürür. Terletir, ateş hastalıklar ında da faydalan ılır. Temizleyici olarak da kullan ılır. Çuhaçiçeğigillerden; sık çiçek açan bir süs bitkisidir. Kökü k ırmızı; yapraklar ı i) : Çuhaçiçeğ Çuhaçiçeği (baharçiçe ğ i) sar ıdır. Çiçekleri ise; koyu sar ı renkte olup, çuha gibi k ıvr ıktır.
13
sağlar. Yar ımbaş mbaş Faydası : İdrar ve balgam söktürür. Vücuda rahatl ık verir. Sinirleri yatıştır ır. Rahat uyku sağ ağr ılar ını dindirir.
Çürdükotu (çördekotu) : Dallı, budaklı, yapraklar ı sivri ve ayva biçiminde bir çeş çe şit bitkidir. Çiçekleri mavi renkte olup, dikenlidir. Çiçeklerinin tozu; sar ı veya sar ımsıdır. Tadı acıdır. ağr ılar ını keser. Zayıf çocuklar ın Faydası : İdrar söktürür. Haz ımsızlık ve mide zafiyetini giderir. Kulunç ağ geliş gelişmesine yardımcı olur.
14
D Dalakotu (kurtluca) : Eğreltiotugillerden; sıcak bölgelere yetiş yeti şen bir bitkidir. Güzel kokulu, pembe çiçekleri vardır. Yapraklar ının üstü parlak, altı donuk yeş ye şil kadife rengindedir. Tadı acıdır. Ateşi düş düşürür, vücuda kuvvet verir. Dizanteri ve ishali keser. Nefes almayı kolaylaş kolaylaştır ır. Öksürüğ Öksürüğü Faydası : Ateş keser. Karaciğ Karaciğer ve mide hastalıklar ının iyileş iyileşmesine yardım eder. Damkoruğu (kulakotu) : Damkoruğ Damkoruğugillerden ılık iklimlerde yetiş yetişen bir bitkidir. Çiçekleri k ırmızıdır. Yapraklar ı etli ve çiçeklerin dibindedir. Haziran - Ağ Ağustos aylar ı içinde toplanır. Çoğ Çoğu zaman taze halde kullanılır. Faydası : Basur memelerini giderir. Nasırlar ı söker.
Buğdaygillerden, kurakl ığa dayanıklı bir bitkidir. Tohumlar ı besin olarak kullan ılır. Darı (akdar ı) : Buğ yorgunluğunu giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Hamilelere de Faydası : Dar ı unundan yap ılan yiyecekler, zihin yorgunluğ faydası vardır. yeşil olan ağ ağaçtır. Boyu 2 metre Defne (laurus nobilis) : Defnegillerden yapraklar ı güzel kokulu ve yaz k ış yeş kadardır. Akdeniz k ıyılar ında yetiş yetişir. Meyveleri yuvarlakt ır. Rengi siyahımtıraktır. Yapraklar ından yeş yeşil renkli bir yağ yağ çıkar ılır. ateşi düş düşürür, vücuda rahatl ık verir. İdrar ve adet söktürür. İştah İştah açar, Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Faydası : Terletir, ateş Sinir ağ ağr ılar ını (nevralji) dindirir. Yağ Yağı bazı merhemlerle kar ıştır ılır. Baharat olarak da kullan ılır. Hamileler kullanmamalıdırlar. çeşit ağaçtır. Boyu 25 metre kadard ır. Meyvesinden şerbet yapılır. Demirhindi (tamarin) : Baklagillerdn bir çeş Sıcak ülkelerde yetiş yetişir. Çiçekleri sar ı k ırmızı salk ımlar halindedir. Meyvesi koyu k ırmızımtırak, büyük ve tohumludur. Meyvesinin mayhoş mayho ş lezzetli, macuna benzeyen öz k ısmı kullanılır. İçeriğ çeriğinde ek şi maddeler, niş nişasta ve şeker vardır. Susuzluğu giderir. Vücuda rahatl ık ve serinlik verir. 20 gram ı müshil tesiri gösterir. Bağ Bağırsaklar ı Faydası : Susuzluğ temizler. Soğ Soğuk içilir.
Denizkadayıf ı (carrageen) : Esmer su yosunlar ından bir çeş çeşit deniz bitkisidir. Faydası : Solunum ve haz ım sistemi nezlelerini giderir. Vücudu besleyici olarak da kullan ılır. Denizsaçı (mousse de corse) : Deniz kayalar ında bulunur. Kuru iken saç gibi ince, esmer, birbirine girmi ş liflerdir. Deniz bitkileri gibi kokar. Tadı tuzludur. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Faydası : Bağ Denizüzümü (ephedra campylopoda) : Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetiş yeti şen her zaman yeş ye şil, uzun ömürlü, çalı görünümünde bir bitkidir. Gövdesi incedir. Yapraklar ı, gövde üzerine kar şılıklı, çapraz şekilde dizilmiş dizilmiştir. İçeriğ çeriğinde "efedrin alkoloid " bulunur. 35 kadar türü vard ır. Ateş düş düşürür. Romatizma ağ ağr ılar ını dindirir. Faydası : Astım hastalığının şikayetlerini giderir. Terletir. Ateş
15
Dereotu (tereotu) : Maydanozgillerden iplik biçiminde yapraklar ı olan güzel kokulu bir bitkidir. Sonbahar aylar ında toplanı p, p, kurutulur. bağırsak gazlar ını söktürür. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır, midenin gereğ gereği gibi çalışmasını sağ sağlar. Faydası : Mide ve bağ Hıçk ır ık ve hava yutmay ı önler. Sinir zafiyetini giderir. Uyku verir. Aybaş Ayba şı kanamalar ının kolay olmasını sağ sağlar. Anne sütünü art ır ır. İştah İştah açar. Ağ Ağız kokusunu giderir. Çocuklardaki gaz a ğr ılar ını giderir. Yemeklere ve salatalara tat vermek için konur. Hamileler kullanmamal ıdır. Bileşikgillerden; tarlalarda yetiş yetişen 1 metre kadar boyunda bir bitkidir. İnce ve Devedikeni (chardon) : Bileş çengellidir. Yaş Yaşken güzel kokuludur. Kuruyunca bu koku kaybolur. Ateşi düş düşürür, terletir ve vücuda rahatlık verir. Faydası : Ateş Bileşikgillerden geniş geniş yapraklı, her türlü toprakta yetiş yetişebilen bir bitkidir. Çiçekleri, Devetabanı (phlodentron) : Bileş yapraklar ından önce açar, alt ın sar ısı rengindedir. Hekimlikte çiçekleri ve yapraklar ı kullanılır. Çiçekleri Nisan'da, yapraklar ı ise, Haziran ve Temmuz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. Ağr ılar ı dindirir. Sinirleri yatıştır ır ve vücuda kuvvet verir. Ast ım, nefes darlığı, bronş bronşit Faydası : İdrar söktürür. Ağ ve soğ soğuk algınlığında şikayetleri geçirir. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. Nezle ve ciğ ciğer iltihabında da kullanılır. Yaralar ın iyileş iyileşmesinde ve çı banlar banlar ın olgunlaş olgunlaşmasına yardımcı olur. Bileşikgillerden bir çeş çeşit bitkidir. Yapraklar ı enli ve yeş yeşildir. Altlar ı sincabi Devekulağı (büyük dulavratotu) : Bileş renktedir. Kökü kal ındır. Çiçeklerinde ince, uzun dikenleri vard ır. Kökleri toplanır, ince ince dilimlenip, kurutulur. Acıdır. Yapraklar ı da gölgelik bir yerde kurutulur. ta şlar ın dökülmesine yard ımcı olur. Kanı temizler. Terletir, vücuda Faydası : İdraryollar ında biriken kum ve taş biriken zararlı maddelerin atılmasını sağ sağlar. Romatizma ve nikrisin şikayetlerini giderir. Vücuda rahatlık verir. ağaçtır. Boyu 30 metre kadard ır. Dişbudak ağacı (fraxinus excelsior) : Zeytingillerden sert keresteli bir ağ Yapraklar ı 9-13 parçal ı bir dantela görünümündedir. İlkbahar ve yaz aylar ında kabuğ kabuğu ve yapraklar ı toplanı p p kurutulur. Ateşi düş düşürür, vücuda kuvvet verir. Anne sütünü art ır ır. Romatizma ve nikris ağ ağr ılar ını keser. Faydası : Ateş Kabızlığı giderir. (kabuğ (kabuğu ise kabızlık yapar, ishali keser) idrar söktürüp, vücutta biriken zararl ı maddelerin atılmasını sağ sağlar. Mobilyacılıkta da kullanılır. yeşil ve beyaz renkte küçük çiçekleri Dolama otu (paronychia serpilifolia) : Karanfilgiller familyasından yeş bulunan bir çeş çeşit bitkidir. Yapraklar ı beyazımtırak yeş yeşildir. Kökü kullanılır. banlar ın tedavisinde kullanılır. Faydası : Dolama ve çı banlar çeşit bitkidir. Ürünü için yetiş yetiştirilir. Vatanı Meksika ve Domates (solanum lycopersium) : Patlıcangillerden bir çeş Peru'dur. Yabani türünün meyveleri yuvarlak ve kiraz kadar küçüktür. Domatesin içeri ğinde lycopin denilen bir madde bulunur. A, B, C vitamileri bak ımından zengindir. Gövde ve yapraklar ında solanin denilen zehirli bir alkoloid bulunur. sağlar, damar Faydası : Bol idrar söktürür. Vücutta biriken zehirli maddelerin at ılmasını ve kanın durulmas ını sağ sertliğ sertliğini giderir. Romatizma ve nikriste faydalıdır. Safra ve böbrek taş ta şlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Üremiyi düş düşürür. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Kabızlığı giderir. Mide ve bağ bağırsaklar ın düzenli bir şekilde çalışmasını sağ sağlar. Cilde tazelik ve pembelik verir. İsiliğ siliği ve mayasılı giderir. Nasırlar ın sökülmesine yard ımcı olur. Çı banlar banlar ın olgunlaş olgunlaşmasını sağ sağlar. Ar ı sokmasında ve yan ıklar ın tedavisinde faydalan ılır. Kansere kar şı korur. Midesi zayıf olanlar, böbrek ve mesanelerinde iltihap olanlar, suyunu içmelidirler.
16
Dulaptalotu (daphne mezereum) : Dulaptalotugillerin örnek bir bitkisi olan bir ağ ağaçcıktır. Yüksek yerlerde yetiş yetişir. Çiçekleri güzel kokuludur. Meyveleri k ırmızımtıraktır. Yaprakçıklar ı ise, açık yeş yeşildir. Kabuklar ı kullanılır. Faydası : Zona tedavisinde faydal ıdır. Bileşikgillerden; yol kenarlar ında ve seyrek koruluklarda yetiş yeti şen bir bitkidir. 1-1,5 metre Dulavrat otu (pıtrak) : Bileş boyundadır. Kökü ve yapraklar ı kullanılır. ağr ılar ını giderir. Mide iltihaplar ını iyileş iyileştirir. Faydası : Yapraklar ından yapılan ilaçlar, romatizma ve nikris ağ Kökünden yap ılan ilaçlar ise, deri iltihaplar ı ve egzaman ın tedavisinde ve karaciğ karaciğer hastalıklar ında kullanılır. böceği beslenen bir ağ ağaçtır. Meyveleri, Beyaz ve kara olur. Dut (morus) : Dutgillerden yapraklar ıyla ipek böceğ Karadut ek şidir. Dutusaresi çıkartılır. Hekimlikte şurubu, meyveleri, ve yapraklar ı kullanılır. bo şaltır. Aç karnına yenen beyaz dut, Faydası : Beyaz dut yapraklar ı idrar söktürür. Vücutta biriken suyu boş Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesini sağ sağlar. Mide ve bağ bağırsaklar ın düzenli çalışmasını sağ sağlar. Karadut şurubu pamukçuk hariç diğ di ğer ağ ağız ve bademcik iltihaplar ını giderir. Sarmaşıkgiller familyasından; uzun ömürlü, 50 metre kadar boyunda, her zaman Duvar sarmaşığı (ivy) : Sarmaş yapraklı, tırmanıcı bir bitkidir. Yapraklar ı tüysüz ve serttir. Üst yüzeyleri koyu, alt yüzeyleri ise aç ık yeş yeşil renktedir. Meyvesi, siyah ımsı mor renktedir. İçeriğ çeriğinde "hederin" vardır. Zehirlidir. Ev ilaçlar ında kullanılmamalıdır. aybaşı kanı söktürür. Haricen kullanılacak olursa, yaralar ı tedavi eder. Faydası : Kabızlığı giderir. Kusturur ve aybaş Düğünçiçeğ ünçiçeğigillerden; 30-60 cm. boyunda, uzun ömürlü bir bitkidir. Kökleri Düğün çiçeği (girit lalesi) : Düğ ipliksidir. Nisan - Haziran aylar ında çiçek açar. Zehirlidir. Yapraklar ı çok küçüktür ve üç parçal ıdır. Hekimlikte nadiren kullanılır. Faydası : Basur memelerinin şikayetlerini giderir.
17
E Ebegümeci (hubbaz) : Ebegümecigillerden; çiçekleri ilaç, yaprakalr ı da sebze olarak kullan ılan ve genellikle tarla kenarlar ında kendi kendine yetiş yeti şen bir ottur. 20-70 cm. boyundad ır. Yaprkalr ı sarmaldır. Mayıs - Ağustos aylar ı arasında çiçek açar. Yaprak ve çiçeklerinde fazla miktarda müsilaj vard ır. Yaprak ve çiçekleri kurutulmadan kullan ılır. Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. Mide ve bağ bağırsaklar ın muntazam çal ışmasını sağ sağlar. Kabızlığı Faydası : Göğ giderir. Mide bulantısı ve kusmalar ı önler. Ateş Ateşi düş dü şürüp, vücuda rahatl ık verir. Boğ Boğaz ve bademcik iltihaplar ını giderir. Nezle, bronş bronşit, nefes darlığı tedavisinde kullanılır. Lapası çı banlar banlar ın olgunlaş olgunlaşmasını sağ sağlar. Burun kanamasını durdurur. Diş Di şeti hastalıklar ını tedavi eder. Mide ağ ağr ısını keser. Burun tıkanıklığını giderir. Ebücehil karpuzu (acıhı yar) iriliğinde meyvesi çok ac ı ve ishal yapıcı bir bitkidir. yar) : Kabakgillerden elma iriliğ İçeriğ çeriğinde "colocynthine" vard ır. Zehirlidir ve 2 gramdan gramdan fazlası öldürebilir. Haricen kullanılır. ağr ılar ını dindirir. Kaş Kaşıntılar ı geçirir. Faydası : Romatizma, mafsal ve nikris ağ yetişen 60-70 cm. Eğirotu (azakeyeri) : Yılanyastığıgiller familyasından; akarsu k ıyılar ı ve batakl ıklarda yetiş boyunda bir otsu bitkidir. Meyveleri yeş yeşilimsi renktedir. Çiçekleri, siyahımsı-erguvani renklidir. Tad ı mayhoş mayhoştur. İştahı açar, mide ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. Mide ek şimesini geçirir. Mide ülserini iyileş iyileştirir. İdrar Faydası : İştah ve adet söktürür. Diş Dişetlerini kuvvetlendirir. Ter söktürür, ateş ateşi düş düşürür ve ağ ağr ılar ı dindirir. Kusturur, aksırtır. Sinirleri yatıştır ır. Sar ılık ve nikris tedavisinde kullanılır. yetişen bir cins bitkidir. Çok çeş çeşidi Eğreltiotu (nepkrodium filixmas) : Eğreltiotugillerden; kumlu yerlerde yetiş vardır. Boyu 120 cm. kadard ır. Kökü kalındır. Dışı siyahi, içi beyazdır. Zehirlidir. Tavsiye edilen miktar ı aşmamak gerekir. Hekimlikte erkek eğ eğreltiotu kullanılır. Gebeler ve kansızlar kullanamaz. Bağırsak solucanlar ı ve tenyalar ı düş düşürür. Memeli basur ve variste de faydalıdır. Faydası : Bağ
Ekmek ağacı (artocarpus) : Dutgillerden; tropik asya adalar ında yetiş yetişen ve her mevsimde mahsul veren bir bitkidir. Meyveleri ananasa benzer. İçeriğ çeriğinde bol miktarda niş ni şasta vardır. Meyve ve yapraklar ı yenir. Ekmek yapmak için de kullan ılır. Faydası : Besleyicidir. Ekşi elma (yabani elma) : Gülgillerden; ormanlarda yetiş yetişen bir ağ ağacın meyvesidir. Meyveleri küçük ve çok ek şidir. Çiçekleri, açık pembedir. bağırsaklardaki gazı boş boşaltır. Buralardaki iltihaplar ı giderir. Faydası : Mide ve bağ çoğu Elma (malus) : Gülgillerden çiçekleri pembe, oldukça yüksek bir a ğacın meyvesidir. Meyvesi (elma); çoğ yumruktan küçük ve yuvarlak, kabuğ kabu ğu parlak ve sert, k ırmızıdan yeş yeşile kadar türlü renktedir. Çekirdekleri ufaktır. Dokusu gevş gev şektir. Kokusu hoş hoş, tadı mayhoş mayhoş veya tatlıdır. Amasya, Gümüş Gümüşhane, Niğ Niğde ve Ferik gibi birçok çeş çeşidi vardır. Faydası : Sinirleri ve adaleleri kuvvetlendirir. Bedeni ve zihni yorgunlu ğu giderir. Hamilelerin bulantı ve kusmalar ını azaltır. Hastalıklar ın çabuk geçmesini sağ sağlar. İdrar söktürür, vücutta biriken zararl ı maddelerin atılmasında yardımcı olur. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın dökülmesine yard ım eder. Kanı temizler. Kolestrolü düş düşürür. Damar sertliğ sertliği ve kalp krizlerini önler. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Kabızlığı giderir. Şeker
18
hastalar ı için faydalıdır. Dizanteri ve paratifoda iyileş iyileşmeye yardımcı olur. Öksürüğ Öksürüğü keser. Kompostosu ateş ateşi düş düşürür. Susuzluğ Susuzluğu keser. Uçuklar ı geçirir. Cildin taze ve güzel kalmas ını sağ sağlar. Göz ve kulak ağ a ğr ılar ında da kullanılır.
Enginar (cynara) : Bileş Bileşikgillerden; kökü y ıllarca yaş yaşayı p, p, her ilkbaharda yeniden süren dikenli bir bitki ve bunun sebze olarak yenen iri topuz biçimindeki yeş ye şil çiçeğ çiçeğidir. Killi, kumlu ve rutubetli toprakalarda yetiş yetişir. Çok iyi bir besindir. İçeriğ çeriğinde "cynarine" vard ır. düşürür. İdrar söktürür. Kandaki şeker miktar ını ayarlar. Şeker hastalar ı için Faydası : Kandaki üre ve kolestrolü düş çok faydalıdır. Bedeni ve ruhi bitkinliğ bitkinliği giderir. Vücuda dinçlik verir. Sinirleri güçlendirir. Damar sertliğ sertli ği ve kalp hastalıklar ını önler. Böbreklerdeki kumlar ın dökülmesine yard ım eder. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ının çabuk geçmesini sağ sağlar. Sar ılıkta faydalıdır. Romatizmanın şikayetlerini geçirir. Mide ve bağ bağırsaklar ı temizler. İshali keser. Emzikli kadınlar, böbreklerinde veya mesanelerinde itihap olanlar yememelidir. sağlam ve sert k ırmızımtırak bir bitkidir. Çiçekleri kar Ergeç sakalı (çayırmelikesi) : Gülgillerden dallar ı sağ taneleri gibidir ve dallar ın ucunda toplanm ışlardır. Yaz aylar ında toplanı p p kurutulur. Bitkinin her yeri kullanılır. sağlar. Böbrek mesane ve idrar Faydası : İdrar söktürür, vücutta biriken zararl ı maddelerin atılmasını sağ yollar ındaki iltihaplar ı giderir. Soğ Soğuk algınlığını geçirir. Kanı temizler. Sinirleri yatıştır ır. Kalbi kuvvetlendirir. Nefes darlığı ve astımda faydalıdır. Diş Diş ağ ağr ılar ını keser. Diş Diş eti ve boğ boğaz iltihaplar ını giderir.
Erik (prune) : Gülgillerden beyaz çiçekli bir ağ a ğacın yemiş yemişidir. Erik, çoğ çoğu ceviz büyüklüğ büyüklü ğünde, kabuğ kabuğu ince, sar ıdan k ırmızıya ve mora kadar türlü renkte, tad ı mayhoş mayhoş veya tatlı, etli, sulu tek ve sert çekirdekli bir yemiş yemi ştir. B vitamini bak ımından zengindir. yorgunluğunu giderir. Kabızlığı giderir. İdrar söktürür ve vücudun Faydası : Sinirleri kuvvetlendirir. Zihin yorgunluğ rahatlamasını sağ sağlar. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğini giderir. Böbrekleri dinlendirir. Kans ızlığı giderir. Kalbi kuvvetlendirir. İştah İştah açar ve hazm ı kolaylaş kolaylaştır ır. Romatizma, mafsal kireçlenmesi ve nikriste faydalıdır. Çekirdekleri de, bağ bağırsak solucanlar ını düş düşürmekte kullanılır. Eşek kulağı (mayasılotu) : Sığırdiligillerden; çiçekleri beyaz ve menek şeye çalar renkte, yapraklar ı neş neşter şeklinde bir bitkidir. Mart-Temmuz aylar ı arasında toplanı p, p, kurutulur. Göğsü yumuş yumuşatır. Bronş Bronşitte faydalıdır. Öksürüğ Öksürüğü keser. Faydası : Müzmin ishali keser. Nefes darlığını giderir. Göğ Ağız, dil ve boğ boğaz iltihaplar ını giderir.
19
F Farekulağı (güveyotu) : Çuhaçiçeğ Çuhaçiçeğigillerden; tohumlar ı kuş kuşyemi olarak kullanılan bitkilerin cins ismidir. Kokusu güzeldir. Çiçekleri, beyaz ımtırak erguvan rengindedir. Dallar ının ucunda, küçük demetler halinde bulunur. Yapraklar ının altı tüylüdür. Yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. İçeriğ çeriğinde; terpinol, terpinin vethymol gibi kokulu maddeler vard ır. İştahı açar, vücuda dinçlik verir. Nezleyi keser. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü giderir, balgam söktürür. Faydası : İştah Diş Diş ağr ılar ını keser. Sinir bozukluklar ını giderir. Görme zafiyetinde de faydalıdır. Midevi, yatıştır ıcı ve spazm gidericidir. Yaralar için hazırlanan ilaçlar ın bileş bileşiminde vardır. Fasulye (phaseouls vulgaris) : Baklagillerden; barbunya, çalı, ayş ayşekadın, horoz gibi birçok çeş çeşitleri olan bir bitki ve bunun sebze olarak kullan ılan yeş yeşil ürünü ve kuru tohumlar ıdır. sa ğlar. Pankreas Faydası : Taze fasulye, bedeni ve zihni yorgunluklar ı giderir. Vücudun kuvvetlenmesini sağ bezi'nin gereğ gere ği gibi çalışmasına yardımcı olur. Şeker hastalığını önler ve kandaki şeker miktar ını düş düşürür. İdrar tutukluğ tutukluğunu giderir. Albümini düş dü şürür. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın dökülmesine yardımcı olur. Karaciğ Karaciğer yetersizliğ yetersizliğini tedavi eder. Kalbi ve böbrekleri kuvvetlendirir. Kalp çarp ıntılar ını giderir. Zehirlenmelerden sonra yenilecek olursa; çabuk iyileş iyileşmeyi sağ sağlar. Fasulye piş pişirilirken, piş pişirme suyunu en az ından 2-3 kere değ de ğiştirmek gerekir. Fesleğen (reyhanotu) : Ballı babagillerden; babagillerden; yapraklar ı güzel kokan bir çeş çe şit süs bitkisidir. Akfesleğ Akfesleğen, hindfesleğ hindfesleğeni, yabanifesleğ yabanifesleğen, yerfesleğ yerfesleğeni gibi çeş çeşitleri vardır. Öksürüğü keser. Hazımsızlığı giderir. Baş Baş dönmesini durdurur. Zafiyeti giderir. Ar ı sokmasında Faydası : Öksürüğ faydalıdır. Ağ Ağız yaralar ını tedavi eder. Fesleğ Fesleğen kokusu; sivrisinek ve tahtakurusu gibi haş ha şaratı kaçır ır. Fındık (corylus avellana) : Palamutgillerden; kuzey yar ımküresinin ılık yerlerinde ve yurdumuzun en çok Karadeniz Bölgesinde yetiş yetişen ufak bir ağ a ğaçtır. Meyvesi (Fındık), sert bir kabuk içindedir. İçeriğ çeriğinde niş nişasta ve yağ yağ vardır. yorgunluğu giderir. Vücuda kuvvet verir. Nekahat devresinin çabuk geçmesini sağ sa ğlar. Faydası : Bedeni ve zihni yorgunluğ Hamilelere de faydalıdır. Dövülmüş Dövülmüş yenirse öksürüğ öksürüğü keser. Varise faydal ıdır. Fındıkyağ kyağı, böbrek ağ ağr ılar ını giderir. Kum ve taş taşlar ın düş düşürülmesinde yard ımcı olur. Bağ Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Sarada da faydal ıdır. Mideleri hasta olanlar, damar sertliğ sertliği ve yüksek tansiyondan şikayet edenler, çok az yemelidirler. Filiskin (yarpuz) : Akdeniz bölgesinde yetiş yeti şen, tüylü 10-50 santimetre boyunda, kuvvetli kokusu olan bir bitkidir. Yapraklar ı k ısa saplı olup, oval şeklindedir. Çiçekleri morumsu pembelidir. İçeriğ çeriğinde uçucu yağ yağ vardır. ağr ısını keser. Kusma ve bulantıyı önler. İktidarsızlığı giderir. Vücudun dinç kalmas ına yardımcı Faydası : Mide ağ olur. çeşidi vardır. Frenkmaydanozu (chervil) : Maydanozgillerden ıtırlı bir bitkidir. Birçok çeş aybaşı kanı söktürür. Basur memelerinin verdiğ verdi ği şikayetleri giderir. Suyuyla kirpiklere Faydası : İdrar ve aybaş kompress yapılırsa, uzamalar ını sağ sağlar.
20
Frenküzümü (ribes rubrum) : Taş Taşk ırangillerden; bir çalıdır. Yemiş Yemişi uzun salk ım şeklinde olup, taneler, ufak ve k ırmızıdır. Tadı mayhoş mayhoştur. 150 kadar türü vard ır. Daha çok şurubu yap ılarak kullanılır. İçeriğ çeriğinde organik asitler vardır. İştah açar, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İdrar söktürür, vücuda rahatl ık verir. Böbreklerdeki taş ta şlar ın Faydası : İştah düş düşürülmesine yardımcı olur. Kar ında toplanan suyu söker. Karaciğ Karaci ğer şişliğ liğini giderir. Sar ılığı giderir. Romatizma ve mafsal kireçlenmelerinde de faydalıdır. Sindirim yollar ındaki iltihaplar ı temizler. Şurubu, çok besleyicidir. Funda (süpürgeotu) : Fundagillerden; çiçekleri k ırmızımtırak mor ve çan şeklinde olan bir bitkidir. İşlenmemi İşlenmemişş topraklarda yetiş yetişir. Çalı görünümündedir. Süpürge çal ısı da denilen bu bitkinin kökünden a ğızlık; dallar ından da kaba süpürge yap ılır. Çiçekleri, Ağ Ağustos ayından itibaren toplan ı p, p, kurutulur. ta şlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Nikriste de Faydası : İshali keser, idrar söktürür. Böbrek kum ve taş faydalıdır. Anne sütünü artır ır. Lapası, ağr ılar ı keser. Zeytinyağ Zeytinyağı ile hazırlanan merhemi, çı ban ban ve egzamada faydalıdır.
21
G Gelincik (poppy) : Yazın k ırlarda yetiş yetişen ve gelincikgillere örnek olarak al ınan bir çeş çeşit çiçekli bitkidir. Çoğ Çoğu k ırmızı renklidir. Yaz aylar ında toplanı p, p, gölgede temiz bir kağ kağıt üzerine serilerek kurutulur. İçeriğ çeriğinde rheadine vardır. Kokusu hoş hoş değ değildir. Tadı da acıdır. bronşit ve göğ göğüs nezlesinde rahatlık sağ sağlar. Boğ Boğmacayı keser. Kan tükürme ve Faydası : Nefes darlığı, astım, bronş kan kusmayı keser. Uykusuzluğ Uykusuzluğu giderir. Yanıklar ı iyileş iyileştirir. Yılancık da faydal ıdır. Gezağacı (fraxinus ornus) : Ege ve Akdeniz'in sahil k ısımlar ında yetiş yetişen bir çeş çeşit diş diş budak ağ a ğacıdır. Sar ı boya elde etmekte ve kudret helvası yapmakta kullanılır. Faydası : İdrar söktürür ve kab ızlığı giderir. kendiliğinden yetiş yetişen bir çeş çeşit bitkidir. Yapraklar ı dantela şeklindedir. Çiçekleri; Gözlükotu (gözotu) : K ırlarda kendiliğ ufak, beyazımtırak, mavi ve k ırmızı benekli olup, yapraklar ının ortasındadır. Çiçekleri, yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. iyileştirir. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. Faydası : Göz nezlesi ve göz iltihaplar ını iyileş
Greyfurt (alt ıntop) : Turunçgiller familyasından; bahçelerde yetiş yeti ştirilen bir ağ ağaç ve meyvesidir. Meyvesi, portakaldan daha iri, kanarya sar ısı renginde, tadı hafif acımsı ve ek şidir. İçeriğ çeriğinde C vitamini vadır. İştah açar. Karaciğ Karaciğerin normal çalışmasını sağ sağlar. Safra ifrazatını arttır ır. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İdrar Faydası : İştah tutukluğ tutukluğunu giderir, bol miktarda idrar söktürür. Vücutta biriken suyu ve zehirli at ıklar ı atar. Kanı temizler. Bedeni ve zihni yorgunluğ yorgunlu ğu giderir. Felç ve kanamalar ı önler. Akciğ Akciğer ve göğ göğüs hastalıklar ında faydal ıdır. örneği olan bitki ve bunun çiçeğ çiçe ğidir. Bir çok çeş çeşidi vardır. Bunlar; kokusu, rengi, şekli, Gül (rosa) : Gülgillerin örneğ iriliğ iriliği ve ufaklığı bak ımından birbirinden ayr ılır. En çok görülen çeş çe şitleri; sar ı gül, van gülü, yediveren gülü, Yabani gül ve Şam gülüdür. Pembe gülün taze çiçeklerinden gülsuyu ve gül esans ı elde edilir. İçeriğ çeriğinde geraniol, rodinol, eugenol, citronel ve feniletilalkol vard ır. Hekimlikte çiçeklerinin renkli yapraklar ı kullanılır. Bunlar, gonca halindeyken toplan ı p, p, sıcak bir yerde kurutulur ve ışık almayan kutularda saklanır. Boğaz ve bademcik iltihaplar ını giderir. Göz kanlanmalar ı ve Faydası : Antiseptik olarak kullanılır. İshali keser. Boğ göz nezlelerinde faydal ıdır. Ayr ıca krem ve parfümeri sanayiinde kullan ılır. geniş ve yuvarlak, çiçekleri büyük ve türlü renklerde Gülhatmi (althaea rosa) : Ebegümecigillerden; yapraklar ı geniş olan bir süs bitkisidir. Boğaz, Faydası : Balgam söktürür. Vücuda rahatl ık verir nezle ve öksürükten kaynaklanan şikayetleri giderir. Boğ bademcik ve diş diş eti iltihaplar ını tedavi eder. Bağ Bağırsak iltihaplar ını giderir. yetişen sığala ağ ağacından elde edilen reçinedir. Günlük (buhur) : Tropik bölgelerde yetiş Faydası : Nefes darlığını giderir, vücuda rahatl ık verir Tütsü olarak kullanılır. çeriğinde kolombin ve Güvercinkökü (jatrorrhiza palmata) : Jatrorrhiza palmata adlı bitkinin köküdür. İçeriğ barberin denilen maddeler vard ır. Tadı acıdır.
22
İştahı açar. Mideyi kuvetlendirir. Fazla kullanıldığı takdirde, mide ve bağ ba ğırsaklara zarar Faydası : İshali keser. İştah verir.
Güveyfeneri (gelinfeneri) : Patlıcangillerden; kireçli topraklarda yetiş yetişen bir çeş çeşit bitkidir. Çiçekleri pembe beyazdır. Yemiş Yemişleri kiraza benzer. Terkibinde C vitamini vard ır. Lezzeti acımtıraktır. Meyveleri Eylül - Ekim aylar ında toplanı p, p, kurutulur. bo şaltır. Böbrek taş taşlar ının düş dü şürülmesine yardımcı olur. Faydası : İdrar ve ter söktürür. Kar ında toplanan suyu boş Sar ılıkta da faydal ıdır. yetişen 180 santimetre kadar boyunda, birkaç Güzelavratotu (belladon) : Patlıcangillerden; kireçli topraklarda yetiş sene yaş yaşayan nahoş naho ş kokulu bir bitkidir. Meyveleri kiraz gibi yuvarlak ve siyah renktedir. İçeriğ çeriğinde Atropin vardır. Zehirlidir. Ev ilaçlar ında kullanılmaması gerekir. ağr ılar ı dindirmek için kullan ılır. Mide ve bağ bağırsak hastalıklar ı, astım, beyin hastalıklar ı, Faydası : Hekimlikte ağ kalp hastalıklar ı ve sinir hastalıklar ında kullanılır.
23
H Hanımeli (lonicera caprifolium) : Hanımeligillerin örneğ örneği olan, ilkbaharda güzel kokulu çiçekler açan bir süs bitkisidir. Çiçekleri, kabuğ kabuğu ve yapraklar ı kullanılır. 100 kadar türü vard ır. Karaci ğer hastalıklar ında faydalıdır. Müzmin bronş bronşitte rahatlık sağ sağlar. Nefes darlığını Faydası : İdrar söktürür. Karaciğ giderir. Öksürüğ Öksürüğü keser. Nikriste de kullanılır. Hardal (sinapis) : Turpgillerden bir çeş çeşit bitkidir. Vatanı Akdeniz bölgesidir. Sar ı veya beyaz çiçeklidir. Tohumlar ında eterik yağ yağ vardır. İki çeş çeşidi vardır. Siyah hardal: Çiçekleri sar ı, meyvesi dört köş köşeli, k ısa ve sivridir. Hekimlikte; göğ göğüs hastalıklar ında kullanıllır. Beyaz hardal : Soluk k ırmızı veya beyaz çiçeklidir. Taneleri, siyah hardalınkinden daha büyüktür. Hekimlikte; daha ziyade siyah hardal tohumu kullan ılır. Tesirli maddesi "potasium mironat" ve "sinigrin"dir. Hardal ruhu : Il ık suya, dövülmüş dövülmü ş hardal tohumu konularak elde edilir. Çok tahriş tahriş edici bir maddedir. Deriyi k ızartır ve yakar. kağıda yapıştır ılması suretiyle elde edilir. Bu kağ kağıt Hardal ka ğ ıd ı : Hardal tozunun, kauçuk mahlülü arac ılığıyla kağ p, p, hardallı taraf ı cilde tatbik edilir. ılık su ile ıslatılı Hardal banyosu : Temiz bir tülbentin içine 150 - 500 gram hardal tozu konur. Ç ık ın yapıldıktan sonra banyo suyuna konur. Hardal kağ ka ğıdı, keten tohumu lapas ı veya hardal banyosu 10-15 dakikadan fazla tatbik edilmemelidir. akci ğerlere kan hücum etmesi hallerinde faydal ıdır. Bronş Bronşit ve zatürreeden doğ doğan Faydası : Beyne veya akciğ şikayetleri giderir. İç organlarda biriken kan ı dışar ı çeker. Sofrada kullan ılan hardal ise hazm ı kolaylaş kolaylaştır ı p, p, kabız olmayı önler. Hasırotu (saz) : Hasırgiller familyasından; düz ince uzun, dayan ıklı olan yapraklar ı; minder ve yast ık gibi şeyleri doldurmaya, has ır örmeye yarayan bir sazd ır. Bataklıklarda yetiş yetişir. Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesinde yardımcı olur. Faydası : Bağ çeşit bitkidir. Baş Baş k ısmından afyon, tohumlar ında da haş ha şhaş haş Haşhaş (papaver) : Gelincikler familyasından bir çeş yağ yağı çıkar ılır. Afyon, haş haşhaş haş meyvelerinin özel bıçakla çizilmesi sonucu akan, süte benzer sıvının güneş güneşte katılaş laşmış ve esmerleş esmerleşmiş miş şeklidir. İçeriğ çeriğinde morfin, kodein, tebain, papaverin, narkotin gibi maddeler vard ır. Uyuş Uyuşturucudur, zehirlidir. Ev ilaçlar ında kullanılmaması gerekir. ağr ı ve sancılar ı giderici ve ishal kesici olarak kullan ılır. Faydası : Hekimlikte; ağ
Hatmi (althaea officinalis) : Ebegümecigillerden; büyük, yuvarlak, yumu şak yapraklı ve uzun köklü bir bitkidir. Çiçekleri beyazımsı mor veya pembedir. Hekimlikte kökü ve yapraklar ı kullanıllır. İçeriğ çeriğinde fazla miktarda müsilaj vardır. Çiçekleri Temmuz ve Ağ Ağustos aylar ında, kökleri ise Sonbahar aylar ında toplanı p, p, kurutulur. bronşitin sebep olduğ olduğu şikayetleri giderir. Ağ Ağız, boğ boğaz ve diş diş eti iltihaplar ını iyileş iyileştirir. Faydası : Nezle ve bronş Bağ Bağırsak iltihaplar ını giderir. Sancılar ı dindirir. Dövülmüş Dövülmüş hatmi taneleri, vücuda sürülecek olursa, sivrisinek ve böcek sokmalar ını önler. yeti şen bir bitkidir. Çiçekleri Havacıva (alkanna tinctoria) : Hodangiller familyasından; Akdeniz bölgesinde yetiş mavidir. Köklerinin iç taraf ı sar ı, öz k ısmı ise k ırmızımtırak renktedir. Kökünden boya elde edilir. Bağırsak hastalıklar ında faydal ıdır. Faydası : Ağr ılar ı giderir. Bağ
24
Havlıcan (alpinia) : Zencefilgillerden, ıtırlı bir bitkidir. Doğ Doğu Asya'da yetiş yeti şir. Kök saplar ı baharat olarak kullanılır. İçeriğ çeriğinde " Alpinol" ve " Alpinin" gibi maddeler vardır. İştah açar. Tükürük ifrazat ını artır ır. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Vücudun güçlenmesini sağ sağlar. Mide, bağ bağırsak Faydası : İştah gazlar ını önler. Mideyi kuvvetlendirir. Hava yutmayı önler. Grip ve soğ soğuk algınlıklar ında vücudun ısınmasını sağ sağlar. Baş Baş ağ ağr ısı ve baş baş dönmelerini dindirir. İdrar söktürür. Romatizma ve nikrisin şikayetlerini hafifletir. Havuç (daucus carota) : Maydanozgillerden; uzunca koni şeklinde ve etli olan kökünden dolay ı sebze olarak yetiş yetiştirilen bir çeş çeşit bitkidir. İçeriğ çeriğinde şeker, A vitamini ve karotin vardır. Bağırsak iltihaplar ını giderir. Mide ve bağ ba ğırsak Faydası : Müzmin kabızlığı giderir. Çocuk ishallerini keser. Bağ kanamalar ını keser. Kansızlığı giderir. Cilde canlılık verir. Anne sütünü art ır ır. Cilt ve göz hastalıklar ını önler. Böbrek ağ ağr ılar ını dindirir. Vücuda kuvvet verir. Ast ım, bronş bronşit, ses k ısıklığında göğ göğsü yumuş yumuşatır, rahatlık verir. Veremde de faydal ıdır. Mide ve onikiparmak ülserinde şikayetleri giderir. Kalp hastalıklar ı ve damar sertliğ sertliğinde faydalıdır. İdrar ve bağ bağırsak gazlar ını söktürür. Aybaş Aybaşı halinin muntazam ve ağ a ğr ısız olmasını sağ sa ğlar. Diş Diş etlerini kuvvetlendirir. Yüz ve boyun k ır ıklıklar ını giderir. Görme gücünü art ır ır. Mineçiçeğigiller familyasından; batı ve güney Anadolu'da yetiş yeti şen bir ağ ağaçtır. Haziran - Temmuz Hayıt (ayıt) : Mineçiçeğ aylar ında mor renkli çiçekler açar. Dallar ı ve yapraklar ında, uçucu ve sabit yağ ya ğ, tanen, sineol, şekerleri kristalize maddeler ve bir glikozit vardır. Aybaşı kanamalar ını düzenler. Anne sütünü artır ır. Hazımsızlığı Faydası : İdrar söktürür. Sanc ılar ı keser. Aybaş giderir. Kar ın ağ ağr ısını ve ishali keser. Ayak şişlerini indirir. Akrep ve ar ı sokmalar ında faydalıdır. y apılan bir çeş çeşit kabaktır. Yapraklar ı uzun ve büyüktür. Helvacıkabağı (kestanekaba ğ ı) : Kabakgillerden tatlısı yap Çekirdekleri yoktur. Ev ilaçlar ında çekirdekleri kullan ılır. Bağırsak kurtlar ının düş düşürülmesinde yard ımcı olur. Faydası : Bağ
Hercaimenekşe (viola tricolor) : Sar ı, mor, mavi çiçekleri olan bir çeş çeşit menek şedir. Boyu 20 cm kadard ır. Faydası : İdrar söktürür. İdraryollar ındaki iltihaplar ı giderir. Cilt hastalıklar ı ve özellikle egzamada faydal ıdır. Öksürüğ Öksürüğü keser. Damar sertliğ sertliği ve sar ılıkta da kullanılır. çeşit bitkidir. Yemiş Yemiş gibi yenen veya salatas ı yapılan, gevrek, serinletici Hıyar (salatalık) : Kabakgillerden bir çeş ve suluca yemiş yemişine de hıyar denir. Terkibinde A ve C vitamini vard ır. Birçok çeş çeşidi vardır. yorgunlu ğunu giderir. Romatizma ve mafsal ağ ağr ılar ında faydal ıdır. Susuzluğ Susuzluğu Faydası : İdrar söktürür. Vücut yorgunluğ keser. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. İnsülin ihtiyacını kar şılar. Ter bezlerinin düzenli çalışmasını sa s ağlar. El, yüz, boyun k ır ışıklıklar ını ve lekeleri giderir. Cilde güzellik verir.
Hiyarşembe (hindhı yar a ğaçlar ın meyvesidir. Doğ Doğu Hind, Antil yar ı) : Baklagillerden leguminoseae denilen büyük ağ ve Brezilya'da yetiş yetişir. Meyvesi siyahtır ve silindiriktir. Terkibinde şeker, pektin, zamk, tanen ve esans vard ır. Faydası : Kabızlığı önler, fazlası müshildir. Hindiba (güne ğ ik) ik) : Hindiba familyasının örnek bitkisidir. Çiçekleri sar ıdır. Yapraklar ı az ve küçüktür. Sap ı yoktur. Kökü uzundur. Kökünün d ışı beyaz, içi esmer renktedir. Sütlü, acı bir suare ifraz eder. Yapraklar ı haş haşlanı p, p, salata salat a gibi yenir. Kökü de, dövülerek kahve yap ılır veya kahveye kar ıştır ılır. Lezzeti mayhoş mayhoşumsudur. Ak ve kara olmak üzere iki çeş çe şidi vardır. Hekimlikte yapraklar ı ve kökü kullan ılır. güne ş yan ıklar ı, akrep ve ar ı sokmasında faydal ıdır. Balgam söktürür. Nikris Faydası : İdrar söktürür. Egzama, güneş ağr ılar ını dindirir. Böbreklerdeki kumlar ın dökülmesine yardımcı olur. Vücuda kuvvet verir.
25
Hindistancevizi (cocos nucifera) : Tropikal bölgelerde yetiş yeti şen, hurma cinsinden bir çeş çe şit ağacın yemiş yemişidir. Portakaldan büyüktür. Kabuğ Kabu ğu çok serttir. İçinde sütümsü bir s ıvı vardır. Yemiş Yemişin içinde kabuğ kabuğuna bitiş bitişik yağ yağlı ve niş nişastalı eti vardır. Büyük ve Küçük olmak üzere iki çeş çeşidi vardır. Hekimlikte küçükleri kullanılır. ta şlar ın düş düşürülmesine yardımcı olur. Mide ağ ağr ılar ını giderir. Faydası : İdrar söktürür. Böbreklerdeki kum ve taş Sütleğengillerden bir ağ ağaçtır. Tohumlar ından hindyağ hindyağı çıkar ılır. Hindyağ Hindyağı Hindyağıağacı (genegerçekotu) : Sütleğ berrak, renksiz veya soluk sar ı renkli, koyu k ıvamlıdır. Kokusu yok denecek kadar azd ır. Lezzeti hafif ve biraz tahriş tahriş edicidir. Etkili maddesi Ricinoleik asittir. Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir. Saçk ıranda faydal ıdır. Lavmanlarda da kullan ılır. Saçlar ın dökülmesini önler.
Hodan (borage) : Hodangiller familyasından mavi beyaz çiçekli bir bitkidir. Hekimlikte çiçekleri ve kökü kullanılır. İçeriğ çeriğinde müsilaj ve madeni tuzlar vardır. Öksürüğü keser, balgam söktürür. İdrar zorluğ zorluğunu giderir. Faydası : Öksürüğ Horasani (semen-contra) : Bileş Bileşikgiller familyasından "Compositae "nin açılmamış çiçekleridir. Halep, Türkistan, Buhara ve Volga nehri etraf ında yetiş yetişir. Hekimlikte sar ımtırak esmer renkli ve küçük tohuma benzer çiçek baş başlar ı ile diğ diğer k ısımlar ı kullanılır. Kokusu anasona benzer. Tad ı acı, yak ıcı ve fenad ır. Etkili maddesi Santonin'dir. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Faydası : Bağ yeti şen bir ağ ağacın meyvesidir. Ağ Ağacın boyu Hurma ( şecere-i şecere-i temir) : Hurmagiller familyasından sıcak ülkelerde yetiş 30 metre kadard ır. Gövdesi sütun biçimindedir. Yapraklar ı büyük ve dilimlidir. gelişmeyi sağ sağlar. Besleyicidir. Kansere kar şı koruyucudur. Zihni yorgunluğ yorgunlu ğu giderir. Faydası : Bedeni ve zihni geliş Anne sütünün, bol ve besleyici olmas ını sağ sağlar. Boğ Boğaz ağr ılar ını keser. Bronş Bronşit, öksürük ve soğ soğuk algınlığının şikayetlerini giderir. Kemik hastalıklar ında faydalıdır. ağaç ve bu ağ ağacın verdiğ verdiği k ırmızı kabuklu, sert de) : Ayr ı çanakyaprakl ı ikiçeneklilerden bir ağ Hünnap (çi ğ ğ de) çekirdekli, iri zeytin biçim ve büyüklüğ büyüklü ğünde bir yemiş yemiştir. Güz'ün olgunlaş olgunlaşır. Çiçekleri küçük ve yeş yeşilimsidir. Meyveleri ise tatlımsıdır. Öksürüğü keser. Balgam söktürür. Vücuda rahatlık verir. Faydası : Öksürüğ çeşit süs bitkisidir. i) : Karanfilgiller familyasından bir çeş Hüsnüyusuf (guguçiçe ğ i) üşütmesinden doğ doğan şikayetleri giderir. İktidarsızlıkta da faydal ıdır. Faydası : Mide üş
26
I Ihlamur (tilia) : Ihlamurgiller familyasından; kerestesi güzel, bir gölge ağ a ğacı ve bunun kurutularak çay gibi haş haşlanı p p içilen güzel kokulu çiçeğ çiçeğidir. Temmuz ve ağ ağustos aylar ında toplanı p, p, kurutulur. Birçok çeş çeşidi vardır. bozukluğunu giderir. Uyku verir. Kan dolaş dola şımının normal olmasını Faydası : Sinirleri kuvvetlendirir, sinir bozukluğ sağ sağlar. Kansızlığı giderir. Kalp kifayetsizliğ kifayetsizliğinde faydal ıdır. Damar kireçlenmesini önler. Böbrekleri ve mesaneyi temizler. İdrar söktürür. Kum döker, taş ta ş oluş olu şmasını önler. Ter söktürür. Grip ve soğ soğuk algınlığının şikayetlerini giderir. Göğ Göğsü ve bronş bronşlar ı yumuş yumuşatır. Mide ifrazatını artır ır. Balla kar ıştır ılı p p içilirse, mide ülserine faydalıdır. Kabızlığı ve bağ bağırsak spazmını giderir. Boyun ve yüze güzellik verir. Burkulma ve ezilmelerde ağ a ğr ıyı keser. Saç dökülmesini önler. Isırgan (urtica urenus) : Isırgangillerden ilkbaharda yetiş yeti şen, her taraf ı sert tüylerle kaplı bir büyük ottur. Tüylerinin içeriğ içeriğinde formik asit vard ır. Sürüldüğ Sürüldüğü yeri kaş kaşındır ır ve yakar. Tohumlar ı da kullanılır. edildiği zaman, iç organlarda biriken kan ı çeker. Romatizma ve mafsal ağ ağr ılar ını dindirir. Faydası : Dıştan tatbik edildiğ Burun kanamas ını keser. Egzamanın şikayetlerini giderir. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Böbrek kumlar ını döker. Balgam söktürür. Haricen tatbik edildiğ edildi ği zaman, dalak hastalıklar ına ve çı banlara banlara da faydalıdır. yetiştirilen bir bitkidir. İçeriğ çeriğinde Ispanak (spinacia oleracea) : Ispanakgiller familyasından; k ış sebzesi olarak yetiş demir, vitaminler ve enzimler bulunur. gelişme bozukluğ bozukluğunu giderir. Soğ Soğuk algınlığına kar şı Faydası : Vücudun dayan ıklılığını artır ır. Kansızlığı ve geliş korur. Kalp ve geliş geli şme bozukluğ bozukluğunu giderir. Kalp adalelerini kuvvetlendirir. Ruhi çöküntünün s ık ıntılar ını giderir. Kan miktar ını artır ır. Ağız, boğ boğaz ve göğ göğüs hastalıklar ında faydal ıdır. Kanser ve veremden korur. Hamilelerde faydalıdır. Doğ Doğacak bebeğ bebeğin güçlü olmasını sağ sağlar. Yara, yanık ve dolamada da faydal ıdır. Diş Dişlerin çürümesini önler. Şişmanlık ve şeker hastalığına da faydal ıdır. nesi) : Sardunyagillerden, yapraklar ı güzel kokulu, çiçekleri türlü renklerde bir süs bitkisidir. Itır (çobani ğ ğ nesi) Kumlu topraklarda yetiş yetişir. Yeş Yeşil k ısımlar ı tüylü ve oyalıdır. Çoğ Çoğunun çiçekleri beyaz veya pembedir. Losyon yapımında kullanılır. güzelleştirir. İshali keser. Boğ Boğaz ağ a ğr ılar ını giderir. Mide ve bağ ba ğırsak gazlar ını söktürür. Nikriste Faydası : Cildi güzelleş de faydalıdır.
27
İ İnciçiçeği (mayısçanı) : Zambakgillerden, ok biçimindeki yapraklar ı arasında ince bir sap üzerinde küçük çan biçiminde beyaz çiçekler açan bir süs bitkisidir. Boyu 20 cm kadardır. Çiçekleri beyazd ır ve üzüm salk ımı şeklindedir. Yemiş Yemişleri küçük ve k ırmızıdır. Kokusu çok güzeldir. Faydası : Kalp hastalıklar ının tedavisinde kullanılır. Çarpıntıyı keser. Kalp hastalığından kaynaklanan suyu söktürür. Ev ilaçlar ında kullanılmaz.
geniş ve dilimli bir ağ ağacın meyvesidir. İncir (yemi ş) ş) : Dutgillerden asıl vatanı Akdeniz k ıyılar ı olan yapraklar ı geniş Armut biçiminde ve büyüklüğ büyüklüğünde yumuş yumuşak, çekirdekleri dar ı şeklinde tatlı bir yemiş yemiştir. Bağırsaklar ı yumuş yumuşatır. Kabızlığı giderir. Mide tembelliğ tembelliğini tedavi eder. Vücudu ve sinirleri Faydası : Bağ kuvvetlendirir. Enerji verir. Nekahat devresini k ısaltır. Bronş Bronşit, öksürük ve boğ boğaz ağr ılar ında faydalıdır. Bronş Bronşlar ı yumuş yumuşatır. Ç ı banlar banlar ın olgunlaş olgunlaşmasını sağ sağlar. Lapası, yanık ağ ağr ılar ını keser. Dallar ından akan süt, nas ır ve siğ siğilleri giderir. Basurda faydalıdır. Nezle ve sıtmada da kullanılır. yetişen bir bitkidir. Çiçekleri beyaz, meyveleri parlak İtüzümü (köpeküzümü) : Patlıcangillerden; ormanlarda yetiş siyahtır. Meyvesi, yapraklar ı ve çiçekleri kullan ılır. Ev ilaçlar ında çok dikkatli kullan ılması gerekir. ağr ılar ını keser. Aybaş Aybaşı düzensizliğ düzensizliğini ve rahim hastalıklar ını giderir. Faydası : Romatizma ve mafsal ağ Dağlarda ve ormanlardaki kayalar üzerinde bulunur. Zeytinyeş Zeytinye şili renginde, İzlandalikeni (izlandayosunu) : Dağ dantel gibi tırtıllı parçalar halindedir. Yaz aylar ında toplanı p p kurutulur. Müsilajlı ilaç yapmakta kullan ılır. İçeriğ çeriğinde " Lichenin", " Dekstrolikenin" ve "Cetrarin" vardır. Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. Bağ Bağırsak bozukluğ bozukluğunu giderir, ishali keser. Nefesdarlığını giderir. Faydası : Göğ Bronş Bronşitin sebep olduğ olduğu şikayetleri giderir. Veremde faydalıdır. Şeker hastalar ına ekmek yapmakta da kullan ılır. İğdeciler familyasının örneğ örneğidir. Yemiş Yemişi, k ızılcık biçimindedir. Derisi sert ve sar ı, eti beyaz İğde (elaeagnus) : İğdeciler un halinde mayhoş mayho ş ve burukçad ır. Yapraklar ı tüylüdür. 10 kadar türü vard ır. Bağırsak bozukluklar ını ve ağ ağız pasını giderir. Faydası : Bağ
28
K Kabak (cucurbita) : Kabakgiller familyasından, meyvas ı sebze olarak kullan ılan, otsu bir bitki cinsidir. Kökü saçak şeklindedir. Gövdesi sürüngen, köş kö şeli, ince ve çok uzundur. Üzerinde sert ve k ısa tüyler bulunur. Yapraklar ı büyük, kaba, tüylü; çiçekleri sar ıdır. Meyvesi, etli ve suludur. İçinde kabak çekirdeğ çekirde ği denilen pek çok tohum vardır. tutuklu ğunu giderir. Böbrek ve mesane iltihaplar ını temizler. Prostattan doğ doğan Faydası : İdrar söktürür ve idrar tutukluğ şikayetleri giderir. Mide ve bağ bağırsaklara yumuş yumuşaklık verir, kabızlığı giderir. Basuru olanlar için faydal ıdır. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. Helvacıkabağ kabağının çekirdekleri bağ bağırsak kurtlar ının düş düşmesine yardımcı olur. Lapası dıştan tatbik edilecek olursa boğ boğaz ağr ılar ını ve kadınlarda görülen ak ıntıyı keser. i) : İkiçeneklilerden; 70-80 cm boyunda ince sapl ı tırmanıcı bir bitkidir. Çiçekleri Kabakulakotu (venüsçiçe ğ i) koyu kahverengidir. Kokusu pistir. Ayba şı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Faydası : İdrar söktürür. Aybaş
Kafuru (kafur) : Tabiatta, bir çok bitkide bulunur. T ı pta pta kullan ılan kafuru " Japonya Kafuru"dur. "Cinnamomun ağacının odunu, su buhar ıyla distile edilerek elde edilir. Kafuru renksiz, şeffaf, billuri yapılı, gevrek Camphorea" ağ parçalar ıdır. Kokusu hususi ve keskin, lezzeti sonradan serinlik veren ac ı ve yak ıcıdır. 204 santigrat derecede kaynar. Adi sıcaklıkta uçar. Suda çok az erir. Alkolde, eterde, kloroformda, benzolde ve yağ ya ğlarda çok erir. dolaşımını kuvvetlendirir. Beyni ve sinirleri uyar ır. Kalp yetersizliğ yetersizliğini giderir. Solunum sistemini Faydası : Kan dolaş uyar ır. Bronş Bronşlar ın ifrazatını arttır ır. İspirto ile kar ıştır ılmış kafuru, ağ ağr ılar ı ve kepeklenmeyi keser. Akciğ Akci ğer hastalıklar ında faydal ıdır. Ateş Ateşli hastalıklarda, uyuş uyuşturucu maddelerde zehirlenmelerde ve gece terlemelerinde de kullanılır. Tı pta pta kafurulu yağ yağ, kafurulu ispirto gibi terkipler kullanılır. Çitsarmaşığıgiller familyasından, uçlar ı mavi çizgili beyaz çiçekler açan bir Kahkahaçiçeği (çitsarma şı ğ ı) : Çitsarmaş çeş çeşit sarmaş sarmaşıktır. kolaylaştır ır. Faydası : Kabızlığı giderir. Hazmı kolaylaş
Kahve (coffea) : İkiçenekliler sınıf ının, kökboyas ıgiller familyasından, vatanı Afrika olan, fakat Asya ve Amerika'nın tropik bölgelerinde yetiş yeti ştirilen, 20 kadar çeş çeşidi olan bir ağ ağaçtır. En çok bilineni Arabistan kahvesi'dir. 7-8 metre boyunda bir ağ a ğaçtır. Yapraklar ı sivri uçlu olup, kenarlar ı dalgalıdır. Çiçekleri beyaz ve hoş ho ş kokuludur. Meyvesi kiraza benzer; içinde ince iki çekirdek bulunur. Her çekirdeğ çekirde ğin içinde aynı şekilde bir tohum vardır. Tohumlar ında, kafein alkoloidleri vardır. Kandolaşımını sağ sağlar. Uykuyu kaç ır ır, düş düşünmeyi kolaylaş kolaylaştır ır. Yar ımbaş mbaş ağr ılar ını dindirir. Faydası : Kandolaş Uyuş Uyuşturucu maddelerle zehirlenmelerde faydal ıdır. Boğ Boğmaca öksürüğ öksürüğünü keser. Nikris ağ ağr ılar ını teskin eder. Tansiyonu yüksek olanlar ın kahve içmemesi tavsiye edilir. Ayr ıca fazla miktarda içildiğ içildiğinde uykusuzluk, sinir bozukluğ bozukluğu ve çarpıntı yapar. ağacın Kakao (hindbademi) : İkiçenekliler sınıf ının sterculiaceae familyasından, vatanı tropik Amerika olan bir ağ meyvesidir. Kakao ağ ağacı 4-10 metre boyundad ır. Yapraklar ı derimsidir. Çiçekleri her mevsimde açar. Meyvelerinin içinde kestane büyüklüğ büyüklü ğünde tohumlar ı vardır. Tohumlar ının içeriğ içeriğinde teobromin denilen
29
alkoloid vardır. Bu madde uyar ıcıdır. Tohumlar ından kakao yağ ya ğı çıkar ılır. Kozmetik sanayiide ve eczacılıkta fitil yapmakta kulan ılır. Tohumlar ının yağ yağı alındıktan sonra elde edilen kakao tozuna çikolata denir. sağlar. Faydası : Uyar ıcı, iştah açıcı ve kuvvet vericidir. İdrar söktürür. Vücuttaki zehirlerin dışar ı atılmasını sağ Böbrek iltihaplar ını giderir. Fazla içildiğ içildiği takdirde çarpıntı ve baş baş ağ ağr ısı yapar.
Kakule (cardamon) : İkiçenekliler sınıf ının, zencefilgiller familyasından bir bitkidir. Hindistan'da ve Asya'n ın sıcak bölgelerinde yetiş yetişir. Meyvesi 1-2 cm boyunda bir kapsüldür. İçinde birbiri üzerine oturan siyah, prizmatik tohumlar ı vardır. Meyveler tamamen olgunlaş olgunlaşmadan toplanır. İçeriğ çeriğinde sineol, terpineol ve asetat vardır. İştah açar. Mide rahatsızlıklar ını ve gazlar ı giderir. Vücuda rahatl ık verir. Faydası : Ferahlık verir. İştah Bileşikgiller familyasından bir bitki cinsidir. Adikanaryaotu denilen çeş çeşidi, bütün yıl Kanaryaotu (senecio) : Bileş boyunca çiçek açan 10-40 santimetre boyunda bir veya iki y ıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri küçük silindir şeklindedir. Meyvelerinin içeriğ içeriğinde uçucu yağ ya ğ, tanen, reçine, inulin vardır. Köklerinde ise; "Senecin" ve "Senecionin" adlı iki alkoloid bulunur. Aybaşı kanamalar ını düzenler. Aybaş Aybaşı ağ a ğr ılar ını keser. Bağ Bağırsak kurtlar ını düş dü şürür. İshal, dizanteri ve Faydası : Aybaş kanamalarda faydal ıdır. Yaralar ı iyileş iyileştirir. Romatizma ağ ağr ılar ını keser.
Kantaron (kantariyyon) : İkiçenekliler sınıf ının, bileş bileşikgiller familyasından, bütün dünyada, özellikle ılıman bölgelerde yaygın olan çok y ıllık veya bir yıllık bitkidir. K ırmızı, sar ı, mavi ve nadiren beyaz çiçekli olan ı bulunur. Kökü ac ıdır. Bu türüne "Büyük Kantaron" da denir. Ço ğunlukla kökü kullan ılır. Yaz aylar ında toplanı p p kurutulur. Ate şi düş düşürür. İştah İştah açar, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İshali keser. Nekahat devresini Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Ateş k ısaltır. Nezle ve bronş bron şite faydalıdır. Öksürüğ Öksürüğü keser. Mide ağ ağr ılar ını dindirir. Yaralar ın iyileş iyileşmesinde yardımıcı olur. Astım, mide ülseri, midede asit fazlalığı, akciğ akciğer hastalıklar ı, damar sertliğ sertliği ve sinir iltihaplar ında da faydalıdır. karaağaçgiller familyasından, k ışın yaprak döken, bir çeş çe şit orman Karaağaç (ulmus) : İkiçenekliler sınıf ının, karaağ ağacıdır. Yapraklar ı k ısa saplı, kenarlar ı çift diş dişlidir. Çiçekleri salk ım şeklindedir. Odunu iyidir. Hekimlikte kabuklar ı kullanılır. p, içilecek olursa kandaki şeker Faydası : Ağr ılar ı keser. Yara ve bereleri tedavi eder. Yapraklar ı kaynat ılı p, miktar ını düş düşürür. babagiller familyas ından, bir veya çok y ıllık otsu yahut dip k ısmı odunsu Karabaşotu (lavadula stoechas) : Ballı babagiller bir bitkidir. Ezildiğ Ezildiği zaman çok kuvvetli ve hoş ho ş olmayan bir koku ç ıkar ır. Çiçekleri mavi veya menek şe rengindedir. Bir türünden karabaş karaba şyağ yağı denilen bir esans çıkar ılır. Yurdumuzda alçak makilerde bulunur. sertliğinde faydalıdır. Balgam söker. Sara ve beyin Faydası : Ağr ılar ı geçirir. Kalbe kuvvet verir. Damar sertliğ hastalıklar ında kullanılır. Uyuş Uyuşukluğ ukluğu giderir, zindelik verir. Doğu Hindistan olan, Karabiber (dar-i fülfül) : İkiçenekliler sınıf ının, karabibergiller familyasından, vatanı Doğ yaprak dökmeyen t ırmanıcı bir bitkidir. Yapraklar ı yürek biçiminde ve damarl ıdır. Çiçekleri sark ıktır. Meyveleri küçük, toparlak ve saps ızdır. İştah açar. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Mide ve bağ bağırsaklardaki mikroplar ı öldürür. Gaz söktürür Faydası : Mideyi ısıtır. İştah ve gaz birikmesine engel olur. Şeker hastalığının ilerlemesini durdurur. İdrar söktürür. Enerji verir. Cinsel istekleri kamçılar. Sinirleri kuvvetlendirir. Yiyeceklerde baharat olarak kullanılır. Damar sertliğ sertliği, yüksek tansiyon, egzama, üremi, bağ bağırsak iltihabı ve romatizmadan şikayet edenler, mümkün olduğ oldu ğu kadar az kullanmalıdırlar.
30
Karamuk (agrostemma githago) : Karanfilgiller familyasından, yurdumuzda hububat yetiş yeti ştirilen tarlalarda görülen, çoğ çoğu zaman buğ bu ğdayla kar ışık olarak biten, 30-100 cm yüksekliğ yüksekli ğinde, tohumlar ı zehirli bir bitkidir. Üzeri tüycüklerle kaplıdır. Yapraklar ı almaş almaşıktır. Çiçekleri büyük ve güzel ve morumsu pembe ve ender olarak da beyazd ır. Soğuk algınlığını giderir. Faydası : Soğ Karanfilağacı (caryophyllus aromaticus) : Mersingiller familyasından anayurdu Molük adalar ı olan ve birçok tropik ülkelerde ve baş başlıca Zengibar, Filipinler ve Hindistan'da yetiş yeti ştirilen, k ış aylar ında yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Çiçeğ Çiçeğinin tomurcuklar ına karanfil denir. Baharat olarak kullan ılır. Çiçeklerinden elde edilen karanfilyağ karanfilyağının içeriğ içeriğinde hidrokarbür, euganol, salisilik asid ve karyofilin vard ır. Güzel kokuludur. Tad ı ac ıdır. Baharat olarak kullan ılır. A ğr ılar ı dindirir. Sinirleri uyar ır. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Koku giderir. İştah İştah açar. Faydası : Mikroplar ı öldürür. Ağ İshali keser. Bedeni ve zihni yorgunluklar ı giderir. Cinsel arzular ı kamçılar. Doğ Doğumu kolaylaş kolaylaştır ır. Karanfil esansı diş diş macunlar ında kullanılır. Karanfilçiçeği (dianthus caryophyllus) : İkiçenekliler sınıf ının, karanfilgiller familyasından; kar şılıklı ensiz sivri yapraklı, düğ düğüm düğ düğüm ince saplı, 300 kadar çeş çeşidi bulunan, otsu bir süs bitkisidir. Yapraklar ı pembe, beyaz veya k ırmızıdır. Ençok tanınan türü çiçek karanfili'dir. Çok hoş hoş kokuludur. Yapraklar ından şurup yap ılır. Ateş düş düşürür, terletir. İştah İştah açar. Mide üş üşütmesinden doğ doğan şikayetleri giderir. Dağ Dağkaranfilinin Faydası : Ateş çiçekleri balla kar ıştır ılı p p yenirse, iktidarsızlığı giderir. yetişen sar ı çiçekli bir çeş çeşit bitkinin, karanfil kokulu Karanfilkökü (geum urbanum) : Gölgelik yerlerde yetiş köküdür. İlkbahar ve yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. İçeriğ çeriğinde tanen vardır. bağırsak bozukluklar ını giderir. İshali keser. İştah İştah açar. Ağ Ağr ılar ı dindirir. Sinirleri Faydası : Mide ve bağ kuvvetlendirir. yetişen bir Kardeşkanı (ejderkanı) : Birçenekgiller sınıf ının, zambakgiller familyasından, Kanarya adalar ında yetiş ağaç veya ağ ağaçcıktır. Gövdesi kalındır. Yapraklar ı sert ve k ılıç şeklindedir. Dallar ının ucunda demet şeklinde toplanmıştır. Yaş Yaşlı gövdelerden, boyac ılıkta kullanılan, reçinemsi k ırmızımtırak bir özsu akar. Faydası : Yaralar ı tedavi eder. D ış kanamalar ı keser.
Karnabahar (karnabit) : Turpgillerden; vatanı Doğ Doğu Akdeniz bölgesi olan 2 yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı koyu yeş yeşil, çiçekleri beyaz veya sar ımtıraktır. K ış sebzelerindendir. Lahanaya benzer. Asl ında, lahanan ın çiçek saplar ının k ısalı p p etlenmesiyle lahanadan türemiş türemiştir. Yenen k ısmı, henüz açmam ış yoğ yoğun çiçek durumudur. Yurdumuzda; güzlük turfanda karnabahar, k ışlık karnabahar ve mart karnabahar olmak üzere üç çeş çe şidi vardır. Fosfor ve vitamin bak ımından çok zengindir. yorgunluğunu giderir. Cinsel gücü arttır ır. Sinirleri kuvvetlendirir. İdrar söktürür. Dalak Faydası : Zihin yorgunluğ hastalıklar ına iyi gelir. Şeker hastalar ına faydal ıdır. Kalp hastalıklar ında şikayetlerin azalmasında yardımcı olur. Karpuz (harbuz) : Kabakgiller familyasından; sürüngen gövdeli, parçal ı sert yapraklı, sar ı çiçekli, iri meyveli, bir yıllık bir bitkidir. ta şlar ın dökülmesine yard ım eder. Faydası : Kanı temizler. Vücuda serinlik verir. Böbreklerdeki kum ve taş Kemiklerin geliş gelişmesine yardımcı olur. Kasıkotu (f ıt ıkotu) : Karanfilgiller familyasından; Avrupa'da, Asya'da ve yurdumuzda yetiş yeti şen, toprak yüzeyinde yatık olarak geliş gelişen bir veya çok y ıllık bitkilerdir. Yapraklar ı küçüktür ve kümeler halindedir. Hekimlikte; toprağ toprağın üstünde kalan k ısımlar ı kullanılır.
31
Faydası : Böbrek ve mesane hastal ıklar ını giderir. Fıtıkta faydalıdır. İdrar söktürür. Vücuda rahatl ık verir. Kasık
şişmelerini indirir. Bademcik iltihap ve şişmelerini tedavi eder.
Kasımpatı (krizantem) : Bileş Bileşikgiller familyasından; sonbahar aylar ında çiçek açan bir süs bitkisidir. Birçok çeş çeşidi vardır. Faydası : Bir türünden böcek öldürücü ilaç yap ılır. Kasnı (galbanum) : Maydanozgillerden; çad ıruş ruşağıotu ile şeytanteresi ağ ağacı gibi bitkilerden elde edilen bir çeş çeşit zamktır. Kokusu kuvvetli tadı acıdır. Faydası : Ağr ı kesicidir. Spazmlar ı önler. Kaşıkotu (cochleria) : Turpgiller familyasından; Mart'tan Temmuz'a kadar beyaz çiçekler açan, güzel ye şil renkli bitkidir. Hardala benzer. Lezzeti acı, kokusu keskindir. Yapraklar ı etli, kenarlar ı kaş kaşık gibi içeri doğ doğru k ıvr ıktır. Taze yapraklar ında acı ve yak ıcı bir esans vardır. Yapraklar ı ve kökü kullan ılır. Taze iken kullanılır. Diş eti iltihaplar ını giderir. Diş Diş etlerini kuvvetlendirir. Faydası : Skorbütte ve sıracada faydal ıdır. Diş Kaşu akasyasının odunundan elde edilen bir maddedir. Kahverengi, kokusuz bir kütledir. So ğuk Kaşu (cacho) : Kaş suda k ısmen, sıcak suda ve alkolde tamamen çözünür. Faydası : İshali keser. Vücuda kuvvet verir. ye şil olan odunsu Katırtırnağı (genista luncea) : Baklagiller familyasından; dik duran çal ı halinde, her zaman yeş bir bitki cinsidir. Genç sürüngenler, narin yapılıdır. Üzerinde çok sayıda yaprak bulunur veya yapraks ızdır. Çiçekleri sar ıdır. kolaylaştır ır. Böbrek ve safra kesesi taş taşlar ının düş dü şürülmesine yardım Faydası : İdrar ve balgam söktürür. Hazm ı kolaylaş eder. Mesane hastalıklar ını tedavi eder. Romatizma ve nikriste de faydal ıdır. Kabızlığı giderir. Kalp hastalıklar ında da kullan ılır. dağlar ında ve yurdumuzda Toros dağ da ğlar ında yetiş yetişen acı) : Çamgiller familyasından; Lübnan dağ Katrancı (sedira ğ ac 40 metre kadar boyu olan çok gösteriş gösteri şli ve heybetli bir ağ ağaçtır. Dallar ı yataydır. Yapraklar ı iğ iğne gibi olup, demet şeklindedir. Renkleri, genç yaş ya şında koyu yeş ye şildir. Zamanla açık mavi yeş yeşile dönüş dönüşürler. Kozalağ Kozalağı, olgunken aç ık kestane renkli, uzunca, oval şeklinde ve 8-12 cm boyundad ır. Tohumlar ında reçine vard ır. Odunu kokuludur. Gövde ve dallar ının kapalı yerlerde yak ılmasıyla sar ıkatran elde edilir. Faydası : Mikrop öldürücüdür. Cilt solunum yollar ı hastalıklar ında kullanılır. İdrar söktürür.
Katranköpüğü (agaric) : Çayır mantarlar ındandır. Şapkasının alt yüzü dilim dilimdir. Faydası : Solunum yollar ı hastalıklar ında kullanılır. Kavakağacı (populus) : Söğ Söğütgiller familyasından, sulak yerlerde yetiş yeti şen bir çeş çeşit ağ ağaçtır. Akkavak, titrekkavak, tellikavak, servikavağ servikavağı, karakavak, Hollandakavağ Hollandakava ğı gibi çeş çeşitleri vardır. Hekimlikte karakavak kullanılır. Karakavak 25-30 metre boyunda, gövdesi kal ın bir ağ ağaçtır. Yapraklar ı üçgen şeklinde, diş dişli ve tüysüzdür. Yaprak tomurcuklar ı tanen, uçucu yağ ya ğ, mum, salisin ve populin adı verilen glikozitleri taş taşır. Faydası : Kavak tomurcuklar ından haz ırlanan merhemler basur memelerinin ve romatizman ın lokal tedavisinde kullanılır. Karakavak odunun yak ılmasından kömür elde edilir. Mide ve bağ ba ğırsaklardaki gazı giderir. Yine bu kömürden yap ılan diş diş tozlar ı da diş dişlerin temizlenmesinde ve diş dişetlerinin kuvvetlendirmekte kullanılır.
32
Kavun (cucumis melo) : Kabakgiller familyasından; vatanı Küçük Asya olan, sürüngen gövdeli, iri meyveli bir yıllık bir bitkidir. Yapraklar ı oldukça büyüktür ve yürek biçimindedir. Çiçekleri, yapraklar ının koltuğ koltuğundan çıkar. Meyvesi sulu ve güzel kokuludur. Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Rahat bir uyku verir. Böbrekleri ve kan ı temizler. Cide temizlik verir. İdrar söktürür. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın dökülmesine yard ım eder. Nikris ve romatizma şikayetlerinin hafiflemesini sağ sağlar. Akciğ Akciğer veremi ve kans ızlıkta da faydalıdır. Kabızlığı giderir. Basur memelerinin şikayetlerini azaltır. Vücuda serinlik verir. Mide ve bağ ba ğırsaklarda ülser veya iltihap olanlarla, şeker hastalar ı ve yüksek tansiyonlular yememelidir. Kayakoruğu (kulakotu) : Damkoruğ Damkoruğugiller familyasından; tam ve etli yapraklı odunsu veya otsu bir bitkidir. Çiçekleri salk ım biçimindedir. Yeş Yeşil k ısmı acıdır. Yeşil k ısımlar ı zeytinyağ zeytinyağı ile kar ıştır ılı p, p, merhem yapılır. Cilt iltihaplar ında, egzamada, nas ır Faydası : Yeş tedavisinde kullanılır. boş arazilerde ve kurak yerlerde yetiş yeti şen 30-60 cm Kayışkıran (e şekotu) şekotu) : Baklagiller familyasından; boş yüksekliğ yüksekliğinde çok y ıllık dikenli bir bitkidir. Yapraklar ı k ısa saplıdır. Çiçekleri pembedir. Meyveleri küçüktür. Köklerinde tanen, sakkaroz, zamk, uçucu ve sabit yağ ya ğ, spinosin ve ononin vard ır. Kökleri kullanılır. ta şlar ının düş düşürülmesine yardım eder. Böbrek Faydası : Terletir ve idrar söktürür. Vücuda rahatlık verir. Böbrek taş ve mesane iltihaplar ını giderir. Boğ Boğaz ağ ağr ılar ını geçirir.
Kayınağacı (akgürgen) : Kayıngiller familyasından; k ış aylar ında yapraklar ını döken güzel görünüş görünü şlü bir orman ağacıdır. Dallar ı salk ım gibidir. Kabuklar ı halka halkadır. Kabuk ve dallar ının kuru distilasyonundan kay ınağ nağacı katranı elde edilir. bronşit, verem tedavisinde kullanılır. Diş Diş ağr ısını keser. Kabuklar ının suda kaynat ılmasıyla Faydası : Müzmin bronş elde edilen suyla yüz lekeleri, çiller giderilir. K ıllar temizlenir. çeşit meyve ağ ağacıdır. Meyvesi cevizden büyük, Kayısı (prunus armeniaca) : Gülgillerden 4-6 metre boyunda bir çeş derisi ince, açık turuncu renkte, eti sulu, tatlı ve güzel kokulu, tek ve sert çekirdeklidir. Şekerpare, şam, tokaloğ tokaloğlu, imrahor, muhittinbey, hacık ız, hasanbey, darende gibi çeş çe şitleri vardır. yorgunlu ğunu geçirir. İştah İştah açar ve hazm ı kolaylaş kolaylaştır ır. Faydası : Sinir zafiyetini giderir. Uyku verir. Beyin yorgunluğ Nekahat devresini k ısaltır. Raş Raşitizmde faydalıdır. Kansızlığı tedavi eder. Kabızlığı giderir. Yüz ve boyunlara tazelik ve güzellik verir.
Kaynanadili (kaktüs) : Atlasçiçeğ Atlasçiçeğigiller familyasından; bir çeş çeşit bitkidir. Nopal zamk ı elde edilir. Faydası : Dizanteri ve ishali keser. Kazayağı (kenopodyum) : Ispanakgiller familyasından; yapraklar ı kazayağ kazayağına benzer, Kuzey Amerika'n ın doğ do ğu bölgelerinde yetiş yeti şen ve Akdeniz bölgesinde de görülen kokulu, otsu bir bitkidir. Topraküstündeki k ısımlar ından su buhar ı distilasyonu ile elde edilen uçucu yağ ya ğa "kazayağ "kazayağı esansı" denir. Bağırsak solucanlar ını düş düşürmekte faydalıdır. Faydası : Bağ yeti şen " piperaceae"nin kurumuş kurumuş meyvesidir. Taze iken i) : Cava, Sumatra ve Borneo'da yetiş Kebabe (hindistaneri ğ ğ i) % 6-15 terementi ruhunun polimeri bir esans ve kübebik asidden mürekkep bir reçine ve kübebin denilen kristalize, lezzetsiz bir cevher ihtiva eder. Faydası : Mide ve idraryollar ı hastalıklar ında kullanılır.
33
Kebereotu (kedi t ırna ğ ı) : Bir çeş çeşit çalıdır. Fransa'da ve ülkemizin Akdeniz bölgesinde yeti şir. Yemiş Yemişi nohuttan büyüktür. Tur şusu yapılır. Kökünün kabuklar ı kullanılır. İştah açar. Skorbüt tedavisinde kullanılır. Faydası : İdrar söktürür, vücuda rahatl ık verir. İştah Keçiboynuzu (harnup) : Baklagiller familyasından; Güneydoğ Güneydo ğu Anadolu ve Akdeniz havzas ında yetiş yetişen 6-10 metre boyunda, k ışın yaprak dökmeyen bir ağ a ğaç ve onun meyvesidir. Çiçekleri yeş ye şilimtıraktır. Meyvesi 10-20 cm boyunda, yass ı, etli, açılmayan ve koyu renklidir. İçeriğ çeriğinde yağ yağ, sakkaroz, glikoz, selüloz ve azotlu bileş bileşikler vardır. Çiğ Çiğ yendiğ yendiği gibi reçel ve likör de yapılır. bağırsak hastalıklar ına faydal ıdır. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır, balgam söker ve bronş bronşlar ı boş bo şaltır. İshali Faydası : Mide ve bağ keser. Sigara tiryakileri için faydalıdır. Keçi sedefotu (keçisedefi) : Baklagiller familyasından; Haziran - Ağ Ağustos aylar ı arasında açık mor renkli çiçekler açan 50 - 100 cm boyunda çok y ıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı koyu yeş ye şildir. Çiçekleri gövde ve dallar ın ucunda salk ımlar şeklindedir. Meyvesi; esmer k ırmızımtırak renkli, tüysüz ve çok tohumludur. Toprak üstündeki k ısımlar ın içeriğ içeriğinde "tanem" ve "galegin" adlı alkoloid ve acı maddeler vardır. Bitkinin tamamı toplanı p, p, kurutulur. verildiği takdirde kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Fazla Faydası : Anne sütünü art ır ır. Az miktarda verildiğ kullanmamak gerekir. Kediayağı (antennaria diocia) : Bileş Bileşikgiller familyasından; Doğ Doğu Karadeniz ve Doğ Doğu Anadolu bölgesinde yetiş yetişen, beyazımsı ve yumuş yumu şak sık tüylü bir bitkidir. Çim ve çalılar arasında bulunur. Çiçekleri kullan ılır. Öksürüğü keser. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır ve balgam söktürür. Bronş Bron şit ve safra kesesi hastalıklar ında Faydası : Öksürüğ kullanılır. İdrar söktürür. babagiller familyasından; k ırlarda yetiş yetişen beyaz ve pempemsi çiçekli bir Kedinanesi (yabani sümbül) : Ballı babagiller bitkidir. İstanbul ve İç Anadolu bölgesinde görülür. Kediler çok sever. s ever. kolaylaştır ır. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını söktürür. Kar ın ağr ılar ını Faydası : Hazım sistemini düzeltir. Hazmı kolaylaş giderir. Astım grip ve bronş bronşitin sebep olduğ olduğu nefes darl ığını geçirir. İdrar söktürür. Bağ Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Ağ Ağr ılı aybaş aybaşı kanamalar ında faydal ıdır. İktidarsızlığı giderir. Sinirleri yatıştır ır.
Kediotu (valeriana) : İkiçenekliler sınıf ının, kediotugiller familyas ından; kökü az etli, çok y ıllık bir otsu bitkidir. Boylar ına göre iki gruba ayr ılır. Bir k ısmının boyu 5-50 santimetre kadard ır. Diğ Diğerleri ise, 2 metreyi bulabilirler. En yayg ın türü tı bbi bbi kediotudur. Yurdumuzda büyük yaprakl ı kediotu, küçük kediotu ve dağ da ğ kediotu gibi türleri vardır. yeti şir. Öneminden ötürü kültür bitkisi olarak da T ıbbi kediotu : Avrupa ve Kuzey Asya'da yabani olarak yetiş yetiş yetiştirilir. 1-1,5 metre yükseklikte çok yıllık bir kediotu türüdür. Gövdesinin içi boş bo ştur. Yarpraklar ı kar şılıklı olarak dizilmiş dizilmiştir. Saplar ı k ısa, kenarlar ı diş di şlidir. Çiçekleri büyük, beyaz veya pembe renklidir. Meyveleri küçük ve tüylüdür. Rizom ve köklerinde niş ni şasta, şeker, reçine, chatin, valerin ve uçucu bir yağ ya ğ vardır. Kökü tazeyken kokusuzdur. Kuruduğ Kurudu ğu zaman keskin fena bir kokusu vard ır. Ateş düş düşürür, spazm çözer. Sinirsel baş baş Faydası : Sinirleri telkin eder. Nevrasteni ve isteride faydalıdır. Ateş ağr ılar ını, sinirsel çarpıntılar ı teskin eder. Tı bbi bbi kediotunun kökünden elde edilen kediotu esans ı isteri, kore ve epilepside kullanılır. Baş Baş dönmesi, taş taşıt tutması ve heyecanlanma hallerinde kullanılır. Kekik (thymus) : İkiçenekliler sınıf ının, ballı babagiller babagiller familyasından; odunsu sapl ı, kar şılıklı küçük yaprakl ı, sürüngen, çok y ıllık timol kokulu alçak bir bitkidir. İçeriğ çeriğinde thymol vardır. Güney Amerika'da yetiş yeti şen thymus vulgaris türünden hafif sar ı renkli uçucu kekikyağ kekikya ğı elde edilir. İçeriğ çeriğinde timol ve karvakrol vard ır. Midevi, idrar söktürücü ve antiseptik olarak kullan ılır. Yurdumuzda yabani kekik ve baş ba şlı kekik çok miktarda yetiş yeti şir. Ancak mercanköş mercanköşk türlerinin çoğ çoğu da kekik yerine kullan ılmaktadır.
34
kolaylaştır ır. İştahs İştahsızlığı giderir. Sinirleri kuvvetlendirir. Kalp Faydası : Bedeni kuvvetlendirir. Hazmı kolaylaş çarpıntılar ını keser. Yemeklerin bozulmasını önler. Bağ Bağırsak iltihabını iyileş iyileştirir. Salgı bezlerinin düzenli çalışmasını sağ sağlar. İdrar söktürür. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardım eder. Böbreklerde ve mesanedeki mikroplar ı öldürür. Cinsel isteğ isteği kamçılar. Tansiyonu geçici olarak yükseltir. Hastalıklara kar şı direnme gücünü art ır ır. Çocuklarda görülen kans ızlığı giderir. Kan dolaş dolaşımını düzenler. Müzmin öksürük, ast ım, bronş bronşit ve iltihaplı zatülcenp'e faydal ıdır. Grip, beyin nezlesi ve anjinde şikayetlerin azalmasına yardımcıdır. Kekik suyu ile banyo romatizma ağ ağr ılar ını dindirir. Kandaki şeker miktar ını azaltır. Hamileler ve guatr ı olanlar kullanmamalıdır.
Kenevir (esrarotu) : Kendirgiller familyasından, vatanı Hindistan olan, sıcak ülkelerde ve yurdumuzda da kültürü yapılan, bir yıllık bir bitki türüdür. Gövdesi diktir. İçi boş boştur. Yüzeyi pürtüklüdür. Yapraklar ı 5-11 parçalıdır. Meyvesi 3-5 milimetre boyundad ır. Tanelerinin içinde etli bir cücük vard ır. Dal uçlar ında reçine ve uçucu bir yağ ya ğ vardır. Meyveleri yağ yağ bak ımından zengindir. Tohumlar ından çıkar ılan yağ yağ, sabun sanayiinde kullanılır. Gövdesinin kabuk k ısmından kenevir veya kendir denilen bir lif elde edilir. Bunlardan ip, halat ve kaba dokulamalar yap ılır. haşlanması müzmin romatizma ağ ağr ılar ını keser. Faydası : Yapraklar ının suda haş Keraviye (karamankimyonu) : Maydanozgiller familyasından Doğ Doğu Anadolu bölgesinde yetiş yetişen 2 yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri beyaz renklidir. Mayıs - Temmuz aylar ı arasında açar. 30 - 90 cm boyundad ır. Kazık köklüdür. Meyvesi esmerdir. İçeriğ çeriğinde tanen, reçine, sabit ve uçucu yağ yağlar vardır. bağırsak gazlar ını, midedeki diğ diğer şikayetleri giderir. İdrar söktürür. Faydası : Anne sütünü art ır ır. Mide ve bağ Astımda faydal ıdır. Kereviz (apium graveolens) : Maydanozgiller familyasından, kökleri ve yapraklar ı sebze olarak kullanılan kokulu, iki yıllık bir bitkidir. İçeriğ çeriğinde sedanonik anhidrit, sedanolin, limonen, palmirik asit, gayakol gibi maddeler vardır. Yapraklar ı ve baş baş k ısmı kullanılır. Faydası : Uyar ıcı ve idrar söktürücüdür. İktidarsızlığı giderir. Cinsel istekleri kamçılar. Şeker, guatr ve yüksek tansiyonda faydal ıdır. Böbrek, akciğ akci ğer ve karaciğ karaci ğer hastalıklar ını önler. Mideyi kuvvetlendirir. İştah İştah açar. Sürmenajda faydal ıdır. Sinir yorgunluğ yorgunluğunu giderir. Kanı temizler. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğini giderir. Böbreklerdeki kum ve taş taşlar ın dökülmesinde yard ımcı olur. Safra ifrazat ını düzenler. Nikris ve romatizmada faydalıdır. Susuzluğ Susuzluğu keser ve vücuda serinlik verir. Kalp hastalar ına tavsiye edilir. Ses k ısıklığını giderir. Kestane (castanea vesca) : Kayıngiller familyasından; k ışın yapraklar ını döken, 25 - 30 metre boyunda bir ağaçtır. Yapraklar ı geniş geniştir. Meyveleri iridir. ateş düş dü şürür ve sinirleri yatıştır ır. Meyvesi, kaslar ı Faydası : Kabuklar ının suda kaynat ılması ile hazırlanan ilaç; ateş kuvvetlendirir. Kan dolaş dolaşımını düzenler. Bedeni ve zihni yorgunluğ yorgunlu ğu giderir. Varis ve basur memelerinin meydana gelmesini önler. Karaciğ Karaci ğer yorgunluğ yorgunluğu ve şişliğ liğini geçirir. Kansızlığı giderir. Mideyi kuvvetlendirir. Damar sertliğ sertliği ve yüksek tansiyondan şikayet edenlerle, şeker hastalar ı yememelidir. yetişen otsu bir bitkinin tohumudur. İçeriğ çeriğinde Ketentohumu (graine de lin) : Keten denilen kireçli topraklarda yetiş sabit yağ yağ, müsilaj, protein, siyanogenetik bir glikozit olan linamarin vard ır. Ketenyağ Ketenyağında asitler vardır. Boya ve muş muşamba sanayiinde kullan ılır. Akciğer hastalıkklar ı bronş bronşit ve soğ soğuk algınlığında faydalıdır. Lavman olarak kullan ılırsa kabızlığı Faydası : Akciğ giderir. Müzmin öksürüğ öksürüğü keser. Dolama, köpekmemeleri ve her türlü ç ı ban banın tedavisinde faydal ıdır.
Kılıçotu (sar ıkantaron) : K ılıçotugiller familyasından; Mayıs - Eylül aylar ı arasında sar ı renkli çiçekler açan, 30 - 100 cm boyunda çok y ıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı sapsızdır. Koyu yeş yeşildir. Çiçekleri dallar ının ucundad ır. Çiçek dallar ında; pinen, cadinen, tanen, reçine, zamk, acı maddeler ve boya maddeleri vard ır.
35
Gö ğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. İştah İştah açar. Zeytinyağ Zeytinyağı Faydası : Sinirleri yatıştır ır. İdrar ve balgam söktürür. Göğ ile hazırlanan merhemi yaralar ı iyileş iyileştirir. Filizlenmiş Filizlenmiş uçlar ından yap ılan haş haşlama, bağ bağırsak kurtlar ını düş düşürür.
Kınaağacı (hınna) : K ınaağ naağacıgiller familyasından, anayurdu Hindistan olan ve Arabistan'da ve Akdeniz ikliminde yetiş yetiştirilen ayr ık dallı, beyazımsı kabuklu, kar şıt yapraklı bir ağ ağaçtır. Çiçekleri beyaz renkli ve keskin kokuludur. Kurutulmuş Kurutulmu ş yapraklar ından k ına elde edilir. Saç ve parmaklar ı boyamakta kullan ılır. Faydası : Ayak terlemelerine engel olur. Dolamada kullanılır. Uyuz ve egzamaya iyi gelir. Guatr ın üzerine bağ bağlanırsa, faydası görülür. Sar ılık, idrar zorluğ zorluğu, gastrit ve kolit'de iyileş iyileştiricidir. Ağ Ağız yaralar ı ve deri çatlaklar ını tedavi eder. Kınakına (kontestozu) : Kökboyasıgiller familyasından; anayurdu Peru ve Bolivya olan ve sanayii bitkisi olarak Cava, Güney Hindistan, Kolombiya, Seylan, Guatemala, Kamerun ve Kongo gibi tropikal ülkelerde yetiş yeti ştirilen 15-20 metre boyunda bir ağ a ğaçtır. Kabuğ Kabuğundan kinin ç ıkar ılır. K ınak ınanın içeriğ içeriğinde kinin, kinidin, kinş kinşonin, singol, kupreol gibi maddeler vard ır. Gövde, kök ve kabuklar ı kullanılır. Tadı acıdır. Ateş düş dü şürür. Sıtmayı tedavi eder. Tifoda faydal ıdır. Ağ A ğır ve mikroplu hastal ıklar ın nekahat devresini Faydası : Ateş k ısaltır. Cilt kaş kaşıntılar ında faydal ıdır. İştah İştah açar. Kuvvet verir. Kabızlığı giderir. Kinidin alkoloidi taş taşikardide kullanılır. Vücuda kuvvet verir. çe şidi vardır. Kibritotlar ı, Kırkdamarotu (cryptogamae) : Damarlı çiçeksiz bitkilerdendir. 100 kadar çeş atkuyruklar ı ve eğ eğreltiotlar ı bu familyadand ır. Yol kenarlar ında ve kumlu topraklarda yetiş yeti şirler. banda faydalıdır. Balla kar ıştır ılı p p yenecek olursa, nefes Faydası : Burun kanamas ını keser. Kesiklerde ve çı banda darlığını giderir. Yaralar ı iyileş iyileştirir. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür.
Kırlangıçotu (hilaliye) : Gelincikgiller familyasından, Nisan - Mayıs aylar ı arasında sar ı renkli çiçekler açan, 30 - 70 cm yüksekliğ yüksekliğinde çok y ıllık otsu bir bitkidir. Kuzey Anadolu bölgesinde yetiş yeti şir. Çiçekleri dallar ının ucundadır. Bitkinin tamamında ve özellikle yapraklar ında sar ı renkli boya maddesi ve alkoloidler vard ır. Sapı k ır ıldığı zaman sar ı renkli bir süt akar. Zehirlidir. siğil ve nasırlar ın tedavisinde kullanılır. Faydası : Sütü siğ Olgunlaşak k ızarmış yıllık biberin kurutularak toz haline getirilmiş getirilmiş şeklidir. Kırmızıbiber (guinea pepper) : Olgunlaş kolaylaştır ır. Mide tembelliğ tembelliğini giderir. İştah İştah açar. Kusmayı önler. İshali keser. Mide ve Faydası : Hazmı kolaylaş bağ bağırsaklarda gaz birikmesini önler. İshali keser. İdrar ve ter söktürür. Cinsel istekleri kamç ılar. Grip ve soğ soğuk algınlığında faydalıdır. Merhemi lumbago, nevralji ve romatizmada faydal ıdır. Egzama, yüksek tansiyon, üremi veya damar sertliğ sertliğinden şikayet edenler kullanmamal ıdır.
Kısamahmut (dalakotu) : Ballı babagiller babagiller familyas ından; Haziran - Eylül aylar ı arasında pembe ve seyrek olarak da beyaz renkli çiçekler açan, otsu bir bitkidir. 10 - 30 cm boyundad ır. Yapraklar ı; kar şılıklı, tüylü, kenarlar ı diş dişili ve küçük bir meş meşe yaprağ yaprağı şeklindedir. Çiçekleri üst yapraklar ının koltuğ koltuğunda gruplar halindedir. Meyvesi küçüktür. Çiçekli bitkide uçucu bir yağ ya ğ, acı maddeler, tanen, glikozitler vardır. Ate şi düş düşürür. İdrar söktürür. Mesane taş ta şlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Faydası : Vücuda kuvvet verir. Ateş Aybaş Aybaşı tutkluğ tutkluğunu giderir. Öksürüğ Öksürüğü keser. Kızılcık (cornus) : K ızılcıkgiller familyasından; çoğ çoğunluğ unluğu çalı veya ağ ağaç halinde odunsu ve bir kaç ı da otsu karakterde, k ışın yaprak döken veya her zaman ye şil bitki cinsidir. Yapraklar ı sade, uzun veya k ısa saplı, genellikle çatallı tüylüdür. Çiçekleri salk ım veya şemsiye şeklindedir. 40 kadar türü vard ır. Meyvesi yuvarlakt ır. Yurdumuzda yetiş yetişen türü sar ı çiçekli k ızılcıktır. Boyu 7-8 metre kadard ır. Çalı şeklinde olanlar ı da vard ır. K ış aylar ında yapraklar ını döker çiçekleri yapraklar ından önce açar. Renkleri sar ıdır. Yapraklar ı kar şılıklı dizilmiş dizilmiştir. Meyveleri sonbaharda olgunlaş olgunla şır. 1-1,5 cm boyundad ır. Parlak k ırmızı renktedirler. Lezzeti buruktur.
36
Meyveleri şeker, müsilajlı maddeler ihtiva eder. Kabuklar ında ise reçineli maddeler, tanen ve müsilaj vardır. Meyveleri yenir veya şurubu yap ılır. ateş düş düşürür. Ağ Ağız paslanmasını giderir. Ağ Ağız Faydası : Meyveleri ishali keser. Kabızlık yapar. Kabuklar ı ateş yaralar ını geçirir. Şurubu, vücuda kuvvet verir.
Kimyon (kyminon) : Maydanozgiller familyasından; Mayıs - Haziran aylar ında bayez veya pembemsi çiçekler açan, 15 - 20 cm boyunda, bir y ıllık otsu bir bitkidir. Anavatan ı Mısır'dır. Yapraklar ı dar ince şeritler halinde parçalıdır. Çiçekleri 3-5 saplı şemsiye durumundad ır. Meyveleri ovaldir. İçeriğ çeriğinde, reçine, sabit ve uçucu yağ ya ğlar vardır. Keskin, hoş hoş kokuludur. Tohumlar ı baharat olarak kullan ılır. İştah açar. Hazımsızlığı giderir. Mide ve bağ ba ğırsaklarda gaz birikmesini önler. Birikmiş Birikmiş gazı söktürür. Faydası : İştah Hava yutmayı önler. Sinirleri yatıştır ır. Sinirsel baş başdönmelerini keser. Anne sütünü art ır ır. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. İdrar söktürür. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Romatizma ve şişmanlıkta faydalıdır. Hamileler kullanmamalıdır. çe şit ağ ağaç veya ağ ağaçcıktır. Kiraz (prunus avlum) : Gülgiller familyasından; anayurdu Asya olan, düz kabuklu bir çeş Genellikle yapraklanmadan önce çiçek açar. Meyvesi, etli ve tek çekirdeklidir. Ev ilaçlar ında saplar ı, meyvesi, kabuğ kabuğu ve çiçekleri kullanılır. Faydası : İdrar söktürür. Böbreklerde biriken zararl ı maddelerin atılmasına yardımcı olur. Kabızlığı giderir. Kanın temizlenmesine yardım eder. Nikris, romatizma, damar sertliğ sertliği ve mafsal kireçlenmesinde faydal ıdır. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğine iyi gelir. Safra ak ışını normale döndürür. Sivilceleri önler. Susuzluğ Susuzlu ğu giderir. Kabuklar ı ishali keser. Ateş Ateşi düş düşürür. Çiçekleri göğ göğsü yumuş yumuşatır ve öksürüğ öksürüğü giderir.
Kişniş (ki şniç) Ağustos aylar ı arasında pembe beyaz renkli çiçekler şniç) : Maydanozgiller familyasından; Haziran - Ağ açan, 30 - 50 cm boyunda, oldukça fena kokulu bir y ıllık otsu bir bitkidir. Nemli çay ır ve sırtlarda yetiş yetişir. Yapraklar ı aç ık yeş ye şil renkli ve tüylüdür. Çiçekleri, dallar ının uçlar ında şemsiye şeklinde toplanmıştır. Meyveleri niş nişasta, tanen, şekerler ve uçucu yağ yağ taş taşır. Kiş Kişniş niş şekeri, likör yapımı, pastacılık ve eczacılıkta kullanılır. İştah açar. Bağ Bağırsak gazlar ını giderir. Sinirleri yatıştır ır. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Sinirsel baş baş ağr ılar ını Faydası : İştah keser. Kar ın ağr ılar ını giderir. Cinsel arzuyu kamç ılar. Aybaş Aybaşı kanamasını düzenler. Doğ Doğumu kolaylaş kolaylaştır ır. Sürmenajda faydal ıdır. Bayat yiyeceklerin zarar ını azaltır. Fazla miktarda yenirse zarar ı görülür. Kokuluyonca (melilotus) : Baklagiller familyasından, Avrupa'da ve yurdumuzda yeti şen, 30 - 100 cm boyunda, iki yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi silindir biçimindedir. Tüysüzdür. Çok dall ıdır. Yapraklar ı almaş almaşık diziliş dizilişlidir. Sar ı çiçekleri güzel kokuludur. Meyvesi 4 mm kadar boyunda 1-2 tohumludur. Çiçekli ve yaprakl ı dallar ında kumarin, melilotik ve kumarik asitler ile uçucu bir yağ ya ğ vardır. ağr ılar ını dindirir. Vücuda rahatl ık verir. Faydası : Hafif kabız vericidir. Romatizma ağ Koruk (ek şi olgunlaşmamış, ek şi, ham üzümdür. Şerbeti yapılır. şi üzüm) : Henüz olgunlaş İştah açar. Kurdeş Kurdeşende faydalıdır. Göz ağ ağr ılar ını dindirir. Faydası : İştah Kralotu (peucedanum ostruthium) : Dantela gibi güzel yeş yeşil yapraklı bir bitkidir. Çiçekleri pembe ve beyaz renkte olup, dallar ının ucuna toplanm ıştır. Yapraklar ı ilkbahar, kökü ise sonbahar aylar ında toplanı p, p, kurutulur. bağırsak bozukluklar ını giderir. İshali keser. Kanı temizler. Damar sertliğ sertliği ve nikriste Faydası : Mide ve bağ faydalıdır. Kudrethelvası (manna) : Bir çeş çeşit diş diş budak olan ol an fraxinus ornus a ğacının torba şeklinde ve içi sıvı dolu yerine yapılan kesiklerden çıkan sıvıdır. İçeriğ çeriğinde mannit şekeri vardır. Yuvarlak, yassı, billuri, kuru parçalardır. Rengi soluk sar ımsı ve içi beyazdır. Kokusu bala benzer. Lezzeti şekerlidir. Suda kolay erir.
37
hoş bir müshildir. Faydası : Kolay kullanılır, hoş
Kudretnarı (momordica) : Kabakgiller familyasından, tırmanıcı, ince gövdeli, bir y ıllık bir bitkidir. Yapraklar ı saplı ve el gibi parçalıdır. Meyvesi olgunlaş olgunlaşınca, birbirinden ayr ılır. Meyveleri 10-15 cm boyunda şişkin ve iki uçta incelmiş incelmiş şeklindedir. Üzerinde kabarc ıklar vardır. Turuncu - sar ı renktedir. Ev ilaçlar ında, zeytinyağ zeytinyağı ile kar ıştır ılarak kullanılır. di ğer cilt hastalıklar ında faydal ıdır. Yaralar ın çabuk kapanmas ını Faydası : Mide ülserini tedavi eder. Egzama ve diğ sağ sağlar. Dişotugiller familyasından, koyu yeş ye şil renkli, çok y ıllık otsu bir bitkidir. Boyu 30-120 cm Kuduzotu (di şotu) şotu) : Diş arasındadır. Yapraklar ı sert ve dalgalıdır. Çak ıllı, çorak arazide yetiş yetişir. Çiçekleri salk ım şeklindedir. Zehirlidir. taşlar ının düş düşürülmesine yardım eder. Spazm ve ağ ağr ılar ı giderir. Faydası : Ödem hastalığında faydalıdır. Mesane taş başaklar ından kurtayağ kurtayağı Kurtayağı (lycopode) : Kibritotunun en çok görülen şeklidir. Boyu 1 m kadard ır. Sporlu baş tozu denilen ve hekimlikte kullan ılan sar ı bir toz elde edilir. Karaciğer ve safra kesesi hastalıklar ında faydal ıdır. Ağ A ğr ılar ı dindirir. Romatizmada şikayetleri giderir. Faydası : Karaciğ Böbrek ve safra kesesi taş taşlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur.
Kurtbağrı (kurtbahar ı) : Zeytingiller familyasından k ış aylar ında yaprağ yaprağını döken veya her zaman yeş ye şil olan odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda adi kurtbağ kurtba ğr ı yetiş yetişir. 4-5 m boyunda bir çal ıdır. Çiçekleri beyazdır. Meyveleri parlak siyah renkte olup, üzümsüdür. Bütün orman bölgelerinde yetiş yeti şir. Faydası : Çiçekleri cilt kurumasında faydal ıdır. Meyveleri kullanılmamalıdır. beş parmakotu adl ı bitkinin salk ım çiçekli, sapı ve kökü bol Kurtpençesi (kurtt ırna ğ ı) : Gülgiller familyasından beş taneli, çok yıllık bir türüdür. Yapraklar ı kullanılır. Faydası : İshali keser. Habeşistan'da yetiş yetişen almaş almaşık yaprakl ı, katmerli çiçekli ve diş dişi organı Kuso (kusso) : Gülgiller familyasından Habeş geniş geniş tepecikli bir ağ ağaçtır. Bağırsak solucanlar ını düş düşürmeye yarar. Faydası : Bağ
Kuşburnu (fructus rosa canina) : Yabangülünün, şeker, organik asit ve C vitamini bak ımından zengin olan meyvesidir. Faydası : İdrar söktürür, ishali keser. Kuşekmeği (çobanda ğ arc arcı ğ ı) : Turpgiller familyasından; beyaz veya mor çiçekli otsu bir bitkidir. Birçok türü vardır. Boğaz ağ ağr ılar ını geçirir. Faydası : Basur memelerini tedavi eder. Boğ Kuşkonmaz (asparagus) : Zambakgiller familyasından; çalı veya yar ı çalı halinde odunsu, çoğ ço ğu sar ılıcı, bazı türleri de otsu olan Asya, Afrika ve Akdeniz bölgesinde yeti şen bir bitkidir. Yapraklar ı pul gibi ve almaş alma şık diziliş dizilişlidir. Çiçekleri küçüktür. Renkleri yeş yeşilimsi veya beyazdır. Meyveleri üzümsüdür. 150 kadar türü vard ır. Tı bbi bbi kuş kuşkonmaz Trakya ve Doğ Do ğu Anadolu'da yabani olarak yetiş yeti şir. Çiçekleri sar ımsı yeş yeşildir. Meyvesi k ırmızıdır. Kök ve rizomlar ında şekerler, mannit, koniferin, asparajin A ve C vitaminleri vard ır. Hekimlikte toprakta sürünen gövdesi, kökü ve tomurcuklar ı kullanılır. İlkbahar aylar ında toplanı p p kurutulur.
38
doğan ödemleri giderir. İdrar söktürür. İdrar yollar ını temizler. Sinirleri Faydası : Kalp hastalıklar ından doğ kuvvetlendirir. Kanı temizler. Karaciğ Karaciğer ve böbreklerin muntazam çal ışmasını sağ sa ğlar. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğini indirir. Dalak hastalıklar ında faydal ıdır. Zihin yorgunluğ yorgunluğunu giderir. Sivilce ve egzaman ın iyileş iyileşmesinde yardımcı olur. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. El ve ayaklarda görünen şişlikleri indirir. Bel soğ soğukluğ ukluğu böbrek ve mesane iltihabı olanlarla, çok sinirli kimselerin kullanmaması gerekir. Karabuğdaygiller familyasından; nemli k ırlarda yetiş yetişen, genellikle bir kaç y ıl yaş yaşayan, Kuzukulağı (rumex) : Karabuğ yeş yeşil veya firfiri renkte orsu bir bitki cinsidir. Yapraklar ı hafifçe kabar ık ve geniş geni ştir. Meyveleri üç köş köşeli veya yassıdır. Yurdumuzda yetiş yetişen türleri; Labada, büyük kuzukulağ kuzukula ğı, küçük kuzukulağ kuzukula ğı gibi çeş çeşitleridir. Ev ilaçlar ında büyük ve küçük kuzukula ğının yapraklar ı kullanılır. p, yenir. İdrar söktürür. Mide şişkinliğ kinliğini giderir. Egzamalar üzerine Faydası : Yapraklar ı ile salata yapılı p, kompress yapılır. Romatizmalılar, böbreklerinden hasta olanlar, yememelidir. diğer sıcak bölgelerde Küçük hindistancevizi (myristica) : Myristicaceae familyasından; Anavatanı Molük olan, diğ de yetiş yetiştirilen, 16 - 18 m yüksekliğ yüksekliğinde bir ağ ağaç ve onun meyvesidir. Görünüş Görünü ş itibariyle Portakal ağ ağacına benzer. Tohumlar ı beyazımsı kül halinde ve yuvarlakt ır. Kabuğ Kabuğu soyulmuş soyulmuş halde satılır. İçeriğ çeriğinde uçucu bir yağ yağ vardır. İştah açar. Kalp ve sindirim ilaçlar ı yapmakta kullanılır. kolaylaştır ır. İştah Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Hazmı kolaylaş
39
L Labada (rumex patientia) : Karabuğ Karabuğdaygiller familyasından; dere kenarlar ında ve sulak çay ırlarda kendiliğ kendiliğinden yetiş yetişen bir bitkidir. Haziran - Eylül aylar ı arasında yeş yeşilimtırak renkte küçük çiçekler açar. Boyu 50 cm ile 2 m arasında değ değişir. Köklerinde niş nişasta, şekerler, reçine ve antrakinon türevleri vard ır. Yapraklar ı sebze olarak yenir. Ev ilaçlar ında kökü ve yapraklar ı kullanılır. p içilirse bütün kaş kaşıntılar ı keser. Yeş Yeşil tohumlar ı kaynatılı p p içilecek olursa, ol ursa, anne sütünü Faydası : Kökü kaynat ılı p İştah açar. İshali keser. artır ır. Mesane tıkanmasını giderir. İştah yeti şen, k ış aylar ında yaprak Laden (cistus) : Ladengiller familyasından; İç Anadolu ve sahil bölgelerinde yetiş dökmeyen, yeş ye şil bodur bir çalıdır. Yapraklar ı kar şılıklı dizilmiş dizilmiştir. Çiçekleri büyük, beyaz veya pembe renklidir. Meyveleri kapsüldür. İçeriğ çeriğinde Ladan denilen zamk vard ır. Faydası : Balgam söktürür. Nezleyi keser. Dizanteride faydal ıdır. Parfümeride kullan ılır.
Lahana (brassica oleracea) : Turpgiller familyasından iri ve kal ın yapraklı bir bitkidir. En çok yetiş yetiştirileni baş baş lahanadır. Yurdumuzun bütün bölgelerinde yetiş yeti şir. Baş Başlıca çeş çeşitleri: Kemer lahanası, Batman lahanas ı, köse lahanası, Brüksel lahanas ı ve kara lahana. Lahana C vitamini bakk ımından zengindir. Yap ısında kükürt bulunur. Çiğ Çiğ olarak yemek veya s ıkarak suyunu içmek daha faydal ıdır. sağlar. Mide ve Faydası : Kansızlığı giderir. İdrar söktürür. Vücutta biriken zehirli maddelerin at ılmasını sağ bağ bağırsak yaralar ını yumuş yumuşatır. Kabızlığı giderir. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Vücudu hastal ıklara ve kansere kar şı korur. Göğ Göğüs ucu çatlaklar ını giderir. Sar ılık ve safra kesesi hastalıklar ı için iyidir. Astımda faydalıdır. Romatizma, siyatik, lumbago ve Apsede yararl ıdır. Ses k ısıklığını giderir. İştah İştah açar. Guatr olanlar yememelidir. Latinçiçeği (frenkteresi) : Latinçiçeğ Latinçiçeğigiller familyasından; bir çeş çeşit bitkidir. Çiçekleri k ırmızı veya turuncudur. Peru'da doğ doğal olarak yetiş yetişir. Çiçekleri salatalarda kullanılır. İştah verir. İdrar söker. Skorbütte faydal ıdır. Faydası : İştah babagiller familyasından; çalı görünüş görünüşünde, dip k ısmı odunsu bir bitkidir. Lavantaçiçeği (lavandula) : Ballı babagiller Çiçekleri mavi veya morumsu ya da koyu k ırmızıdır. Kokusu güzeldir. Karabaş Karabaş lavantaçiçeğ lavantaçiçeği denilen türü yurdumuzda vard ır. Faydası : Kaynatılmış suyu uyar ıcı ve midevidir. Küçük bir torba içinde dolaplara konan lavanta çiçekleri, elbise ve çamaş çamaşırlar ı böceklerden korur. Banyo suyuna güzel koku verir. Lavanta kolonyas ı vücudu ferahlat ır. Ateş Ateşi düş düşürür. Limonağacının açık sar ı renkli, yumurta biçiminde, kabuğ kabuğu güzel kokulu, suyu ek şi olan Limon (lemon) : Limonağ meyvesidir. Kabuklar ından limon esansı çıkar ılır. C vitamini, şeker, müsilaj, sitrik asit ve tuzlar ı bak ımından zengindir. Ateşi ve tansiyonu düş düşürür. Kanı temizler. Susuzluğ Susuzluğu giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Damar sertliğ sertliği ve Faydası : Ateş romatizmada faydal ıdır. Gribin çabuk atlatılmasını sağ sağlar. Mide, bağ bağırsak ve idraryollar ındaki mikroplar ı öldürür. Gıda zehirlenmesini önler. İdrar söktürür. Böbrek ve mesane kum ve ta şlar ının düş dü şürülmesine yardımcı olur. Yüzdeki sivilceleri geçirir. Cildin güzelleş güzelleşmesini sağ sağlar. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ında faydal ıdır. Diş Dişleri beyazlatır ve diş diş etlerini kuvvetlendirir. Nezlede şikayetleri geçirir. Skorbüt hastalığında faydal ıdır. Boğ Boğaz ve
40
bademcik iltihaplar ının giderir. İshali keser. Kansızlığı önler. Fazla aybaş aybaşı kanamasını önler. Nasırlar ı söker. Mide ağ ağr ılar ını dindirir. Baş Baş ağ ağr ılar ını ve vücut ağ ağr ılar ını keser. Yüz çillerinde faydalıdır.
41
M Mahmude (bingözotu) : Çitsarmaş Çitsarmaşığıgiller familyasından; Anadolu'da ve Suriye'de yetiş yeti şen, sar ılarak tırmanan, sürünücü ve sütlü, çok y ıllık bir bitkidir. Gövdesi ince ve tüysüzdür. Çiçekleri beyaz ve sar ımsı renktedir. Meyvesi 4 tohumlu, 2 gözlü bir kapsüldür. Kökleri uzun ve kal ındır. Kökü, niş nişasta, tanen, müsilaj ve "skammonin" taş taşır. Ev ilaçlar ında kullanılmaması tavsiye edilir. nbağırsağ rsağa tesir eden tahriş tahriş edici bir müshildir. Frengide faydal ıdır. Faydası : Kalınbağ Mndalina (mandarin) : Turunçgiller familyasından; 5-6 m yüksekliğ yüksekli ğinde mandalina ağ ağacının meyvesidir. Tatlı, kokulu, lezzetli, vitamince zengin bir meyvedir. Kabuğ Kabu ğundan esans ç ıkar ılır. sertliği, felç ve gripte faydalıdır. Faydası : Kanı temizler. Sinirleri yatıştır ır. Damar sertliğ de ğişiklikler gösteren, yüz bin kadar çeş çeşidi bulunan bir Mantar (fütr) : Boy, biçim ve bölge bak ımından büyük değ çeş çeşit bitkidir. Karada ve tatlı sularda yaş yaşarlar. Mantarlar ın içinde tı bbi bbi etkileri olanlar, g ıda olarak kullanılanlar, zehirlenmelere sebep olanlar, hayvanlarda ve bitkilerde hastal ık yapanlar, antibiyotik madde oluş olu şturanlar ve kimya sanayiide kullanılanlar vardır. Yenen mantarlar ın çoğ çoğu bazitli mantarlardır. Bunlar ın 500 kadar cinsi ve 13500 kadar türü vard ır. Sporlar ı şişkin bir hif ucunda 4 tane olarak meydana gelir. Makbul olan türü şemsiye mantar ıdır. Büyük ve göz al ıcı bir şekildedir. Şapkası baş başlangıçta yuvarlak veya yumurta biçimindedir. Sonradan çan, şemsiye veya tabak şekline döner. Rengi beyaz ımtırak gri ile esmerimtırak gri aras ında değ değişir. Çapı 25-30 cm kadardır. Eti yumuş yumuşak ve süt gibi beyazd ır. Lezzeti hoş hoştur. Yer mantar ı da yenir. Huni biçimindedir. Şapkasının eti sar ımtırak beyaz ve sar ı kenarlıdır. Kokusu kayısıyı hatırlatır. Lezzeti ise karabiberi andır ır. Hazmı güçtür. de ğeri etten fazladır. Yorgunluğ Yorgunluğu giderir. Düş Düşünme ve öğ öğrenme yeteneğ yeteneğini Faydası : Etin yerini tutar. Protein değ geliş geliştirir. Kansızlığı giderir. Bedenin geliş gelişmesinde yardımcı olur. Romatizma ve üremi olanlar yememelidir. Dağlarda ve çayırlarda yetiş yetişen güzel çiçekli bir bitkidir. Kasımpatıya benzer. Margarit (çayır kasımpat ı) : Dağ Dallar ı ufaktır. Yeş Yeşil yapraklar ı dantela gibidir. Çiçeklerin etraf ında beyaz yapraklar ı vardır. Ortası altın sar ısı rengindedir. Çiçekleri yaz aylar ında toplanı p p kurutulur. taşlar ının düş düşürülmesinde yard ımcı olur. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ında Faydası : İdrar söktürür. Terletir. Böbrek taş faydalıdır. Egzama, temriye gibi deri hastalıklar ında şikayetleri giderir.
Marrup (marupa) : İkiçenekliler sınıf ının, simaroubaceae familyas ından, Amerika'da dokuz türü olan, bileş bile şik almaş almaşık yapraklı bir ağ ağaçtır. Antillerde yetiş yetişen şişmarouba amara; 20 m kadar boyunda bir a ğaçtır. Kabuğ Kabuğu düz, pürüzsüz, grimsi ve çok acıdır. Kerestesi k ıymetlidir. Ateş düş düşürür. Kalp hastalıklar ında faydalıdır. Faydası : Ateş Bileşikgiller familyasından; geniş geni ş ve uzun yeş yeşil yapraklı veya çok y ıllık bir bitkidir. Marul (lactuca) : Bileş Tohumlar ı, cinsine göre esmer veya siyaht ır. Ilık iklimi sever. İlk ve sonbahar aylar ında ekilir. Yurdumuzda bir çok çeş çeşidi vardır. Uykusuzluğu giderir. Sinirsel kalp çarpıntılar ını keser. İsteride faydalıdır. Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Uykusuzluğ Erkeklerde aş aşır ı cinsel istekleri keser. Kabızlığı giderir. Basur memelerinde faydal ıdır. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Kanı temizler. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Nekahat devresinin kolay atlatılmasında yardımcı olur. Bol idrar söktürür. Romatizma ve Nikris'te faydal ıdır. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Karaciğ Karaciğer ve dalak şişliklerini indirir. Böbrek
42
iltihaplar ında iyidir. Aybaş Aybaşı halinin ağ ağr ısız ve muntazam olmas ını sağ sağlar. Suyu, ergenlik sivilcelerini giderir. Yüze tazelik ve güzellik verir. Lapası; kan çı ban banı, apse ve yanıklarda faydal ıdır. Asabi öksürükleri keser. Anne sütünü artır ır.
Mayasılotu (egzamaotu) : Ballı babagillerden; babagillerden; yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde yetiş yeti şen, beyaz tüylerle kaplı, alçak bir bitkidir. Yaprak kenarlar ı alta doğ doğru k ıvr ıktır. Çiçekleri beyazd ır. Ev ilaçlar ında çiçekli bitki kullanılır. Ateşi düş düşürür. Egzamaya faydal ıdır. Vücuda kuvvet Faydası : Mide rahatsızlıklar ını giderir. Sinirleri uyar ır. Ateş verir. Maydanoz (midenuvaz) : Maydanozgiller familyasından; yapraklar ı güzel kokulu ve parçal ı, kazık köklü, 30 100 cm boyunda, iki y ıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri şemsiye halindedir. Tohumlar ı ufak ve esmerdir. Meyvelerinin içeriğ içeriğinde uçucu bir yağ yağ ile apiin adlı bir glikozit vardır. Kökünde, biraz uçucu yağ ya ğ, müsilaj ve apiin vardır. Yapraklar ı, kökü ve meyvesi kulan ılır. İştah açar. İltihaplı yaralar ın iyileş iyileşmesini sağ sağlar. Aybaş Aybaşı sancılar ını keser. Sürmenajda Faydası : İdrar söktürür. İştah faydalıdır. Yüksek tansiyonu düş düşürür. Kalbin yorulmasını önler. Kansızlığı giderir. Kansere kar şı korur. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğini giderir. Safra ak ışını kolaylaş kolaylaştır ır. Vücuttaki zehirli maddelerin atılmasını kolaylaş kolaylaştır ır. Vücutta biriken suyu boş boşaltır. Böbrek taş taşlar ının düş dü şürülmesine yardımcı olur. Romatizmada faydalıdır. Mide ve bağ bağırsaklarda gaz birikmesini önler. Bağ Ba ğırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Anne sütünü azalt ır ve böylelikle memelerin şişmesini önler. Cinsel istekleri artır ır. Görme gücünü art ır ır. Böbrek iltihabı olanlar maydanoz yememelidir. yeşil, ağ ağaç veya ağ ağaçcık halinde bulunan bir bitki Mazı (thuja) : Servigiller familyasından; pul yaprakl ı daima yeş cinsidir. Ev ilaçlar ında yapraklar ı ve kozalağ kozalağı kullanılır. siğilleri yok etmekte kullanılır. Kozalağ Kozalağından bağ bağırsak solucanı düş düşürücü ilaç yapılır. Gebe Faydası : Yapraklar ı siğ kalmayı önlemek için kullanılır. Bazı zehirlenmelerde, panzehir olarak kullan ılır. Basur memelerinde faydalıdır. ağaçsız Melekotu (angelica) : Maydanozgiller familyasından; dere kenarlar ında, çayırlarda ve ormanlardaki ağ alanlarda yetiş yetişen, boyu 3 m kadar, hoş ho ş kokulu, otsu bir bitkidir. İstanbul, Marmara Bölgesi, Doğ Doğu Karadeniz ve Beyş Beyşehir dolaylar ında yetiş yetişir. Boyu 1- 1,5 m kadard ır. 2 veya çok y ıllık bir bitkidir. Gövdesi silindiriktir. Boyuna çizgiler vard ır. İçi boş boştur. Mavimtırak yeş yeşil veya k ırmızı renktedir. Çiçekleri beyazdır. Kökü ve rizomlar ında uçucu bir yağ ya ğ ve tanen ihtiva eder. Yaz ve sonbahar aylar ında toplanı p p kurutulur. bağırsak hastalıklar ına iyi gelir. Sinirleri kuvvetlendirir. Spazmlar ı giderir. Astım nöbetlerini Faydası : Mide ve bağ giderir. Kuvvet ve iş iştah verir. Nekahat devresinin k ısa sürmesini sağ sağlar. Yapraklar ından çıkan suya, bir parça pamuk bastır ılı p, p, diş diş çürüğ çürüğüne konursa, ağ ağr ıyı keser. Kandolaş Kandolaşımını düzenler. Terletir. Kurutulmuş Kurutulmuş melekotu, dövülüp baş ba şa sürülecek olursa, bitleri öldürür. babagiller familyasından; çok dall ı, beyaz çiçekli otsu bir bitkidir. En önemli türü tı bbi bbi ulotu) : Ballı babagiller Melisa (o ğ ulotu) melissadır. İstanbul, Bursa, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetiş yeti şir. Boyu 30 - 80 cm kadard ır. Limon kokuludur. Çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar ı ince ve yumuş yumuşak tüylüdür. Çiçekleri beyazd ır. Yapraklar ında tanen, reçine ve uçucu bir yağ yağ vardır. bağırsak ağ ağr ılar ını keser. Kalbi kuvvetlendirir. Hazımsızlık, baş baş ağ ağr ısı ve migrende faydal ıdır. Faydası : Mide ve bağ Melankoli, sara, baş başdönmesi, kulak çınlaması ve sinir krizlerinde şikayetleri ortadan kaldır ır. Bayılmalarda kullanılır. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını söker. Aybaş Aybaşı ağr ılar ını keser ve aybaş aybaşı kanamalar ını düzenler. Huzursuzluk ve sık ıntılar ı giderir. Haf ıza zayıflığında faydal ıdır.
Menekşe (benef şe) şe) : Menek şegiller familyasından; çiçekleri tek renkli, bir veya çok y ıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı yürek biçiminde ve hemen hemen saps ızdır. Genellikle az veya çok koyu renkli olur. Beyaz renklileri de vardır. İlkbahar aylar ında çiçek açar.
43
sağlar. Nikris ve Faydası : Terletir. Vücuda rahatlık verir. Kanı temizler. Vücutta biriken zehirlerin atılmasını sağ romatizmada faydal ıdır. Kabızlığı giderir. Sıracada faydalıdır. Cilt hastalıklar ında da kullan ılır. Lapası yaralar ın iyileş iyileşmesini sağ sağlar. Menek şe yağ ya ğı, egzama ve uyuzu tedavi eder. Boğ Bo ğmaca ve boğ boğaz ağ a ğr ılar ında faydalıdır. Sulu temriyeleri de tedavi eder. ye şil çalı veya 2-5 metre boyunda bir ağ a ğaçcık olan bir Mersin (asmar) : Mersingiller familyasından; daima yeş bitkidir. Yapraklar ı deri gibi serttir. Çiçekleri beyazdır. Kokusu güzeldir. 100 kadar türü vard ır. Yabani mersin Akdeniz çevresinde yetiş yetişir. Meyvesine de mersin denir. Küçüktür. Tatl ı bahratlı ve kokuludur. Yenir. Yapraklar ında ve çiçek dallar ında reçine, tanen, sinaol, terpen, mirtol, pinen gibi maddeler vardır. Meyvelerinde ise uçucu yağ yağ, şeker, sitrik asit bulunur. Bronşitte faydalıdır. Mesane iltihaplar ını da giderir. Nezlede faydalıdır. Akciğ Akciğer iltihaplar ında Faydası : Bronş kullanılır. Bel soğ soğukluğ ukluğunda faydal ıdır. İshali keser. Mide ağ ağr ılar ını giderir. Egzamada faydal ıdır. Saçlar ı boyamakta kullanılır. Doğu, Güney ve Karadeniz bölgeleri ile İstanbul Meryemotu (mübarekotu) : Gülgiller familyasından; Doğ çevresinde yetiş yetişen bir bitki türüdür. Faydası : Yapraklar ı ve kökü kuvvet verici olarak kullan ılır. İshali keser. yetişen bir ağ ağaçtır. Kabuklar ından reçine Meryempelsengi (çalapa) : Guttiferae familyasından Antil adalar ında yetiş elde edilir. Faydası : Müshildir. Kabızlığı giderir. İdrar söktürür. Safra ak ışını düzenler. S ıtma, frengi, kulunç, sar ılık, mafsal ağ ağr ılar ı ve baş baş ağ ağr ılar ında kullanılır. Bağ Bağırsaklar ında hastalık olanlar kullanmamal ıdır.
Mercimek (merdümek) : Baklagiller familyasından; beyaz çiçekli, bir y ıllık bir tar ım bitkisi ve bunun besin olarak kullanılan yuvarlak, yass ı tohumudur. Mart - Nisan aylar ında ekilir. İlk çağ çağlardan beri Akdeniz bölgesinde yetiş yetiştirilmektedir. İçeriğ çeriğinde B vitaminleri ve fosfor vardır. Bağırsaklara yumuş yumuşaklık verir. Sinir Faydası : Beden ve zihin gücünü art ır ır. Sinirleri kuvvetlendirir. Bağ zafiyetlerinde faydalıdır. Kan yapar. Anne sütünü artır ır. Baharatlı çorba şeklinde yenmesi tavsiye edilir. Meşe (bi şe) şe) : Kayıngiller familyasından; k ışın yaprak döken veya her zaman yaprakl ı olan, uzun ömürlü bir orman ağ ağacı cinsidir. Odunu sık dokulu; ağ ağır, sert ve damarlıdır. Eriş Erişkin meş meşenin odunu, k ızıla çalan koyu sar ı renktedir. Doğ Doğal olarak 30'dan fazla türü vard ır. Yurdumuzda birçok çeş çe şidi vardır. Bağırsak bozukluklar ını giderir. Boğ Boğaz ve bademcik iltihaplar ını tedavi Faydası : İshal ve dizanteriyi keser. Bağ eder. Kanamalar ı durdurur. Basur memelerinden doğ do ğan şikayetleri giderir. Meyankökü (piyan) : Baklagillerden kal ın rizomlu bir ağ ağaçcıktır. Yapraklar ı tüysü, yaprakçıklar ı pek çoktur. Çiçekleri beyaz, morumsu veya mavimsidir. Baş Ba şak biçimindedirler. Yurdumuzda Bat ı ve Güney Doğ Doğu Anadolu'da yetiş yetişir. Boyu 50 cm ile 2 m arasındadır. Çok yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekleri mavi mor renklidir. Meyankökü ad ı verilen kökleri tatlıdır. İçeriğ çeriğinde glikoz, sakkaroz, niş ni şasta, tanen, asparagin, yağ yağ, zamk, reçine ve glisirizin vardır. Meyan balı da kökünden elde edilir. Üç yıllık kökler kullan ılır. Faydası : Grip, nezle, anjin ve nefes darlığında faydalıdır. Öksürük ve balgam söktürür. Vücuda rahatl ık verir. İdrar söktürür. Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Mide - 12 parmak bağ bağırsağ rsağı ülseri ve gastriti tedavi eder. İştah İştah açar, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İncebağ ncebağırsak iltihaplar ını giderir. Vücuda serinlik verir. Kab ızlığı giderir. Fazlası tiryakilik yapar ve zararlı olur. Buğdaygiller familyasından; 180 - 200 cm boyunda, dik ve yüksek gövdeli, geni ş şerit Mısır (zea mays) : Buğ yapraklı, bir yıllık bir bitkidir. Kökü kal ın ve saçaklıdır. Yapraklar ı şerit gibi, uzun, paralel damarl ı, sert ve sivri
44
uçlu, sapsız, kenarlar ı, dalgalıdır. İki çeş çeşit çiçeğ çiçeği vardır. Erkek çiçekler gövdenin ucunda salk ım baş ba şak şeklinde, diş dişi çiçekler ise yapraklar ın koltuğ koltuğunda koçan halindedir. Diş Di şi çiçeklerin stiluslar ı uzundur ve k ınlar ının tepesinden dışar ı doğ doğru sarkarlar. Bunlar m ısırpüskülü denilen k ısmı meydana getirirler. Meyvesi, koçan ı üzerinde sık ışık şekilde dizilidir. Rengi açık veya koyu sar ı; esmer veya k ırmızımtırak renklidir. Mısırpüskülünün içeriğ içeriğinde glikoz, maltoz gibi şekerler, sabityağ sabityağ, steroller, reçine ve çok miktarda potasyum tuzlar ı vardır. İdrar söktürücü, idraryollar ını temizleyici ve hararet verici olarak kullan ılır. Mısırözü yağ yağı, mısır tanelerinden çıkar ılır. İçeriğ çeriğinde yağ yağ asitleri, A vitamini, az miktarda steroller ve bol miktarda niş nişasta vardır. Mısırözü yağ yağı damarsertliğ damarsertliğini önler. yağı kullanılır. Mısır iyi bir besindir. Ancak hazmı biraz güçtür. Faydası : Daha ziyade mısırpüskülü ve m ısırözü yağ Guatr olanlar ın yememesi tavsiye edilir. Mineçiçeğigiller familyasından; gövdesi dört köş kö şeli, sapsız yapraklar ı tüylerle örtülü, otsu Mineçiçeği (kanotu) : Mineçiçeğ bitki veya ağaçcıktır. Çiçekleri baş başak durumundad ır. Renkleri eflatun veya bazen de alacal ıdır. Yurdumuzda yetiş yetişen verbana officinalis denilen türü 30-80 cm boyunda, bir veya birçok y ıllık otsu bir bitkidir. Otsu k ısmı ve kökü glikozit, tanen ve ac ı bir madde ihtiva eder. Yorgunluğu ve uykusuzluğ uykusuzlu ğu giderir. İştah İştah açar. İdrar söktürür. Terletir. Baş Baş, bel ve Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Yorgunluğ mafsal ağ ağr ılar ını dindirir. Göğ Göğüs ve kulak ağ ağr ılar ını keser. Romatizma, lumbago, siyatik ve nikriste faydal ıdır. (e şekkula ekkula ğ ı) : İkiçenekliler sınıf ının, Dipsacaceae familyasından güzel kokulu bir bitkidir. Miskçiçeği (e ş Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Vücuda rahatlık verir. i) : İkiçenekliler sınıf ından; 50-100 cm boyunda, sar ımtırak renkli, güzel kokulu bir Miskotu (amberçiçe ğ i) bitkidir. Yapraklar ında şekerler, uçucu yağ ya ğ, A ve B vitaminleri vardır. Çiçekli dallar ı kullanılır. Aybaşı tutukluğ tutukluğunu giderir. İştah İştah açar. Safra ifrazat ını artır ır. Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri uyar ır. Aybaş
Misvak (salvadore persica) : İkiçenekliler sınıf ının, salva doraceae familyasından, Doğ Doğu Afrika'dan Hindistan'a kadar uzanan bölgelerde yetiş yeti şen küçük bir step ağ a ğacıdır. Odunu çok liflidir. Dallar ının ucundaki k ısım diş diş f ırçası yerine kullanılır. Meyvesi de yenebilir. Dişleri temizler. Diş Diş etlerini kuvvetlendirir. Ağ Ağız kokusunu giderir. Faydası : Diş e ğri büğ büğrü övdeli, dall ı budakl ı Muşmula (be şb şbı y yık) : Gülgiller familyasından; k ış aylar ında yaprak döken, eğ küçük bir ağ a ğaçtır. Çiçekleri beyaz veya pembe renklidir. Meyvesi, buruk ve ho şa gitmeyen bir tattadır. Etlidir. 5 bölmesi vardır. İyice olgunlaş olgunlaştıktan sonra yenir. taşlar ının dökülmesine yard ım eder. Bağ Bağırsaklar ın iyi çalışmasını sağ sa ğlar. İncebağ ncebağırsak Faydası : Böbrek kum ve taş iltihabı, ishal ve dizanteriyi giderir. Kan dolaş dola şımını düzenler. Sinirleri güçlendirir. Mide hastal ıklar ında faydalıdır. Lumbago ve nikriste kullanılır. Ana karnındaki ceninin düş düşmesini önler. yeti şen, çok y ıllık ve çok büyük bir otsu bitki cinsidir. Muz (musa) : Muzgiller familyasından; sıcak bölgelerde yetiş Yurdumuzda Antalya ve Anamur çevresinde yetiş yeti ştirilir. Muz ağ ağacının gövdesi; toprak alt ında kök-sap veya soğ soğan halinde bulunur. Yapraklar ı bu kök-saptan ç ıkar. Tabandaki çiçekleri meyve verir. Meyvelerin tamam ı sark ık bir sapın üzerinde toplu halde bulunur. Niş Ni şasta ve şeker bak ımından zengindir. Lezzetlidir. Fır ında veya güneş güneşte kurutulduğ kurutulduğu zaman çok besleyici bir un verir. gelişmesini sağ sağlar. Nekahat devresini Faydası : Vücudun ihtiyacı olan bütün maddeleri kar şılar. Kemiklerin geliş k ısaltır. Sinir zafiyeti ve yorgunluğ yorgunlu ğu giderir. Böbrek ve mafsal iltihab ında, bağ bağırsak hastalıklar ında faydalıdır. Müzmin kabızlık çekenler fazla yememelidir.
45
Mürsafi (mürrisafi) : Burseraceae familyasından; çeş çeşitli balsam ağ ağaçlar ından elde edilen reçine sak ızıdır. Güzel kokusu vard ır. İlkçağ lkçağlardan beri kullan ılır. Kokusu kuvvetli, tadı acıdır. Aybaşı tutukluğ tutukluğunu giderir. Faydası : Spazmlar ı giderir. Uyar ıcıdır. Aybaş Mürver (patlangıç) : Hanımeligiller familyasından; türlerinin çoğ çoğu K ış aylar ında çiçekleri döken çal ı veya ağaçcık halinde odunsu, ender olarak da otsu karakterde olan bir bitki cinsidir. Sürgünlerinin geniş geni ş bir özü vardır. Tomurcuklar ı bol sayıda pullarla örtülmüş örtülmüştür. Çiçekleri beyazdır. Meyveleri kabuksuz tane şeklindedir. 20 kadar türü vard ır. Yurdumuzda doğ doğal olarak bulunur. Yapraklar ı uçucu yağ yağ, şekerler ve bazı organik asitler taş taşır. Meyvelerinde acı madde, tanen, şekerler, valerian asidi ve bol miktarda renk maddesi bulunur. Yapraklar ve meyveler müshil olarak kullanılır. Köklerinde müshil tesiri vardır. Çiçekleri terletici ve hafif yatıştır ıcıdır. Kullanılan k ısımlar ı; yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. Ateşi düş düşürür. Vücuda rahatl ık verir. İdrar ı çoğ çoğaltır. Anne sütünü artır ır. Nezlede Faydası : Kabızlığı giderir. Ateş faydalıdır. Güneş Güneş yanıklar ında da faydal ıdır.
46
N Nane (mentha) : Ballı babagiller babagiller familyasından; nemli yerlerde yetiş yetişen, genellikle tüylü ve çok kokulu otsu bir bitki cinsidir. Baş Başak biçiminde beyaz, pembe veya morumsu çiçekleri vard ır. Güzel kokuludur. kolaylaştır ır. Gaz söktürür. Karaciğ Karaciğer yetersizliğ yetersizliğini giderir. Safra ak ışını düzenler. Mide Faydası : Hazmı kolaylaş ağr ılar ını keser. Bağ Bağırsak spazmını giderir. Nefes almayı kolaylaş kolaylaştır ır. Astım, grip, bronş bronşit ve öksürükte faydalıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Sükunet verir. Heyecanlar ı ve korkuyu yat ıştır ır. Kusmalar ı önler. Migren, uykusuzluk ve baş ba ş dönmelerinde faydal ıdır. El ayak titremesi, dil tutukluğ tutukluğu, felç ve uykusuzlukta kullan ılır. Kalbi kuvvetlendirir. Sinirsel kalp çarpıntılar ını keser. Erkeklerde ruhsal kaynakl ı iktidarsızlığı giderir. Anne sütünü artır ır. Aybaş Aybaşı kanamalar ının muntazam ve ağ ağr ısız olmasını sağ sağlar. Sütle şişen memelerin şişini indirir. Soğ Soğuk algınlığında faydal ıdır. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesinde yardımcı olur. İdrar söktürür. Mide ülseri ve gastrit olanlar fazla kullanmamalıdır. Şekercilik, likörcülük, lavantacılık ve eczacılıkta kullanılır. kolaylaştır ır. Gaz söktürür. Karaciğ Karaciğer yetersizliğ yetersizliğini giderir. Safra ak ışını düzenler. Mide Faydası : Hazmı kolaylaş ağr ılar ını keser. Bağ Bağırsak spazmını giderir. Nefes almayı kolaylaş kolaylaştır ır. Astım, grip, bronş bronşit ve öksürükte faydalıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Sükunet verir. Heyecanlar ı ve korkuyu yat ıştır ır. Kusmalar ı önler. Migren, uykusuzluk ve baş ba ş dönmelerinde faydal ıdır. El ayak titremesi, dil tutukluğ tutukluğu, felç ve uykusuzlukta kullan ılır. Kalbi kuvvetlendirir. Sinirsel kalp çarpıntılar ını keser. Erkeklerde ruhsal kaynakl ı iktidarsızlığı giderir. Anne sütünü artır ır. Aybaş Aybaşı kanamalar ının muntazam ve ağ ağr ısız olmasını sağ sağlar. Sütle şişen memelerin şişini indirir. Soğ Soğuk algınlığında faydal ıdır. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesinde yardımcı olur. İdrar söktürür. Mide ülseri ve gastrit olanlar fazla kullanmamalıdır. Şekercilik, likörcülük, lavantacılık ve eczacılıkta kullanılır. Nar (rümman) : Nargiller familyasından; Akdeniz bölgesinden Japonya'ya kadar yabani olarak yeti şen canlı k ırmızı çiçekli, dört köş köşe dallı, hafifçe dikenli bir ağ ağaçcıktır. Yaprak kenar ı ve sapı k ırmızımtıraktır. Çiçekleri parlak k ırmızıdır. Meyvesi (Nar); portakal büyüklüğ büyüklüğünde, esmer k ırmızı renkli, çok tohumludur. Yenen k ısmı, tohumlar ının etli ve bol usareli k ısmıdır. Ağ Ağacın gövde, kök ve dal kabuklar ı; niş nişasta, mannit, reçineli maddeler, asitler, tanen, punicin ve olkoloidler taş taşır. Nar kabuğ kabuğundan yap ılan ilaçlar tenya düş düşürmek için kullanılır. düşürür. Kalbi kuvvetlendirir. Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. İshali keser. Burun poliplerine faydal ıdır. Şerit düş Zayıflara faydalıdır. Mide ve bağ bağırsak hastalığı olanlar, küçük çocuklar ve hamileler fazla kullanmamal ıdır. Nergis (narcissus) : Nergisgiller familyasından; soğ soğanı zehirli bir bitkidir. Baharda çiçekleri ilk açan bitkilerdendir. Çiçeğ Çiçeği, çı plak plak bir sapın ucunda biraz eğ e ğik durur. Birçok türü vard ır. Faydası : Kusturucu olarak kullan ılır. Sarada da faydal ıdır. Fazla miktarda kullan ılmamalıdır. aslanağzına benzer. Nevruzotu (linaria) : S ıracagiller familyasından; düzensiz çiçekli otsu bir bitkidir. Çiçekleri aslanağ En güzel türü mor çiçekli nevruzotudur. Faydası : Balgam söktürür. Kanı temizler.
Nilüfer (suzamba ğ ı) : Nilüfergiller familyasından nymphaea ve nuphar cinsinden su bitkilerine verilen genel addır. Ağr ılar ı dindirir. Sinirleri yatıştır ır. Faydası : Kalbi kuvvetlendirir. Ağ Buğday, arpa, yulaf, pirinç, mısır gibi tahıllar ın tanelerinden ve patatesten özel yöntemlerle Nişasta (starch) : Buğ elde edilen unumsu bir maddedir. S ıcak suda niş nişasta peltesi denilen jelatinimsi bir kütle haline gelir.
47
çamaşırlar ı kolalamakta kullanılır. Aynı zamanda iyi bir Faydası : Güzellik maskelerinde, eczacılıkta ve çamaş besindir. Tentürdiyot zehirlenmesinde çok faydalıdır. Lapası deri ve göğ göğüs hastalıklar ında kullanılır. İltihaplar ı giderir. Cilt hastalıklar ında kaş kaşıntılar ı keser. Banyo suyuna kar ıştır ılı p p yıkanılırsa cildi yumuş yumuşatır.
Nohut (cicer arietinum) : Baklagiller familyasından 50 cm kadar boyunda, vatan ı Akdeniz k ıyılar ı olan, sar ımtırak çiçekli, bir y ıllık bir tar ım bitkisidir. Sebze ve tane olarak yenir. Leblebi yap ılır. Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Anne sütünü artt ır ır.
48
O Okaliptus (sıtma a ğ yeşil bir ağ ağaç a ğ ac acı) : Mersingiller familyasından; Anavatanı Avusturalya olan, her zaman yeş cinsidir. Bazılar ının boyu 150 m'ye ulaş ula şır. Ender olarak ağ ağaçcık şeklinde bulunur. Çiçekleri beyaz-sar ı veya k ırmızı renktedir. Meyvesi tepeden 4-5 yar ıkla açılan kapsüldür. Odunu sert ve reçinelidir. Yapraklar ında uçucu yağ yağ, reçineler, acı madde ve tanen vard ır. Uçucu yağ yağı çok miktarda sineol taş ta şır. Yurdumuzda Güneydoğ Güneydo ğu Anadolu'da yetiş yetiştirilir. 160'dan fazla türü vard ır. Öksürüğü keser. Solunum yollar ı hastalıklar ında faydalıdır. Boğ Boğaz ve burun iltihaplar ını giderir. Faydası : Öksürüğ Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Nezlede faydal ıdır. Ateş Ateşi düş düşürür. Vücudu kuvvetlendirir. Bronş Bron şite ve diğ diğer solunum yollar ı hastalıklar ında faydal ıdır. İdrar yollar ını temizler. Astım ve Veremde faydal ıdır. Sıtmanın önünü al ır. Basur memelerinden kaynaklanan şikayetleri giderir. Bileşikgiller familyasından; Doğ Doğu Anadolu'da yetiş yeti şen, 60 cm kadar boyunda, çok Oltuotu (pembe pireotu) : Bileş yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi dik ve seyrek tüylüdür. Çiçekleri dil biçiminde olup, gül rengindedir. İçeriğ çeriğinde "piretrin" vardır. Kuvvetli bir böcek öldürücüdür. Faydası : Bit, pire, tahtakurusu gibi böceklerin öldürülmesinde kullan ılır.
49
Ö Ödağacı (agalloch) : İkiçenekliler sınıf ının, thymelaeaceae familyasından; Doğ Doğu Asya ve Malaya adalar ında yetiş yetişen bir ağ ağaçtır. Yaz, k ış yapraklar ını dökmez. Meyveler, armut biçimindedir. Ağ A ğacın odunu ve kabuğ kabu ğu yar ılınca, hoş hoş bir koku verir. Çoğunlukla tütsü yapmakta kullanılır. Faydası : Çoğ Öküzgözü (da ğ kestanesi) Bileşikgiller familyasından; çay ır ve ormanlarda yetiş yetişen, papatyay ı andıran, çok kestanesi) : Bileş yıllık bir bitkidir. Kömeçleri turuncu-sar ıdır. Çiçekleri kullanılır. Faydası : Kusturucudur. Sinir sistemini çok şiddetli bir şekilde uyar ır. Haricen kullanıldığı takdirde romatizma
ağr ılar ını dindirir, yaralar ı iyileş iyileştirir. Fazla miktarda kullanılmamalıdır. ye şil, ufak çalı halinde bir bitkidir. Adi ökseotu Ökseotu (gökçe) : Ökseotugiller familyasından; genç sürgünleri yeş ve Zeytin ökseotu yurdumuzda doğ do ğal olarak yetiş yetişir. Yapraklar ında tanen, urson, inosit, saponin ve viscine ad ı verilen gayet yap ışkan, elastiki, yumuş yumuşak bir reçine vardır. dü şürür. Nabzı yükseltir. Kalbin atışlar ını artır ır. Damar kireçlenmesinde faydal ıdır. Faydası : Yüksek tansiyonu düş Sara ve Akciğ Akciğer kanamalar ında kullanılır. Spazmlar ı giderir. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Fazla kullanıldığı takdirde zararlıdır. Bilinci uyuş uyuşturur. Adaleleri zayıflatır ve ishal yapar. Bileşikgiller familyasından; yurdumuzda gevş gev şek topraklı ve nemli sırtlarda Öksürükotu (tussilago farfara) : Bileş yetiş yetişen çok y ıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı dairemsi-köş dairemsi-köşeli, etlice ve alt yüzü sık tüylü, beyaz görünüş görünü ştedir. Yapraklar ında müsilaj, acı bir glikozit, tanen, inülin, şekerler ve fitosterol vard ır. Çiçeklerinde de ayn ı maddeler ve bunlara ilave olarak da uçucu bir yağ ya ğ vardır. Ev ilaçlar ında yapraklar ı ve çiçekleri kullanılır. Öksürüğü keser. Balgam söker. Diğ Diğer solunum yolu hastal ıklar ında da yumuş yumu şatıcı olarak faydası Faydası : Öksürüğ görülür.
50
P Pamuk (gossypium) : Ebegümecigiller familyasından, lif ve yağ ya ğ elde etmek maksadıyla ekilen otsu veya odunsu bir bitkidir. bit kidir. Gövdesi dik, dallanm ış ve çok tüylüdür. Yapraklar ı uzun saplıdır. Meyvesi 3-5 gözlü bir kapsüldür. Her gözün içinde siyah ımsı renkli, oval ve üzeri, uzun, s ık ve beyaz tüylerle örtülü 5-10 tane tohum vard ır. Birçok türü vard ır. Yurdumuzda koza veya yerli türü yetiş yeti ştirilir. Yerli pamuk 75-80 santimetre boyunda, yan dallar ı, k ısa, gövde ve yaprak saplar ı siyah benekli bir türdür. Haziran-Temmuz aylar ında sar ı çiçekler açar. Çiçekleri çabuk solar ve ceviz iriliğ iriliğinde koza yapar. Kozalar olgunlaş olgunla ştıktan sonra hasat yap ılır. Tohumlar ının çevresinde meydana gelen ince, yumuş yumu şak teller iş işlenerek hidrofil pamuk yap ılır. Çiğ Çiğit denilen pamuk tohumlar ından pamukyağ pamukya ğı elde edilir. Hekimlikte kök kabuklar ı ve yapraklar ı kullanılır. Ateşi düş düşürür. Aybaş Aybaşı yokluğ yokluğunu giderir. Adet kan ı söktürür. Faydası : Kabızlığı giderir. Ateş Pancar (beta vulgaris) : Ispanakgiller familyasından; ince köklü, bir veya iki y ıllık otsu bir bitkidir. Yem pancar ı, sebzelik pancar ve şeker pancar ı gibi çeş çeşitleri vardır.K ırmızı pancar ın kökleri toparlak bir yumru şeklindedir. Sebze olarak kullan ılır. Şeker pancar ının kökleri toparlak bir yumru şeklindedir. İçeriğ çeriğinde sakaroz vardır. Karaciğer'in muntazam çal ışmasını sağ sağlar. İdrar söktürür. Kans ızlığı giderir. Şeker Faydası : K ırmızı pancar, Karaciğ hastalığı ve vereme kar şı korur. Mide ve bağ bağırsaklar ı kuvvetlendirir. Sinirleri yatıştır ır. Vücudu kuvvetlendirir. Papatya (matricaria chamomilla) : Bileş Bileşikgiller familyasıından; Nisan-Eylül aylar ında çiçek açan, 25 cm kadar boyunda, bir yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı ince parçalı olup, sapsızdır. Çiçeğ Çiçeğinin orta k ısmı sar ıdır. Kenarlar ında 12-20 tane dil biçiminde beyaz renkli çiçek vard ır. Çiçeklerin içeriğ içeriğinde acı madde, tanen ve glikozitler vardır. Meyvesi sar ımtırak esmer renkli bir uçucu yağ yağ taş taşır. Yaz aylar ında toplanı p, p, kurutulur. Ateşi düş düşürür. Ağ Ağr ılar ı keser. Spazm çözer. Terletir. Sinirleri yatıştır ır. Bağ Bağırsak gazlar ını giderir. Faydası : Ateş Vücuda rahatlık verir. Boğ Boğaz bademcik ve diş di ş etlerinin iltihaplar ını giderir. Bel ve baş baş ağ a ğr ılar ını geçirir. Saçlar ı sarartmak için de kullanılır. Papatyayağ Papatyayağı spazm giderir. Ağ Ağr ılar ı dindirir. Mikroplar ı öldürür. Sinirleri yat ıştır ır. Patates (solanum tuberosum) : Patlıcangiller familyasından; yer alt ındaki yer altındaki yumrular ı yenen otsu bir bitkidir. Yeş Yeşil k ısımlar ında, renksiz filizlerinde ve yeş yeşilimsi yumrular ında Solanin denilen bir madde vard ır. İçeriğ çeriğinde bol miktarda niş nişasta, B ve C vitaminleri bulunur. Susuzluğu giderir. Mide ve Onikiparmak ülserinde yararlıdır. Karaciğ Karaciğer Faydası : Şeker hastalar ına faydal ıdır. Susuzluğ şişliğ liğini giderir. Safra ak ışını kolaylaş kolaylaştır ır. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Damar sertliğ sertliğine faydalıdır. Sert bir şey yutulduğ yutulduğunda yabanc ı maddenin zarar vermeden ç ıkmasını sağ sağlar. El ve ayak çatlaklar ında faydalıdır. Skorbüt hastalığını önler. Kandaki şeker seviyesini düş düşürür. Kanı temizler. Kansere kar şı korur. Patlıcan (badincan) : Patlıcangiller familyasından; kalın saplı, uzunca yaprakl ı, iri mor meyveli, bir yıllık otsu bir bitkidir. Birçok çeş çeşidi vardır. İçeriğ çeriğinde A vitamini, fosfor ve bazı esanslar vardır. Karaciğer ve Pankreas ın muntazam çalışmasını sağ sağlar. İdrar söktürür. Kilo vermeye Faydası : Kansızlığı giderir. Karaciğ yardımcı olur. Böbrek yanmas ı ve ağr ısını keser. Sinirleri yatıştır ır. Kalp çarpıntısını giderir. Cilt hastalıklar ı, şeker, mide bağ bağırsak ve karaciğ karaci ğer hastalıklar ı aş aşır ı derecede olanlar patlıcan yememelidir.
51
Pazı (yabani ıspanak) : Ispanakgiller familyasından; k ırlarda kendiliğ kendiliğinden yetiş yetişen veya bahçelerde yetiş yeti ştirilen otsu bir bitkidir. Yapraklar ı iri ve çok, kökleri dallı ve az etlidir. Yapraklar ında bol miktarda A ve C vitamini vardır. Haşlanmış yapraklar ın suyu kab ızlığı giderir. Faydası : İdrar söktürür. İdrayollar ında hissedilen yanmay ı giderir. Haş Yapraklar ı yanık, apse, şişlikler ve basur memelerinden doğ doğan şikayetleri giderir. Bileşikgiller familyasından; boş boş arazilerde kendiliğ kendiliğinden yetiş yetişen, çok acı ve keskin kokulu otsu Pelin (pelinotu) : Bileş bir bitkidir. Saksılarda da yetiş yetiştirilir. Birçok türü vardır. Bağırsak solucanlar ını düş dü şürür. Adet söktürür. İştah İştah açar. Mideyi kuvvetlendirir. Ateş Ateşi düş düşürür. Fazla Faydası : Bağ miktarda alındığı takdirde zehirler.
Peygamberçiçeği (mavi kantoron) : Bileş Bileşikgiller familyasından; özellikle ılık bölgelerdeki tah ıl tarlalar ında yetiş yetişen bir bitkidir. Çiçekleri mavi veya menek şe rengindedir. İştah açar. İdrar söktürür. Nikris hastalığında faydal ıdır. Böbreklerdeki kumun dökülmesine yard ımcı Faydası : İştah olur. Bazı göz hastalıklar ında kullanılır. Ağr ılar ı keser. Vücutta biriken zehirli maddelerin at ılmasını sağ sağlar. Fazla miktarda kullanıldığı zaman kalbe zarar verir. Pırasa (allium porrum) : Zambakgiller familyasından; sebzelik bir bitkidir. Soğ Soğanı uzun ve göbeklidir. Yaz ın ürün almak için ilk baharda veya güz aylar ında; k ış mevsiminde ürün almak için ise yaz aylar ında ekilir. Yurdumuzda kamış pırasası ve kara pırasa denilen çeş çeşidi çok yetiş yetiştirilir. gö ğsü yumuş yumuşatır, öksürüğ öksürüğü keser. İştahs İştahsızlığı giderir. Mide rahatsızlıklar ına iyi Faydası : İdrar söktürür. Şurubu göğ gelir. Romatizma, mafsal ağ ağr ılar ı, damar sertliğ sertliği, böbrek hastalıklar ı, üremi ve idrar tutukluğ tutuklu ğunda faydal ıdır. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın düş düşürülmesine yardımcı olur. Suyu yüzdeki sivilce ve lekelere faydal ıdır. Sinirleri kuvvetlendirir. Kabızlığı giderir. Basur memeleri için faydalıdır. Ar ı sokmasında da kullan ılır. Pirinç (oryza sativa) : Buğ Buğdaygiller familyasından; sıcak bölgelerde yetiş yetiştirilen bir bitkidir. Her baş başakçığında bir çiçek vardır. Tanesi burada meydana gelir. İçeriğ çeriğinde bol miktarda niş ni şasta ve vitaminler vardır. Pirinç kabuğ kabuğundan tabii phytine elde edilir. Bu madde, geliş gelişmeye yardımcı olur. Zihin açıklığı sağ sağlar. sa ğlar. Yüksek tansiyonu ve fazla üre miktar ını düş düşürür. İshali keser. Faydası : Vücuda gerekli olan kaloriyi sağ Kaynatılması ile elde edilen su ishal kesici olarak kullan ılır. Unu, yaralar ı kurutmak maksad ıyla kullanılır. Portakal (citrus aurantium var) : Turunçgiller familyasından bir ağ ağaçtır. Boyu 2-10 m aras ında değ değişir. Yapraklar ı sert dayanıklı ve düz kenarl ıdır. Meyvesi C vitamini bak ımından zengindir. Kabuğ Kabu ğunun altında sar ımtırak, bazılar ında ise k ırmızı renkte sulu ve dilimli bir öz bulunur. Kabuklar ından portakal esans ı elde edilir. Eczacılıkta ve gıda sanayiinde kullanılır. Çiçeklerinden de portakal çiçeğ çiçeği esansı yapılır. Faydası : Çiçeklerinin kaynatılmasıyla elde edilen su, spazm giderir. Kabuklar ından yap ılan şurup ise, mide hastalıklar ında kullanılır. Damar sertleş sertleşmesini ve felci önler. Soğ Soğuk algınlığı, grip ve nezlede faydal ıdır. Yorgunluğ Yorgunluğu ve sinir bozukluğ bozuklu ğunu giderir. Cildin güzel olmas ını sağ sağlar. Kansızlığı giderir. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Karaciğ Karaciğeri çalıştır ır ve safra ifrazatını artır ır. Ateş Ateşi düş düşürür. Nekahat devresini k ısaltır. Vücuda enerji verir. Şeker hastalar ına faydal ıdır. Susuzluğ Susuzluğu giderir. Zayıflatıcıdır. Mide hastalıklar ından şikayet edenler portakal yememelidir.
52
R Ratanya (krameria triandra) : Baklagiller familyasından; Amerika'da yetiş yetişen ve birçok türü olan bir bitkidir. Kökü toz haline getirilip, kullan ılır. Çiçekleri k ırmızı; yapraklar ı uzun, ince ve uçlar ı dilimlidir. Bağırsak iltihaplar ını giderir. Basur memelerine kar şı pomad ve fitil olarak Faydası : Şurubu; ishali keser. Bağ kullanılır. Ravend (ı şg Karabuğdaygiller familyasından; büyük yaprakl ı, çok yıllık bir bitki cinsidir. Sebze veya süs şgın) : Karabuğ bitkisi olarak da yetiş yetiştirilen türleri vardır. Doğ Doğu Anadolu bölgesindeki yüksek yerlerde ışgın denilen türü yetiş yetişir. Boyu 150 cm kadard ır. Mayıs - Haziran aylar ında çiçek açar. Yapraklar ı dairemsi, kenarlar ı ince diş dişli, yüzeyi pürüzlü ve serttir. Kökleri ilaç yapımında kullanılır. Taze sürgünleri ve genç yapraklar ından da sebze olarak faydalanılır. İçeriğ çeriğinde Tanen vard ır. Kokusu kendine hast ır. Tadı acıdır. İştah açar, vücudu kuvvetlendirir. İshali keser. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. İdrar ın rengini Faydası : İştah sar ıya boyar. Çok miktarda kullanılırsa ishal yapar. Raziyane (rezene) : Maydanozgiller familyasından; Ege ve Akdeniz bölgesinde yetiş yeti ştirilen 2 veya çok y ıllık otsu bir bitkidir. Boyu 1-1,5 metre kadard ır. Yapraklar ı saplı, almaş almaşık diziliş dizilişli ve tüysüzdür. Gövdesi dik, silindir şekilli ve tüysüzdür. Sar ı renkli çiçekleri şemsiye görünümündedir. Meyveleri silindirik, 11 milimetre kadar boyunda ve 4 milimetre kadar kal ınlıktadır. Renkleri yeş yeşilimsi esmerdir. Meyveleri, müsilaj, şeker, niş nişasta, tanen sabit ve uçucu yağ yağ taş taşır. İlaçlarda tohumlar ı ve kökü kullan ılır. bağırsak gazlar ını giderir. Sinirleri ve ağ ağr ılar ı yatıştır ır. İştahi İştahi açar. İdrar söktürür. Anne Faydası : Mide ve bağ sütünü artır ır. Boğ Boğmaca, dalak hastalıklar ı ve idrar zorluğ zorluğunda faydal ıdır. Kansızlığı giderir. Kan çı ban banı ve göz zafiyetinde de kullan ılır. Kalp hastalıklar ı, romatizma ve üremide faydalıdır. Bronş Bronşlar ı boş boşaltır. Roka (eruca sative) : Turpgiller familyasından; sapı tüylü, 40 cm kadar boyunda bir bitkidir. Çiçekleri sap ın ucundadır. Rengi beyaza çalar, üzeri mor damarlıdır. Çok kokuludur. Yapraklar ı almaş almaşık diziliş dizilişlidir. bo şaltır. Kanın temizlenmesine yardımcı olur. Sıtma ateş ateşini Faydası : İdrar söktürür. Kar ında biriken suyu boş düş düşürür. Mafsal iltihaplar ını giderir. Karaciğ Karaciğer ve dalak hastalıklar ında faydalıdır. Safrayı boş boşaltır. Sar ılığı keser. Karaciğ Karaciğer ağ ağr ısını giderir. İştah İştah açar, hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Cinsel gücü arttır ır.
53
S Safran (zaferan) : Süsengiller familyasından; yurdumuzda da yetiş yeti ştirilen, 10-15 cm boyunda, çok y ıllık otsu bir bitkidir. Etli, yuvarlak, kaidesi yassı, 4 cm kadar çap ında, üstü esmer renkli ve zar ımsı pullarla kaplı, alt taraf ında da kök parçalar ı bulunan bir soğ so ğanı vardır. Yapraklar ı uzun ve koyu yeş ye şildir. Çiçekleri mor renklidir. Sonbahar mevsiminde yapraklardan önce açar. Meyvesi kapsül şeklindedir ve sonbahar aylar ında meydana gelir. İçeriğ çeriğinde; şekerler, organik asitler, krosin ve uçucu yağ ya ğ vardır. Tepeciklerinden elde edilen toz; renk, tat ve koku verici olarak kullan ılır. Aybaşı gecikmelerinde faydal ıdır. Rahim hareketlerini arttır ır. Faydası : Vücuda kuvvet verir. Sinirleri uyar ır. Aybaş İştah İştah açar. Sinir zayıflığını giderir. Öksürük, bronş bron şit ve astımda faydalıdır. Fazla miktarda kullanılmamalıdır. Hamilelerin de kesinlikle kullanmaması gerekir. yetişen, 4 m kadar boyunda, s ık Sakızağacı (mastaki) : Antepf ıstığıgiller familyasından; Akdeniz k ıyılar ında yetiş dallı, çalı görünümünde, k ış aylar ında yaprak dökmeyen bir ağ a ğaçtır. Çiçekleri küçük ve k ırmızı renklidir. Meyvesi ufak, yuvarlak ve sivri uçludur. Baş Ba şlangıçta k ırmızı renkli iken sonradan siyaha dönüş dönü şür. Dal ve gövdesinden sak ız elde edilir. sağlar. Tükürük salg ılanmasını artır ır. Çene kaslar ını güçlendirir. Diş Diş Faydası : Midenin düzenli çal ışmasını sağ etlerini temizler.
Salep (sahlep) : Salepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vard ır. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salk ım veya baş başak şeklindedir. Kullanılan yeri köklerindeki yumrular ıdır. Yurdumuzda bir çok çeş çe şidi vadır. Salep yumrular ı müsilaj, glikoz ve uçucu bir yağ yağ taş taşır. Göğsü yumuş yumuşatır. Öksürük ve bronş bron şitte faydalıdır. Kabızlığı giderir. Basur memelerinde faydal ıdır. Faydası : Göğ Zihni çalışma gücünü arttır ır. Kalbi kuvvetlendirir. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Vücudun ısınmasını sağ sağlar. Cinsel gücü artır ır. a ğaçtır. Hindistan ve Malakka'nın dağ dağlık Sandalağacı (kalanga) : Sandalgiller familyasından; küçük boylu bir ağ bölgelerinde yetiş yetişir. Yaprak dökmez. Yapraklar ı kar şılıklıdır. Çiçekleri sar ımtırak k ırmızıdır. Meyveleri kiraz büyüklüğ büyüklüğünde olup, siyah renklidir. Odunu sar ımtırak renktedir ve kokuludur. Bu odundan uçucu bir ya ğ olan santal esansı çıkar ılır. Hekimlikte kullanılır. Faydası : İdraryollar ındaki mikroplar ı giderir.
Saparna (smilax) : Zambakgiller familyasından; tırmanıcı ve dikenli gövdeli, yeş ye şilimsi çiçekli, çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar ı kalp şeklindedir. Çiçekleri şemsiye durumundad ır. Kökünde tanen ve saponin bulunur. Birçok türü vardır. Yurdumuzda nemçe saparnas ı, Anadolu saparnası bulunur. Faydası : Terletir. Kanı temizler. Cilt hastalıklar ında faydal ıdır. Frengide kullanılır. ye şili renginde bir bitkidir. Nemli kumsallarda yetiş yetişir. ünçiçe ğ i) i) : Centiyangiller familyasından; gök yeş Sarıot (dü ğ ünçiçe Sapı ince, yapraklar ı dipten çifter çifter bitiş bitişiktir. Çiçekleri sar ıdır. Karadeniz bölgesinde bulunur. Ateşi düş düşürür. Asabi ağ ağr ılar ı dindirir. Romatizmada faydalıdır. Faydası : Ateş
Sarısabır (azvay) : Zambakgiller familyasından 180 kadar türü bulunan ve tropikal bölgelerde yeti şen bir bitkidir. Bazan sapsız küçük bitkiler, bazan da dall ı budakl ı ağaçlar halinde bulunur. Yapraklar ı kalın ve etli
54
olup, rozet şeklindedir. Çiçekleri yeş yeşilimsi, sar ı veya donuk k ırmızıdır. Çoğ Çoğu zaman üç renklidir. Yapraklar ı kesildiğ kesildiği zaman acı bir su çıkar. Pankima denilen bu su; hekimlikte kullanılır. Yurdumuzda da bulunur. olduğu Faydası : Kabızlığı giderir. Mide hastalıklar ında faydal ıdır. Vücudu kuvvetlendirir. Yan ıklar ın sebep olduğ sancılar ı keser. Sirke ile kar ıştır ılı p, p, saç diplerine sürülürse, dökülmelerini önler. Tavsiye edilen miktardan fazla kullanılmamalıdır. Mesane ve rahim hastal ıklar ından şikayet edenlerin de kesinlikle kullanmaması gerekir. Sarmaşıkgiller familyasından; tırmanıcı yeş ye şil odunsu bir bitkidir. Meyvesi etli, yuvarlak ve Sarmaşık (hedera) : Sarmaş üzümsüdür. Yurdumuzda; adi sarmaş sarma şık ve kafkas sarmaş sarmaşığı olmka üzere 2 çeş çeşidi vardır. Yaprak ve meyvelerinde heederin denilen zehirli bir madde vard ır. Faydası : Haricen yaralar ın tedavisinde kullan ılır.
Sarmısak (tüm) : Zambakgiller familyasından; bütün k ısımlar ı keskin kokulu, 30-100 cm yüksekliğ yüksekli ğinde, otsu bir bitkidir. Toprak altında iri bir soğ soğanı vardır. Çiçekleri beyazımsı pembedir. Yapraklar ı uzun, yassı, paralel damarlı ve sivri uçlu olup, gövdeyi sarm ıştır. Soğ Soğanı özel kokulu uçucu bir yağ ya ğ, şekerler, A, B, C, P vitaminleri içerir. Yağ Yağında alliin denilen bir madde vardır. düşürür. İştah İştah açar. Solunum ve haz ım sistemindeki mikroplar ı öldürür. Grip, tifo ve Faydası : Yüksek tansiyonu düş difteri gibi salgın hastalıklar sırasında faydal ıdır. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Kabızlığı giderir. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Kanı temizler. Kalp adalelerini kuvvetlendirir. Böbreklerin normal çal ışmasını sağ sağlar. Kar ında ve bacaklarda toplanan suyun bo şalmasında yardımcı olur. Romatizma ve mafsal iltihaplar ında faydalıdır. Damar sertliğ sertliğini önler. Ateş Ateşi düş düşürür. Arpacık ve basur memelerinde faydal ıdır. Zehirlenmelerde kullanılır. İdrar tutukluğ tutukluğunu giderir. Zehirli hayvan sokmas ında da faydal ıdır. Saçlar ın uzamasına da yard ımcı olur. Olu şturulduğ turulduğu Sarımsak otu (alliarie) : Turpgiller familyasından; dik saplı, küçük beyaz çiçekli bir bitkidir. Oluş zaman sar ımsak kokusu verir. Hemen hemen her yerde bulunur. Faydası : Temriye uyuz ve yaralar ın tedavisinde kullan ılır.
Sassafras (bois de sassafras) : Defnegiller familyasından bir ağ ağaçtır. Biri Amerika'da diğ diğeri de Çin'de olmak üzere iki türü vard ır. Köklerinden, lavantac ılıkta kullanılan sagrol esansı elde edilir. Kurutularak toz haline getirilen yapraklar ı baharat olarak kullan ılır. Faydası : Sassafrasın kökleri terletici olarak kullanılır. Semizotu (semizebe) : Semizotugiller familyasından; bir yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi toprak üzerine yat ık, yapraklar ı sapsız ve etlidir. Yenilen k ısmı, küçük, yuvarlak yeş ye şil yapraklar ı ve körpe saplar ıdır. C vitamini ve Demir bak ımında zengindir. İçeriğ çeriğinde kuzukulağ kuzukula ğı asidi bulunduğ bulunduğundan tadı biraz mayhoş mayho ştur. bağırsak kanamalar ında ve kanl ı idrarda faydal ıdır. Kanı temizler. Vücuda serinlik verir. Faydası : Mide ve bağ Şeker hastalar ının susuzluğ susuzluğunu giderir. İdrar söktürür. Kabızlığı giderir. Zayıflamaya faydal ıdır. Dalak hastalıklar ında şikayetleri geçirir. Uykusuzluk, sinirlilik ve zihin yorgunluğ yorgunluğunda faydal ıdır. Lapası, yanık ve apsede rahatlık verir. a ğaçtır. Birçok çeş çeşidi Servi (selvi) : Servigiller familyasından; genellikle k ış aylar ında yaprak dökmeyen bir ağ vardır. Adi servi 20-30 m kadar boy alabilen, sütun şeklinde bir servi türüdür. Kabuklar ı ince ve düzgün, uzun çatlaklıdır. Yapraklar ı koyu yeş yeşil renklidir. Sürüngenlerinin ucunda, 3 cm kadar çap ında, esmer renkli kozalağ kozalağı vardır. Dal ve yapraklar ından elde edilen uçucu yağ ya ğın içeriğ içeriğinde, tanen ve servi kafurusu vard ır. Hekimlikte kozalalar kullanılır. di ş Faydası : İshali keser. Kanamalar ı durdurur. Şeker hastalığında da faydal ıdır. Saçlar ı kuvvetlendirmekte ve diş ağr ılar ını dindirmekte de kullan ılır.
55
Sığırkuyruğu (verbascum) : Sıracagiller familyasından; yüksek boylu, bir veya iki y ıllık otsu bir bitkidir. Yurdumuzda 200 kadar türü vard ır. Sık tüylüdür. Yapraklar ı tabanında toplanmıştır. Çiçekleri çok çabuk dökülür. Sar ı veya k ırmızımsı renktedirler. Büyüks ığırkuyruğ rkuyruğu denilen türünün içeriğ içeriğinde; şeker, sabit ve uçucu yağ yağ, müsilaj, reçine, saponin ve renkli maddeler vardır. Göğsü yumuş yumuşatır. Balgam söktürür. Bronş Bronşitte faydalıdır. Faydası : Göğ Bo ğumlu sıracaotu Sıracaotu (scrophuiaria) : Sıracagiller familyasından; pis kokulu, çok y ıllık otsu bir bitkidir. Boğ ve köpeksıracaotu en yayg ın olan türlerdir. Faydası : Lapası sıraca tedavisinde kullanılır. yetişen, sar ı çiçekli otsu veya ağ a ğaçsı bir Sinameki (cassia) : Baklagiller familyasından; bütün sıcak bölgelerde yetiş bitkidir. 400'den fazla türü vardır. Çiçekleri, yapraklar ının dibinden çıkar. Uzun salk ım şeklindedirler. Meyvesi, baklaya benzer. Basık silindirimsi, odunsu ve sert kabukludur. Faydası : Kuvvetli müshildir. Kolit ve spastik kabızlıkta kullanılmaz. Bulantı ve kusma yapabilir. Sütlü kahveyle içilmesi daha kolayd ır.
Sinirliyaprakotu (sinirotu) : Sinirotugiller familyasından; bir veya çok y ıllık otsu bir bitkidir. Birçok yabani türü vardır. iyileştirir. Cerahatı boş boşaltır. Nasırlar ın sökülmesinde kullan ılır. Faydası : İdrar söktürür. Yaralar ı iyileş Soğan (basaliye) : Zambakgiller familyasından; yumrumsu ve yeş ye şil yapraklar ı kullanılan keskin kokulu, ac ı bir otsu bitkidir. Bileş Bileşiminde uçucu ve sabit yağ yağ, şekerler, fermentler ve amino asitler vard ır. Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken zararl ı maddeleri ve suyu atar. Romatizma, mafsal iltihab ı, idrar tutukluğ tutukluğu, damar sertliğ sertliğinde faydalıdır. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın dökülmesine yard ımcı olur. Zayıflamayı sağ sağlar. Böbrek ağ ağr ısını dindirir. Zihin yorgunluğ yorgunluğunu dindirir. Bayg ınlığı geçirir. Prostat bezinin hastalanmasını önler. İktidarsızlıkta faydalıdır. Cinsel gücü artır ır. Egzama ve diğ diğer cilt hastalıklar ında faydal ıdır. Öksürük söktürür, bronş bronşlar ı temizler. Astım nöbeti, akciğ akciğer hastalıklar ı, grip ve soğ soğuk algınlığında faydal ıdır. Kandaki şeker seviyesini düş düşürür. Şeker hastalar ında faydalıdır. Kolera ve veremde bağ ba ğırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. İhtiyarlamayı geciktirir. İştah İştah açar. Kalbi kuvvetlendirir. Koroner damarlar ı geniş genişletir. Cerahatlerin boş boşalmasına yardımcı olur. Dolama ve arpac ıkta da faydal ıdır. Bileşikgiller familyasından; Karadeniz ve Doğ Do ğu Anadolu Bölgesinde doğ do ğal Solucanotu (tanacetum vulgare) : Bileş olarak yetiş yetişen bir bitkidir. Taze bitkinin çiçekleri kullanılır. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Faydası : Bağ
Soyafasulyesi (soja hispida) : Baklagiller familyasından; 1 - 1,5 m boyunda, bir y ıllık otsu bir tar ım bitkisidir. Çiçekleri menek şe sar ısı rengindedir. Tohumu küre şeklinde, üzeri pürtüksüzdür. Bir yanında siyah leke vardır. Besleme gücü yüksek bir gıdadır. geliişmesini sağ sağlar. Şeker hastalar ı için faydalıdır. Sinirlerin ve adalelerin güçlenmesini Faydası : Vücudun geliiş sağ sağlar. Zihin yorgunluğ yorgunluğunda faydal ıdır. Nekahat devresinin k ısalmasını sağ sağlar. Guatr olanlar kullanmamalıdır. Söğüt (bid) : Söğ Söğütgiller familyasından; genellikle su kenarlar ında yetiş yetişen boylu veya bodur bir ağ a ğaçtır. K ışın yaprak döker. Yaprak dökmeyenleri enderdir. Meyveleri kapsül şeklindedir. Yurdumuzda 35 kadar türü vard ır. Dal kabuklar ının içeriğ içeriğinde salisin glikozidi ve tanen vardır. Ev ilaçlar ında kullanılır. Ateşi düş düşürür. İshali keser. Kanamayı dindirir. Mikroplar ı öldürür. İştah İştah açar. Vücuda kuvvet verir. Faydası : Ateş Romatizma ağ ağr ılar ını dindirir. Mesane taş taşlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Uykusuzluğ Uykusuzluğu giderir. Sinirleri yatıştır ır. Aybaş Aybaşı kanamalar ını düzenler.
56
ye şil kalan bir Sumak (somak) : Antepf ıstığıgiller familyasından; k ışın yaprak döken veya her mevsimde yeş ağaçcıktır. Meyvesi mercimeğ mercimeğe benzer. 150 kadar türü vard ır. Birçoğ Birçoğu zehirlidir. Yurdumuzda derici sumağ sumağı ve boyacı sumağ sumağı doğ doğal olarak yetiş yetişir. Kokulu sumağ sumağın tentür halindeki şekli idrar tutamama hastalığında faydalıdır. kolaylaştır ır. Hazımsızlığı ve iş i ştahsızlığı giderir. İshali keser. Kandaki şeker miktar ını düş dü şürür. Faydası : Hazmı kolaylaş Fazlası kabızlık yapar. Tansiyonu yüksek olanlar kullanmamal ıdırlar. yetişen, bir yıllık, yağ yağ veren otsu bir Susam (sesanum indicum) : Susamgiller familyasından; sıcak bölgelerde yetiş bitkidir. Çiçekleri beyaz veya k ırmızı, sar ıyla kar ışık alacalı beyazdır. Meyvesi kapsül şeklindedir. Tohumlar ı esmer veya sar ı renklidir. Tohumlar ından susamyağ susamyağı çıkar ılır. Tahin helvası yapımında da kullan ılır. Ev ilaçlar ında; yapraklar ı ve yağ yağı kullanılır. Yağı, safra taş taşlar ının düş düşürülmesinde faydalıdır. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ında kullanılır. Kabızlığı giderir. Faydası : Yağ Cinsel gücü artır ır. Kar ın ağ ağr ısını giderir. Nefes darlığı ve bronş bronşitte faydalıdır.
Suteresi (sezab) : Turpgiller familyasından; akarsu kenarlar ında yetiş yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi yeş yeşil renkli, köş köşeli, parlak ve yat ıktır. Boyu 30-40 cm kadard ır. Kökü çoktur. Çiçekleri beyazd ır. İçeriğ çeriğinde; kükürtlü bir glikozit, sabit yağ yağ, A, C, D vitaminleri ve mirozin vard ır. Ev ilaçlar ında usaresi kullan ılır. Salata olarak da yenir. İştah açar. Skorbüt tedavisinde faydal ıdır. Faydası : Sinirleri yatıştır ır. İdrar söktürür. Vücudu kuvvetlendirir. İştah Cinsel gücü artır ır. yaşayan klorofilli bitkidir. Yeş Yeşil, esmer, k ırmızı ve Suyosunu (alga) : Tatlı bitkiler şubesinden; genellikle suda yaş mavi su yosunlar ı diye sınıflara ayr ılır ve değ değişik alanlarda kullanılırlar. Soda, potas ve iyot elde edilir. Tar ım, sanayi ve tı pta pta kullanılır. Bazı memleketlerde de besin olarak yenir. genişletmek için cerrahide kullanılır. Dıştan tatbik edildiğ edildiğinde zayıflatıcı özelliğ özelliği de Faydası : Fistüllü yaralar ı geniş vardır.
Süsen (iris) : Süsengiller familyasından; Nisan - Haziran aylar ı arasında türlü renklerde ve güzel kokulu çiçekler açan, 30-80 cm boyunda, çok y ıllık soğ soğanlı otsu bir bitkidir. Çiçekleri dallar ın ucunda baş ba şak şeklindedir. Dış k ısımlar ı soyulup, kurutulduktan sonra menek şe kökü diye kullan ılır. İçeriğ çeriğinde uçucu yağ yağ, sabit yağ yağ, müsilaj, niş nişasta, tanen, şeker, iridin ve reçineli maddeler vard ır. Yurdumuzda 20 kadar türü vard ır. bronşitte faydalıdır. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Balgam söktürür. Faydası : Az miktarda kullanıldığı takdirde astım ve bronş Yüksek dozda kullan ıldığı takdirde kusturucudur. Mide ve bağ ba ğırsak gazlar ını giderir. Vücutta biriken suyu boş boşaltır. Kadınlarda görülen beyaz ak ıntıyı keser. Haricen kullan ıldığı takdirde yaralar ı iyileş iyileştirir. Sütleğengiller familyasından; süt gibi beyaz ve zehirli bir özsuyu taş taşıyan, bir veya çok Sütleğen (euphorbia) : Sütleğ yıllık, otsu veya odunsu bir bitkidir. Yurdumuzda 60 kadar çe şidi vardır. Önerilen miktardan fazla kullanılmamalıdır. Faydası : Kuvvetli müshildir. Kabızlığı giderir. Sıtma ve sar ılıkta da kulanılır.
Sütotu (polygala) : Sütotugiller familyasından; bir veya çok y ıllık, odusu veya otsu bir bitkidir. Çiçekleri k ırmızı, beyaz veya mavidir. Yurdumuzda polygala supina ve polygala anatolica denilen türleri vard ır. Kökü kullanılır. Kokusu bulant ı vericidir. Bronşitte faydalıdır. Balgam söktürür. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. İdrar ı çoğ ço ğaltır. Anne sütünü çoğ ço ğaltır. Yüksek Faydası : Bronş dozda kullanılacak olursa kusturur.
57
Ş şahterec) : Şahteregiller familyasından; çok parçal ı yapraklı, küçük, düzensiz, beyaz ımtırak veya Şahtere ( şahterec) pembe renkli çiçekleri olan otsu bir bitki cinsidir. 50 kadar türü vardır. En önemlisi tı bbi bbi şahtere yurdumuzda yetiş yetişir. Tı bbi bbi şahtere yol kenarlar ında rastlanan 20-60 cm boyunda bir y ıllık otsu bir bitkidid. Yapraklar ı mavimsi-yeş mavimsi-yeşil; çiçekleri mor renklidir. Bitkinin içeriğ içeriğinde tanen, şeker, fumarin ve fumar asidi vardır. sağlar. Damar sertliğ sertliğinde faydal ıdır. Faydası : Kanı temizler. Vücudu terleterek zararl ı maddelerin atılmasını sağ Mide ağ ağr ısı ve mayasılda da şikayetleri giderir.
D üğünçiçeğ ünçiçeğigiller familyasından; otsu veya gövdesi odunlaş odunla şmış, çok yıllık bir bitki cinsidir. Şakayık (ayıgülü) : Dü Birçok çeş çeşidi vardır. Tı bbi bbi şakayık; Mayıs-Haziran aylar ında pembe veya k ırmızı renkli çiçekler açan, 70 cm kadar boyunda, çok y ıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı derin parçalıdır. Kökünde; uçucu yağ ya ğ, niş nişasta, şekerler, peanol ve peregrinin adl ı bir alkoloid vardır. Ev ilaçlar ında kökleri kullan ılır. Boğmaca ve öksürükte şikayetleri giderir. Sara da faydal ıdır. Sinirleri yatıştır ır. Nikris ve kramplarda Faydası : Boğ da faydalıdır.
Şalgam (brassica napus) : Turpgiller familyasından; toprak alt ında şişkin bir yumru yapan, topaç biçiminde etli ve tatlı yumrumsu, iki yıllık bir bitkidir. Yapraklar ı parçalı ve tüylü, çiçekleri sar ıdır. Yurdumuzda kökü bas ık ve yuvarlak olanlar makbüldür. İçeriğ çeriğinde B vitamini ve madeni maddeler vardır. Faydası : İdrar söktürür. Romatizma ve nikriste faydal ıdır. Mafsal şişliklerini indirir, şikayetleri giderir. Böbrek kumu ve taş taşının düş düşürülmesine yardımcı olur. Apse, dolama, kan çı ban banı ve donmalarda kullan ılır. Ergenlik sivilcesi ve egzama gibi cilt hastalıklar ında faydalıdır. Göğ Göğsü yumuş yumuşatır. Akciğ Akciğerleri ve bronş bronşlar ı temizler, vücuda rahatlık verir. Boğ Boğaz iltihaplar ını giderir. Nekahat devresini k ısaltır. Kabızlığı giderir. Vücudun hastalıklara kar şı direncini arttır ır. Şeker hastalar ının susuzluğ susuzluğunu giderir. Şebboy (matthiola) : Turpgiller familyasından; güzel kokulu, k ırmızı, açık sar ı veya mor çiçekleri olan çok y ıllık bir bitkidir. Faydası : İdrar söktürür. Kabızlığı giderir. yeti şen bir ağ ağaç ve meyvesidir. A Şeftali (prunus persica) : Gülgiller familyasından; ılıman bölgelerde yetiş provitamini bak ımından zengindir. bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Meyvesi hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İdrar Faydası : Çiçekleri kabızlığı giderir ve bağ yollar ını temizler. Bol miktarda idrar söktürür. Kab ızlığı giderir. Susuzluğ Susuzluğu giderir. Ve vücuda serinlik verir. Basur memelerinden doğ doğan şikayetleri giderir. Safra kesesi ve böbrekler için faydal ıdır. yeti şen tırmanıcı gövdeli, çok y ıllık bir otsu Şerbetçiotu (mayaotu) : Kendirgiller familyasından; yurdumuzda da yetiş bitkidir. Gövde ince ve serttir. Yapraklar ı uzun sapl ıdır. Kullanılan k ısımlar ı diş dişi çiçek durumlar ı, çiçekler üzerinde bulunan salg ı tüyleri ve köküdür. Çiçeklerin terkibinde uçucu ya ğ, acı maddeler, reçineler, tanen gibi maddeler vardır. Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Sinirleri yat ıştır ır. Uyku verir. Şehveti azaltır. İdrar söktürür. Kanı temizler. İştah İştah açar. Mide ağ ağr ılar ını giderir. Romatizma ve böbrek taş ta şlar ının sebep olduğ olduğu şikayetleri giderir. Aybaş Aybaşı kanamalar ının düzenli olmasını sağ sağlar. Bira imalinde kullanılır.
58
da ğlar ında yetiş yetişen şeytanotu adl ı bitkinin köküne Şeytanteresi (hıthıt) : İran, Suriye, Afganistan ve Horasan dağ yapılan kesiklerden akan koyu bir maddedir. Sar ı esmer renkli, yumuş yumu şak balmumu k ıvamında reçineli zamktır. Bağırsak gazlar ını giderir. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Faydası : Bağ Balgam söktürür. İsteri ve sinir hastalıklar ında yatıştır ıcı olarak kullanılır. imşirgiller familyasından; her zaman yeş ye şil çalı veya ağ ağaç halinde odunsu bir Şimşir (buxus sempervirens) : Şimş bitki cinsidir. Yurdumuzda yetiş yetişen adi şimş imşir; çoğ çoğunlukla sık dallı bir çalı, bazen 10 metreye kadar boy salan bir ağaçtır. Çiçekleri yeş yeşilimsi sar ıdır. Yapraklar ı ve dallar ının kabuğ kabuğunda; alkoloidler, uçucu yağ yağ, reçineli bileş bileşikler ve tanen vardır. ateş düş düşürür ve vücudu rahatlat ır. Hafif derecede müshildir. Karaciğ Karaciğer Faydası : Kanı temizler. Terletir, ateş hastalıklar ında kullanılır.
59
T Taflan (hindkirazı) : Gülgiller familyasından; Karadeniz'in doğ do ğu k ıyılar ında da yetiş yetişen bir çalı veya 6 metre kadar boy atan, k ış aylar ında yapraklar ını dökmeyen bir bitkidir. Çiçekleri küçük ve beyaz renklidir. Salk ım halinde toplanmışlardır. Meyvesi zeytin büyüklüğ büyüklüğündedir. Taze yapraklar ında şeker, tanen, kalsiyum oksalat ve prülaurasin adlı bir glikozit vardır. Taze yapraklar ından taflan suyu haz ırlanır. Bronşitte şikayetleri giderir. Öksürüğ Öksürüğü keser. Spazm giderir. Aybaş Aybaşı gecikmelerinde Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Bronş de kullanılır. Güneydo ğu Asya olan, yaprak Tarçın (cinnamomum) : Defnegiller familyasından; anayurdu Güney ve ve Güneydoğ dökmeyen kokulu bir ağ a ğaçtır. Yapraklar ı derimsi ve genellikle üç damarlıdır. Birçok türü vard ır. Kabuğ Kabuğu baharat olarak kullanılır. İştah açar. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. İshali keser. Mide Faydası : Ruhi sık ıntılar ı giderir. Sürmenajda faydal ıdır. İştah tembelliğ tembelliğini giderir. Vücudun direncini art ır ır. Kadınlardaki beyaz ak ıntıyı keser. Bağ Bağırsak solucanlar ının dökülmesine yard ımcı olur. Cinsel arzular ı artır ır.
Tarhun (artemisia dracunculus) : Bileş Bileşikgiller familyasından; anayurdu Sibirya olan ıtırlı bir bitkidir. Faydası : İdrar söktürür. Vücutta biriken tuz ve suyu atar. Haz ımsızlığı giderir. Mide hastalıklar ında faydal ıdır. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. Bağ Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Aybaş Aybaşı kanamalar ının ağ ağr ısız olmasını sağ sağlar. i) : Patlıcangiller familyasından; 3 - 100 cm boyunda, dik gövdeli, bir y ıllık otsu bir bitkidir. Tatula (boru çiçe ğ i) Yapraklar ı saplı, büyük, oval ve kenarlar ı tam, az girintili veya lopludur. Çiçekleri beyazd ır. Meyvesi, çok tohumlu bir kapsüldür. 10 kadar türü vard ır. Bunlardan datura metel ve datura stramonium yurdumuzda yeti şir. İlaçlarda yapraklar ı ve tohumlar ı kullanılır. Uyuşturucudur. Spazm giderir. Faydası : Nefes darlığını giderir. Astımda faydal ıdır. Uyuş
Çuhaçiçeğigiller familyasından; toprak alt ında yassı ve toparlak yumrular ı olan çok Tavşankulağı (siklamen) : Çuhaçiçeğ yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı uzun saplı, kalp şeklinde ve açık renkli lekelidir. Çiçekleri uzun sapl ıdır. Rengi pembe, veya morumsu pembedir. Hafif kokuludur. Meyvesi kapsül şeklindedir. Toprak altında bulunan k ısmında; zamk, pektin, şeker ve saponin karakteri bir glikozit taş taşır. Köküne, topalak kökü denir. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Aybaş Aybaşı kanı söktürür. Faydası : Kabızlığı giderir. Bağ
Tere (lepedium sativum) : Turpgiller familyasından; bahçeteresi, çayırteresi, k ışteresi, suteresi, yabanteresi, yerteresi gibi çeş çeşitleri olan bir bitkidir. Tadı oldukça ac ı ve nahoş nahoş kokuludur. İştah açar. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Bronş Bronşlar ı temizler, öksürük söktürür. Bol miktarda idrar söktürür. Faydası : İştah Böbrekleri ve idraryollar ını temizler. Karaciğ Karaciğer hastalıklar ında faydalıdır. Safra ifrazatını arttır ır. Grip ve soğ soğukalgınlığının çabuk geçmesini sağ sağlar. Cinsel istekleri kamçılar. Vücudun hastal ıklara kar şı direncini arttır ır. Kansızlığı giderir. Kanı temizler. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Sinirleri yatıştır ır. Sigaranın zararlar ını azaltır. Suyu, saç dökülmesini ve kepeklenmeyi önler. yeti şen, 20 - 50 cm boyunda, Tilkiüzümü (paris incompleta) : Zambakgiller familyasından; nemli ortamlarda yetiş çok yıllık bir bitkidir. Yapraklar ı pürtüksüz, tam, koyu yeş ye şil renkli ve saplıdır. Ezilince fena bir koku ç ıkar ır.
60
Lezzeti acıdır. Çiçekleri küçük, beyaz veya sar ımsı renklidir. Meyveleri, leblebi büyüklüğ büyüklü ğünde, sar ıda k ırmızıya ve siyaha kadar değ değişen renktedir. Zehirlidir. Kullanılan k ısımlar ı kurutulmuş kurutulmuş yapraklar ıdır. Ağr ılar ı dindirir. Faydası : Uyku verir. Sinirleri teskin eder. Fazlası zehirler. Haricen kullanılır. Ağ
Turp (hilb) : Turpgiller familyasından; yapraklar ı kar şılıklı, çiçekleri beyaz, sar ı veya mor renkte ve salk ım durumunda bir bitkidir. Meyvesi ac ımsı ve etlidir. Beyazturp, k ırmızıturp, karaturp, yabanturbu, bay ırturbu gibi türleri vardır. İçeriğ çeriğinde C vitamini, kükürt ve iyot vard ır. taşlar ının dökülmesine yard ımcı olur. Karaciğ Karaciğeri Faydası : Böbreklerdeki mikroplar ı öldürür. Kum taş kuvvetlendirir. Karaciğ Karaciğer şişliğ liğini indirir. Sar ılıkta faydalıdır. Safra taş taşlar ının düş düşürülmesinde yardımcı olur. Romatizma, siyatik, lumbagoda faydalıdır. Astım ve bronş bronşitte faydalıdır. Öksürüğ Öksürüğü keser. Kabızlığı giderir. Diş Dişetlerini kuvvetlendirir. İdrar söktürür. Yatmadan önce bir bardak turp suyu içilirse, rahat bir uyku sağ sa ğlar. Turunç (citrus aurantium) : Sedefotugiller familyasından; 1-6 m boyunda, k ış aylar ında yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Yapraklar ı parlak ve almaş almaşık diziliş dizilişlidir. Çiçekleri beyaz renkli ve güzel kokuludur. Meyvesi küre şeklinde olup, sar ı-turuncu renktedir. 8-12 tane dilimi vard ır. Meyvesinin usaresi ek şimsi-acı lezzettedir. Olgunlaş Olgunlaşmamış meyvelerin kabuklar ında uçucu yağ ya ğ, C vitamini, pektin ve hesperidin vard ır. Çiçeklerinden turunç çiçeğ çiçeği esansı çıkar ılır. kolaylaştır ır. Parfümericilikte kullanılır. Faydası : Sinirleri yatıştır ır. Spazmlar ı giderir. Hazmı kolaylaş Tütün (nicotiana) : Patlıcangiller familyasından, anayurdu Amerika olan bir bitkidir. Gövdesi dik, silindir biçiminde, tüylü ve yapışkandır. Batı Anadolu'da yabani tütün adl ı türü doğ doğal olarak yetiş yetişir. Yapraklar ında tanen, zamk, niş nişasta, reçine ve nikotin vard ır. Tohumlar ı yağ yağ bak ımından zengindir. Alışkanlık yapar. Tiryakilik derecesine var ınca; el-ayak titremesi, sinir bozukluğ bozukluğu, haf ıza durgunluğ durgunlu ğu, migren, mide rahats ızlığı, damar sertliğ sertliği, tansiyon yüksekliğ yüksekliği, akciğ akciğer kanseri, astım ve diğ diğer nefes yollar ı hastalıklar ına sebep olur. Faydası : Sigara olarak kullan ıldığında hiçbir faydas ı yoktur.
61
U Uyuzotu ( şeytanotu) şeytanotu) : Tarakotugiller familyasından; bir veya çok y ıllık bir bitkidir. Birçok türü vardır. Yabanileri, genellikle kumlu yerlerde yetiş yeti şir. Faydası : Cilt hastalıklar ında kullanılır. Uyuzda faydal ıdır.
62
Ü Üvez (sorbus) : Gülgiller familyasından; orta boylu bir ağ a ğaçtır. En yaygın türü olan kuş kuşüvezi yamaçlarda ve çalılık yerlerde yetiş yetişir. Yabaniüvez, ova ve yamaçlardaki ağ a ğaçlar arasında dağ dağınık olarak bulunur. Üvez denilen meyvesi, muş muşmula gibi olgunlaş olgunlaştığı zaman yenir. dü şürür. Aybaş Aybaşı kanaması azlığını giderir. Faydası : İdrar söktürür. Kabızlığı önler. Tansiyonu düş Üzerlik (nazarotu) : Sedefotugiller familyasından; Afrika, Asya ve Amerika'nın sıcak bölgelerinde yetiş yeti şen, tek tek beyaz çiçekli, çok dall ı bir bitkidir. 35 cm kadar boyunda, çok y ıllık, otsu bir step bitkisidir. Çiçekleri yeş yeşilimsi beyaz renktedir. Meyvesi bas ık küre şeklinde bir kapsüldür. Tohumlar ının içeriğ içeriğinde harmalin, harmin, harmalol, peganin adl ı glikozitler ve k ırmızı boya maddesi vard ır. a ğr ılar ında faydal ıdır. Sulu egzamada Faydası : Sinir sistemini uyar ır. Balgam söktürür. Mide ve kulunç ağ şikayetleri giderir. Üzüm (ineb) : Üzüm asmasının glikozca zengin olan meyvesidir. sağlar. Faydası : Bedeni ve zihni gücü art ır ır. Kan yapar. Vücutta biriken zararl ı maddelerin dışar ı atılmasını sağ Yüksek tansiyonu düş dü şürür. Mide ülseri, gastrit, karaciğ karaciğer hastalıklar ı, dalak hastalıklar ı, romatizma ve mafsal iltihabında faydalıdır. Kabızlığı giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Kanı temizler. Şişmanlıkta faydalıdır. Hamilelerin mide bulantısını önler. Cilt güzelliğ güzelliğini sağ sağlar. Nekahat devresinin kolayca atlatılmasına yardımcı olur. Böbreklerdeki kum ve taş ta şlar ın düş düşürülmesine yardımcı olur. Besleyicidir.
63
V Vanilya (vanilia planifolia) : Salepgiller familyasından; tropikal bölgelerde yetiş yeti ştirilen, tırmanıcı gövdeli bir bitkidir. Yapraklar ı sapsız, yassı etlidir. Meyvesi 15-20 cm boyundad ır. Kullanılan k ısmı henüz yeş yeşilken toplanan ve sırasıyla kuru ve nemli yerlerde b ırak ılarak kurutulan, olgunlaş olgunla şmamış meyveleridir. Kendine mahsus bir kokusu vardır. Ateşi düş düşürür. Cinsel gücü art ır ır. Sinir bozukluğ bozukluğunu giderir. Hazm ı Faydası : Vücudu kuvvetlendirir. Ateş kolaylaş kolaylaştır ır. Bronş Bronşlar ı temizler ve öksürük söktürür. Ruhi bunal ımı geçirir. Vişne (ek şi şi kiraz) : Gülgiller familyasından; Nisan-May ıs aylar ında beyaz renkli çiçekler açan, 2-9 metre boyunda bir ağ ağaç ve meyvesidir. Yapraklar ı parlak, tüysüz ve k ısa saplıdır. Meyve; açık veya koyu k ırmızı renkli ve ek şi lezzetlidir. Meyvesinde şeker, elma ve limon asidi, A ve C vitamini vard ır. Ev ilaçlar ında; gövde kabuklar ı, meyvesi ve meyve saplar ı kullanılır. ateşi düş düşürür. İdrar söktürür. Vücuda rahatl ık verir. Faydası : İshali keser, ateş
64
Y Yabani enginar (kengel) : Bileş Bileşikgiller familyasından; 2 metre kadar boyunda, çok y ıllık bir bitkidir. Yapraklar ının ucu sivri diken şeklindedir. Ev ilaçlar ında; kökü ve yapraklar ı kullanılır. Bağırsak solucanlar ını düş düşürür. Diş Diş ağr ılar ını giderir. Faydası : Mideyi kuvvetlendirir. Sinirleri güçlendirir. Bağ Diş Dişeti iltihaplar ını giderir. Hazımsızlığı giderir. Yabani gül (köpekgülü) : Gülgiller familyasından; 2-3 metre boyunda bir ağ a ğaçcıktır. Yapraklar ı 5-7 parçalıdır. Çiçekleri pembe veya beyazd ır. Olgun meyvelerine kuş kuş burnu denir. İçeriğ çeriğinde şekerler, organik asitler ve C vitamini vardır. Kuş burnu denilen meyvesi idrar söktürür. İshali keser. Basur memelerine faydalıdır. Faydası : Kuş Yabanmersini (ayıüzümü) : Fundagiller familyasından; 20-50 cm boyunda çok dall ı, odunsu bir bitkidir. Karadeniz bölgesinin dağ dağlar ında çok miktarda bulunur. Meyvelerinde; organik asitler, şekerler, pektin, tanen ve mirtilin denilen bir boya maddesi ile A ve C vitaminleri vard ır. Yapraklar ı ve meyveleri kullanılır. Faydası : Yapraklar ı şeker hastalığında faydal ıdır. Meyvesi dizanteride etkilidir. İshali keser. Yabanyasemini (sofur) : Patlıcangiller familyasından; yurdumuzun hemen hemen her bölgesinde rastlanan, 1-2 m boyunda, çok y ıllık, fena kokulu bir bitkidir. Haziran-Eylül aylar ı arasında mor renkli çiçekler açar. Gövdesi sar ılıcıdır. Meyvesi sar ımsı-k ırmızıdır. Dallar ında dulcamarin vard ır. Meyveleri; solanın ve solasein taş taşır. uyu şturucu ve romatizma ağ ağr ılar ını giderici olarak kullan ılır. Faydası : Deri hastalıklar ında kan temizleyici, hafif uyuş Şehveti keser. Salgılar ı azaltır. Küpeçiçeğigiller familyasından; nemli yerlerde yetiş yeti şen, çoğ çoğunlukla çok yıllık, ender Yakıotu (meragülü) : Küpeçiçeğ olarak 1-2 y ıllık bir bitkidir. Çiçekleri pembe veya k ırmızı renklidir. Meyvesi uzun bir kapsül şeklindedir. Yurdumuzda 21 türü vard ır. Bitkide tanen yağ yağı, müsilaj ve benzerleri vardır. Ev ilaçlar ında; epilobium angustifolium, k ıllı yak ıotu, dağ dağ yak ıotu ve batakl ık yak ıotu kullanılır. yumu şatıcı olarak kullanılır. Yapraklar ı yaralar ın üzerine konulursa, şişkinlik ve iltihaplar ı Faydası : Kabız ve yumuş dağ dağıtır. İdrar söktürür. Vücutta biriken zehirli maddelerin dışar ıya atılmasını sağ sağlar.
Yapışkanotu (duvarfesle ğ eni) yeti şen, çok y ıllık bir bitkidir. eni) : Isırgangiller familyasından; ılıman bölgelerde yetiş Genellikle duvarlar ın üzerlerinde ve diplerinde bulunur. Yapraklar ı almaş almaşık ve tam kenarl ıdır. Çiçekleri küçük kümeler halindedir. Göğsü yumuş yumuşatır. Rahatlık verir. Şeker Faydası : İdrar söktürür. Kans ızlığı giderir. Dizanteride faydalıdır. Göğ hastalığında faydalıdır. Yasemin (yasemen) : Zeytingiller familyasından; k ışın yaprak döken veya her zaman ye şil olan bir çalı veya sar ılıcı odunsu bir bitkidir. Genç sürgünleri yeş yeşildir. Çiçekleri salk ım durumundad ır. 200 kadar türü vard ır. Sar ı çiçekli yasemin, hakiki yasemin yurdumuzda yetiş yeti şir. Tı bbi bbi yasemin, beyaz çiçekli ve güzel kokuludur. ağr ılar ını giderir. Ateş Ateş düş düşürür. Kabızlığı giderir. Faydası : Romatizma, nikris ve mafsal ağ
65
Yavşanotu (avrupaçayı) : Sıracagiller familyasından; çiçekleri mavi veya beyaz renkte olan bir bitkidir. Yuvarlak saplıdır. Duvar çatlaklar ında yetiş yetişir. Taze iken kokusuzdur. Kuruduktan sonra güzel kokar. kolaylaştır ır. Baş Baş ve kulunç ağ ağr ılar ını keser. Çay gibi içilir. Faydası : Hazmı kolaylaş Yenibahar (pimenta) : Mersingiller familyasından; Amerika'nın tropikal bölgelerinde doğ do ğal olarak yetiş yetişen ve baharat elde edilen bir bitkidir. Her taraf ı kokuludur. Kokusu ve tad ı; tarçın, karanfil, karabiber ve hindistancevizininkine benzer. Baharat olarak kullan ılır. sertliğini önler. Hazmı kolaylaş kolaylaştır ır. Mide ve bağ bağırsak gazlar ını giderir. Unutkanlığı giderir. Faydası : Damar sertliğ Vücudun direncini art ır ır. Bileşikgiller familyasından; basit yapraklı, yüksek, çok y ıllık otsu bir Yerelması (helianthus tuberosus) : Bileş bitkidir. Toprak altındaki yumrular ı inulin bak ımından zengindir. Yumrular ı kullanılır. Faydası : Şeker hastalar ı için faydalıdır. Besleyicidir. Vücudun direncini art ır ır. Kabızlığı giderir. Anne sütünü artır ır. Bol idrar söktürür. Böbreklerin ve pankreas ın düzenli çalışmasını sağ sağlar. Basur memelerine faydalıdır. Romatizma, nikris ve mafsal ağ ağr ılar ında şikayetleri azaltır. Cildin güzel olmasını sağ sağlar.
Yılanyastığı (danaaya ğ ı) : Yılanyastığıgiller familyasından; yapraklar ı büyük ve koyu k ırmızı olan mide bulandır ıcı bir koku salan, büyük yumrulu bir bitkidir. bitkidi r. İstanbul çevresinde, Ege ve Akdeniz Bölgesinde yetiş yetişir. Ateşi düş düşürür. Terletir, vücuda rahatlık verir. Sinirleri uyar ır. Faydası : Ateş Yonca (kelekotu) : Baklagiller familyasından; bir bitki cinsidir. Birçok türü vard ır. Kokulu yonca yurdumuzda yetiş yetişen 30-100 cm boyunda, iki y ıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi silindir biçiminde, tüysüz açık yeş yeşil renkli, boyuna çizgili ve çok dallıdır. Yapraklar ı saplıdır. Çiçekleri sar ı renkli ve güzel kokuludur. Dallar ın ucunda dik salk ımlar halindedirler. Çiçekli ve yapraklı dallar ı; kumarin, melilotik ve kumarik asitler ve uçucu bir yağ ya ğ taş taşır. ağr ılar ını giderir. İshali keser. Midenin düzenli çal ışmasını sa s ağlar. Sinirleri yatıştır ır. Baş Baş Faydası : Romatizma ağ ağr ılar ını dindirir. Yosun (moss) : Çiçeksiz bitkilerin; sular ın yüzünde veya diplerinde bulunan bir şubesidir. Sürüldüğü yerleri zayıflatır. Haş Haşlanması bağ bağırsak kurtlar ını döker. Saçlar yıkanırsa kuvvetlendirir. Faydası : Sürüldüğ Buğdaygiller familyasından; daha ziyade hayvan olarak yetiş yeti ştirilen otsu bir bitkidir. Niş Nişasta Yulaf (alef) : Buğ bak ımından zengindir. Faydası : Çocuklar ın hazım güçlüklerini giderir. Bedeni ve ruhi yorgunluklar ı giderir. İdrar söktürür. Vücuda rahatlık verir. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. İktidarsızlığı giderir. Guatr ı önler. Mide ve bağ bağırsak bozukluklar ını giderir. yeti şen, iki veya Yüksükotu (digitalis) : Sıracagiller familyasından; Avrupa, Bat ı Asya ve Akdeniz bölgesinde yetiş çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar ı rozet şeklindedir. Çiçekleri dik ve uzun olup salk ım şeklindedir. 40 kadar türü vardır. Yurdumuzda 10 türü yetiş yeti şir. İçeriğ çeriğinde kardiyotonik (kalbi kuvvetlendirici) glikozitler taş ta şır. Zehirlidir. Ev ilaçlar ında çok dikkatli kullanılması ve tavsiye edilen miktar ın aş aşılmaması gerekir. dolaşımını yavaş yavaşlatır. Faydası : Kalp ilaçlar ında kullanılır. Nabız atışını azaltır. Kan dolaş
66
Z Zakkum (a ğ u a ğ a ğ ac acı) : Zakkumgiller familyasından; Akdeniz sahilleri boyunca hemen hemen her yerde yeti şen; yurdumuzda Bat ı ve Güney Anadolu'da dere yataklar ında bulunan bir bitkidir. Boyu 5 metre kadar uzar. K ış aylar ında yapraklar ını dökmez. S ık dallıdır. Çiçekleri pembedir. Meyveleri kapsül şeklindedir. Zehirlidir. Yapraklar ında reçine, tanen, glikoz, C vitamini ve oleandrin ad ında bir glikozit vardır. Kabuklar ı ve tohumlar ında da etkili maddeler vardır. Ev ilaçlar ında kullanılmaması gerekir. a ğr ılar ını giderir. Akrep ve ar ı sokmasında faydalıdır. Düş Düşük Faydası : Haricen kullanıldığı takdirde adale ağ dozlarda kullan ılacak olursa kalbi kuvvetlendirir. Bol miktarda idrar söktürür. Vücutta biriken suyu boş bo şaltır. Zambak (zanbak) : Zambakgiller familyasından; soğ soğanı pullu, dik gövdeli, güzel ve iri çiçekli bir bitkidir. 50 kadar türü vard ır. Beyaz zambak 1 metre kadar boylanabilir. Çiçekleri beyazd ır. K ırmızı zambak yüksek dağ dağlarda bulunur. Trabzon zambağ zamba ğı Doğ Doğu Karadeniz bölgesinde yetiş yeti şir. Ev ilaçlar ında beyaz zambak kullan ılır. ağr ılar ını dindirir. Diş Diş ağ ağr ılar ını ve iltihaplar ını giderir. Şişlikleri indirir. Faydası : Vücut ağ Zencefil (zencebil) : Zencefilgiller familyasından anayurdu Hindistan ve Malezya olan etli rizomlu bitkidir. Baharat olarak kullan ılır. Tı bbi bbi zencefilin tropik ülkelerde kültürü yap ılır. İştah açar. Mide ve bağ ba ğırsaklardaki gazı söktürür. Kusmayı önler. İshali keser. Bağ Bağırsak bozukluklar ını Faydası : İştah giderir. Soğ Soğuk algınlığında çabuk iyileş iyile şmeyi sağ sağlar. Bedeni ve zihni gücü artır ır. Cinsel istekleri kamçılar. Doğu Hindistan olan çok yıllık bir bitkidir. Zerdeçal (zerdeçap) : Zencefilgiller familyasından; anavatan ı Doğ Yapraklar ı sivri uçlu, çiçekleri sar ı renktedir. Safranı andıran boyalı bir madde çıkar ılır. Baharat olarak kullanılır. Faydası : Sinirleri uyar ır. Vücutta biriken zehirli maddeleri atar. Nekahat devresini k ısaltır. Verem gibi hastalıklarda faydalıdır. yeti şen, fakat bütün Zeytin (zeytun) : Zeytingiller familyasından; Akdeniz havzas ında, makilerde yabani olarak yetiş Akdeniz bölgelerinde yetiş yeti ştirilen, yaprak dökmeyen, eğ e ğri, büyük gövdeli, s ık dallı, 5-20 m yüksekliğ yüksekli ğinde uzun ömürlü bir ağ ağaçtır. Yapraklar ı yeş yeşil renkli olup, derimsi ve kar şılıklı diziliş dizilişlidir. Çiçekleri beyazımsı sar ı renkli olup, salk ım durumundad ır. Meyve önceleri yeş ye şil, olgunlaş olgunlaştığı zaman parlak siyah renklidir. Meyvelerinde zeytinyağ zeytinyağı çıkar ılır. eytinyağ eytinyağının içeriğ içeriğinde olein, palmitrik, steraik ve linolik asitlerin gliseritleri, hidrokarbonlar ve E vitamini vard ır. Ev ilaçlar ında zeytin tanesi, yapraklar ı, kabuklar ı ve yağ yağı kullanılır. Zeytinyağı, safrayı artır ır. Karaciğ Karaciğeri çalıştır ır. Karaciğ Karaciğer ağr ılar ını keser. Sar ılıkta faydalıdır. Faydası : Zeytinyağ Eczacılıkta, bazı ilaçlar ı hazırlamakta kullanılır. Yapraklar ı ve kabuklar ı, yüksek tansiyonu düş dü şürür. Kandaki şeker miktar ını düş düşürür. Bağ Bağırsak solucanlar ının düş düşürülmesine yardımcı olur. Taneleri de besleyicidir.
67
B v ı i t k i l e r i n T o p l a n m a s ı ı e K u r u t u l m a s ı Ş i f a l ı Yanlışlıkla zehirli bir bitki toplamamak için, toplanmadan önce, söz konusu bitkinin kesin olarak teş te şhis edilmesi gerekir! Örneğ Örneğin maydanozgiller ailesine ait bitkilerin arasında zehirli türler de vard ır. Bu yüzden, çok dikkatli olmak gerekir. Bitkiler hakk ında verilen ayr ıntılı bilgiler ve resimler bu konuda aydınlatıcı olacaktır. Bitkiler, hiçbir zaman, yağmurlu, sisli ve rutubetli havalarda toplanmamalıdır! toplama için en uygun saat ise, 10-16 arasıdır. Bu saate kadar güneş güneş yükselmiş yükselmiş ve sabah k ırağ rağısı ile nemlenmiş nemlenmiş olan bitkileri kurutmuş kurutmuş olacaktır. Yalnızca temiz ve lekesiz olan bitkiler kullanılmalıdır. Kurutulmak üzere toplanan bitkiler, kökler hariç, kesinlikle yıkanmamalıdır! Bitki toplanan yerlerin, çevre kirliliğ kirliliği etkisine girmemiş girmemiş olması gerekir. Şifalı bitkiler, otoyol kıyılarından kesinlikle toplanmamalıdır. Bu bitkiler, motor egzostlar ından çıkan dumanlar ın içerdiğ içerdiği kur şunla kirlenmiş kirlenmiş olduklar ından, zehirli sayılmal ıdır! Bitki toplanan bahçelerin, tarlalar ın, çayırlar ın yak ınında veya uzağ uza ğında haş haşerata kar şı ilaçlama yapılmamış olması gerekir, çünkü rüzgar o zehirli ilaçlar ı çevreye taş taşıyabilir. Bitki yaprakları genç, ama tam geliş geli şmiş miş olduklar ında, çiçekler ise tam olarak açtıklar ında, genç ve tazeyken toplanmal ıdır. Toprağ Toprağın üstündeki bitkinin tümü, çiçeklenme aş aşamasında, meyveler ise tam ş ş olgunlaş olgunla tıklar ında toplanır. Kökler, ancak geliş geli melerini tamamladıklar ında, genellikle ilkbaharda ve sonbaharda toplanmalıdır. Ağaç kabukları ilkbaharda, genç dallardan soyulmal ıdır. Dallar bu mevsimde henüz kurumamış olduğ olduğu için, kabuklar daldan kolayca ayr ılacaktır. değişime uğ uğramasını veya yok olmasını önler. Şifalı bitkilerin kurutulması, içerdikleri etkin maddelerin değ Ayr ıca, mantarlar ın ve bakterilerin yaş yaşam alanlar ı da böylece kurutulmuş kurutulmu ş olur. Bitkilerin kurutulmasının, konserve etmek anlamında algılanılması gerekir ve toplaman ın hemen ard ından gerçekleş gerçekleştirilmelidir. Kurutma için en uygun ortam, havadar ve gölgeli bir yer olacakt ır. Güneş Güneş altında kurutulmak istenen bitkiler, çiçek, yaprak ve meyvelerinde bulunan uçucu yağ ya ğlar ı yitirirler. En ideali, bitkilerin büyücek bir elek üstüne yay ılarak veya demet halinde saplar ından bağ bağlanı p, p, yüksek bir yere asılarak kurutulmasıdır. Bitkilerin tam anlamıyla kurumasına çok dikkat edilmelidir. Kuruma aş aşaması sona erdiğ erdiğinde, bitkiler ince ince k ıyılarak, hava almayan kaplarda, kullanıma hazır biçimde saklanmalıdır. Bitkiler yapay ısıda da kurutulabilir, ama ısı derecesine dikkat etmek gerekir. Aromatik kokulu bitkilerin tümü, uçucu yağ ya ğ içerdikleri için, ancak 35 dereceye kadar dayanabilirler. Öteki bitkilerin genelde 60 dereceye kadar dayanabildikleri söylenebilir. Ama, fermantasyon oluş olu şmaması için, hava ak ımı yaratılması şarttır. Çok ince olmayan kökler, f ırçalanarak iyice y ıkandıktan sonra, havadar bir ortamda kurutulmal ıdır. Bitki organlar ı tam anlamıyla kuruduktan sonra, nem ve ışıktan korunacaklar ı, hava almayan kaplara doldurulur. Saydam cam kaplar ışık geçireceğ geçireceği için, loş loş ortamda saklanmalıdır. Bitkilerin saklandığı kaplar ın üstüne, toplama tarihi ve içerik hakk ında bilgi veren etiketler yapıştır ılmalıdır. Çünkü bitkiler, kuruyup ince k ıyıldıktan sonra, birbirlerinden kolayca ay ırt edilemezler. Bitkilerin saklanması için, teneke veya tahta kutular, renkli cam kavanozlar kullanılabillir. Ş ifal ifal ı Bitkiler Toplama Kurallar ı :
Şifalı bitkileri doğ doğadan kendisi toplamak isteyen kiş kişinin, en azından temel botanik bilgilerine sahip olmas ı gerekir. Bu bilgilere sahip olup olmadığını kiş kişinin kendisi de saptayabilir. Bunun için kendine şu sorular ı sormalıdır : - Aradığım bitkiyi doğ doğada, hiçbir soru iş işaretine yer bırakmayacak kesinlikle bulabilir miyim? - Bazı bitkilerin zehirli ikizleri olduğ olduğunu biliyor muyum? - Zehirli olduklar ı için ölüm tehlikesine yol açabilecek bitkilerle kendimi tedavi etmeye kalk ışmamam gerektiğ gerektiğini biliyor muyum? - Hangi ortamlardan bitki toplayabileceğ toplayabileceğime, hangi çayırlar ın, tarlalar ın, orman k ıyılar ının çevre kirliliğ kirliliğinden etkilenip etkilenmediğ etkilenmediğine karar verebilir miyim? - Etkin maddelerinin en yoğ yoğun olduğ olduğu zamanda toplayarak, bitkilerin şifalı gücünden en fazla yarar ı sağ sağlayabilmek için, onlar ı hangi mevsimde, ve günün hangi saatlerinde saatl erinde toplamam gerektiğ gerekti ğini biliyor muyum?
68
- Çay hazırlayabilmek için bitkinin hangi organ ının drog haz ırlamaya elveriş elverişli olduğ olduğunu(çiçek, meyve, tohum, kök, kabuk veya bitkinin tümü) biliyor muyum? Şifalı bitkileri toplama sırasında genel olarak özen gösterilmesi gereken konular ın baş başında, doğ doğayı koruma kavramı yer almalıdır. Bitkileri planlı bir biçimde toplayınız. Rastladığınız bir bitki kümesinin tümünü toplamayınız ki, bir sonraki mevsimde orada ayn ı bitkileri yine bulabilesiniz. Çiçeklerini, yapraklar ını veya meyvelerini topladığınız ağaçlar ı veya çalı türü bodur bitkileri h ırpalamayınız, dallar ını k ırmayınız. Çayırlara, çimenliklere, çiğ çiğneyip ezmeden, dikkatle girin. İhtiyacınızdan fazla bitkiyi toplamamaya özen gösterin. Drog olarak kökünden yararlan ılan bitkilerin soylar ının kurutulmas ına katk ıda bulunabileceğ bulunabilece ğinizi hiçbir zaman unutmayınız. Şifalı bitkileri kendisi toplamak isteyen kiş kişi, bilgisizlik veya yanlışlıkla zehirli bitki kullanarak büyük bir sorumluluk altına girebileceğ girebileceğinin bilincinde olmalıdır. Bitki toplamaya yardım eden çocuklar ın sürekli kontrol altında tutulmalar ı gerekir. Kesin olarak teş teşhis edemediğ edemediğiniz bitkileri toplamayınız. Onlar ı, eğer rastlayabilirseniz, güvenebileceğ güvenebileceğiniz bir şifalı bitki satıcısından, belki de kullan ıma çok daha elveriş elveri şli durumda satın alabilirsiniz!...
YARARLANILAN YARAR LANILAN KAYNAKLAR KAYNAKLA R • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Ai lede Ailed e Herkesin Herkes in Dok Dokto toru ru ; Pro. Dr. Nuri Ergene, Ist. Grolier International Americana Ansiklopedisi Hürriyet Gaz Gazetesi etesi Cosmopolitan Dergisi A'dan A' dan Z' ye Sifali Sif ali B ititki kiler ler An Ansi si kl klop opedi edisi si ; Ayhan Yalçin Elele Dergis Dergis i ; Mayis 2000 sayisi. Anadol An adol u Halk Ilaç Ilaçlar larii ; Ismet Zeki Eyüboglu, Ist. Sifali Sulara Yolculuk; Mehmet Simsek Bitkiler Bilgisi ; Lütfi Arif Kanber, Ist. Bitkiler Cogra Cografyasi fyasi ; Dr. Hamit Inandik, Ist. Bitkilerin Tipta Kullanilislari ve Ilaç Reçeteleri ; Çev: Hadiye Tuncer, Ankara Bitkilerimizin Yerli Adlari ; Prof. Dr. Asuman Baytop, Ist. Büyük Bitk iler Klavuzu Klavuzu ; Sevki Akalin, Ankara Dünyada halk Tebabeti ; Dr. Mehmet Göbelez, Ankara Eczacilik Tarihi ; Pharm. Chem. Nasid Baylav, Ist. Erzurum Ilinde Sifali Sular ; Doç. Dr. Zeki Basar, Ankara Ev Ilaçlari ; Prof. Dr. Nuri Ergene, Ist. Ev Ilaçlari ; Hürriyet Gazetesi Yayinlari Evinizin Doktoru ; Milliyet Gazetesi Yayinlari Faydali Bitkiler ; Prof. Dr. Fevzi Öztig, Ist. Gece Hemsir Hemsir esi ; Dr. Ulvi Türkmenoglu, Ankara Genell Botanik Gene Bo tanik ; Prof. Dr. Kamil Karamanoglu, Ist. Gidalarimiz ve Sagligimi Sagligimi z ; Dr. Mehmet Göbelez, Ankara Halk Ha lk Ilaçlari ve Sifali Bitk iler ; Ilhan Yardimci Ist. Handbook Of Medical Treatment Treatment ; Lance Hazimyollari Hastaliklari ; Dr. Mehmet Göbelez, Ankara Idrar ve Safra Yollari Yollari Ha Hastalik stalik lari ; Dr. Mehmet Göbelez, Ankara Koruyucu Hekimlik ve Halk Sagligi ; Prof. Dr. Sitki Velicangil, Ist. Limo n ve Faydalari Faydalari ; Dr. Emin Derman, Izmir.
69
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Meyveler, Sebzeler Meyveler, Sebzeler ve Ta Tatbik tbik Edidigi Ha Hastalik stalik lar ; Dr. Emin Derman, Izmir. Orman ve Park Park Ag açlarinin Özel Sistematigi ; Prof. Dr. Hayrettin Kayacik, Ist. Osmanlilarda Hekimlik ve Hekimlik Ahlaki ; Nil Akdeniz, Ist. Renkli Re nkli Türkiye Bitkileri Atl asi ; Prof. Dr. Nebahat Yakar, Ist. Sihhat Ha Hazinesi zinesi ; Abidin Sönmez, Ist. Sehveti Se hveti Ar ttir an Bitk iler, Yemekler, Yemekler, Ilaçlar ; Dr. Emin Derman, Izmir Sifa Veren Veren Besinler ve Bi tkil er ; Prof. Dr. Ali Riza Akisan, Ist. Sifali Bitk iler ve Hastalikl Hastalikl arin Pratik Tedavileri Tedavileri ; Abdulkadir Dedeoglu, Ist. Sifali Bitk iler ve Halk Halk Ilaçlari ; Ilhan Yardimci, Ist. Sifali Bitkiler ve Tatbik Edildikleri Hastaliklar ; Dr. Emin Derman, Izmir Sifali Gidalar ; Mustafa Sefik Öz, Antalya Sifali Otlar v e Dertler Dertler ; Salih Acar, Ist. Sifali Otlar ve Kuvvet Macunlari ; Seref Üsküp, Izmir. Sifali Otlarla Halk Ilaçlari ; Dr. Saib Giray Sifali Otlar ve Lokman Hekim ; Osman bayatli, Ist. Vitaminler ve Sagligimiz ; Dr. Suzanne Gallot, Çev:Dr. Baha Arikan, Ist. Büyük Türk Söz Sözlügü lügü ; Hayat Yayinlari Cumhuriyet Ansiklopedisi ; Arkin Kitabevi, Ist. Hayat Ansiklopedisi Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedisi ; Meydan Gazetecilik ve Nesriyat Ltd. Sti., Ist. Tip Sözlügü ; T.D.
70
