13. Degradasi Lipid

MAKALAH BIOKIMIA

METABOLISME METABOLISME LIPID : DEGRADASI LIPID

Disusun oleh : Kelompok 3

Fatkhi Nur Khoiriyah

(13304241016)

 Nur Rohmah Widayati Widayati

(13304241040) (13304241040)

Ratih Dewanti

(13304241061) (13304241061)

Oliia Kurnia !atami

(1330424106") (1330424106")

#anna $ur%i &ertiwi

(13304244010) (13304244010)

JURUSA PEDIDIKA BIOLOGI !AKULTAS MATEMATIKA DA ILMU PEGETAHUA ALAM UI"ERSITAS EGERI E GERI #OG#AKARTA $%&' DA!TAR ISI

!alaman 'udul     1 1 Datar *+i     2 ,-, * &.ND-!/#/-N   3 3 ,-, ** **      " " !idroli+i+ rii+erida    " " -ktia+i -+am #emak    6 6     βok+ida+i -+am #emak  ,-, *** &.N//&      Datar &u+taka     

BAB I PEDAHULUA

2

Kar5ohidrat %rotein dan li%id di5entuk dan di5onkar dalam tu5uh +e+uai denan ke5utuhan emuanya kemudian menha+ilkan a+etil koa yan akan ma+uk dalam +uatu 7alur  yan +ama yaitu 7alur +iku+ kre5+ #i%id terda%at dalam +emua 5aian tu5uh manu+ia terutama dalam otak mem%unyai %eran +anat %entin dalam %ro+e+ %ro+e+ meta5oli+me +e8ara umum e5aian 5e+ar li%id +el 7arinan terda%at +e5aai kom%onen utama mem5ran +el dan 5er%eran menatur 7alannya meta5oli+me di dalam +el rili+erida meru%akan +enyawa li%id utama yan terkandun dalam 5ahan makanan (Wirahadiku+umah 19" : 119) ria+illi+erol atau trili+erida adalah +enyawa li%id utama yan terkandun dalam 5ahan makanan dan +e5aai +um5er eneri yan %entin khu+u+nya 5ai hewan e5aian 5e+ar tria+illi+erol di+im%an dalam +el+el  7arinan adi%o+a adipocytes ria+illi+erol meru%akan +enyawa yan menandun eneri tertini di antara nutriennutrien utama (le5ih dari 9 kkal;) dan di+im%an di dalam +el +e5aai  5utir5utir lemak yan ham%ir murni +erta da%at di+im%an dalam 7umah amat 5e+ar di daam  7arinan adi%o+a Ratarata 40 %er+en atau le5ih ke5utuhan eneri harian manu+ia di nearaneara modern di +im%an dalam 5entuk tria+illi+erol Kirakira 9" < eneri 5ioloik yan ter+edia dari tria+illi+erol terletak %ada kom%onen lemak 5erantai %an7an hanya " < yan di5erikan oleh  5aian li+erol (#ehniner 19" : 193)

($urray 2003 : 12") ria+illi+erol+e8ara kon+tan diderada+i dan dire+inte+i+ ria+illi+erol yan 5era+al dari diet makanan tidak larut dalam air /ntuk menankutnya menu7u u+u+ halu+ dan aar da%at diak+e+ oleh en=im Di u+u+ halu+ en=im %ankrea+ li%a+e yan diaktikan oleh hormon e%ine%rin 3

yan menderada+i tria+illi+erol men7adi a+am lemak dan li+erol -+am lemak dan li+erol dia5+or5+i ke dalam muko+a u+u+ Di dalam muko+a u+u+ a+am lemak dan li+erol di+inte+i+ kem5ali men7adi tria+illi+erol ria+illi+erol ter+e5ut kemudian dia5unkan denan kole+terol dari diet makanan dan %rotein khu+u+ mem5entuk areat yan di+e5ut +ilomikron ilomikron  5ererak melalui +i+tem lima dan aliran darah ke 7arinan7arinan ilomikron (menandun tria+illi+erol) ini tidak diam5il lan+un oleh hati teta%i dihidroli+i+ oleh li%o%rotein li%a+e dalam  7arinan yan memiliki en=im ter+e5ut yan mele%a+kan a+am lemak 5e5a+ dan li+erol kedalam  7arinan ter+e5ut ($urray 2003 : 126) ria+illi+erol dalam 7arinan adi%o+a meru%akan +um5er  8adanan utama dalam tu5uh Kom%onen ini kemudian diankut menu7u +el+el taret (+el yan memerlukan eneri) Di dalam +el otot (myocyte) a+am lemak diok+ida+i untuk eneri dan di dalam +el adi%o+e (adipocyte) a+am lemak die+teriika+i untuk di+im%an +e5aai tria+illi+erol ,arulah ketika tu5uh kekuranan eneri +enyawa ini akan diderada+i untuk mem%eroleh eneri -da 3 +um5er a+am lemak untuk meta5oli+me eneri %ada hewan yaitu:  +u%lai tria+illi+erol dari makanan  +inte+i+ tria+illi+erol dalam hati 7ika +um5er eneri internal melim%ah  +im%anan tria+illi+erol dalam adi%o+a &emakaian a+am lemak +e5aai 5ahan 5akar atau eneri meli%uti 3 taha% yaitu : 1 !idroli+i+ rili+erida 2 -ktia+i -+am #emak  3 βok+ida+i a+am emak men7adi -+etilko-

BAB II ISI Hi()olisis T)i*lise)i(+ ria+illi+erol atau trili+erida adalah +enyawa li%id utama yan terkandun dalam 5ahan

makanan dan +e5aai +um5er eneri yan %entin khu+u+nya 5ai hewan e5aian 5e+ar  tria+illi+erol di+im%an dalam +el+el 7arinan adi%o+a adipocytes ria+illi+erol +e8ara kon+tan diderada+i dan dire+inte+i+ Dalam %ro+e+ meta5oli+me lemak men7adi -& 5er5eda denan meta5oli+me kar5ohidrat aha% %ertama dari %ro+e+ meta5oli+me lemak adalah hidroli+i+ trile+erida men7adi li+erol dan a+am lemak kemudian li+erol ma+uk ke 7aur likoli+i+ melalui dihidrok+i a+eton dan koner+i +enyawa dilan7utkan ma+uk ke +iklu+ kre5+ dan +iku+ liok+ilat

4

edankan a+am lemak ma+uk menalami ok+ida+i dan menha+ilkan a+etil ko- ( -r5ianto 1994 : 216)

>am5ar !idroli+i+ rili+erida %ada 'arinan -di%o+a

&, Glise)ol

9" %er+en eneri 5ioloik yan ter+edia dari tria+illi+erol terletak %ada ketia kom%onen a+am lemak 5erantai %an7an hanya " %er+en yan di5erikan oleh 5aian li+erol (#ehniner 19" : 19") >li+erol lan+un ma+uk ke 7alur likoli+i+ melalui dehidrok+i a+eton o+at lalu ma+uk dalam 7alur likoli+i+ kemudian koner+i +enyawa dilan7utkan ma+uk ke +iku+ kre5+

5

>li+erol yan ter5entuk %ada li%oli+i+ dia5+or%+i oleh lier li+erol kemudian akan dio+orila+i dan diok+ida+i men7adi dihidrok+ia+eton o+at karena %eran en=im triosa fosfat  isomerase  akan meni+omera+i dihidrok+ia+eton o+at men7adi li+eraldehid3o+at yan akan diu5ah men7adi a+am %iruat (%ro+e+ likoli+i+) yan 5erlan+un di dalam hati

$, As+m Lem+k  -+am lemak adalah ha+il hidroli+i+ trile+erida +elain ikoen -+am lemak adaah +utatu

+enyawa yan terdiri dari rantai %an7an hidrokar5on dan uu+ kar5ok+ilat yan terikat %ada u7unnya -+am lemak mem%unyai 5er5aai %eranan antara lain : menyu+un mem5ran dan molekul %em5entuk eneri -+am lemak +e5aai %em5entuk eneri da%at diok+ida+i denan taha%an yaitu a+am lemak yan 5erada %ada +ito+ol %erlu diaktikan dan diok+ida+i aar da%at ma+uk kedalam mitokondria -+am lemak di%indahkan ke dalam + ito+ol dari dua +um5er : 1 -+am lemak 5e5a+ yan di%eroleh dari mealui darah yan terikat %ada al5umin +erum enyawa ini di5e5a+kan menem5u+ mem5ran +el ma+uk kedalam +ito+ol 2. &eme8ahan tria+illi+erol +el oleh ker7a li%a+e men7adi a+am lemak dan li+erol yan diaktikan oleh hormon epineprin. Ak-i.+si As+m Lem+k 

6

>am5ar &ro+e+ -ktia+i Ke+eluruhan -+am lemak  -+am lemak 5e5a+ dalam +ito+ol tidak da%at melalui mem5ran mitokondria olonan ini  %ertamatama haru+ menalami rankaian dari ketia reak+i en=imatik untuk mema+uki matrik+ mitokondria tem%at ter7adinya ok+ida+i a+am lemak ,erikut taha%antaha%annya : aha% %ertama dikatali+a oleh en=im yan terda%at %ada me5ran luar mitokondria asil-koA  sintease (en=im %enakti) , yan melakukan reak+i : R?OO! @ -& @ Ko-!

7

 -+il lemak A ko- @ -$& @ &%i (1)

↔

1

2

>am5ar aha% %ertama aktia+i -+am lemak 5ereak+i denan -& mem5entuk a+iladenilat yan kemudian 5era5un denan Ko- untuk menha+ilkan a+il Ko-

-& mema8u %em5entukan ikatan tioe+ter antara uu+

kar5ok+il a+am lemak dan uu+ +ulhidril %ada Ko- Dalam %ro+e+ aktia+i ini di5utuhkan 2 o+at 5ereneri tini karena -& akan diu5ah men7adi %iroo+at (&&i) dan -$& enyawa  %iroo+at meru%akan aninhidra yan mudah ter%e8ah men7adi 2 uu+ o+at &eme8ahan ini dikatali+ oleh en=im anorganik pirofosfatase : &iroo+at @ !2O → 2 o+at(2) Reak+i ke+eluruhan yaitu 7umlah reak+i (1) dan (2)adalah -+am lemak @ -& @ ko-!

 a+illemakko- @ -$& @ 2&

→

!al ini 5erarti aktia+i a+am lemak men7adi a+ilko- didoron oleh dua +enyawa o+at 5ereneri tini &ada reak+i ini ter5entuk +uatu ikatan tioe+ter antara uu+ kar5ok+il lemak dan uu+ tiol koen=im- menha+ilkan -+il lemak Ako- aha% kedua a+il lemakko- tidak da%at menem5u+ dindin dalam mitokondria teta%i denan  5antuan en=im karnitin asiltransferase I, yan terda%at %ada dindin luar dari mem5ran dalam ini  menkatali+ reak+i kedua %ada %ro+e+ ma+uknya a+am lemak yaitu : -+il lemak  ko- @ karnitin ↔ a+il lemak A karnitin @ ko-!

8

!a+ilnya .+ter a+illemakkarnitin da%at menem5u+ melalui mem5ran dalam ma+uk dalam matrik+ mitokondria -+il lemakkarnitin meru%akan e+ter ok+ien dan a+il lemakko- meru%akan +uatu tioe+ter aha% ketia %ro+e+ ma+uknya uu+ a+il lemak +e8ara en=imatik ialah denan memindahkan a+il dari karnitin menu7u ko- di dalam mitokondria oleh asil karnitin transferase II, en=im ter+e5ut terletak %ada %ermukaan +e5elah dalam dari mem5ran dalam en=im ini mem5uat kem5ali a+il lemakko- dan mem5e5a+kannya dalam matrik+ -+il #emak karnitin @ ko-!

 a+il lemakko- @ karnitin

↔

.n=im %ertama di dalam %ro+e+ %ema+ukkan a+am lemak adalah karnitin asiltransferase I, yan meru%akan en=im %enatur dan 7ua menontrol ke8e%atan ok+ida+i a+am lemak -+il lemakko+ia% untuk melan+unkan ok+ida+i a+am lemak di dalam matrik+ mitokondria (#ehniner 19" : 196200B $artohar+ono 2006 : 434") Oksi(+si As+m Lem+k 

etelah a+am lemak da%at mema+uki mitokondria ok+ida+i a+am lemak ter7adi dalam dua taha% utama &ada taha% %ertama a+am lemak menalami %ele%a+an unit dua kar5on 5erturut turut +e8ara ok+idati mulai dari u7un kar5ok+il rantai a+am lemak denan 5erulanulan melalui rankaian en=im yan mele%a+kan +atu unit a+etil dua kar5on %ada +ekali %ro+e+ dalam  5entuk a+etil Ko- 'adi a+am lemak 16 kar5on (a+am %almitat) menalami C kali %ro+e+ melewati rankaian en=im ini $a+inma+in %ro+e+ memoton unit dua kar5on +e5aai a+etil Ko- &ada akhir dari tu7uh %ro+e+ ini unit dua kar5on yan terakhir dari a+am %almitat 7ua mun8ul +e5aai a+etil Ko- -ki5at ke+eluruhannya adalah %enu5ahan rantai a+am %aalmitat 16 kar5on men7adi   %otonan 2 kar5on dalam 5entuk uu+ a+etil yaitu a+etil Ko- &em5entukan tia% molekul a+etil Ko- memerlukan %ele%a+an em%at atom hidroen dari a+am lemak oleh ker7a dehidroena+e &ada taha% kedua ok+ida+i a+am lemak re+idu a+etil dari a+etil Ko- diok+ida+i men7adi ?O2 dan ! 20 melalui +iklu+ a+am +itrat 'adi a+etil Ko- yan diturunkan dari ok+ida+i a+am lemak mema+uki linta+ umum akhir yaitu ok+ida+i 5er+ama+ama denan a+etil Ko- yan datan dari luko+a melalui ok+ida+i %iruat Kedua taha% ok+ida+i a+aam lemak menaki5atkan aliran atom hidroen atau elektron yan 5er+ankutan melalui rantai tran+%ort ele8tron %ada mitondria men7adi ok+ien an 5erkaitan denan aliran ele8tron ini adalah o+orila+i ok+idati -D& men7adi -& 'adi eneri yan di%indahkan %ada kedua taha% ok+ida+i a+am lemak di+im%an dalam 5entuk -& &, Oksi(+si +s+m lem+k Jenuh 9

P)oses Oksi(+si : B+*i+n pe)-+m+ ok+ida+i a+am lemak 7enuh memiliki em%at taha% yakni: T+h+p (ehi()o*en+si pe)-+m+

etelah e+ter a+il lemak Ko- 7enuh ma+uk ke dalam matrik+ molekul itu menalami dehidroena+i en=imatik %ada atom kar5on E dan  (atom kar5on 2 dan 3) untuk  mem5entuk ikatan anda %ada rantai kar5on dan menha+ilkan +uatu tran+G 2  enoilKo+e5aai %roduk Dalam taha% yan dikatali+a oleh dehidroena+e a+ilKo- yaitu en=im yan menandun F-D +e5aai uu+ %ro+tetik  -+il lemakKo- @ .F-D H tran+G2 enoilKo- @ .F-D!2

>am5ar aha% Dehidroena+i &ertama T+h+p hi()+si

&ada taha% kedua dari +iklu+ ok+ida+i a+am lemak air ditam5ahkan %ada ikatan anda tran+ G2 enoilKo- untuk mem5entuk l +tereoi+omer hidrok+ia+ilKo- yan ditun7ukkan oleh 3 hidrok+ia+ilKo- yan dikatali+i+ oleh enoilKo- hidrata+e tran+G2 enoilKo- @ !2O I #3hidrok+ia+ilKo-

>am5ar aha% !idra+i T+h+p (ehi()o*en+se ke(u+ 10

&ada taha% ketia +iklu+ ok+ida+i a+am lemak ini #3hidrok+ia+ilKo- didehidroena+i mem5entuk 3keto+ilKo- oleh ker7a 3hidrok+ia+ilKo- dehidroena+e dan N-D @ +e5aai  %enerima ele8tron +%e+iik #3hidrok+ia+ilKo- @ N-D@ I 3keto+ilKo- @ N-D! @ ! @

>am5ar aha% Ok+ida+i T+h+p -iolisis aha% keem%at dan terakhir dari +iklu+ ok+ida+i a+am lemak 7enuh dikatali+i+ oleh a+etil

Ko- a+etiltran+era+e (tiola+e) yan melan+unkan reak+i 3ketoa+ilKo- denan molekul dari Ko-! 5e5a+ untuk mem5e5a+kan %otonan 2 kar5on kar5ok+il terminal dari a+am lemak a+alnya +e5aai a+etilKo- dan %roduk +i+anya yaitu e+ter Ko- dari a+am lemak  +emula yan +ekaran di%erke8il denan dua atom kar5on 3keto+ilKo- @ Ko-! I a+il lemak A+ Ko- yan di%er%endek @ a+etil +Ko-

>am5ar&ro+e+ ioli+i+ B+*i+n ke(u+ +s+m lem+k /enuh

11

-+etilKo- yan diha+ilkan oleh 5a5ak %ertama ok+ida+i 5eta ini +elan7utnya akan ma+uk  +iklu+ a+am +itrat Ase-il KoA (ioksi(+si mel+lui siklus +s+m si-)+- +-+u siklus k)e0s :

Reak+ireak+i dalam +iklu+ a+am +itrat: 1)

itrat +inta+e menkatali+ konden+a+i a+etil Ko- denan ok+aloa+etat untuk  mem5entuk +itrat

2)

-konita+e menkatali+ %eru5ahan a+am +itrat men7adi i+o+itrat +e8ara reer+i5el

3)

*+o+itrat hidroena+e mendekar5ok+ila+i i+o+itrat men7adi alaketolutarat +e8ara ok+idati Dalam %ro+e+ ini N-D @ doreduk+i men7adi N-D! dan ?O 2 dile%a+kan

4)

-laketolutarat dehidroena+e menha+ilkan +uk+inil Ko- dan Ko- N-D @ yan lain %un direduk+i men7adi N-D! dan ?O 2 dile%a+kan

")

uk+inil Ko- +inte+a menu5ah +uk+inil Ko- men7adi +uk+inat

6)

uk+inat dehidroena+e menok+ida+i +uk+inat men7adi umarat .n=im ini memindahkan dua atom ! ke F-D untuk mem5entuk F-D! 2

C)

Fumarat hidrata+e menhidra+i umarat men7adi malat

)

$alat dehidroena+e mem5entuk ok+aloa+etat dan +atu lai dari malat aha% terakhir ini menyem%urnakan +iklu+ a+am +itrat

Pe)hi-un*+n ATP Oksi(+si As+m P+lmi-+- 1As+m Lem+k Jenuh2 12

B+0+k pe)-+m+ Oksi(+si As+m Lem+k Men*h+silk+n Ase-il KoA (+n ATP

atu molekul a+etilKo- dan dua %a+an atom hidroen di%indahkan dari a+il lemakKo 5erantai %an7an yan ma+uk ke taha% ini +ehina rantainya di%er%endek denan 2 atom kar5on &er+amaan 5ai +atu taha% dimulai denan e+ter Ko- a+am %almitat (16 atom ) adalah

&almitoilKo- @ Ko-! @ F-D @ N-D @ @ !2O

→

$eri+toilKo- @ a+etil-Ko- @

F-D!2 @ N-D! @ ! @ etelah %emindahan +atu unit a+etilKo- dari %almitoilKo- kita 5erhada%an denan e+ter Ko- a+am lemak yan telah di%er%endek yaitu a+am miri+tat 14 kar5on $iri+toil Ko- ini +ekaran da%at ma+uk ke dalam +iklu+ ok+ida+i a+am lemak dan menalami rankaian em%at reak+i +elan7utnya yan +ama denan rankaian %ertama menha+ilkan molekul a+etilKo- kedua dan laurilKo- yaitu e+ter Ko- dari a+am lemak  homolo 12kar5on a+am laurat 13

,er+ama+amaa ketu7uh linta+an yan melalui +iklu+ Ok+ida+i a+am lemak  di%erlukan untuk menok+ida+i +atu molekul %almitoilKo- untuk menha+ilkan dela%an molekul a+etilKo-: &almitoilKo- @ CKo-! @ CF-D @ CN-D @ @ C!2O

  a+etilKo- @ CF-D! 2 @

→

CN-D! @ C! @ etia% molekul F-D!2 yan ter5entuk +elama ok+ida+i a+am lemak mem5erikan +e%a+an elektron ke u5ikuinon %ada rantai re+%ira+i dan ada dua molekul -& yan diha+ilkan dari -D& dan o+at +elama ter7adinya tran+%ort %a+anan elektron ke ok+ien dan o+orila+i ok+idati yan 5erkaitan denan itu eru%a denan hal ter+e5ut +etia% molekul N-D! yan ter5entuk memindahkan +e%a+an elektron ke N-D! dehidroena+e mitokondria tran+%ort +elan7utnya dari +etia%  %a+an elektron menu7u ok+ien menaki5atkan %em5entukan tia molekul -& dari -D& dan o+at 'adi lima molekul -& di5entuk %er molekul a+etilKo- yan di%indahkan %ada +etia% linta+ yan melalui rankaian ini yan ter7adi %ada 7arinan hewan +e%erti hati atau  7antun Oleh karena itu kita da%at menuli+kan %er+amaan ke+eluruhan 5ai ok+ida+i  %almitoilKo- men7adi dela%an molekul a+etilKo- terma+uk tran+%ort elektron dan o+orila+i ok+idati: &almitoilKo- @ CKo-! @ CO 2 @ 3"&i @ 3"-D& → a+etilKo- @ 3"-& @ 42! 2O

(a)

*nilah %er+amaan ke+eluruhan 5ai 5a5ak %ertama ok+ida+i a+am lemak

B+0+k Ke(u+ Oksi(+si As+m Lem+k4 Ase-ilKoA Dioksi(+si mel+lui Siklus As+m Si-)+-

-+etil Ko- yan diha+ilkan dari ok+ida+i a+am lemak tidak 5er5eda denan a+etilKo- yan di5entuk dari %iruat >uu+ a+etilnya %ada akhirnya akan diok+ida+i men7adi ?O 2 dan !2O oleh linta+ yan +ama yakni +iklu+ a+am +itrat%er+amaan 5erikut ini menam5arkan nera8a ke+eim5anan 5a5ak kedua di dalam ok+ida+i a+am lemak yaitu ok+ida+i kedela%an molekul a+etilKo- yan di5entuk dari %almitoilKo- denan o+orila+i yan ter7adi  5er+amaan denan itu: a+etilKo- @ 16O 2 @ 96&i @ 96 -D& → Ko-! @ 96-& @ 104! 2O @ 16?O2 14

(5)

Denan mena5unkan %er+amaan (a) dan (5) 5ai 5a5ak %ertama dan kedua ok+ida+i a+am lemak kita mem%eroleh %er+amaan ke+eluruhan 5ai ok+ida+i +em%urna %almitoil Ko- men7adi kar5on diok+ida dan air &almitoilKo- @ 23O 2 @ 131&i @ 131-D&

→

Ko-! @ 131-& @ 16?O 2 @ 146!2O

(8)

-tau denan 8ara lain da%at dirin8ikan +e5aai 5erikut: -+am %almitat yan mem%unyai 16 atom kar5on (? 16!32O2) +etelah diaktia+i dan ditran+er oleh karnitin maka akan ma+uk ke mitokondria dan +elan7utnya menalami 5etaok+ida+i a+am lemak dan ma+uk ke +iklu+ kre5+ 1

&almitoil Ko- akan mem5entuk a+etil Ko- denan C kali 5etaok+ida+i yaitu menha+ilkan C F-D! 2 dan C N-D! yan ma+inma+in +etara denan 2 -& dan 3 -& 'adi dalam 5eta ok+ida+i a+am lemka 7enuh a+am %almitat diha+ilkan 3" -&

2

elan7utnya a+etil Ko- yan diha+ilkan dari 5etaok+ida+i ini akan ma+uk ke dalam +iklu+ a+am +itrat atau +iklu+ kre5+ Dimana dalam +atu kali +iklu+ a+am +itrat ini diunakan 1 mol a+etil Ko- yan dida%at dari ha+il 5etaok+ida+i -+etil Ko- ma+uk ke +iklu+ a+am +itrat atau +iklu+ kre5+ ter5entuk 3 N-D! yan +etara denan 9 -& 1 F-D!2 yan +etara denan 2 -& dan 1 >& yan +etara denan 1 -& 'adi 1 mol a+etil Ko- menha+ilkan 12 -& Oleh karena aktia+i a+am %almitat menha+ilkan  a+etil Ko- maka %erhitunannya men7adi: Dalam  mol a+etil Ko-  N-D! J 3   J 24 mol maka 24  3 J C2 -& F-D!2 J 1 L  J  mol maka   2 J 16 -& >& J 1   J  mol maka   1 J  -& 'adi (C2 -& @ 16 -& @  -&) J 96 -&

3

'umlah -& yan diha+ilkan dalam ok+ida+i a+am %almitat adalah -& yan diha+ilkan dari 5etaok+ida+i @ -& yan diha+ilkan dari +iklu+ a+am +itrat atau +iklu+ kre5+ J 131 -&

15

(#ehniner 19" :20") $, Oksi(+si As+m Lem+k T+k Jenuh -+am lemak yan tidak 7enuh 5anyak di7um%ai dalam alam ia diantaranya

terma+uk dalam olonan a+am lemak e+en+ial yaitu a+am linoleat a+am oleat dan a+am arakhidonat&ada umumnya ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh +e%erti a+am oleat 5erlan+un melalui mekani+me yan +ama +e%erti untuk a+am lemak 7enuh yaitu denan mekani+me ok+ida+i eta%i hal yan menarik dalam ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh adalah 5ahwa ikatan ranka% %ada a+am lemak mem%unyai koniura+i cis edankan ikatan ranka% +enyawa antara dalam 7alur mekani+me ok+ida+i A yaitu +enyawa enoil koen=im- memiliki koniura+i trans /ntuk itu dalam derada+inya a+am lemak tak 7enuh menalami +uatu mekani+me reak+i tam5ahan yaitu reak+i i+omera+i 5entuk 8i+ ke tran+ yan dikatali+ oleh en=im enoil koenzim-A isomerase -+am lemak tak 7enuh meru%akan a+am lemak yana memiliki dua atau le5ih ikatan ranka% *katan anda ter+e5ut 5ia+anya tidak 5erada %ada letak +%e+iik %ada rantai a+am lemak yan da%at dikatali+a oleh hidrata+e enoilKo- en=im yan 5ia+anya menkatali+i+ reak+i %ertam5ahan air denan ikatan anda M2enoilKo- yan diha+ilkan +elama ok+ida+i a+am lemak -kan teta%i melalui ker7a dua en=im %em5antu ok+id+a+i a+am da%at 7ua menok+ida+i a+am lemak tidak 7enuh Ker7a en=im ini yan +atu i+omera+e dan yan lain +e5aai e%imera+e $elalui ker7a 2 en=im %em5antu +iklu+ ok+ida+i a+am lemak yan di7ela+kan di ata+ da%at 7ua menok+ida+i a+am lemak tidak 7enuh yan 5ia+a dimanaatkan oleh +el +e5aai  5ahan 5akar Ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh memerlukan 2 en=im tam5ahan yaitu: a) .noyl ?o- i+omera+e  5) 24 dienoyl ?o- redukta++e 16

?ontoh reak+i ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh %ada +s+m linole+-

17

>am5ar /rutan reak+i dalam ok+ida+i a+am lemak 7enuh (8ontoh : a+am linoleat dalam 5entuk  linoleoyl?o-) e5aai 8ontoh 7alur ok+ida+i a+am linoleat ? 1C!31?OO! (?1:2 8i+) .n=im %em5antu lainnya e%imera+e (#3O!a+ilko-) di%erlukan untuk ok+ida+i 5anyak  a+am lemak tidak 7enuh 1 -+am linoleat denan 1 kar5on yan memiliki 2 ikatan anda +i+ +atu di antara kar5on 9 dan 10 dan yan lain di antara kar5on nomor 12 dan 13 2 #inoleilKo- menalami 3 %utaran melalui urutan ok+ida+i a+am lemak 5aku yan telah kita kenal menha+ilkan 3 molekul a+etilKo- dan e+ter Ko- a+am lemak tidak 7enuh 12 kar5on denan ikatan anda +i+ di antara kar5on 3 dan 4 +e%erti dalam oleil Ko- dan ikatan anda +i+ lainnya di antara kar5on nomor 6 dan C

18

3 *katan anda 8i+ %ada G3 lalu dii+omeri+a+i oleh enoilKo- i+omera+e men7adi tran+ G2 enoilKo- yan menalami reak+i +elan7utnya dari urutan normal ok+idati menha+ilkan molekul a+etil Ko- 4 1 %utaran +elan7utnya menha+ilkan a+il lemak Ko- tidak 7enuh denan  kar5on +elain molekul a+etilKo- -+il lemak ter+e5ut menandun ikatan anda +i+ G2 $olekul da%at dikatali+a oleh hidrata+e enoilKo- ta%i %roduknya dalam hal ini adalah D +tereoi+omer  dari 3hidrok+ia+ilKo-dan 5ukannya +treoi+omer # yan 5ia+anya ter5entuk %ada ok+ida+i a+am lemak 7enuh enyawa ini 5ukan +u5+trat untuk en=im dehidroena+e yan kedua oleh karena itu haru+ diu5ah dulu men7adi 5entuk # oleh en=im e%imera+e " &ada +aat ini en=im %em5antu yan kedua yaitu e%imera+e 3hidrok+ia+il Ko- men7alankan  %eranannya .n=im ini melan+unkan e%imera+e D men7adi #3hidrok+ia+ilKo- yan +ekaran da%at melan+unkan reak+i normal men7adi a+etil Ko- dan 6 kar5on molekul a+il Ko- yan 7enuh $olekul ini lalu diok+ida+i +e%eti %ro+e+ yan telah kita kenal menha+ilkan tam5ahan 3 a+etil Ko- !a+il ke+eluruhannya adalah 5ahwa a+am linoleat di u5ah men7adi 9 a+etil Ko- denan 5antuan 2 en=im %em5antu &ada a+am lemak tak 7enuh  ada +iklu+ ok+ida+i yan tidak melalui reak+i dehidroena+i * yan menha+ilkan F-D! 2 yaitu %emotonan 2? yan menandun ikatan ranka% denan demikian 7umlah -& yan diha+ilkan %ada ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh denan 7umlah atom ? yan +ama To-+l Ene)*i Oksi(+si As+m Lem+k T+k Jenuh

&ada molekul yan kita ok+ida+i tadi yaitu ok+ida+i a+am linoleat denan 1 kar5on ter+adi  kali %ro+e+  ok+ida+i dan menha+ilkan 9 a+etil ko- enery yan di ha+ilkan 5eru%a -& adalah +e5aai 5erikut: 5oksi(+si

ATP

&

"

$

"

3

"

'

3

6

"

7

3

8

"

9

"

To-+l

36

.neri total yan di ha+ilkan dari ok+ida+i a+am linoleat adalah : J eneri aktia+i@ enery  ok+ida+i@ enery +iklu+ Kre5+ J 2 -& @ 36 -& @ 10 -& 19

J 142 -& 'adi %ro+e+ ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh (a+am linoleat) menha+ilkan enery +e5e+ar 142 -& ?ontoh reak+i ok+ida+i a+am lemak tak 7enuh %ada +s+m ole+-

1 &ada %ro+e+ ok+ida+i a+am oleat atau OleilKo- yaitu +uatu a+am lemak tidak 7enuh terdiri dari 1 kar5on yan 5anyak di7um%ai *katan andanya ter7adi %ada ikatan atom ? nomor 9 dan 10 dan 5er5entuk 8i+ (ditun7ukkan oleh G 9) ini terma+uk ke dalam 7alur ok+ida+i dan +e8ara 5ertaha% di%i+ahkan a+etilKo-nya 2 -+am oleat %ertamatama diu5ah men7adi oleil Ko- yan diankut melalui mem5ran mitokondria +e5aai oleilkarnitin dan diu5ah men7adi oleilKo- di dalam matrik+ 3 $olekul oleil Ko- mema+uki 3 %utaran melalui +iklu+ ok+ida+i a+am lemak menha+ilkan 3 molekul a+etil Ko- dan e+ter Ko- a+am lemak tidak 7enuh 12kar5on denan ikatan anda +i+nya di antara kar5on nomor 3 dan 4

20

4 &roduk ini tidak da%at dikatali+ oleh en=im +elan7utnya %ada +iklu+ a+am lemak normal yaitu hidrata+e enoilKo- yan 5eker7a hanya terhada% ikatan anda tran+

Namun

demikian denan ker7a +atu di antara dua en=im %em5antu yaitu i+omera+e enoilKo- 8i+ 21

G3enoilKo- dii+omera+i men7adi tran+G2enoilKo- yan meru%akan +u5+trat normal  5ai enoil Ko- hidrata+e yan lalu menu5ahnya men7adi #3hidrok+ia+ilKo- yan  5er+ankutan &roduk ini +ekaran dikatali+ oleh en=imen=im lainnya %ada +iklu+ a+am lemak menha+ilkan a+etil Ko- dan a+am lemak 7enuh 10 kar5on +e5aai e+ter Ko- nya enyawa yan terakhir ini menalami 4 %utaran lai menalami +iklu+ normal a+am lemak menha+ikan 9 a+etil Ko- lainnya dari +atu molekul a+am oleat 1 kar5on

3, Oksi(+si As+m Lem+k (en*+n A-om K+)0on G+n/il -+am lemak denan 7umlah kar5on an7il ditemukan dalam 7umlah nyata %ada li%id

 5er5aai tanaman dan 5e5era%a orani+me laut -+am lemak 5erantai kar5on an7il (5erukuran  %an7an) diok+ida+i denan linta+an yan +ama +e%erti a+am lemak 5erkar5on ena% dimulai  %ada u7un rantai kar5ok+il ini -kan teta%i +u5+trat 5ai %utaran terakhir rankaian ok+ida+i a+am lemak adalah a+il lemak Ko- kom%onen a+am lemaknya hanya memiliki " atom kar5on &ro+e+nya yaitu:  β −oksidasi 1 &ada akhir  a+il lemak Ko- ("?) terok+ida+i dan terurai menha+ilkan  %roduk a+etil Ko- (2?) dan %ro%ionil Ko- (3?) 2 $olekul a+etil Ko- terok+ida+i melalui +iklu+ a+am +itrat +ementara %ro%ionilKo- ma+uk  ke dalam linta+ en=imatik yan aak menyim%an 3 &ro%ionilKo- dikar5ok+ila+i men7adi D$etilmalonilKo- oleh en=im karboksilase  propionil-KoA yan menandun 5iotin ,ikar5onat (!?O3) men7adi uu+ kar5ok+il yan 5aru dan -& mem5erikan eneri untuk mem5entuk ikatan koalen 5aru yan menha+ilkan -$& dan %iroo+at &ro%ionilKo- @ -& @ ?O2 → D$etilmalonilKo- @ -$& @&&

i

4 D$etilmalonilKo- menalami

e%imera+i

en=imatik mem5entuk

$etilmalonilKo- denan 5antuan en=im metilmalonil epimerase 22

+tereoi+omer #

D$etilmalonilKo-

metilmalonil epimerase

 #$etilmalonilKo-

" #$etilmalonilKo- mem5entuk uk+inilKo- yan dikatali+i+ oleh en=im metilmalonil KoA mutase yan memerlukan deok+iadeno+ilko5alamin +e5aai koen=im #$etilmalonilKo-

metilmalonil-KoA mutase

uk+inilKo-

Reak+i metilmalonilko- muta+e meru%akan reak+i yan luar 5ia+a Reak+i ini terdiri dari  %er%indahan uu+?OKo- %ada atom kar5on 2 %ada uu+ %ro%ionil a+al dari metilmalonilKo- denan atom ! %ada atom kar5on 3 'umlah eneri yan diha+ilkan dalam 1 +iklu+ kre5+ 7ika ma+uk lewat a+etilko- yaitu 3  N-D! 1 F-D! dan 1 >& 'umlah eneri yan diha+ilkan dalam 1 +iklu+ kre5+ 7ika ma+uk  lewat uk+inil  ?o- yaitu 1 >& 1 N-D! dan 1 F-D! +e5e+ar 6 -& Karena ma+uk +iklu+ kre5+ lewat u88inyl?o- maka derada+i a+am lemak denan atom ? an7il le5ih 8e%at di5andinkan denan derada+i a+am lemak denan atom ? ena%

23

>am5ar βOk+ida+i -+am #emak >an7il

BAB III KESIMPULA

Ke+im%ulan yan da%at diam5il dari makalah ini adalah %ro+e+ derada+i %rotein +elalu diawali denan hidroili+i+ tria+illi+erol men7adi li+erol dan a+am lemak yan mem5entuk a+etil ko- yan akan diu5ah men7adi eneri em%at derada+i a+am lemak terda%at di +el hati +el otot dan di dalam 7arinan adi%o+a aha%an derada+i li+erol men7adi a+etil ko- lan+un menu7u  %ro+e+ likoli+i+ +edankan taha%an derada+i a+am lemak 5aik a+am lemak 7enuh tidak 7enuh ena% mau%un an7il +etelah hidroli+i+ trili+erida adalah aktia+i a+am lemak yan dilan7utkan denan %ro+e+ 5eta ok+ida+i +emua akan diu5ah men7adi a+etilko- men7adi eneri (+iklu+ kre5+) yan 5er7umlah le5ih 5anyak dari%ada yan diha+ilkan molekul kar5ohidrat dan %rotein

DA!TAR PUSTAKA

-r5ianto &urwo 1996 BIOKIIA : Konsep-konsep !asar. Bandung  : De%dik5ud Dikti #ehniner -l5ert # 192  !asar-dasar Biokimia "ilid # (diter7emahkan oleh $ay henawid7a7a) ,andun : &ener5it .rlana $artohar+ono oehar+ono Biokimia "ilid 2. oyakarta : />$ &re++ $urray Ro5ert K 2009 Biokimia $arper %disi 2&  'akarta: &ener5it ,uku Kedokteran .>? Wirahadiku+u+mah $uhamad 19" BIOKIIA : etabolisme energi, Karbo'idrat, dan (ipid  ,andun : &ener5it *,

24