Amatör Telsizcilik Sınavı Teknik Kısım ve Haberleşme Çalışma Notları

Amatör Telsizcilik Sınavı Teknik Kısım ve Haberleşme Çalışma Notları

Hazırlayan: Özgür Serdar Altunoğlu Telsiz kodu: TA2RS Tarih: 15 Aralık 2004

AKA Arama Kurtarma Araştırma Derneği 1

Teknik Kısım v1.6 A) Temel Devre Kavramları: 1. Direnç: a) Pot, b) VDR, c) LDR, d) PTC-NTC 2. Renk kodlaması 3. Dirençlerin Bağlanması a) Seri bağlama b) Paralel Bağlama 4. Akım ve Potansiyel 5. Kirşof Kanunları

Örnek Sorular...

B) DC ile AC Farkı: -DC nedir AC nedir 1. Kondansatör / Kapasitör (C: farad) kapasitans 2. Seri paralel bağalama 3. Bobin / İndüktör (L: Henry) endüktans 4. Frekans Periyot Nedir 5. Frekans Üretimi a) RC Osilatör b) LC Osilatör c) Kristal Osilatör -Osilasyon, Osilatör, Osiloskop.

Örnek Sorular...

C) Diğer Devre Elemanları: 1. Diyotlar: a) Zener b) LED c) Foto Diyot d) Varaktör e) Tunnel Diyot 2. Transistörler: (Silisyum 0.7 - Germanyum 0.2) a) BJT npn-pnp b) FET c) UJT 3. Elektriksel Güç: Watt (P=IxV) 4. Transformatörler a) Monofaze Transformatörler b) Oto Transformatörler 5. Besleme (Güç) sistemleri 6. Ölçme: a) Volt ölçümü b) Amper ölçümü c) RMS Değeri -Diyot kontrolü -Ek-C: Çeşitli Devre Elemanı Gösterimleri

Örnek Sorular...

D) Mantık Kapıları / Lojik Devreler: 1. 2. 3. 4. 5.

Analog ve Dijital Sinyaler İki Tabanında Sayı Sistemi (1 ve 0) AND ve OR kapıları NAND ve NOR kapıları Doğruluk Tabloları:

-Ek-D: Çeşitli Gösterimler

Örnek Sorular + Genel Test

E) Antenler ve Propagasyon:

1. Propagasyon (yayılım) 2. Propagasyon Yolları a) Yer Dalgaları b) Gök Dalgaları 3. İyonosfer Katmanları 4. Bayılma (fading) 5. Antenler 6. Transmisyon Hatları a) Tek telli hatlar -Karakteristik Empedans b) İki telli paralel hatlar c) Koaksiyel hatlar d) Blending çift hatlar e) Dalga Klavuzları -Duran dalga oranı (SWR) -BALUN -Dummy-Load (Suni yük/ Kör Anten) 7. Antenlerin Temel Yapısı 8. Anten çeşitleri a) Dipol b) Kapanlı (Traplı) c) END-FED d) Demi-Quad Loop e) Yagi f) Quad g) Rombik 9. Desibel (Kazanç) Hesabı

Örnek Sorular

F) Alıcılar - Vericiler: 1. Filtreler 2. Yükselticiler -Beta Katsayısı i) A sınıfı ii) AB sınıfı iii) B sınıfı iv) C sınıfı 3. Basit Bir Verici (CW verici) 4. Modülasyon (emisyon) nedir? a) AM b) SSB c) FM 5. Basit Bir Alıcı a) Süperheterodin b) CW ve SSB c) FM 6. Rölenin Yapısı (Repeaters/Tekrarlayıcı)

Örnek Sorular + Genel Test

TEKNİK KISIM v1.3 A) TEMEL DEVRE KAVRAMLARI 1. Direnç (rezistans, rezistör) Direnç, adından da anlaşılacağı gibi elektrik akımına direnç gösteren, akımın şiddetini azaltan bir devre elemanıdır. Potansiyometre (pot), LDR, VDR, Termistör adında özelleşmiş çeşitleri de bulunmaktadır. Yandaki şekil iki farklı direnç gösterimini de içermektedir.

Sembol: R (resistance) Birim: “Ω” (ohm /om/) a) Ayarlı Dirençler (Pot, Trimpot, Reosta): Potansiyometreler, sabit dirençlerle sağlanamayan direnç değerlerini elde etmek için kullanılırlar. Yüksek akım ve gerilim uygulamalarında kullanılan çeşitlerine ise reosta denir. b) VDR (Voltage Dependent Resistor – Voltaja Bağımlı Direnç): Adından da anlaşıldığı üzere direnci, uçlarına uygulanan gerilim (voltaj) ile değişen dirençlerdir. VDR’nin direnci gerilimin artmasıyla azalır. c) LDR (Ligthning Dependent Resistor – Işığa Bağımlı Direnç): Adından da anlaşılabileceği gibi direnci ışığa duyarlı olan bir tür dirençtir. LDR’ nin direnci ışığın artması ile azalır. d) Termistörler: Dirençleri ortam sıcaklığına bağlı olarak değişen sensörlerdir. Sıcaklık ile ters orantılı değişen tiplere NTC, doğru orantılı olarak değişenlere PTC denir.

2

2. Renk Kodlaması: Dirençlerin renk kodlama sıralaması, kenarlarda koyudan açığa, ortalarda ise gökkuşağı renklerine uyacak şekilde bir dizilime sahiptir.

3. Dirençlerin Bağlanması: a) Seri Bağlama:

Direnç Renk Kodları 0 S Siyah o 1 K Kahve a 2 K Kırmızı 3 T Turuncu a 4 S Sarı a 5 Y Yeşil a 6 M Mavi a 7 M Mor 8 G Gri i 9 B Beyaz i Gümüş x0.01 Altın x0.1 Kırmızı Kahverengi

Sapma (tolerans) 10% 5% 2% 1%

b) Paralel Bağlama: Seri bağlamada eşdeğer (toplam) direnç artar. Paralel bağlamada ise eşdeğer direnç azalır... 4. Akım (A) ve Potansiyel (V) Elektrik akımı, iletken bir telden birim zamanda geçen elektron miktarıdır. Ortamdan ne kadar çok elektron geçiyorsa o şiddette bir akım vardır. Akım şiddeti birimi Amper’dir (A) ve yönü “+”dan “-“ye doğrudur. Elektrik potansiyeli ise iletken ortamdan geçmeye hazır olan elektrik miktarını (potansiyelini/gerilimini/seviye farkını) sembolize eder. Birimi Volt’tur (V). İletken bir ortamda bulunan: “direnç”, “akım” ve “potansiyel” öyle iç içe geçmiş kavramlardır ki onları tek bir formülle (ohm kanunu ile) kısaca ifade edebiliriz:

V = I x R (Ohm kanunu) V: I: R:

V - Volt (potansiyel) A - Amper (akım) Ω - Ohm /om/ (direnç)

3

G M K m µ n p

Katsayı Tablosu Giga 109 Mega 106 kilo 103 mili 10-3 micro 10-6 nano 10-9 pico 10-12

5. Kirşof Kanunları: i.) Düğüm Noktası: Bir düğüm noktasına giren ve çıkan akımların toplamı sıfırdır. ii.) Kapalı Devre: Bir çevrimdeki toplam voltaj dağılımı sıfırdır.

Örnekler (Bölüm A): 1.) Paralel bağlı 4 adet 120 Ω’luk dirençlerin eşdeğer direnci kaçtır?* 2.) Seri bağlı 3 adet 1.2k’lık direnç dizisinin eşdeğer direnci kaçtır?* 3.) Şekilde renk kodları görülen direncin değeri aşağıdakilerden hangisi olabilir? a) 530Kohm +-%2 b) 43ohm +-%5 c) 2.1ohm +-%10 d) 42Kohm +-%2 e) 5.3Kohm +-%1 4.) Şekildeki devreye uygulanan potansiyel farkı 30V’tur. R 1 =10, R 2 =15, R 3 =5 ohm olduğuna göre: i) Devrenin eşdeğer direnci nedir? ii) A-B noktaları arası potansiyel farkı kaçtır? iii) A noktasından geçen akım şiddeti kaçtır? iv) B noktasından geçen akım ne kadardır? 5.) Şekildeki devreye uygulanan gerilim

i) ii) iii) iv) v)

60V’tur. R 1 = 2K ,R 2 = 3K ,R 3 = 6K ise: Devrenin toplam direnci, X noktasından geçen akım, R 2 direnci üzerindeki akım, R 1 , R 2 , R 3 dirençlerini üzerlerindeki potansiyel gerilim kaçtır? Tel X noktasından koparılırsa akım ve dirençler üzerindeki potansiyel dağılım ne olur?

6.) Şekildeki devrede her birinin iç direnci 1Ω olan ve EMK’leri 12V olan üreteçler kullanılmıştır. R 1 =6 Ω , R 2 =12 Ω olduğuna göre: i) Her bir dirençten geçen akım kaçtır? ii) Dirençler üzerindeki potansiyel fark ne kadardır? iii) Devreden R 2 direnci söküldüğünde devredeki toplam akım ne olur?

4

7.) Şekildeki devrede iki adet 3V’luk pil kullanılmıştır. R 1 direnci 5K5 ve ampermetreden okunan akım 0.2 mA olduğuna göre: i) Her bir R direnci üzerinden geçen akım ne kadardır? ii) R dirençlerinin üzerindeki potansiyel farkı nedir? iii) R direncinin değeri nedir? 8.) Direnci voltaja göre, sıcaklığa göre ve ışığa göre değişen direnç türleri nelerdir?

5

B) DC ile AC (DC - Direct Current) Doğru akım; sabit voltajlı, sabit şiddetli dolayısıyla sabit yönlü akımlardır. Pillerden ve akülerden elde edilen bu çeşit akımdır. (AC – Alternating Current) Alternatif akım ise doğru akıma bir alternatif olarak doğmuş belirli bir frekansta (salınımda/titreşimde/dalgalanmada) voltajı ve akımı sürekli ve “periyodik” yön değiştiren bir akımdır. Evlerdeki elektrik prizlerinden cihazlarımıza gelen elektrik, alternatif akıma iyi bir örnektir. Alternatif akımın en büyük avantajı uzak mesafelere elektrik taşımalarında (transmisyon hatlarında) DC’ye nazaran gösterdiği düşük kayıplardır. 1. Kondansatör (kapasitör) Elektrik enerjisini depolayan, üzerlerine DC uygulandığında açık devre gibi davranan, bir pil gibi şarj olan; ancak üzerlerine AC akım uygulandığında iletime geçen ve üzerlerindeki kapasiteye göre “filtreme” işlevi gören bir devre elemanıdır. İki çeşittir: kutuplu (elektorlitik) ve kutupsuz. Q=CV, I=C(dV/dt)

Sembol: C - Sığa (capacitor/kapasitör) Birimi: F (farad /farat/) Kapasitans (Kapastif Reaktans): XC 2. Kondansatörlerin Bağlanması: a) Seri Bağlama:

b) Paralel Bağlama:

3. Bobin (indüktör) Elektronların hareketlerinin korunduğu, manyetik enerjilerinin saklandığı bir devre elemanıdır. Bir ortamın (genelde bir demir çekirdeğin) etrafına iletken tel sarılmasıyla oluşur. Bağlanmaları da aynen dirençlere benzer; ancak AC akımlardaki davranışları kapasitörlerde olduğu gibi diferansiyel formüllerle ifade edilir: V=L(dI/dt) 5

Sembol: L – Özind. kat. (inductor/indüktör) Birimi: H (Henry) İndüktans (İndüktif Reaktans): XL 4. Frekans (periyot) nedir? Frekans “f” (salınım/titreşim/dalgalanma) kısaca birim zamanda yapılan iş demektir. Mesela bir saate 10 varil su taşınıyorsa bu işin frekansı: 10 varil/saat olarak ifade edilebilir. Periyot “T” ise yapılan işin süresini temsil eder; mesela bir saatte 10 varil su taşınıyorsa o işin periyodu 60/10 yani “10 dakika” çıkar...(f=1/T) Elektrikte ise işler daha hızlı olduğundan saat veya dakika yerine ‘saniye’ kullanılır. Bir saniyede yapılan ‘o işin frekansı’dır ve birimi Hz (Hertz /herz/) olarak ifade edilir. Örneğin evlerimizdeki prizlere gelen şehir elektriği AC olduğundan saniyede 50 defa yön değiştirir (titreşir/salınır). Bu da şehir elektriğimizin frekansının 50 Hz olduğu anlamına gelir. Görünür ışık dahil her türlü EMD’nin (elektro manyetik dalganın) bir frekansı vardır. Ve bu dalgalar frekanslarına göre sınıflandırılır. EMD Frekans Tayfı (Spektrumu) Frekans Bant Adı aralığı Özelliği Kozmik 3 EHz ve üstü ... Gama 0.03 - 3 EHz Nükleer sant., Hulk X ışını 3 - 300 PHz Röntgen Mor üstü 0.3 - 3 PHz “UV”, Güneş, sıcak Görünür ışık 30 - 300 THz Gökkuşağı renkleri Kırmızı altı 0.3 - 30 THz “IR” - Infa Red EHF 30 - 300 GHz A ve B, Radar,MW SHF 3 - 30 GHz A ve B, Radar, Uydu UHF 0.3 - 3 GHz A ve B, Radar, TV VHF 30 - 300 MHz A ve B, TV, FM HF 3 - 30 MHz A sınıfı, Radyo vb.. MF 0.3 - 3 MHz A sınıfı, AM LF 30 - 300 kHz Navigasyon VLF 3 - 30 kHz Sonar ULF 0.3 - 3 kHz Ses, Müzik SLF 30 - 300 Hz .... ELF 3 - 30 Hz ...

6

Bir ‘radyo amatörü’nü ilgilendiren frekans aralıkları (1.8 MHz ile 142 GHz arası) koyu renkle ifade edilmiştir.

Katsayı Tablosu p n μ m K M G T P E

piko nano mikro mili kilo Mega Giga Tera Peta Egza

10-12 10-9 10-6 10-3 103 106 108 1012 1015 1018

Frekans aynı zamanda dalgaboyu ile de ifade edilir. Dalgaboyu frekansla ters orantılıdır (f=1/T) ve şu formüllerle kolayca birbirine çevrilebilir:

Işığın hızı “c” saniyede 299,792,458 metredir. Ancak biz onu hesap kolaylığı açısından 300 bin km/sn olarak alıyoruz ve hız zaman (yol = hız x zaman) formülünden az önceki formüle ulaşıyoruz.

(λ=c . t)

Sonuç olarak frekans ve dalgaboyu EMD’ları sınıflandırmada kullanılan bir terimdir. Biz radyo amatörlerini de 300 kHz ile 300 GHz arasındaki TK’ca belirlenmiş bant aralıkları ilgilendirmektedir. 5. Frekans Üretimi: Frekans (“oscillation”/titreşim/değişim/salınım) ‘osilatör’ denen cihazlarla üretilir. EMD’ları üreten her cihaz bir osilatöre (frekans üretecine) sahiptir. Günümüzde kristal osilatörler kullanılsa da biz diğer temel osilatörlerden de bahsedeceğiz: a) Wien-Köprü (RC) Osilatörü: HP’nin ilk sinyal üreteci tasarımında kullandıkları devredir. 5 Hz ile 1 MHz arasındaki frekansları üretmek üzere kullanılan nispeten kararlı, alçak frekanslı (LF) bir osilatördür. b) LC Osilatörler: Salınım frekansının bir L ve bir C devre elemanının rezonansa girmesiyle gerçeklenen osilatörlerdir. Endüktans ile kapasitansın eşitlendiği frekansta rezonansa girerler. Paralel devrede rezonans anı azami Z (max.) empedans/direnç gösterir. Seri bağlamada ise rezonans anı asgari (min.) empedans/direnç gösterir. Hartley ve Colpitts adında iki çeşidi vardır. c) Kristal Osilatörler: Doğada sıkça rastlanan Kuartz kristaline belirli miktarda voltaj uygulanmasıyla (piezoelektrik etkiyle) elde edilen osilatörlerdir. Diğer osilatör çeşitlerine nazaran frekans karalılığı daha yüksek olduğundan gelişmiş ve hassas cihazlarda kullanılmaktadır. Osilasyon: Titreşim, salınım, dalgalanma, seviye değişimi, frekans oluşumu. (ing. oscilation) Osilatör: Belirli bir frekansta salınım üreten cihaz. (ing. oscillator) Osiloskop: Bir ortamdaki titreşimlerin (salınımların/dalgaların) frekanslarını, dalga boylarını ölçmemizi şekillerini görmemizi sağlayan ölçüm cihazı. (ing. oscilloscope)

7

Örnekler (Bölüm B): 1.) Bir sinüs dalganın periyodu 0.001 saniye ise frekansını ve dalgaboyunu bulunuz. 2.) Elektron hareketlerine direnç gösteren akım şiddetlerini azaltan devre elemanına ........... denir. 3.) Elektron hareketlerinin korunduğu, manyetik enerjilerini saklandığı devre elemanına .................... denir. 4.) Elektron hareketlerinin tutulduğu, elektrik enerjilerini depolandığı devre elemanına ............... denir. 5.) Rezonans durumunda aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) R C =R L b) LC =L R c) X C =X R d) Xc=X L e) R X =R L 6.) 35cm’lik bir anten hangi frekans için tam dalga, hangi frekans için yarım dalga, hangi frekans için çeyrek dalga antendir? 7.) Yanda bulunan şekildeki iki devrelerin rezonans frekanslarını bulunuz. L1 =10H, C 1 =1nF, L2 =30mH, C 2 =300uF.. 8.) Kristal frekansı 12kHz olan bir devrede çıkış frekansı bir ikileyici iki üçleyici kullanılarak elde edilmektedir bu vericinin çıkış frekansı nedir? 9.) İki 5pF’lık kondansatör paralel, iki 10mH’lik indüktör seri bağlanmaktadır. Bunlardan oluşan paralel bir LC devresinin ürettiği rezonans frekansı kaçtır? 10.) 25 MHz’in üçüncü harmoniği hangi banda düşer?

8

C) DİĞER DEVRE ELEMANLARI 1.) Diyotlar (diot, ing. diode /dayot/) Akımın sadece tek bir yönde ( “+” anot-> “-” katot) geçmesini sağlayan; yani doğru polarlama ile iletimde, ters polarlama ile de kesimde olan bir devre elemanıdır. Diyodun iletime geçmesi için gereken voltaj silisyum diyotlar için 0.6 V germanyum diyotlar için 0.3V’tur. Kullanımlarına göre piyasada pek çok çeşidi mevcuttur, başlıcaları şunlardır: a) Zener Diyot: Basit diyotun özeliklerine ek olarak; ters polarlandığında belirli bir düzeyden sonra (3.3V, 5.6V gibi) iletime geçen bir diyot çeşididir. Pratikte ise sabit gerilim elde etmek için kullanılır. b) Led: (Işık Yayan Diyot- Light Emmiting Diode) Basit diyotun özelliklerine ek olarak; iletime geçtiğinde ışık veren elemanlardır. c) Foto Diyot: Led’in özelliklerinin tersine, üzerine ışık geldiğinde iletime geçen devre elemanlarıdır. Bir çeşit göz gibi... d) Varaktör/Varikap: (Ayarlanabilir Kapasiteli Diyot – Variable Capacity) Diyotlar ters polarlandığında kondansatör gibi etki gösterir. Lokal osilatörlerin frekans kontrolünde, arama ayar devrelerinin frekans çoğaltıcılarında kullanılır. e) Tünel Diyot: P-N birleşme yüzeyi çok ince olup, küçük gerilim uygulamalarında bile çok hızlı ve yoğun bir elektron geçişi sağlanmaktadır. Bu nedenle yüksek frekans devrelerinde yükselteç ve osilatör elemanı olarak kullanılır ve güç sarfiyatı düşüktür; ancak kararlı (stabil) değildir.

2.) Transistörler Adını “transfer-resistör” sözcüklerinden alan, (1948-Bell) yarıiletken temelli, iki elektrotu (Emitör-Kollektör) arasındaki direnci, üçüncü bir elektrota (Baz/base) uygulanan gerilim ile değişen bir devre elemanıdır. (Silisyum 0.7V Germanyum 0.2V) a) BJT: (Bipolar Junctinon Transistor İki Kutuplu Jonksiyon Transistör) NPN ve PNP tipi olarak adlandırılan klasik tip transistörler alçak giriş empedansına sahiptirler. Hem elektron akımı hem de delik (boşluk) akımının kullanıldığı akım kontrollü elemanlardır.

9

D) MANTIK KAPILARI / LOJİK DEVRELER 1.) “Analog” ve “Dijital” Sinyaller: Sinyaller iki şekilde taşınır. Biricisi “doğrudan” yani “analog” olarak, diğeri ise “sayısal” yani analog sinyallerin kodlanarak dijital sinyallere çevrilmesiyle... Örneğin kullandığımız sabit telefonlarda ses genelde analog sinyaller olarak taşınır; ancak kullandığımız hücresel cep telefonlarımız sesimizi belirli bir mantık ile kodlayarak daha güvenli bir şekilde taşınmasını sağlar. Analog sistemler basit, dijital sistemler karmaşıktır; fakat analog sistemler taşınırken kolaylıkla bozuluma (enterferasyona) uğrayabilir, buna karşılık sayısal (dijital) sistemler ‘enterferasyon’dan daha az etkilenir ve hat boyunca daha az yer kaplayarak daha çok kişinin iletişim kurmasını sağlar. 2.) İki Tabanında (Sayısal/Dijital) Sayı Sistemi (1 ve 0) Sayısal sistemlerin çalışma prensibi aynıdır: Tüm dijital devre elemanları elektriksel sinyalleri 1 ve 0 şeklinde alır ve verilen komuta göre bunları değiştirerek sonucu yine 0'lardan ve 1'lerden oluşan çıktılar halinde verir. Örneğin: 5 Voltla çalışan bir sistemde 5V’luk bir sinyal “1” ve 0.3V’luk bir sinyal ise “0” değerini üretir... Öğrendiğiniz gibi transistörler, girişlerine uygulanan akıma göre açılıp kapanabilen ve bu sayede de elektronik bir anahtar görevi gören yarıiletken devre elemanlarıdır. Bu transistörlerden hatta diyotlardan kapasitörlerden milyonlarcasını içeren “entegre”ler (IC) de çok karmaşık mantık hesaplarını yapabilirler. Mantık kapıları karar verirken (yani akımın geçip geçmeyeceğini belirlerken) Boolean (/bole/) Mantığı'nı kullanırlar. Temel Boolean operatörleri AND (ve), OR (veya) ve NOT'tır (değil’dir). 3.) AND ve OR kapıları Bir AND kapısının çıkışının “1” değerini verebilmesi (yani 5V olabilmesi) için iki girişindeki değerin de “1” olması (yani iki girişinde de 5V olması) gerekir. Aksi takdirde “0” değerini verecek; yani akımı iletmeyecektir. OR kapısında ise çıkışın “1” olması için girişlerinden herhangi birinin “1” olması yeterlidir. NOT (tersleyici/inverter) kapısı ise girişindeki değerin tersini çıkışına verir. 4.) NAND ve NOR kapıları Bu kapılar da AND ve OR kapılarının terslenmiş (not) halidir. NAND kapıları ise çok kullanışlıdır, çünkü bu kapılar sadece iki transistör kullanarak üç transistörlü AND kapılarından daha fazla işlevsellik sağlarlar.

14

E) ANTENLER ve PROPAGASYON 1.) Propagasyon (yayılım) “Propagasyon” terimi RF için kullanıldığında “yayılım” anlamına gelir. Burada yayılan verici antenden havaya gönderilen radyo dalgalarıdır. Propagasyon iki şekilde gerçekleşir: biri ‘yansıma’ (reflection) diğeri ise ‘kırılma’ (refraction). Yansıma farklı dielektrik sabitleri olan iki ortam arasında gerçekleşir. Örneğin: ışığın, su yüzeyinden, pencere camından veya aynadan yansıması gibi. Radyo dalgaları frekansı ve dalgaboyuna bağlı olarak özellikle su, bina, ağaç, yer yüzeyi, farklı sıcaklık ve rutubetteki katmanlar ve atmosferin iyonlaşmış tabakaları tarafından yansıtılabilir. İşte bu yansıma durumunda radyo dalgası bu ortamlardan geçebilir veya emilebilir (absorblama). Kırılma, dalgaların farklı ortamlarda farklı hızlarda ilerlemesiyle olur. Başka bir deyişle kırılma dalganın bir ortamdan diğer bir ortama geçerken eğilmesidir. Örneğin: su dolu bir bardağın önünde duran bir kalemin açılı görünmesi gibi. Kırılma derecesi her iki ortamın içeriğine (neme, yoğunluğa, iyonlaşmaya) bağlıdır. Uzak mesafe radyo haberleşmeleri, radyo dalgalarının bu kırılma özelliği sayesinde gerçekleşir. 2.) Propagasyon Yolları Radyo dalgaları anteni terk ettikten sonra havada ilerlerken: “doğrudan”, “yansıyan” ve “yüzeysel” olarak üç farklı yol izler. Doğrudan (direkt) iletimde arada hiçbir engel olmaz ve alıcı ile verici birbirini görür. Diğer iletimlerde ise farklı atmosfer tabakaları kullanılır: a.) Yer Dalgaları (Troposfer): Yeryüzü boyunca “yüzeysel” olarak hareket ederler. Uzak mesafe için: çıkış gücü yüksek olma şartıyla düşük frekansta. Kısa mesafe için: Düşük güçte yüksek frekansta etkindir. b.) Gök Dalgaları (İyonosfer): Uzak mesafe ve yüksek frekans haberleşmesinde sıkça kullanılan gökdalgaları, havada ilerlerken atmosferin “iyonosfer” tabakası tarafından kırılarak tekrar yeryüzüne gönderildiğinden hava koşullarından oldukça etkilenir.

17

3.) İyonosfer Katmanları: Yeryüzünün 40-500Km arasında bulunan “İyonosfer tabakası” bir ayna görevi görerek HF dalgasının yayılımını sağlar. Yüksek yoğunlukta proton ve elektronlardan oluşan katmanlar güneş ışınlarıyla iyonlaştıkça iletken gibi davranışa girerler. Ve güneş fırtınalarında bu etkiyi en çok hisseden tabaka iyonosfer olduğundan HF iletişimini de doğrudan etkiler. Yine auroral dediğimiz ışık oyunları da bu tabakada gerçekleşir. Gündüz Menzil (km) 40 – 80 80 – 150 150 – 500 i)

ii)

iii)

Gece Tabaka D E F1 – F2

Menzil (km) 40 – – 150 150 – 500

Tabaka E F

D tabakası sadece gündüz oluşur, yoğunluğu çok azdır. Düşük frekanslı (80-160m) dalgaların sahip olduğu enerjinin neredeyse tamamı D tabakası tarafından emilir (absorblanır). Bunun sonucu esas dalganın kırılımını sağlayan E ve F tabakalarına erişemezler. E tabakası ikinci tabakadır ve özellikle öğlen çok yoğundur. Yüksek frekanslı dalgalar ise çok az emilirler ve D tabakasını geçtikten sonra E ve F tabakalarında iyonize tabakadan yansıyarak yeryüzüne geri dönerler. F tabakası ise uzak mesafe HF haberleşmesinde etkili olan tabakadır, gündüzleri yüksek iyonlaşma yüzünden F1 ve F2 olarak ayrışır, geceleri de birleşerek F tabakasını oluştururlar ve yoğunluğu en fazla olan tabakadır.

Sonuç olarak: Gök dalgalarının kırılımı gece F gündüz F2 tabakasında gerçekleşir; iyonosferin iyonizasyonuna (yoğunluğuna), gelen dalganın frekansına (kritik frekansa), tabakaya geliş açısına (kritik açıya) bağlıdır. 4.) Bayılma (Fading) Bir gök dalgası kırılıp toprağa döndükten sonra yansıyarak tekrar antene ulaşıyorsa ve aynı zamanda antene ulaşan başka bir gök dalgası arasında faz farkı varsa sinyal kuvvetinde bir azalıp artma olur buna “fading” /fe:ding/ denir. 5.) Antenler Antenler üzerindeki enerjiyi EMD’lar halinde yayan veya alan iletken bir sistemdir. EMD halindeki enerji osilatörlü sistemler tarafından oluşturulup (modüle edilip) “transmisyon hatları” aracılığıyla antenlere iletir ve antenler de bu dalgaları ışık hızında (c≈300 bin km/sn) ortama yayarlar.

18

6.) Transmisyon Hatları: a) Tek Telli Hatlar: Verici ile anten tek telle birleştirilir, toprak ise ikinci tel vazifesini görür. Kayıpları fazla ve “karakteristik empedans”ı kararsızdır. Karakteristik Empedans (Ω): Transmisyon hattının RF’lere (radyo frekanslarına) gösterdiği dirençtir. Yalıtkanlı: Zo=(L/C)-1. Yalıtkansız: Zo=276.log(r/d) b) *İki Telli Paralel Hatlar: İzole edilmiş iki paralele telden oluşur. Hattın karakteristik empedansı: iletken telin çapına, frekansa, ve iletkenler arası mesafeye bağlıdır. İletkenler birbirine yaklaştıkça hattın karakteristik empedansı azalır. c) Koaksiyel Hatlar: Yüksek frekanslarla uyumlu, kaybı çok düşük, toprağa karşı dengesiz, karakteristik empedansı 50-75 Ω olan hatlardır. d) Blending Çift Hatlar: İzole iki tel blendaj ile ekranlanmıştır. Radyasyon kaybı düşük, toprağa karşı dengeli, karakteristik empedansı 60-75 Ω dur. e) Dalga Kılavuzları: UHF mertebesindeki dalgaların (enerjinin) taşınmasında kullanılan içi boş iletken borulardır. Karakteristik empedansı: 380 Ω Duran Dalga Oranı (SWR-Standing Wave Ratio): Cihazın çıkış empedansı (direnci) ile hattın-antenin empedansının (direncinin) denk olmadığı durumlarda yollanan enerjini bir kısmı yansıyarak cihazımıza zarar verebilir ayrıca gereksiz enerji kaybına yol açar. Bu sorunları gidermek için: 1. Frekansa uygun anten kullanılmalı 2. Anten empedansına uygun kablo seçilmeli 3. Gerektiğinde “anten turner” kullanılmalı 4. Koaksiyel kabloları antene bağlarken “balun” kullanılmalı.

Balun (balanced-unbalanced): Anten ile kablo arasındaki empedansı eşitleyen ve dengeli hatları (örn:düzgün paralel hatları) dengesiz hatlara (örn:koaksiyel hatlara) bağlamada kullanılan bobin temelli RF transformatörleridir.

19

Anten Turner: İçindeki bobin ve kondansatörün bağlanış şekline göre T veya Π (pi) olarak sınıflandırılan; telsiz cihazı, kablo ve antenin empedanslarını denkleştirmek için kullanılan devrelerdir. Dummy-Load (Suni yük/Kör yük/Suni Anten): Verici çıkış ayarı yaparken enterferansa neden olmamak için (çevredeki çıhazları etkilememek için) kullanılan, direnci (empedansı) cihazın iç direncine uygun karbon dirençlerden yapılan yapay yüklerdir. 7.) Antenlerin Temel Yapısı Bir rezonans devresini şekildeki gibi açarsak uzak mesafelerle iletişimi sağlayan bir anten sistemi elde etmiş oluruz. Bu sistemin göbeğindeki kuplaj bobinidir (endüktans) ve antenin kolları da kondansatörü (kapasitans) temsil eder. İyi bir haberleşme: verici gücü, verici-alıcı mesafesine, cihazın duyarlılığına ve ortam (atmosfer ve arazi) koşullarına bağlıdır. 8.) Anten Çeşitleri a) Dipol Antenler: Pratik (kolay montaj), ucuzdur. Tam, yarım veya çeyrek dalga gibi çeşitli türleri vardır. Genelde merkezden beslenirler. b) Kapanlı (Traplı) Antenler: Küçük boyutta ve çeşitli bantlarda (multibant) çalışmak için ideal antenlerdir. c) Uçtan Beslemeli (END-FED) Antenler: Basit yapıları (tek parça), ucuz, ve çok bantlı (multibant) olmasından dolayı tercih sebebidir. Uzun tel (long wire) de denilen bu antenlerin boyu önemsiz olduğundan “random antenler” de denir. Fakat iyi bir topraklama gereklidir ve empedans ayarı için anten turner ile SWR ayarı için SWR-metre gereklidir. d) Demi-Quad Loop (yarım-quad çerçeve) Anten: Düşük maliyetili, kazancı 2dB olan “yönlü” antenlerdir.

20

e) *Yagi Antenler: En ideal yönlü antenlerdir. 5 dB kazancı vardır. Basit bir yagi iki elemandan oluşur: Birinci çubuk yani “sürücü” (driver) denir ve hattan RF enerjisini yüklenir. İkinci çubuk ise eğer sürücüden uzunsa “yansıtıcı” (reflektör), eğer sürücüden kısaysa “yönlendirici (direktör) denir ve antenin propagasyon yönünü belirler. Bu iki çubuğun bağlandığı yere ise BOOM denir. f) Quad (Çerçeve) Antenler: Genelde bir driver bir reflektör ve birkaç direktör olmak üzere dört kenarlı (çerçeve) kapalı dipol elemandan oluşur ve yönlü antenlerdir Yön bulmak için kullanılır fakat gönderim için verimli değildir. Bunların toplam kenar boyu genelde bir tam dalga boyuna denk gelir. Çember şeklinde de olabilirler. g) Rombik Antenler: Eşkenar bir dörtgenden oluşan bu yönlü anten, yüksek frekanslı uzak mesafe iletişiminde sabit istasyonlarda 15-20m yükseklikte kullanılır. Karakteristiği: 700-800Ω’dur 9.) Desibel (Kazanç) Hesabı Bir sinyal bir noktadan transmisyon edilirken bir çok işlemlerden geçebilir. Bu sinyal bu iletişim hattı üzerinde bulunan katların (amplifikatörler, filtreler, kablolar vs.) kazançları (gain) ve kayıpları vardır. Bu kazanç ve kayıplar Desibel (dB) ile ifade edilir. Desibel çıkış gücünün giriş gücüne oranının doğal logaritmasının 10 ile çarpımıdır: Kazanç (dB) = 10.log (PÇIKIŞ /P GİRİŞ ) Örneğin: Bir sistemin girişine 50 W uyguladığımızda çıkıştan 250W güç alıyorsak kazancımız: Kazanç(dB) =10.log(250/50)=10.log(5)=10x0.698=+7 dB (pozitif kazanç) Eğer sistemin girişine 50 W uyguladığımız halde çıkıştan 45W alıyorsak kaybımız: Kazanç(dB)=10.log (45/50)=10.log(0.9)=10x0.045= –0.45 dB (negatif kazanç/kayıp) olur... Kazanç birimi olarak desibel amplifikatörlerde ve filtrelerde kullanıldığı gibi elektronik gürültü ölçümlerinde, ses şiddetinde, iki ayrı sinyalin izolasyon ölçümlerinde de kullanılır.Anlaşılacağı gibi bu değer mutlak bir ölçüm değeri değil logaritmik oransal bir ölçüdür. Peki bir amplifikatör bir sinyali 2 kat kuvvetlendiriyorsa kazancımız kaç desibel olur? Kazanç(dB)=10.log(2/1)=10x0.3 = 3 dB kazanç Kazançlar toplanabilir. Örneğin: Artarda üç yükselticinin kazançları sırasıyla 3dB 4dB ve 5dB ise toplam kazanç 3+4+5 = 12dB olur. Kayıp hesabında ise örneğin: Bir filtrenin girişine 5W’lık güç uygulandığında filtrenin kaybı (loss) 1dB ise filtre çıkışından kaç Watt’lık çıkış alınır? Kazanç = -1 = 10.log(çıkış/5) ise terslog (-0.1) = (çıkış/5) ise çıkış = 3.97 W Gerilim Kazancı : Bir devrenin çıkış geriliminin giriş gerilime doğal logaritmasının 20 ile çarpımı gerilim kazancı ve kaybını belirler. Kazanç (dB) = 20.log (V ÇIKIŞ /V GİRİŞ )

21

dBm: 1 miliwat’a oranlanmış desibel (dBm) miliwatt cinsinden bir gücün logaritmasının 10 katıdır. “dBm” güç ifadesi olmasına karşın “dB” gibi bir oran değil bir düzeyi veya seviyeyi ifade eder: Kazanç (dBm) = 10.log (P/1mW) Örneğin bir UHF modülatör çıkışı -12 dBm ise, bu modülatörün çıkışına 6 dB kuvetlendirici konulduğunda çıkış gücü nedir ? Çıkış = Modüllatör çıkışı + Amplifier Gain Çıkış = -12 + 6 Çıkış = -6 dBm 6dBm = 10.log (P / 1mW) 0.6 = log (P) terslog(0.6) = P P = 3.98 mW dBw: Aynı dBm gibi fakat bu sefer 1 Watt’a oranlanmış bir gücün logaritmasının 10 katıdır. dBpw,dBnw,dBuw,dBmw ve dBw altkatlarını ihtiva eder. RTUK’ün frekans tahsis kitabında emisyon noktalarında yayınlanması gereken maksimum yöndeki etkin yayın gücü IRP (Etkin ışınım gücü) dBw olarak verilmiştir: : Kazanç (dBw) = 10.log (P/1W)

22

Örnekler (Bölüm E1): 1.) Uzak mesafe gök dalgası radyo haberleşmesinde başlıca yardımcı iyonosfer tabakası nedir? a) B b) D e) F1 f) F2 g) F3 h) X 2.) Gündoğumundan hemen önce iyonosferin durumu ............ (min/max) dur. 3.) İyonosferin iyonlaşması aşağıdakilerden hangisine daha çok bağlıdır? a. Katmanın yüksekliğine b. Rutubete c. EMD’ların frekansına d. Güneş radyasyonuna e. Manyetik propagasyona 4.) Aşağıdaki hangi durumlarda fading görülebilir? a) Zayıf pilli bir telsiz b) Kopmuş transmisyon hatları c) Dikey polarizasyon d) SWR’si 1 olmayan bir anten e) Yer ve gök dalgalarının birbirini etkilemesi f) Faz farkı olan iki sinyalin aynı alıcıya ulaşması 5.) Toprak (yer) dalgaları hangi tür haberleşmede kullanılır?* a) Yüksek frekans – kısa mesafe b) Yüksek frekans – uzun mesafe c) Düşük frekans – kısa mesafe d) Düşük frekans – uzun mesafe 6.) Güneş lekeleri ne kadarlık periyotlarla dünyamızı etkiler? 7.) Aşağıdakilerden hangisi geniş bantlı ve devamlı bir enterferans kaynağıdır?* a) Bir elektrik anahtarı b) Bir floresan lamba c) Bir mikrodalga vercisi d) Bir televizyon veya bir radyo e) Kollektör ve fırça teması zayıf bir elektrik motoru

Örnekler (Bölüm E2): 8.) Minimum enerji kaybı için, hattın çıkış empedansı anten giriş empedansına hangi cihazla bağlanmalıdır? 9.) Besleme hattının uzunluğu arttıkça sinyal ne olur? 10.) 6dB’lik bir antenin çıkış gücüne etkisi nedir?

23

11.) Aşağıdaki kablo tiplerinden hangisi en düşük RF kaybına sahiptir?* a) Burgulu çift kablo b) Koaksiyel kablo c) Ceyran kablosu d) İki telli çıplak kablo 12.) Şekildeki çeyrek dalga antende A noktasındaki empedans kaç ohm’dur?* a) 50 ohm b) 100 ohm c) Sıfır d) Sonsuz 13.) Yandaki anten yayılım (propagasyon) kalıbı (paterni), hangi antene aittir?* a) Yarım dalga dipol b) Çeyrek dalga anten c) 8 şekli anten d) Beam anten 14.) Şehir merkezindeki bir röle için uygun anten ne olabilir? a) Yagi anten b) Yatay dipol c) Çeyrek dalga dikey d) Quad anten e) Rombik anten 15.) Bir yükselticide çıkış gücü dBm cinsinden verilmektedir. Bu güç neye göre referans alınmıştır.? 16.) Bir Quad Antenin bir kenarının uzunluğu ne kadar olabilir? a) Tam dalga b) Yarım dalga c) Çeyrek dalga d) 5/8 dalga 17.) Bir vericinin çıkış empedansı 50 ohm ise, maksimum güç aktarımında kullanılacak yük direnci hesaplayınız?

24

5.) Doğruluk Tabloları

A

B

0 0 1 1

0 1 0 1

AxB AND - ve 0 0 0 1

A+B OR - veya 0 1 1 1

Ek: Çeşitli gösterimler

15

(AxB)-1 NAND 1 1 1 0

(A+B)-1 NOR 1 0 0 0

... EXOR 0 1 1 0

Örnekler (Bölüm D): 1.) Şekilde görülen mantık devresinin adı nedir? a) Ve b) Veya c) Ve Değil d) Veya Değil e) Özel Veya (EXOR) 2.) Bir entegre (IC) aşağıdakilerden hangisini içermez? a) Transistör b) Kapasitör c) Diyot d) Direnç e) Hiçbiri 3.) Şekildeki mantık devresindeki çıkış formülünü bulunuz?

16

b) FET: (Field Effect Transistör) Yüksek giriş empedansına sahip, tek kutuplu, gerilim kontrollü bir elemandır. Elektrik alanı prensiplerine göre çalıştığından “alan etkili transistör” olarak bilinir. İki grubu vardır: JFET, MOSFET c) UJT: (Unijunction) Tek eklemli transistör, kontrollü olarak (Emitter) akımı tek yönde (Baz1 -> Baz2) ileten bir transistor türüdür.

3.) Elektriksel Güç (Watt) Elektriksel güç belirli bir voltajda tüketilen elektrik akımını temsil etmektedir. Voltajın (V) akımla (I) çarpımı sonucu bulunur. P=IxV... Watt = Amper x Volt... 4.) Transformatörler Transformatörler gelen elektriği istediğimiz gerilime (voltaja) çevirmemize (transform) imkan sağlayan düzeneklerdir.. a) Monfaze Transformatör: İç içe geçmiş iki, birincil (primer) ve ikincil (seconder) sarımdan oluşur ve monofaze (tek fazlı) transformatör denir b) Oto Transformatörler (Variac /varyak/): Değişik gerilimlere ihtiyaç olursa, transformatör üzerinde bir hat boyunca iletkenlerin izolasyonu kazınır ve bu hat üzerinde gezdirilebilen bir uç sargılara temas ettirilir. Bu uç sayesinde istenilen şekilde voltaj elde edilir. Transformatör denklemini oluştururken kullanılan kavram ise güç (P) yani Watt’tır. Çünkü transformatöre giren güç ile çıkan güç birbirine eşittir. P1 =P 2 bu da bizi I 1 xV 1 =I 2 xV 2 formülüne götürür. Transformatörlerde bir diğer önemli değişken (N) ‘sarım sayısı’ ise gerilimle doğru akımla ters orantılıdır: N 1 /N 2 = V 1 /V 2 = I 2 /I 1 5.) Besleme (Güç) Sistemleri Bazı uygulamalar için DC kaynağa ihtiyaç duyarız. Bu kaynaklar DC üreteçler (pil, DC jeneratör vb.) ya da AC-DC dönüştürücülerdir. AC-DC dönüşümüne “doğrultma” (rectification), DC-AC dönüşümüne de “evirme” (inversion) denir. Bu işlemleri yapan sistemlere de sırasıyla doğrultucu (rectifier) ve evirici (inverter) deniyor.

10

6.) Ölçme Ölçülecek büyüklükler de 3 grupta toplanabilir. Aktif Büyüklükler: Bunlar; akım, gerilim ve bunların çarpımından oluşan güç, enerji, elektrik yükü gibi skaler büyüklüklerdir. "Devre büyüklükleri" olarak adlandırılırlar. Manyetik alan, elektrik alanı gibi büyüklüklerde "Alan büyüklükleri" adını alır. Yan Büyüklükler: Buraya da aktif büyüklüklerin periyotları, frekansları, dalga uzunlukları, sinüsodial aktif büyüklükler arasındaki faz farkları alınabilir. Pasif büyüklükler: İki aktif büyüklüğün oranı olarak tanımlanabilir. Bunlar devre parametrelerinin adını alan; Direnç= Gerilim/Akım, Kapasite= Elektrik akısı/Gerilim... gibi büyüklüklerdir. Bu büyüklükleri ölçen aletleri de bu metotla gruplandırmamız mümkündür. Birinci gruptaki çalışma ilkesi dinamik kanunlarına dayanır. hareketli parçaları vardır. Çoğunlukla ölçülecek büyüklüğü bir açıyla çeviren döner göstergeli ölçü aletleri grubuna girerler. Örneğin: Analog avometre, multimetre, wattmetre gibi... Dijital avometrelerde ölçülen değer ekranda direkt olarak yazar.Analog avometrelerde ise ölçülen değeri ibrenin saptığı yerden okuruz. a) Volt ölçümü: Öncelikle ölçüm cihazımızın sınırlarını iyi tespit etmemiz gerekmektedir. Ardından uygun ‘prob’larla devreye paralel olarak bağlanılır ve komütatör voltaj (AC veya DC) ölçme konuma getirilir. b) Amper ölçümü: Akım ölçümü içinse devreye seri bağlanmak gerekmektedir ancak ölçü cihazına zarar vermemek için komütatör konumlarına özellikle dikkat edilmelidir. c) RMS değeri: Evlerde 220 volt olarak kullandığımız AC’nin “etkin değeri” veya “RMS değeri” dediğimiz değerde bir alternatif akımdır. RMS (root-mean-square) değer AC’nin, bir rezistör üzerinde tükettiği enerjiye eşit enerji tüketen DC karşılığıdır. Teorik olarak etkin değer'e eşit olan RMS değeri, tepe (peak) değerinin karekökü alınarak bulunur. Genelde bir AC’den bahsedilirken hep etkin değerden bahsedilir. Ölçü aletleri de bu değeri ölçerler. Diyot Sağlamlık Kontrolü: Diyotlar iki amaçla ölçülür birincisi diyotun sağlam olup olmadığını anlamak için ikincisi ise uçları belli olmayan diyotun anot ve katot uçlarını tespit etmek için. Ölçü aletinin ohm-metre konumunda kırmızı uç diyotun bir ucuna siyah uç diğer ucuna bağlanır. Bu durumda ohm-metre düşük direnç gösteriyorsa ölçü aletinin uçları ters bağlandığında yüksek direnç göstermelidir. Eğer bu şekilde bir ölçüm yaptıysanız diyot sağlamdır ve düşük direnç okunan durumda kırmızı ucun bağlı olduğu yer diyotun anot (+) ucudur. Eğer her iki durumda da düşük direnç veya yüksek direnç okunuyorsa diyot arızalıdır.

11

Ek-C: Çeşitli Devre Elemanı Gösterimleri Devre elemanları çizimlerinde henüz belirli bir standart yoktur. Bu nedenle sınavda bir karışıklığa yer vermemek için bu bölümde sıkça kullanılan devre elemanı gösterimlerine yer verilmiştir. Pasif devre elemanları: Direnç, kapasitör, diyot, indüktör

Aktif devre elemanları: JFET, MOSFET, BJT, OpAmp, Mantık kapıları, Entegre (IC)...

Diğer gösterimler:

12

Örnekler (Bölüm C): 1.) 220 Volt’luk bir sinüs dalganın tepe değerlerini bulunuz. 2.) Silisyum ve germanyum yapılı bir transistörü iletime geçirmek için gereken gerilimlerin toplamı kaçtır? 3.) Telsiz haberleşmesinde en uygun SWR değeri kaçtır? 4.) Varikap nedir? 5.) FET’lerin (alan etkili transistörlerin) BJT’lere (bipolar transistörlere) nazaran en önemli farkı nedir? a) Çıkış empadansı büyüktür b) Giriş empedansı daha büyüktür c) Giriş empedansı daha küçüktür d) Çıkış empedansı daha küçüktür e) Hiçbiri 6.) Rezistansın, kapasitörün, bobinin; elektriksel akımın, gerilimin, gücün birimleri nelerdir? 7.) İletim halinde olan bir germanyum diyotun uçları arasındaki voltaj düşümü yaklaşık kaç volttur?* a) 1.3 b) 0.7 c) 0.6 d) 0.3 8.) Direnci 2K2 olan devreden 5A’lik akım geçtiğine göre devrede harcanan güç nedir? 9.) İç direnci 500Ω olan bir voltmetre ile 100V ölçülüyor. Aynı cihazla 230V ölçebilmek için ne yapılmalıdır? 10.) Avometre ile bir ampülün direnci ölçüldüğünde 156Ω görülüyor. Bu ampül 220V’luk şebeke geriliminden ilk anda kaç Watt’lık güç çeker? 11.) Şekildeki devrede hangisi ampermetre hangisi voltmetre olmalıdır? 12.) Bir ‘power supply’ sisteminin üç ana bölümünü (trafo, rektive, filtre) ve AC akımının DC’ye dönüşme grafiklerini ve devre şemasını çiziniz. 13.) Primer sargısı 1500 olan bir transformatörde: i) 220V’luk gerimden 9V’luk çıkış elde etmek için sekonder sarım sayısı kaç olmalıdır? ii) Giriş akımı 10A ise çıkış akımı kaçtır? iii) Çıkış voltajının tepe değeri kaçtı? iv) Çıkış voltajının peak-to-peak değeri kaçtır?

13

F) VERİCİLER ve ALICILAR 1.) Filtreler Havada sürekli farklı frekanslarda sinyaller (EMD’lar) iç içe dolaşmaktadır. İşte bu farklı frekanslardaki dalga yığınından istediğimiz frekanstaki sinyalleri süzmede “filtre” (ing.filter/süzgeç) dediğimiz özelleşmiş devreler kullanırız. Filtreler ayrıca verici devrelerindeki istenmeyen bozucu (enterfere edici) sinyalleri de engellemede yardımcı olurlar. Yandaki şekillerde de görüldüğü gibi kullanım özelliklerine göre: alçak geçiren, yüksek geçiren, bant geçiren ve bant durduran olmak üzere tam dört temel filtre çeşidi vardır. Ve her filtre çeşidi de “T” ve “Π” (/pi/) olmak üzere iki alt türü bulunur...

2.) Yükselticiler (Amplifikatör/ing.Amplifier) Daha önceki bölümlerde transistörlerin ‘beyz’ine uygulanan küçük bir akımla kollektör ve emitör akımlarında büyük değişimler gerçekleştirebildiğimizi öğrenmiştik. İşte bu özellik transistörleri iyi bir yükselteç yapmaya yeterlidir. Beta (β) Katsayısı: Bir transistörün çıkışının girişine oranıdır. Özetle transistörün kuvvetlendirme miktarını verir.

25

Transistörlü yükselticiler çalışma bölgelerine (giren sinyali değiştirme oranlarına) göre dört sınıfa ayrılırlar: i) ii) iii)

iv)

A sınıfı: Sinyal karakteristiği çok düzgündür. Ön yükselteç katlarında (pre-amplifikatörlerde) kullanılır. AB sınıfı: Özellikle B sınıfı yükselticilerin push-pull esnasında ürettiği distorsiyonu daha az olduğu için kullanılır. B sınıfı: Giriş akımını yarım çevrimini (saykıl/ing.cycle) yüksetleme yapar. İyi güç verimi vardır. Taşmaya (distorsiyon’a) neden olmamaları için push-pull olarak kullanılırlar. C sınıfı: Kollektör akım veya gerilimi, giriş sinyalinin yarısından fazlasını bir süreliğine sıfır yapacağından oluşturabilecekleri distorsiyon sebebiyle ses yükselticilerinde kullanılmaz, verici çıkış güç katlarında kullanılırlar.

3.) Basit Bir Verici En basit vericiler bir anahtar (örn.maniple), bir osilatör ve bir antenden oluşan basit CW (continues wave/devamlı dalga) prensibine göre çalışan vericilerdir. Eğer sinyal gücümüz yeterli değilse osilatör ile anten arasına ‘yükseltici kat’lardan (amplifikatörlerden) birini ekleyebiliriz. Heterodinli (karıştırmalı) CW verici: Bir adet kristal osilatör ile VFO’dan elde edilen sinyallerin karıştırılıp (mikser) filtrelendikten sonra bir A-sınıfı ön yükselteç katı ile kuvvetlendirilip PA yükseltece gönderilmesiyle oluşur... 4.) Modülasyon (Emisyon) Nedir? “Modülasyon” sinyalleri daha uzağa ve daha az bozularak taşımamızda yardımcı olan bir haberleşme yöntemidir. Bu işlem, haberleşme bilgisini içeren sinyalin “taşıyıcı dalga” (ing.carrier) adlı daha yüksek frekanslı bir dalgaya bazı özel devreler sayesinde bindirilmesiyle gerçekleşir. “Demodülasyon” ise modülasyon işleminin tersine, yani alıcı antene gelen taşıyıcı sinyalin üzerinden asıl haberleşme bilgisinin ayıklanması (süzülmesi) işlemidir. Her modülasyon işleminde temel mantık aynıdır: Bir adet ‘taşıyıcı sinyal’ ve bir de onun üzerine bindirilmiş (iletişim bilgisini içeren) ‘modüle edici sinyal’. Modülasyon çeşitleri ise bu taşıyıcı (hamal) dalga üzerine bindirilen bilginin taşınma biçimine göre değişir. a) AM (Genlik Modülasyonu/Amplitude Modulation): Bu modülasyon türünde bilgi, taşıyıcı sinyalin genlik değişimleri şeklinde saklanır ve havada öyle iletilir. Alıcıya vardığında ise yüksek frekanstaki

26

taşıyıcı filtrelenir (süzülür) ve geriye düşük frekanstaki iletişim bilgisi kalır... b) SSB (Tek Yan Bant – Single Side Band): Genel AM işlemlerinde sıkça karşılaşılan bir sorun da gereğinden fazla bant kullanımıdır. Bu SSB modülasyon yönteminde ise birkaç ek devre yardımıyla gereksiz yer kaplayan sinyallerin atılması sonucu bant tasarrufu sağlanır. Düzenekte kullanılan “dengeli modülatör” taşıyıcıyı bastırmaya yarar.

c) FM (Frekans Modülasyonu/Frequency Modulation): Bu modülasyon yönteminde ise bilgi, taşıyıcı sinyalin frekans değişimleri şeklinde yüklenip havada o şekilde iletilir.

5.) Basit Bir Alıcı Bu bölüme kadar iletişim sinyallerinin havada nasıl bozulmadan gönderebileceğimizi görmüştük. Şimdi ise bu sinyallerin kapan devreler yardımıyla (rezonans devreleriyle) havada nasıl yakalayıp nasıl demodüle edildiğini inceleyeceğiz.

27

a) Süperheterodin Alıcılar: İki farklı frekansa sahip iki EMD’yı özel devreler yardımıyla karşılaştırılmasına “heterodin” denir.

b) CW ve SSB Alıcılar:

c) FM Alıcılar:

6.) Rölenin Yapısı (Repeaters/Tekrarlayıcı) FM iletişimi yapan telsizlerin simpleks görüşmelerde yetersiz kaldığı durumlarda röle dediğimiz cihazlara ihtiyaç duyarız. Röleler aldıkları zayıf dalgaları güçlendirerek tekrar havaya dağıtırlar ve telsizlerin kapsama alanını genişletirler; bu nedenle hem alıcı hem de verici özelliklerine sahiptirler.

28

Örnekler (Bölüm F): 1.) Beta katsayısı 100 olan bir transistörün girişine 10mA akım uygulanmaktadır. Çıkışta kaç Amperlik bir akım beklenir? 2.) 455 kHz ara frekanslı bir alıcı, 3775 kHz’i dinlemek üzere ayarlanmıştır. Lokal osilatör frekansı sinyal frekansından büyük olduğunada bu alıcının hayali frekansı (imaginal frequency) kaçtır?* a) 2865 kHz b) 3320 kHz c) 4230 kHz d) 4685 kHz 3.) Bir SSB vericisinin dengeli modülatör çıkışında aşağıdakilerden hangileri vardır?* a) Tam taşıyıcılı tek bant b) Tam taşıyıcılı çift yan bant c) Sadece tek yan bant d) Sadece çift yan bant 4.) Aşağıdaki verici çıkış kat tiplerinden hangisinde diğerlerine göre daha çok harmonik üretilir?* a) A sınıfı b) B sınıfı c) AB sınıfı d) C sınıfı 5.) 144 MHz’in üçücü harmoniği hangi banta düşer?* a) UHF b) VHV c) HF d) FM boarcast e) SHF f) Hava Bantı 6.) AGC katının açılımı nedir?* a) Amplifikatör güç kontrol

29

b) Alt geçiren filtre c) Otomatik çıkış kontrol d) Otomatik kazanç kontrolü 7.) Sabit uzunlukta bir anteni farklı frekanslarda kullanırken en iyi verim için aşağıdakilerden hangisi kullanılmalıdır?* a) Anten Turner b) Anten Amplifikatörü c) Anten Yüksetici d) Osilatör 8.) Transistörlü bir C sınıfı amplifikatör için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?* a) Sürülmediği takdirde kolektör akımı çeker b) Randımanı en düşük amplifikatör sınıfıdır c) Çıkışında mutlaka bir filtreleme devresi vardır d) SSB ve FM vericilerde kullanılır 9.) Bir sinyalin taşıyıcı dalga üzerine bindirilmesine .................... denir.* 10.)Telsiz telgraf vericilerinde genellikle ............... modülasyonu kullanılır.* 11.)Verici ile HF anten arasına ........................... filtre kullanılması uygundur.* 12.)Aşağıdakilerden hangisi ana osilatör frekansını kontrol edebilmek için bir FM vericiye eklenen katlardan değildir?* a) Osilatör düzeltici b) Diskirminatör c) Frekans çoğaltıcı d) Kristal osliatör 13.)Yandaki şekil ne devresidir ?* a) AM verici b) FM alıcı c) Osilatör d) Dengeli (balans) modülatör

30

TEKNİK TEST 1 1.) Girişine 10kHz’lik bir sinyal verilen bir frekans katlayıcıdan 120 kHz’lik bir çıkış isteniyorsa, aşağıdaki devrelerden hangisine ihtiyaç duyulur? a) Bir frekans dörtleyici ve bir frekans beşleyici b) Bir frekans üçleyici ve bir frekans bölücü c) Bir frekans dörtleyici ve bir frekans üçleyici d) Frekans beşleyici 2.) 7000-7100 kHz frekansı hangi banda düşer? a) UHF b) VHF c) HF d) LF 3.) Frekans arttıkça antenin boyu: a) Artar b) Azalır c) Değişmez

d) İlgisi yoktur

4.) Bir LC rezonans devresindeki rezonans formülünü yazınız........................... 5.) Bir tel dört eşit parçaya kesiliyor ve paralel olarak bağlanıyor. Ana telin direnci bu sistemin direncinin kaç katıdır? a) ¼ b) 4 c) 8 d) 16 6.) 10MHz’deki çeyrek dalga antenin boyu yaklaşık olarak kaç metredir? a) 30m b) 20m c)15m d) 7.5m 7.) Bir kristal osilatörün çıkış frekansı öncelikle neye bağladır? a) Çıkış genliğine b) Transistörün kazancına c) Osilatörün tipine d) Kristalin frekansına e) 8.) Hangisi geniş bantlı ve devamlı bir enterferans kaynağıdır? a) Bir elektrik anahtarı b) Bir flüoresan lamba c) Kolektör ve fırça teması zayıf bir elektrik motoru d) Bir mikrodalga verici 9.) Paralel bağlı 12ohm, 15ohm, 20ohm’luk üç direncin eşdeğeri kaçtır? a) 56ohm b) 47ohm c) 2ohm d) 5ohm 10.) Paralel bağlı 12pF, 15pF, 20pF’lık üç kondansatörün eşdeğer kapasitansı nedir? a) 5pF b) 12pF c) 47pF d) 56pF 11.) 144MHz’in üçüncü harmoniği aşağıdakilerden hangisi olabilir? a) FM boardcast b) Halk bandı c) VHF bandı d) UHF bandı 12.) Renkleri sırasıyla Kahverengi, Kırmızı, Kırmızı ve Altın olan direncin değeri ve toleransı nedir? a) 1.2 %2 b) 14M %5 c) 1.2k %5 d) 14k %1

1

13.) Kondansatörün levhalarının alanı büyüdükçe kapasitesi? a) Artar b) Azalır c) Değişmez d) Levha alanı ile kapasitenin alakası yoktur 14.) Uçları arasındaki gerilim nedeni ile enerji depolayan elektronik devre elemanı hangisidir? a) Bobin b) Direnç c) Kapasitör d) Entegre 15.) Şekildeki devrede C1=1nF, C2=2nF, C3=1nF, C4=3nF, C5=3nF, C6=3nF ise eşdeğer sığa kaçtır? a) 0.5pF b) 2pF c) 1.5nF d) 2nF 16.) Frekans Spektrumunda 30-300MHz arasındaki banda ne denir? a) HF c) UHF d) VHF e) SHF 17.) Yayın frekansının 4.harmoniğinde kurulan λ/4 antenin uzunluğu 3m olduğuna göre vericinin yayın frekansı nedir? a) 5MHz b) 25Mhz c) 75MHz d) 100MHz 18.) Seri bağlı üç kondansatörün üzerine 70V’luk gerilim uygulanmaktadır. C1’in üzerine düşen gerilim kaç volttur? (C1=1uF, C2=2uF, C3=4uF) a) 70V b) 40V c) 20V d) 10V 19.) 47uF’lık bir kondansatörün 50Hz’deki 240V’luk gerilimdeki kapastif reaktansı ortalama kaçtır? (Pi=3) a) 90ohm b) 180K c) 1K2 d)70ohm 20.) Paralel bağlanan 100nF, 2.2uF, 14000pF’lık kapasitörlerin eşdeğer sığası nedir? a) 1261uF b) 12214nF c) 2.314uF d)2.2114pF 21.) Bağlama kondansatörünün (coupling capacitor) kullanılma amacı nedir? a) Doğru akıma engel alternatif akımı geçirme davranışı göstermesi b) Devrenin rezonans frekansını azaltır c) Alternatif akıma engel, doğru akımı geçirme fonksiyonu gösterir. d) Devrenin rezonans frekansını azaltır 22.) Uzaydaki elektro manyetik radyo dalgalarının hızı: a) 300MHz yukarısı için uygulanmaz b) 3GHz altında hesaplanabilir. c) frekansı ile doğru orantlıdır. d) ortalama 300.106m/sn. dir. 23.) Güneş lekelerinin ve buna bağlı patlamaların HF haberleşmesini etkilediği bilinmektedir. Bu etkinin periyodu kaçtır? a) 10 gün b) 12 ay c) 5yıl d)11 yıl

2

24.) Şekildeki devreye uygulanan potansiyel 30 Volt ve R 1 =5, R 2 =10, R 3 =15 ohm olduğuna göre A-B noktasındaki gerilim kaçtır? a) 5V b) 10V c) 15V d) 35V

25.) Şekildeki devreye uygulanan gerilim 10V’tur. R 1 =800Ω ,R 2 =3K ,R 3 =2K ise “X” noktasından geçen akım kaçtır? a) 1A b) 2mA c) 3mA d) 4mA

3

TA2KT – Haberleşme Birimi

AAKE HABERLEŞME NOTLARI

“Olağanüstü Hal ve Acil Durum Haberleşmesi”nin Yönetmelikteki tanımı: Doğal afetlerde, beklenmedik olaylarda, can ve mal emniyeti ve Mili Güvenlik ile ilgili olarak mahalli, bölgesel veya yurt çapında Başbakanlık Türkiye Acil Durum Yönetimi ve Sivil Savunma teşkilatına yardımcı olmak üzere, olay mahallindeki en üst düzey mülki amirin talimatı ile ilgili kamu kurumunun yönetimi altında amatör telsizciler tarafından ilgili birimlerle veya kendi aralarında yapılan telsiz haberleşmesi. Telsiz: Elektro-manyetik dalgaların havada yayılmasıyla haberleşmeyi sağlayan cihazlardır. Çeşitleri: PMR, (portable) El telsizi, (mobil) Araç telsizi, Sabit telsizler... Bunlardan PMR (halk bandını kullanan telsizler) dışındaki tüm telsizlerin kullanımına kanunlarla belirli düzenlemeler getirtilmiştir. Radyo Amatörlüğü coğrafi ve politik sınır kavramlarının dışında uluslararası bir uğraştır. Bu farklı dilleri konuşan toplulukların sorunsuz haberleşmesi için uluslararası geçerliliği olan işletme kuralları mevcuttur. ITU – Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (International Telecommunication Union) (Birleşmiş Milletlere bağlı) TK – Telekomünikasyon Kurumu (Ulaştırma Bakanlığına bağlıdır) Çağrı işareti: Her telsiz istasyonuna bir çağrı işareti verilmesi ve bu işaretin bu istasyonun yaptığı her haberleşmede kullanılması kesin bir zorunluluktur. Çağrı işareti bu anlamda o istasyonun kimliğidir.. Çağrı işaretleri üç kısımdan oluşur: a) Önek: İstasyonun tescilli olduğu ülkeyi tanıtıcı ve BM’lere bağlı ITU tarafoından belirlenen bir ön ektir. b) Bölge: İstasyonun ülke içindeki bulunduğu bölgenin sayısıdır. c) Sonek: İstasyonun bulunduğu bölge içinde aldığı kendine ait kodudur.

TA2KT

Belli Başlı Ülkelerin Önekleri DL DK DH DA DM DJ

Avrupa Almanya

Avrupa PA Hollanda SM İsveç SP Polanya LA Norveç

EA

İspanya

F FE FD

Fransa

CT Portekiz

Amerika W A.B.D. N K AB AC AD AG VE Kanada VY

OK Çek XE Meksika YO Romanya

I IK IZ IT

İtalya

CE Şili ON Belçika LU Arjantin OM Slovakya PY Brezilya

HA Macaristan HG

OE Avusturya OH Finlandiya

RA Rusya UA

Asya YC Endonezya YB

HH Haiti YU Yulgoslavya YT

VU Hindistan BY Çin

G M

İngiltere

T9

Bosna Hersek

9A

Hırvatistan

JA Japonya JD JN JK JI

HB9 İsviçre

TA TB TC

Türkiye "A"lar için "B"ler için

Özel YM aktiviteler

K X Y Z

sonekler Klüp Eğitim Kadın Geçici, Konuk

/P /M /MM /AM

kesme Portatif Mobil (Araç) Deniz Hava

4X İsrail 4Z Komşular SV Yunanistan LZ Bulgaristan 4J Azerbeycan

JY Ürdün

4L Gürcistan EK Ermenistan

SU Mısır

EP YI YK 1B 5B

İran Irak Suriye K.K.T.C. G.Kıbrıs

Afrika

Mors a.- A a-... B a-.-. C aÇ a-.. D a. E a..-. F a--. G a.... H a.. I aİ a.--- J a-.- K a.-.. L a-- M a-. N a--- O aÖ a.--. P a--.- Q a.-. R a... S aŞ a- T a..- U aÜ a...- V a.-- W a-..- X a-.-- Y a--.. Z a----- 0 a.---- 1 a..--- 2 a...-- 3 a....- 4 a..... 5 a-.... 6 a--... 7 a---.. 8

Fonetik Alfabe Alfa Ankara Bravo Bursa Charlie Ceyhan Çankırı Delta Denizli Echo Edirne Foxtrot Fatsa Golf Giresun Hotel Hopa India Isparta İzmir Juliet Jale Kilo Kayseri Lima Lüleburgaz Mike Manisa November Nazilli Oscar Ordu Ödemiş Papa Pazar Quebec Romeo Rize Sierra Samsun Şarköy Tango Trabzon Uniform Urfa Ünye Victor Van Whiskey İkive Eks-Ray İkiz Yankee Yalova Zulu Zonguldak Zero One Two Three Four Five Six Seven Eight

a----. 9 Nine

Sı-fır Bi-ir İ-ki Ü-üç Dö-ört Be-eş Al-tı Ye-di Se-kiz Do-kuz

Güney ZS Afrika CN Fas 5A Libya

Okyanusya VK Avustralya ZL Y. Zelanda

R-S-T 5- 9- 9Readability Signal Streght Tone

AKA Haberleşme için TA2RS Tarafından

ANA KURALLAR: 1.) İletiler kısa, öz ve anlaşılır olmalıdır. 2.) Gerekmedikçe tekrardan kaçınmalıdır. 3.) Siyasi ve ticari mesajların amatör haberleşmede kesinlikle yeri yoktur. 4.) Afet durumu ve olağanüstü hallere dışında üçüncü şahıslarla ilgili mesaj aktarımı yasaktır. 5.) Haberleşmede nezaket ve ahlak kurallarına uyulması zorunludur. Bunların ihlalinin belge iptaline kadar varacak yaptırımlarla sonuçlanacağı unutulmamalıdır. 6.) Amatörlerin kodlu ve kriptolu haberleşmesi kesinlikle yasaktır. 7.) Röle frekanslarında haberleşme kısa tutulmalı ve konuşma aralığı bırakarak, bu aygıtların esasen buluşma ve acil haberleşme hizmetleri için kurulduğu gerçeğine uygun davranılmalıdır. 8.) Haberleşme kayıt (log) defterinin tutulmasının yasal zorunluluk olmasını yanında enterferans yapıldığının idda edilmesi gibi durumlarda taşıdığı önem yönünden itinalı tutulması gereği unutulmamalıdır. 9.) ... 10.) . vs... vs...

Q KODLARI: Kod QRG **QRL *QRM *QRN QRO QRP QRQ QRS *QRT QRU QRV QRW QRX *QRZ QSB QSD **QSL **QSO *QSP *QST *QSX QSY QTC QTH QTR

Anlamı frekans (?) meşgul (?) enterferans (?) st. gürültü (?) güç artır (?) güç azalt (?) gön. hız artır (?) gön. hız azalt (?) gön. Durdur (?) bitti (?) alıma hazır (?) ist. frq. (?) zaman ? (UTC) Kim o? fading (?) gön. sorunu (?) alındı (?) görüşme ...istasyonuna aktar (?) Bülten kHz'den dinle (?) frq. değiştir kaç mesaj (?) mevki (?) UTC (?)

Kısaltmalar... CQ Genele Çağrı DX Uzak mesafe İstasyon DE Burası.... 3x3 kuralına göre CQ CQ CQ DE TA2xx TA2xx TA2xx CQ DX CQ DX DE...

Amatör Telsizcilik Belgesi Almak için ne yapmak gerekir: TK’nın yılda iki defa (mayıs ve kasım) düzenlediği sınavlarda B sınıfı için 50’den, A sınıfı için 75’ten yüksek not almak ve mors sınavına girmek gereklidir. Sınava girmek için gereken şartlar: a) 12 yaşını bitirmiş olmak, b) İlkokul mezunu olduğunu veya temel eğitime devam edenlerin 6. sınıfa geçmiş olduğunu belgelemek, c) Fotoğraflı sınav başvuru formu doldurarak nüfuz cüzdanı fotokopisi, adli sicil belgesini TK ya göndermek. Sınav Konuları: a) Teknik Konular b) İşletme ile ilgili konular c) Kanun ve Yönetmelikle ilgili konular d) Mors Alfabesi ile uygulamalı alma ve gönderme

Amatör Telsiz İstasyonun Çalıştırılması ve Yetkiler: a) Bir amatör telsiz istasyonu ancak sorumlu bir operatörün bulunması halinde çalıştırılabilir. b) A sınıfı belge sahibi amatörler tüm istasyonlarda sorumlu operatör olarak görev yapabilirler. c) B sınıfı belge sahibi amatörler ancak bu belge için izin verilen frekanslarda çalıştırılan istasyonlarda sorumlu operatör görevi yapabilirler...

(Amatör Telsizcilik Yönetmeliğinden) Haberleşme Yöntemleri ve Yapılmasına izin verilen haberleşmeler: Madde 33: Olağanüstü hal ve acil durum telsiz istasyonlarının, görev yapacakları bölge içindeki acil durumla ilgili tüm koordinasyon Başbakanlık Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından sağlanır. Olağanüstü hal ilanı ile görev alacak amatör telsiz istasyonları Sivil Savunma Teşkilatının talimatı doğrultusunda haberleşme yaparlar. Bu haberleşmelerin amatörler arası koordinasyonu ise Acil Durum Kontrol İstasyonu veya istasyonları tarafından yapılır. Belirli bir bölgedeki acil durum haberleşmesini koordine etmekle görevli bu amatör telsizciler TK’nin Sivil Savunma Bölge Müdürlüğü’ne bildireceği A sınıfı amatör telsizcilik belgesi sahipleri arasından Sivil Savunma Bölge Müdürlüğü tarafından seçilirler. Bu seçimde Sivil Savunma Teşkilatı bünyesinde yer alan A sınıfı amatör telsizcilik belgesine sahip personele öncelik tanınır. Acil durumlarda diğer istasyonlar acil durum kontrol istasyonlarının yönlendirmelerine uyarlar. Olağanüstü hal ve acil durum haberleşmesinde görev alan amatör telsiz istasyonları olağanüstü hal ilanı ile birlikte ancak, a) Aynı görevi yüklenmiş olan diğer amatör istasyonlarla, b) Olağanüstü hal ve acil durumlarda kullanılan kamuya ait istasyonlarla, c) Ulusal acil durum ve olağanüstü hal nedeniyle çağrı yapan uluslararası haberleşme yapabilirler. Amatör telsizcilerin sivil savunma maksadıyla yaptıkları eğitim ve tatbikatlarla ilgili mesajların metin kısmının başına ve sonuna “EĞİTİM”, iki istasyon arasında gönderilen tatbikat mesajlarının başına ve sonuna da “TATBİKAT” sözcüğü ilave edilir.

AKA - Arama Kurtarma Araştırma Derneği

AAKE 5. Kur Haberleşme Soruları 1.) Derneğimizin amatör telsizcilikte kullandığımızı çağrı kodu nedir? a) T92CK b) TA0U c) TA2RS d) TA2KT e) TA9RO 2.) Aşağıdakilerden hangisi telsiz görüşmelerinde yasak değildir? a) Genele açık frekanslardan kriptolu görüşmek b) Normal şartlarda üçüncü şahıslarla ilgili haber iletmek c) PMR’ları amatör telsizcilik belgesi olmadan kullanmak d) Her çeşit frekansta dinleme ve gönderme yapmak e) Röle üzerinden istediğimiz kadar kesintisiz konuşmak 3.) Aşağıdaki Q kodlarından hangisi alındı anlaşıldı anlamına gelir? a) QSL b) QSO c) QRM d) QST e) QRT 4.) Aşağıda bir amatör telsiz istasyonunun çalıştırılması ve yetkiler hakkındaki bilgilerden hangisi doğrudur? a) Bir amatör telsiz istasyonu ancak sorumlu bir operatörün bulunması halinde çalıştırılabilir. b) A sınıfı belge sahibi amatörler tüm istasyonlarda sorumlu operatör olarak görev yapabilirler. c) B sınıfı belge sahibi amatörler ancak bu belge için izin verilen frekanslarda çalıştırılan istasyonlarda sorumlu operatör görevi yapabilirler... d) Bir istasyondan çıkış yaparken önce karşı tarafın çağrı kodu söylenir. e) Hepsi 5.) Olağanüstü hâl ve acil durum haberleşmesinde görev alan amatör telsiz istasyonları olağanüstü hâl ilanı ile birlikte ancak, I) Aynı görevi yüklenmiş olan diğer amatör istasyonlarla, II) Olağanüstü hâl ve acil durumlarda kullanılan kamuya ait istasyonlarla III) Ulusal acil durum ve olağanüstü hâl nedeniyle çağrı yapan uluslararası haberleşme yapabiliriler. Yukarıdaki üç maddeden hangiler doğrudur? a) I

b) I, II, III

Cevaplar: 1.D 2.C 3.A 4.E

5.B

c) II, III

d) III

e) I, III

İnternet Bağlantıları:

https://www.antrak.org.tr/ Yükseltici sınıfları: http://www.tpub.com/neets/book7/25e.htm

TA1DX Sözlük: http://www.qsl.net/ta1dx/amator/a.htm