· APOSTILA EWE (Folhas) / EGBO (Raizes)
Profr. Adekunle Ogunjimi
Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHAS
Folhas sao plantas que podem servlr
para alimentayao, melO ambiente
(proteyao) e curativos (contra as doenyas). Desde a antiguidade
0
homem luta contra as doenyas, sempre armado do
proposito de conservar ou recuperar a saude perdida ou abalada. Assim teve sempre a preocupayao de afastar
0
sofrimento causado pela doenya, chegando mesmo em
certas epocas e em muitos lugares a admitir a possibilidade de prolongar a durayao da vida pela preservayao da saude. Entretanto ninguem ignora que existem muitos processos de cura, isto e, destinados a afastar a doenc;a ou conservar a saude. Os processos de maior evidencia sao os seguintes: (l) alopatia (2) homeopatia (3) hervas (4) hidroterapia (5) elewe omo (a cura tradicional) Os 4 (quatro ) pnmelros convencional, enquanto
0
processos
sao tratamentos
ligados a medicina
5° processo e mais ligado a tratamento espiritual, tendo
alguma semelhanc;a com 03° processo.
Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHAS
Folhas san plantas que podem servlr
para alimentayao, mew ambiente
(proteyao) e curativos (contra as doenyas). Desde a antiguidade
0
homem luta contra as doenyas, sempre armado do
proposito de conservar ou recuperar a saude perdida ou abalada. Assim teve sempre a preocupayao de afastar
0
sofrimento causado pela doenya, chegando mesmo em
certas epocas e em muitos lugares a admitir a possibilidade de prolongar a durayao da vida pela preservayao da saude. Entretanto ninguem ignora que existem muitos processos de cura, isto e, destinados a afastar a doenya ou conservar a saude. Os processos de maior evidencia san os seguintes: (1) alopatia (2) homeopatia (3) hervas (4) hidroterapia (5) elewe omo (a cura tradicional) Os 4 (quatro ) pnmelros convencional, enquanto
0
alguma semelhanya com
0
processos
san tratamentos
ligados a medicina
5° processo e mais ligado a tratamento espiritual, tendo 3° processo.
Apostila - Ewe (Folhas)
PODER BIOQUIMICO DAS FOLHAS
Tern algumas folhas que atraves do poder bioquimico podem resolver alguns problemas medicinais. A maioria destas plantas atraves da clorofila como fator bioquimico produzem efeitos similares aos remedios da medicina clinica. Como por exemplo: Tete (boldo): - pode ser usado para resolver problemas de dor na barriga. Calmantes: Alecrim Cidreira Erva-doce Camomila
Apostila - Ewe (Folhas)
RELA(:AO DE OSAYIN COM AS FOLHAS
Osanyin e origimirio de Irao atualmente localizado na Nigeria pr6ximo da fronteira com
0
ex Daome.
Ele e urn dos Yoi Irunmole que desceu de Ikole orun (ceu) para Ikole Aaiye. Ele e divindade
das plantas
medicinais
e litlirgicas.
A sua importancia
e
fundamental, pois nenhuma cerimonia pode ser feita sem a sua presenya.
o nome
das plantas, a sua utilizayao e as palavras (Ofo) invocayao, cuja forya
desperta seus poderes sao os elementos mais secretos do ritual no culto aos Orisas
o
simbolo de Osanyin e uma haste de ferro, tendo na extremidade superior
urn passaro em ferro forjado, esta mesma haste e cercada por seis outras dirigidas em leque para
0
alto.
Por muito tempo Osanyin foi sacerdote da Terra (lIe) mas a Terra (lIe) nao tinha fertilidade, entao Osanyin foi a procura de Orunmila Ifa que 0 ajudou a resolver 0 problema. Ap6s 0 ocorrido Osanyin ficou ressentido e brigou com Orunmila. Depois de muita disputa Osanyin acabou perdendo e tomou-se escravo de Orunmila. Osanyin foi trabalhar no campo e logo ao comeyar seu trabalho, percebeu que iria cortar a erva que curava a febre e entao gritou: - "Impossivel cortar esta erva, pois e muito litil". A segunda erva era a que curava dores de cabeya, recusou-se tambem a destrui-la. A terceira suprimia as c6licas. Na verdade, disse ele, nao posso arrancar ervas tao necessarias. Orunmila tomando conhecimento da conduta de seu escravo, demonstrou desejo de ver as ervas que Osanyin se recusava a cortar porque tinham grande valor por contribuirem para manter 0 corpo em boa salide. Decidiu entao Orunmila, que Osanyin ficaria perto dele para explicar-lhe as virtudes das plantas, das folhas e das ervas, mantendo-o sempre ao seu lado na hora das consultas.
Apostila - Ewe (Fo/has)
Pela forte relayao entre Orunmila Ifa e Osanyin as duas energias acabam se tomando
grandiosas juntas.
Osanyin conhece
a energia
das folhas enquanto
Orunmila tern grande dominio do Odu Ifa. Todas as receitas e trabalhos magicos
feitos com plantas, sao classificados
pelos babalawos (sacerdotes de Ifa) em 256 Odus,
0
que com frequencia estabelece
elos entre os nomes das receitas, das plantas e dos odus de Ifa, sobretudo com segundo nome dado a cada odu.
0
Apostila - Ewe (Folhas)
(1) Maleficios (Abilu) (2) Beneficios (Idaabobo) proteyao
MALEFICIOS (Abilu) Ajogun
* Eso apikan * De agbon * Odidi * Atare *Okun
2 - Acidentes (Ofo) 3 - Maldiyoes (Epe)
Apostila - Ewe (Folhas)
BENEFICIOS (Calmante)
1 - Boa rnern6ria (Isoye) 2 - Virilidade (Arerno) 3 - Forya fisica (Irnu ara Ie) 4 - Cairnante (Ero) 5 - Prosperidade / Dinheiro (Awure) 6 - Dinheiro (Awure) 7 - Arnor (Awure Iferan Obirin / Okunrin) 8 - Fertilidade ( Ibirno) 9 - Longevidade (Ipe Laiye) 10 - Sorte (Ori Ire) 11 - Vit6ria sobre urn inirnigo (Isegun Ofa) 12 - Afose - que a paIavra tome-se realidade 13 - Curar Doenyas (Awogbaarun)
Apostila - Ewe (Folhas)
CUIDADOS IMPORTANTES COM AS PLANTAS ANTES DOS RITUAlS
Quando os sacerdotes vao colher as plantas para seus trabalhos devem faze-lo em estado de pureza, abstendo-se de relayoes sexuais na noite precedente e indo a floresta durante a madrugada, sem dirigir palavra a ninguem. AIem disso devem ter cuidado em deixar no chao uma oferenda em dinheiro, logo que chegam no local da colheita. Se for a noite devem jogar areia 3 vezes na folha. Os adeptos de Osanyin se cham am Oloosayin ou onisegun.
Apostila - Ewe (Folhas)
PROCEDIMENTOS PARA UTILIZA(:AO DAS PLANTAS
MALEFicIOS
- apikun (dutra) - atare - okun (centropeia)
- ACIDENTES:
- Para fazer alguem sofrer acidente:
Ewe Ina Ewe Aragba Ewe Esinsin
Juntar tudo, despejando
0
liquido Ade em cima. Entregar no nome da pessoa
com uma faca em cima. Observar: trabalho perigoso.
- MALDI<;OES (Epe): - Para amaldiyoar outros, as folhas mais usadas sac: Ewe Semolapa
Apostila - Ewe (Folhas)
Ewe Semolese Eyin Oka
Modo de Fazer: Juntar tudo e colocar na lingua.
- PROCESSOS
JUDICIAIS
E necessario
Ofo/Aasan para ativar "Epe"
(Ejo): Este e urn processo para ajudar alguem a se
envolver num processo judicial. As folhas utilizadas para este fun sao: Ewe Abirikolo (crotalaria lachnophora) Ewe Arira Yimiyimi (escravelho)
- MORTE (Iku): - Existem algumas folhas que podem matar uma pessoa: Ewe Ikan (berinjela) Ewe Ila (Quiabo ) Eso Apikan (Trombeta roxa)
- LOUCURA (Were): - Existem algumas folhas que se utilizadas em quantidade exagerada, alteram
0
equilibrio das pessoas e podem levar a loucura, sao elas:
Apostila - Ewe (Folhas)
- Ewe Oparun (bambu) - Ewe Yunyun (compositae)
Modo de Fazer: Queimar tudo, despejar
0
po embaixo da esteira. Apos pronunciar
pessoa que devera ficara louca, dormir sobre a esteira.
0
nome da
Apostila - Ewe (Folhas)
BENEFICIOS
- BOA MEMORIA (Isoye): - Para ativar a memoria ou inteligencia, as folhas mais usadas san: Agberigbede (levanta-a-cabe<;a, para entender linguagem) Iyeye (Dono-de-conhecimento) Atori ( Vara)
Agberigbede ba mi gbe iye temi fun mi Oniyeniye ba mi ko iye temi fun mi
Apostila - Ewe (Fo/has)
Levanta a cabe9a para entender a linguagem Traga minha memoria para mim Dono do conhecimento recolha a minha memoria.
- FORCA FisICA (Imn ara Ie) 11 - Orogbo 11 - Atare 04 - Eja Ojiji (peixe) 04 - Adan (morcego) 04 - Agemo (camaIeao) Alubosa elewe (cebolinha-branca) Egbo Ifon (Raiz)
Egbo Ipeta (Raiz) Egbo Oruwo (Raiz) Eepo pandoro casca-bignonia-cege) Kanun BiIaIa (pedra de Sango)
Queimar tudo junto ate virar po, misturar com aca9a quente, comer todas as manhas.
Agbo Iagbara Iorong gbo Agbo
0
sainsan ni ti atare orisa
Ifon ni ki e fi fon arun ara Iagbaja Arun ki i se ifon ki
0
ma Ie run
Apostila - Ewe (Folhas) Arun ki i se ipeta di
0
ma Ie nm
Ka iju Alubosa ni ki e fi sa arun ara Lamorin jade ki maa lagbara Pandoro 10 ni ki eegun re oji Oruwo 10 ree ru gbogbo aisan Kuro lara re Nijoo jumo lojiji ji pere pere Ako kan un ni ke e fi kan Gbogbo arun ara re danu Iyere 10 ni ko ma ji pere pere Adan 10 ni ko maji pere pere Agemo de alawo awo gba awo Ti ko dara kuro lara mi
Traducao
o Maduro
tern poder e orogbo maduro
Ataare orisa fica maduro sem ficar doente Remova (fon) a doen<;a desta pessoa com Ifon Ifon nunca fica tao doente que nao possa cheirar
0
deserto
Remova (As) a doen<;a desta pessoa com cebolinha (alubosa) Para que ele possa fica forte. Pandoro disse que seu esqueleto vai acordar Oruwo va retirar (ru) toda a doen<;a do corpo dele.
o peixe ojiji acorda
completamente todos os dias
Remova toda a doen<;a com potlissio macho Iyere diz que ele deve acordar completamente
o morcego-da-
fruta diz que ele deve acordar completamente
Venha camaleao, dono da cor da pele levar embora a minha cor ruim
Apostila - Ewe (Folhas)
- PROTE<;AO (Idabobo)
Folha Ori Folha Gbegbe
Queimar tudo, fazer 7 cortes na cabeya e colocar
0
po
Nao tomar banho de cabeya durante 3 dias.
Akager
W
ogbo omo ogun
Ori fegeji omo Aloran Alakan gbariri
W
osa ni i se
Omo Iloseojikan Gbegbe
10
ni ki ire
0
maa gbe
Owomi Eewo orisa omi ile alakan ki i danu
Traducao Ele que leva cachorro para dentro do mato filho de Ogun A enorme arvore oori filha do chefe aloran Caranguejos se apressam ruidosamente Para seus buracos filhos de Iloseoj ikan E gbegbe quem diz que a fortuna deve ficar nas minhas maos Orisa
0
proibe, a agua de dentro da casca do caranguejo nunca vasa. 3
Apostila - Ewe (Folhas)
- PROTE(:AO CONTRA A MORTE (I daabobo lowo iku)
Ewe ekuku (Peda liaeea) Ewe akisan (Aizoa eeae) Agidimagbayin (Vassourinha)
Deixar tudo em po. Ingerir com aeaya frio durante duas semanas.
Ekuku ogerere loni kibi Akisan
10 ni
kaye
0
0
san
10
san
Olorun ti kun a 0 ku Owo te we agidimagbayin Olorun a ti kun
Traducao Ekuku disse suavemente que
0
mal flui para longe
Akisan disse que a vida sera boa Olorun feehara a porta, nao vamos morrer A mao toea a folha agidimagbayin Olorun feehara a porta, nao vamos morrer.
Apostila - Ewe (Folhas)
Indicadas para neutralizar as energias negativas (Oogun Ero): Ewe Iroko Ewe Eleso Ewe Jeminiho EweOdundun Ewe Tete EweWoorowo Ori Igbin
Eleso meso
0
temi
Eso eso no fi gbale yii lowo won Jeminiho
0
ni ki eje mi ni har
Odundun ni ti odundun Tutu ni ti tete Erowoo ni ti woorowoo Ero ni ti ikupero Traducao Folha-dona-da-suavidade,
traga me suavidade
Suavemente, suavemente you lhes tomar a terra Acorda-crian<;a diz que voce tern de me responder Odundun Tete
e sempre
e sempre
W oorowo Ikuepero
calma
fresca
e sempre e sempre
fresca e calma fresca e calma
Apostila - Ewe (Folhas)
- FERTILIDADE (Aremo) Folha Opuosupa Folha Odundun (Folha da Costa)
Opasupa ni i pe omo wa Agbonyin gbe omo wa Ogbangan je ki omo se Ogangan mi
Matador-da-dor chame os filhos Carregador-da-bondade
traga os filhos
Direto, deixe os filhos virem direto para mim
Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHA
UTILIZACAo
Akoko
Obrigayao de Orisa
Iyalode (Pinhao branco)
Folha das Iyami Osoronga
Iyalode pupa (Pinhao roxo)
Faz parte de curativo (hemorr6idas)
Folha de lroko
Calmante
Ewe Ogede (bananeira)
Para cobrir ebo
Pasan kori ko (espada de Sao Jorge)
Proteyao
Oro Agogo
Faz parte da medicina para saude
Ewe Ela (samambaia)
Faz parte da iniciayao no Culto de Ifa
Ewe reku reku
Para sorte e lavar Orisa
Apostila - Ewe (Folhas)
Ewe unje Egbo unje Gbirinbintin ewo ni nro danu Gbirinbintin ewo ni nro danu Ewe abiwere re
0
ewo n nro danu
Gbirinbintin ewo ni nro danu gbinrinbintin.
Ewe Abiyamo re ewo ni kin ro danu Gbirinbintin ewo ni nro danu Ewe abiwere re ewo ni kin ro danu Gbirinbintin ewo ni nro danu Ewe ori fifo re ewo ni kin ro danu.
Apostila - Ewe (Folhas)
BANHO PARA LA VAR ORISAS EM PREPARA<;AO DE ASSENTAMENTOS
Tete Abalaley Rinrin Odundun Ewe lroko Igbin Epo Dende Ori Gin
Amassar tudo junto numa bacia com agua e lavar a imagem ou igba em preparayao de assentamento dentro.
Apostila - Ewe (Folhas)
PATUA PARA PROTECAO / SORTE
Ewe Ebure Igbin Odundun Tete Rinrin
Pilar e secar, moer ate transformar em po. Despejar a gosma do caracol sobre o po e secar. Colocar dentro de um couro e costurar. Usar numa bolsa.
Apostila - Ewe (Folhas)
MATERIAL
usa
Efun
Acalmar e atrair coisas boas
Osun
Para que nunca acabar a sorte da pessoa ou continuidade do Ase.
Obi
Comida de Orisa, Para fazer jogo e Tambem confirmar Ebo.
Orogbo
Reza para longa vida e saude
lye Agbe
Pena (azul) para sorte, assentamento e longa vida
lye Aluko
Pena (vinho) para sorte e assentamento
lye leke leke
Pena (branco) para harmonizar a vida
Ikodide
Pena (vermelha) para sorte e afirma<;ao de ritual
lyerosun
PO vermelho para ativar Odu lfa
Buzios
Sao simbolos de Orisa
Ori (Ero)
Para acalmar energia negativa e dores com outros materiais do Ase
E misturado Ado
Para colocar po, que pode ser alimentado com eje
Irukere
Usado para mostrar poder ou lideran<;a, tambem pode se usar na transferencia de Ase
lkoto Olokun (ero )
Para acalmar energia negativa
19bin (ero)
Para acalmar negativa
Moedas anti gas
Para fazer pagamento para Aioogun Para limpeza de energia negativa e tambem po de ser misturado com outros materiais para protecao e sorte.
Sabao da Costa (ero )
Gin
Bebida de Orisa
Dende (ero)
Para acalmar energia negativa
Apostila - Ewe (Folhas)
Para lavar cabe<;a ou limpeza de magi a (Mau) contra essoa
Preparado com elementos calmantes ara acalmar ener ia ne ativa
Apostila - Ewe (Folhas)
Uso A fin pe ololufe pada tabi Pe ire ti 0 ti 10 pada
Uso A fin se Ogun pe ki agba ile Taba ile pada lowo ota N:- B a kinba alukerese dule Baba re, eewo ni!
U sado para atrair alguem, untar ou atrair sorte de volta.
Usado para resgatar terra ou casa da mao do inimigo
Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se Ogun wipe ki A se ori rerelaiyeki A se di olowo gidi
Traducao
Uso A fin se Ogun wipe ki aiye Enia pada si rere
Traducao
E usado
para dor de cabeya, dor no corpo e fazer defumayao.
Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
Uso
A fin se Ogun iju obinrin
A fin use Ogun oju dundun
Traducao
Traducao
E usado
no remedio para fibroma
E usado
no remedio para dor nos olhos
Uso
Uso
A fin se Ogun pe kialeu a je tabi ni owo.
A fin se Ogun isori
Traducao
Traducao
Usado para atrair dinheiro
U sado para prote9ao
Apostila - Ewe (Folhas)
Usado para magia de desaparecimento ou prote9ao
A fun se ogun pe ki araiye ja Kuro lara wa
WQ
buburu
Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun irinran, bi won ba f~ Funnini ogun fe- ao rii
Usado para feiti90 contra magia, Colocado na comida
Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun aiegbe Moja we ahun se ahunje
Apostila - Ewe (Folhas)
Uso A finje ogun loku regbe
Uso A finge ogun atosi ti odaju
Traducao
Traducao
Usado para dor no joelho
Indicado para gonorreia
Uso
Uso
A finje ogun ki alebori Qta
A fin se ogun pe kienia Ie ai eninla
Traducao
Traducao
U sado para veneer inimigo
Usado para atrair riqueza (fiear rieo).
Apostila - Ewe (Folhas)
A finje ogun pe ki aije san wa Si re gbogbo
A fin se ogun isegun lori Awon ota, emere ati aje
Usado para prote9ao contra inimigo, Emere e bruxaria
· Apostila - Ewe (Folhas)
A finse pe ki gbogbo omo araiye Ma fe tiwa (eyonu)
U sado para atrair simpatia das pessoas, para que gostem da gente
Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
Uso
A fin un se ogun ero igbona
A finse ogun inu runrun
Traducao
Traducao
U sado contra catapora
U sado para dor no estomago
Uso
Uso
A fin se ogun isegun lori a wQn aj~
o wa fun wipe ki ama ri oore tabi anu gba
Traducao
Traducao
U sado contra bruxaria
Usado para sorte
Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun wi pe ki kialerin Kangba lQwQa wQn enia
A fin se ogun lati di oba Tabi lati leje oye
Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun owo A torideo igi wo
A fin se ogun pe ki ololufe wa Le pada wa.
Apostila - Ewe (Folhas)
Ila Aladun Ohesenmesen Mako Misinmisin Oju Ologbo Werenjeje Pakun Obarisa Olatogege Dagunro Ahon eku (dudu) Ose Ose Igbeeluju Atare Arun sansan Sikiti moeso Sikiti monso Ayinre Alubosa Ayo Ipolerin Atikekereheyin Sawewe Sawewe Ewaowo Awo erede Efo Tete Tete elegun un Tete afetedaye Tete ateledanji Ejoju Ekaju Eekun ahun Ekunkun ahun Ogede Oyinbo Afe Eko oyinbo Abo Epa (gidi) Elege Eekarra ekun Egun arigbo
- quiabo - olho-de-cabra - olho-de-pombo - cipo-de-akacuz - fruta-de-conta - Jequiriti - Jiquiriri - Tentinho - Tento - Carrapicho-rasteiro - Falso-cardo - Baoba - Calabaceira -Amomo - Metrasto - Catinga-de-bode - Erva-de-Sao Joao (Maria Preta) - Corayao-de-Negro - Cebola - Alho - Babosa - Erva-de-pinto - Periguito - Alecrim - Magnericao - Mangerico - Cauda-de-raposa - Bredo-de-espinho - Bredo - Caruru-de-porco - Cajueiro - Caju - Abacaxi - Araras - Araraseiro - Pinha-do-brejo ou jaca-de-pobre - Jaca-de-pobre - Araticum-da-areia - Amendoim - Cardo-Santo - Cardo-do- Mexico - Figueira-do-infemo
Apostila - Ewe (Folhas)
Ankemi leti Berefutu Taponurin Ogbun Afoforo Efo oyinbo Osun elede Isin Etiponola Popola Abamoda EruOdundun Emi Eran esin Pitanga Egele Ewe biyemi Ibiyemi Efunle Abo Labelabe Akogbegi Ako ire Baaka Mora Owu Akese Awise Agogo Igun Ogun Ogigi Isapa Iseku Amukan Isapa Isapa funfun Ofo odan Eru buje Jogbo Olatorije Eru oorungo Femo loju toki Atunomoto Kukindunku Kawokawo Sara oroba Ajigbawa Akinsale
- Jarrinha - Fruta-pao - Jaqueira - Mangue-Siriuba - Margosa - Berthlha - Urucum - Castanheiro da Africa - Erva tosta.o - Poilao- forro - Folha da Fortuna - Arvore da Fortuna - Limo-da-Costa - Capim-de-rola - Pitangueira-vermelha - Erva-andorinha - Quebra-pedra - Erva-de-Santa-Luzia - Corre-corre - Tiririca - Danda - Pau-cadeira - Palma-de-Santa-Rita Gladiolo - Gloriosa-dos-Jardins Aranha - Algodoeiro - Algodao-gigante - Algodoeiro - Crista-de-galo - Heliotropio-Indiano - Canhamo-brasileiro - Canhamo-brasileiro - Azedinha - Caruru-azedo - Caruru-da-Guine - Canhamo-brasileiro - Acacu - Meves - Macae - Erva-cidreira - Mentrasto-do-grande - Anileira-verdadeira - Batata doce - Jitirana - Primavera-de-cayeira - Campainha-vermelha - Jeticuc;u
Apostila - Ewe (Folhas)
Ej inrin Odan Olobontuje Iyelode Jaguda Odundun Dogbodogbo Ewon Odele EwonAgogo Eleku Ofia Yanrin Abeko Iku ekun Oka Oru Imi ologbo Apapo Ipapo Hko ewuro odo Alade Taba Osibata Efinrin ata Efinrin wewe Efinrin aja Efinrin marugbo sanya Aruntantan Eruyanntefe Efinrin Otu Eye Oba Ie efinrin Emu Ofa etu Resi Apako Ekunkun Eleda woro Ikin Ikin Iruke Ogbo Abiirunpo Kakasenla Kakasemi sola awomi Aperejo Ilosun Eesun Apara
- Jua-pitanga - Pinhao - Pinhao-de-barbados - Flor-de-coral - Flor-da-Costa - Capim-de-cheiro - Cambara-de-espinho - Cambara-vermelho - Cambara-roxo - Cansacao - Lingua-de-vaca - Arroz-bravo - Cordao-de- frade - Cordao-de-Sao Francisco - Cordao-de- frade - Douradinha - Pau-carrapato - Inge-bravo - Cruz-de-Malta - Pernambuco - Fumo - Lotus - Manjericao-de-alfavaca - Alfavaca-cheirosa - Alfavaca-do-campo - Basilico - manjericao-dos-cozinheiros - Alfavaca - Manjericao-cheiroso - Manjericao-de-folha Iarga - Caaxira - Taquarinha - Arroz - Bambu - Vacua - Capim-mimoso - Capim-gaine - Capim-colonial - Orelha-de-macaco - Maracuja - Cipo-curucu - Mata-fome - Dois-amores - Capim-rabo-de-mucura - Capim-elefante - Sucupira
Apostila - Ewe (Folhas)
Apaha Rinrin Ojuusaju Ogun bereke Epa Ikunigbo Ise Isu Arunfonfon Ewura Egbodo Emina Ewura esin Alo Isu Alubosa Abaje Kanran Peregum Arojoku Ope Gbagi Odundun Olokun Ijebu
- Pracaxi-de-folha grande - Jabuti-membeca - Erva de - Flamboyant / Carrapicho-de-beic;o de boi - Feijao bravo - Inhame - Inhame - Cara - Inhame bravo - Cara-de-sapateiro - Inhame-de-Sao Tome - Cara-do- Para - Inhame-da-Guine Branco - Inhame de Sao Tome - Inhame da Guine Branco - Ebano - Coqueiro-de-venus nativo - Erva-botao - Dendezeiro - Pata-de-Galinha - Pincel - Cipo-da-beira mar