1
ATATÜRK ĠLKE VE ĠNKĠLAPLARI
Ġhtilal: Mevcut siyasal düzenin zorla yıkılmasıdır. Ġnkilap(devrim): ,Ġhtilalle birlikte yıkılan düzenin yerine yenisinin kurulmasıdır. Hem ihtilalin hemde inkilabın iki ortak özelliği vardır ZORLAMA ve TOPYEKÜN DEĞĠġĠM (siyasal,askeri,hukuk) Not: Din ve Ahlak değiĢmez. Evrim: Toplumsal kurumların kendiliğinden hissedilmeden yavaĢ yavaĢ değiĢmesidir. Reform(Islahat): Mevcut düzenin belirli kurumlarındaki iyileĢtirmedir.(mesela: sadece askeri düzeltim iyileĢtirme) Hükümet darbesi(askeri darbe): 1913 Bab-ı Ali Baskını (ittihat ve terakkinin yönetimi ele geçirmesi) DEVRĠMLER 1-) Dünyanın ilk Bağımsızlık SavaĢı Amerikan Bağımsızlık SavaĢıdır - ilk ve en uzun ömürlü anayasası Amerikan Anayasasıdır - Laikliğin yer aldığı ilk anayasadır.
2-)Fransız Ġhtilali Kral , Soylular , Din Adamları
Burjuvazi, Halk
3-)Rus Devrimi (1917) Çarlık Rusya => Sovyet Rusya Halk ve aydın kesim tarafından benimsenmediği için baĢarısız olmuĢtur. 4-) Türk Ġnkilabı (devrimi) Ayrıntılı olarak ileride göreceksin .
2
Ġlk Toplumsal Birlik => Aile Ġlk Siyasal Birlik
=> Kabile => Devlet
Kabilelerin Devlet olabilmesi için -
Ortak Dil Ortak Din Ortak DüĢman Ortak Ekonami „ye sahip olmaları gerekir.
Kültür: Özeldir. Uygarlık: Geneldir. Devlet: Belli bir kültür birikimine sahip toplumların ortaya çıkardıkları önemli bir kurumdur. Öğeleri: Ülke – Halk – Egemenlik (Siyasal Otorite) Rönesans: Edebiyat , güzel sanatlar. Ġtalyada ortaya çıkmıĢtır. Reform: Dinde yenilik hareketleri Tımar sistemi: Ayan=> Toprak Ağası OSMANLI ĠMPARATORLUĞUNDAKĠ GELĠġĠM SÜRECĠ
III .SELĠM GeniĢ Kapsamlı bir reform gerçekleĢtirmek istedi adına da NĠZAM-I CEDĠD verdi. - modern bir ordu kurdu - Batıda ilk diplomatik temsilcilikleri açtı
II. MAHMUT SENEDĠ ĠTTĠFAK Ayan - PadiĢah
ABDÜLHAMĠT TANZĠMAT FERMANI
Genç Osmanlıların giriĢimi ile
Tüm yurttaĢları kapsar. (Müslüman gayrimüslüman )
I.MEġRUTĠYET Mutlak monarĢi - PadiĢah
PadiĢahın otoritesinden ilk kez taviz verdiği olay. VAKA Ġ HAYRĠYE
II. ABDÜLHAMĠT
ISLAHAT FERMANI
Divan kuruldu.
yerine
Gayrimüslimleri kapsar. Cizye kalkmıĢtır.
bakanlıklar
..
.
Osm „nin hukuken batıya açılmasını baĢlatan ilk geliĢme
- Meclis (Ayan + Mebusan ) .
.
Yeni çeri ocağının dağıtılması
MeĢruti monarĢi - PadiĢah
- Anayasa Kanun i Esasi (güç hala padiĢahta)
Bir sonraki sayfa devamıdır
.
3
OSMANLI RUS SAVAġI (1877 – 1878 ) II.Abdülhamit savaĢı bahane ederek I.MeĢrutiyet i kaldırmıĢtır. SavaĢ KaybedilmiĢtir ve Sonucu olarak Berlin AntlaĢması imzalanmıĢtır. Berlin AntlaĢması : -
Kars , Ardahan , Batum Rusya ya BırakılmıĢtır Sırbistan , Karadağ , Romanya Bağımsız olmuĢlardır Bosna Hersek yönetimi => Avusturya Macaristan a bırakılmıĢtır.
ĠSTĠBDAT(BASKI) DÖNEMĠ Duyun i Umumiye (Genel Borçlar Ġdaresi) II. MEġRUTĠYET Ġttihat ve Terakkiciler tarafından yaptırılmıĢtır. 31 MART OLAYI -
Rejime karĢı olanlar (mutlak monarĢi isteyenler) Hareket Ordusu (Ġttihat ve Terakki) bastırmıĢtır (komutan :M.Kemal) Sonuç olarak II.Abdülhamit indirilip yerine V.Mehmet ReĢat getirilmiĢtir. 1909 Anayasa değiĢikliği yapılmıĢ ve güven meclis e geçirilmiĢtir.
TRABLUSGARP SAVAġI (Ġtalya – Osm) -
Gönüllü subaylar M.Kemal ve Enver PaĢa KaybedilmiĢtir sonucu UĢi Ant. yapılmıĢtır . Böylelikle Afrika kalan son Osm toprakları da kaybedilmiĢtir.
I. BALKAN SAVAġI -
Karadağ
-
Sırbistan
-
Yunanistan Bulgaristan
OSMANLI (en Karlı devlet)
Ġttihat ve Terakkiciler BAB – I ALĠ BASKINI NI yapmıĢlardır ve Osm savaĢı kayıp etmiĢtir. LONDRA ANTLAġMASI -
Midye – Enez çizgisi (Kırklareli ve Edirne Kayıp) Ege Adaları , Batı Trakya kayıp Arnavutluk aradan sıyrılarak bağımsızlığını ilan ediyor.
II. BALKAN SAVAġI -
Karadağ Sırbistan Yunanistan Romanya Osmanlı
BULGARĠSTAN (savaĢı kaybetmiĢtir)
NOT: Osmanlı Islahat hareketlerinin baĢarısız olma nedeni ileri bir toplum modelinin hangi esaslara dayalı olduğunu kavrayamamıĢtır.
4
DÜġÜNCE AKIMLARI
Osmanlıcılık ( Genç Osmanlılar tarafından ileri sürülmüĢtür) Türkçülük => Dil alanında baĢlamıĢtır. Fikir babası Ziya Gökalp(kadın hakları konusunda çalıĢmaları olmuĢtur) tir. Ulusal bir Burjuvazi yaratılmak istenmiĢtir. Turancılık (Enver PaĢa) Adem-i Merkeziyetçilik (kiĢisel giriĢim ve yerinden yönetimi (liberalizm) savunmuĢtur. (Prens Sabahattin) Ġslamcılık (ümmetçilik) : II.Abdülhamit
I. DÜNYA SAVAġI ĠTĠLAF DEVLETLERĠ
: ĠNGĠLTERE – FRANSA – RUSYA
- ĠTALYA
ĠTTĠFAK DEVLETLERĠ : ALMAYA - AVUS.MAC. ĠMP - ĠTALYA - OSMANLI - BULGARĠSTAN
SAVAġIN NEDENLERĠ : I. II. III. IV. V. VI.
Hammadde ve Pazarpayı Fransız ihtilali Milliyetçilik akımı Alman Ġngiliz rekabeti Almaya – Fransa arasındaki Alsan – Loren toprak sorunu Rusyanın Panslavizm politikasının Avs.Mac.Ġmp unu tehdit etmesi AĢırı silahlanma
Not: SavaĢın nedenleri arasında ekonomik durgunluk yoktur. Not: Alman Ġmp kurulması devletler arası dengeyi bozmuĢtur. Not: Avs.Mac.Ġmp , Ġtalya ya savaĢ açması nedeniyle cepheler geniĢlemiĢ Kuzey Ġtalya ya yayılmıĢ dolayısıyla savaĢın cephe alanı geniĢlemiĢtir. CEPHELER (hemen hemen hepsi aynı anda geliĢmiĢ olaylardır): 1-) KAFKAS CEPHESĠ (TAARRUZ)
Turan Ġmp. Hayali (çok sayıda asker donarak ölmüĢ ve cephe kapanmak üzeredir) Bakü petrol yatakları Kars ,Ardahan ,Batum u geri almak
Bu arada M.Kemal MuĢ ve Bitlis i kurtarmıĢtır Rusyada ihtilal oldu (BolĢevik Ġhtilali ) VE Rusya Osm ile uzlaĢtı (cephe kayıp edilirken leyhimize bir ant yapıldı) Brest-Litowsk Ant.(Osm-Rusya)
Kars ,Ardahan ,Batum u geri alındı. Cephe kendiliğinden KAPANDI
5
2-)KANAL CEPHESĠ (TAARRUZ) : Müslüman Arapların ihaneti ile cephe baĢarısız olmuĢtur.
3-) ÇANAKKALE CEPHESĠ (SAVUNMA) Ġtilaf devletlerinin 1915 yılında Osmanlıyı saf dıĢı bırakarak savaĢı bitirmek amacıyla yaptıkları plan boğazların ele geçirilmesidir. Cephe kazanılmıĢtır Sonuçları: -
SavaĢın süresi 2 yıl uzamıĢtır Bulgaristan savaĢa dahil olmuĢtur Çarlık Rusya yıkılmıĢtır.
4-) Diğer Cepheler IRAK , FĠLĠSTĠN – SURĠYE , YEMEN , HĠCAZ 5-) SINIR DIġI CEPHELER -
Makedonya Romanya Galiçya
WĠLSON ĠLKELERĠ -
Yenenler yenilenlerden toprak ve savaĢ tazminatı alamayacaktır. Gizli anlaĢmalar yapılmayacaktır. Sorunları barıĢ yoluyla görüĢmek adına Milletler Cemiyeti kurulucaktır.
YENĠLENLERLE YAPILAN ANTLAġMALAR
Almanya Avusturya Maceristan Bulgaristan Osmanlı
=> => => => =>
Versay St.Jermen Trianan Nöyyi Mondros
SONUÇLARI:
Ġmparatorluklar yıkıldı Avs.Mac.Ġmparatorluğu parçalanınca : Yugoslavya , Polonya , Cekostavakya kuruldu Not: Yugoslavya Sırbistan , Karadağ , Hırvatistan , Slovenya , Bosna Hersek Almanya da ve Ġtalya da demokratik olmayan hükümetler kuruldu SavaĢın en önemli sonucu Tüm Ülkelerde Ekonomik Bunalım BaĢladı ABD dahil.
6
GĠZLĠ PAYLAġIMLAR
Rusya Ġngiltere Fransa Ġtalya
: Midye-Enez in Doğusu ve Doğu Anadolu : Irak , Ürdün , Lübnan : Akdeniz Sahilleri , Çukurova : Batı Akdeniz ve Ege
Not: Paris BarıĢ Konferasyonun da Ġzmir Yunanistan a verildi Not: Arap topraklarının Ġngiltere ve Fransa arasında paylaĢılmasını öngören ant: Sykes-Picket antlaĢmasıdır Not: Paris BarıĢı Osmanlının PaylaĢılmasıyla ilgili değil Osmanlının Toprak Bütünlüğünü korumasıyla alakalıdır.
MONDROS ATEġKESĠ Osmanlıdan Rauf Bey Ġngiltere den Amiral Calthorpe Not: Am.Calthorpe Yunan donanmasının Ġstanbul a çıkarılmayacağı konusunda Türk Heyetine özel garanti vermiĢtir. I. II. III.
Boğazlar ve Tüm müstahkem mevkiler iĢgal edilecektir. Telgraf hatları , Demiryolları Ġttihatlara bırakılacaktır. Osmanlı ordusu terhis edilicektir. 7.Madde: Herhangi bir kargaĢa halinde yenenler diledikleri yerleri iĢgal edebiliceklerdir . ( AteĢkes hükmüne uymayan madde)
Not: Osm nin paylaĢılmasını ilk kez gündeme getiren antlaĢma 1881 tarihli Üç Ġmparator AntlaĢmasıdır. Mondros AteĢkesinden sonra ilk iĢgal edilen bölge MUSUL (Ġngilizler tarafından) Not: Mondros tan sonra kurulan Ġstanbul hükümetlerinin ortak özelliği Ġngiliz koruculuğunu benimsemiĢ olmalarıdır. Not: Türk Halkının ĠĢgallere KarĢı Tepkisi Yerel DireniĢ Örgütleri Kurmak OlmuĢtur. YARARLI CEMĠYETLER
Trakya PaĢa Eli Cemiyeti (yunanlılara karĢı kurulmuĢtur) Ġzmir Reddi Ġlhak Cemiyeti ( yunanlılara karĢı kurulmuĢtur) Trabzon Cemiyeti (Pontusçu Rumlara karĢı kurulmuĢtur) Klikyalılar Cemiyeti (Fransızlara KarĢı KurulmuĢtur)
ZARARLI CEMĠYETLER
Rumlar Pontus Rum Mavri Mira Etnik-i Eterya Ermeniler Hınçak TaĢnak Yahudi Alyans Ġsrailit Maccabi
7
TÜRKLERĠN KURDUĞU ZARARLI CEMĠYETLER
Teali Ġslam Wilson Prensipleri Cemiyeti Ġngiliz Muhipleri Cemiyeti Kürt Teali Cemiyetleri Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti
Not: Ulusal kurtuluĢ savaĢının ilk silahlı direniĢ bölgesi güneyde Fransızlara karĢı Mersin – Tarsus – Osmaniye yöresinde ortaya çıkmıĢtır. UFAK ÇAPLI KONGRELER I. II. III. IV. V.
Ġslam Ġhtilal Komitası (Rumlara karĢı kurulan ilk direniĢ) Kars Ġslam ġurası ( Ermenilere karĢı yapılan ilk örgüt) Nazilli Kongresi ( Kuva-i Milliyenin güçlendirilmesi ve asker kazandırma kararı alınmıĢtır) AlaĢehir Kongresi ( Ġstanbul a bağlı yarı özerk siyasal kuruluĢ örgütlenmesi) Milli Kongre ( Yurdun kurtarılması için Osm nin Milletler Cemiyetine (uluslar kurum) alınmasını amaçlayan ancak baĢarısız olan kongredir.)
ÖNEMLĠ KONGRELER Olayların geliĢim süreci : Doğu Karadenizde Türkler ile pontusçu Rumlar arasında yaĢanan gerilimin Ġtilaflar tarafından dikkat çekmemesi için Damat Ferit M.Kemal i 9.Ordu MüfettiĢi atamıĢ ve ordaki Türkleri silahsızlandırmasını ve olası bir durumda Türkleri geri çekmesi görevini vermiĢtir M. Kemal ilk Olarak Samsun a varmıĢtır.
Havza Genelgesi
Ġlk olarak halktan ulusal çapta bir miting yapmasını istemiĢtir. M. Kemal in gerçek niyetini açığa vuran ilk belge Havzadan ,Harbiye nezaretine çektiği telgraftır.
Amasya Genelgesi
Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı tehlikededir (gerekçe) Ġstanbul Hükümeti görevini yapmıyor (gerekçe) Vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararlılığı kurtaracaktır.(amaç ve yöntem) Sivas ta ulusal bir kongre toplanacaktır.
Not: Genelgeyi doğrudan imzalayan Ali Fuat PaĢa dır. Genelgeyi önemli kılan sebepler :
Ġlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiĢtir. KurtuluĢ savaĢı ulusa mal edilmiĢtir. KurtuluĢ savaĢının karar bağlandığı yerdir Bir ihtilal bildirgesidir. (çünkü ulusal egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurmayı hedeflemiĢtir.) Amasya dan sonra M. Kemal Görevinden istefa etmiĢtir.
Erzurum Kongresi
Bölgesel toplandı Ulusal kararlar alındı Sivil önderlik yolu açıldı Manda ve himaye ilk kez reddedildi Bir temsil heyeti oluĢturuldu (bölgesel geçici hükümet)
Not: Bir temsil heyetinin oluĢturulması ulusal örgütlenmenin yolunun açıldığının bir göstergesidir.
8
Sivas Kongresi Not: Sivas Kongresini engellemek için D. Ferit Yunanlılarla anlaĢarak makul bir çizgide durmalarını sağlamıĢtır. Kongre Öncesi YaĢanan Sorunlar:
M. Kemal in baĢkan olmasına karĢı çıkanlar olmuĢtur. ABD mangası gündeme gelmiĢtir. PadiĢah a çekilen bağlılık telgrafı Kongrenin siyasetle ilgisinin olmadığı kararı alınmıĢtır.
Kararları: -
Hem toplanması hemde alınan kararlar Ulusal dır. Manda ve Himaye Kesin olarak kalkmıĢtır. Temsil heyeti (UlusaL) Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti kurulmuĢtur. Mebusan meclisi açılmalıdır. Ġstanbul hükümeti ile her türlü iliĢki kesilmiĢtir.
Sonucunda D. Ferit istifa ediyor yerine Ali Rıza Bey Sadrazam oluyor.
Amasya Protokolleri
Temsil Heyeti
Ġstanbul Hükümeti
M. Kemal
Salih PaĢa
Temsil heyetinin varlığı TanınmıĢtır. Mebusan Meclisi Kurulucak Temsil heyeti Ankara da görev alıcak
Misak-ı Milli nin özellikleri
KurtuluĢ savaĢının izlencesidir. Ġlkelerin Hükümleri ilk olarak M. Kemal ile Erzurum da atıldı. Parlamento tarafından onaylanmıĢtır.
Mebusan Meclisinin Toplanması (bağımsızlık kararları) M. Kemalin istekleri
Kendisinin baĢkan seçilmesi (gerçekleĢmedi) Müdafa-i Hukuk grubu -> Felah ı Vatan (gerçekleĢmedi) Misak ı Milli (gerçekleĢti)
Not: Ġngilizler Ġstanbul hükümetinin Misak ı Milliyi kabul ettiğini duyunca Ġstanbul u Resmen iĢgal ettiler.
9
TBMM NĠN AÇILMASI (23 NĠSAN 1920)
Temsil heyetinin görevi sona ermiĢtir Kurucu Meclis yeni bir hükümet kurucak Olağan üstü bir meclistir ( savaĢ meclisi) Ġlk BaĢkan ġerif Bey dir
-
TBMM yi Osmanlıdan Ayıran: Ulusal olması Tek meclis yapısına sahip olması Parti yok gruplar var . ARMHC
Not:
ĠTTĠFAT VE TERAKKĠ A.R.M.H.C. HALK FIKRASI CUMHURĠYET HALK PARTĠSĠ
Not:
TBMM yi tanıyan ilk devlet Sovyet Rusya dır.
Not:
D. Ferit in Kuva-i Milliye ye karĢı kurduğu örgüt Kuva-i Ġnzibatiye dir.
YASAMA – YÜRÜTME (muvakkat icra heyeti) – YARGI GÜÇLER BĠRLĠĞĠ TBMM nin ilk Anayasası 1921 Anayasası (TeĢkilat-ı Esasiye) en önemli özelliği egemenliğin kaynağının değiĢtirilmesidir. Ġlk ÇalıĢmaları
Ġstanbul hükümeti ile iliĢki kesildi Dünya Parlamentosuna yazılar gönderildi Rusya ile iliĢkiler geliĢtirildi Hiyanet-i Vataniye kanunu çıkarıldı (Kendisi üzerinde bir güç tanımadığının göstergesidir)
SEVR ANTLAġMASI San Remo Konferansı : Taslağı belirlendi Saltanat ġurası Sevr i Ġmzaladı ve Hadi PaĢa tarafından onaylandı Not: Sevr Ant. sı hukuksal açıdan geçersizdir. Çünkü Mebusan meclisi tarafından onaylanmamıĢtır. Bunun üzerine TBMM bu antlaĢmayı imzalayanları Vatan Haini ilan etti ve antlaĢmayı tanımadı. KURTULUġ SAVAġI Hazırlık evresi Düzenli ordu kurulurken;
Posta havaleleri geciktirilmiĢtir. Bankalardaki paralara el koyulmuĢtur. Halka yeni vergiler getirilmiĢtir. Fransızlardan borç para alınmıĢtır.
DOĞU CEPHESĠ
Ermenilerle yapılmıĢtır ve kazanılmıĢtır. Gümrü AntlaĢması imzalanmıĢtır. Ermeniler Sevr in geçersiz olduğunu kabul etmiĢlerdir TBMM nin yaptığı ilk antlaĢmadır. Ġlk kez TÜRKĠYE adı geçmiĢtir. Düzenli ordunun ilk zaferi doğuda Ermenilere karĢıdır.
Not: Paris BarıĢı Osm nin paylaĢılması ile ilgili değildir.
10
GÜNEY CEPHESĠ Fransızlar Kuva-i Milliye Ankara AntlaĢması ile cephe kapanacak BATI CEPHESĠ I. ĠNÖNÜ SAVAġI
Ġsmet PaĢa
Düzenli ordu
Çerkez Ethem Ayaklanması (Kuva-i Seyyare) Kütahya da kanlı Kayıplar.
Ġsmet PaĢa önce Yunanlıları durdurdu , Sonrada Çerkezin Ġsyanını Bastırdı.
SavaĢın Sonuçları
Londra Konferansı (TBMM nin varlığı itilaf devletlerince tanınmıĢtır.) Osmanlı Tevfik PaĢa
TBMM söz hakkını vermiĢtir
Bekir Sami Bey
Moskova AntlaĢması Sovyet Rusya TBMM BolĢevizm e karĢı kapitalist devletleri sınırından uzakta tutabilmek amacıyla destek vermiĢtir.
1921 Anayasası Kabul Edildi
Ġstiklal MarĢı
AnlaĢma devletleri arasındaki çekiĢmeyi gün yüzüne çıkardı.
TBMM „nin otoritesi artmıĢtır.
II.ĠNÖNÜ SAVAġI
Ġsmet PaĢa Kazandı
ESKĠġEHĠR – KÜTAHYA SAVAġI
Yenildik
M. Kemal in emriyle ordu Sakarya nın Doğusuna çekildi.
Sonuç olarak Mustafa Kemal 3 ay baĢkomutan
Tekalif-i Milliye
TaĢıt Araçlarının %20 si
Yiyecek ve giyeceklerin %40 ı
Tüm Teknik elemanlar
Her türlü sahipsiz mal
Hepsi orduya verilecektir.
11
SAKARYA SAVAġI
M. Kemal Kazandık Hattı Müdafaa Yoktur Sattı Müdafaa Vardır Sonuçları M. Kemal e MareĢallik ve Gazilik Unvan ı verildi. Ġtalyanlar Sessizce Anadolu dan Çekildi Fransa ile ANKARA AntlaĢması imzalandı (Fransa Anadolu dan ilk resmi çekilen devlettir.(Hatay sınır dıĢı kalmıĢtır) Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars AntlaĢması imzalandı ve doğu sınırları son Ģeklini aldı. Not: Ġngilizler ılımlı bir baskı kurarak Sevr i TBMM ye kabul ettirmeye çalıĢması Anadolu hareketinin tam bağımsızlık ilkesini anlayamadığının bir göstergesidir.
BÜYÜK TAARRUZ
Kazandık kesin sonuç alındı Ordular Ġlk Hedefiniz Akdeniz Ġleri
MUDANYA ATEġKESĠ
Ġsmet PaĢa Doğu Trakya 15 gün içerisinde BoĢaltılacak BarıĢa kadar TBMM 8000 Jandarmasını Doğu Trakya da bulundurabilecek Meriç in Batısında bir miktar Ġtilaf Askeri Bulunabilecek Ġstanbul ve Boğazların üzerinde itilafların varlığı kesin BarıĢ a kadar devam edicektir
Not: Doğu Trakya , Ġstanbul ve Boğazlar hükme bağlanan yerler arasındadır.
SALTANATIN KALDIRILMASI
Osmanlı hükümetinin Lozan a katılmasını engellemek için saltanat kaldırılmıĢtır. (Tevfik PaĢanın baĢarıdan pay alma istediğine son verildi.) Abdülmecit Efendi yeni halife seçildi Kanun-i Esasi Tarihe karıĢtı
Not: TBMM nin gözünde saltanat daha önce Ġstanbul iĢgali ile zaten bitmiĢtir. LOZAN BARIġ ANTLAġMASI Ġsmet PaĢa KatılmıĢtır Taviz verilmeyecek konular
Ermeni Yurdu Kapitilasyonlar
Suriye sınırı (Hatay): Hatay yine dıĢarıda Irak sınırı (Musul) : çözüm yok karar yok Batı sınırı : Yunanistan ,Karadağ ı SavaĢ Tazminatı olarak vericektir.
Sınırlar
12
Sonuçları
Kapitilasyonlar kaldırıldı Duyun-u Umumiye kaldırıldı Yunanistan – Türkiye arasında nüfus değiĢimine karar verildi Boğazlar konusu aleyhimize çözüldü Komisyon ve askersizleĢtirme Yunanistan ege adalarını silahsızlandıracak Azınlıkların ayrıcalıkları kaldırıldı
Not: Ege adalarının ve Batı Trakya nın geri alınamamasının nedeni buraların daha önce Balkan SavaĢında yitirmiĢ olmamızdır.
CUMHURĠYETĠN ĠLANI (1923) Hükümet üyelerinin tek tek meclisten seçilmeleri ekim ayında bir hükümet bunalımına sebep oldu . Bu sorun Cumhuriyetin ilanı ile çözülmüĢtür. Böylece kabine sistemine girilmiĢ ve hükümetin kurulma Ģekli değiĢmiĢtir.
9 Eylül 1923 Halk Fıkrası CumhurbaĢkanı M. Kemal BaĢbakan Ġsmet PaĢa Meclis BaĢkanı Fethi Bey
Halifelik kaldırılmıĢtır. (3 Mart 1924) ( Cumhuriyet rejimi ile bağdaĢmadığı için) I. II.
Halk Fıkrası Terakki Perver Cumhuriyet Fıkrası (1924) Kurucuları : K. Karabekir , Ali Fuat , Rauf , Refet , Adnan Beylerdir Parti Evrim i savunmuĢtur Liberal Ekonomiyi savunmuĢlarıdır. ġeyh Sait Ayaklanması ġeriat yanlısı Cumhuriyet ve Laikliğe karĢı bir isyandır Ülke içinde T.Perver Cumhuriyet Fıkrası Ülke DıĢında Ġngilizler destek olmuĢlardır. Ġsmet PaĢa Takrir-i Sükun(1925-1929) Kanunu ile Ġsyanı BastırmıĢtır. (Önemli devrimler yapılmıĢtır)
Not: M. Kemal i siyaset dıĢı bırakmak isteyenlerin planı yeni bir seçim yasası hazırlamaktı
ANAYASALAR
1876 Anayasası I. MeĢrutiyet (Genç Osmanlılar) 1909 Anayasası II. MeĢrutiyet (Ġttihat ve Terakki) 1921 Anayasası TeĢkilat-ı Esasiye Kurucu bir anayasadır. Olağan üstü bir anayasadır. Güçler birliği ilkesini benimsemiĢtir. Meclis üstünlüğü söz konusudur. Yargı yetkisi hükme bağlanmamıĢtır. Not: Yürütme gücünün parlamento içinden çıkarak hükümete serbestlik parlamentoya denetim hakkı veren sisteme Parlamenter Sistem denir.
13
1924 Anayasası Türk Tarihinin en uzun ömürlü anayasasıdır. Meclis üstünlüğü hala devam etmektedir. CumhurbaĢkanı meclisten gelen yasayı bir kere geri çevirebilir. Kuruculuk niteliğine son veren anayasadır. TBMM yi olağan üstü yetkilere sahip meclis olmaktan çıkarmıĢtır. YurttaĢlara geniĢ bir dil ve vicdan özgürlüğü sağlayan ilk anayasadır. (1928 de devletin dini islamdır ibaresi anayasadan çıkarılmıĢtır) Özgürlüklerin hangi ölçüde sınırlandırılacağı belirlenmemiĢtir.
1961 Anayasası Bu anayasa Askeri darbe sonucu yürürlüğe giren bir anayasa olarak kabul edilmemektedir. Nedeni ise kurucu meclis tarafından hazırlanıp halk oyuna sunulmuĢtur. Tam olarak güçler ayrılığı gerçekleĢmiĢtir. Yargı bağımsız mahkemelere bırakılmıĢtır. Ayrıca anayasa mahkemesi kurulmuĢtur. ĠĢçiye grev toplu sözleĢme gibi hakların verildiği anayasadır. En liberal en özgürlükçü anayasadır CumhurbaĢkanına meclisi dağıtma hakkı verilmiĢtir. Meclis iki kanatlıdır. MĠLLET MECLĠSĠ CUMHURĠYET SENATOSU 40 yaĢını doldurmuĢ olmak Yüksek öğrenim görmüĢ olmak 1982 Anayasası 1. Askeri darbe sonucu oluĢmuĢ bir anayasadır 2. Milli güvenlik konseyi ulus adına yönetim hakkını kullanmıĢtır. 3. Kurucu meclis iki kanatlıdır DANIġMA MECLĠSĠ MĠLLĠ GÜVENLĠK KONSEYĠ 4. Bugünkü anayasa hazırlanırken 1961 anayasası temel alınmıĢtır. 5. Cumhuriyet senatosu kaldırılmıĢ ve tek meclis geleneğine geri dönülmüĢtür. 6. Temel hak ve özgürlükler detaylı bir Ģekilde elden geçirilmiĢtir. 7. En katı anayasadır. TC NĠN ĠÇ POLĠTĠKASI
1925 – 1929 (Takrir-i Sükun) Yılları arasında gerçekleĢen inkılaplar
ġapka kanunu (25 kasım 1925) Tekke ,Türbe ve Zaviyelerin kapatılması (30 kasım 1925) Uluslar arası takvim ve saatin kabulü (1 Ocak 1926 ) Medeni Kanunun hazırlanıp yürürlüğe girmesi (17 ġubat 1926) Anayasada değiĢiklik yapılarak laikliğe gidiĢin sağlanması (10 Nisan 1928) Uluslar arası rakamların kabulü (20 Mayıs 1928) Harf inkılabı (1 Kasım 1928)
1930 – 1938 Yılları arasında GerçekleĢen Ġnkılaplar
Kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınması (3 Nisan 1930) Uluslar arası ölçülerin kabulü (26 Mart 1931) Türk Tarih Kurumunun kurulması (12 Nisan 1931) Türk dil kurumunun Kurulması ( 12 Temmuz 1932) Üniversite Reformu (1 Ağustos 1933) Soyadı Kanunu ( 21 Haziran 1934) Din adamlarının kılık kıyafetlerinin düzenlenmesi (3 Aralık 1934)(kadınlara dokunulmamıĢ) Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkının tanınması (5 Aralık 1934) Anayasaya altı ĠLKENĠN girmesi (5 ġubat 1937)
14
Serbest Cumhuriyet Fıkrası (1930)
M. Kemal Fethi Okyar dan istemiĢtir.
Partinin kurulma nedenleri Dünya ekonomik bunalımı Çok Partili Siyasal Hayata geçilmek istenmesi Serbest Cum. Fık. (rejim karĢıtlarının toplanması üzerine kapatıldı)
CHP Devletçi Ekonomi
Liberal Ekonomi
Ahali Cum . Fıkrası
Kapatıldı
Menemen Olayı Sonuçları
Gençlik , Halk ve Devrimci kadro arasında daha sağlam bağlar kuruldu Türk çağdaĢlaĢması hakkında yığınlara yönelik eğitici etkinliklerde bulunuldu Devrimler karĢısındaki tehlikenin henüz geçmediğini gösterdiğinden yöneticileri daha dikkatli olmaya özen göstermesini sağladı Çok partili siyasal hayata bir süre daha geçilemeyeceği anlaĢıldı
Bursa Olayı (1933) Ezanın Türkçe okunmasına bir tepkidir.
Tunceli (Dersim) Olayları Devletin yol ,okul ,köprü gibi imar faaliyetleri toprak ağalarının çıkarlarını zedelemiĢtir ve bu nedenle isyanlar ortaya çıkmıĢtır. Not: 1937 yılında BaĢbakan Ġnönü nün katı devletçilik politikası yüzünden M. Kemal ile arası açıldı ve görevinden ayrıldı yerine Celal Bayar geçti. Not: M. Kemal 1937 yılında kendine ait çiftlikleri ulusa bağıĢlamıĢtır. ĠNÖNÜ (MĠLLĠ ġEF) DÖNEMĠ (1938 – 1950 )
II. Dünya savaĢına katılmama gerekçemiz teknolojik yetersizlik Kıtlık arttı SavaĢa katılanlara satılan Krom madeni sayesinde ülkede döviz stoğu oluĢtu Toprak reformu kanunu çıkarıldı ancak baĢarısız oldu Kırsal kesime öğretmen yetiĢtirmek ve eğitimi halka yaymak adına köy enstitüleri açıldı. Doğu – Batı klasikleri Türkçeye çevrildi Tiyatro – Klasik müzik geliĢti Teknik öğretim arttı Yeni yüksek eğitim kurumları açıldı 1945 de Milli Kalkınma , 1946 da Demokrat parti , 1948 de Millet Partisi açıldı 1946 Seçimlerinde açık oy gizli sayım yapılmıĢtır. CHP kazanmıĢtır. 1950 Seçimlerinde gizli oy açık sayım yapılmıĢ ve Demokrat Parti seçimi kazanmıĢtır.
15
DEMOKRAT PARTĠ DÖNEMĠ (1950 – 1960)
BaĢbakan Adnan Menderestir. Bu dönemin en belirgin özelliği Türk devriminin bir bütün olarak benimsenmemesidir. Atatürk ü koruma kanunu çıkarılmıĢtır. Köy enstitüleri ve halk evleri kapatılmıĢtır. Anayasanın dili sadeleĢtirilmiĢtir. Ezanın Arapça okunması serbest bırakılmıĢtır. Muhalefeti sindirmek için tahkikat komisyonu kuruldu Oy toplama uğruna gereksiz fabrikalar açıldı Bazı kiĢileri memnun etmek için devrimden taviz verildi.
TC NĠN DIġ POLĠTĠKASI AntlaĢma (itilaf) devletleri I.Dünya savaĢı sonrasında Avusturyalıların yaĢadığı bazı toprakları Ġtalyanlara verdiler. Yeni kurulan Çekoslovakya da pek çok Avusturyalı yaĢıyordu ,Avusturya Trolleri Ġtalyanlara verilmiĢti üzerinde Macarların yaĢadığı toprakları Romanya ya verdiler. Yeni kurulan Polonya ya pek çok Alman toprağını verdiler. ATATÜRKÜN DIġ SĠYASETTE ÜÇ TEMEL AMACI 1. 2. 3.
Osm nin Uluslar arası varlığının silinmesi ve yerine Türk devletinin tanınması Yurdun düĢmandan kurtarılması için yürütülen savaĢa mümkün olduğu kadar dıĢ destek sağlamak Zafere ulaĢınca bir barıĢ ortamının kurulması ve yaĢatılması
LOZANDAN DOĞAN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERĠ 1. 2.
3.
MUSUL SORUNU (1926) : Musul un Irak a bırakılması kararı Uluslar Kurumunda alındı TÜRK – YUNAN SORUNU: sorun çözülecek DeğiĢ tokuĢun Nedenleri: Rumların kurtuluĢ savaĢı sırasında yunanlıları desteklemiĢ olması Rumların Türkiye de kalmaları durumunda sürekli bir tedirginlik yaĢayacakları Rumların KurtuluĢ savaĢındaki insanlık dıĢı tutumlarının unutulmayacak olması Yunanistan ın Rumları ileride kıĢkırtabileceği düĢüncesi MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEġMESĠ
Ġtalya ve Almanya nın saldırgan politikası üzerine Ġngilizler Türkleri yandaĢ olarak kazanabilmek için imzalamıĢtır ve leyhimize sonuçlanmıĢtır Buna göre;
4.
Bir savaĢta Türkiye tarafsızsa savaĢ gemileri boğazdan geçemeyecek Türkiye savaĢa girerse veya tehlikeyi hissederse boğazları dilediği gibi kapatıp açabilecek Ticaret gemileri boğazdan her zaman geçebilecek SavaĢta ve barıĢta Karadeniz e kıyısı olmayan devletlerin bu denize geçirecek gemileri çeĢitli büyüklük ve yük miktarı bakımından sınırlandırılmıĢtır.
HATAY SORUNU VE ÇÖZÜMÜ Hatay ın Türkiye ye katılmasını sağlayan geliĢmeler; Fransızların Suriye deki Mandasını bırakmak istemesi Ġngiltere nin Türkiye leyhine arabuluculuk yapması Hatay parlamentosunu oluĢturulacak seçimlerin Fransızlar tarafından yürütülmemesi Hatay parlamentosundan Türkiye ile birleĢme kararı çıkması
Milletler cemiyetine üyelik (1932)
16
BALKAN ANTANTI (1934)
Türkiye , Yunanistan , Yugoslavya , Romanya Almanya ve Ġtalya tehlikesine karĢı yapılmıĢtır Romanyanın Almanya ya yanaĢmasından sonra antant dağılmıĢtır.
SADABAT PAKTI (1937)
Ġtalya ve Almanya tehlikesine karĢı Türkiye , Ġran , Irak , Afganistan II.Dünya savaĢının baĢlamasıyla dağılmıĢtır.
II. DÜNYA SAVAġI (1939 – 1945)
Nedenleri;
Ġtalya da iktidara gelen Musollini HabeĢistan ı iĢgal ederek Akdeniz de hak iddia etmesi Ġngiltere ve Fransanın ağır ekonomik koĢulları I. Dünya SavaĢı sonunda kurdukları düzenden ödün verebilecek bir konuma getirmesi Japonya nın Çin ve Kore üzerinde hak iddia ederek pasifikteki ABD çıkarlarını tehdit etmesi Almaya da kurulan FaĢist rejimin Avusturya ve Çekoslavakyayı iĢgal etmesi Not: SavaĢın temel nedeni Versay ant. ile saptanan Avrupa siyasal yapısının gerçekçi olmamasıdır.
Almanya ve Rusya anlaĢarak Polonya yı iĢgale baĢladılar. Ġngiltere ve Fransa nın Rusya ya savaĢ açmamasının nedeni Rusyanın kazanılmak istenmesidir. 1950 – 1995 ARASI DIġ SĠYASET Avrupa Konseyi : Avrupa devletleri insan hak ve özgürlüklerini korumak için 1949‟da bu örgütü kurmuĢlardır. Türkiye de bu tarihte üye olmuĢtur. Nato (Kuzey Atlantik Savunma Paktı) : II.Dünya SavaĢından sonra geniĢleme eylemi gösteren Rusya ya karĢı batılı devletler tarafından kurulmuĢtur. 1952 de Türkiye de dahil olmuĢtur.
17
ÜNĠTE 16 ĠNKĠLABIN TEMEL ÖZELLĠKLERĠ Kültürün Öğeleri; a. Ekonomik Öğe : insanın yaĢamını daha ileriye götürebilmesi için gerekli Ģeylerin üretilmesidir. Yeme, Ġçme, Barınma gibi b. Devlet – Hukuk Öğesi : Ġnsanlar arası iliĢkileri düzenleyen , düzeni kuran devlettir. Devlet bu düzeni hukuk kurallarıyla sağlar c. Ahlak ve Din Öğesi : Darwin e göre insanı diğer canlılardan ayıran en önemli fark ahlaktır. d. Bilim ve Sanat Öğesi : Ġnsanların yüzlerce yıl aynı değerlere saplanıp kalmalarını engelleyen öğedir.
Kapalı Kültür : UlaĢım olanaksızlığı nedeniyle bazı kültürler diğer kültürlerle iliĢkiye giremezler. Ör: Amazon Ormanları
Kültürler Arası EtkileĢim ; a. b.
Ġnsanlar özellikle ekonomik zorluklar nedeniyle baĢka kültürlerle etkileĢime girerler. Ġnsanlar savaĢ ve göç gibi nedenler ile kendi isteklerinin dıĢında birbirleriyle etkileĢime geçerler
Not: bir kültürün baĢka bir kültür üzerideki etkisi gizli bir uyuĢmaya bağlıdır. Yani yeni öğeleri benimseyen kültürün kabul konusundaki iradesine bağlıdır.
Kültür DeğiĢmeleri; Kültürün değiĢmesindeki en önemli etken etkileĢimdir. Not : Kültürleri değerlendirirken ele alınacak temel ölçüt insana verilen değerdir.
Devrim Yöntemleri ; Devrimdeki zorlama öğesi inandırma ve ikna etme yol ile yapılmalıdır.
Konulacak yeni kültürün öğelerini saptamak Toplumun tüm saflarının kazanılması için inandırma yoluna gitmek DeğiĢen ölçülerin ne ölçüde değiĢtiğini, yerleĢtiğini saptamak için denetim yapmak.
18
ÜNĠTE 17 TÜRK ĠNKĠLABINI ETKĠLEYEN AKIMLAR AYDINLANMA ÇAĞI Batı uygarlığı sırasıyla ,Mezopotamya , Mısır , Çin , Hint , Roma ve Ġslam uygarlıklarının katkıları ile bu günlere gelmiĢtir. Ġslamiyet : Ġslam dünyasında bir sorunun çözümü Kuran ı Kerimde veya Hadislerde yoksa sorun dinin kurallarına bağlı kalmak koĢulu ile akıl yoluyla çözülebiliyordu. Buna içtihat adı verilir Not: Ġbn-i RüĢt inançtan önce akıl gelir diyerek aklın önemini vurgulamıĢtır. Batılılar kendisine Avarroes demiĢtir Batıda akla verilen önemin geliĢmesi ile beraber rasyonelizm ortaya çıkmıĢtır. Roger Bacon ilk kez akıl ve gözlem yoluyla gerçeklere ulaĢılabileceğini belirtmiĢtir. Rönesans (yeniden doğuĢ) Avrupa da bilim , sanat edebiyat alanında ortaya çıkan yenilik hareketlerine denir. Reform Din alanında baĢlayan yenilik hareketleridir. Bu olay sonucunda din adamlarının her iĢe karıĢmaları ve yönetime müdaheleleri engellenmiĢtir. Yeni mezhepler ortaya çıkmıĢtır. Aydınlanma Çağında Devlet Ġle Ġlgili ġu GörüĢler Ortaya ÇıkmıĢtır ;
Hükümdarın devlet gücünü tanrıdan aldığı inancının boĢ bir inanç olduğu Hükümdarın gücünü halk ile birlikte paylaĢması gerektiği Yöneticilerin bütün yurttaĢlara eĢit davranması gerektiği
Not: Köle hakkından bahsedilmez.
ĠNSAN HAKLARI VE ÖZGÜRLÜKLERĠ Liberalizm Akımları : Aydınlanma çağı ile birlikte eĢitliğe ve insan haklarına dayanan bir sistem ortaya çıktı buna Liberalizm denir. Ekonomik Liberalizm : Kurucusu Adem Smith dir. Ekonomik etkinliklerin bireye bırakılmasını savundu böylece ekonomik liberalizm ortaya çıktı (Ġngiltere) Sosyal Liberalizm : Bu sistemde demokratik bütün hakların yurttaĢlara verilmesi söz konusudur. Ġlk zafer Kuzey ABD dedir.
Sanayi devrimi sonrasında Emperyalizm ve buna karĢılık Sosyalizm ortaya çıkmıĢtır.
Sosyalizm de temel hedef üretilen malların adaletli bir Ģekilde dağıtılmasını sağlamaktır. Bu sisteme göre üretim araçları devletin elinde olmalıdır. Karl Marx a göre ; Dünyanın bütün iĢçileri birleĢerek ihtilal yapma ve yönetimi ele geçirme aĢamasına geldiler . Marx a göre kurulacak geçici bir Proleterya Diktatörlüğü ile bunun sonucunda ilk sosyalist Ġhtilaller Fransa da ortaya çıkmıĢtır.Ancak Marx ın istediği esas sosyalist ihtilal Rusya da Lenin önderliğinde ortaya çıkmıĢtır. Sosyalistler ile sosyal demokrasiyi savununlar arasındaki temel fark; yönetime geçme konusunda sosyalistlerin ihtilalciliği , Sosyala demokratların ise halkın oyuna uymayı kabul etmesidir.
19
ÜNĠTE 18 DEMOKRATĠK HUKUK DEVLETĠ Hukukun Niteliği Bir toplumda yaĢayan insanlar arasındaki iliĢkileri sağlayan, düzenleyen ve devlet tarafından koyulan kurallara hukuk kuralları denir. Pozitif Hukuk Bir devlette belirli bir zamanda yürürlükte olan bir baĢka değiĢle uygulanan hukuk kurallarına pozitif hukuk denir. Doğal Hukuk Bir hukuk düĢüncesi veya ülküsünden kaynaklanan duyguların ve aklın doğurduğu hukuk anlayıĢına doğal hukuk denir. Yasaya Bağlı Devlet Yasaya bağlı devletin genel özelliği yasaların genel ve herkesi bağlayıcı olmasıdır. Hukuka Bağlı Devlet Ünlü düĢünür John J. Russo çoğunluğun her zaman haklı olduğu formülünü ortaya atarak yasaların ancak bu yolla yapılması gerektiğini savunmuĢtur.
ĠNSAN HAKLARI Birinci Dünya SavaĢı sonrasında faĢist yönetimler kurulmuĢtu ve Ġkinci Dünya SavaĢı sürerken Ġngiltere ve ABD ortak bir bildiri yayınlayarak savaĢ sonu düzende insan haklarını dikkate alınacağını bildirdiler. Bu bildiriye ATLANTĠK BĠLDĠRĠSĠ denir. Ġkinci Dünya SavaĢı sonunda 1948 de BirleĢmiĢ Milletler “ Ġnsan Hakları Evrensel Bildirisini” kabul ettiler. Bu bildiriyi 48 devlet onayladı . Onaylamayanlar : SSBC , Çekoslavakya, Beyaz Rusya , Polonya , Suudi Arabistan, Güney Afrika, Ukrayna ve Yugoslavya bu bildiriyi imzalamak konusunda çekimser kalmıĢlardır.
1949 yılında kurulan Avrupa Konseyi 1950 yılında “ Avrupa Ġnsan Hakları ve Özgürlüklerini Korumaya Dair SözleĢmeyi” imzaladılar. Buna göre konseye üye devletlerin vatandaĢları kendi ülkelerini dava edebileceklerdi. BELLĠ BAġLI ĠNSAN HAKLARI 1. 2. 3. 4.
YaĢama hakkı Ġnsan Bedeninin dokunulmazlığı EĢitlik Ġnsan KiĢiliğini dilediği gibi geliĢtirme hakkı
DEMOKRATĠK HUKUK DEVLETĠ
Demokratik hukuk devletinin iĢleyebilmesi için temel Ģart yargı bağımsızlığıdır. Demokrasi ve insan hakları da gereklidir.
20
ÜNĠTE 19 TÜRK HUKUK SĠSTEMĠNĠN KURULMASI Bir devletin baĢarılı olması için önce hukuk sisteminin değiĢtirilmesi gerekiyor. Hukuk inkılabı ilk olarak devletin kurulması ile baĢlamıĢ ve 1937 ye kadar yapılan inkılaplar devletin dayandığı temel ilkelerle birleĢtirildi. Devletin Temel Yapısını Kuran Ġnkılaplar; Ulusal egemenlik ilkesine geçiĢ (Amasya Tamimi) Ulusal egemenlik ilkesinin pekiĢtirilmesi (TBMM nin açılmasıyla ulusal egemenlik uygulanmıĢ ancak daha sonra yapılanlar ile pekiĢtirilmiĢtir.) Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922) Cumhuriyetin ilanı Ulusal cemiyetlerin birleĢtirilmesi (Sivas Kongresi) Devletin Din Kurumlarından Arındırılması ; Halifeliğin kaldırılması (1924)(cumhuriyetin alanından sonra kaldırılmıĢtır) Tevhid-i Tedrisat Kanunu Öğretimin birleĢtirilmesi Milli eğitim esasları belirlenmiĢtir. ġeriye ve evkaf ın kaldırılması (yerine Diyanet iĢleri baĢ. Ġle Vakıflar genel müd. kuruldu) Tekke, Zaviye ve Türbelerin kapatılması (1925) Türk medeni kanunun kabulü (1926) Devletin dini islamdır ibaresinin anayasadan kaldırılması (1928) Laiklik ilkesinin Anayasaya eklenmesi (1937)
Temel Yasaların Yapılması Osm Hukuk Sisteminin Yapısı
Dinin etkisi çok fazlaydı Bir hukuk birliği yoktu Kadın erkek eĢitsizliği vardı Kuran ve Hadiste yazılı suç ve cezaların dıĢına çıkmak yasaktı Ticaret kanunları modern ekonomik yaĢama uygun değildi Ġslam hukuk kuralları sistemli bir metin halinde düzenlenmemiĢti
Medeni Kanun Osm‟de Ġslam medeni kanunu olan mecelle yürürlükteydi Özellikleri 1. Hanefi hukuk kurallarına göre düzenlenmiĢti 2. EĢya – KiĢi iliĢkilerine çok az yer veriyordu 3. Laik değildi 4. Borç iliĢkileri düzenlenmemiĢti Bunun sonucunda Ġsviçre medeni kanunu 1926 yılında kabul edildi Alınma nedenleri; Akılcı ve Pratik bir yapıya sahip olması Batıda yürürlüğe girmiĢ son medeni kanun olması Yargıca geniĢ yetkiler vermesi
21
ÜNĠTE 20 TÜRK EĞĠTĠM SĠSTEMĠNĠN KURULMASI
Osmanlı Eğitim Sistemi bağlıydı
Osm‟de eğitimin temeli olan medreseler devletin dıĢında kendiliğinden geliĢmiĢti ve vakıflara Devlete bağlı tek eğitim kurumu (devlet adamı yetiĢtiren) Enderun mektebiydi Osm. Ġlk eğitim bakanlığı Tanzimat döneminde kurulmuĢtur. Osm‟nin ilk üniversitesi Darül Finun „dur
Osmanlı Eğitim Sisteminin Geri Kalma Nedenleri; Batıda baĢlayan bilimsel geliĢmelere kapılarını kapatması Din etkisinin fazla olması Devletin medreseleri denetleme yetkisinin olmaması Not: 3 Mart 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim ve öğretim birleĢtirilmiĢ ve Tüm okullar MEB e bağlanmıĢtır. Not: 1926 yılında çıkarılan Maarif TeĢkilatı kanun ile eğitim ve öğretimin esaslarını belirlemiĢtir. Harf Ġnkilabı ; Arap harflerinin zor okunması Arap alfabesindeki sesli harf sayısının Türkçe için yeterli olmaması Ünsüz harf sayısının gereksiz derecede fazla olması Arap alfabesinin Türkçenin ses ve kelime yapısına uygun olmaması Latin alfabesinin kabulünden hemen sonra halka okuma ve yazma öğretmek için Millet Mektepleri açılmıĢtır. 1933 yılında ilk Üniversite Ġstanbul Üniversitesidir.(yabancı bilim adamlarının katkısıyla)
22
ÜNĠTE 21 TÜRK EKONOMĠSĠNĠN YENĠDEN KURULMASI EKONOMĠYĠ DÜZELTME ÇABALARI Türkiye Ġktisat Kongresi(17 ġubat 1923) Ġzmir de toplanılmıĢtır. Misak-ı Ġktisadi (milli bağımsızlık ekonomisi) benimsenmiĢtir. AĢar Vergisinin Kaldırılması (1925) Köylüden alınan toprak vergisi kaldırıldı (Halkçılık) SanayileĢme Yolundaki Çabalar 1925 Sanayi ve Maden Bankası kuruldu 1926 UĢak ve Alpullu Ģeker fabrikaları kuruldu 1927 TeĢvik-i Sanayi kanunu çıkartıldı Para ve Bütçe Politikası 1924 ĠĢ Bankası (ilk) 1926 Emlak ve Eytem Bankası Ekonomik Bağımsızlık Ġlkesinin GerçekleĢtirilmesi Lozan da Kapitülasyonların kaldırılması bu alandaki en büyük adımdır. 1926 yılında Kabotaj Kanunu çıkarılmıĢtır (denizlerde yolcu ve yük taĢıma Türk)
DEVLETÇĠLĠK ĠLKESĠNĠ UYGULANMASI Nedenleri; Özel giriĢimin ortaya çıkmaması 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Uygulanması; 1. Sanayi Alanında ; (1930 dan sonra devletçi ekonomiye geçildi) a) 1933 de Sümer Bank b) 1934 de I. BeĢ yıllık Kalkınma planı kabul edildi ve planlı ekonomiye geçildi c) II. Plan yürürlüğe girdi fakat Ġkinci Dünya SavaĢı nedeniyle baĢarısız oldu 2. Tarım Alanında (baĢarısız olundu) 3. Para ve Kredi Politikalarında 1930 yılında Merkez Bankasına para basma yetkisi verilmiĢtir.
ATATÜRKÜN TEMEL ĠKTĠSAT POLĠTĠKALARI
Anti enflasyonist para kredi politikası Devalüasyonsuz dıĢ ekonomik iliĢkiler politikası Denk bütçe politikası Planlı kalkınma politikası
23
ÜNĠTE 22 TOPLUM YAġAYIġININ YENĠDEN DÜZENLENMESĠ
SOYADI KANUNU (1934) Soyadı kanunundan önce kiĢi adının korunması ile ilgili olarak ilk düzenleme medeni kanun ile gerçekleĢmiĢtir. KiĢi hukuk düzeni içinde belirginleĢmesini sağlayan öğe kiĢinin soyadı taĢımasıdır. Soyadı kanunu ile kiĢilerin ayrıcalık durumlarını bildiren unvanlar kaldırılmıĢtır.
KILIK KIYAFET DÜZENLEMESĠ Bu alanda ilk düzenlemeyi yapan II.Mahmut devlet memurlarına sarık giymeyi yasaklamıĢ ve yerine Fes, Pantolon, Ceket, Sakal tıraĢı getirmiĢtir. Atatürkün bu alanda yaptığı ilk çalıĢma 1925 ġapka Kanunudur. Kılık Kıyafet Ġnkılabı 1934 yılında tamamlanmıĢtır. (kiĢilerin dinsel mabet ve ayinler dıĢında dinsel kıyafet ile gezmelerini yasaklamıĢtır.) Din ile kılık kıyafet arasında hiçbir iliĢkinin olmadığının anlaĢılması laikliğin sağlanması için gerekliydi. Dinsel simge olmuĢ kıyafetlere son verilmiĢtir. Kadınların kılık ve kıyafetlerine karıĢılmamıĢtır.
TAKVĠM VE ÖLÇÜLERDE YAPILAN DEĞĠġĠKLĠKLER Osmanlıda Hicri ve Rumi(maliye ile ilgili) olmak üzere ikili takvim esastı. Yeni düzende Miladi Takvim (1926) e geçilmiĢtir. 1931 yılında Metrik Sistem de yapılan düzenlemeler mevcuttur. 1928 yılında Uluslar Arası Rakamlar kabul edilmiĢtir.
SAĞLIK ALANINDA Ġlk sağlık bakanlığı TBMM nin açılmasından bir ay sonra kurulmuĢtur (1920)
24
ÜNĠTE 23 ATATÜRKÇÜLÜK ĠDEOLOJĠSĠ Ġdeoloji: Kurucusu veya kurucuları tarafından belirlenip ortaya konulan ve uzun sayılabilecek bir geliĢme sonucu beliren kendi içinde tutarlı düĢünceler bütününe denir. Sert Ġdeoloji: Sosyalist, Dinsel Ġdeoloji YumuĢak Ġdeoloji: Demokrasi
Demokrasi bir ideolojimidir ? Demokrasiyi bir ideoloji saymayanlara göre demokrasi bir rejimdir. Oysa insan haklarına, ulusal egemenliğe ve temsil esasına dayandığı için mükemmel bir ideoloji tabana oturmaktadır.
Atatürkçülük bir ideolojimidir ? Bizzat Atatürk tarafından oluĢturulmuĢ bir ideolojidir. Atatürk Ġdeolojisinin Dayandığı Temel Ġlkeler ;
Fransız devriminden Atatürk ün aldığı düĢünceler Ayrıcalıklı toplum modeline son vermiĢtir Egemenlik ulusa ait olmalıdır Ġnsanlar vazgeçilemez hak ve özgürlüklere sahip olmalıdır Devlet yönetimine din karıĢtırılmamalıdır
Aydınlanma çağının ilkelerinin Osm ye giriĢinin yavaĢ olmasının nedenleri;
Eğitim alanındaki çalıĢmaların yetersiz olması Geleneksel devlet düzeninin değiĢmeyeceğinin düĢünülmesi Devletin tanrısal nitelikte bulunduğu yargısının kesin olması Devletin ekonomik açıdan durgunluk döneminde olması
Atatürk Ġlkelerinin Temelinde; 1. Rasyonalizm (akılcılık) 2. Pragmatizm (yararcılık, faydacılık) 3. Pozitivizm (olguculuk) 4. Karma Ekonomi Not: Atatürk Fransız ihtilalinden alıdğı düĢünceleri Türk toplum bünyesine uygun hale getirerek uygulamıĢtır. Not: Atatürk ideolojisinin üzerinde kurulu iki ilke, Akılcılık (Laiklik) ve Ulusçuluk (milliyetçilik) tur.
25
ÜNĠTE 24 CUMHURĠYETÇĠLĠK HUKUKSAL VE SĠYASAL NĠTELĠĞĠ MonarĢi: Tek kiĢi egemenliği OligarĢi: Belirli grup ya da zümre Demokrasi: Tüm halkı kapsar CUMHURĠYETÇĠLĠK VE DEMOKRASĠ Yöneticilerin seçimle baĢa geldiği sistemdir. Not: Her cumhuriyet demokratik değildir. 1. Doğrudan Demokrasi: En ideal biçimidir. VatandaĢ hiçbir aracı olmadan yönetim doğrudan müdahele eder. (antik yunan kongreleri) 2. Temsili Demokrasi: VatandaĢ özgür iradesi ile belli bir dönem için temsilciler seçerler ve bu temsilciler aracılığı ile yönetime katılırlar. 3. Yarı Doğrudan Demokrasi: Bu sistemde temsilcilerin kabul ettiği bazı yasalar halk oyuna sunulur ATATÜRKÜN ULUSAL EGEMENLĠK DÜġÜNCELERĠ 1. Egemenlik insanların iradelerini gerçekleĢtirmek için kullanmak zorunda oldukları bir araçtır 2. Ġnsanlar egemenliği doğrudan doğruya kullanmalıdırlar 3. Her insan egemenliğe eĢit Ģartlarda sahip olmalıdır. 4. Egemenlik baĢkalarına devir edilemez 5. Egemenlik ulusun bütününe aittir. Bölünmez ve parçalanamaz. ATATÜRKÜN DEMOKRASĠ ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLERĠ 1. Demokrasi bütün bireylerin aynı siyasal haklara sahip olmasıdır. 2. Demokrasi insanların egemenliğe katılmasıdır 3. Demokrasi ekonomik bir geçim kaynağı değildir. 4. Demokrasi eĢitlik içindir. Not: Demokrasi zorlayıcı bir toplumsal dayanıĢma değildir.
26
ÜNĠTE 25 MĠLLĠYETÇĠLĠK MĠLLET KAVRAMI ÜZERĠNE ÇEġĠTLĠ GÖRÜġLER 1. Milleti Belli Irka Dayandıran GörüĢ: Bu görüĢe göre milletin aynı ırktan olması bir millet olmak için yeterlidir.
2. Milleti Belli Bir Dine Dayandıran GörüĢ: Fakat bu görüĢ yeterli değildir. Örneğin samuraylar farklı dini inançlara sahipti
3. Milleti Belli Bir Dile Dayandıran GörüĢ: Aynı dili konuĢmamalarına karĢı millet olan topluluklar vardır. Örnek olarak Ġsviçre ve Güney Afrika
Ulusun Öğeleri a) b) c) d)
Dil birliği Din birliği Irk birliği Tarih ve Kültür birliği
ULUSÇULUK GÖRÜġÜNÜN TÜRKLERDE GELĠġĠM Milliyetçilik Türkiye‟de ilk kez Ġttihat ve Terakki zamanında dil alanında baĢlamıĢtır. II. MeĢrutiyet Döneminde etkili olmuĢtur. Not: Ulusun niteliği ve ulus kavramı üzerine ilk kez özgün düĢünceler üreten Ziya Gökalp tir. Ziya Gökalp e göre; Türkiye‟yi oluĢturan öğeler arasında dil, din ve ırk vardır. Fakat bunlar tek baĢına yeterli değildir. Ona göre asıl olan manevi öğelerdir: Kültür, Tarih ve Kader Birliği Atatürk e Göre Türk Ulusu; Zengin bir hatıra mirasına sahip bulunan, beraber yaĢamak konusunda ortak arzu ve rızada samimi olan ve sahip olunan mirasın korunmasında iradeleri ortak olan, insanların birleĢmesinden meydana gelen topluma millet (ulus) denir. Vicdani istekleri ile Türk toplumunun ortak değerleri ile bağlanan Atatürk tarafından Türk kabul edilmiĢtir. Ulusçuluk Kavram Ġçinde;
Bilinçli Bireycilik Bireyin yücelmesi ile ulusunda yüceleceği inancı Bir ulusa ait olma duygusu Bireyin haklarının en iyi biçimde korunacağına inanması
27
ÜNĠTE 26 HALKÇILIK VE DEVLETÇĠLĠK Atatürk‟ün Halkçılığı;
1. Yeni kurulan Türk devleti belli zümreye veya belirli bir çıkarlara sahip insanlara değil doğrudan doğruya hakla dayanır 2. 3.
Halk arasındaki farklılıklar sadece meslekler ile sınırlıdır. Halkçılıkta temel esas halkın mutluluğunun yine halkça sağlanmasıdır
Devletçiliğin Görevleri; Ülkeyi savunmak Adaleti sağlamak AsayiĢi sürdürmek Devletçilik Ġle Ġlgili Yapılan Ġnkılaplar;
AĢar vergisinin çıkartılması Yabancı iĢletmelerin satın alınması Demir yollarının yapılması Para – Kredi iĢlerinin düzenlenmesi
ÜNĠTE 27 LAĠKLĠK Laik devletin en belirgin özelliği din ve vicdan özgürlüğünün sınırlarını geniĢ tutmasıdır. Amerikan anayasası Laikliğin hukuksal açıdan biçimini aldığı ilk anayasadır. Laiklikle Ġlgili Ġnkılaplar; 1. 2. 3. 4.
Medeni Kanunun Kabulü (1926) Halifeliğin kaldırılması Tevhid-i Tedrisat Kanunu ġeriye bakanlığının kaldırılması
1926 da kabul edilen Türk medeni kanunu laiklik için temel sayılabilecek maddesi rüĢt yaĢına ulaĢan çocuğun dinini seçmekte özgür olmasıdır.
Atatürk‟ün Laiklikle Ġlgili GörüĢleri;
Atatürk dine karĢı değildir. Din bir vicdan iĢidir. Din ve devlet ayrılığı yani laiklik demokrasi için geçerlidir. Atatürk dinin siyasal bir sömürü aracı olarak kullanılmasına karĢıdır.
28
ÜNĠTE 28 ĠNKĠLAPÇILIK (DEVRĠMCĠLĠK) Ġnkilapçılık Atatürk ilkelerinin değiĢtirilmesinde ve sürdürülmesinde temel olan ilkedir. Atatürk Türk inkılabını ihtilal den ayırmaya çalıĢmıĢ ve kargaĢa düzensizlik evresini kaldırarak düzenlemeye geçmiĢtir. Türk Ġnkılabının Nitelikleri;
Devrime temel olan değerler evrenseldir. Evrensel değerler Türk ulusunun bünyesine uydurulmuĢtur. Bireye insan olma onuru sağlanmıĢtır. Akla ve insan sevgisine dayanır.
Türk Ġnkılabı GerçekleĢtirilirken Ġzlenecek Yollar;
Olaylar ve olgulardan yararlanmak Her evreyi zamanı geldiğinde uygulamak Ulusun duygu ve düĢünceleri üzerinde iĢlemek Adım adım ilerleyerek amaca ulaĢmak
Not: Olayların akıĢına göre hareket etmek söz konusu değildir. Türk Ġnkılabı Nasıl Korunur; Ġnkılap onu yapanlar ve yürütenler tarafından sürekli geliĢtirilmeli ve kökleĢtirilmelidir. Ġnkılabın getirdikleri tüm kesimlere anlatılmalı, Ġnkılaba karĢı çıkanlar aydınlatılmalıdır. Ġnkılabı korumak için gerekirse devrim‟e, tepki gösterenlere ise gerekirse sert bir Ģekilde tepki verilmelidir.
ÜNĠTE 29 ATATÜRKÇÜLÜĞE KARġI ELEġTĠRĠLER VE YANITLARI KiĢiliğine KarĢı EleĢtirenler; Bu konuda eleĢtiri yapan grup Atatürk‟ün özel yaĢamını ve ailesi ile ilgili uydurmalarla önderi Türk halkının gözünden düĢürmeye çalıĢmıĢlardır. Atatürkçülüğe Yönelik ĠliĢkiler; Sistemi tümüyle ret edenler; Türk devrimini tümüyle reddeden gruptur. Ġkinci Cumhuriyetçi Özellikleri;
Kemalizm ve demokrasinin bağdaĢmayacağını savunurlar.(ortak özellik) Demokrasiden vazgeçilemeyeceğine inanmıĢlardır. Gayet iyi ve sağlam bir eğitim almıĢlardır. Bugünkü olumsuzlukların nedeni olarak Atatürk‟ün kurmuĢ olduğu Cumhuriyeti gösterirler.
Ayrıca ikinci cumhuriyetçilerin devrime karĢı eleĢtirileri de yoğundur. Bunlara göre Atatürk‟ün kurduğu cumhuriyetle yalnız kendi çıkarlarını düĢünen bir avuç bürokrat yetiĢmiĢtir. Ayrıca Atatürk ün yeniliklerini silahlı kuvvetlere dayanarak yaptığını savunmuĢlardır.
29
ÜNĠTE 30 GENEL DEĞERLENDĠRME TÜRK ĠNKILABININ NĠTELĠĞĠ Türk inkılabı ile kurtuluĢ savaĢı bir bütündür. Türk inkılabı 1919 (Amasya tamimi) – 1938 yıllarını kapsar Ġlkeler birbirinden ayrılamaz bir bütündür. Cumhuriyetçilik ve milliyetçiliğin doğal sonucu halkçılıktır. Halkçılıkta devletçilik ilkesiyle bütün halindedir. Atatürk ilkelerine esas olan inkılapların sağlam, tutarlı ve kalıcı nitelikte olmasının temel nedeni evrensel değerlerin tarihi gerçeklerle uyuĢmasıdır. Özellikleri;
Parçalanmaya karĢı örgütlenilmiĢtir. Bağımsızlık mücadelesine önem verilmiĢtir. Devlet örgütlerine öncelik verilmiĢtir. BaĢka uluslar örnek alınmıĢtır.
Ulusal bir devlet kurulmuĢtur. Ulusal bir tarih bilinci geliĢtirilmiĢtir. KĠT ler yaygınlaĢtırılmıĢtır. Türk Dilinin öz benliğine kavuĢmasına çalıĢılmıĢtır.
Sonuçları;
KALKINMA VE TÜRK ĠNKILABI 1.
2.
EKONOMĠK KALKINMA; Kapitülasyonların kaldırılması ile beraber bütün sektörlerde büyük bir geliĢme yaĢanmıĢtır. EĞĠTĠM VE KÜLTÜR KALKINMASI; Kısa zamanda okul ve öğrenci sayısında büyük artıĢ olmuĢtur. Kültür alanında atılımlar gerçekleĢmiĢtir. Pek çok kitaplık ve müze kurulmuĢtur. Tiyatro sayısı artmıĢtır. Sanat olayları küçük kentlere kadar yayılmıĢtır.
TÜRK ĠNKILABININ DÜNYADAKĠ ETKĠLERĠ Atatürk‟ün yaptığı devrim Asya ve Afrikalı toplumlar üzerinde büyük etkiler bırakmıĢtır. Özellikle Cezayirliler Türk inkılabını örnek almıĢlardır. Fransızlara karĢı bağımsızlık savaĢı vermiĢlerdir. Türk devriminin ve Ulusal kurtuluĢ savaĢının bütün dünyada yankı uyandırmasının temel nedeni tutsak uluslara örnek teĢkil etmesidir. Batılılar ise özellikle Türk devriminde meydana gelen köklü değiĢikliklerden özellikle Ģu alanları takip etmiĢlerdir;
Kadın Hakları Hukuk Eğitim
Bunun sonucunda batılıların doğu toplumlarına karĢı bakıĢı da değiĢmiĢtir.
__SON__
