Ang Musika Bilang Armas Pandigma: Pagsusuri sa mga Awit ni Ramon T. Ayco ni Joel Costa Malabanan I. Panimula Kapag ang musika ay mapagpalaya Hustisya ang bitbit nitong melodiya Daing ng gitara'y matalas na punyal Sa mapang-alipin at mga pusakal! Ngunit kung ang himig ay pang-aliw lamang Upang pasayahin ang manhid at mangmang Ang awit ay sumpa sa pagkaalipin Panghele sa gabi ng unos at dilim! Dalit ng usikero" #$%alabanan&
Hindi kailan man naging panghele sa dilim ng gabi ang mga awit ni Ramon T. T. Ayco. Sa panahong uso sa bansa ang awit na “Awitin Mo at Isasayaw Ko” ng ST ! "ompany at pumapailanlang sa mga #ukebo$ ang “%onggahan” ni Sampaguita noong dekada &' ay iba ang inaawit ni Ramon Ayco kabundukan ng "agayan alley. alley. Sapagkat bilang kad(e ng )*A+ )*A+ ang melodiya niya ay ang pagpapalaya ng diwa ng mga magsasakang kanyang inoo(ganisa upang tanglawan ang dilim ng %atas Milita( na nagtulak sa kanyang mamundok at makibaka. Kung kaya ang kanyang pag,awit ay hindi pa(a mang,aliw at pasayahin ang mga nakikinig kundi upang magsilbing dayap at labaha upang magsilbing panggising sa bayang nanahan sa gitna ng dilim.
Si Ka A(ting ay ipinanganak sa Mu(phy+ -ueon "ity noong ika,/0+ 123/. Siya ay pangatlo sa labintatlong magkakapatid. Ang ama niya ay si %altaa( Taba(ana Ayco+ isang sundalo at nagmula sa %ohol habang ang kanyang ina ay si *ila( Tang Tang isang 4ilipino,"hinese ay namula naman sa 5olo+ Sulu. )asa ikaapat na 1
taon siya sa hayskul nang maging kasapi ng Kabataang Makabayan noong 126'. )ang idekla(a ang %atas Milita( noong 126/ ay napilitan siyang tumigil sa pag,aa(al ng ku(song Ma(ine 7nginee(ing kung saan nakaabot siya sa second yea( college college sa 47ATI 47ATI 8ni9e(sity. 8ni9e(sity. Taong 126: nang tuluyan siyang umanib sa )ew *eoples A(my at ipinadala sa "agayan alley. alley. ;oon+ ang naging tungkulin niya ay mag,o(ganisa+ magtu(o+ at mag,alay ng pangkultu(ang pagtatanghal sa mga magsasaka+ kabataan at masang kanilang pinaglilingku(an.
Ka(amihan sa mga awit niyang makabayan gaya ng “*antasya”+ “%abae”+ “Tano”+ “Tano”+ “Sandata
)agka(oon siya ng pangalawang asawa na isang )*A )*A din at ikinasal sa basbas ng "ommunist *a(ty o> the *hilippines noong 12&' kay Magdalena *alino. Taong 12&1 at buntis ang kanyang asawa nang magpasya silang bumalik sa Maynila kung saan naging manunulat siya sa pahayagang “Ang %ayan” mula 12&1 hanggang 12&:. Mula 12&: hanggang 1221 ay naging o(ganisado( siya ng Kilusang Mayo 8no. *agdating ng 1221 hanggang hanggang 1223 ay naging kasapi siya ng pangkultu(ang 2
o(ganisasyong %8?K@S. *agsapit ng 1223 hanggang /''/ ay nagt(abaho siya sa Ibon 4oundation. Mula /''/ hanggang sa kasalukuyan ay nagtat(abaho siya bilang monito(ing and in>o(mation system o>>ice( sa *eoples ;e9elopment Institute *;IB+ isang )?@ na tumutulong sa pagtataguyod ng ka(apatan ng mga magsasaka at mga katutubo. Ang layunin ng papel na ito ay su(iin ang mga piling awit ni Ka A(ting bilang A(mas pandigma pandigma at ilahad ang ang naging naging papel ni Ka A(ting bilang bilang kasapi kasapi ng )ew )ew *eoples *eoples A(my mula 126: hanggang hanggang 12&1. Magtatangk Magtatangka a (in ang papel na himayin ang ang li(iko ng kanyang mga komposisyon bilang tekstong pampanitikan na magagamit sa pagsusu(i ng mga isyung panlipunan sa kasaysayan at kasalukuyan.
II. Pagtalakay Sapagkat ang sining sa alinmang anyo Salamin ng alab ng diwa at puso agapagsiwalat ng katotohanan (law na tatanglaw sa nabubulagan Kaya't ang awit ko ay pakikibaka Sa walang humpay na pagsasamantala Ang aking armalayt ay itong gitara Ang sukat at tugma'y nagsisilbing bala! Dalit ng usikero" #$%alabanan&
Ayon kay “Ka A(ting”+ humigit,kumulang 3' awiting makabayan ang naiambag niya sa kilusan magmula noong 126& hanggang 12&1. Ang iba sa mga awit ay naimbak sa mga cassette tapes na hindi pa niya nabibisita muli. Ang ka(amihan sa mga awit niya mula sa "agayan alley ay naipamahagi sa Maynila at kumalat dahil sa mga mga estudyante at manggagawa na bumisita sa kabundukan at nag(eko(d ng kanyang mga komposisyon sa mga cassette tapes na naka(ating sa 3
Maynila hanggang ang ang mga ito ay nagsimulang awitin sa mga p(og(ama sa mga kilos,p(otesta. )agsilbing tagapagsiwalat ng katotohanan ang kanyang mga awit sa panahong ang mass media ay kont(olado ng (ehimen ni Ma(cos. Animo bala bala ng a(malayt a(malayt ang mensahe mensahe ng mga sukat sukat at tugmang tugmang nilapatan nilapatan ng melodiya ni Ka A(ting. Ayon sa kanya+ ang awit niyang “Sandata
Ang huling huling dalawang dalawang taludtod taludtod ay nagpapakita nagpapakita ng patuloy na paglakas paglakas ng pakikibak pakikibaka a at pagpapatuloy ng (ebolusyong mauugat sa panahon pa ng Katipunan noong 1&2:. At hangga
Ang Pagmumulat ng Mga Magsasaka sa Awiting “Tano “Tano
%ilang kasapi ng )ew *eoples A(my )*AB )*AB sa "agayan alley ay nalikha ni Ka A(ting ang awit noong 126&. )aging bahagi ito ng mga kantang kanyang inaawit kapag nag,oo(ganisa ng mga magsasaka at kapag ipinapaliwanag nila ang kalagayang pang,ag(a(yo sa *ilipinas. *a(a sa ka(amihang magsasaka na hindi naman nakapag, a(al o kung nakapag,a(al man ay hanggang elementa(ya o hayskul lamang+ maitutu(ing 4
na malaking bagay na bahagi ng kanilang pag,unlad ang pagtatamo ng kaalaman tungkol sa kalagayan ng mga magsasaka sa *ilipinas. Sa panayam ko sa kanya+ itinanong ko kung sino si Tano at kung ito ba ay isang magsasaka o )*A )*A na nakasama niya. Sinabi niyang walang pa(tikula( na taong pinagmulan ang awit kundi hango sa ka(anasan ng mga magsasakang kanyang nakasalamuha. May isang magsasaka+ Tano ang pangalan Dupa n
Ay Ayon kay Ka A(ting+ sinulat ang awit habang nag,oo(ganisa isa siya ng mga magsasaka bilang bahagi ng paglaban sa %atas Milita( ng (ehimen ni Ma(cos. Sa sa(iling sound)loud website niya ay ganito naman ang makikitaE It is a song on peasant st(uggle. Tano Tano is a peasant who owns a land he till. @ne day his daughte( got sick and got bed (idden. He lost his land to a usu(e( to sa9e his daughte( but in 9ain. And he became a >(eedom >ighte(. Ito ay awit ng pakikibaka n g magsasaka. Si Tano Tano ay nag,aa(i ng lupa niyang binubungkal. Isang a(aw ay nagkasakit ang anak niyang babae at na(atay sa higaan. )apasakamay ng p(opita(yo ang kanyang lupa sa pagtatangka niyang iligtas ang anak. Kung kaya siya ay naging kasapi ng hukbong mapagpalayaB
Fala itong kaugnayan sa kay “Kabesang Tano” sa akdang “Falang *anginoon” ni Rigelio Sicat at sa anak ni Kabesang Tales Tales na si Tano Tano sa “7l 4ilibuste(ismo” bagama
5
$umi"as ang mga ani%angsinalanta ng bagyong nagsidaan Ang "obreng si Tano&y nabaon sa utang 'anggang ang lu"a niya ang naging kabayaran May utang "a si Tano&t nakikisaka na lang Ilan ang tulad ni tanong "ina%i%ira"an (ila&y marami "a ngayon doon sa kanayunan )gunit itong si Tano ay biglang nagla%o )ang siya&y makita! doon sa kabundukan )gunit itong si Tano ay biglang nagla%o )ang siya&y makita! doon sa kabundukan *asama ng sandata%an (iya&y naging mandirigma ng bayang lumalaban )gayon ay lumalaban si Tano sa ga%aman Mga tulad ni Tano! tayo nang lumaban Tayo nang lumaban! tayo nang lumaban
Ang usapin usapin sa lupa lupa ay malaon malaon nang nang suli(anin suli(anin sa *ilipinas *ilipinas kahit kahit noong noong panahon pa ng Katipunan. Kahit sa pag,aaklas ng Sakdal ni %enigno Ramos noong 1203+ ka(amihan sa mga sumama upang makibaka laban sa mga Kastila ay dukhang walang sa(iling lupa gaya ng mga magsasaka. Matingkad ang paninindigang Ma($ismo sa awit sapagkat ang nalalabing pa(aan upang makahulagpos sa pagkaalipin na nakita ni Tano Tano ay ang pagsanib sa a(madong pakikibaka. Maging sa aklat na “Tinig “Tinig Mula sa IbabaE Kasaysayan ng *a(tido Komunista ng *ilipinas at *a(tido Sosialista ng *ilipinas sa Awit+ 120' G 12=3 ni ;(. Te(esita ?. Maceda 122:B ay ganito ang naging pahayagE Makitid ang mundo ng mga magsasaka. Ali"in ng kanilang karuk%aan! malakas "a rin ang kanilang "agnasang makalaya sa kaali"inan. Ang kayamutan nila sa kanilang sitwasyon ang nagreresulta ng kanilang "ag+anib sa mga kilusang may simulain ng katubusan at mga organisasyong lumalaban "ara sa kanilang kara"atan.
?anito (in ang pahayag na nabanggit sa a(ikulo ni Macky Macaspac /'11B /'11B sa kanyang a(tikulo sa sa pahayang *inoy Feekly na “%akit )agpapatuloy at Dumalawak ang *agtakilik sa Kanila ” kaugnay ng mga )*A )*A na kumikilos sa )o(the(n MindanaoE MindanaoE Tinuturuan din ng )PA ang mga magsasaka na magtayo ng mga koo"eratiba! naglulunsad din sila ng kam"anyang literacy sa mga $umad. 'indi nakaka"agtakang maraming magsasaka ang
6
naniniwala sa i"inaglalaban ng rebolusyonaryong gru"o. (ila raw ang talagang nag"a"akasakit "ara sa interes ng mga masa.
Kaugnay nito+ hindi kataka,takang ang kantang “Tano” “Tano” ni Ka A(ting ay pabo(ito pa (ing kantahin sa mga p(og(amang pangkultu(a ng )*A )*A at sa mga kilos,p(otestang isinasagawa ng mga magsasaka maging sa kasalukuyan.
Ang Pagbaklas sa $umang mga Paniniwala sa “Pantasya
Sa panayam ko kay Ka A(ting+ hindi naman daw niya nabasa si Althusse( at wala siyang ideya sa konsepto ng state ideological (ep(ession liban sa alam niyang may nagaganap na pagsasamantala sa ilalim ng Ma(tial Daw ni Ma(cos kung kaya nga siya namundok noong 126:. Ayon sa kanya+ nabalam ang kanyang pagpunta sa bundok dahil sa mga gawain sa pag,oo(ganisa sa Maynila na hindi agad maiwan. )gunit ma(ami na talaga sa kanyang mga kasam ang umakyat sa bundok noon pang 126/ pagkatapos na dekla(asyon ng Ma(tial Daw. Ang awiting “*antasya” ay naisulat niya sa "agayan alley alley noong 126&. Ang unang dalawang saknong ng awit ay ganito ang sinasabiE *ay tagal ko ring nabu%ay sa "antasya Ang bu%ay bu% ay raw ng tao&y tao &y ka"a ka"alar laran an ang may may "asy "asya a Tulad ng gulong! ma"ataas! ma"ababa )gunit bakit tayo! lagi na lang duk%a *ay tagal ko ring nabu%ay sa "aniwalang *a"alaran daw ng tao, darating na lang kusa - ito, itinakda! gu%it ng tad%ana )gunit ito "ala, isa lamang %aka+%aka
)abuo niya ang kanta sa pagtatangkang padaliin ang pagtutu(o ng konsepto ng diale)ti)al materialism bilang bahagi ng pagtalakay ng %atayang Ku(so ng *a(tido sa mga bagong kasapi ng )*A. Matutunghayan sa li(iko ng awit ang ideya ng buhay bilang isang gulong na “mapataas+ mapababa” ay bahagi ng konsepto ng pananampalataya nakaugat sa (elihiyong itinu(o ng mga Kastila sa ating mga ninuno 7
sa loob ng mahigit 0'' taon. Ang konsepto ng tadhana ay nakabatay sa “kalooban ng ;iyos” na pinaniniwalaang siyang nagtatakda ng kalagayan ng tao sa mundo. )gunit sa awit ni Ka A(ting + itunu(ing niyang “pantasya” at “haka,haka” ang mga ito na pinalaganap sa ating kamalayan+ kultu(a at t(adisyonE Ang dating mga "angara" Tina"on ko ng la%at Ang langit nating mga duk%a Tayo ang gagawa dito sa lu"a
Sa bahaging ito ng awit makikita ang paninindigang Ma($ismo ni Ramon T. Ayco sapagkat ang “langit nating mga dukha” ay lilikhain ng p(oleta(yado at hindi isang himala na hihintaying ibigay ng langit. Malinaw na sa tunggalian ng mga nang,aapi nang,aapi at inaapi ay walang nalalabi nalalabi kundi ang pakikibaka upang upang wakasan ang pagsasamantala. pagsasamantala. Sa humigit,kumulang na limang taong taong pagiging kasapi ng )ew *eoples A(my ay niyakap ni Ayco ang ideolohiyang nasa a(madong pakikibaka lamang makakamtan ang paglikha ng isang lipunang pantay,pantay at malaya sa pagsasamantala ng diktatu(yang Ma(cos. Ma(cos. Higit na mapagpalaya ang huling dalawang dalawang saknong ng ng awit na ganito naman ang inilalahadE )gayo&y alam ko na kung bakit nag%i%ira" Tayong mga duk%ang "unong+"uno ng %aka+%aka Ang langit at im"iyerno&y sila rin ang may lik%a $angit ay kanila! tayo ang kawawa )gayo&y alam ko na ang tunay na mga demonyo (ila ang nag"a"asasa sa kayamanan ng tao Tayo ang lumilik%a ng kayamanan sa mundo )gunit tayo "a rin ang nakatira sa im"iyerno
Sinasabi ng awit na ang mga naghaha(ing,u(i din sa ating lipunan ang nagtatakda ng mga paniniwalang nakatuntong nakatuntong sa (elhiyon at siyang bukal ng mga haka,hakang haka,hakang nagpapanatili sa kalagayan ng mga dukha. Dutang ang Ma($ismong kaisipan sa sa linyang “tayo ang lumilikha ng yaman sa mundo” upang bigyang diin na ang manggagawa ang pangunahing salik sa p(oduksyon na napagkakaitan ng biyaya sa sistemang kapitalismo. Ang impiye(no ay ang abang kalagayan kalagayan 8
ng mga dukha na hindi itinakda ng alinmang diyos kundi ng mga naghaha(i sa ating lipunan na nakikinabang mula sa paghihi(ap ng masa. %ilang isang gu(o na nagtutu(o ng panitikan pa(tikula( ang mga akdang )oli Me Tange(e Tange(e at 7l 4ilibuste(ismo mas mapalalalim ang pagtalakay pagtalakay sa pagtingin ni Rial sa (elihiyon bilang inst(umento ng pananakop ng ng mga Kastila kung magagamit ang awit na “*antasya”. %ilang tekstong pampanitikan+ makabuluhan ang mensahe ng awit upang mabigyang diin ang emasipasyon ng bayan laban sa o(ganisadong o(ganisadong pamahiin na kung tawagin ay (elihiyon na ugat ng kamangmangan at humahadlang sa sa pag,unlad ng kaisipan.
*asaysayan ng Pakikibaka Pakikibaka ng *ababai%an sa *antang “Babae
Sa usapin ng pagtalakay sa teo(yang pampanitikang 4eminismo+ hindi dapat kaligtaan ang kantang “%abae”. 8na kong napakinggan ang ang awit sa unang album album ng Inang Inang Daya tampok tampok ang tinig ni Ka(ina ;a9id at ang gita(a gita(a ni %ecky ;emetillo. )apakinggan ko (in ang be(syon be(syon ng g(upong Kalantog at ang ro)k *ersion ni Ana at So(aya na mas kilala bilang “4i(e”. *a(a sa akin ay mas may dating pa (in ang pag,awit ng Inang Daya dahil sa kapangya(ihan ng tinig ni %ecky ;emetillo at saliw ng gita(a ni Ka(ina ;a9id. At tulad din ng kantang “*antasya” at “Tano” “Tano” . matagal din bago ko nabatid na si Ramon T. Ayco Ayco (in ang kompose( ng awit. Dantad ang konsepto ng 4eminismo sa kanta lalo sa sa unang unang saknong pa lamangE *ayo ba ang mga Maria Clara Mga 'ule at mga (isa )a di marunong na lumaban# *aa"i%a&y bakit inilulu%a# Mga babae! kayo ba&y sadyang ma%ina#
Mapapansing ginamit na alusyon sa awit ang mga tauhan sa )oli Me Tange(e upang bigyang diin ang nakakahong pananaw na ang mga babae ay hindi ma(unong ipaglaban ang kanilang ka(apatan gaya ni Ma(ia "la(a na nakulong na lamang sa 9
kumbento habang pinagsasamantalahan ni *ad(e Sal9i+ si 5uli na mas piniling magpakamatay nang pagtangkaang gahasain ni *ad(e "amo((a at si Sisa na nabaliw sa kahi(apan at paghahanap sa kaniyang mga anak.
*ayo ba ang mga Cinderella )a lalake! ang tanging "ag+asa# *ayo nga ba ang mga )ena )a %ana"bu%ay ay "ag"a"u"uta# Mga babae! kayo ba&y sadyang "angkama#
At tulad ni "ind(ella+ "ind(ella+ ang buhay niya niya ay mananatiling mananatiling mise(able kung hindi hindi da(ating da(ating ang p(insipeng magliligtas sa kanyang pagdu(usa. Ang pangalang “)ena” ay maaa(ing hango sa awit ni Hebe( %a(tolome na tumatalakay sa isang dalagang napilitang ibenta ang sa(ili upang makaahon sa kahi(apan. Dantad na makikita ang paninindigang Ma($ismo sa awit sa pagtatangka nitong baklasin ang Apa(atong Ideolohikal ng estado hinggil sa papel ng babae sa lipunan sa pamamagitan ng sati(ikong sati(ikong pagtatanong sa mga kababaihan. Kalimitan+ sa pamilya nagsisimula ang pagkakahon sa papel ng babae bilang “mahina” at “pambahay” lamang dahil sa ito ang itinakda ng lipunang ating nakagisnan. Maging ang mga pelikula at telese(ye sa telebisyon ay may ganito (ing >o(mula ng paglala(awan sa mga babae. )gunit unti,unting nagka(oon ng pagbaklas sa ganitong iskema kasabay ng paglaganap ng konsepto ng 4eminismo sa *ilipinas noong dekada 6'. At nagsanib nagsanib ang ideylohiya ideylohiya ng 4eminismo 4eminismo at at Ma($ismo lalo pa sa mga mapagpalaya mapagpalayang ng mga kilusan tulad ng )*A kung saan kinilala ang papel ng kababaihan sa pakikibaka. Kung sabagay ay hindi na bago ito sa *ilipinas dahil kahit naman bago pa dumating 10
ang mga Kastila ay may mahalaga nang papel na ginagampanan ang kababaihan sa katauhan ng mga %abaylan. Kung negatibo ang sinasabi sinasabi tungkol sa kababaihan sa unang dalawang saknong ng awit+ bumawi naman si Ramon Ayco sa pinaka ko(usE Ang ating isi" ay buksan At li"una&y "ag+aralan! Paano na%ubog inyong isi"an# At tangga"ing kayo&y mga libangan Mga babae! ito nga ba&y ka"alaran#
Hinahamon ng pe(sona ng awit na baguhin ang nakagisnan at hanapin ang makabuluhang papel ng kababaihan sa ating lipunan. At tulad (in ng sinasabi ng kantang “*antasya”+ hindi kapala(an ng kababaihan na manatiling api,apihan at sunod,sunu(an. Higit nang matapang ang huling dalawang saknong ng awit na ganito ang sinasabiE Bakit ba mayroong mga abriela Mga Teresa at Tandang (ora )a di umasa sa lu%a&t awa# (ila&y nagsi"ag%awak ng sandata )akilaban! ang mit%iin ay lumaya. Bakit ba mayrong mga $isa Mga $iliosa at mga $orena )a di natakot na lumaban )akibaka! ang mit%iin ay lumaya
Ang awit ay nagtangkang magpugay sa mga kababaihang lumaban sa pananakop ng mga Kastila tulad nina ?ab(iela Silang namuno sa pag,aaklas sa Ilocos noong 16:0 at ni Tandang So(a na may malaking ambag sa pakikibaka ng Katipunan noong 1&2:. Sina Diliosa Hilao naman at Do(ena %a((os ay mga ma(ti( ng pakikibaka sa diktatu(ya ng Ma(tial Daw ni Ma(cos noong dekada 6'. Maitutu(ing na ang awiting “%abae” ay naging bahagi na ng kasaysayan at pagpapaunlad ng kamulatan ng mga kababaihan sa *ilipinas *ilipinas . %inigyang diin ng 11
kanta na ang pakikibaka ng kababaihan sa kanyang paglaya ay kakambal ng pakikibaka pa(a sa paglaya ng bayan. Ang hindi makatwi(ang pagt(ato sa kababaihan bilang “commodity” at “se$ ob#ect” ay bahagi ng pangkultu(ang panunupil na bunga ng kapitalismo. Sa ganitong kalagayan ay nagtatangka ang awit na “%abae” na labanan ang Apa(atong Idelohikal ng estado na ang babae ay mahina at walang kakayahang maging kabahagi ng pakikibaka pa(a sa tunay na paglaya.
Ang “Alay ni *a Arting sa Bayan
Isa pa sa mga awiting nalikha ni Ka A(ting sa pananatili niya sa "agayan alley noong 126& ay ang awiting “Alay”. Sa kanta+ binibigyang diin ang pagsasak(ipisyo ng mga (ebolusyuna(yo pa(a sa kapakanan ng Inang %ayan. -% mutyang Inang Bayan $u%a mo ay "a%iran *aming iyong mga anak Tuloy sa "aglaban Ta%an na aming mutya /i da"at na malumbay Ang kanyang "agkamatay /a%il sa0yo Inay
Makikita sa awit na sumusunod si Ka A(ting sa t(adisyon ng paglikha ng mga makabayang awit kung saan inihahalintulad ang bayan sa “mutya” o dilag na pinakamamahal tulad ng “%ayan Ko” ni 5ose "o(aon de 5esus. Mainam ipaunawa na pa(a sa mga (ebolusyna(yo+ ang pagmamahal sa bayan ay katumbas o higit pa sa pagmamahal sa babaeng sinusuyo. Inamin ni Ka A(ting sa panayam na ma(aming pagkakataon din silang 12
napaengkuwent(o sa mga milita(y at may mga pagkakataong namamatayan sila ng mga kasama kaya niya nalikha ang kantang “Alay”. “Alay”. Makikita sa awit ang pagtanggap ng isang )*A na bahagi ng kanyang pakikibaka ang kamatayan kung kaya hindi dapat malungkot kung maganap na ito. Masdan mo ang iyong "aligid Tumigil na ang "ananangis Ang "ig%ati naming la%at Ta"ang ang "umalit Tulad ng aming ka"atid )a nagbuwis na ng bu%ay Ang bu%ay naming la%at (a0yo Ina0y alay
Ang bawat bawat pagkabuwal pagkabuwal ng ng kasama ay nagpapaigtin nagpapaigting g ng hanga(ing hanga(ing ituloy ituloy ang pakikibaka at pag,ibayuhin ang tapang upang baguhin ang bulok na sistema. ;ito ay masasalamin ang p(insipyo ng isang (ebeldeng hindi naman sinusuwelduhan ngunit handang magbuwis ng buhay alang,alang sa kapakanan ng bayan. Hindi kagaya ng sundalong ng A4* na nagsisilbing p(i9ate a(my ng mga naghaha(i+ ayon pa nga kay Ka A(ting. At sa bawat pagkamatay ng isang )*A ay inaasahang may(oon pang papalit sapagkat mismong ang mamayan ang pinagmumulan ng lakas ng kilusan laban sa diktatu(ya ni Ma(cos. (a amin man ay may muling mabuwal May %a%alili "ang mga kawal /i nila mauubos *aming mamamayan Masdan mo Inang bayan Pulang araw sa (ilangan Iya0y tanda ng "ag+asa )g kalayaan
At kagaya kagaya ng iba pang pang makabayang makabayang awit+ ang ang “pulang “pulang a(aw” ay nagsisilbing metapo(a ng pakikibaka upang matamo ang tunay na kalayaan. Maihahalintulad ang awit na “Alay” sa isa pang awiting (ebolusyuna(yong pinamagatang 13
“*atak ng 8lan” na ganito naman ang sinasabiE Patak ng ulan sa lu"ang tigang 1ari ay lu%a ng mga mamamayan (ubalit di lu%a ang "awing daratal 'abang di tulog ang isi" at laman Mga inaa"i! titindig tatanaw (a dakong silangan kung saan sisikat Ma"ulang araw ng kalayaan
*alaging epektibo ang biswal na hatid ng “mapulang a(aw” bilang paglala(awan ng madugong pakikibaka upang baguhin ang lipunan at itatag ang isang lipunang tunay na malaya at makata(ungan. At tulad ng awit ni Ka A(ting+ ang bawat isang nagnanais ng pagbabago ay dapat mag,alay kahit pa ang kapalit ay buhay.
“(andata&y 'awakan Tungo sa Paglaya
Ang sinumang taal na nagmamahal sa bansang ito ay maaantig kapag napakinggan ang kantang ito sa httpsEwww.youtube.comwatch9JRt6AngRn*bI mula sa 9e(sion na pinamagatang “Huwag Ka )ang Dumuha Aming Inang %ayanB” ng %uklod. 8na ko itong napakinggan nang maging kasapi ako ng "h(istians >o( Human Rights in Social T(ans>o(mation "HRISTB na binuo ng mga kasapi ng Task 4o(ce ;etainees o> the *hilippines T4;*B sa "a9ite noong 122=. Saglit lang ang itinagal ng samahan bago ako napasama sa %ayan Muna ngunit tuwing na(i(inig ko ang awit na ito noong panahong iyon ay pa(a bang nakahanda na akong mag,alay sa buhay pa(a sa bayan. At tulad ng iba pang kanta na aking sinu(i+ hindi ko (in agad nabatid na ang kanta ay likha (in ni Ramon T. Ayco ay may o(ihinal na pamagat na “Sandata
ng mga (ebolusyuna(yo sa gitna ng pakikibaka kasama na ang (eyalidad ng kamatayan o “pagkabuwal”. Kalimitang kinakanta ito sa mga pa(angal lalo pa kung may kasamang napaslang sa pakikibaka laban sa mga milita(. )a(ito ang buong li(iko ng awit sa o(ihinal na 9e(sion ni Ramon T. AycoE 'uwag ka nang lumu%a aming Inang Bayan Anak mo0y narito ngayo0y lumalaban Anumang %ira" aming lalag"asan Bu%ay may ialay sa iyong ka"akanan 'uwag ka nang malumbay aming Inang bayan *ung sa anak mo0y may mabuwal Maraming nagbabangong ka"alit na kawal Muog na bakal ang siyang ka"antay (andata0y %awakan mga ka"atid Pawiin ang %ira" ng Inang may %a"is /angal na niyuraka0y ating itindig *alayaa0y angkinin Ang ating kilusan nang ito0y itatag Ali"ing yuko0y iwinaksi ang "ag%amak Ang bayang lumalaban ngayo0y lumalakas )ag%a%ari0y lulu"igin %anggang sa wakas
Makikita sa awit ang Ma($ismong paninindigan na du(ugin at lupigin ang naghaha(ing dahilan ng ating pagkaalipin. %agamat hindi ako naging ganap na kabahagi ng *a(tido Komunista ng *ilipinas+ naging saksi ako sa “pagkabuwal” ng malalapit na kaibigan tulad ni Ma(cos alentin na napaslang ng mga milita( sa "a9ite noong Ma(so 16+ /''= at ni 7den Ma(cellana na pinaslang sa Mindo(o noong Ab(il /1+ /''=. Tuwing naaalala ko ang kanilang pag,aambag ng buhay pa(a sa bayan ay nakada(ama ako ng lungkot sapagkat hindi ko nagawa ang kanilang nagawa. )analig akong ang pagtutu(o ko sa sa loob ng mahigit dalawampung taon ay may naiambag na upang kahit papaano ay mabago ang kalagayan ng lipunan. May mga pagkakataon pa (in na iniisip kong bumalik sa kilusan ngunit sapagkat 15
pinili kong magpamilya at hindi ko na sa(ili ang buhay ko+ magiging hindi (in makata(ungan kung iiwan ko ang asawa ko at anak. At kung ang kagaya ni Ramon T. Ayco na nasa loob loob na ng ng kilusan ay nagdesisyon nagdesisyon pa pa (ing pumalaot pumalaot sa sa mapayapang mapayapang pa(aan ng pakikibaka+ makatuwi(an pa bang pagbuwisan ng buhay ang sambayanang wala namang pakialam sa mga nauna nang nagsak(ipisyo )asaksihan ko ang tatlong taong pagkakulong ng kakolektibo kong si A$el Ale#and(o *inpin+ kaya ko (in bang makulong o mamatay pa(a sa ideyolohiyang pinaniniwalaan ko May kabuluhan pa ba ang Ma($ismo sa panahong ito na ang bawat tao ay kanya,kanya na sa paghahanap ng pansa(iling kasiyahan Kapag nagkikita,kita kaming mga dating magkakasama sa pakikibaka at napag,uusapan ang kalagayan ng bayan ay malinaw naman sa aming talakayan na hindi pa talaga tapos ang laban. Hindi pa (in ganap na nagbabago ang kalagayan ng lipunan at ma(ami pang dapat baguhin. )agkakaisa pa (in naman kami sa pananalig na alam namin ang papanigan sa sandaling dumating ang kagipitan at muling sumiklab ang pangangailangang “Sandata ay Hawakan” tulad ng sinasabi ng awit ni Ramon T. Ayco.
Ang Pakikibaka Pakikibaka ni *a Arting sa $abas ng )PA )PA
Ayon kay Ka A(ting+ mula 12&: hanggang 1221 ay naging o(ganisado( siya ng Kilusang Mayo 8no. )asaksihan niya ang matagumpay na pagpapatalsik sa diktatu(ya ni Ma(cos at kung papaano nabigo ang sambayanan sa pag,aakalang matatamo na ang asam na pagbabago sa pamahahala ni "o(aon Auino. Taong 12&2 nang magawa niya ang kantang “;ilaw na %ulaklak”+ %uhay @4F” at “)aku”. Sa pagkakataong ito ay nagpatuloy ang pagtuligsa ni Ka A(ting sa kabulukang nagaganap sa lipunan+ gamit ang pinakamabisa niyang a(mas+ ang musika. 16
(i Cora2on A3uino Bilang /ilaw na Bulaklak
Kapag sa social media ay may mga pagpuna sa pamamalakad ni *angulong ;ute(te ay agad na nagtatanggol ang mga ka,;;S at aakusahang ang mga pumupuna ay “dilawan”. ;ilaw ang kulay na sumisimbulo sa mga maka,Auino at ang kantang sinulat ni Ramon Ayco noong 12&2 ay naglala(awan sa pamahalaan ni "o(aon Auino.
/I$A1 )A B4$A*$A* Ito ang alamat ng dilaw na bulaklak )a may ganda0t bangong ma"ang%ikayat Bin%i nya0y %inasik ng Agilang ma"ang%amak (a daang "agitan ng batong matatalas
Ang agilang agilang mapanghamak mapanghamak na naghasik naghasik ng “binhi” “binhi” ng dilaw na na bulaklak bulaklak ay walang iba kundi ang Ame(ika na may kinalaman sa pagkakaluklok ni "o(y Auino sa pode( sa likod ng *eople *owe( at naglitas sa (ehimen sa matinding kudeta noong 12&2. Matapos ang madugong masake( ng mga magsasaka sa Mendiola noong 7ne(o //+ 12&6 ay lumitaw na ang inaasahang pagbabago ng gobye(no matapos mapatalsik ang diktatu(ya ni Ma(cos ay isa lamang alamat. Ito ang alamat ng dilaw na bulaklak )a sa ganda0t bango0y sinamba ng ma%i%ira" 4maasang kagutuman nila0y malulutas *aya i"inag"alit i"inag"alit (a itim na bulaklak
17
Sapagkat sa gobye(no ni "o(y Auino ay napalitan lamang ang oliga(kiyang nagpapahi(ap sa bayan ng mga oliga(kiya (ing ka(ibal ng mga Ma(cos. Kung kaya kahit wala na ang “itim na bulaklak” ay nanatili (ing nasa pode( ng mga naghaha(ing nagpapahi(ap sa bayan at ang kamandag ng pagsasamantala ay nanatili. Ang pangakong pangakong (epo(ma sa sa lupa sa sa ilalim ng ng "omp(ehensi9e "omp(ehensi9e Ag(a(ian Re>o(m *(og(am *(og(am "AR*B ay hindi naman naisakatupa(an at ang pagsugpo sa katiwalian ay hindi naman natupad. Ang sabi ni Tatang mag+ingat ka anak /ilaw na bulaklak! may lason at kamandag Mag+ingat ka anak sa dilaw na bulaklak anda0t bango niya ay na%u%ubad Ito ang alamat ng dilaw na bulaklak umaga"ang ang ugat nag%a%ana" ng makakagat Mga mamamayang sumasamo0t nakikiusa" May namamatay sa lason at kamandag Masdan mo0t umiitim na ang bulaklak 4miitim na ang dilaw na bulaklak
Kung kaya
pamamahala ng mga Auino na may kabuluhan kabuluhan pa (in sa kasalukuyan kung saan ang katawagang “dilawan” ay nagbubunga ng pagkakawatak,watak ng bansa.
Ang *alagayan ng Mga Manggagawa sa Awit na “)aku
Ang kalagayan kalagayan ng mga manggagaw manggagawa a naman ang ang binigyang binigyang diin ni Ka A(ting sa kanyang awiting pinamagatang pinamagatang “)aku”. Malinaw na naila(awan niya ang kalagayan ng isang >acto(y wo(ke(+ na ma(ahil ay sa alinmang lalawigan sa "ADA%ARL@) dahil sa p(esensiya ng “manok” na tumitilaok upang manggising. ?anito ang nakasaad sa unang bahagi ng awitE )aku tumitilaok na ang manok -% kay sara" "ang matulog Pero da"at nang bumangon *asi may traba%o "a ngayon Pagligo! tulo+tulo lang ang tubig Almusal! ka"e0t tirang lamig Memya! "agsakay sa bus o dyi" Ali%uu"! %abol! takbo! sabit
Ang mimimum mimimum wage sa )"R na *=21.'' *=21.'' Hunyo+ /'1:B bawat a(aw ay tunay na hindi sapat at kulang na kulang kumpa(a sa pangagailangan ng isang pamilyang may limang miyemb(o na *1+'12.'' Ibon 4oundationB bawat a(aw. At kahit masipag sa pagtat(abaho ang manggagawa ay isa pang suli(anin ang kont(aktuwalisasyon kung bakit mabagal ang kanyang pag,asenso.
anito kaming manggagawa Mabilis! masi"ag! matiyaga Pero ba0t di umaasenso $aging mababa ang sweldo
19
)aku ingat lang sa traba%o Makina baka kainin ang iyong ulo 4u"s! ingat lang sa "aglakad *asi ang semento0y madulas
Ang awit awit na tulad tulad ng “)aku”+ “)aku”+ kahit kahit na hindi hindi napakikinggan napakikinggan sa mainst(eam mainst(eam (adio ay pinapatugtog at inaawit sa mga kilusang paggawa at sa mga kilos,p(otesta. )ag,aambag ito ng pag,unlad sa kamalayan ng mga manggagawa at nagbibigay inspi(asyon upang mapagbuklod ang mga manggagawa laban sa pagsasamantala ng mga kapitalista. Mahalagang panawagan ang awit na “ipaglaban ang sweldo” upang makamit ng manggagawa ang disenteng pamumuhay. 4uy! oras na ng tang%alian Maka+idli" ka%it konti man lang Memya! "agdating ng uwian Ali%uu"s! %abol! sabit na naman $aging mababa ang sweldo /a"at ilaban ang sweldo /a"at itaas ang sweldo
Bu%ay+-51 sa Awit ni *a Arting
Hindi lamang buhay ng mga manggagawa at magsasaka ang tinatalakay sa mga awit ni Ka A(ting. Kasama ang pakikipagsapala(an ng mga @4F sa kanyang awit na “*ilipino sa Ibayong ;agat”. Inilala(awan ng awit na dahil sa “bulok na kaayusan” kung kaya iniiwan ng mga *ilipino ang kanilang pamilya upang magt(abaho sa ibang bansa. Subalit pagdating sa dayong bansa ay wala pa (ing katiyakan ang pag,asaE *ay layo ng iyong nilakbay (a "ag%a%ana" ng ka"alaran (a bayan nati0y di maibigay )g bulok na kaayusan
20
)gunit "agya"ak sa lu"ang dayu%an *aibang %ira" ang nararanasan Pang+aa"i at "agsasamantala "agsasamantala )adagdagan ng lungkot at dusa
At kagaya ng iba pa niyang awit+ ang kantang “*ilipino sa Ibayong ;agat” ay nanawagan din ng pagkakaisa sa hanay ng mga @4F upang mapagtagumpayan ang pakikibaka sa lungkot at hi(ap. Ipinapaalala ng awit na sa bawat manggagawang lumisan sa *ilipinas ay may umaasam ng pag,unlad mula sa kanilang pamilyang naiwan. Pili"ino sa ibayong dagat 'uwag sarilinin ang lungkot at %ira" $uma"it ka at makiisa sa mga ka"atid Makibaka! "agbabago ay kamtin (a malayong lu"ang nilakbay May nag%i%intay na ka"alaran (a bayan nati0y maibibigay *a"atid mo ay umaasam
Metapo(ikal ang gamit ng “ina” bilang simbolismo ng bayang naghihi(ap na naghihintay sa pagbabalik ng “anak” na lumisan. At sa huling bahagi bahagi ng awit ay hinihikayat ang mga @4F na dinggin ang daing ng bayan upang upang makilahok sa pagpapalaya ng bayan. *ailan mo "a %uling %inagkan Ang alaala sa sariling bayan (i Ina ng ikaw ay mag"aalam $ugmok sa %ira" mata0y lu%aan /inggin mo ang Inang bayan (umisigaw ng "akikilaban Ba%agi ka ng buong sambayanan Makibaka sa "aglaya ng bayan
Kung mapakikinggan ang mga ganitong awit ng kasalukuyang hene(asyon ng mga kabataan ay tiyak na makauugnay sila sa mensahe lalo pa at ka(amihan sa ngayon ay may kamag,anak kamag,anak na nagtat(abaho sa ibang bansa. Ang pag,unlad ng
21
kamalayan ng nakikinig ng mga awit ni Ka A(ting ang simula ng pag,unlad din ng komunidad at ng lipunang ating ginagalawan.
Ang Patuloy na Paglalakbay ni Ramon Ayco
Sa edad na := taong gulang ay nagtat(abaho pa (in si Ramon Ayco sa *eoples ;e9elopment Institute *;IB+ isang )?@ na tutumulong sa mga magsasaka at sa mga indigenous people na inagawan ng lupa. Hanggang sa kanyang pagtanda ay naniniwala si Ka A(ting na may kabuluhan pa (in ang pakikibakang sinimulan niya bilang aktibista+ itinuloy bilang )*A )*A sa panahon ni Ma(cos at ngayo
%ilang musike(o ay nagamit niya ang kanyang mga awit sa p(opaganda ng )*A sa "agayan alley at napalaganap naman ng mga dumadayong aktibista mula sa kalunsu(an sa pagbabalik nila sa Maynila. Kung kaya ang kanyang mga awit gaya ng “Tano”+ “*antasya”+ “%abae”+ “Sandata
22
Aking nakita Ang tamang landasin )gunit sa daan Ay may naka%arang 'iganteng Agila )a lumala"a! matakaw sa laman *anyang kasama0y /alawa "ang %alimaw at mga galamay na taga%uli at taga"atay
Ang higanteng higanteng agila agila ang nasa nasa likod likod ng mga paghihi(ap paghihi(ap ng sambayana sambayanan n na siyang nasa likod ng mga paghuli at pagpatay. Ang impe(yalismong 8S ang nasa likod ng mga kaguluhang nagtutulak sa mga o(dina(yong mamamayan na mamundok at makibaka. At kahit wala nang hawak na a(mas si Ka A(ting liban sa kanyang gita(a+ alam niyang ang lunas pa (in ay ang lumaban. Malalampasan lamang ang nakaha(ang tungo sa masaya+ masagana at malayang buhay sa pamamagitan ng paglaban. 4"ang malag"asan Ang mga naka%arang /a"at "uksain da"at lumaban /a"at "uksain da"at lumaban /a"at "uksain da"at lumaban
III. *ongklusyon Awit ni Ka Arting+ ano ang narating, Pakikibaka bay tuluyang nalibing, Kanyang mga akday laging nanggigising Upang magbalikwas+ bayang nahihimbing! Ang pakikibakay nag-iiba lamang .atay sa kung anong uri ng kalaban .awat manlilikha ay inaasahang Hawanin ang landas+ tungong kalayaan! Si Ka Arting at Ang Kanyang Sining #$%alabanan+ /012&
Sa sanaysay na “A Rede>inition o> "ompose(
kanyang kapwa musike(o . We have: (1) the composer for the people – who adheres to basic tradion of folk songs of his country for his creave materials, materials, () the composer of the people – who not necessarily draws from folk sources but whose music strikes a certain response in his people because its senments are sll iden!cable with everyday life and therefore universal, and (") the composer for the composer – who works in a very ob#ecve and technical manner without consideraon of basic relevant emoons$
Sa tatlong pag,uu(i+ malinaw na nabibilang si Ramon Ayco sa katego(ya ng musike(o pa(a sa mamamayan kung saan lumilikha siya ng awit upang baguhin ang kalagayang lipunan at su(iin ang kasaysayan. Mahalagang naipaliwanag ng papel na ito kung ano ang naiambag sa lipunan ng mga awit ni Ramon Ayco. ;ahil ang ka(amihan ng mga awit niya ay bahagi ng mga p(otest songs+ hinding,hindi ito mawawalan ng kabuluhan at ambag sa pagbabago ng lipunan. Idinagdag pa ni 7na Ma(ia Aldecoa 12&2B na ang mga mensahe ng ganitong mga awit ay naitatatak sa kamalayan ng mga tumangkilik nito. Ang mga pagbabago at pag,aaklas sa ating lipunan ay may nakukuhang impluwensiya mula sa mga awit. Sinabi pa niya na those revoluons we have won speaks for us as a disnct race and the ost recent !"#$% &"'()*+,(- served as a irror to the whole world that winnin/ w innin/ throu/h huanied huanied nonlood revoluon enchanced *$, is a possiilit and choice.
Hanggang ngayon ay nananatiling low pro3ile si Ramon Ayco o si Ka A(ting sa kilusan at hindi kasingsikat nina Hebe( %a(tolome+ 5oey Ayala+ )oel "abangon o iba pang lumilikha ng mga awiting makabayan. )gunit ang ambag niya sa pakikibaka at pag,unlad pag,unlad ng lipunan ay nakatatak nakatatak na sa mga patuloy na umaawit at nagsasabuhay ng kanyang mga kanta. At kahit ma(ahil mawala na si Ramon Ayco+ patuloy na makikibaka ang ang kany kanyang ang mga awit awit bilan bilang g bahag bahagii ng panit panitika ikang ng baya bayan n hang hangga< ga
24
na paglaya ng ating bayan. )akatanim na sa kasaysayan ng ating bayan ang mga awit ni Ka A(ting bilang a(mas ng pakikibaka. Talasanggunian Ayco! Ramon T . /''2B Mga Awit ni Ka A(ting httpE(amonayco.webs.commysongs.htm /e $eon! Bayani Mendo2a . 126'B A Rede>inition o> the "ompose( Music in "hanging Society )ational Music "ouncil in the *hilippines il Baby /'1:B “0' Iconic 4ilipino Songs” httpEwww.philsta(.comente(tainment/'1:'6/&1:'6/320',iconic,>ilipino,songs 'ila! Antonio C . 12&2B
An 7ssay on *hilippine Music ""*
Macas"ac! Macky /'11B “ %akit )agpapatuloy at Dumalawak ang *agtakilik sa Kanila” httpEpinoyweekly.o(gnew/'11'1bakit,nagpapatuloy,at,lumalawak,ang,pagtangkilik, sa,kanila Maceda! Tersita . 22:B Mga Tinig Mula sa IbabaE Kasaysayan ng *a(tido Komunista ng *ilipinas sa Awit+ 120' ,1233 + 8* *(ess+ ;iliman+ -ueon "ity
25
