Ang Ponolohiya o Palatunugan

Ponolohiya PONEMA - isang makabuluhang tunog. !i ng Pagbabagong Mo!poponemiko3 Ang Filipino ay may 20 ponema. 15 ang katinig at 5 ang patinig.

Mga katinig: Panlabi (souns p!ou"e by the lips# - $% P% M Pangipin (souns p!ou"e by the teeth# - &% N% ' Panggilagi (souns p!ou"e by the gums# % )% * Pangngalangala (souns p!ou"e by the th!oat# th!oat# - +% ,% Ng%  Pasutsot (souns p!ou"e by ehaling# - / Mga Patinig: A% E% % O%  Diptonggo  (&ipthong# - alin man patinig na sinusunan ng malapatinig na  at y. /alimbaa (Eample#3 a% i% ay% ey% iy% oy at uy. /alimbaang salita (Eample o!#3 baha% bahay% okoy% bali

Morpolohiya - pag-aa!al ng mga mo!pema ng isang ika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita. Mo!pema - pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan. to ay maaa!ing salitang ugat o panlapi.

Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa huling posisyon ahil sa impluensiya ng kasuno na ponema. +ung ang ponemang pang ay ikinakabit sa salitang-ugat salitang-ugat na nagsisimula sa b% p ang n ay nagiging m. /alimbaa3 pang 4 balabal  pambalabal pang 4 panitikan  pampanitikan pang 4 kuha  panguha pang 4 tabas  pantabas 2. Metasis  - ang salitang ugat na nagsisimula sa % O% 6 pag nilagyan ng panliping (in# ay nagkakapalit ng posisyon. /alimbaa3 in 4 layo  nilayo in 4 yakap  niyakap 7. Pagpapalit ng ponema - kapag ang ponema ay nasa unahan ng salitang (# ito ay ka!aniang napapalitan ng ponemang (!# kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig. /alimbaa3 ma 4 amot  ma!amot ma 4 ungis  ma!ungis 8. Paglilipat-diin  - ang mga salita ay nagbabago ng iin kapag nilalapian. /alimbaa3 basa 4 hin  basahin la!o 4 an  la!uan 5. Pagkakaltas ng ponema  - nagaganap kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay naala kapag nilalagyan ng hulapi. /alimbaa3 takip 4 an  takipan - takpan sa!a 4 han  sa!ahan 9 sa!han

Ponema Ponema: Ang pinakamaliit na unit ng makabuluhang tunog. •

•

*egmental 3 ang tunay na tunog at ang baat tunog ay kinakataanan ng isang titik sa ating alpabato. *up!asegmental 3 ang pag-aa!al ng ng iin (*t!ess#% tono (tune#% haba (lengthening# at hinto (:un"tu!e#.

*a pakikipagtalastasan% matutukoy natin ang kahulugan% layunin o intensyon ng pahayag o ng nagsasalita sa pamamagitan ng mga ponemang sup!asegmental o ng mga haba% diin% tono at hinto sa pagbibigkas at pagsasalita.

Tono •

•

•

•

Haba to ay ang pagbigkas nang mahaba sa patinig (a% e% i% o% u # ng baat pantig. Maaa!ing gumamit ng simbolong tulok (. # pa!a sa pagkilala sa haba. Mga halimbaa ng salita3 bu.kas - nangangahulugang susuno na a!a bukas - hini sa!ao Diin  'umutukoy ito sa lakas ng pagbigkas s isangpantig ng salitng binibigkas. Maa!ing gamitin sa pagkilala ng pantig na may iin ang malaking titik. Mga halimbaa ng salita3 $3hay - kapala!an ng tao bu3/A6- humihinga pa A3mang - natatangi la3MAN, - nakahihigit; nangunguna •

•

•

Hinto •

•

•

•

•

Nagpalilina ng mensahe o intensyong nais ipabati sa kausap  'ula ng pag-ait% sa pagsasalita ay may mababa% katamtaman at mataas na tono. Maaa!ing gamitin ang blg. 1 sa mababa% blg. 2 sa katamtaman at blg. 7 sa mataas. Mga halimbaa ng salita3 +ahapon  217% pag-aalinlangan +ahapon  271% pagpapatibay talaga  217% pag-aalinlangan talaga  271% pagpapatibay

•

to ay ang saglit na pagtigil sa pagsasalita upang higit na maging malina ang mensahe. Maa!ing gumamit ng simbolo kuit( % #% alaang guhit na pahilis ( << # o gitling ( - # Mga halimbaa ng salita3 /ini% siya ang kababata ko. /ini siya ang kababata ko.