Ang Kalupi

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 1

Benjamin Pascual’s Hindi po ako nagnakaw ng pitaka niyo…

 Ang Kalup i

May mabigat na pagkakasala sa batas si Aling Marta dahil sa mali mali niyang niyang paghat paghatol ol sa katauh katauhan an ng bata. bata. Madala Madalass mangyari na dahil sa ayos ng isang tao ay dagli siyang napagbibintangan ng di mabuti.

Maraming Namamatay sa maling akala….

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 2

 ANG KALUPI Mataas na ang araw nang lumbas si Aling Marta sa bakuran ng kanilang maliit na   barung-barong. Aliwalawas ang kanyang mukha: sa kanyang lubog na mga mata na  bahagyang pinapagdilim pinapagdilim ng kanyang malalagong malalagong kilay ay nakakintal ang kagandahan ng kaay kaayaa-ay ayan ang g umag umaga. a. At sa kany kanyan ang g mani manini nipi piss na labi labi,, na baha bahagy gyan ang g paso pasok k sa pagkakalapat pagkakalapat at maputla, ay naglalaro ang isang ngiti ng kasiyahan. Araw ng pagtatapos ng kanyang anak na dalaga; sa habing iyon ay tatanggapin nito ang diploma bilang katunayang natapos niya ang apat na taong inilagi sa mataas na paaralan. Ang sandaling pinakahihintay niya sa mahaba-haba rin namang panahon ng pagpapaaral ay dumating na: ang magkaroon ng isang anak na nagtapos sa high school au hindi na isang maliit na  bagay sa isang mahirap na gaya niya, naisip niya. Sa mapangarapin mapangarapin niyang diwa ay para niyang nakikita ang kanyang anak na dalaga sa isang kasuotang puting-puti, kipkip ang isang isang libro libro at nakang nakangiti iti patung patungo o sa lalo lalo pang pang mataa mataass na hangar hangarin in sa buhay, buhay, ang makatapos sa kolehiyo, magpaunlad ng kabuhayan at sumagana. Maaaring balang araw  ay magkaroon din siya ng mamanuganing may sinasabi rin naman. Nasa daan na siya ay  para pa niyang naririnig ang matinis na halakhak ng kanyang anak na dalaga habang paikut-ikot nitong isinusukat sa harap ng salamin ang nabuburdahang puting damit na isusuot sa kinagabihan. Napangiti siyang muli. Mamimili si Aling Marta. Bitbit ng isang kamay ang isang pangnang sisidlan ng kanyang pamimilhing uulamin. Habang daan, samantalang patungo sa pamilihang-bayan ng Tundo, Tundo, ay matam mataman an niyan niyang g iniisi iniisip p ang ang mga mga bagay bagay na kanyan kanyang g pamimi pamimilhi lhin. n. Hindi Hindi pangkaraniwan pangkaraniwan ang araw na ito at kinakailangang magkaroon silang mag-anak ng hindi pangkara pangkaraniwa niwang ng panangh pananghalian alian.. Bibili Bibili siya ng isang isang matabang matabang manok, manok, isang isang kilong kilong  baboy, gulay na panahog, at dalawang piling ng saging. Bibili rin siya ng garbansos. Gustung-gusto ng kanyang magtatapos na anak ang minatamis na garbansos. Mag-iikasiyam na ng dumating siya sa pamilihan. Sa labas pa lamang ay naririnig na niya niya ang ang di-m di-mag agka kama maya yaw w na inga ingay y na nagb nagbub ubuh uhat at sa loob loob,, ang ang inga ingay y ng mga mga magbabangos na pakanta pang isinisigaw ang halaga ng kanilang paninda, ang salisalitang tawaran ng mga mamimili. Linggo ng umaga at ang palengke ay siksikan. Sa harapan niya piniling magdaan. Ang lugal ng magmamanok ay nasa dulo ng pamilihan at sa panggitnang lagusan siya daraan upang magdaan tuloy sa tindahan ng mga tuyong pani panind nda a at bumi bumili li ng mant mantik ika. a. Nang Nang duma dumati ting ng siya siya sa pang panggi gitn tnan ang g pasi pasily lyo o at umakmang hahakbang na papasok ay siyang palabas na humahangos ng isang batang lalaki, at ang kanilang pagbabangga ay muntik na niyang ikabuwal. Ang siko ng bata ay  tumama sa kanyang kaliwang dibdib.

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 3 “Ano ka ba?” ang bulyaw ni Aling Marta. “Kaysikip na nga ng daraanan ay patakbo ka pa kung lumabas!”  Ang bata ay nakapantalon ng maruming maong na sa kahabaan ay pinag-ilang lilis ang laylayan. Nakasuot ito ng libaging kasimeta, punit mula sa balikat hangang pusod, na ikinalitaw ng kanyang butuhan at maruming dibdib. Natiyak ni Aling Marta na ang bata ay anak-mahirap. “Pasensiya na kayo, ale,” ang sabi ng bata. Hawak nito ang isang maliit na bangos– tagbebeinte, sa loob-loob ni Aling Marta. Ang bata ay takot na nakatingin sa kanya. “Hindi ko ho kayo sinasadya. Nagmamadali Nagmamadali ho ako, e.” “Pasen asenssiya iya!” sabi abi ni Aling ing Marta. rta. “Kun Kung lah lahat ng kawal awalan ang g-in -ingat mo pagpapasensiyahan nang pagpapasensiyahan ay makakapatay ka ng tao.”

ay 

 Agad siyang tumalikod at tuluy-tuloy na pumuasok. Paano’t paano man, naisip niya, ay  ako ang huling nakapangusap. Higit kong daramdamin kung ako na itong nagawan ng di-mabuti ay sa kanya pa manggagaling ang huling salita. Mataman niyang inisip kung may iba pang nakakita sa nangyari. Marahas ang kanyang pagkakapagsalita sa bata at maaar maaaring ing may may kakil kakilala ala siya siya na nagda nagdaraa raan n na nakari nakarinig nig sa kanyan kanyang g mga mga sinasa sinasabi. bi. Dumating siya sa tindahan ng mga tuyong paninda at bumuli ng isang kartong mantika. “Tumataba yata kayo, Aling Godyang,” ang bati niya sa may kagulangan kagulangan nang tindera na siyang nakaugaliang bilhan. Nakatangi siya at ang babae ay ngumiti rin. “Tila nga ho,” ani Aling Godyang. “Tila ho nahihiyang ako sa pagtitinda.” Natawa si Aling Marat at pagkaraan ay dumukot sa bulsa ng kanyang bestido upang magbayad. Saglit na nangulimlim ang kanyang mukha at ang ngiti sa maninipis niyang labi ay nawala. Wala ang kanyang kalupi! Napansin ng kaharap ang kanyang anyo. “Bakit no?” anito. “E ... e, nawawala ho ang aking pitaka,” wala sa loob na sagot ni Aling Marta. “Ku, e, magkano ho naman ang laman?” ang tanong ng babae. “Ang tanda niyang laman ng kanyang kalupi ay pitumpong piso na siyang bigay na sahod ng kanyang asawa nang sinundang gabi, Sabado. Ngunit aywan ba niya kung   bakit ang di pa ma’y nakikiramay nang tono ng nagtatanong ay nakapagpalaki ng kanyang loob upang sabihin, “E, sandaan at sampung piso.” Nanatili siya sa pagkakatayo nang ilang saglit, wari’y tinakasan ng lakas, nag-iisip ng mga nakaraang pangyayari. Mayamaya ay parang kidlat na gumuhit sa kanyang alaala ang gusgusing batang kanyang nakabangga. Tumama ang siko nito sa kanyang dibdib, sa kanya kanyang ng katawa katawan! n! Dali-d Dali-dali ali siyang siyang tumali tumalikod kod at patakb patakbong ong lumaba lumabas. s. Hindi Hindi pa marahil iyon nakalalayo; may ialng sandali pa lamang ang nakararaan. Inisip niya kung

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 4 ang kasuotan nito na maaari niyang pagkilanlan, ang tabas ng mukha, ang gupit, ang tindig. Sa labas, sa harap ng palengke na kinaroroonan ng ilang tindahang maliliit at ng mang mangil ilan an-n -ngi gila lang ng nami namimi mili li at mga mga bata batang ng pana panaka kaw w na nagt nagtit itin inda da ng gula gulay, y, ay  nagpalinga-linga siya. Patakbo uli siyang lumakad, sa harap ng mga bilao ng gulay na halos halos mayapa mayapakan kan na niya niya sa pagma pagmamad madali ali,, at sa gawin gawing g dulo dulo ng pusisy pusisyon, on, na dikalayuan sa natatanaw niyang karatig na outpost ng mga pulis, ay nakita niya ang kanyang hinahanap. Nakatayo ito sa harap ng isang bilao ng kangkong at sa malas niya ay tumatawad. Hindi siya maaaring magkamali: ang wakwak na kamiseta nito at ang mahabang pantalon na wari’y salawal ding ginagamit ng kanyang ama, ay sapat nang pala palata tand ndaa aan n upan upang g ito ito ay mada madali ling ng maki makila lala la.. At ang ang hawa hawak k nito nitong ng bang bangos os ng tigbebeinte. Maliksi siyang lumapit at binatak ang bata sa liig. “Nakita rin kita!” ang sabi niyang humihingal. “Ikaw ang dumukot ng pitaka ko, ano? Huwang kang magkakaila!” Tiyaka Tiyakan n ang kanyan kanyang g pagkak pagkakapa apagsa gsalit lita; a; ibig ibig niyang niyang sa pagkal pagkalito ito ng bata bata sa pagpagaappuhap ng isasagot ay masukol niyang buung-buo. Ngunit ang bata ay mahinahong sumagot: “Ano hong pitaka?” ang sabi ng bata. “Wala ho akong kinukuhang pintaka sa inyo.” “Anong wala!” pasinghal na sa abi ni Aling Marta. “Ikaw nga ang dumukot ng pitaka ko at wala nang iba. Kunwa pa’y binangga mo ako, ano, ha? Magaling, magaling ang sistema ninyong iyan. Kikita nga kayo rito sa palengke.” Marami nang nakapaligid sa kanila, mga batang nagtitinda, lalaki at babaing mamimili. Hinigpitan ni Aling Marta ang pagkakahawak sa liig ng bata at ito’y pilit na iniharap sa karamihan. “Aba, kangina ba namang pumapasok ako sa palengke, e, banggain ako,” ang sabi niya. “Nang magbabayad na ako ng pinamili ko’t kapain ko ang bulsa ko, e, wala nang laman!” “Ang “Ang mabu mabuti ti ho’y ho’y ipap ipapul ulis is niny ninyo, o,”” sabi sabing ng naka nakala labi bi ng isan isang g baba babain ing g naki nakiki kini nig. g. “Talagang dito ho sa palengke’y maraming naglipanang batang gaya niyan.’ “Tena,” ang sabi ni Aling Marta sa bata. “Sumama ka sa akin.” “Bakit ho, saan ninyo ‘ko dadalhin?”

“Saan sa akala mo?” sabi ni Aling Marta at pinisil ang liig ng bata. “Ibibigay kita sa pulis. Ipabibilanggo kita kapag di mo inilabas ang dinukot mo sa akin.”

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 5 Pilit na nagwawala ang bata; ipinamulsa niya ang hawak na bangos upang dalawahingkamay ang pag-aalis sa mabutong mga daliri ni Aling Marta na tila kawad sa pagkakasal sa kanyang liig. May luha nang nakapamintana sa kanyang mga mata at ang uhog at laway ay sabay na umaagos sa kanyang liig. Buhat at sa likuran ng mga manonood ay  lumapit ang isang pulis, na tanod sa mga pagkakataong tulad niyon, at nang ito ay  malapit ay sinimulan ni Aling Marta ang pagsusumbong. “Nasiguro ko hong siya dahil sa, nang ako’y kanyang banggain, e, naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking bulsa,” patapos niyang pagsusumbong. “Hindi ko lang ho naino kaagad pangkat ako’y nagmamadali.” Tining Tiningnan nang g mataga matagall ng pulis pulis ang bata, bata, ang ang marumi maruming ng saplo saplott nito nito at sinim sinimula ulang ng mangapkap. Sa bulsa ng bata, na sa pagdating ng pulis ay tuluyan nang umiyak, au lumabas ang isang maruming panyolito, panyolito, basa ng uhog at tadtad ng sulsi, diyes sentemos na papel at ang tigbebeinteng bangos. “Natitiyak ho ba ninyong talaga na siya ang dumukot ng inyong pitaka?” ang tanong ng pulis kay Aling Marta. “Siya ho at wala nang iba,” ang sagot ni Aling Marta. “Saan mo dinala ang dinukot mo sa aling ito?” mabalasik na tanong ng pulis sa bata. “Magsabi ka ng tatoo, kung di ay dadalhin kita.” “Wala ho akong dinukot na maski ano sa kanya,” sisiguk-sigok na sagot ng bata. “Maski kapkapan ninyo ‘ko nang kapkapan, e, wala kayong makukuha sa akin. Hindi ho ako mandurukot.” “Maski kapkapan!” sabad ni Aling Marta. “Ano pa ang kakapkapin namin sa iyo kung ang pitaka ko, e, naipasa mo na sa kapwa mong mandurukot! O, ano, hindi ba ganoon kayong mga tekas kung lumakad ... isa-isa, dala-dalawa, tatlu-tatlo. Ku, ang mabuti ho  yata, mamang pulis, e, ituloy na natin iyan sa kuwartel. Baka roon matutong matakot iyan at magsabi ng totoo.” Tumindig ang pulis. “Hindi natin karaka-rakang madadala ito nang walang evidencia. Kinakailangang kahit paano’y magkaroon tayo ng maihaharap na katibayang siya nga ang dumukot ng iyong kuwarta. Papaano ho kung hindi siya?”

“E, anompang evidencia ang hinahanap mo?” ang sabi ni Aling Marta na nakalimutan ang pamumupo. “Sinasabi ko nang binangga akong pasadya, at naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking bulsa. Ano pa?” Sa bata nakatingin ang pulis na wari’y nag-iisip ng dapat niyang gawin; maya-maya’y  muling naupo at dumukot ng isang lapis at isang maliit na kuwaderno sa kanyang bulya.

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 6 “Ano ang pangalan mo?” ang tanong niya sa bata. “Andres Reyes po.” “Saan ka nakatira?” ang muling tanong ng pulis. Lumingon ang bata sa kanyang paligid, inisa-isa ang mga mukhang nakatunghay sa kanya. “Wala ho kaming bahay,” ang sagot. “Ang tatay ko ho, e, me sakit at kami ho, kung minsan, ay sa bahay ng Tiyag Ines ko nakatira sa Blumentritt, kung minsan naman ho, e, sa mga lola ko sa Kiyapo at kung minsan naman ho, e, sa bahay ng kapatid ng nana nanay y ko rito rito sa Tund Tundo. o. Inut Inutus usan an nga nga lang lang ho niya niya akon akong g bumi bumili li ng ulam ulam,, para para mamayang tanghali.” “Samakatuwid ay dito kayang mag-ama nakatira ngayon sa Tundo?” ang tanong ng pulis. “Oho,” ang sagot ng bata, “pero hindi ko nga lang ho alam ang kalye at numero ng bahay  dahil sa noong makalawa lang kami lumipat at saka hindi ho ako marunong bumasa, e.”  Ang walang kawawaang tanong at sagot na naririnig ni Aling Marta ay nakabagot sa kanyang pandinig; sa palagay ba niya ay para-para silang walang mararating. Lumalaon ay dumarami ang tao sa kanilang paligid at ang pulis na umuusig ay tila siyang-siya sa kanyang pagtatanong at pagsusulat sa kuwaderno. Nakaramdam siya ng pagkainis. “Ang mabut buti ho yat yata dalh dalhin in na antin tin iyan yan kun kung dada dadallhin,” in,” ang ang sabi niya iya. “Pinagkakaguluhan lamang tayo ng mga tao rito ay wala namang nangyayari. Kung hindi naman ninyo kaya ay sabihin ninyo at tatawag ako ng ibang pulis.” “Hirap sa inyo, e, sabad kayo nang sabad, e,” ang sabi ng pulis. “Buweno, kung gusti n’yong dalhin ngayon din ang batang ito, pati kayo ay sumama sa akin sa kuwartel. Doon n’yp sabihin ang gusto n’yong sabihin. At doon n’yo gawin ang gusto n’yong gawin.” Inakbayan nito ang bata at inilakad na patungo sa outpost, kasunod ang di umiimik na si Aling Marta at ang isang hugos na tao na ilan ay ngingiti-ngiti habang silang tatlo ay  minamasdan. Sa harap ng outpost ay huminto ang pulis.

“Maghintay kayo rito sandali at tatawag ako sa kuwartel para pahalili,” ang sabi sa kanya at pumasok. Naiwan siya sa harap ng bata, na ngayon ay tila maamong kordero sa pagkakatungo, sisiguk-sigok, sisiguk-sigok, nilalaro ng mga payat na daliri ang ulo ng tangang bangos. Luminga-linga Luminga-linga siya. Tanghali na; iilan-ilan na lamang ang nakikita niyang pumapasok sa palengke. Inisip niya kung ilang oras pa ang kinakailangan niyang ipaghintay bago siya makauwi: dalawa, tatlo, o maaaring sa hapon na. Naalaala niya ang kanyang anak na dalagang

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 7 magtatapos, ang kanyang asawa na kaipala ay naiinip na sa paghihintay; at para niyang narinig ang sasabihin nito kung siya’y uuwi na walang dlang ano man, walang dala at  walang pera. Nagsiklab ang poot sa kanya na kangina pa nagpupuyos sa kanyang dibdib; may kung anong sumulak sa kanyang ulo; mandi’y gagahanip ang tingin niya sa batang kaharap. Hinwakan niya ito sa isang bisig, at sa pagdidilim ng kanyang paningin, ay  pabalinghat niyang pinilipit sa likod nito. “Tinamaan ka ng lintik na bata ka!” ang sabi niyang pinanginginigan ng laman. “Kung  walang binabaing pulis na makapagpapaamin sa iyo, e, ako ang gagawa ng ikakaamin mo! Saan mo dinala ang dinukot mo sa ‘kin? Saan?” Napihiyaw ang bata sa sakit; ang bisig nito ay halos napaabot ni Aling Marta sa knayng   ba balik likat at sa likod. likod. Ang Ang mga mga nanono nanonood od ay para-p para-para arang ng nanga nangapat patdan dan ng dila dila upang upang maka makapa pags gsal alit ita a ng pagt pagtut utol ol.. Ang Ang kali kaliwa wang ng kama kamay y ni Alin Aling g Mart Marta a ay paka pakabi big g na nakapaikot sa baba ng bata; sinapo ito ng bata ng kanyang kamay at nang mailapit sa kanyang bibig ang buong panggigigil na kinagat. Hindi niya gustong tumakbo; halos mabali ang kanyang siko at ang nais lamang niya ay  makaalpas sa matitigas na bisig ni Aling Marta; ngunit ngayon, nang siya ay bitiwan ng nasaktang si Aling Marta at makalayong papaurong, ay naalala niya ang kalayaan, kalayaan kay Aling Marta at sa dumarakip na pulis, at siya ay humanap ng malulusutan at nang makakita ay walang lingon-likod na tumakbo, patungo sa ibayo ng maluwang na daan. Bahagya na niyang narinig ang mahahayap na salitang binitiwan ng humahabol na si Aling Marta, ang sigaw ng pulis at ang sumunod na tilian ng mga babae; bahagya nang umabot sa kanyang pandinig ang malakas na busina ng isang humahagibis na sasakyan. Sa isang sandali ay nagdilin sa kanya ang buong paligid at sa pagmumulat na mula ng kanyang paningin, sa pagbabalik ng kanyang ulirat, ay wala na siyang nakita kundi ang madidilim na anino ng mga mukhang nakatunghay sa kanyang lupaypay at duguang katawan. Hindi umiimik si Aling Marta habng minamasdan ang bata. Maputla ang kulay ng kanyang mukha at aywan ba niya at pati siya ay tila pinanawan ng lakas. Malamig na pawis ang gumigiti sa kanyang noo at ang tuhod niya ay parang nangangalog. nangangalog. Hindi siya kapag-angat ng paningin; sa palagay ba niya ay sa kanya nakatuon ang paningin ng lahat at siya ang binubuntunan ng sisi. Bakit ba ako manganganino sa kanila? Pinipilit niyang usalin sa sarili. Ginawa ko lamang ang dapat gawin ninuman at nalalaman ng lahat lahat na ang ang nangya nangyarin ring g ito’y ito’y pagbab pagbabaya ayad d lamang lamang ng bata bata sa kanyan kanyang g nagawa nagawang ng kasalanan.   Ang pulis ay nakabalik na sa outpost at sa isang ospital na tumatawag. Ang bata ay  napagtulungan napagtulungan ng ilan na buhatin sa bangketa upang doon pagyamanin at ipaghintay ng ambulansiya kung aabot pa. Ang kalahati ng kanyang katawan, ang dakong ibaba, ay  natatakpan ng diyaryo at ang gulanit niyang kamiseta ay tuluyan nang nawalat sa

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 8 kanyang katawan. Makailang sandali pa, pagdating ng pulis, ay pamuling nagmulat ito sa paningin at ang mga mata ay ipinako sa maputlang mukha ni Aling Marta. “Maski kapkapan n’yo ako, e, wala kayong makukuha sa akin,” ang sabing pagatul-gatol na nilalabasan ng dugo sa ilong. “Hindi ko kinukuha ang inyong pitaka.” May kung anong malamig ang naramdaman ni Aling Martang gumapang sa kanyang katawan. Ang bata ay pilit na nagsasabi ng kanyang pahimakas. Ilang sandali pa ay  lumungayngay ang ulo nito at nang pulsuhan ng isang naroroon ay marahan itong napailing. Patay na, naisaloob ni Aling Marta sa kanyang sarili. “Patay na ang dumukot ng kuwarta ninyo,” matabang na sabi ng pulis sa kanyang. Nakatayo ito sa kanyang tabi at hawak na naman ang kanyang kuwarderno at lapis. “Siguro’y matutuwa na kayo niyan.” “Sa palagay kaya ninyo ay may sasagutin ako sa nangyari?” ang tanong ni Aling Marta. “Wala naman sa palagay ko,” ang sagot ng pulis. “Kung may mananagot niyan ay walang iba kundi ang pobreng tsuper. Wala rin kayong sasagutin sa pagpapalibing. Tsuper na rin ang mananagot niyan.” May himig pangungutya ang tinig ng pulis. “Makakaalis na po ako?” tanong ni Aling Marta. “Maari na,” sabi ng pulis. “Lamang ay kinakailangan ninyong iwan sa akin ang inyong pangalan at deriksiyon ng iyong bahay upang kung mangailangan ng ulat ng pag-aayos ay mahingan namin kayo ng ulat.” Ibinigay ni Aling Marta ang kanyang pangalan at tinitirhan at pagkatapos ay tuwid ang tinging lumayo sa karamihan. Para pa siyang nanghihina at magulung-magulo ang kanyan kanyang g isip; isip; Sali-s Sali-sali alimuo muott ng alalah alalahan anin in ang ang nagsa nagsasal salim imbay bayan an sa kanyan kanyang g diwa. diwa. Lumakad siya ngayon ng walang tiyak na patutunguhan. Naalaala niya ang kanyang anak na ga-graduate, ang ulam na dapat niyang iuwi na, sana’y naiuwi na, at ang nananalim, nangungutyang mga mata ng kanyang asawa sa sandaling malaman nito ang pagkaw pagkawala ala ng pera. pera. Magtat Magtatan anong ong iyon, iyon, magaga magagalit lit,, hangg hanggang ang sa siya siya ay mapili mapilitan tang g sumagot. Magpapalitan sila ng nahahayap na mapilitang sumagot. Magpapalitan Magpapalitan sila ng mahahayap na pangungusap, sisihan, tungayawan, at ang anak niyang ga-graduate ay  magp magpap apal alah ahaw aw ng pana panang ngis is hang hangga gang ng sa sila sila ay punt puntah ahan an at paya payapa pain in ng mga mga kapitbahay. Katakut-takot ng gulo at kahihiyan! sa loob-loob ni Aling Marta, at hindi sinasadya ay muling nadako ang pinag-uulapang pinag-uulapang diwa sa bangkay ng batang natatakpan ng diyaryo, na siyang pinagmulan ng lahat. Kung hindi sa tinamaan na lintik na iyon ay hindi ako masusuot sa suliraning ito, usal niya sa sarili. sarili. Kasi’y Kasi’y umbi, umbi, walang walang pinag-ar pinag-aralan alan,, marumin maruming g palaboy palaboy ng kapalara kapalarang ng umaasa sa tabi ng iba. Mabuti nga sa kanya!

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 9 Kinakail Kinakailanga angan n niyang niyang kumilos, kumilos, umisip umisip ng paraan. paraan. Kinakail Kinakailanga angang ng kahit kahit papaano’ papaano’y  y  makapag-uwi siya ng ulam sa pananghalian. Pagkakain ng kanyang asawa ay malamig na ang kukote nito at saka ... saka niya sasabihin ang pagkawala ng pera. Maaaring magalit ito at ipamukha sa kanya, tulad ng madalas sabihin nito, na ang lahat ay dahil sa mabilis niyang paghahangad na makapagdala ng labis na salaping ipamimili, upang makapamburot at maipamata sa kapwa na sila ay hindi naghihirap, ngunit lahat ay  titiisin niya, hindi siya kikibo. Ililingid din niya ang nangyaring sakuna sa bata; ayaw ng kanyang asawa ng iskandalo at ano mang pangangatwirang gawin niya ay siya rin ang sisisihin nito sa dakong huli; at kung sakali’t darating ang pulis na kukuha ng ulat ay  ililihim niya ito. At tungkol sa ulam, mangungutang siya ng pera sa tindahan ni Aling Goryang at iyon ang kanyang ipamimili; nasabi niya rito na ang nawala niyang pera ay  isang daan at sampung piso at ang halagang iyon ay napakalaki na upang ang lima o sampung piso ay ipagkait nito sa kanya bilang panakip. Hindi iyon makapahihindi. May  ngiti ng kasiyahang naglalaro sa maninipis na labi ng Aling Marta nang ipihit niya ang kanyang mga paa patungong pamilihan. Tang Tangha hali li na nang nang siya siya ay maka makauw uwi. i. Sa daan daan pa lama lamang ng,, bago bago siya siya puma pumaso sok k sa tarangkahan, ay natatanaw na niya ang kanyang anak na dalaga na nakapamintana sa kanilang barung-barong. barung-barong. Nakangiti ito at siya ang minamasdan, ngunit nang malapit na siya at makita ang dala ay napangunot-noo, lumingon sa loob sa kabahayan at may  tinawag. Sumungaw ang payat na mukha ng kanyang asawa. “Saan ka kumuha ng ipinamili mo niyan, Nana?” ang sabi ng kanyang anak na gagraduate. “E ... e,” hindi magkantututong sagot ni Aling Marta. “Saa pa kundi sa aking pitaka.” Nagkatinginan ang mag-ama. “Ngunit, Marta,” ang sabi ng kanyang asawa, “ang pitaka mo, e, naiwan mo! Kanginang bago ka umalis ay kinuha ko iyon sa bulsa ng iyong  bestidong nakasabit at kumuha ako ng pambili ng tabako, pero nakalimutan kong isauli. Saan ka kumuha ng ipinamili mo niyan?”

Biglang-bigla, anaki’y kidlat na gumuhit sa karimlan, nagbalik sa gumita ni Aling Marta ang larawan ng isang batang payat, duguan ang katawan at natatakpan ng diyaryo, at para niyang narinig ang mahina at gumagaralgal na tinig nito: Maski kapkapan niyo ako, e, wala kayong makukuha sa ‘kin. Saglit siyang natigilan sa pagpanhik sa hagdanan; para siyang pinangangapusan ng hininga at sa palagay ba niya ay umiikot ang kanyang  buong paligid; at bago siya tuluyang nawalan ng ulirat ay wala siyang narinig kundi ang

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 10 papanaog na yabag ng kanyang asawa’t anak, at ang papaliit at lumalabong salitang: Bakit kaya? Bakit kaya?

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 11

ND

2 Dimension Pagunawang Ganap Sa Mga Kaisipan ng May-akda Lakip ng Karagdagang Kahulugan

PAGDAMA SA KATANGIAN NG TAUHAN  Aling Marta Si Aling Aling Marta Marta ay isang isang pangk pangkara araniw niwang ang nanay nanay at asawa asawa na nagsus nagsusum umika ikap p para para sa kinabukasan ng mahirap nilang pamilya. Siya ay merong isang dalaga na magtatapos sa hayskul at bilang regalo sa natamo ng anak ay surpresang paghahandaan niya ito. Ang tanging pangarap niya ay makapagtapos ng kolehiyo ang kanyang dalaga at umunlad ang kanilang buhay. Siya ay me katandaan na at medyo mainitin na ang ulo, mapagmarunong sa author authorida idad d at makal makalimu imutin tin na din minsa minsan. n. Minsa Minsan n may may pagkas pagkasinu inunga ngalin ling g din at mapanghusga sa ibang tao. Siya ay isang madisiplinang ina pagkat ang isang kasalanan at ipipilit niyan may kaparusahan.

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 12 Sa huli siya’s di makapaniwala makapaniwala sa nagawa niya sa bata. Siya ay nakapatay ng dahil sa akala niya ay ninakawan siya ng bata.  Andres Reyes  Ang batang bumangga kay Aling Marta at napagbintangang kumuha ng kanyag pitaka pitaka at inakal inakalan ang g may may modus modus operan operandi. di. Siya Siya ay walang walang perma permanen nenten teng g tiraha tirahan. n. Minsa’y sa Tiya nakatira at kung di man ay sa Lola. Isa ring anak-marhirap si Andres at hindi marunong magnakaw. Siya ay nasagasaan habang tumatakas kay Aling Marta at  yumaon ang buhay pgkatapos mahuli. Mga Pulis Sila ang humuli at ngimbestiga sa inaakusang pagnanakaw ng kalupi ni Aling Marta.  Aling Godyang  Ang tindera ng tuyong paninda na inutangan rin ni Aling Marta ng pambili ng panghanda. Dalagang Anak ni Aling Marta  Ang magtataposa sa hayskul at paghahandaan ni Aling Marta ng garbansos na siyang paborito neto.  Asawa ni Aling Marta  Ang kanyang asawang matiyagang ngtatrabaho para sa kanilang ikabubuhay sa araw-araw. Siya ay mahilig manigarilyo at siyang kumuha sa kalupi ni Aling Marta ng  walang paalam kaya niya ito nalimutan.

PAGHIHINUHA NG MGA KATUTURAN KAHULUGAN Sa hirap ng buhay ngayon, Di na mawawala ang mga modus operandi at mga masasamang loob na nagkalat kahit saang sulok ng bansa. At tayong mga nakakanood ng me media dia ay di rin ngsa ngsasaw sawala alang ng bahala bahala.. Ang Ang mahih mahihira irap p lagi lagi ang ang lugi lugi sa anuman anumang g nangyayari sa mundong to. Kaya ang pagsusumamo ni Aling Marta na makapagtapos ng kolehiyo ang kanyang anak ay siyang pag-asa sa kinabukasan nila.

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 13

PABGIGAY NG KURU-KURO AT OPINYON Dahil sa mga taong gumagawa ng karahasan ay napapalitan na rin ung imahe ng mga mahirap na hindi naman lahat masama. Pera at kahirapan ang siyang rason sa mga ganitong sitwasyon. Kagaya ni Aling Marta minsa’y di natin maiiwasan ang sitwasyon na manghusga agad lalo na’t importante ang paggagamitan ng perang nawala. Hindi rin natin masisisi si Aling Marta sa kanyang ginawa pero hayaan natin na maidaan ito sa paraang legal. Magdouble check lagi sa mga personal na bagay na dala-ala at mag-ingat para makaiwas. May mabigat na pagkakasala sa batas si Aling Marta dahil sa mali niyang paghatol sa katauhan ng bata. Madalas mangyari na dahil sa ayos ng isang tao ay dagli siyang napagbibintangan ng di mabuti.

PAGHIHINUHA SA KINALABASAN Di papatulugin si Aling Marta ng kanyang konsensya. Ang pagbintang niya at paghabol sa bata na hinayaan din ng mga pulis dahil sa kanyang pagsabad. Ang mga huling malalim na tanong “Bakit kaya?” na siyang pagsisisi ng ale. Makakapaghanda sila para sa pagtatapos ng anak, pero ang katotohanan ang siyang sisira sa salu-salo nila.

PAGHIHINUHA SA MGA SINUNDANG PANGYAYARI

 Ang Kalupi ni Benjamin Pascual 14  Ang  Ang mga mga pangy pangyaya ayarin ring g ito ay mga mga sadya sadyang ng laman laman ng tabloid tabloid na ang ang lugar lugar ay  squatter or sadyang mahirap na lugar. Simula pa man noon hanggang ngaun isyung kahirapan ang siyang dahilan sa nakawan at mga karumal-dumal na gawain ng mga ganitong tao.  Ang akdang ito ay pagsasalamin lamang ng kung ano meron sa paligid natin na sadyang di maiiwasan.

PAGBIGAY NG PAMAGAT

“Ale, ale, Bakit Kya?”