Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

made by Absens

made by Absens

made by Absens

made by Absens

made by Absens

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η θέσπ τπς γυναίκας στο παρελθόν .

.........

...... .............. ...... ....... ..... ....

Η θεωρία των μισογύνπδων ....... .... ............. ..... .

Η γυναίκα στπν ψυχανάλυσπ

.........................

.....

.............................

.....

.....

9

... .. .... 19

..................

23

Η «αντρική διαμαρτυρία» ................ ..... ....... ....... .......... ..... ...... ...... ...... 27 .

Τρεις «γυναικείες l δ Γυναικεία ελαττώματα Ι . .

.

.....

...

.. . . ...

...

.............

. .... . 35

..............................

Γυναικεία ελαττώματα 11 ..... ..... . .. ..... ............ .. . ..

- l Κοριτσι εινα

.

. ..

......

..

.

. ... ... . 39

.............

..

,

Η εφπβεία του κοριτσιού

..... .......... ...... ................. ..... ............ ..... ...... 47

...

Ερωτας και γάμος ....... ............. .... ...... ....................... ..... ........ .... ...... .... 51 \

Μπτρότπτα Ι . ..

........

....

. ..

.......................................

.

.....

�........................ 55

Μπτρότπτα 11 ....................................................................................... 59 Μπτέρες και γιοι

......

... ..... ...... .... ...... .. ..... ........ .

..

................

... .............. 63 .

Μπτέρες και κόρες . . .............................. ................ .......... ................. 67 .

..

Η ανύπαντρπ γυναίκα

............................ ...... ........... .... ...................... 71

...

Ψυχολογικά προβλήματα τπς γυναίκας που γερνάει ............. Η γυναίκα και n σεξουαλικότπτα

.............

75

........... ...................... ...... ...... .... ... 79

.....

Η ψυχρότπτα ........................................................................... ............ 83 Ο λεσβιακός έρωτας Η πορνεία

................ .................. .......... ...... ..................... 87

.....

.................. ................................... ............... ....... ............. 9 1

....

Ψυχοσωματικές γυναικείες παθήσεις

. ... ... . ..

...................

.

.

.

.................

.

95

Διαταραχές τπς εμμπνόρροιας . ....... ..... ...... ....... ......... ....... ....... ..... ..... 99 .

Η ισχνότπτα

.........................................................................................

καταστάσεις πόνων ... ..... ...... ................... .

Εγκυμοσύνπ και τοκετός

......

.. ..... .

........................

Η γυναίκα και ο αλκοολισμός

..... ..

.

..........

. . ... . .... . .

..

.

.

made by Absens

.

..........

. ..... .

..............

.

11 1

. ... 1 15

.........

.......

............

. ..

................................

-7-

. ..".;."1 07

.......

.......

Το μέλλον τπς γυναίκας: μέλλον τπς ανθρωπότπτας ΒιβλιογραΦία ..

.

....................

. ... ..... ......

...........

........ . .

.....

103

......

.... ....

............

....

1 19 123

made by Absens

Η θέση της γυναίκας στο παρελθόν

Από παλιά πιστεύουν μερικοί ότι γνωρίζουν τις ψυχικές ιδιότητες του άντρα και της γυναίκας. Μιλάνε για τη «γυναικεία» και την «ανΤΡΙ Kr'ί» ψυχr'ί: εδώ απαριθμούν ορισμένα γνωρίσματα, που τα θεωρούν σαν «τυπικά» για το ένα r'ί το άλλο Φύλο. Πετυχαίνουν όμως μ' αυτό κάτι ουσιαστικό; Οι απόψεις μας για τον άντρα και τη γυναίκα δε σχηματίζο­ νται με ΠΡOKαταλr1ψεις; Η σύγχρονη ψυχολογία αποκαλύπτει σε πολλές απόψεις του ανθρώπου προδιατυπω­ μένες ιδέες, που μεταβιβάζονται από την παράδοση χωρίς να εξετάζονται κριτικά. Η εικόνα μας για άλλους λαούς, φυλές, θρησκείες είναι σχε­ δόν πάντα παραμορφωμένη από συναισθηματικές παραστάσεις. Συνr'ίθως προβάλλει κανείς σε ομά­ δες ανθρώπων, που δεν τις γνωρίζει καλά, τις δικές του αδυναμίες και ανεπάρκειες. Γι' αυτό ο κριτικός παρατηρητr'ίς δε θα αναγνωρίσει διό­ λου τις γνώμες που έχουν σχηματί­ σει οι άνθρωποι για τους πολιτικούς,

θρησκευτικούς και φυλετικούς «γειτόνους» τους. Το ίδιο γίνεται και με την εικόνα που έχει σχηματίσει ο άντρας στην πορεία της μέχρι τώρα ιστορίας για τη γυναίκα. Δεν r'ίθελε να λάβει υπόψη του την πραγματικό­ τητα του σεξουαλικού συVΤρόΦOυ του, αλλά δημιούργησε ένα ιδανικό της θηλυκότητας, που πολλές φορές φαντάζει σ α χίμαιρα και συχνά σα μια γελοιογραΦία.

••

της πατριαρχίας Οι ιστορικοί μας λένε ότι ζούμε σε μια πατριαρχΙKr'ί κοινωνία. Το όνομα «πατριαρχία» προέρχεται απ' τη λατι­ νΙKr'ί λέξη pater πατέρας. Σ' αυτή τη μορΦή της ζωής, που υφίσταται εδώ και χιλιετηρίδες, ο άντρας και πατέρας είναι ο πραγματικός αρχη­ γός στην οικογένεια και στην κοινω=

9

-

made by Absens

Το πνεύμα

-

.ΖΩI", ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

νία. Τα δικαιώματα της γυναίκας είναι λιγότερα απ' αυτά του άντρα. Στην πατριαρχική κοινωνία ο λόγος της γυναίκας βαραίνει λίγο ή καθό­ λου. Είναι σκλάβες των αντρών τους, «άμισθες υπηρέτριες», μηχανές που γεννάνε παιδιά. Πρέπει να κοι­ τάξει κανείς σε ιστορικές πραγματεί­ ες του πολιτισμού για να δει μέχρι που έφτανε η στέρηση των δικαιω­ μάτων στις γυναίκες του παρελθό­ ντος. Αλλά και το παρόν μας προ­ σΦέρει παραστατικά παραδείγματα: Σε πολλές χώρες της γης η πατριαρ­ χική πνευματική στάση είναι αδιά­ σπαστη κι έτσι μπορεί να μελετηθεί σ' όλους τους εκφυλισμούς και τις αφυσικότητές της. Ας σκεφτούμε τη ζωή των γυναικών της Μέσης και της Απω Ανατολής, όπου η γυναίκα φυλακίζεται για όλη της τη ζωή μέσα στους τοίχους του σπιτιού της και δεν επιτρέπεται να βγει ποτέ έξω. Το «εμπόριο της γυναίκας», συνηθισμένο παλαιά και στην Ευρώπη, βρίσκεται εκεί ακόμη στην ημερησία διάταξη. Σε μερικές χώρες θεωρείται ήδη μεγάλο επίτευγμα το ό,ΤΙ καταργήθηκε ο φερετζές: σε μουσουλμανικές περιοχές οι άντρες θεωρούν απαράδεκτο ότι ένας άλλος άντρας θα έβλεπε το πρόσω­ πο της γυναίκας τους.Ακόμη και στον αιώνα μας ισχύουν σε ευρωπαϊ­ κές περιοχές νομοθεσίες, που παρα­ χωρούν στον άντρα το δικαίωμα να τιμωρεί τη γυναίκα του. Και σε άλλες νομικές σχέσεις η γυναίκα αδικείται επίσης σημαντικά. Θεωρείται σαν άνθρωπος δευτέρου βαθμού, που προφανώς δεν ανταποκρίνεται στην αξία και στην αξιοπρέπεια του άντρα. Από που προέρχεται αυτή η παρα -

γκώνιση της γυναίκας στην πατριαρ­ χική κοινωνία; Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι σε προϊστορικούς χρό­ νους υ πήρξε κ α ι μια λεγόμενη <<μητριαρχία». Δυστυχώς δεν έχουμε πολλές πλούσιες λογοτεχνικές πηγές γι' αυτή τη βαθμίδα της ανά­ πτυξης. οποιος έχει διαβάσει Π.χ. την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» του Ομήρου, που περιγράφουν τους μυθικούς αγώνες των Ελλήνων ενά­ ντια στους Τρώες, θα θυμηθεί ότι σ' αυτόν τον παμπάλαιο πόλεμο εμφα­ νίζεται ο λαός των «Αμαζόνων», ένας στρατός από γυναίκες, που πολε­ μούσαν σαν άντρες. Ο μύθος λέει μάλιστα ότι αυτές οι γυναίκες είχαν κόψει το ένα τους στήθος, για να μπορούν να τοξεύουν καλύτερα. Υποθέτουμε ότι σ' αυτούς τους μύθους μπορεί να περιέχεται ένας αληθινός πυρήνας: ίσως να υπήρχαν τότε πολεμικοί γυναικείοι λαοί, όπου οι άντρες να «ασχολούνταν με το νοι κοκυριό». Πάντως στην κρήτη βρέθηκαν αγγειογραΦίες, που δεί­ χνουν αρρενωπές γυναίκες να οδη­ γούν άμαξες, να κυνηγούν κλπ. και άντρες με γυναικείο παρουσιαστικό σε κομΨές ενδυμασίες. Επίσης και αυτά τα αγγεία προέρχονται από το 1000 περίπου Π.χ., ώστε μπορούμε να υποθέσουμε ότι εδώ κι εκεί υπήρξαν πραγματικά κοινωνίες, όπου οι γυναίκες κυβερνούσαν τους άντρες. Αυτό συμβαίνει ακόμη και σήμερα - αν και σπάνια - σε μερι­ κούς πρωτόγονους λαούς. Προ­ φανώς δεν είναι κανένας φυσικός νόμος ότι ο άντρας πρέπει να είναι το υπέρτερο και π γυναίκα το υπο­ δεέστερο μέρος.

made by Absens

- 10 -

ψvxoΛoΠA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΑΣ

•• Από που προέρχεται

η κυριαρχία του άντρα; Το γεγονός ότι ο άντρας έχει κάνει σχεδόν παντού τπ γυναίκα ένα υπο­ ταγμένο ον, μπορεί να αποδοθεί τελικά στπ σωματική του υπεροχή. Ο άντρας είναι απ' τπ Φύσπ του κάπως ισχυρότερος απ' τπ γυναίκα, το μυϊκό του σύστπμα είναι περισσότε­ ρο και καλύτερα δlαμορφωμένο. Επίσπς n δραστπριότπτά του δεν περιορίζεται από εμμπνόρροια, εγκυμοσύνπ και γέννπσπ παιδιών. Αυτό τον κάνει ιδιαίτερα κατάλλπλο για το κυνήγι, τον πόλεμο κι όλες τις εργασίες, που απαιτούν τπν καταβο­ λή μεγάλων δυνάμεων. Μ' αυτό δεν θέλουμε να πούμε ότι n γυναίκα σε παλαιότερους χρόνους δεν έπρεπε κι αυτή «να φέρεταl σαν άντρας»: Σε πολλούς πρωτόγονους λαούς αυτή φροντίζεl για τπν καλλιέργεια των αγρών, εν μέρει για τπν κτπνοτρο­ Φία, αναλαβαίνει πολλές εργασίες, που εγγυώνται τπ συντήρπσπ τπς οικογένειας περισσότερο απ' το κυνήγι και το Ψάρεμα, που θεωρού­ νται σαν αντρlκές ασχολίες. Εξαιτίας τπς φυσlκής πλεονεκτικής θέσπς του ο άντρας μπόρεσε ν' απο­ σπάσει τπν πρώτπ θέσπ στπν οικογέ­ νεια και στπν κοινωνία. Αυτό φαίνε­ ταl πως δεν το έκανε καθόλου με πολύ ανθρωπιστικό τρόπο. Ανάλογα με τα έθιμα εκείνων των εποχών οι άνθρωποι γνώριζαν μόνο δύο κατπ­ γορίες τπς ζωής: αφέντπς ή σκλά­ βος. Επίσπς στπ συμβίωσπ των αντρών μεταξύ τους υπήρχαν μεγά­ λες κοινωνικές δlαφορές, όπου μια μικρή τάξπ προνομιούχων μπορούσε

να εκμεταλλεύεται κατά βούλπσπ τπ μεγάλπ πλειονότπτα του λαού. Επίσπς στις σχέσεις με τους ξένους λαούς δε γινόταν μεγάλπ χρπσιμο­ ποίπσπ τπς ανθρώπινπς διακριτικότπ­ τας. Ετσl δεν πρέπει να μας ξαφνιά­ ζει ότι και οι σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και τπ γυναίκα βασίζονταν στπν αρχή τπς υποταγής. Ο άντρας αισθανόταν σαν «κύριος του κόσ­ μου». Το γυναικείο μέρος τπς ανθρω­ πότπτας το θεωρούσε σαν ένα «αναγκαίο κακό», σαν ένα λάθος τπς δπμιουργίας. Μ' αυτές τις θεωρίες ο άντρας δικαιΟλΟγούσε τον αδιάκριτο παραγκωνισμό τπς γυναίκας στπν κοινωνική ζωή, τπν έκτασπ του οποί­ ου με δυσκολία μπορούμε να φανταστούμε σήμερα. Επί χιλιετπρί­ δες οι άντρες μεταχειρίστπκαν τις γυναίκες κυριολεκτικά χειρότερα απ' τα ζώα, σαν ένα περισσότερο ή λιγό­ τερο άχρπστο αντικείμενο. Οι γυναί­ κες χαρακτπρίζονταν προκαταβολικά σαν «κατώτερα όντα», στα οποία μπορούσε κανείς να φορτώσεl όλες τις ελλείψεις, που μπορούσε να φανταστεί στον άνθρωπο. Αυτές οι παμπάλαιες προκαταλήΨεις ζουν ακόμπ μέσα σ' όλους μας, όταν θέλουμε να κάνουμε σκέΨεις για τπν «ψυχή τπς γυναίκας». Μια ματιά στπν ιστορία του πολιτι­ σμού μας διδάσκει ότι μέχρι τπ νεώ­ τερπ εποχή οι γυναίκες δεν είχαν καθόλου δικαιώματα. Ακόμπ και οι αρχαίοι Ελλπνες, που ήταν ένας εξαιρετικά πολιτισμένος λαός, δεν αποτελούσαν εδώ καμιά εξαίρεσπ. Σε αντίθεσπ προς τους ανατολίτες οι αρχαίοι Ελλπνες δεν είχαν το θεσμό τπς πολυγαμίας, αλλά n συζυγική πίστπ στπν Αθήνα τπς κλασικής επο-

made by Absens

-1 1-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

χής είχε μικρή ή καμιά σημασία. Ο διάσημος ρήτορας Δημοσθένης είπε σ' ένα λόγο του: «Εχουμε τις εταίρες για την ευχαρίστηση του .πνεύματος, τις παλλακίδες για την ευχαρίστηση των αισθήσεων, και τη σύζυγο για να μας χαρίζει παιδιά». Πραγματικά η Ελληνίδα δεν είχε κοινωνικά δικαιώ­ ματα, όπως σήμερα ακόμη οι γυναί­ κες της Ανατολής επίσης η κόρη βρισκόταν απέναντι στους γιους σε μειονεκτική θέση, γιατί μόνο αυτοί είχαν δικαίωμα κληρονομιάς. Τα λόγια του μεγάλου πολιτικού Περικλή μοιάζουν μ ε αυτά του Απόστολου Παύλου: «Η καλύτερη γυναίκα είναι αυτή, για την οποία οι άντρες μιλάνε λιγότερο!». Απ' αυτό συμπεραίνεται ότι η Ελληνίδα δεν είχε καμιά επίδραση στη πολιτική διαμόρφωση της κοινότητας. Γνωστή είναι μια μόνο περίπτωση, όπου οι Ελληνίδες επενέβησαν ενεργητικά στην ιστορία, αλλά πρόκειται απλώς μόνο για ένα μύθΟ· στη «Λυσιστρά­ τη» του ΑριστοΦάνη παρουσιάζονται γυναίκες, που κουρασμένες απ' την αιώνια απασχόληση των αντρών με τον πόλεμο αρνούνται σ' αυτούς τις χαρές του κρεβατιού, ώσπου αυτοί να αποφασίσουν την ειρήνη: μια απεργιακή μέθοδος, που θα είχε ακόμη και σήμερα νόημα και πιθα­ νόν να ήταν επιτυχής. Η αρχαία Ρώμη γνώρισε εν μέρει γυναίκες, που σαν Domina (κυρία) ασκούσαν στα πλαίσια του σπιτιού τους μια κάποια εξουσία. Η γυναίκα σα μητέρα και Matrona (γηραιότερη κυρία) απολαμβάνει μεγάλη υπόλη­ ψη στην κοινωνία. Παρ' όλα αυτά ο άντρας είναι από κάθε άποψη κύριος της καταστάσεως. Με την αυξανόμε-

νη παρακμή της ρωμαϊκής αυτοκρα­ τορίας Φθίνουν και τα παλιά καλά έθιμα· η γυναίκα σα σύντροφος του άντρα γίνεται σπανιότητα, και γενικά τελείται το σκλάβωμα της γυναίκας, που στην αρχαιότητα επικρατούσε έτσι ή αλλιώς παντού.

••

Ο χριστιανισμός δ ε ν ωΦέλησε οπωσδήποτε τις γυναίκες, κυρίως στις αρχές του, που χαρακτηρίζονται ολοκληρωτικά απ' την περιφρόνηση απέναντι στη γυναίκα. Ο Απόστολος Παύλος προσπαθεί σε πολλούς λόγους του να παρουσιάσει τη γυναίκα σαν υποτελή του άντρα: «Αλλά όπως η κοινότητα είναι τώρα υποτελής στο χριστό, έτσι και οι γυναίκες στους άντρες τους σ' όλα τα πράγματα». Πολλοί πατέρες της εκκλησίας ήταν συνεπέστατοι μισο­ γύνηδες. Ο τερτυλλιανός π.χ. γρά­ φει: « Γυναίκα, είσαι η πύλη της κόλασης. Εσύ έπεισες αυτόν, στον οποίο ο διάβολος δεν μπορούσε να επιτεθεί από μπροστά. Εξαιτίας σου πέθανε ο υιός του Θεού· σου αξίζει να περιπλανιέσαι θλιμμένη κ α ι ρακένδυτη». Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος προσθέτει: «Ανάμεσα σ' όλα τ' άγρια ζώα δεν υπάρχει κανένα βλαβερώτερο απ' τη γυναί­ κα». Ο άγιος Θωμάς ο Ακινάτος γρά­ φει: «Είναι βέβαιο ότι η γυναίκα είναι προορισμένη να ζει κάτω απ' τις δια­ ταγές του άντρα και ότι δεν έχει καμιά εξουσία πάνω στον ίδιο τον εαυτό της». Δεν είναι απαραίτητο να αναΦέ-

-12made by Absens

Η γυναίκα στο μεσαίωνα

ΨVXOΛOΓIA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΑΣ

ρουμε περισσότερα παραδείγματα απ' τπ λογοτεχνία του μεσαίωνα. Αυτά τα λίγα πιστοποιούν τπν άποψπ που επικρατούσε τότε ότι π γυναίκα είναι απ' τπ φύσπ τπς πιο αμαρτωλή απ' τον άντρα και ότι το προπατορι­ κό αμάρτπμα πρέπει στπν πραγματι­ κότπτα να αποδίδεται σ ' αυτήν. Βαρυμένπ μ' αυτή τπν κατάρα, π γυναίκα μπορούσε να υπάρχει μόνο σαν παρίας, σαν κατώτερο ον. Αντίστοιχες ήταν οι σχέσεις των Φύλων στπν κοσμική ζωή. Μια γυναί­ κα «παιρνόταν», τπν «κατείχε» κανείς σαν ένα κομμάτι γπ ή ζώο. Η αγάππ ανάμεσα στους συζύγους φαίνεται πως εκείνπ τπν εποχή ήταν σπάνια. Απ' τις σωματικές επαΦές έλειπε επί­ σπς π τρυφερότπτα και π εσωτερική κατανόπσπ. Στο μεσαίωνα π γυναίκα έφτασε σ' ένα κατώτερο σπμείο τπς κοινωνικής τπς θέσπς.

••

Η άνοιξη του ερωτικού

τραγουδιού Αλλά σε λίγο ακολούθπσε μια θετική αντίδρασπ. Στπ νότιο Γαλλία, στπν προβπγκία, ανθούσε απ' τον 130 αιώνα ένας ιπποτικός πολιτι­ σμός, που είχε δεχτεί εν μέρει τπν επίδρασπ τπς Μαυριτανικής (αραβι­ κής> αυτοκρατορίας, που υπήρχε στπν Ισπανία. Στα κάστρα και στα παλάτια τπς προβπγκιανής αριστο­ κρατίας άρχισε να εισέρχεται μια νέα μόρφωσπ. Τα έθιμα γίνονταν πιο λεπτά, οι άνθρωποι αφιερώνονταν στις τέχνες και στις επιστήμες. Οι γυναίκες θαυμάζονταν και εκτιμού­ νταν και συχνά έπαιρναν τπν ίδια

μόρφωσπ με τους άντρες. Σ' αυτόν τον προβπγκιανό πρώιμο πολιτισμό δπμιουργήθπκε το ερωτικό τραγού­ δι, ποιήματα που εξυμνούσαν τπ γυναίκα σαν ερωμένπ. Αυτή π κίνπσπ εξαπλώθπκε αργότερα σ' όλπ τπν Ευρώππ. Οι ιστορικοί του πολιτισμού υποθέτουν ότι σ' αυτό το είδος τπς γυναικείας λατρείας χρωστάμε το αίσθπμα τπς αγάππς ανάμεσα στον άντρα και τπ γυναίκα, που κυριολε­ κτικά έπρεπε να εφευρεθεί πρώτα απ' τους ποιπτές, ώσπου οι κάπως πιο αδιάφοροι άντρες ευαρεστπθούν να το ανακαλύψουν και στπ δική τους καρδιά. Αλλά ο κόσμος απείχε τότε ακόμπ πολύ απ' το χρόνο για μια πραγματική εξίσωσπ ανάμεσα στα δύο φύλα. Το πνεύμα του μεσαίωνα κυριαρχεί ακόμπ αδιάσπαστο. Στις ψυχές των αντρών φωλιάζει π τρομερή δυσπι­ στία απέναντι στις γυναίκες, με τπν οποία τους εμποτίζουν οι πατριαρχι­ κές και θρπσκευτικές καθΟδπγήσεις. Αυτή π δυσπιστία μετατρέπεται κατά τον 150 αιώνα σε παραφροσύ­ νπ, αφού δύο απεσταλμένοι του π ά π α συνέγραψαν το λεγόμενο «ΗeχeπhammeΓ», όπου περίγραφαν από τι μπορεί να αναγνωρίζει κανείς τις στρίγγλες: ότι πλπσίον τους αρρωσταίνουν άνθρωποι και ζώα, ότι ξεσπούν κακοκαιρίες, ότι άντρες ξετρελαίνονται κλπ. Δεν πρόλαβε καλά - καλά να κυκλοφορήσει αυτό τ ο βιβλιαράκι και μ ετέβαλε τπν Ευρώππ σ' ένα τεράστιο πεδίο κυνπ­ γιού ενάντια στις στρίγγλες. Ολοι είχαν τα μάτια τους τέσσερα για εκείνες τις γυναίκες, που δήθεν είχαν ε ρωτικές σχέσεις με το διάβολο' το παιδί, τ ο κ ορίτσι, π

made by Absens

-13-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΡΙΚΟΓΕΝεIΑ

σύζυγος, π γριά γίνονταν θύματα τπς υποΨίας και έπρεπε με βασανιστπρια να μαρτυρπσουν τι κακές πράξεις είχαν κάνει κάτω απ' τπν επίδρασπ του διαβόλου. Σε διάστπμα τριών αιώνων ένα περίπου εκατομμύριο γυναίκες πλr1pωσαν με τπ ζωπ τους αυτπ τπν παραφροσύνπ: ολόκλπρες περιοχές ερπμωσαν, ενώ ο αγώνας ενάντια στις στρίγγλες εξαπλωνόταν σαν επιδπμία και καμιά γυναίκα δεν πταν σίγουρπ για τπ ζωπ τπς. Κατά το 1800 κάπκε π τελευταία στρίγγλα στπν Ευρώππ. Οι προπάπποι μας πταν δπλαδπ παρόντες, όταν ένα πλr1θoς που ούρλιαζε μαζευόταν γύρω απ' τπ φωτιά, όπου θα καιγό­ ταν μια αθώα γυναίκα. Η Γαλλικπ Επανάστασπ έφερε κατά κάποιον τρόπο περισσότερα δικαιώ­ ματα για τις γυναίκες αλλά εν μέρει εξαντλούνταν σε θεωρπτικές διακπ­ ρύξεις, και στπν πραγματικότπτα τον 190 αιώνα όλα έμειναν για τπ γυναί­ κα «όπως και πριν».

••

Η αρχή των νεώτερων

χρόνων Σαν παράδειγμα μπορούμε να ανα­ Φέρουμε τπ νομΟθεσία του Ναπο­ λέοντα, που σε μερικές χώρες θεω­ ρείται ακόμπ σα «σύγχρονπ». Σύμφω­ να μ' αυτπ ούτε οι κοπέλες ούτε οι γυναίκες θεωρούνται σαν πολίτες του κράτους, στο οποίο ζουψ π γυναίκα πρέπει να υπακούει στον άντρα τπς ο πατέρας εξώγαμων παι­ διών δεν επιτρέπεται να αναζπτπθεί' μπορεί κανείς να σκοτώσει τπ γυναί­ κα του χωρίς να τιμωρΠθεί, όταν τπ

συλλάβει να τον απατά. Ο άντρας έχει δικαίωμα να τιμωρεί τπ γυναίκα του <ό πως σπμερα ακόμπ στπν Ιταλία). Μια ακόμπ καινοτομία του 190υ αιώνα είναι π εμφανιζόμενπ γυναικεία εργασία στπ βιομπχανία. Τότε οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν στις βιομπχανικές πόλεις και έπρεπε να εργάζονται για τον αναπτυσσόμε­ νο καπιταλισμό 15-16 ώρες τπν πμέρα κάτω από συνθπκες, που χλεύαζαν κάθε δικαίωμα για ανθρω­ πιά και υγιεινΠ. Αντρες, γυναίκες και παιδιά εργάζονταν μέχρι θανάτου, για να εξασφαλίσουν ένα πενιχρό εισόδπμα. Ολόκλπρος ο εργαζόμε­ νος πλπθυσμός βρισκόταν σε μειο­ νεκτικπ θέσπ, αλλά χειρότερπ πταν μέσα σ' αυτό το κακό γενικό πλαίσιο π θέσπ των γυναικών. Ακόμπ κι όταν π απόδοσπ και π ποιότπτα τπς εργα­ σίας τους πταν ίσπ μ' αυτπ των αντρών, πλπρώνονταν λιγότερο. Για πολλές απ' αυτές τις φτωχές γυναί­ κες π πορνεία σα δεύτερο n κύριο επάγγελμα πταν π μοναδικπ διέξο­ δος. Εχουμε περιγραΦές για προά­ στια εκείνπς πς εποχπς, όπου το ένα σπίτι μετά το άλλο είχε το διαβόπτο «κόκκινο φανάρι»: οι οίκοι ανοχπς ανταποκρίνονταν στπ σεμνοτυΦία και στπν υποκρισία τπς εποχΠς. Μόνο κατά τις αρχές του 190υ αιώνα αρχίζει ο αγώνας για τπ βελτίωσπ τπς θέσπς τπς γυναίκας και του εργαζόμενου πλπθυσμού. Τον 190 αιώνα οι γυναίκες άρχισαν να αγωνίζονται για τπν απόκτπσπ ίσων δικαιωμάτων με τους άντρες. Διαμαρτύρονταν ενάντια στον παμπάλαιο παραγκωνισμό στον κόσμο των αντρών. Οι άντρες είχαν αποκλείσει τις γυναίκες απ' τις ανώ-

made by Absens

- 14-

.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τερες σχολές και τπν ανώτερπ μόρ­ φωσπ: Η θέσπ τπς είναι στο σπίτι και στπν κουζίνα και για το σκοπό αυτό αρκεί να μάθει απ' τπ μπτέρα τπς τις δουλειές του νοικοκυριού. Η γυναίκα δεν ήταν παρά ένα παιχνίδι και ιδιο­ κτπσία του άντρα. Επρεπε να προ­ σαρμοστεί στο ρόλο, που οι άντρες είχαν προβλέψει γι' αυτή. Αλλά οι γυναίκες του 190υ αιώνα ήθελαν επιτέλους να δοκιμάσουν να γίνουν αυτόνομες.

•• Ο αγώνας για τα

δικαιώματα της γυναίκας Ενα μέρος αυτού του αγώνα για τα δικαιώματα τπς γυναίκας συγκεντρώ­ θπκε για τπν απόκτπσπ απ' τις γυναί­ κες του δικαιώματος τπς ψήφου. Στο δεύτερο ήμισυ του 190υ αιώνα εμφανίστπκαν οι λεγόμενες «σου­ φραζέτες», γυναίκες που αγωνίζο­ νταν για τπν πολιτική ισότπτα των δικαιωμάτων. Εκαναν συνεχώς αιτή­ σεις στα κοινοβούλια, διαδπλώσεις και απεργίες πείνας με σκοπό να τραβήξουν τπν προσοχή τπς δπμο­ σιότπτας στπν άσχπμπ θέσπ τπς γυναίκας. Αυτές που οδπγούσαν τπν εξέγερσπ ενάντια στις αντρικές προ­ καταλήψεις ήταν τολμπρές και έξυ­ πνες γυναίκες αλλά το κοινό έβλε­ πε σ' αυτές «αποτυχπμένα γύναια». «πόρνες», τέρατα, που ήθελαν να εγκαταστήσουν τπν «κυριαρχία των μεσοφοριών». Σε συναθροίσεις γυ­ ναικών έλαβαν συχνά χώρα δραματι­ κές σκπνές, όταν παρουσιάζονταν ιερωμένοι, που με τπ Βίβλο στο χέρι ήθελαν να αποδείξουν στις γυναίκες

ότι από ανεξερεύνπτπ απόφασπ του Θεού πρέπει να είναι για πάντα υπο­ τελείς στους άντρες τους. Εφτασαν μάλιστα μέχρι το σπμείο να χαρακτπ­ ρίζουν τπν υποστήριξπ των δικαιω­ μάτων τπς γυναίκας σαν «αθεΤα». Στπν αντίλπψπ των αντρών εκείνπς τπς εποχής μια γυναίκα που υποστή­ ριζε τα δικαιώματά τπς ήταν ένα ψυχρό και αναίσθπτο ον, που έβαλε στο μυαλό του να συναγωνιστεί τον άντρα στους τομείς του επαγγέλμα­ τος και τπς ζωής που ανήκουν σ' αυτόν. Θα μπορούσε κανείς να παραβλέψει αυτή τπν παιδιάστικπ γνώμπ χωρίς να τπς δώσει μεγάλπ σπμασία: αλλά είναι ακόμπ και σήμε­ ρα πλατιά εξαπλωμένπ και διανοού­ μενες γυναίκες γεννούν στους άντρες ολοένα τπν υποψία ότι αυτές δεν έχουν «θπλυκά» αισθήματα. Στπν πραγματικότπτα n πείρα διδάσκει ότι οι μορφωμένες γυναίκες είναι μάλ­ λον υπέρτερες από ερωτική και γενι­ κά συναισθπματική άποψπ απ' τις αμόρφωτες συναδέλφους τους. Η έκθεσπ του Κίνσεϋ αναΦέρει ότι στις ΗΠΑ οι γυναίκες με καλή μόρφωσπ είναι σεξουαλικά καλύτερα προσαρ­ μοσμένες απ' τις αμόρφωτες. Επίσπς δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε ακόμπ αν οι χειραφετπμένες γυναί­ κες είναι χειρότερες μπτέρες απ' τον παραδοσιακό τύπο τπς νοικοκυράς, που αρκείται στο πλύσιμο, μαγείρε­ μα, μπάλωμα κλπ. Ο αγώνας των φεμινιστριών απο­ δείχτπκε στπ διάρκεια σα σκόπιμος. Ηδπ τον περασμένο αιώνα τα πανε­ πιστήμια άνοιξαν τις πύλες τους και στις γυναίκες, και απ' το 1880 υπήρ­ χαν φοιτήτριες τπς ιατρικής, τπς νο­ μικής, των θεωρπτικών και φυσικών

made by Absens

- 15-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

συνιστά στις γυναίκες «να σιωπούν στην κοινότητα». Αλλά η πολιτική, αν θέλουμε ν α πιστέψουμε στα λόγια του Ναπολέοντα, είναι «η τύχη μας». Αυτή ορίζει και τη ζωή της γυναίκας, γιατί οι συνέπειες πολιτι­ κών λαθών πέφτουν σ' όλους τους ανθρώπους, αδιάΦορο αν κανείς είναι αυτουργός τους ή θύμα τους. Μήπως ο πόλεμος, που προκαλείται και διεξάγεται κυρίως από άντρες, προφυλάσσει τις γυναίκες και τα παι­ διά; Οι οικονομικές κρίσεις, που προ­ έρχονται από παράλογη οικονομική πολιτική και κακό συντονισμό των οικονομικών προσπαθειών μιας χώρας ή μιας ηπείρου, δε γίνονται αισθητές απ' τις γυναίκες; Είναι στις γυναίκες αδιάΦορο αν ζουν σε μια δημοκρατία ή σε μια δικτατορία; Κανένας άνθρωπος που έχει συνεί­ δηση της ευθύνης του δεν μπορεί να μένει αδιάφορος απέναντι στα πολιτικά προβλήματα. Οσο κρατάει κανείς τις γυναίκες μακριά απ' την πολιτική, τις ωθεί σε μια στάση της ανευθυνότητας και του στενού ορί­ ζοντα, μέσα στον οποίο δεν είναι δυνατή καμιά ανάπτυξη της προσω­ πικότητας. Μόνο ο ώριμος και ο ανοιχτός στον κόσμο, δηλαδή ο άνθρωπος που ενδιαΦέρεται για τον κόσμο, μπορεί να γίνει προσωπικό­ τητα με την πραγματική σημασία της λέξης. Ακριβώς όπως δεν ευσταθεί το επι­ χείρημα ότι η πολιτική είναι τόσο βρώμικη, ώστε να μη μπορεί κανείς να αξιώσει να ασχοληθούν οι γυναί­ κες μ' αυτή, έτσι παράλογη είναι και η σκέψη ότι η παιδεία και η μόρφω­ ση «ανδροποιούν» τη γυναίκα. Το μυαλό του μικροαστού είναι ακόμη

επιστημών. Οι μεγάλες εηιτuχίες της Madame Curie έκαναν και τους πιο σκληροτράχηλους σκεπτικούς να σιωπάσουν, που δεν ήθελαν να παραδεχτούν στις γυναίκες την ευφυία για ανώτερες σπουδές. Μετά απ' τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο οι γυναίκες σ' όλες σχεδόν τις πολιτι­ σμένες χώρες πήραν το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι». Εκαναν χρήση του με τουλάχιστον την ίδια λογική <ή παραλογία> όπως και οι άντρες και σήμερα υπάρχουν πολλές χώρες, όπου στις κυβερνή­ σεις τους συμμετέχουν και γυναίκες σαν υπουργοί και ακόμη σαν πρωθυ­ πουργοί.

••

Θηλυκότητα, πολιτική και μόΡφωση

Πρέπει ν' απαλλαγούμε απ' την παραδοσιακή πλάνη ότι η «γνήσια γυναίκα» είναι εκείνη, που το ανώτε­ ρο ιδανικό της είναι η περιποίηση του άντρα της και των παιδιών της. Φυσικά η γυναίκα σα σύζυγος και μητέρα παραμένει πάντα μια μορφή ζωής, που από βιολογικούς, ψυχι­ κούς και κοινωνικούς όρους αποδεί­ χνεται σαν αρμόζουσα' πέρα απ' αυτό όμως υπάρχουν για τη γυναίκα αμέτρητες δυνατότητες της αυτο­ πραγματοποίησης, με τις οποίες αυτή μπορεί να αναπτύξει την προ­ σωπικότητά της χωρίς να χάνει την πολυσυζητημένη «θηλυκότητάΒ της. Η πολιτική έχει χαρακτηριστεί από παλιά σα δουλειά των αντρών- με προτίμηση αναΦέρεται κανείς στα λόγια του Απόστολου Παύλου, που

made by Absens

-

16

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

γεμάτο Φόβο μπροστά στπν "έξυπνπ γυναίκα» , που θα μπορούσε να αμφι­ σβπτπσει τπν αυταρχικότπτα και τπν αντρικπ υπεροχπ του: μικροπρεπείς και προκατειλπμμένοι άντρες σκέ­ φτονται δπλαδπ ότι κοντά σε μια έξυπνπ γυναίκα δε θα έβρισκαν τπν πσυχία και τπν άνεσπ που χρειάζο­ νται μετά απ' τπν περισσότερο n λιγότερο κοπιαστικπ εργασία τους. Εδώ βλέπουμε ποια ατυχπ επίδρασπ έχει το στερεότυπο για τπν "έξυπνπ γυναίκα ψυχρπ, απαθπς γυναίκα»· αυτό σταθεροποιεί τπ γνώμπ για τπν αντρικπ υπεροχπ κι εκείνες οι τολ­ μπρές γυναίκες, που παρ' όλα αυτά ακολουθούν το δρόμο τπς μόρφω­ σπς και τπς επαγγελματικπς δραστπ­ ριότπτας, συναντούν ένα τείχος από ΠΡOKαταλrlψεις, που τις κάνουν εσω­ τερικά αβέβαιες και τις σαστίζουν. Σπμερα γνωρίζουμε ότι n γυναίκα είναι σε πρώτπ γραμμπ ένας άνθρω­ πος και γι' αυτό μπορεί να απαιτπσει =

για τον εαυτό τπς όλα τ' ανθρώπινα δικαιώματα. Ακόμπ κι αν n γυναίκα πταν διαφορετικπ απ' τον άντρα (πράγμα που δεν μπορεί να αποδει­ χτεί κατά κανέναν τρόπο επιστπμονι­ κά), δεν υπάρχει απολύτως καμιά βάσπ να μπ τπς παραχωρούνται οι ίδιες δυνατότπτες που παραχωρού­ νται και στους άντρες. Πόσες γυναί­ κες επιστπμονες, καλλιτέχνες, πολι­ τικούς, παιδαγωγούς κλπ. έχει στε­ ρπθεί n ανθρωπότπτα, επειδrl διακπ­ ρυσσόταν παντού ότι n γυναίκα είναι γι' αυτούς τους τομείς τπς έρευνας και τπς ζωπς "απ' τπ Φύσπ τπς ακα­ τάλλπλπ!». Το να είναι κανείς άνθρω­ πος, σπμαίνει ότι είναι ελεύθερος για άπειρες δυνατότπτες. Ας αφπ­ σουμε τις γυναίκες να βρουν μόνες τους σε ποιους τομείς μπορούν να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν! Ετσι θα προσΦέρουν στον πολιτισμό συμβολές, που θα είναι τόσο απα­ ραίτπτες όσο και πολύτιμες.

made by Absens

- 17 -

made by Absens

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η θεωρία των μισογύνηδων

Απ' το πνεύμα τπς αντρικής επιθυ­ μίας για υπεροχή δπμιουργήθπκαν σ' όλες τις εποχές του πολιτισμού από­ ψεις, που καθόρισαν μια μεγάλπ δια­ φορά τπς αξίας ανάμεσα στον άντρα και τπ γυναίκα. Η γυναίκα ίσχυε πάντα σαν κάτι αμΦίβολο, σαν ένα ανεπαρκές, δευτερεύον ον. Οταν κανείς διαβάζει βιβλία από παλιές εποχές, εκπλήσσεται με τπ φυσικό­ τπτα, με τπν οποία οι συγγραφείς καταφέρονται ενάντια στα «γύναια» κι αποκαλύπτουν τις ελλείψεις τους. Αναμφισβήτπτπ πεποίθπσπ όλων των πατριαρχικών εποχών είναι ότι n γυναίκα είναι πολύ λιγότερο ανα­ πτυγμένπ απ' τον άντρα και ότι αυτή βρίσκεται πλπσιέστερα στο βασίλειο των ζώων, στο κακό και στο μ π πνευματικό. Τ ο ν 19 αιώνα, όταν άρχισε n χειραΦέτπσπ, οι θεωρίες αυτές υποστπρίχθπκαν ακόμπ μια φορά με ιδιαίτερπ επιμονή. Σε '<μά­ χες υποχωρήσεως» οι άντρες προ­ σπάθπσαν πάλι με τα τελευταία

(αδύναταΙ επιχειρήματα να σταματή­ σουν τπν προέλασπ τπς γυναίκας στπν πνευματική ζωή. Μερικοί συγ­ γραφείς έγιναν διάσπμοι στο πλαίσιο αυτών των διαμαχών- σαν «εχθροί των γυναικών» ή ,ιμισογύνπδες» ανα­ κεφαλαίωσαν ακόμπ μια φορά όλες τις αντιρρήσεις ενάντια στπ γυναίκα και με τπ βοήθεια προκαταλήψεων διαπραγματεύθπκαν το «γυναικείο ζήτπμα». Μερικούς απ' αυτούς τους αγωνι­ στές ενάντια στπ γυναίκα θα τους αναΦέρουμε στο σπμείο αυτό ιδιαί­ τερα - ο τρόπος τπς σκέψπς τους έχει μείνει ακόμπ σε μερικά (αγύρι­ σταΙ κεΦάλια και γι' αυτό αξίζει να δώσουμε λίγπ προσοχή. Μπορούμε να αναΦέρουμε ότι όλοι αυτοί οι μισογύνπδες δεν είχαν βρει στπ ζωή καμιά συναισθπματική είσοδο στπ γυναίκα: ήταν δυστυχισμένοι στπν αγάππ και εκδικιόταν για τπ δική τους ανικανότπτα να δίνουν και να παίρνουν αγάππ.

made by Absens

-19-

"

ακόμη και σαν άντρας προχωρημέ­ νης ηλικίας λέγεται ότι ομολόγησε σ' έναν επισκέπτη: «Οι γυναίκες μου άρεσαν πολύ, αλλά αυτές δε με

Αρτουρ Σοπενχάουερ: Για τα γύναια

ήθελαν!». Στην πραγματεία που αναΦέραμε ο Σοπενχάουερ ονομάζει τις γυναίκες μισά παιδιά, και γι' αυτό είναι αυτές κατάλληλες για την περιποίηση των παιδιών. Η Φύση επιδιώκει με τα κορίτσια «χτυπητές εντυπώσεις» - τα κάνει ωραία και ελκυστικά, όσο είναι απαραίτητο να «πιαστεί» ο άντρας - η Φύση ενδιαΦέρεται για τη διατήρηση του είδους, και φτιάχνει τα κορίτσια σα λουλούδια, που προσκαλούν για γονιμοποίηση. Μετά τ' αφήνει να γερνούν και να ασχημαίνουν. Οι γυναίκες ωριμάζουν πιο γρήγο­ ρα απ' τον άντρα, αλλά η πνευματι­ κή τους ωριμότητα δεν είναι ικανο­ ποιητική. Οι σκέψεις της γυναίκας είναι επιφανειακές, «οδηγούνται απέξω», ενώ ο άντρας στέκει στη

Ενας απ' τους γνωστότερους περι­ φρονητές των γυναικών ήταν ο Γερμανός φιλόσοφος Αρτουρ Σοπεν­ χάουερ ( 1788- 186OJ. Στην ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης έχει περά­ σει σαν εκπρόσωπος μιας απαισιόδο­ ξης κοσμοθεωρίας. Εξαιτίας της δυστυχισμένης ψυχικής του κατά­ στασης το βλέμμα του στράφηκε νωρίς στις σκοτεινές απόψεις της ανθρώπινης ζωής. Γι' αυτό με τις γνώμες του υποστήριζε τη θέση, ότι η ζωή περιέχει περισσότερο λύπη και πόνο παρά ευτυχία, ότι το να μη - ζη - κανείς - πια είναι καλύτερο απ' τη ζωή κι άλλα πολλά. Με τη χρησι­ μοποίηση μεγάλης ευρυμάθειας και οξυδέρκειας παρουσίαζε τη ζωή σα μια μεγάλη απάτη και ανοησία, στην οποία παρασυρόμαστε απ' τα ένστι­ κτα και τις επιθυμίες μας: ο σοΦός άνθρωπος διαβλέπει το απατηλό πρόσχημα και αναζητά τη λύτρωση στην άρνηση της ύπαρξης. Σε μια πραγματεία «Για τα γύναια» ο Σοπενχάουερ σχολίασε με ασυνή­ θιστη δηκτικότητα τις κακίες των γυναικών. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι ο Σοπενχάουερ μισούσε τη μητέ­ ρα του κι ότι αυτή - που ήταν Φίλη του Γκαίτε και πολυδιαβασμένη συγ­ γραΦέας - τον μεταχειριζόταν εξαι­ ρετικά άσχημα. Επίσης ο φιλόσοφος σε επισκέψεις του σε οίκους ανοχής

ζωή με λογική και ικανότητα να βλέ­ πει μακριά. Στις γυναίκες όλα μετα­ βάλλονται σε αίσθημα - αΦήνονται χωρίς λογικό να γίνονται έρμαια των συναισθημάτων τους. Αδικίες βρίσκει κανείς σ' αυτές παντού: ιδιαίτερα ανάμεσά τους κυριαρχεί η ζήλεια και το μίσος. Κάθε γυναίκα αισθάνεται σαν αντίπαλος της άλλης. Η δολιό­ τητα, η απιστία, η προδοσία και η αχαριστία είναι ιδιότητες, που ο φιλόσοφος διατείνεται ότι τις έχει παρατηρήσει στις γυναίκες. Οι γυναίκες ενδιαΦέρονται μόνο να κάνουν παιδιά: ο άντρας τους είναι γι' αυτό μέσο για το σκοπό. Μόλις τελειώσει το καθήκον του απέναντί τους, οι γυναίκες δεν τον χρειάζονται κατά βάση άλλο· μπορεί

είχε προσβληθεί από σύφιλη, απ' την οποία υπέφερε για πολλά χρόνια - κι έτσι εννοείται ότι η σχέση του προς το γυναικείο φύλο δεν μπο­ ρούσε να είναι πολύ φιλική. Αλλά

20

made by Absens

-

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

να ππγαίνει. Οι γυναίκες δεν είναι καθόλου το «ωραίο Φύλο»: ο άντρας είναι ωραιότερος! Είναι αυταπάτπ να περιμένει κανείς πρωτότυπες εργα­ σίες απ' τις γυναίκες αυτές είναι πάντα μόνο αναπαραγωγικές, ποτέ παραγωγικές. Η μεταχείρισπ που γίνεται στις γυναίκες τπς Aνατoλι'iς είναι στπν πραγματικότπτα πολύ σωστπ' φυσικά είναι βαρβαρότπτα να καίνε τις χπρες (όπως αυτό γινό­ ταν στις lνδίες ακόμπ ως το 1900), αλλά n ευρωπαϊκπ συνπθεια να παραχωρούνται στις γυναίκες δικαι­ ώματα και προνόμια είναι λανθασμέ­ νπ. Τελικά ο φιλόσοφος - γεροντο­ παλίκαρο, που πέρασε τα τελευταία χρόνια του μόνος και απαισιόδοξος για τους ανθρώπους στπ Φρανκ­ φούρτπ του Ρπνου κι άφπνε κάθε μπνα τα «αισθπματά» του να ξεθυ­ μαίνουν στον οίκο ανοχπς, γράφει τα κακόβουλα λόγια: «Το ό,ΤΙ n γυναίκα είναι ορισμένπ απ' τπ Φύσπ τπς να υπακούει, φαίνε­ ται απ' το ό,ΤΙ καθεμιά, που μεταΦέ­ ρεται στπν αΦύσικπ θέσπ τπς απόλυ­ τπς ανεξαρτπσίας, δεσμεύεται σε λίγο μ' έναν άντρα, απ' τον οποίο αφπνεται να οδπγείται και να εξου­ σιάζεται: γιατί αυτπ έχει τπν ανάγκπ ενός κυρίου. Αν είναι νέα, τότε αυτός είναι ένας ερωμένος αν είναι μεγάλπ, ένας εξομολογπτΠς».

••

Στρίντμπεργκ, Μέμπιοuς και BάινΙVΓKερ

Ενας άλλος μισογύνπς στον 190 αιώνα πταν ο Σουπδός ποιπτπς Αουγκουστ Στρίντμπεργκ ( 1849-

19 12). Αυτός ο διάσπμος μυθιστο­ ριογράφος και θεατρικός συγγραΦέ­ ας πέρασε άσχπμα νεανικά χρόνια, που τα περίγραψε στο βιβλίο «Ο γιος τπς υππρέτριας». Κι εδώ n μπτέρα πταν ένα είδος εφιάλτπ στα παιδικά και νεανικά χρόνια του ευαίσθπτου παιδιού, που με βάσπ τπ μπτέρα του διαμόρφωσε τπ γνώμπ του για όλο το γυναικείο φύλο. Ο Νίτσε είπε κάποτε ότι κάθε άντρας με πρότυπο τπ μπτέρα του φέρνει μέσα του τπν εικόνα όλων των γυναικών: n αφε­ λι'iς, αμόρφωτπ και χωρίς κατανόπσπ μπτέρα του Στρίντμπεργκ πταν συνυπεύθυνπ για τπν απεριόριστπ έχθρα του ενάντια στις γυναίκες, που έφτανε μέχρι τπ μανία καταδιώ­ ξεως - οι γάμοι του Στρίντμπεργκ ναυαγούσαν μέσα σε μικρό χρονικό διάστπμα απ' τις υποΨίες του και τις επιθετικότπτες, με τις οποίες αυτός ο ψυχικά άρρωστος άντρας πρόβαλ­ λε στις γυναίκες τις δικές του ανε­ πάρκειες. Σε μερικά μυθιστορπματα και θεατρικά έργα του ο Στρίντ­ μπεργκ διακπρύσσει απροκάλυπτα το μισογυνισμό του και μ' αυτό δε βρπκε μόνο αντίδρασπ, αλλά και απΠχπσπ. Μ' αυτό εξέφραζε τπ γενικπ στάσπ των αντρών, που με τόσπ ευχαρίστπ­ σπ έβλεπαν να πιστοποιείται n κυριαρχία τους πάνω στις γυναίκες. Το 1900 ακόμπ τόλμπσε ένας ψυχία­ τρος (Πάουλ Μέμπιους) να δπμοσι­ εύσει ένα βιβλίο "Για τπ φυσιολογικπ αμβλύνοια τπς γυναίκας»: μ' αυτό "απόδειχνε» χωρίς πολλές περιστρο­ Φ έ ς ότι n γυναίκα είναι "απ' τπ Φύσπ» τπς λιγότερο διανοπτικά προι­ κισμένπ. Το ίδιο πίστευε και ο νεα­ ρός και ταλαντούχος Οττο Βάινιν -

made by Absens

-2 1 -

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ'

Φόβος μπροστά στη γυναίκα. Αλλά αυτοί οι άρρωστοι ή - όπως λέμε σήμερα - οι νευρωτικοί άντρες δεν αποτελούν εξαιρέσεις εκφρά­ ζουν μόνο κάπως πιο καθαρά τον τρόπο σκέψης και αίσθησης του κόσμου, μέσα στον οποίο ζούμε. Γι' αυτό είναι καλό να μελετάμε τις απόψεις τέτοιων ακραίων φανατι­ κών: μας δείχνουν σε· μεγεθυντικό φακό ποια είναι συνειδητά ή ασυνεί­ δητα η στάση μας. Ο Σοπενχάουερ, ο Στρίντμπεργκ, ο Μέμπιους, ο Βάινιν­ γκερ και τόσοι άλλοι, που αισθάνο­ νταν υποχρεωμένοι να μαζέψουν επιβαρυντικό υλικό ενάντια στη γυναίκα, είναι τυπικοί εκπρόσωποι της πατριαρχικής υπεροΨίας, απ' την οποία πάσχει η πολιτισμένη ανθρω­ πότητα απ' τις αρχές της. Η ματαιο­ δοξία και η υπεροΨία των αντρών εμπνέει αυτά τα επιχειρήματα, που επιδιώκουν έναν από πριν καθορι­ σμένο σκοπό: να δείξουν τον άντρα μεγάλο, σπουδαίο, υπεράνθρωπο, και τη γυναίκα, για χάρη της αντίθε­ σης, σαν «υπάνθρωπο». Ο μισογυνι­ σμός είναι ένα είδος του φανατι­ σμού και της αυτοεξύμνησης, που η ρίζα του βρίσκεται στην αδυναμία και στο Φόβο απέναντι στη ζωή.

γκερ, που νόμιζε πως με το πολυδια­ βασμένο βιβλίο του «Geschlecht und Charakter» ΙΦύλο και χαρακτήρας, 1903) θα μπορούσε να αποδείξει την ψυχική και την ηθική κατωτερότητα της γυναίκας.

••

Η ψυΧΟλογία

του μισογύνη Οι μισογύνηδες, που αναΦέραμε, ήταν όλοι τους ψυχικά άρρωστοι άντρες, εσωτερικά Φθαρμένοι και ανίκανοι για αγάπη. Στην παιδική τους ηλικία είχαν συναντήσει κακές συνθήκες ανάπτυξης, που έβλαψαν τη δομή της προσωπικότητάς τους. Η αστάθειά τους και η ανάγκη τους για αγάπη τους έκανε να φοβούνται και ν' αποφεύγουν τις επαΦές γι' αυτό δεν αισθάνονταν σε θέση να αναλάβουν το τόλμημα για μια γνή­ σια αγάπη. Για να καλύψουν αυτή την ανικανότητα, υποτίμησαν τη γυναίκα σαν «ερωτικό αντικείμενο»· η τέχνη της αυταπάτης έγκειται στο ότι, αυτό που δεν μπορεί κανείς δεν το θέλει επιδεικτικά. Οι χειρότεροι μισογύνηδες είναι αυτοί, που στην ψυχή τους Φωλιάζει ένας κρυΦός

22

made by Absens

-

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

�------�--

Η γυναίκα στην ψυχανάλυση

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ σαν ιδρυτπς

ρπ σχέσπ του ανθρώπου προς τις

τπς ψυχανάλυσπς θεωρείται ένας

ενστικτώδεις τάσεις του και

απ' τους μεγάλους επιστπμονες -

αλικότπτα, βαρυμένπ από αιώνες με

πρωτοπόρους του αιώνα μας. Ανα­

ταμπού, μπόρεσε να υποβλπθεί σε

κάλυψε τπν ασυνείδπτπ ψυχικπ ζωπ

μια απροκατάλππτπ συζΠτπσπ.

σεξου­

και τπ ψυχοθεραπεία και μας πρό­

Αλλά ο Φρόυντ πταν ένας συντπ­

σφερε νέες γνώσεις για τπ δπμιουρ­

ρπτικός επαναστάτπς. Σ' ορισμένους

γία και τπ θεραπεία των ψυχικών

τομείς διαμόρφωσε νέες και πολύτι­

ασθενειών. Τα βαθύτερα στρώματα

μες απόψεις, αλλά γενικά έμεινε

τπς ψυχπς, όπου εδρεύουν τα αισθπ­

πιστός σε μικροαστικές ιδέες, που

ματα, οι ορμές και τα ένστικτα πταν

βασίζονταν σε προκαταλΠψεις και

τα πρώτα αντικείμενα τπς έρευνας

γενικεύσεις. Ετσι, π.χ., και σε σχέσπ

του Φρόυντ: εκεί βρπκε αυτός τα

με το θέμα:

πραγματικά κίνπτρα τπς ανθρώπινπς

μιλάει για τις γυναίκες με τπν ίδια

πράξπς στπν υγεία και στπν αρρώ­

περιφρόνπσπ και υποτίμπσπ όπως οι

στια. Οι απόψεις του γονιμοποίπσαν

περισσότεροι άντρες τπς γενιάς του.

ουσιαστικά τπν ιατρικπ, τπν παιδα­

Στπ δικπ του ζωπ δε φαίνεται να

γωγικπ, τπν εγκλπ ματολογία, τπ

υπάρχει μεγάλπ σχέσπ π ρος το

λογοτεχνία, τπν ιστορικπ έρευνα, τπ

γυναικ είο Φ ύ λ ο . Η γυναίκα του

φιλοσοΦία κλπ. Οι προσπάθειες του

Μάρθα σπμαινε γι' αυτόν ένα είδος

Φρόυντ αποσκοπούσαν επίσπς στπν

ανώτερπς υππρέτριας, που είχε να

υπερνίκπσπ τπς στενότπτας και τπς

φροντίζει για τπ σωματικπ του καλο­

μονομέρειας τπς παραδοσιακπς

πέρασπ. Μετά από μια σ ύ ντομπ

πθικπς- μ' αυτόν άρχισε εκτός από τ'

ορμπτικπ περίοδο τπς κατάκτπσπς

άλλα μια πιο φυσικπ και πιο ελεύθε-

κατασίγασαν τα αισθπματα του

-23made by Absens

n

n

γυναίκα. Ο Φρόυντ

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

Φρόυντ για τη γυναίκα του : n εργα­ σία του τον ενδιέφερε περισσότερο α π ' τον ερωτικό δεσμό με τη γυναί­ κα του , που κι α υτπ προφανώς συμ­ μετείχε μόνο λ ίγο στα πνε υ μ ατ ι κά του ενδια Φέροντα . Ο Φρόυντ ε ίχε βέβαια εξαίρετες γυναίκες σα μαθπ­ τριες, αλλά στον στενώτερο οικογε­ ν ε ι α κ ό κ ύ κ λ ο σ υ μ π ε ρ ι φ ε ρ ότ α ν α υ τ α ρχι κ ά κ α ι α π α ι τ ο ύ σ ε ό λ α τ α δικα ιώματα της οικογένειας για τον εαυτό του . Γύρω α π ' α υτόν, τον ιδιο­ φυπ άνθρωπο, έπρεπε να περιστρέ­ φονται όλα τα οικογενειακά γεγονό­ τα. Ο ι θ ε ω ρ ίε ς τ ο υ Φ ρ ό υ ντ γ ι α τ η γ υ ν α ίκ α χ α ρ α κ τ η ρ ίζοντ α ι α π ' το αντρ ι κ ό α ίσθ η μ α υ π ε ροχΠς. Οταν κανείς δ ι α βάζει σ π μ ε ρ α α υτές τ ι ς θεωρίες, πρέπει να θαυμάζει για το πως ένας κριτικός άνθρωπος μπορεί να πέσει θύμα στη σκέψ η της προκα­ τ ά λ η ψ η ς . Αν θα θ έ λ α μ ε να π ιστέ ­ ψουμε το Φρόυντ, τότε οι γυναίκες θα πταν υ π οδεέστεροι , ανεπαρκείς άνθρωποι, που δεν μπορούν να ανα ­ πτυχθούν ποτέ σε α λ ηθινούς φορείς του πολιτισμού.

••

Ενα βιολογικά ατελές ον

Σ ύ μ φωνα με τ ι ς α π ό ψ ε ι ς του Φ ρ ό υ ντ n α π οφ α σ ι στ ι κ π δ ι α φ ο ρ ά ανάμεσα στον άντρα και τ η γυναίκα ε ίναι ότι ο άντρας κατέχει με το γεν­ νητικό του όργανο ένα ορατό σημά­ δι της υπεροχπς του. Ηδη τα μι κρά αγόρια είναι υπερπφανα γι' αυτπ την «ιδιοκτησία», με την οποία μ πορούν να υ π ο σ κε λ ίζ ο υ ν τα κ ο ρ ίτ σ ι α σε α ξία . Το κορίτσι ό μ ω ς β λ έ π ε ι στα

παιδικά παιχνίδια ότι έχει «ένα όργα­ νο λιγότερο» και αισθάνεται μειωμέ­ νο. Αυτό π ρ ο κ α λ ε ί τη δ η μ ι ου ργία α ι σ θ η μ άτων ζ rl λ ε ι α ς α πέναντ ι στα π ρ ο ν ο μ ι ο ύ χα α γ ό ρ ι α . Το κ ο ρ ίτ σ ι θέλει να έχε ι το ίδιο όργανο όπως και το αγόρ ι : διατηρεί αυτπ τη επιθυ­ μ ία ασυνείδητα, κα ι έτσι σε πολλές γ υ ν α ι κ ε ίε ς ψ υ χές β ρ ίσ κ ο υ μ ε τ η ν κρυφπ τάση να θέλουν να είναι μάλ­ λον άντρας παρά γυναίκα. Ο φρόυντ πίστευε επίσης ότι το κορίτσι θεωρεί τη μητέρα του υπεύθυνη για τη δευ­ τερε ύ ο υ σα θ έ σ η του κ α ι γ ι ' α υτό μ ν η σ ι κ α κ ε ί εναντίον τ η ς γ ι ' αυτό στρ έ φ ε τ α ι σε α υ ξανόμενο β α θ μ ό προς τον πατέρα με συχνά αψιθυμι­ κπ άρνηση της μητέρας. Σε α κραίες π ε ρ ι πτώσεις π α ρατηρούμε αντιζ η ­ λίες ανάμεσα στην κόρη και τ η μητέ ­ ρα , που μπορούν να βλάψουν πολύ την ψυχικπ ανάπτυξη. Για το Φρόυντ και τους μ α θ ητές του έ ν α μ ε γά λ ο μ έ ρ ο ς τ η ς ζ ω π ς τους οι γυναίκες τ ο καταναλώνουν για την ισοφάριση α υτπς της έλλει­ ψης, που την α ισθάνθηκαν στα παι­ δ ι κ ά χρόνια τόσο β α ρ ι ά . Οταν n γυναίκα αποχτά ένα παιδί, κατά προ­ τίμ ηση ένα αγόρι, α ι σθάνεται πως α ν ε β α ίν ε ι n κ ο ι ν ων ι κ π τ η ς α ξ ία . Α λ λ ε ς γ υ ν α ίκες μ π α ίνουν σ ' έναν ε π α γγε λ μ ατ ι κό αγώνα σ υ ναγωνι ­ σμού μ ε τους άντρες. Αλλες π ά λ ι δυσκολεύονται να βρουν το σεξουα­ λ ι κό ρ ό λ ο τ ο υ ς , με τον ο π ο ίο θ α έ πρεπε ν α προσαρμοστούν σ ' έναν άντρα . Ασυνείδητα πολλές γυναίκες αγωνίζονται ενάντια στην κατάστασπ τους σα γυναίκες, πράγμα που μπο­ ρεί ν α ε κφ ρα στε ί με ψ υ χ ι κ έ ς κ α ι σωματικές διαταραχές.

made by Absens

- 24-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

βαθμίδα. Οι γυναίκες είναι επίσπς σ' όλες τις περιπτώσεις παθπτικέ ς και μπ δπμιουργικές: δεν ε ίναι ικανές να σ υ λ λ ά β ο υ ν κ α ι να καταστρώσουν κάτι νέο. Ετσι n γυναίκα εμφανίζεται σαν ένα εξαιρετικά μικρής αξίας ον, στο οποίο μόνο από αντρική γενναι­ οδωρία μ πορεί να δώσει κανείς τον τίτλο «άνθρωπος» με όλπ τπ σπμασία τπς λέξπς. Για το Φρόυντ ήταν αυτονόπτο ότι n γυνα ίκα π ρ έ π ε ι να α π ορροΦάται α π ' τα καθήκοντά τπς σα νοικοκυρά , σα μπτέρα και υππρέτρια του άντρα. Η εξέγερσπ ενάντια σ' αυτούς τους « φ υ σ ι κ ο ύ ς ρ ό λ ο υ ς » του φ α ι νόταν ήδπ σα νεύρωσπ, σαν ψυχική αρρώ­ στια. Ετσι βλέπουμε ότι οι γυναίκες μπορούν να έχουν τους αντιπάλους τους και σε κατά τ' άλλα προοδευτι­ κούς επιστήμονες.

• • Ψ υχικές ιδ ιορρυθμίες

της γυναίκας Λέγεται ότι σε μια μαθήτρια, στπν π ρ ι γ κίπ ισσα Μ α ρ ία Βονα π ά ρτ π , ο Φρόυντ ε ίπ ε : «Το μεγάλο ερώτπμα, που δε βρήκε μέχρι τώρα απάντπσπ και στο οποίο παρά τα τριάντα χρό­ νια αδιάκοππς έρευνας δεν μ πόρεσα να απαντήσω, είναι αυτό: τι θέλει n γυνα ίκα; ». Τόσο πολύ του φαινόταν n γυναίκα σαν αίνιγμα, ώστε παρά τπ δίψα τ ο υ γ ι α μ ά θ π σ π ν ό μ ιζε π ω ς μπροστά σ ' αυτό έπρεπε να καταθέ­ σει τα όπλα. παρ' όλα α υτά περίγραψε με αρκε­ τή ακρίβεια αυτά που θεωρούσε σα βασικές κατευθύνσεις τπς γυναικείας ψ υχικής ζωής. Η ει κόνα που έφτιαξε γ ι α τ π γ υ ν α ίκα δ ε ν ή τ α ν π ά ντ ω ς κ α θ ό λ ο υ κολα κε υτ ι κή . Αντα π ο κ ρ ι ­ νόταν στις σκοτεινές π αραστά σεις των μισογύνπδων όλων των ε ποχών. Οι γυναίκες δεν έχουν δήθεν κανένα α ίσθπμα δικαιοσύνπς, γιατί n ζήλεια α πέναντι στους άντρες επισκιάζει τα πάντα στπν ψυχή τους. Οι πνευματι­ κές και δπμιουργικές τους ι κανότπ­ τες είναι πολύ περιορισμένες. Γενικά n εσωτερική τους ανάπτυξπ κλείνει λίγο μετά α π ' τα χρόνια τπς ανάπτυ­ ξπς. Οι γυναίκες πάνω α π ' τα τριάντα είναι δύσκαμ πτες και βραδυ κίνπτες. Ο λ ό κ λ π ρ π n ψ υχή τους ε ίναι προ­ σκο λ λ π μένπ σε μ ι κροπρεπείς σκέ ­ ψ ε ι ς κ α ι σ ' έ ν α ν σ υ ν α ι σθ π μ α τ ι κ ό πρωτογονισμό. Φυσικά ο Φρόυντ δεν παράλειψε τπ γυναικεία «τάσπ στπ ματαιοδοξία και στπ φιλαρέσκεια», που τπν από­ δωσε κ ι α υ τ ή στπν α ν ά π τ υ ξπ τ π ς πτυχής, που έχει μείνει στπν παιδική

•• Το λάθος

της ψυχανάλυσης οπως α ναΦέραμε ή δ π , ο Φρόυντ π ή ρε ό λ ε ς τ ι ς γνώ μ ε ς τ ο υ γ ι α τ π γυναίκα α π ' τ ο οπλοστάσιο των προ­ σχπ ματισμένων στερότυπων πεποι­ θ ή σεων π ο υ β ρ ή κε στπν α υστπρά πατριαρχι κή ε π οχή του. Γενίκ ε υ σε α πλώς τις σκέ ψεις των αντρών του 1 900 και ισχυριζόταν ότι μ' αυτό εξι­ χνία σε τπ γ υ ν α ι κ ε ία ψ υ χ ή . Σ τ π ν πραγματικότπτα εκείνπ τπν εποχή θα μ πορούσε να δει μ α κρύτερα. Τότε υπήρχαν ήδπ χειραφετπμένες γυναί­ κες, που στέκονταν επαγγε λματικά κ α ι ανθρώπινα π ο λ ύ ψ π λ ά , π ο υ n ζωή τους και n δραστπριότπτά τους ερχόταν σε φανερή αντίθεσπ με τπν

made by Absens

-

25

-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

σπμείο να μπν τολμούν να α μφισβπ­ τπσουν τις θέσεις του . Γι' αυτό ξανα­ γυρίζει σπμερα σε μερικά ψ υχαναλυ­ τι κά βιβλία ολόκλ προς ο κυ κεώνας των ΠΡOKαταλr1ψεων, με τον οποίο ο Φρόυντ σκοτε ίν ι α σ ε το γ υ ν α ι κ ε ίο πρόβλπμα. Υπάρχουν α κόμπ συγγρα­ φείς π ο υ π ε ριγράφουν τπ γυναίκα σαν α κατα λ όγ ι στ π , α κ υ ρ ι ά ρχπτ π , π α ρ ά λ ογ π , π ρωτόγονπ κ λ π . : ό λ α αυτά παρουσιάζονται σε μια ψευτοε­ πιστπμονικπ γλώσσα, που μπορεί να ε π π ρ ε ά σ ε ι τον μπ ε ι δ ι κ ό . Κι ό μ ως πίσω α π ' τπν επιστπμονικπ πρόφασπ δ ε ν υ π ά ρχ ε ι τ ί π ο τ ' ά λ λ ο α π ' τ ο σύνολο τ π ς παραδοσιακπς α δ ι κ ίας που οι άντρες κάνουν ανέκαθεν στις γυνα ίκε ς. Ψυχικά α σταθείς άντρες έχουν φαίνεται ανάγκπ να βλέπουν τον ερωτικό σύντροφο σαν υποδεέ­ στερο, για να μπορούν να διαβεβαι­ ώνονται για τπ δικπ τους σπουδαιό­ τπτα. Ακόμπ κα ι πολλοί «ψυχίατροι» δ ε ν α π ο τ ε λ ο ύ ν μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς (δυστυχώς) εξαίρεσπ α π ' α υτό τον κανόνα . Η Ψ υχανάλυσπ ε ίχε παρα­ π λανπτικπ ε π ίδρασπ και π ρόσφερε στπν αντρικπ υπεροψία νέα ε π ιχει­ ρΠματα.

αντρικπ προκατάλπψπ. Μια Madame Curie , μ ι α BeΓtha νοπ Suttner, μ ι α Ι ου Antreas - S a l o m e κ α ι π ο λ λ έ ς ά λ λες θ α μπορούσαν να κάνουν το Φρόυντ να αμφιβάλλει για τις αφε­ λείς σκέψεις του. Ο Φρόυντ πταν παιδί τπς λεγόμε­ ν π ς β ι κτ ω ρ ι α ν π ς ε π οχπ ς , ό π ο υ ο αγώνας για τπν απελευθέρωσπ τπς γυναίκας μόλις είχε αρχίσει . Γι ' αυτό στο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο υ κ α ι α ν ά μ ε σα σ τ ι ς α σ θ ε νε ίς τ ο υ έ β ρ ι σ κε τ ό σ ο συχνά τον εσωτερικά ασταθπ, συναι­ σθπματικά οδπγούμενο, μορφωτικά α δ ύ ν α τ ο τ ύ π ο γ υ ν α ίκ α ς , α π ' τ ο ν οποίο προσπάθπσε ν α αντλπσε ι τις γ ν ώ σ ε ι ς τ ο υ γ ι α τ ι ς « γ υ ν α ίκε ς » . Φυσικά α π ' αυτό πρor1 λθε μια παρα­ μ ορ φ ω μ έ ν π ε ι κόνα , π ο υ ά ρ ε σ ε σ τ ο υ ς σ υ ντ π ρ π τ ι κ ο ύ ς ά ν τ ρ ε ς . Ο Φρόυντ στπν περίπτωσπ α υτπ ππρε τπ θέσπ του αστού , που βλέπει τπ γυναίκα με υ περοΨία και περιφρόνπ­ σπ και αισθάνεται τον εαυτό του σαν κορωνίδα τπς δπμιουργίας. Δ υ στυχώς π ο λ λ ο ί μ α θ π τ έ ς τ ο υ Φ ρ ό υ ντ σ υ ν έ χ ι σ α ν τ α λ ά θ π τ ο υ δασκά λ ο υ τους. Ο σεβασμός τους α πέναντι στπ μεγαλοφυΤα του μεγά­ λ ο υ ε ρ ε υ ν π τ π έ φ τ α σε μ έ χ ρ ι τ ο

made by Absens

-

26

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

Η ((αντρική διαμαρτυρία))

μιά και ιδιοσυγκρασία ψυχικές lδιότπ­ τες. Σύμφωνα με τον Αντλερ οι βιο­ λογικοί παράγοντες - κατασκευπ του σώματος κλπ . - δεν παίζουν κανέναν α ποφασιστlκό ρόλο στπ διαμόρφωσπ του χαρακτΠρα. Η σπουδαιότερπ δια­ μ ο ρφωτ ι κ π δ ύ να μ π ε ίν α ι π άντα n ε κ π α ίδ ε υ σ π . Α υ τ ό π ο υ ζε ι έ ν α ς άνθρωπος στα χρόνια τπς ζωπς του στα π λ α ίσ ι α τ π ς ο ι κογένε ι α ς , τ ο υ προσΦέρεl τ ο υλικό για τπν ανάπτυ­ ξπ του χα ρακτπρα του. Οι ψ υχ ι κέ ς lδιότπτες ενός ανθρώπου προέρχο­ νται π ά ντα α π ' τα π λ ε ονε κτ π μ ατα και τα μειονεκτπματα του περιβάλ­ λοντος, μέσα στο οποίο μεγάλωσε . Θ α μ π ορ ο ύ σ α μ ε ν α π ο ύ μ ε π ω ς ο άνθρωπος αναπτύσσει τπν προσωπl­ κότπτά τ ο υ σ α ν " α π άντ π σ π » στ ι ς σ υ ν θ π κ ε ς , π ο υ β ρ ίσ κ ε ι σ α μ ι κρ ό π α ι δ ί κοντά στο υ ς γον ε ίς κ α ι στα αδέρφlα του : γι ' αυτό τα χαρακτπρl­ στικά γνωρίσματα ενός ανθρώπου δεν ε ίναι κάτι το αμετάβλπτο, αλλά μ π ο ρ ο ύ ν στ π ν κ α τ ο π ι ν π ζωπ ν α

Ο ι υ π ε ρ β ο λ έ ς τ ο υ Φ ρ ό υ ν τ στο πρόβλπμα τπς γυναίκας διορθώθπ­ καν ο υ σ ι α στ ι κ ά α π ' τον Α λ φ ρ ε ντ Αντλερ, ο οποίος στπν αρχπ συνερ­ γάστπκε με το Φρόυντ, αλλά α π ' το 1 9 1 1 ίδρυσε το δ ι κό του σύστπμ α , τ π ν ατομlκπ ψ υχολογία. Αυτπ πταν π ρ ο κατα β ο λ ι κά ανθρωπιστ ι κότερα προσανατολlσμένπ απ' τπν ψ υχανά­ λυσπ. Ο Αντλερ δε βασιζόταν σε μια ψ υχολογία των ενστίκτων, αλλά σε μια ψυχολογία τπς ανθρώπινπς προ­ σωπικότπτας. Γι' αυτόν κάθε άνθρω­ πος πταν μια μοναδlκπ, αναντlκατά­ στατπ ατομlκότπτα, για τπν οποία δε θ α μ π ο ρ ύ σε να υ π ά ρ ξ ε ι κ α ν έ ν α ς γενικός τύπος. Κάθε τυπο ποίπσπ φα ινόταν στον Αντλερ σαν αδέξια δοκιμπ για τπν κατανόπσπ τπς ψ υ ­ χ π ς : μ όνο n ζωντανπ συναίσ θ π σπ μ π ορεί να μ α ς Φέρεl π λ πσlέστερα τπν εσωτερικπ ζωπ ενός ανθρώπου. Η ατομ l κ π ψ υχολογία α π έ ρρ ι πτε τπν ά π ο ψ π ότι ο άνθρωπος έχει τπ στιγμπ που γεννιέται από κλπρονο-

made by Absens

-

27

-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕ Ν Ε ΙΑ

άνθρωπος έ ρχετα ι στον κόσμο μ ε αισθήματα ανεπάρκειας. Αυτό έγκε ι ­ ται στπν αδυναμ ία και στπν ανεπάρ­ κεια του ανθρώπου. Σχεδόν στο ένα τ ρ ίτ ο τ π ς ζ ω ή ς τ ο υ ο ά ν θ ρ ω π ο ς ε ξαρτάται α π ' τπν περιποίπσπ, τπν καθοδήγπσπ και τπ διδασκαλία των άλλων. Γι' αυτό ήδπ σαν παιδί αισθά­ νεται το α ίσθπμα τπς κατωτερότ π ­ τας, το ο π ο ίο κ ά τ ω α π ό ε υνοϊκές ε κ π α ι δε υτ ι κέ ς συνθ ή κε ς - δπ λαδή όταν οι γονείς είναι ψυχολογικά προ­ ετο ι μασμένοι για το καθήκον τους και καταλάβουν το παιδί - το παρακι­ νεί να θ έ λ ε ι να μεγαλώσει και να α ν α π τ υ χ θ ε ί . Ο λ ό κ λ π ρ π n ψ υχ ι κ ή ανάπτυξπ ενός ανθρώπου μπορούμε να τπ θεωρήσουμε σα μια προσπά ­ θ ε ι α ν α συ μ ψ πΦ ίσει τπν αδυνα μ ία που αισθάνθπκε στπν παιδική πλικία α πέναντι στπ ζωή . Ε δ ώ ε κτ ε λ ο ύ ντ α ι κ α τ ά κ α ν ό ν α προσαρ μοστικές δ ι α δ ι κα σίε ς , π ο υ κάνουν δυνατή τ π δια μόρφωσπ τπς ζωής στο ε πάγγε λ μ α , στον έ ρωτα

διορθωθούν με εντυπωσιακές εμπει­ ρίες, με ψ υχιατρική θερα π ε ία κλ π . και ν ' αντικατασταθούν μ ε καλύτε­ ρες προσαρμογές στπ ζωή. Ο Αντλερ είναι ένας σπμαντικός πρωτοπόρος μ ι α ς ε λ ε ύ θ ε ρ π ς , α ν τ ι α υ τ α ρχ ι κ ή ς ε κ π α ίδ ε υ σ π ς , π ο υ σ κ ο π ό έ χ ε ι ν α εμπνεύσει ήδπ στο παιδί θάρρος για τπ ζωή και πνευματική ανεξαρτπσία . Ε π ίσπς και στο ζήτπμα τπς γυνα ί­ κας ο Αντλερ έβλεπε κυρίως τπν επί­ δρασπ τπς εκπαίδευσπς και των κοι­ νωνικών συνθπκών. Οι ψυχικές ιδιορ­ ρυθμίες τπς γυναίκας δεν μπορούν να ε ξ π γ π θ ο ύ ν μ ε τπ β ι ο λ ογ ία : n γυναίκα ε ίναι κατά τον ίδι ο τρόπο άνθρωπος όπως ο άντρας. Εχει όλες τ ι ς έ μ φ υ τ ε ς ι κα ν ό τ π τ ε ς γ ι α τ π ν ανθρώπινπ ανάπτυξπ και εξέ λιξπ. Ο δ ρ ό μ ο ς π ρ ο ς τ π ν ω ρ ι μ ότ π τ ά τ π ς ε ίναι βασικά το ίδι ο ανοιχτός όπως και στο α ντ ρ ι κ ό φ ύ λ ο . Το ότι στο παρε λθόν τον χρπσιμοποίπσε τόσο λίγο, γ ι ' α υτό ε υ θύνονται αποκλει­ στικά και μόνο οι άντρες. Απόκλει­ σαν απ' τις γυναίκες όλες τις δυνα ­ τότπες τ π ς ψυχικής - πνε υ μ ατικής διαφοροποίπσπς και έτσι δπμιούργπ­ σαν τις «γυναικείες αδυναμίες», που τώρα τις κριτικάρουν και τις περιγε­ λούν. Η γυναίκα, όπως είναι σήμερα, είναι το δπμιούργπμα τπς αντρικής στενοκεφαλιάς και μισαλλοδοξίας.

κλπ. Αυξπμένα αισθήματα κατωτερότπ­ τας συναντούμε σε παιδιά που είχαν μια δυσμενή ε κκίνπσπ στπν πορεία τπς ζωής τους. Σωματικά π α ραμορ­ φωμένα, άρρωστα, καλομαθπμένα, ή με σκλπρότπτα εκπαιδευμένα παιδιά κινδυνεύουν ιδιαίτερα να πέσουν σε μ ι α διαρκή κατάστασπ φοβίας, που μπορούμε να τπ χαρακτπρίσουμε και σα « σ ύ μ π λ ε γ μ α κατωτε ρ ότ π τ α ς » . Επίσπς και το παιδί, που από οποια­ δ ή π ο τ ε α ι τία π α ρα γ κωνίζε τ α ι γ ι α χάρπ των αδερΦών του, αισθάνεται κατώτερο. Η φτώχεια, ο κακός γάμος των γονέων, οι θρπσκευτικές, εθνι ­ κές ή φυλετικές διακρίσεις μπορούν να αυξήσουν τα αισθήματα κατωτε-

• • Το γυναικείο αίσθημα

κατωτε ρότητας Ο Αντ λ ε ρ ό ρ ι σε σ α ν κ ι ν π τ ή ρ ι α δύνα μ π στπν ψ υ χ ι κή ανάπτυξπ το λεγόμενο «αίσθπμα κατωτερότπτας». Σ ύ μ φωνα με τπ θ ε ω ρ ία τ ο υ κ ά θ ε

made by Absens

-

28

-

ΨVXOΛOΓIA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ρότπτας και να π α ρ ε μ π οδίσουν τπ φ υ σ ι κπ χαρά του π α ιδ ι ο ύ για ανά ­ πτυξπ. Το φοβισμένο παιδί πέφτει σε αδιέξοδο, α π οφεύγει τους συναν­ θρώπους του και αναπτύσσει γνωρί­ σματα του χαρακτπρα, που δυσκο­ λεύουν τπν προσαρμογπ στπν κοι­ νωνικπ ζωΠ. Μ ι α τυπικπ κατάστασπ κατωτερό­ τπτας είναι αυτπ του κοριτσιού, που μεγαλώνει μέσα στον αντρικό κόσμο μας. Αρκεί να φανταστεί κανείς ποιες εντυ πώσεις αποκομίζε ι ένα κορίτσι κατά τπ διάρκεια τπς ανάπτυξπς του. Γρπγορα διαπ ιστώνει ότι ο πατέρας έ χ ε ι μ ε γα λ ύτ ε ρ π ε π ι ρ ρ ο π α π ' τ π μ πτέρα, ενώ καλύπτει (ουσιαστι κά ) τπν οικονομικπ συντπρπσπ τπς οικο­ γένειας και αναλαβαίνει τπν πγεσία σε πολλές σΠΟύδαίες υ ποθέσεις. Τα αγόρια έχουν n α π α ιτούν τουλάχι ­ στον π ε ρ ι σσότερο γ ό π τ ρ ο α π ' τα κορίτσι α . Σ ' ο λ ό κ λ π ρ ο τον κόσμο των ενπλικων ο ι σπουδαίε ς θέσεις ε ίνα ι πιασμένες από άντρες. Ε κτός α π ' α υτ ά ο π ο λ ιτ ι σ μ ό ς μ α ς ε ίν α ι γεμάτος α π ' τπν υπερεκτίμπσπ τπς αντρικπς αρχπς, ενώ n περιφρόνπσπ προς τις γυναίκες είναι ένα συνπθέ­ στατο φαινόμενο. Σχεδόν κάθε κορί­ τσι στον πατρια ρχικό πΟλιτισμό μας πρέπει να αποχτπσει το αίσθπμα ότι ανπκει σ ' ένα «δευτερεύον» λαϊκό στρώμα, του οποίου οι δυνατότπτες κ α ι ο ι π ρ ο ο π τ ι κ έ ς υ π ό κ ε ι ντ α ι σε περισσότερο n λιγότερο μεγά λους περιορισμούς. A n ' α υτά π ροέρχετα ι ένα ε ι δ ι κό «γυναικείο α ίσθπμα κατωτερότπτας», που μ πορεί να έχει μοιραίες ε πιδρά­ σεις στπν ψ υχπ πολ λών γυναι κών. Οπου n γυναίκα αισθάνεται ασυνεί­ δπτα αδύνατπ και α β ο πθπτπ , θα

αναπτύξει αντίστοιχες ιδιότπτες του χαρα κτπ ρ α , π ο υ δ υ σ κ ο λ ε ύ ο υ ν τ π συμβίωσπ μ ' αυτΠ. Υπερευαισθπσία, φοβία, αψιθυμικές αντιδράσεις, τάσπ για φιλονικία, ζπλοτυπία , απροσάρ­ μ ο σ τ π σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά , α κό μ π κ α ι σωματικά σ υ μ πτώματα αρρώστιας κ λ π . μ π ο ρ ο ύ ν ν α α π ο δ ο θ ο ύ ν σε ασυνείδπτα α ισθπματα κατωτερότπ­ τας. Κατά τον Αντλερ κάθε άνθρω­ πος δρα α πέναντ ι στι ς γενι κές και ειδικές δυσκολίες τπς ζωπς σύμφω­ να με τπν α υτ ο π ε π οίθ π σπ και τπν ι κανότπτα για ανθρώπινες σχέσεις, που έχει α ποχτπσει μέχρι αυτπ τπ στιγμπ : αποτυχίες στπν ψυχικπ ανά­ πτυξπ ε ίναι τ ε λ ι κά διαταραχές στο βίωμα τπς προσωπικπς αξίας και στις σ υ ν α ν θ ρ ώ π ι ν ε ς σχέ σ ε ι ς , ό π ο υ σε ψ υ χ ι κ ά δ ι α τ α ρ α γ μ έ ν ε ς γυνα ίκες κοντά στα βιώματα τπς παιδικπς πλι­ κίας καθαυτά πρέπει να λογαριάσε ι κανείς κα ι τπν ειδικπ γυναικεία κατά­ στασπ κατωτερότπτας.

••

στο γυναικείο ρόλΟ Το κορίτσι που σαν παιδί έχει ζπσει το γεγονός τ π ς θ π λ υ κότπτάς του σαν κάτι δυσάρεστο, θα έχει αργότε­ ρ α μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς δ υ σ κο λ ία ν α παραδεχτεί τ ο γυναι κείο ρόλο του. Υπάρχουν κρυΦές και ανοιχτές εξε­ γέρσεις ενάντια στπν τύχπ να ε ίνα ι γυναίκα : n διαρκώς κουρασμένπ, n λουσομανπς και φιλόνικπ, n φιλάρ­ γυρπ, n μ ι κροπρεππς και ζπλότυππ, n ανίκανπ για αγά π π γυναίκα κρύβει στο βάθος τπς ψυχπς τπς τις πλπγές, που τπς προξενπθπκαν στπν παιδικπ

-29made by Absens

Εξέγερση ενάvτια

ΙΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ ΕIΑ

τπς πλικία. Μερικές γυναικείες ζωές να υαγούν α π ' το γεγονός ότι στον πολιτισμό μας σχετικά πολλές γυναί­ κες δεν μπορούν να συμβιβαστούν με το ότι α π ' τπν κοινωνία και τους συνανθρώπους δε δέχοντα ι εκείνπ τπν ε κτ ίμ π σ π , που π α ραχωρ ε ίτ α ι δίχως άλλο στους άντρες. Ο Αντλερ επισήμανε τπ λεγόμενπ «αντρική διαμαρτυρία», που τπ συνα­ ντούμε κυρίως σε ψυχικά μπ ισορρο­ ππμένες γυναίκες. Αυτές οι γυναίκες υ πόφεραν σαν π α ιδιά κάτω α π ό βαριές αδι κίες και παραγκωνισμούς και επιδιώκουν τώρα με τπ συμπερι­ φορά τους μ ι α ε ι δ ι κή θ έ σ π , σα να φοβο ύ ντ α ι να μ π ν π έ σ ο υ ν σε μ ι α κατάστασπ εξάρτπσπς και μειονεκτι­ κότ π τ α ς . Μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς π στάσπ τέτοιων υπερευαίσθπτων γυναι κών φαντάζει σα να βρίσκεται κάτω α π ' τ ο μοτίβ ο : «Θέ λ ω κ ι εγώ ν α ε ίμ α ι άντρας!». Αυτό μπορεί να εκφραστεί φανερά με επιθετικότπτα, αυταρχική συμπεριφορά, τάσπ για κριτι κή και υ π ο β ι β α σ μ ό ά λ λ ων , π ι θ α ν ό ν του άντρα· πλάγια μπορεί να εκφραστεί σαν ερεθιστι κότπτα , έ λ λ ε ι ψ π ε π α -

Φής, μελαγχολία, αυξπ μένπ απαίτπ­ σπ για κύρος και αγάππ, ζπλοτυπία, φιλαργυρία και σεξουαλική ασυγκι­ νπσία. Σύμφωνα με τον Αντλερ φαίνεται πως τέτοιες γυναίκες α πο κρούουν φανερά και μ υστικά το γεγονός ότι γενν ή θ π κα ν γυνα ίκες κ α ι ότι δεν μπορούν να α π οχτήσουν τπν ανα­ γνώρισπ και τπν ασΦάλεια που επι­ θυμούν. Ασυνείδπτα αυτές οι γυναί­ κες α νταγωνίζοντα ι τ ο υ ς άντρες, πιθανόν τον άντρα τους. Σε μετριο­ παθή και υγιή κατάστασπ των αισθπ­ μάτων αυτό διατπρείται σε παραδε­ κτά ό ρ ι α . Ο π ο υ ό μ ω ς β α θ ύ τ ε ρ α α ι σθ ή μ ατα ανασΦά λ ε ι α ς έχουν τις ρίζες τους στπν π α ι δ ι κή π λ ι κία , οι α π α ιτ ή σ ε ι ς τπς «αντ ρ ι κ ή ς δ ι α μ α ρ ­ τυ ρίας» ε ίνα ι π ι ο ά κα μ πτες κ α ι πιο ανένδοτες, και απ' αυτό μπορούν να προέλθουν περιπλοκές στπ ζωή και στ π ν α γά π π . Π ο λ λ έ ς « γ υ να ι κ ε ίε ς αδυναμ ίες» είναι στάσεις διαμαρτυ­ ρίας, που προέρχονται α π ' το αίσθπ­ μα τπς δυστυχίας και α πειλούν να το σταθεροποιήσουν ισόβια.

made by Absens

-30-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τρεις «γυναικείες ιδιότητες))

Σε πολλές περιγραΦές τπς «γυναι ­ κείας ψ υχπς» συναντ ο ύ μ ε ο λ οένα μερικά γνωρίσματα, που πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα ορίσου μ ε σαν «ΤUΠΙKά γυναικεία». Δεν πρόκειται για θετικές ιδιότπτες όπως συνπθίζεται, ο ά ντ ρ α ς π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι τπ γ υ ν α ίκα κατά κανόνα φορτωμένπ με ελαττώ­ ματα . Ακόμ π κι όταν προσπαθεί να <<μ π ν α δ ι κ πσει τπ γυναίκα», στους χαρακτπρισμούς του κρύβεται ένας ασυνείδπτος υποβιβασμός, που αντι­ στοιχεί στπν αντρικπ προκατά λ π ψ π . Το ίδ ι ο σ υ μ β α ίν ε ι κ α ι μ ε τ α τρία

τπν ε κ π α ίδευσπ και τις κοινωνικές συνθπκες; Εδώ μπορεί να επέμβει n έρευνα τπς ψυχολογίας του βάθους, γ ι α ν α λ ύ σ ε ι τα α ι ν ίγ μ α τ α τ π «θπλυ κότπταζ» .

••

παθητικότητα Στπν π ρ α γ μ α τ ι κότπτα n ιστορία δείχνε ι ότι μέχρι τώρα οι γυναίκες πταν πιο παθπτικές α π ' τους άντρες. Οι άντρες έκαναν τους πολέμους και τα εξερευνπτικά ταξίδια, ρίχτπκαν σε περιπ έτε ιες κα ι αγώνες ο ι άντρες έχτιζαν, ανακάλυπταν, έγραφαν ποι­ πματα, φιλοσοφούσαν, πταν οι δπμι­ ουργι κές και ενεργπτικές δυνάμεις στπ μέχρι τώρα ι στο ρ ι κ π ζωπ τ π ς ανθρωπότπτας. Ο ι άντρες έχουν επί­ σπς τπν πρωτοβουλία στπ σεξουαλι­ κπ αναζπτπσπ (όχι πάντα) · κατευθύ­ νουν τπν τύχπ τπς οικογένειάς τους,

κύρια χαρακτ π ρ ι στ ι κά γνωρίσματα τπς γυναίκας, που αναΦέρονται στις συζπτπσεις εδώ και χιλιετπρίδες: οι άντρες κατπγορούν τπ γυναίκα για nαθnrlκόrnrα, υnοraκrικόrnra κα ι ματαιοδοξία, και ανάλογα με τα επι­ χειρπματα οι κατπγορίες αυτές τονί­ ζονται ά λ λ οτ ε π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο κ α ι ά λ λ οτε λ ιγότερο. Τι ε ίνα ι α υτές οι ιδιότπτες; Ε ίναι φ υ σ ι κ ά προϊόντ α , φυσι κοί ορισμοί n προέρχονται α π '

-

made by Absens

Η γυναικεία

31

-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

ε ίναι ε κπ ρόσωποί τπς. Οι γυναίκες του π α ρ ε λ θ όντος έ καναν μ ά λ λ ον μ ι α υ π ο μ ο ν ετ ι κ ή , σ κ ε π τ ι κ ή ζ ω ή . Πάνω σ' έναν αρχαίο ρωμαϊκό τάΦο βρέθπκαν τα λακωνικά λόγια για τπ ζωή μιας κυρίας. "Καθόταν στο σπίτι και έγνεθε μ α λ λ ί» - για α μ έτρπτες γυναίκες όλων των εποχών θα μπο­ ρούσε κανείς να πει το ίδιο. Η γυναί­ κα βγήκε α π ' τπν παθπτικότπτά τπς τα τελευταία εκατό χρόνια και τώρα α ρχίζει να κάνει ενεργπτ ι κ ή ζ ω ή . Αλλά μήπως είναι ακόμπ , σε σύγκρι­ σπ με τον άντρα, παθπτική; Μερικοί π α ρ ο μ ο ι ά ζ ο υ ν τ ο ν ά ν τ ρ α κα ι τ π γυναίκα με το ωάριο και το σπέρμα : το πρώτο περιμένει στπ μήτρα, ενώ το δε ύτερο κατε υ θ ύνετα ι με δ ι κ ή τ ο υ ώθπσπ α ποΦασιστ l κά προς το ω ά ρ ι ο , γ ι α να το γονι μ ο π ο ι ή σ ε ι . Αλλά αυτή n αλλπγορία είναι υπερ­ βολική. Απ' το ωάριο και το σπέρμα δεν μπορούσε να συμπεράνουμε για τ ο υ ς ά ν τ ρ ε ς κ α ι τ ι ς γ υ ν α ίκ ε ς . Δ ι α Φ ορετ l κά θ α ήταν α ινιγματ ι κ ό , πως ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α υ π ά ρχ ο υ ν παθπτ ι κοί άντρες, που αντι μετωπί­ ζουν τπ ζωή με δυσκαμΨία και βρα ­ δύτπτα. Μπορούμε να αναρωτπθού­ μ ε , μ ή π ω ς n π α θ πτ ι κ ό τ π τ α τ π ς γυνα ίκας ε ίναι ένα τεχνπτό προϊόν τπς σπμερινής - ή τπς συνπθισμένπς σ' όλες τις γνωστές σ' εμάς εποχές ε κπαίδευσπς. Η π ρ οσε κτ ι κότε ρ π π α ρ α τ ή ρ π σ π μ α ς διδάσκει ότι ο ι ε κ π α ιδευτικές μας μέθοδοι αποθαρρύνουν το ανα­ πτυσσόμενο κορίτσι σε κάθε ενεργπ­ τική στάσπ του α πέναντι στπ ζωή . Στα αγόρια επιτρέπεται να γυρίζουν π έ ρ α - δ ώ θ ε , ν α α ν ε β α ίν ο υ ν σ ε δέντρ α , ν α κάνουν αστεία και τρέ ­ λ ε ς , τα κορίτσια όμως κατα λ α β α ί-

νουν πολύ γρήγορα ότι ο ι μεγά λοι τα προτιμούν καλύτερα σαν ευγενι­ κά, καλά, ήσυχα και "σοβαρά» παιδιά. Αν ένα κορίτσι αναπτύξει δραστπριό­ τπτα, ξαΦνlάζεται σε λ ίγο από απο­ σβολωτικές παρατπρήσεις ότι κάνει σαν "αγόρι ή μισό αγόρι». Επίσπς το πρότυ πο τπς μ πτέρας ε ίναι σπάνια κατάλλπλο για να ευνοήσει μια ανά­ πτυξπ προς τπν ενεργπτικότπτα. Οι ε π αγγε λ μ α τ ι κ έ ς ε π ι θ υ μ ίε ς κ α ι τ α μ ε λ λοντ ι κά σχέ δ ι α τ ο υ κοριτσιού ωθούνται με παραπειστική πίεσπ απ' τα έξω στο παθπτικό, καρτερικό, μπ Φ ι λ όδοξο: σ ' έναν κόσμο, όπου ο ι θ έ σ ε ι ς δυνα μ ι κή ς δραστπριότπτας δ ίνοντ α ι στο υς άντρες, n γυναίκα τείνει αναγκαστικά στπν παθπτικότπ­ τα. Ηδπ οι τελευταίες δεκαετίες μας έ χ ο υ ν δ ι δ ά ξ ε ι ότι α υτό δεν ε ίν α ι ο π ω σ δ ή π οτ ε έ τ σ ι : n σ ύ γχ ρ ο ν π γυνα ίκα έχε ι ένα πολλα π λάσιο τπς ενεργπτικότπτας, που είχαν οι γυναί­ κες περασμένων εποχών και θα μπο­ ρέσει στο μέλλον όλο και πιο πολύ σε όλους τους τομείς τπς ζωής να συναγωνιστεί - καλύτερα: να συνερ­ γαστεί - με τον άντρα.

••

Η γυναίκα στο παρελθόν υ ποτασ­ σόταν στον άντρα χωρίς καμιά αντί­ στασπ. Στπν πορεία των α ιώνων δε γ ν ω ρ ίζο υ μ ε σχε δ ό ν κ α μ ι ά ά λ λ π σχέ σ π τ ω ν γ υ ν α ι κ ώ ν π ρ ο ς τ ο υ ς ά ν τ ρ ε ς τ ο υ ς ε κτ ό ς α π ' α υτ ή τ π ς σ κ λ α β ι ά ς . Ο ά ν τ ρ α ς " κατε ίχε » τ π γ υ ν α ίκα μ ε ό λ π τ π σ π μ α σ ία τ π ς λέξπς. Αυτή έπρεπε να υπακούει σ' όλες τις υποδείξεις του και πλπσίαζε

-32made by Absens

Η uποτακτικότητα

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τον κύριο και εξουσιαστπ της με τον απαιτούμενο σεβασμό. Οταν διαβά­ ζουμε περιγραΦές από προηγούμε­ νες εποχές, αποκτούμε μια συντρι­ π τ ι κ π ε ι κόνα γ ι α τη δ ο υ λ ε ία τ η ς γυναίκας μέχρι την αρχπ της σύγχρο­ νης εποχΠς. Γιατί δεν εξεγείρονταν ο ι γ υ ν α ίκ ε ς ε ν ά ντ ι α σ ' α υτ π τ η ν κ α τ ά στ α σ η ; Σ ε π ο λ λ έ ς χ ώ ρ ε ς ο ι γυναίκες «πουλιόνταν» κυριΟλεκτικά στο σύζυγό τους. Από τη στιγμπ του γάμου και μετά έμεναν φυλακισμέ­ νες στο σ π ίτ ι και δεν ε ίχαν κα μ ι ά σχέση μ ε τον έ ξω κόσμο. Ε κτεθε ι ­ μένες σ ' ό λ ες τις ορέξεις και τις α υθαιρεσίες του άντρα, οι γυναίκες υπόφεραν τη σκλαβιά εηί χιλιετηρί­ δε ς. Και στη σημερινπ γυναίκα παρατη­ ρούμε εδώ κι ε κεί την υποταγπ στη γυνα ικεία μοίρα της, α κόμη κι όταν α υτ π ε ίν α ι α π α ρ ά δ ε κτ η . Μ ε ρ ι κο ί άντρες προσπαθούν να δια μορΦώ­ σουν τη συζυγικπ τους ζωπ μ ε το πατριαρχικό πνεύμα και συμπεριΦέ­ ρ ο ντ α ι μ έ σα στην ο ι κογένε ι α σ α μ ικροί δικτάτορες. Συχνά συμψηφί­ ζουν μ ' α υτό τις αδυνα μ ίες και τις ανεπάρκειες μιας κατά τ' άλλα καθη­ μερινπς ζωΠς. Δεν αναγνωρίζο υ με στη στάση π ο λ λ ών γυνα ι κώ ν μ ι α τάση τους για υποταγπ; Δεν αποκα­ λύπτεται εδώ ένα βασικό γνώρισμα του γυνα ι κ ε ίο υ φ ύ λ ο υ , ό π ω ς έχε ι υποτεθεί Μη συχνά; Η σύγχρονη ψ υχο λ ογία α ποδίδ ε ι τ η ν υ π οτα κτ ι κότητα τ η ς γυνα ίκας αποκλειστικά στην εκπαίδευσπ της στα παιδικά και νεανικά χρόνια . Και ε δ ώ ο ι κ α τ α στ ά σ ε ι ς έ χ ο υ ν κ α τ ά κάποιον τρόπο Μ η βελτιωθεί. Οπου η μΟιΡολατρικπ και παθητικπ στάση των γ υ ν α ι κών συνεχίζετα ι ακό μ η ,

μπορεί ν' αποδοθεί στις εντυπώσεις α π ' τα π ρ ώ τ α χ ρ ό ν ι α τ η ς ζ ω π ς , καθώς και στην κοινωνικπ θέση της γυναίκας, που ορίζεται ακόμη α π ' τη μη ισοτιμία ανάμεσα στον άντρα και τη γ υ να ίκ α . ο π ω ς ό λ ε ς οι λαϊκές ομάδες, που θεωρούνται σαν κατώτερες α π ' άλλες, έτσι και oι γυνα�ες δεν μ π ορούν ν ' αναπτύξουν ένα π λ π ρε ς α ίσ θ η μ α τ η ς π ρο σ ω π ι κπ ς τους αξίας γι' αυτό στο ασυνείδητο α ίσθ η μ ά τους γ ι α τη ζωπ υ π ά ρχε ι ένας παράγοντας της αβεβαιότητας, π ο υ τ ι ς ε μ π ο δ ίζει να τα β γ ά λ ο υ ν πέρα μόνες τους. Αλλά και η γυναί­ κα του παρελθόντος δεν πταν τόσο υποτακτι κπ , όπως νομίζουμε: όπως κάθε ανθρώπινο ον, πθελε και η γ υ ν α ίκ α να ζει σε ε λ ε υ θ ε ρ ία κ α ι α υτοδιάθεση' όταν α υτό δεν μπο­ ρούσε να το επιτύχει με ίσιο τρόπο, πραγματοποιούσε τις απαιτπσεις της με κρυφούς κα ι πλάγιους τρόπους, π ρ ά γ μ α π ο υ ο δ η γο ύ σε σ υ χν ά σ ' έναν λ ε πτό αγώνα α ν ά μ ε σ α στον άντρα και τη γυναίκα, που δηλητη­ ρίαζε όλες τις ερωτικές και σεξουα­ λικές σχέσεις. ,

••

Οι μισογύνηδες όλων των εποχών τονίζουν σαν ουσιαστικό γνώρισμα της γυναικείας ψ υχπς τη ματαιοδο­ ξία . Η γυναίκα είναι δr'iθεν λουσομα­ νπς, κοκέτα, εγωίστρια, ναρκισσευό­ μενη , ματαιόδοξη: ο ανώτερος σκο­ π ό ς τ η ς ζωπς τ η ς ε ίν α ι να α ρ έ σ ε ι στους ά λλους ανθρώπους. Σε κριτι­ κές και χιουμοριστικές εκφράσεις για τη γ υ ν α ίκα σχο λ ιάζεται ο λ οένα η

-33made by Absens

Η ματαιο δοξία

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

α γά π η τ η ς γ ι α τα στο λ ίδ ι α κ α ι τα ωραία φορέματα. πολλές κωμωδίες αντλούν το αστείο περιεχόμενό τους α π ' τη χ λ ε υ αστική περιγραΦή τ η ς γυναικείας τάσης και προσπαθούν μ ε συχνά αφελή μέσα ν α προκαλέσουν εντύπωση και θαυμασμό. Η γυναίκα μ π ρ οστά στον κ α θ ρ έ τ η ε ίν α ι ένα πολύ χρησιμοποιημένο σύμβολο γι' α υτόν τον α υτοκαθρεφτ ι σ μ ό , που θεωρείται σαν «τυπικά γυναικείος». Α λ λ ά ε ίνα ι π ρ α γ μ α τ ι κ ά μ όν ο ο ι γ υ ν α ίκ ε ς μ α τ α ι ό δ ο ξε ς; Γ ι α τ ο υ ς άντρες θα μπορούσε κανείς να ανα­ φ έ ρ ε ι τ ο υ λ ά χ ι στ ο ν ά λ λ ε ς τ ό σ ε ς μ α τ α ι ό δ ο ξ ε ς θ έ σ ε ι ς κ α ι στά σε ι ς . Είναι βέβαια αλήθεια ότι η γυναικεία μόδα είναι πιο δαπανηρή και διαφο­ ροποιημένη : αλλά αυτή η μόδα σχε­ δ ι ά ζε τ α ι κ α ι δ η μ ι ο υ ρ γ ε ίτ α ι α π ό άντρες. Το ότι η γυναίκα «προσΦέ­ ρετα ι » στον άντρα με φ ο ρ έ μ α τ α , στολίδια και περιποίηση του σ.ώ μα­ τος, έγκειται στο υ ς αντρικούς μας κανόνες συμπεριφοράς, που επιτρέ­ πουν μια ανοιχτή πρωτοβουλία στον έρωτα μόνο στον άντρα. Πως θέλει η γυναίκα να κερδίσει τη συμπάθεια και την π ροσοχή του άντρ α , όταν δεν της επιτρέπεται να μιλάει και να κατακτά; Η τάση της να αρέσει - που εξάλλου ε ίναι ένα γενικό ανθρώπινο γνώρισμα - της ε π ι βά λ λεται κυριο-

λεκτικά απ' το περιβάλλον. Αν η γυναίκα στο παρε λθόν ήταν στη ζωή λ ιγότε ρ ο αντι κ ε ι μ ε ν ι κ ή , σοβαρή και απλή, αυτός ήταν α κρι­ βώς ο ρόλος που της δινόταν α π ' τους άντρε ς. Ο φ ε ι λ ε ν α ε ίν α ι ένα ωραίο παιχνίδι για τον άντρα, και γι' α υτό το κ ο ρ ίτσι το μ ά θ α ιναν α π ό μικρό να στολίζεται και να καλλωπί­ ζε τ α ι , για να αρέσει στον « μ ε λ λ ον τ ι κ ό ε ξο υ σ ι α στ ή » τ ο υ . Η μ α τ α ι ο δ ο ξ ία ε ίν α ι ι δ ι ότ η τ α ε ν ό ς βαθιά α βέβαιου ανθρώπου, ο οποίος βλέπει πως πιστοποιείται μονο όταν κάνει εντύωση στους ά λ λους. Επει­ δή η γυναίκα δεν είχε καμιά καθαυτή π ρο σω π ι κή α ξία , α λ λ ά η α ξ ία τ η ς μετριόταν μ ε το β α θ μ ό π ο υ α υτ ή άρεσε στον άντρα, έ πρεπε ν α ανα­ πτύξει τη συμπεριφορά, που οι μ ισο­ γύνηδες περιγέλασαν σα ματα ιοδο­ ξία και επιφανειακότητα. Είναι λοιπόν σΦάλ μ α να αποδίδει κ α ν ε ίς σ τ ι ς γ υ ν α ίκ ε ς «τ υ π ι κέ ς γυναικείες» ιδιότητες, που περιέχουν μια κρυΦή υποτίμηση. Ο άντρας και η γυναίκα έχουν τις ιδιότητες που τους ε π ι β ά λ λ ε ι το π ε ρ ι β ά λ λον: τα ε λαττώματα είναι έκφραση αποτυχη­ μ έ ν η ς α ν ά π τ υ ξ η ς , γ ι α τ η ν ο π ο ία πραγματι κά υπεύθυνες ε ίναι η κοι­ νωνία και η εκπαίδευση.

made by Absens

- 34-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γυναικεία ελαττώματα Ι

Εξαιτίας τπς θέσπς τπς στον αντρι­ κό κόσμο π γυναίκα περιέρχεται σε μ ι α ά σχ π μ π σχέ σ π π ρ ο ς π ο λ λ ο ύ ς τ ο μ ε ίς τ π ς ζω π ς - τ ο α π οτ έ λ ε σ μ α είναι π διαμόρφωσπ απροσάρμοστων τρόπων αντίδρασπς, οι οποίοι περι­ γελούνται και χλευάζονται μετά α π ' τ ο ν « α ρσενικό αντίπ α λ ο » . Από τ π ν π λ ε υρά τ ο υ άντρα λ ε ίπ ε ι συχνά π κ α τ α ν ό π σ π ό τ ι ο ι ι δ ι ότ π τ ε ς τ ω ν γυναικών εξαρτώνται α π ' τις δυνατό­ τπτες, που τους παραχωρούνται απ' τπν εκπαίδευσπ και τπν κοινωνία : με τ ο ν ίδ ι ο τ ρ ό π ο , ό π ω ς φ ο ρ τ ώ ν ε ι κανείς λ α ο ύ ς , φ υ λ έ ς κ α ι έ θν π μ ε συμπτωματικές, παραδοσιακές ιδιορ­ ρυθμίες, έτσι α ποδίδει και στο γυναι­ κείο φύλλο «απ' τπ Φύσπ» του όλες τις πιθανές κακές συνΠθειες. Η π α ρ α μ ορ φ ω μ έ ν π α π ' τ ο υ ς άντρες γυνα ικεία στάσπ α πέναντι στπ ζωπ α ντα π ο κ ρ ίνετ α ι μ ε ρ ι κ έ ς φ ο ρ έ ς σ ' αυτές τις γενικεύσεις ο πατριαρχικά σκε πτόμενος ά ντρα ς β λ έ π ε ι τότε στπ γυνα ίκα ε λ αττώματα , τα οποία

αυτός νομίζει (λανθασμένα) πως δεν τα έχεΙ. Είναι κοπιαστικό να απαριθ­ μ π σ ο υ μ ε τις α δ ι κ ίε ς π ο υ γίνοντ α ι στπν εκτίμπσπ των δύο Φύλων μετα­ ξύ τ ο υ ς ( κ υ ρ ίω ς α π ' τ π ν αντρ ι κπ πλευρά ) · αλλά αν θέλουμε να δια ­ λ ύσουμε τις ΠΡOKατα λ rl ψεις για τπ γυναικεία ψυχολογία, δεν μπορούμε να αποΦύγουμε αυτό το καθΠκον.

• • παραλογισμός και

ισχυρογνωμοσύνη Ανέκαθεν οι γυναίκες κατπγορού­ νται ότι δεν μπορούν να σκέπτονται λογι κά. Ο τρόπος τπς σκέ ψ πς τους είναι δrlθεν ανώμαλος, μπ αντικειμε­ ν ι κ ό ς , α φ ε λ Π ς , συνα ι σ θ π μ ατ ι κ ό ς , «υποκειμενικός», ακόμπ και παιδικός. Κάθε αντρικπ συντροφιά θα μπορού­ σε να διπγπθεί αμέτρπτα παραδείγ ­ ματα για τπν ανικανότπτα τπς γυναί­ κας να σκέπτεταΙ. Οι γυναίκες θεω-

made by Absens

-35-

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

ρούνται γενικά ανίκανες για τπν οξυ­ δερκn και κριτικn σύλλnψn διανοnτι­ κ ώ ν π ρ ο β λ π μ ά τ ω ν . Σ κ έ π τ ο ντ α ι δ n θ ε ν ε π ι φ α νε ι α κ ά , ,ψ π λ ο γ ι κ ά » . Ακό μ π και ανέ κδοτα υ π ά ρχουν γ ι ' αuτn τπν κατάστασπ. Λέγεται πως ένας διάσπμος συγγραΦέας ισχυρί­ στ π κ ε μ π ροστά σε μ ι α κ υ ρ ία ότι κα μιά γυναίκα μέχρι τώρα δεν έχε ι γρά ψει γράμμα χωρίς υστερόγραφο. Η κ υ ρ ία α π ά ντπσε οργισμ έ ν π : "Το ε π ό μ ενο γρά μ μ α μου θα σας δ ι α ­ ψεύσει!». Τπν άλλπ μέρα ο συγγρα­ Φέας έ λ α βε α π ' α υτn ένα γρά μ μ α , όπου κάτω α π ' τπν υπογραφn nταν γ ρ α μ μ έ ν ο : "γ. Γ . Π ο ι ο ς έχε ι τ ώ ρ α δίκιο, εσείς n εγώ;». Τι σπμαίνει παραλογισμός και ποιες ππγές έχει αυτός στπν ψυχικn ανά ­ πτ υ ξ π ενός ανθρώπου; Σα AOYIKn εννο ο ύ μ ε τπν ε π ι στ n μ n για τ ο υ ς νόμους τπς σκέψπς μας κα ι τπς γνώ­ σπς. Στπ σ υ ν π θ ι σ μ έ ν π γ λ ώ σ σ α " λ ογ ι κ ά » σ π μ α ίν ε ι μ ι α μορφπ τ π ς σκέ ψ π ς Π τ π ς π ρ ά ξ π ς , π ο υ "αντ α ­ ποκρίνεται στπν πραγματικότπτα» . Η σκέ Ψ π μ α ς α ν α φέ ρετα ι π ά ντα σε "καταστά σεις πραγμάτων», δnλαδn σε γεγονότα που πρέπει να συλλπ­ Φθούν, να εξπγπθούν, να υπερνικπ­ θούν εσωτερικά. Η σκέΨπ δε διαμορ­ φώνεται στον κενό χώρο· αυτn είναι β έ β α ι α μ ι α εσωψυχικn δ ι α δ ι κασία , α λ λά τα αποτελέ σματά τπς πρέ πει να χωρούν στον πραγματικό κόσμο: το κριτ π ρ ι ο κάθε δ ι α δ ι κ α σ ία ς τ π ς σκέψπς ε ίναι n ε παλr1θευσn τπς α π ' τις πραγματικές συνθπκες σ ε φοιτπ­ τικούς κύκλους πταν πρώτα αγαππτό ένα τραγούδι, που φα ίνεται κά π ως αφελές: "Η Κωνστάντς βρίσκεται στπ Μπόντενζέε · όποιος δεν το πιστε ύει, ας πάει να το δει!». Αυτός ο στίχος

εξπγεί πολύ παραστατικά, τι είναι μια AOYIKn διαδικασία τπς σκέψπς: πρέ­ πει να οδπγεί σε ελεγχόμενα αποτε­ λ έ σ μ α τ α . Ε δ ώ φ α ίνεται ε π ίσ π ς n συχέτισπ α νά μ ε σα o rn σκέψn και ornv πράξn. Μ όνο ο άνθρωπος που πράττει και είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του, αισθάνεται υποχρεωμέ­ νος να προσαρμόζει τις σκέψεις του στπν π ραγματι κότπτα . ο π οιος α π ό εσωτε ρικές n εξωτερικές α ιτίες δε φτάνει στπν πράξπ, μπορεί να χαθεί σε ό νε ι ρ α , ε π ι θ υ μ ίε ς , ε λ π ίδ ε ς, φαντασίες και δεν πρέπει να περιμέ­ νει τπν αντίφασπ τπς πραγματικότπ­ τας. Απ' α υτό κατά τπ γνώ μ π μ α ς μπορε ί να νοπθεί γιατί n γυναίκα του π α ρε λ θ όντος έ τ ε ι ν ε π ρ α γ μ α τ ι κά προς τον " π α ρα λογισμ ό»· εξα ιτία ς τ π ς ανατροφnς τπς, τ π ς ζ ω n ς τ π ς στο " σ π ίτ ι και στπν κου ζίνα» nταν τόσο απομακρυσμένπ α π' τπν πορεία των π ρ α γμάτων, ώστε α π λ ώ ς δεν μπορούσε ν' αναπτύξει μια καθαρπ σκέΨπ. Η ε κ π α ίδευσπ τπς περιείχε επίσπς τόσες ελλείψεις σε πλ προφο­ ρίες, ώστε n γυναίκα δεν έ βρισκε κανένα " υ λ ι κό » γ ι α α ντ ι κε ι μ ε ν ι κ π σκέΨπ. Η καθαρότπτα και n ακρίβεια των σκέψεων προέρχεται μόνο από μ α κ ρ οχ ρ ό ν ι ο κ α ι υ π ο μ ο ν ε τ ι κ ό γύμνασμα και είναι ταυτόχρονα γνώ­ ρισμα τπς ανθρώπινπς ωριμότπτας: ενώ ό λ ε ς οι σ υ ν θ π κ ε ς μ έ σ α στπν πατρια ρχία παρεμ πόδιζαν τπν ωρί­ μανσπ τπς γυνα ικείας προσωπικότπ­ τας, τροχοπεδούσαν επίσπς και τπν πνε υ μ α τ ι κ π α ν ά π τ υ ξ π - n γε ν ι κ n α μορφωσιά τπς γυναίκας στις περα­ σμένες ε ποχές ε κφραζόταν και με τπν έλλειψπ τπς σε λογικΠ. Το ίδιο συμβαίνει και μ ε τπν ισχυ­ ρογνωμοσύνπ των γυναι κών. Η ισχυ-

made by Absens

- 36 -

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ρογνωμοσύνn είναι OUYYEvnc; με το πείσμα κα ι ε ίνα ι κι α υτn μια στάσn αδυναμίας, που παρουσιάζεται σαν ισχύς. Ο ισχυρογνώμων «δεν παίρνει» από καλά επιχε ιρnματα, μένει ασυ ­ γκίνnτος όταν του παραθέτει κανείς λογικές σκέψεις: αυτόν τον ενδιαΦέ­ ρει να έχει μόνο δίκαιο, όχι n aAn­ θεια. Oon λ ιγότερn α υτοπεποίθnσn έχει ένας άνθρωπος, τόσο περισσό­ τερο αισθάνεται τnν ανάγκn να επι­ β ά λ ε ι π α ντ ο ύ τ n γνώ μ n του' δεν μ π ο ρ ε ί να «χά σει», δεν μ π ορε ί να έχει άδικο. Οι γυναίκες του παρελθό­ ντος ανταπόδιδαν στους άντρες τα κ α κ ά π ο υ τ ο υ ς ε ίχαν π ρ ο ξ ε ν n σ ε ι α υ τ ο ί μ ε το ν α α ρ ν ο ύ ντ α ι στον άντρα συχνά με πα ιδικn ισχυρογνω­ μοσύνn τnν αναγνώρισn, τnν οποία α π α ι τ ο ύ σ ε τα λ ο γ ι κ ά τ ο υ ε π ιχε ι ­ ρnματα' όποιος δεν μπορεί να πείσει έναν ισχυρογνώμονα, υΦίσταται μια nna , n οποία τον nAnnEI οδυνnρά και n οποία - α π ' τnν π λ ευρά του ισχυρογνώμονα - πρέ πει να τον π λrl ­ ξει οδυνnρά.

•• Ανακρίβεια,

σχΟ λαστικότητα, καμιά οργάνωση Σε π ρ ο n γ ο ύ μ ε ν ε ς ε π οχ έ ς n τ α ν συνn θ ι σμένο ν α κατnγορουνται ο ι γυναίκες και για τnν ανι κανότnτά τους να τnρούν τις συμ Φωνίες. Σε κάθε συνάντnσn έπρεπε κανείς σαν ερωμένος να είναι προετοιμασμένος να π ε ρ ι μ έ νε ι ένα τέταρτο n μ ι σ n ώ ρ α . Μ ε μ ε γ ά λ n β ε β α ι ότ n τ α « n κυ ρία » δ ε θα έ κανε τnν ε μ Φάνισn τnς τnν κανονι σμένn ώρα . Και για

τ n ν κ α τ ά στα σ n α υ τ n υ π ά ρ χ ο υ ν αστε ία, σάτιρες, κωμωδίες κλπ . , που παρουσιάζουν τις γυναίκες σαν ανα ­ κρι βείς, αμελείς και αναξιόπιστες. Κατα λαβαίνουμε αυτό το χαρακτn­ ρ ι στ ι κό γνώ ρ ι σ μ α π ο λ ύ κ α λ ά , α ν σκεΦτούμε τα παιδιά, π ο υ έχουν κι α υ τά τα ίδ ι α ε λ αττ ώ μ α τα , μ ε τα οποία σαστίζουν και απογοnτε ύουν το π ε ρ ι β ά λ λον τους. Η σ ύγχρονn ψ υχολογία εκπροσωπεί τn eton ότι κάθε ανθρώπινn συμ περι Φορά ε π ι ­ διώκει ένα στόχο, που κατά κάποιον τρόπο έχει πάντα νόnμα και σκοπό, αν και α υτό δεν μπορεί ν' αναγνωρι­ στεί με τ n ν π ρ ώτn μ α τ ιά. Τέτο ι α κίνnτρα τnς πράξnς είναι συχνά ασυ­ νείδnτα : αυτός που τα έχει δεν ξέρει γιατί κάνει έτσι, τι θέλει στnν πραγ­ ματι κότnτα μ' α υτά, όταν συμπερι­ Φέρεται έτσι, ώστε να έχει δυσκο­ λίες με το περιβά λλον. Τι θέλει π .χ. ένα παιδί με τnν ανακρίβεια και τnν αναξιοπιστία του; Ο οργισμένος Evn­ λι κος δεν κάνει πολλές σκέψεις γι' α υτό - β λ έ π ε ι μόνο τον ένοχο και θυμώνει μ ' αυτόν. Στnν πραγματικό­ τnτα στn eton του θυμού θα ' πρεπε να μπαίνε ι έκπλnξn και σκέ ψ n ' αυτές οδnγούν στο ό,ΤΙ το κρυΦό κίνnτρο τέτοιων κοινωνικών δυσπροσαρμο­ γών μπορεί να βρίσκεται ανάλογα με τ ι ς π ε ρ ι πτώσε ι ς στο ό , Τ Ι άτο λ μ ο ι άνθρωποι α ισθάνονται ένα α ίσθnμα ισχύος όταν ανατρέπουν n a noyon­ τεύουν τις προσδοκίες των άλλων. Το π α ι δ ί, π ο υ δ ε ν υ π α κο ύ ε ι στις φωνές τnς μ nτέρας τ ο υ , ξέ ρει ότι π ρ έ π ε ι να π ά ε ι στn μ n τ έ ρ α τ ο υ ' επειδrl όμως βρίσκεται σε μια eton μάχnς, δε θέλει να προσΦέρει στον ά λ λ ο τnν ικανοποίnσn τ n ς « α π ρό ­ σκοπτnς» επιτυχίας. Ανακρίβεια, ανα -

made by Absens

-37-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν ΕIΑ

β o λrl , σπατά λ π χρόνου κ λ π . ε ίν α ι όπλα στπ διεξαγωγή διαταραγμένων ανθρώπινων σχέσεων' n γυναίκα στο παρελθόν είχε αρκετό λόγο να είναι δυσαρεστπμένπ με τπ θέσπ τπς στπν κ ο ι νωνία κ α ι ν α τ ρ έ φε ι α π έναντι στον άντρα μνπσι κα κία , τπν οποία ε ξέφραζε μ ε τον ένα ή τον ά λ λ ο τρόπο' εκτός απ' αυτό ήταν γεμάτπ μ ' ένα βαθύ αίσθπμα τπς αδυναμ ίας που τπ σύγχυζε μ προστά σε κάθε καθήκον τπς ζωής - έστω κι αν αυτό ήταν n τήρπσπ του οριστικού χρόνου μ ι α ς σ υ μ φ ω ν ία ς , ν α ντ υ θ ε ί, ν α «ετο ι μ αστεί» για μ ι α έξοδο α π ό το σ π ίτ ι - και τπν έ κανε α ν ίκανπ να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε οργα­ νωτική δραστπριότπτα. Το ίδιο ισχύει και για τπν οργάνω­ σπ του εντε λώς δ ι κ ο ύ τ π ς τ ο μ έ α , τον οποίο ο άντρας τπς παραχώρπσε γεννα ιόδωρα , του νο ι κο κ υ ρ ι ο ύ . Κι

εδώ ο ι άντρες έχουν να παρατπρή­ σουν πόσπ λίγπ οργανωτικότπτα και ε π ι σ κ ό π π σ π έ χ ε ι n γ υ ν α ίκα . Σ ε σύγκρισπ μ ε τις αντρικές οργανωτι­ κές ι κανότπτες στπν τεχν ι κ ή , στπ βιομπχανία και στπν οιιφνομία ωχριά n ικανότπτα τπς γυναίκας να χρπσι­ μοποιεί ορθολογικά τα υ π άρχοντα μέσα για τους αναγκαίους σκοπούς. Οι γυναίκες σπαταλούν πολύ χρόνο και έχουν λ ίγπ α πόδοσπ, ενώ λ ίγος χρόνος και μεγά λ π α π όδοσπ ε ίν α ι προνόμ ιο των αντρών. Αυτή n προ­ κατάλπψπ έχει σήμερα εξασθενήσει σε μεγάλο βαθμό - μόνο οι πιο αμε­ τάπειστοι άντρες θα προσπαθήσουν να τπ διατπρήσουν ακόμπ. Γιατί στο παρε λθόν μπόρεσε να εμφανιστεί, προέρχεται δίχως άλλο α π ' τπν τότε γ υ να ι κε ία ε κ π α ίδ ε υ σ π , τ α τ ρ ωτ ά σπμεία τπς οποίας τα αναΦέραμε ι'iδπ.

made by Absens

-38-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γυναικεία ελαττώματα ΙΙ

Μ ι α α κόμπ κριτι κ π , που συνπθως π λ πττει τ ι ς γ υ ν α ίκε ς , α φο ρ ά τ π ν « α γ ο ρ α στ ι κ π μ α ν ία » τ ο υ ς . Κ α κ έ ς αντ ρ ι κέ ς γ λ ώσσες τ ι ς κατπγορούν ότι πάνω α π ' όλα αγαπούν να αγο­ ράζουν και να ξοδεύουν χρΠματα. Σ' αυτές απευθύνεται ε π ίσπς ένα μεγά­ λο μέ ρος τπς διαφπμισπς, n οποία υ π ο δ α υ λ ίζ ε ι μ ε ε π ι δ ε ξ ι ότ π τ α τ π γυνα ικεία αγοραστικπ μανία . Η αγο­ ραστικπ ετοιμότπτα είναι πάντως ένα γενικό ανθρώπινο φαινόμενο - ολό­ κ λ π ρ π n « κατανα λ ωτ ι κπ κο ινωνία » μας ζει α π ' το γεγονός ότι ο ι άνθρω­ ποι αφπνονται να τους δπμιουργού­ νται πολλές ανάγκες, οι οποίες , αν και είναι τεχvπτές, γίνονται αισθπτές σ α ν α π α ρ α ίτ π τ ε ς . Δ ε ν υ π ά ρχ ο υ ν α κριβείς έρευνες για το ποιος πέφτει π ε ρ ι σσ ό τ ε ρ ο θ ύ μα στο « δ α ίμονα διαφπμισπ», ο άντρας Π n γυναίκα . Π ι θανόν κ α ι ο ι δ ύ ο το ίδ ι ο . Ο π ο υ α υτ π ε π ι θ υ μ ε ί ένα Φόρεμα Π ένα γούνινο παλτό, αυτός ενθουσιάζεται για ένα αυτοκίνπτο. Δεν ε ίναι ευγενι-

κό να π α ίρ ν ο υ με υ π ο κε ι μ ε ν ι κ π στάσπ α π έναντι στπν τ ά σ π τ π ς γυναίκας να ξοδεύει και να τπν κατπ­ γορούμε ότι αγοράζει μόνο και μόνο για χάρπ τπς αγοράς. Οπου παρουσιάζονται περιπτώσεις αυτού του ε ίδους, ας αναθυμπθε ί κανε ίς ότι n ε υ κα ι ρ ία για να ξοδέ­ ψ ουμε χρπματα κολακεύει το ασυ­ ν ε ίδπτο α ίσθ πμα τ π ς ισχύος μα ς . οποιος αγοράζει κάτι , ανα λαβαίνει κατά κάποιον τρόπο ένα «ρόλο κυρίου». Μπαίνει σ ' ένα κατάστπμα, όπου το προσωπικό είναι ε κπαιδευ­ μένο ν α τον υ π οδέχεται σαν τ π ν «Αυτού Μ ε γα λ ε ι ότπτα ο π ε λάτπς» . Μ πορεί να «διαλέγει ελεύθερα ό ,ΤΙ θ έ λ ε ι » : π ο ι ο ς δεν έχει ονειρευτεί σαν π α ι δί να μπορεί να ι κανοποιεί α πε ριόριστα τ ι ς ε π ι θ υμίες του τπς « κατοχΠς;» . Η αγορά - όταν υ πά ρ ­ χ ο υ ν α ρκετά χρπματα δια θέσιμα πιστοποιεί το κύρος μας και συνδέε ­ ται με παιδικές επιθυμίες, που συνε­ χίζουν να ζουν στον ενπλικο τόσο

made by Absens

-39-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

πιο έντονα , όσο πιο λιγότερπ δυνα­ τ ό τ π τ α ε ίχε α υτ ό ς να φτ ά σ ε ι σε συναισθπματικπ ωριμότπτα. Αν αυτό ευσταθεί σε μερικές περιπτώσεις για γυνα ίκες (και για άντρες) , τότε δεν π ρ έ π ε ι να θ α υ μ ά ζ ο υ μ ε α ν α υ τ ο ί υ π ο κ ύ πτουν στο "μεθύσι τπς σπατά λ π ς » : άνθρωποι μ ε α δ ύνατο χαρακτπρα δεν μπορούν να κρατπ­ σουν τα χρπματα , ε υχάριστα αισθά­ νονται μόνο όταν τα έχουν ξοδέψει. Το φαινόμενο αυτό μπορούμε να το παρατπρπσουμε και στους μεθύστα­ κες (αυτπ τπ φορά ε ι δ ι κά ), π ο υ α ι σ θ ά ν ο ν τ α ι το μ ι σ θ ό στ π ν τσέππ σαν ώθπσπ για "να ζπσουν μια φορά σωστά»: απ' το μισθό αυτό δε μένει τότε κατά κανόνα πολύ υπό­ λ ο ι πο. Το ανέκδοτο και εν μέρει n πραγματικπ παρατπρπσπ έχει περι­ γράψει τον "αγοραστικό χαρακτπρα» σε άντρες και γυναίκες ποι κιλοτρό­ πως. Οι άντρες διαλέγουν ένα πράγ­ μ α χω ρ ίς π ε ρ ι σ τ ρ ο Φ έ ς- σε λ ίγ α λ ε πτά n αγορά έχε ι τ ε λ ε ι ώσ ε ι . Οι γυναίκες χρειάζονται πολύ περισσό­ τερο χρόνο. Δοκι μ ά ζο υ ν , σκέπτο­ ντα ι , απορρίπτουν, ξαναδοκιμάζουν κλπ. : πωλπτές και πωλΠτΡιες έχουν να διπγπθούν πολλά για τπν κατά­ στασπ αυτΠ . Ισως είναι αλΠθεια ότι n γυνα ίκα έχει πραγματικά μεγαλύτε­ ρπ δυσκο λ ία να πάρει γρπγορα και σταθερά τπν απόφασπ· και εδώ παί­ ζε ι ε π ίσ π ς ένα σ π μ αντ ι κ ό ρ ό λ ο n εκπαίδευσπ σε "υποκει μενικότπτα» , n λιγότερπ θεμελίωσπ στον πραγμα­ τ ι κό κόσμο. Ε π ε ι όι1 ο άντρας έχει ε κ π α ι δε υ τ ε ί π ε ρ ι σσότερο στπ "δράσπ» , πρέπει να ε ίναι ι κανός να π α ίρνε ι γ ρ π γ ο ρ ε ς α π ο φ ά σ ε ι ς- σ ' αυτό γυμνάζεται από μικρό παιδί. Η γυναίκα ίσως εξαιτίας τπς κοινωνικπς

τπς θέσπς πρέπει να προσέχει στις α γ ο ρ έ ς τ π ς ( π . χ . στα ρ ο ύ χα ) τ π ν πρωτοτ υ π ία , τ π ν ο μ ορφιά κ α ι τπν εντυπωσιακότπτα. Για τις σπμερινές συνθπκες ταιριάζει ίσως το ανέκδοτο: Σ ' ένα κ α τ ά στ π μ α κ α π έ λ ων γ ι α γυναίκες κ α ι άντρες μ π α ίν ε ι ένας άντρας π ο υ ε π ι θ υ μ ε ί να αγοράσε ι ένα καπέλο. "Πάρτε αυτό» , του λέει ο π ω λ πτ π ς , " π ο λ λ ο ί άντρες στπν πόλπ φοράνε α υτό το καπέλο» . Σε μια κυρία λίγο αργότερα λέει ο ίδιος πωλ πτπς: "Πάρτε α υτό το κα πέλο, αξιότι μ π κυρία , καμιά γυναίκα στπν πόλπ δεν έχει α υτό το μοντέλο» .

••

πολιτική αστάθεια Η σ π α τ ά λ π των γ υ ν α ι κών ε ίν α ι ζπτπ μα τπς αδυνα μ ίας Π τπς δύνα­ μ π ς του χα ρακτπρα τους όπως και στους άντρες, n σχέσπ των οποίων προς το χρπμα μπορεί να παρουσιά­ σει όλες τις πιθανές τάσεις. Κάπως πιο πολύ πλπττει n κατπγορία, που επιρρίπτει στις γυναίκες μια φανερπ τ ά σ π π ρ ο ς τον σ υ ν τ π ρ π τ ι σ μ ό . Ο ι γυνα ίκες έχουν πάντα τπν τάσπ να διατπρούν το "status quo» (υπάρχου­ σα κατάστασπ ) . Δεν ωθούνται προς τα μ π ρος, δε δ π μ ι ο υ ργούν τίπ οτε νέο, δεν α π οτολμούν κ α μ ι ά δ π μ ι ­ ουργικπ πράξπ, π ο υ να μ α ς οδπγεί προς το α πάτπτο και απρόβλεπτο. Τι ε ίνα ι α λι1θεια α π ' αυτό; Πρέπει να χαρακτπρίσουμε ολόκλπρο το γυναι­ κείο φύλο σαν "κονφορμιστικό» ; Και είναι οι άντρες τόσο μεγάλοι νεωτε­ ριστές , επαναστάτες, πρωταγωνιστές ενός καλύτερου μέλλοντος;

-40 made by Absens

Συντηρητισμός και

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

Ο «κονφορμιστής» είναι ένα ψυχο­ λογικό πρόβλ πμα. Η κοινωνία φρο­ ντίζει από νωρίς να «γυμνάζει» κυριο­ λ ε κτ ι κά κάθε αναπτυσσόμενο άν­ θρωπο στους κανόνες και στα ιδανι­ κά τπς. Με τεράστια χρπσιμοποίπσπ του εκπαιδευτικού εππρεασμού μπο­ λιαζόμαστε α π ' τις πρώτες μέρες τπς ζωής μας με ορι σμένο υ ς τρόπους συμπεριφοράς, π αραστάσεις α ξιών και κατά λ λ π λ α αισθ ήματ α , κι έτσ ι , όταν αρχίζουμε ν α ανα καλύ πτουμε τπν πνευματική μας αυτονομία, βρί­ σκουμε κιόλας διαμορφωμένο μέσα μας ολόκλπρο το σύνολο των τρό­ πων τπς σκέ ψ π ς και τπς α ίσθπσής μας. Για αυτονομία μένει μόνο λ ίγος χ ώ ρ ο ς - α υ τό π ο υ θ ε ω ρ ο ύ με σα «δική μας σκέΨπ» είναι συχνά μόνο το συνπθισμένο στε ρεότ υ π ο , π ο υ έχουμε συνπθίσει να χρπσιμοποιού­ με ανέκαθεν. Μ όνο ένας ελάχιστος αρι θμός ανθρώπων έχει τπ δύναμπ κα ι τ π ν ι κ α ν ό τ π τ α α π ό ε υ μ ε ν ε ίς εκπαιδευτικές συνθήκες να ξεφεύγει α π ' τον κανονισμένο τρόπο α ίσθ π ­ σπς και συμπεριφοράς και να ανοίγει νέους δρόμους. Αυτοί είναι οι δπμι­ ου ργικοί ανθρώπινοι τ ύ π ο ι , που εμφανίζονται παντού, μια απόδειξπ για το ότι n ανθρώπινπ Φύσπ διαθέ­ τει ανθεκτι κότπτα και δπμιουργική δύναμπ, ώστε ακόμπ και n εξαιρετι­ κά α κατά λ λ π λ π ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ή μας μέθοδος να μπ μπορεί να τπν παρα­ λύσει εντελώς. Ο σ ο ι σχ υ ρ ό τ ε ρ ο κ α ι υ γ ι έ στ ε ρ ο είναι ένα άτομο, τόσο πιο πολύ είναι ι κανό να α ποφεύγει τον ε ξαναγκα­ σμό τπς συλλογικής στερεοτυπίας. Αυτό ε ίναι κοντά στον π α ράγοντα «προσωπι κότπτα» πάντα ζήτπμα τπς ε κ π α ίδ ε υ σ π ς , τ π ς μόρφωσπς, τ π ς

ενπμέρωσπς κλπ. Επειδή οι γυναίκες β ρ ίσ κονταν μέχρι τώρα το σο στπ δ ι α μόρφωσπ του χ α ρ α κτ ή ρα τους όσο και στπ διαμόρφωσπ του πνεύ­ ματός τους π ίσω α π ' τους άντρες, μπορεί να ευσταθεί ότι ήταν πιο κον­ φορμιστικές α π ' αυτούς πράγμα που δεν έχει να σπμάνει πολλά ενόψει τπς αντρικής αδυναμίας του χαρα ­ κτήρα, για τπν οποία n ιστορία προ­ σ Φ έ ρ ε ι τ ό σ α π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α . Ο συντπρπτικός άνθρωπος ε ίναι ένας κατά κύριο λόγο φοβιτσι ά ρ π ς άνθρωπος φοβάται το κα ινούργιο, γιατί ήδπ στπν προσαρμογή του στο υπάρχον έχει μεγάλπ δυσκολία. Οσο πιο πολύ πιστός στπν εξουσία είναι ένας άνθρωπος, τόσο πιο λίγο τολμά να αμφισβπτήσει αυτό που υπάρχει, ισχύει ή ίσχυε· οι εξουσίες στπ ζωή ενός ανθρώπου μπορούν να λέγο­ ντ α ι π α τ έ ρ α ς , δ ά σ κ α λ ο ς , π α π ά ς , πολιτικός, στρατιωτικός κ λ π . , είνα ι πάντα φιγούρες, που α π α ιτούν όχι σπάνια τυΦλή αναγνώρισπ. Η γυναί­ κα, που ήταν πιο υποτακτική α π ' τον άντρα , μπορεί εδώ κι εκεί να ε ίναι πιο π ε ι θ ήν ι α και δε ι λ ή απ' α υτόν, π ο υ π α ρ ' όλα α υτά υ π α κο ύ ε ι στο π α λ α ι ό , στο σεβαστό, σ' α υτό που υπήρχε πάντα. Ακόμπ ένα βήμα παραπέρα σ' αυτή τ π ν κ α τ π γ ο ρ ία των α ντ ρ ώ ν , π ο υ παραβλέπει τα δικά τπς σΦάλματα, για να πέσει μετά με μεγα λύτερπ βαρύτπτα στο «άλλο Φύλο», κα ι ο ι γυναίκες κατπγορούνται κιόλας για πολιτική ανικανότπτα, αφού πολιτική σπμαίνει διαμόρφωσπ του παρόντος και του μέλλοντος τπς ανθρώπινπς κοινωνίας. Ε π ε ι δ ή n γυναίκα «δεν μπορεί να συμβαδίζει με το χρόνο», α ποτε λεί τροχοπέδπ στπν πολιτική

made by Absens

-41 -

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν ΕIΑ

ανά πτυξη - οι συντηρητικές δυνά ­ μεις θα έβρισκαν σ' αυτιΊ την πιστό­ τερη α κο λ ο υ θ ία. Ε κ π λ η κτ ι κό ε ίνα ι όμως ότι αυτό το επιχείρημα παρου­ σ ι ά ζε τ α ι σε δ ύ ο π α ρ α λ λ α γ έ ς : η «πολιτικιΊ δεξιά» φοβάται ότι με τις γυνα ίκες μ πορεί να προκληθεί μ ι α « στ ρ ο φ ιΊ π ρ ο ς τ α α ρ ι στ ε ρ ά » ' η «αριστερά» δηλώνει λυπητερά ότι οι γ υ ν α ίκ ε ς ε λ κύ οντα ι π ε ρ ι σσότε ρ ο α π ό «αντιδραστικά συνθιΊματα» παρά από προγρά μματα της προόδου και της ελευθερίας. Πιθανόν και τα δύο ε π ιχε ιρ ιΊ ματα ε ίναι εσφα λ μένα . Οι γυναίκες δεν ε ίνα ι ούτε αντιδραστι­ κές ούτε επαναστατικές, όπως περι­ γράφονται σε ασαφε ίς γενικεύσεις. Μέχρι σιΊμερα βρίσκονται, όπως κα ι οι άντρες, α κόμη στο πολιτικό νηπια­ κό στάδιο Ιη δημο κρατία , ιστορικά πα ρατη ρημένη, «γεννιΊθηκε» μ ό λ ι ς χθες και πρέπει πρώτα να εκπαιδε ύ ­ σει και ν α μορφώσει τος ανθρώπους,

π ο υ θα τ η ν ε ξε λ ίξ ο υ ν π α ρ α π έ ρ α , π ρ ά γ μ α π ο υ μέχρι τ ώ ρ α δ ε ν έχει κάνει καθόλοu>, και γι ' αυτό οι πολι­ τ ι κέ ς π α γ κ ό σ μ ι ε ς α π οτ υ χίε ς των τελευταίων δεκαετιών δεν μπορούν να αποδοθούν στις γυναίK�ς. Μ ι α τέτοια ανέντιμη τάση υ πιΊρχε Π.χ. κατά την εμΦάνιση του εθνικο­ σοσ ι α λ ι σ μ ο ύ στη Γ ε ρ μ α ν ία , όταν ε π α νε ι λ η μ μ έ ν α α κο ύ στηκε ότι οι γυναίκες «ανέβασαν το Χίτλερ στην ε ξ ο υ σ ία » . Η α Φ έ λ ε ι α α υτ ιΊ ς τ η ς θέσης ε ίναι ολοΦάνερη. Ο «Φύρερ» κατάφερε με τη φτηνιΊ του ρητορικιΊ να προσελκύσει όλους τους εθνικι­ στές, τους φιλοπόλεμους, τους προ­ κατε ι λ η μ μ έ ν ο υ ς κ α ι α υτα ρχι κ ο ύ ς ανθρώπους - όπου ο μισός κόσμος π έ φ τ ε ι θ ύ μ α σ ' έ ν α ν ψ υ χο π α θ ιΊ, είναι παράλογο να θέλουμε να επιρ­ ρίψ ο υ μ ε ε ι δ ι κιΊ ε υθύνη στις γυναί­ κες.

made by Absens

-42-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Κορίτσι είναι!

Η ανατροφπ των κοριτσιών έχει σπμε ιώσει τις τελευταίες δεκαετίες εξαιρετικά μεγάλπ πρόΟδο. Μέχρι τις α ρχέ ς τ ο υ α ι ώ ν α μ α ς β ρ ι σ κ ό τ α ν ακόμπ σε υποανάπτυκτπ κατάστασπ. Η ανατροφπ ενός κοριτσιού δπμι ­ ουργούσε στους παιδαγωγούς πολύ λιγότερες φροντίδες α π ' α υτπ ενός αγοριού. προκαταβΟλικά πταν σίγου­ ρο ότι n κορούλα έπρεπε να εκπαι­ δευτεί για το «σπίτι και τπν κουζίνα». Σ ' α υτ ό δεν σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β α νό τ α ν κ α μ ι ά ε π αγγελματ ι κ ιΊ ε κ π α ίδευσπ . Ηταν αρκετό, αν το κορίτσι γινόταν πσ υχο κ α ι κόσμιο - ό λ α τ ' ά λ λ α έρχονταν από μόνα τους. Η ε λ π ίδα όλων πταν ο πολυπόθπτος γαμπρός, που θα έ λ υνε όλα τα πpoβλr1ματα του κοριτσιού. Ετσι σαν εκπαίδευσπ εννοούσαν στπν καλύτερπ περίπτω­ σπ τπν προαγωγπ τπς ικανότπτας για τπ συζυγικιΊ ζωπ , που περιλάμβανε σαν κύρια προϋπόθεσπ τπν εξάσκπ­ σπ στο μαγείρεμα, στο πλύσιμο, στο πλέξιμο κλπ.

Μ ε απερίγραπτες προσπάθειες οι γυναίκες απόχτπσαν αργά και επίμο­ να τα δικαιώματα τπς προσωπικότπ­ τάς τους. Η απόκτπσπ του γυναικεί­ ο υ ε κ λ ο γ ι κ ο ύ δ ι κ α ι ώμ α τ ο ς στ ι ς περισσότερες αναπτυγμένες χώρες ε ίναι ένα στάδιο σ' αυτό το δρόμο. Εδώ ανπκε α υτονόπτα το δικαίωμα γ ι α α ν ώτ ε ρ π μόρφωσ π . π ρι ν α π ό ογδόντα περίπου χρόνια τα πανε π ι ­ στπμια άνοιξαν τις π ύ λ ε ς τους γ ι α εκείνες τις τολμπρές γυναίκες, που παρά τπν περιφρόνπσπ των αρσενι­ κών συναδέλφων τους τόλμπσαν να πάρουν τπ θέσπ τους στπν αίθουσα παραδόσεων. Οι άντρες τις περιγε ­ λούσαν και τις κορόιδευαν βέβαια, αλλά με τον καιρό οι γυναίκες κέρδι­ σαν το σεβασμό και των πιο σκλπρο­ τράχπλων αντιπάλων τους. Σιγά-σιγά στις π α μ π ά λ α ι ε ς π ροκατα λ π ψ εις ε ισχώρπσε n γνώμπ ότι ο ι γυναίκες ε ίν α ι ι σ ά ξ ι ε ς με τ ο υ ς άντ ρ ε ς σε ό λ ο υ ς τους τομε ίς των σπο υδών. Αυτό α ύ ξ π σε τπν α υ τ ο π ε π ο ίθ π σ π

made by Absens

-43-

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟI ΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

των γυναικών που δε σπούδαζαν, n οποία εμποδιζόταν διαρκώς απ' τις τότε συνθΠκες.

••

α ύ ξπσπ των γυνα ι κε ίων δ ι κα ι ωμά ­ των, πρέ πει να γίνουν α κόμπ πολλά, αρχίζοντας α π ' το παιδικό δωμάτιο. Στο σπμε ίο α υτό δε θα μιλr1 σoυμε για τους πολιτικούς, κοινωνικούς και ο ι κονομι κούς παραγκωνισμούς τπς γυνα ίκα ς . Α λ λ ά στπν ε κ π α ίδ ε υ σ π των παιδιών ισχύουν ακόμπ εσφαλ ­ μένοι κα ι δυσμενείς τρόποι σκέ ψπς και συμπεριφοράς, π ο υ β λ ά πτουν ψυχικά το αναπτυσσόμενο κορίτσι. Ο ι π ρώτες ε ντ υ π ώ σ ε ι ς π ο υ έχει ένα κορίτσι για το με λ λ οντι κό του ρόλο στον κόσμο προέρχονται α π ' τις σχέσεις ανάμεσα στον πατέρα κα ι τπ μπτέρα. Οταν n μπτέρα πρέπει να υποχωρεί μπροστά στον πατέρα που ε ξο υσιάζε ι τα πάντα, α υτό θα έχει οπωσδπποτε τις επ ιδράσεις του στπν ψυχικιΊ ζωπ του κοριτσιού. Η συντρο­ φ ι κ ό τ π τ α α ν ά μ ε σ α στ ο υ ς γονε ίς ε ίναι το πρώτο μάθ πμα α υτοσε βα­ σμού για το κορίτσι, που ακόμπ δεν ξέρε ι τ ίποτα για τπν α γά π π και το γάμο.

Διαφορά αξιών

Σ τ π ν ε κ π α ίδ ε υ σ π των π α ι δ ι ώ ν καθρεφτίζονταν συνεπώς ο ι κοινωνι­ κές ε κτιμΠσεις. Το κορίτσι πταν σε σύγκρισπ με το αγόρι κατώτερο. Το τελευταίο έδρεπε σαν «κλπρονόμος» δάφνες, πριν ακόμπ τις κερδίσει. Ας θυμπθούμε , π . χ . , πως γιορταζόταν σε παλάτια και αριστοκρατικά σπίτια π γέννπσπ ενός αγοριού· α κόμπ και σπμερα συνπθίζεται να χα ιρετίζεται n γέννπσπ του με διπλάσιες κανο­ νιές απ' τπ γέννπσπ ενός κοριτσιού. Τα τελευταία χρόνια οι αναγνώστριες των εικονογραφπμένων περιοδικών, π ο υ δεν π ροσφέρουν πάντα π ο λ ύ μορφωτικιΊ πνευματικιΊ τροφπ, αγω­ νιούσαν για τπν τύχπ τπς Φαράχ ντι­ μπά : μόνο αφού αυτπ γέννπσε αγόρι μπόρεσε να διατπρπσει τπν εξέχου­ σα θ έ σ π τ π ς σ τ ο υ ς τ ίτ λ ο υ ς τ ο υ σκανδα λ ο θ π ρ ι κο ύ τ ύ π ο υ κ α ι στπν περσικιΊ βασιλικιΊ αυλr1. Ο λ υ π π τ ε ρ ό ς α ν α στ ε ν α γ μ ό ς «κορίτσι είναι!» δεν α κούγεται σπμε­ ρα τόσο σ υ χνά κατά τ π γ έ ν ν π σ π ενός παιδιού. Αλλά έχουν ο ι συναι ­ σθπματ ι κέ ς προϋποθέσεις α λ λάξει θεμε λ ι α κά σ' αυτπ τπν ά π ο ψ π ; Βρίσκει το κορίτσι τους ίδιους όρους και συνθπκες, για να ζπσε ι και να αναπτυχθεί; Ή πρέπει οι γυναίκες να υ π ο Φ έ ρ ο υ ν α κό μ π κ ά τ ω α π ' τ ι ς αντρικές προκαταλπψεις; Κάθε συνετός παρατπρπτπς θα ο μο λ ογ π σε ι ό τ ι π α ρ ά τ π μεγά λ π

••

και παραγκωνισμός Μεγά λ π σπμασία έχει ποια μετα ­ χείρισπ γίνεται στους αδερφούς σε σχέσπ με τις α δε ρΦές. π ροτίμπσπ του ενός n του άλλου είναι μια αρχπ με δ υ ο ό ψ ε ι ς: δ π μ ι ο υ ρ γ ε ί π ά ντα Φθόνο, ζπλεια και κακά αισθΠματα . Η σ τ ά σ π τ ω ν π α ι δ α γω γ ώ ν ε ίν α ι άθελά τους διαφορετικιΊ στπν εκπαί­ δευσπ των αγοριών α π ' ό,ΤΙ σ' αυτπ των κ ο ρ ι τ σ ι ών. Ο τ α ν έ ν α α γ ό ρ ι πέφτει δεν κάνει να κλαίε ι : «Τα κορί­ τσια κ λ α ίνε!». Οταν ένα κορίτσι το

-44made by Absens

προτίμηση

ΨYXOΛO ΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

πονέσει κάτι, οι μαμάδες και οι για­ γιάδες επιστρατε ύουν ό λ π τους τπ συμπόνια: έτσι διδάσκουν τον αυτο­ οικτιρμό. Επίσπς και τα παιχνίδια των παιδιών είναι προσεχτικά προσαρμο­ σμένα στο μελλοντικό ρόλο: σε ένα κορίτσι «δεν αρμ όζουν» πολλά · τα φτωχά π λ α σ μ α τ ά κ ι α , π ο υ έ χ ο υ ν περιορίσει ό λ π τους τ π ζωτικότπτα στπν π ε ρ ι π ο ίπ σ π τ π ς κ ο ύ κ λ α ς και στπν κουκλίστικπ κουζίνα , πρέπει να καταπιέζουν ένα μεγά λο μέρος τπς ζωτι κότπτάς τους. Τα σκλπ ρότερα πα ιχνίδ ι α ε ίν α ι υ π όθεσπ των αγο­ ριών. Με μια λέξπ τα κορίτσια εκπαι­ δεύοντα ι ακόμπ σε παθπτικότπτα, τα αγόρια σε ενεργπτικότπτα. . Εδώ γίνονται μεγά λ α σΦάλματα, π ο υ θα μ π ορού σαν να π α ρ α μ ε ρ ι ­ στο ύ ν ε ύ κο λ α . Κ α λ ό θ α π τ α ν ν α εκπαιδεύαμε τα αγόρια και τα κορί­ τσια μα ο διαχωρισμός των π α ιχνι­ διών και των απασχολπσεων δεν θα έπρεπε να ε ίναι α υστπρός. Ι διαίτερπ σπμασία για το αναπτυσσόμενο κορί­ τσι έχε ι να αισθάνεται τπν ισοτι μία του. Αυτό είναι εύκολο στα λόγια και δύσκολο στα έργα. Μέσα σ' όλους μ α ς ζουν α μ έτρπτες φα ινο μ ε ν ι κά « α θ ώ ε ς » π α ρ α στ ά σ ε ι ς , π ο υ ε ίν α ι εμποτισμένες με τπν πεποίθπσπ τπς αντρικπς υπεροχΠς. Κάτι τέτοιο μπο­ ρεί να περιέχεται r1δπ στπν αυτονόπ­ τπ χρπσιμοποίπσπ του κοριτσιού στις ο ι κι α κέ ς ε ργα σίες μ ε τα υτόχρονπ απαλλαγπ του αγοριού απ' αυτές. Ή οι έ πα ινοι για τπν ομορφιά και τπν κομΨότπτα τπς κορούλας και n δια­ σκεδαστι κιΊ δι πγπσπ των κατορθω­ μάτων του γιου δείχνουν δύο εκτι­ μπσεις, που α πο β α ίνουν εις βά ρος τπς στολισμένπς κορούλας. Τπν πρό­ τασπ : « Ενα κορίτσι δεν πρέ π ε ι να

κάνει αυτά τα πράγματα!» θα έπρεπε να τπ σκέπτονται οι παιδαγωγοί τρεις φορές και τότε ακόμπ να μπ τπ λένε. Ζούμε ακόμπ σ' έναν κόσμο, όπου οι άντρες καταλαμβάνουν τις καίριες θέσεις. Στα μαθπματα τπς ιστορίας, τπς λογοτεχνίας, τπς τέχνπς και τπς φι λοσοΦίας - παντού συναντάει το αναπτυσσόμενο κορίτσι άντρες που δ π μ ιο ύργπσαν όλες τις μεγά λες αξίες τπς ζωπς και του πολιτισμού. Αν παρατπρπσει τπ θέσπ τπς μπτέ­ ρ α ς στο ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ό , τότε α υ τ π ε μ φα ν ίζε τ α ι σ υ χνά α σ π μ α ντ π σε σύγκρισπ με α υτπ του πατέρα, που είναι πιο ανιγματικιΊ, πιο δυνατπ και πιο περιπετειώδπς. Ο πατέρας Φέρ­ ν ε ι τα χ ρ π μ α τ α στο σ π ίτ ι , ενώ n μ πτ έ ρ α α π λ ώ ς τα ξ ο δ ε ύ ε ι ' α υτ π ε ίναι τουλ άχι στον συχνά n γνώ μ π τ ο υ π ατ έ ρ α. Αυτός έχε ι το λ όγο, ό τ α ν π ρ ό κε ι τ α ι να λ π Φ θ ε ί μ ι α α π όφ α σ π ' ο ι ο ι κογένε ι ες, όπου τα π α ι δ ι ά ανατρέφονται μέσα σε μ ι α ατμόσφα ιρα πραγματικιΊς δπμοκρα ­ τία ς, ε ίν α ι σ π άνιες. Δ ε χρε ι ά ζεται πολύ, και το κορίτσι α ποκτά το ασυ­ νείδπτο α ίσθπ μ α ότι έχει λ ιγότερπ εσωτερικιΊ αξία α π ' τους άντρες. Τα αγόρια π ά ντως, π ο υ έχουν λ ε πτά αισθπματα για τις πολιτιστικές προ­ κατα λ π Ψ ε ι ς, θα τους τονίσουν σε λίγο καθαρά τι γνώμπ έχουν για τα γύναια.

••

Η εποχπ , που ο Χένρικ ΙΨεν έγρα­ φε το συνταρακτικό έργο του «Νόρα n ένα κουκλ όσπιτο», έχει ε υτυχώς π ε ρά σ ε ι : Η σ ύ γχ ρ ο ν π γ υ ν α ίκα θ '

-45made by Absens

ιlΤο άλλο φ ύλ ΟIl

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

εαυτό τους, γιατί κάθε παραγκων ι ­ σμός τπς γυναίκας έχει το εκδικπτικό του αντίKΤUΠO στπν αισθπματικπ και ψ υχ ι κ π τ π ς ζωπ, πράγμα π ο υ έχει

αντισταθεί να ε ίναι μια κούκλα στο σπίτι του αυταρχικού άντρα τπς. Και όμως έχουν μείνει α κόμπ υπόλοιπα α υτ ο ύ του π α ρ ε λ θόντ ο ς , π ο υ τα καταπολέμπσαν οι φεμινίστριες και οι φιλελεύθεροι άντρες. Το κοινωνι­ κό κίνπμα και κυρίως n ψυχολογία ιου βάθους έχουν δώσε ι μεγά λ π σπμα σία σ ' α υτό το πρόβλ πμα και έχουν βοπθπσει να αναγνωριστεί n προσωπικπ α ξία τπς γυναίκας στπν κοινωνία . Σε έρε υνες π ο υ γίνονται σε σχολεία θπλέων, απαντούν όμως ακόμπ σχεδόν 90% των κοριτσιών ότι θα προτιμούσαν να είναι αγόρια. Με τα αγόρια συμβαίν ε ι το αντίθετο: μονο δυο - τρία παράξενα θα ι1θε ­ λαν να ε ίνα ι κορίτσια. Η Σιμόν ντε Μ πωβουάρ ονομάζει στο περίφπμο έργο τπς τις γυναίκες με τπν πι κρπ δ ι α τ ύ π ω σ π «το ά λ λ ο Φ ύ λ ο » . Ο ι ά ν τ ρ ε ς φα ίν ετ α ι δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ α ν ακόμπ να παραχωρπσουν στπ γυναί­ κα σ' όλες τις σχέσεις τπς ζωπς τπν ίδια θέσπ. Μ' αυτό κάνουν κακό στον ίδιο τον

συνέπειες και για τπ ζωπ του άντρα. Η πα ραγκωνισμένπ και πλ πγωμένπ στο α ίσ θ π μα τ π ς π ρο σ ω π ι κ π ς τ π ς α ξίας γυνα ίκα αναπτύσσει μια εσω­ τερικπ διαμαρτυρία στον έρωτα κα ι το γάμο, που μπορεί να ε κφραστεί με χίλιες δυο μορΦές: σα σεξουαλι­ κπ ψυχρότπτα, σαν κατά θ λ ι ψ π , σαν αίσθπμα κατωτερότπτας, σα λουσο­ μανία, σαν αδιαφορία απέναντι στα ενδιαΦέροντα του άντρα. Αν πρέπει να τεθεί ένα τέρμα σ' αυτπ τπν κακπ κλπρονομιά, που προέρχεται απ' τπν αβάσιμπ προκατάλπψπ για τπν ανω­ τερότπτα του άντρα, τότε α υτό πρέ­ πει ν ' αρχίσει α π ' τπν ε κ π α ίδευσπ. Ποτέ τα κορίτσια μας δεν πρέπει να αισθάνονται ότι είναι μόνο κορίτσια · σε πρώτπ γραμμπ είναι άνθρωποι και όλα τ' ανθρώπινα δικαιώματα έχουν αποκτπθεί κα ι γι ' αυτά .

made by Absens

-

46

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ

Η εφηβεία του κοριτσιού

Τα χρόνια τπς ανάπτυξπς α π οτ ε ­ λούν και για τα δύο Φύλα μ ι α κρίσι­ μ π π ε ρ ίοδο. Ε ίν α ι μ ι α μ ε τ α β α τ ι κ ή Φ ά σ π α π ' το π α ι δ ί στον ε νή λ ι κο : όπως όλες οι α λλαγές στπν ανάπτυ­ ξπ του ανθρώπου περιέχουν κι αυτά υ Φ ά λ ο υ ς κ α ι ε μ π ό δ ι α , στα ο π ο ία μ π ο ρ ε ί να ναυαγήσει n εσωτε ρ ι κπ ανάπτυξπ. Π ο λ λ ά π ρ ο β λ ή μ ατα και ανάγκες τπς εφπβεία ς θα μ πορο ύ ­ σ α ν ν α μετρι α στο ύ ν , α ν οι γονείς γνώριζαν καλύτερα τπν ψυχική ζωή των παιδιών τους: σαν καλοί βοπθοί θα ήταν τότε σε θέσπ να υ πε ρ π π ­ δούν μαζί μ ε τ ο παιδί τ α ε μ πόδια, π ο υ π α ρ ο υ σ ι ά ζο ντ α ι π α ντ ο ύ στο δρόμο τπς ανάπτυξπς.

••

Τα χρόνια της ανάπτυξης

Τα χρόνια τπς ανάπτυξπς αρχίζουν και τελειώνουν στο κορίτσι γρπγορό­ τερα α π ' ό,ΤΙ στο αγόρι - στο πρώτο

λογαριάζουμε με μια περίοδο α π ' το 1 20 ως το 1 80 έτος τπς πλικίας, στο δεύτερο α π ' το 1 30- 1 40 ως το 20ό έτος. Αυτπ n διαΦορά στπν ανάπτυ­ ξπ μ πορεί να δ ι α π ι στωθεί καλά σε μικτά σχολεία, όπου Π.χ. τα δεκα πε­ ντάχρονα ή δεκαεξάχρονα κορίτσια προπγούνται σε ανάπτυξπ αναμφι ­ σβήτπτα απ' τα αγόρια. Η ε φ π β ε ία α ρχίζε ι με βιΟλογικές διαδικασίες τπς ωρίμανσπς. Το εντυ­ πωσιακότερο γεγονός, με το οποίο υ π ο δ π λ ών ε τ α ι n α λ λ α γ μ έ ν π λ ε ι ­ τουργία του σώματος, ε ίναι n πρώτπ εμμπνόρροια. Στα πλαίσια τπς σήμε­ ρα γενικά παρατπρούμενπς «επ ιτά ­ χυνσπς» n πρώτπ εμμπνόρροια μπο­ ρεί να εμφανιστεί γρπγορότερα : ήδπ τα ενδεκάχρονα ω ς δωδε κάχρονα κορίτσια μπορεί να τπν έχουν, αλλά μερικές φορές μπορεί να αρχίσει και στο 1 50 ως το 1 60 έτος τπς πλικίας. Οι ψ υχίατροι δεν παύουν να δπλώ­ ν ο υ ν πόσπ σ π ο υ δ α ιότπτα έχε ι να μπν ξαφνιαστεί και τρομάξει το κορί-

made by Absens

-47-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΓΕ Ν Ε ΙΑ

τσι με τπν πρώτπ εμμπνόρροια: πρέ­ πει να ε ίναι έτσι διαφωτισμένο, ώστε να γνωρίζει από πριν γι' αυτή τπ βιο­ λΟγική διαδικασία και να τπ δεχτεί με πρεμία και ψυχραιμία. Μια κατάλλπ­ λπ σεξουαλική ε κπαίδευσπ και δια­ φώτισπ δεν α ρχίζει β έ β α ι α μ ε τπν πρώτπ εμμπνόρροια' αρχίζει ήδπ απ' τπν πρώτπ παιδική π λ ικία μ ε το να μπν α π οφε ύγουν οι γονε ίς να δεί­ χνοντ α ι γ υ μ ν ο ί στο κ ο ρ ίτ σ ι , όταν αυτό προκύπτει αβίαστα από ορισμέ­ νες περ ι στάσε ι ς ( μ π ά νι ο , ντ ύ σ ι μ ο κλπ . ) ' εκτός α π ' αυτό το παιδί πλπ­ ροφορείτ α ι δ ι α ρκώς για ζπτήμ ατα τ ο υ το κ ε τ ο ύ , τ π ς ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π ς , αργότερα τπς σύλλπψπς, του σεξου­ α λ ι κού ενστίκτου, του α υνανισμού κ λ π . Ε να ε λ ε ύ θερα διαφωτισμένο κ ο ρ ίτσι θ α χ α ι ρ ε τ ίσ ε ι τπν π ρ ώ τ π ε μ μ πνόρροια σαν ε π ιβεβα ίωσπ τπς ανάπτυξής του σε γυναίκα. Το aδια­ Φώτιστο παιδ ί, που βαρύνεται α π ό σεξουαλικές α πωθήσεις, θ ' αντιδρά­ σει μ ' ένα σοκ σ' α υτή τπν αινιγματι­ κή α ιμορραγία α π ' το έτσι ή α λλιώς προβλπματικό όργανο (για το οποίο κανείς δεν τολμά να μιλήσε ι ) . Ο ι γ υ να ίκες τ π ς π ρ ο π γο ύ μ ε ν π ς γενιάς διπγούνται συχνά τπν κατά­ πλπξή τους στπν πρώτπ τους εμμπ­ νόρροια. ΠΟλλές νόμιζαν πως ε ίχαν π λ π γω θ ε ί ε σω τ ε ρ ι κ ά , Ι σ ω ς γ ι α τ ί ε ίχ α ν Φ ά ε ι κ ο μ μ ά τ ι α α π ό γ υ α λ ί. Αλλες νόμιζαν πως ε ίχαν αρρωστή­ σει πραγμ ατι κ ά . Α π ' τπν ε ι δ ι κή βιβλιογραΦία ε ίναι γνωστές περιπτώ­ σε ις, όπου κορίτσια αποπειράθπκαν να αυτοκτονήσουν ή αυτοκτόνπσαν, γιατί ν ό μ ι σ α ν π ω ς προσ β λ ή θ π κα ν α π ό ανίατπ αρρώστια και ντράππκαν να αποταθούν στους γονείς τους. Αν κι αυτές οι ακραίες περιπτώσεις ε ίναι

σπάνιες, υπάρχουν πάντως πολυά­ ριθμες ψ υχικές βλάβες, που προέρ­ χονται α π ' τπν ανεξήγπτπ ε μ μπνόρ­ ροια και φτάνουν απ' τπ νεανική ως τπν προχωρπμένπ πλικία .

••

και ψυχικές αλλαγές Σ' ολόκλπρο το σώμα του κοριτσι­ ού γίνονται ριζικές αλλαγές. Το στή­ θος α ρχ ίζει να μεγα λ ώνε ι . Ε μφ α ­ ν ίζε τ α ι τ ρ ιχ ο φ υΤα σ τ π γεννπ τ ι κ ή ζώνπ και στις μασχάλες. Και στα δύο Φύλα π ανάπτυξπ γίνεται τόσο από­ τομα και γρήγορα, που α λ λάζει τπν ισορροπία του σώματος. Στο κορίτσι π πορεία τπς ανάπτυξπς είναι κάπως π ι ο α ρ μ ον ι κ ή α π ' ό , Τ Ι στο αγό ρ ι : α λλά κι αυτό έχει στπν αρχή δυσκο­ λ ία ν α π ρ ο σ α ρ μ ο στ ε ί στ ι ς ν έ ε ς σωματικές αναλογίες. Η αντίδρασπ στα φαινό μενα τ π ς ωρίμανσπς εξαρτάται πολύ α π ' τπν προπγούμενπ ε κπαίδευσπ κι ανάπτυ­ ξπ του κοριτσιού. Αν στο σπίτι έχει μπορέσει να αναπτύξει μια σταθερή αυτοπεποίθπσπ, θα κατορθώσει σχε­ τ ι κά χωρίς Φόβο να δεχτ ε ί τ π νέα κατάστασπ. Οπου όμως οι παιδαγω­ γοί εξα ιτίας άγνοιας και δικής τους σεξουαλικής απώθπσπς έχουν κα λύ­ Ψει από νωρίς κάθε τι «σωματικό» με τ α μ π ο ύ , το κορίτσι θα ανπσυχήσε ι πολύ απ' τ π μεταβολή του σε γυναί­ κα . Μερικά κορίτσια παρακολουθούν με τρόμο το μεγάλωμα του στήθους τ ο υ ς κ α ι ντρ έ π οντα ι γ ι ' α υ τ ή τ π ν «παραμόρφωσπ»' υπάρχουν περιπτώ­ σεις κοριτσιών που δένουν το στή­ θος τους για να
-48made by Absens

Βιολογικές

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

βλέπει κανείς». Οσο πιο ισορροπημέ­ νο κα ι διαφωτισμένο είναι το κορίτσι , τ ό σ ο π ι ο π ο λ ύ ε ίν α ι σε θ έ σ η ν α περάσει την περίοδο τ η ς εφηβείας χωρίς Φόβο. Η σ η μ ε ρ ι νπ γενιά τα έχε ι εδώ κάπως πιο εύκολα α π ' τις προηγού­ μενες γενιές. Σπμερα οι γυναίκες δε σκε π άζουν π ι α το σώμα τους έτσι ό π ω ς ε κ ε ίν ε ς τ ι ς ε π οχέ ς , π ο υ ο ι άντρες το θεωρούσαν σαν εντυπω­ σ ι α κό γεγονός όταν έ β λ ε π αν τον αστράγαλΟ μιας γυναίκας. Η μεγα λύ­ τερη φυσικότητα βοηθάει σπμερα τα κορίτσια να αντιμετωπίζουν ευκολό­ τερα τα β ι ο λ ογ ι κά φαινόμενα τ η ς α ν ά π τ υ ξ π ς τ ο υ ς υ π ά ρχ ο υ ν ό μ ως ακόμη πολλά ε μπόδια, που θα μπο­ ρούσαν να παραμεριστούν, αν η δια­ φ ώτ ι σ η δ ε γ ι ν ό τ α ν α π ό α δ α ε ίς γονείς, α λ λ ά α π ό ψ υχολόγο υ ς και γιατρούς (κα λ ύτερα στο σχολείο). Το σεξουαλικό ένστικτο ξυπνάει κι αυτό σ τ η ν ε φ η β ε ία . Υ π ά ρχ ο υ ν β έ β α ι α σεξο υ α λ ι κέ ς δ ι ε γέ ρ σ ε ι ς Μ η στην παιδικπ ηλικία , α λ λ ' αυτές είναι σπο­ ραδικές και δεν έχουν μεγάλη σημα­ σ ία . Στα χ ρ ό ν ι α τ η ς α ν ά π τ υ ξ η ς παρουσιάζονται σεξο υ α λ ι κέ ς ανά­ γκες, που εν μέρει μένουν ασυνεί­ δητες α λ λ ά και η ά μεση ε π ι θ υ μ ία για σεξουαλικπ ευχαρίστηση υπάρχει κ α ι α ν α γ κά ζε ι τ ο υ ς ν ε α ρ ο ύ ς στο κατά τ' ά λ λ α α κίνδυνο ξεθύμασμα με τον αυνανισμό. Αυτός ε μφανίζε ­ τ α ι σε α γ ό ρ ι α κ α ι κ ο ρ ίτ σ ι α , στα τελευταία κάπως σπανιότερα, αλλά πάντως με αρκετά μεγάλη συχνότη­ τα . Αν τ' αγόρια κα ι τα κορίτσια πξε­ ραν ότι ο αυνανισμός είναι ένα α κίν­ δ υ ν ο στ ά δ ι ο τ η ς α ν ά π τ υ ξ η ς τ η ς ψ υχικπς και σεξο υ α λ ι κπς τους ωρί­ μανσης, δε θα είχαν τόσο μεγά λες

εσωτερικές περι π λ ο κέ ς στην π ερί­ πτωση αυτπ ' δυστυχώς όμως γίνεται α κόμη πολύ λίγη συζπτηση για τον α υ ναν ι σ μ ό , κα ι δεν τ ο λ μ ά κανε ίς από άγνοια να τον παρουσιάσει σαν αθώο και ακίνδυνο. Γι ' α υτό οι νεα ­ ροί και των δύο φύλων δοκιμάζουν α περίγραπτους Φόβους, κάνουν ατέ­ λ ε ι ωτες σκέΨεις για τις συνέ π ε ι ε ς τ ω ν « α μ α ρτ ι ώ ν » κ α ι τ ω ν « σ φ α λ ­ μάτων» τους, ώστε πραγματικά χά ­ νουν υπερβολικπ ενέργεια της ανά­ πτυξης σε άχρηστους εσωτερικούς αγώνες.

••

τα χρόνια της ανάπτυξης Το κορίτσι των 1 5 ως 1 6 χρονών ε ίν α ι μ ι σό π α ι δ ί και μ ι σ π γυναίκα . Αποτελεί τη γοητεία αυτπς της ηλι­ κ ία ς ότι β ρ ίσ κ ε τ α ι κ α ν ε ίς σε μ ι α «μεταβατικπ περίΟδΟ»: αλλά α υτπ η μεταβατικπ περίοδος είναι ταυτόχρο­ να και μ ι α «ουδετέρα ζώνη» , όπου δεν ξέρει κανείς να βρει στπριγμα ούτε στον ε α υτό του ούτε στο υ ς ά λ λ ο υ ς. Α π ό τ η ν α ν α πτ υ σσόμενη σεξο υ α λ ι κότητα και τ ι ς ορμονι κές μετατοπίσε ις σ' ολόκληρο το σώμα τα κ ο ρ ίτ σ ι α « α ν α στ α τ ώ ν ο ντ α ι » : χάνουν το πδη φτασμένο ε π ίπεδο προσαρμογπς, γίνονται πεισματάρι­ κ α , ά τ α κτ α , « δ ύ σ κο λ α » , ώστε ο ι γονείς να παρα πονιούνται συχνά γι ' αυτά. Σ ' αυτά τα κορίτσια, που εξω­ τερικά φαίνονται Μ η σαν ενr1 λ Ι Kα π ρ έ π ε ι να σ υ μ π ε ριφέρεται κανείς σαν σε παιδιά - δηλαδr1 με μεγά λη αγά π η , μεγά λ η υ π ομονπ κα ι κατα­ νόηση. Οι γονείς που το π α ρα β λ έ -

-

made by Absens

ψυχικές ανάγκες κατά

49

-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓ Ε Ν Ε IΑ

πουν αυτό, θέλουν με αυστπρότπτα κ α ι σ κ λ π ρ ότ π τ α να " Φ έ ρ ο υ ν στο σωστό δρόμο» αυτά τα ψυχικά αστα­ θπ παιδιά, αλλά μ' αυτό προκαλείται συχνά τελεία αποξένωσπ και όξυνσπ όλων των συγκρούσεων. Τα δωδε κάχρονα ως δε κατετρά ­ χρονα κορίτσια "χαχανίζουν» α κόμπ, όταν με ενωμένα τα κεΦάλια Φλυα­ ρούν για τους "άντρες». Ενα ως δύο χρόνια αργότερα όμως αυτά τα κορί­ τσια είναι ώριμα για τον έρωτα. Αυτό εμΦανίζεται αρχικά στπ μορΦπ τπς σφοδρής επιθυμίας όποιος έχει δια­ βάσει πμερολόγια κοριτσιών, γνωρί­ ζει αυτπ τπν αρχικά εντελώς άσκοππ τάσπ για τρυΦερότπτα , που ε κφρά ­ ζεται με λυρικούς χειμάρρους αγά­ ππς προς τον μ ακρινό και άγνωστο

α γα π π μ έ ν ο . Μ ετά α κ ο λ ο υ θ ε ί ένα διάστπμα του θαυμασμού, μ ε αντι­ κείμενο έ ν α ν συχνά μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο άντρα: ο δάσκαλος, ο καλλιτέχνπς, ο πθοποιός κλ π . ταιριάζουν στα ανπ­ συχα όνε ι ρ α τ ο υ κ ο ρ ι τ σ ι ο ύ , π ο υ Φαντάζεται ισχυρούς και διάσπμους άντρες σα μελλοντικούς ερωμένους του. Αν το κορίτσι είναι ψ υχικά υγιές, αφπνει σε λ ίγο αυτές τις ονειροπο­ λιΊσεις και βάζει στο μάτι έναν συνο­ μ ιΊ λ ι κο n λ ίγο μ ετα λ ύτερο νε α ρ ό , π ο υ ε ίναι κατά λλπλος σ α Φίλος και σύντροΦος: α υτές οι νεανικές αγά- . πες αποτελούν μια εξαιρετικά πολύ­ τιμπ συμβολπ στπν ψυχικιΊ ωρίμανσπ και θα ' πρεπε να μπν καταπολεμού­ νται α π ' τους γονείς, αλλά να υπο­ στπρίζονται.

made by Absens

-50-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ερωτας και γάμος

Σε προηγούμενες εποχές το ανα­ πτυσσόμενο κορίτσι βρισκόταν εντε­ λ ώ ς κάτω α π ' την π ροστασία τ η ς οι κογένε ιας, ώσπου ν α γίνει ώριμο για γά μ ο . Τότε ο ι γονε ίς έ ψ αχναν στον κύκλο των γνωστών και διάλε­ γαν έ ν α ν « κ α λ ό γα μ π ρ ό » . Τον «υποψπφιο» τον καλούσαν στο σπίτι, όπου γνώριζε τη «μέλλουσα» γυναί­ κα το υ : μερικές συζητπσεις θα αρκούσαν για να κατα λάβουν α ν οι νεαροί θα τ α ίρ ι αζαν μεταξύ τους. Πολύ γεννα ιόδωροι γονείς ε πέτρε­ παν μάλιστα και μερικές κοινές εξό­ δους του νέ ο υ ζε υγα ρ ι ο ύ , με την προϋπόθεση ότι μαζί τους θα ππγα ι ­ νε κ α ι μ ι α γ κ ο υ βε ρνά ντα n έ ν α ς «συνοδός». Μ έχρι τον προηγούμενο αιώνα το κορίτσι δεν ε ίχε να αναμι­ χθεί πολύ στην εκλογπ του συντρό­ φου του · και στις αισθηματικές υπο­ θέσεις έπρεπε να υποτάσσεται στις υποδείξεις των γονέων του και έπρε­ πε να παραδεχτεί ότι οι έξυπνοι και έμπειροι γονείς του πξεραν καλύτε -

ρ α π ο ι ο ν έ π ρ ε π ε να π α ντ ρ ε υτε ί. Ακόμη στο «Buddebrooks» του Τόμας Μαν π α ίζεται ολόκληρη η κωμωδία της παντρειάς του παλιού στυλ , το παζάρεμα για την προίκα, η παρου­ σίαση τ ο υ κ ο ρ ι τ σ ι ο ύ στο γ α μ π ρό κλπ . , όπου ο ανάλογος προς την κοι ­ νωνικπ θέση γάμος είναι πολύ σπου­ δαιότερος απ' την αγάπη. Στο θεσμό α υτό έχει στο μεταξύ γίνει μια αλλαγπ προς το καλύτερο. Το κορίτσι μαθαίνει ένα επάγγελμα n σπουδάζει σε ανώτερες σχολές. Από μικρό έχει επαφπ με αγόρια, και ιδι­ α ίτερα η κοινπ εκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών σε μικτά σχολεία, που εφαρμόστηκε μετά από αγώνες στην αρχπ του αιώνα, συνέβαλε στη φυσι ­ κότερη συνάντηση των δύο Φύλων. Οι νέοι μ πορούν να πηγαίνουν στο χορό χωρίς να είναι εκτεθειμένοι στα βλέμματα των γονέων τους. Εκδρο­ μές, ελεύθερες απασχoλr1σεις, γιορ­ τ έ ς κ λ π . δ ίν ο υ ν ε υ κα ι ρ ία στ ο υ ς νέους να συναντιούνται και κάνουν

made by Absens

-51-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

δυνατή τπν αμο ι β α ία συνεννόπσπ, που πριν ήταν αδύνατπ. Οι ν ε α ν ι κ ο ί έ ρωτες έ χ ο υ ν γίνε ι σ χ ε δ ό ν α υ τ ο ν ό π τ ο ς θ ε σμ ό ς . Ο ι γονείς δ ε ν τ ο υ ς β λ έ π ο υ ν β έ β α ι α π ά ντ α μ ε κα λ ό μ ά τ ι . Σ ε τ έ τ ο ι ε ς αθώες Φιλίες δπμιουργείται μεγά λπ λ ύ π π και πόνος, ε π ε ι δ ή ο ι γονε ίς νομίζουν πως πρέπει να ε πέμβουν. Κυρίως οι γονείς του κοριτσιού είναι πολύ ανήσυχοι. Σ' αυτούς αιωρείται πάντα μπροστά στα μάτια το Φάσμα μιας προγαμια ίας εγκυμοσύνπς του κοριτσιού. Τι θα γίνει, αν οι νέοι προ­ χωρήσουν σε σεξουαλικέ ς σχέσεις; Αυτό βασανίζει τους γονείς του κορι­ τσιού διαρκώς. Δεν πρέπει όμως να β λ έ π ε ι κανε ίς τα π ρ άγματα μονό­ πλευρα. Ο νεανι κός έρωτας κρύβει κινδύνους, αλλά έχει τόσπ σπμασία γ ι α τ π ν κ α τ ο π ι ν ή ι κ α νό τ π τ α γ ι α αγά π π στο γάμο, ώστε δεν π ρ έ π ε ι κ α ν ε ίς να τον α π α γο ρ ε ύ ε ι στο υ ς νέους. Το μόνο που μπορεί κανείς να κάνει π ρ ο λ π πτ ι κά ε ίναι n ακριβής διαΦώrισn τπς νεολαίας για τους κιν­ δ ύ νο υ ς μ ι α ς εγκυμοσύνπς, ο π ότε πρέπει να μιλήσει για αντισυλλππτι­ κά μέσα. Ακόμπ καλύτερα : οι γονείς μπορούν να αΦήσουν το κορίτσι να διαΦωτιστεί α π ' τον ειδικό ψυχολό­ γο, ο ο π ο ίος μπορε ί να συζπτήσει μαζί του τα προβλ ήματα τπς νεανι­ κής αγάππς χωρίς Φόβο και σεμνOΤU ­ Φία .

••

Ο έρωτας πριν α π ' το γάμο

Γ ι α να ξ ε π ε ρ ά σ ε ι το κ ο ρ ίτσι τ ι ς θύελλες τπς πλικίας τπς ανάπτυξπς,

πρέπει α κριβώς σ' αυτή τπν περίοδο να μπ χάσει τπν εμπιστοσύνπ του στους γονείς. Γι' αυτό οι γονείς δεν πρέπει να μετα βάλλονται σε κριτές και Φύλα κες από υπερβολικό Φόβο για τις συνέπειες από οποιεσδήποτε σχέσεις του κοριτσιού. Οι νέοι έχουν έτσι ή αλλιώς πολλές δυσκολίες τπς ζωής. Οι α παιτήσεις του ε παγγέλμα­ τος ή των σπουδών είναι μεγάλες. Η ν ε α ν ι κ ή α γά π π δ ε ν ε ίν α ι μ ό ν ο «μάταια ε υτυχία». Πόσες α ισθπματι ­ κές τραγωδίες υπάρχουν εδώ κι εκεί, γιατί αυτός ή αυτή εγκαταλείΦθπκε α π ' το σύντροΦο στπν αγάππ. Ε ίνα ι συγκινπτικό να α κούει κανε ίς μερι­ κές Φορές «ερωτικά βάσανα» νε α ­ ρών, για τους οποίους ο ι γονείς νομί­ ζουν α κόμπ ότι δε θα έχουν κανένα ε νδ ι α Φέ ρον γ ι α το ά λ λ ο Φ ύ λ ο . Η άγνο ι α των γονέων σχετικά με τα α ι σθήματα των π α ιδιών τους ε ίναι συχνά καταστρεπτική. Στο π έ ρ α σμα συνήθως α ρ κετών γνωριμιών σχπματίζεται και ωριμάζει n ε ι κόνα τ ο υ σ υ ντ ρ ό Φ ο υ π ο υ θ α ήθελε κανείς να διαλέξει για τ π ζωή. Σήμερα δεν είναι πια έτσι, ώστε ένας μοναδικός άντρας ν' αποτελεί ολό­ κ λ π ρ π τ π ν ε ρ ωτ ι κ ή ζ ω ή μ ι α ς γ υ ν α ίκ α ς μ ε τ ο ν π ι ο ε λ ε ύ θ ε ρ ο τρόπο ζωής, με τις ποικίλες επαΦές στο ε π ά γγε λμα κ α ι στπ σχο λ ή ο ι δ υ ν α τ ό τ π τ ε ς γ ι α σχέ σ ε ι ς έ χ ο υ ν α υξπθεί: δεν αγα πάει κανε ίς μόνο μ ι α φ ο ρ ά , α λ λ ά με κ ά θ ε « κ α λ ή αγά π π» γίνεται π ι ο ι κανός να βρει τον κ α τ ά λ λ π λ ο σ ύ ν τ ρ ο Φ ό τ ο υ . Μ ε ρ ι κο ί λ υ π ο ύ ντ α ι γ ι α τ ί π ο λ λ έ ς γυναίκες σήμερα δεν μπαίνουν στο γάμο «άθικτες»· αλλά n ε υτυχία και n δυ στυχία στο γάμο δεν ε ξα ρτάται α π ' α υτό το γεγονός, α λ λ ά α π ' τπ

made by Absens

-52-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

γνώσπ και τπν ωριμότπτα του χαρα­ κ τ π ρ α των δ ύ ο σ υ ν τ ρ ό φ ω ν , π ο υ α π οφ ά σ ι σ α ν ν α ε ν ώ σ ο υ ν τ π ζωπ τους στο γάμο.

••

Η γυναίκα στο γάμο

Τ ό σ ο γ ι α τ ο ν ά ν τ ρ α ό σ ο κα τ π γυναίκα ο γάμος σπμαίνει μια θεμε­ λια κιΊ α λλαγπ στπν πορεία τπς ζωΠς. Η διαρκπς σύνδεσπ με έναν ερωτικό σύνροφο δπμιουργεί εντελώς ιδιαί­ τερα προβλΠ ματα. Η συμ βίωσπ δύο ανθρώπων ε ίναι μ ι α α υστπρπ δοκι­ μ α σία σε σχέ σ π μ ε τπν ι κανότπτά μας να καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο. Ο γάμος ε ίναι ένα καθπκον για δυο ανθρώπους, που κάθονται στπν ίδια βάρκα και πρέπει να ρυθμίζουν τις κινπσεις τους σύμφωνα με μ ι α μ ο υ σ ι κ ιΊ π ο υ δεν α κούγετα ι. Αυτό είναι θεωρπτικά εύκολο, στπν πράξπ ό μ ως δ π μ ιο υ ργεί σοβαρές δυσκο­ λίες. Σπμερα υπάρχουν λίγοι ευτυχι­ σ μ έ ν ο ι κ α ι α ρ μ ον ι κ ο ί γ ά μ ο ι , έ ν α γεγονός, για το ο π ο ίο ο τ ρ ο μ ε ρ ά μ ε γ ά λ ο ς α ρ ι θ μ ό ς των δ ι α ζ υ γ ίω ν δίνει μ ι α σχετι κά ακριβπ εικόνα. Ο γάμος α λ λάζει ανάλογα με τις π ε ρ ι πτώσ ε ι ς τ π ζωπ τ π ς γυνα ίκας περισσότερο α π ' αυτπ του άντρα. Αν α υ τ π ε ργαζόταν π ρ ι ν , έ π α ι ρνε το μισθό τπς, ε ίχε το κανονικό τπς ωρά­ ρ ι ο , αναγνωρίζονταν οι α ποδόσεις τπς στο ε π άγγε λ μ α περισσότερο n λ ιγότερο. Οι α π α ιτπσεις του ε π αγ­ γέλματος τπς έδιναν το αίσθπμα ότι κάτι αποδίδει, που πταν προς όφε ­ λ ο ς του κοινού. Οταν μ ε το γ ά μ ο στα μ ατά ε ι τ π ν ε π αγγε λ μα τ ι κ ιΊ τ π ς ε ργασία , το «επ αγγε λ μ α τ ι κό π ε ρ ι -

βάλλον» τπς α λλάζει πολύ. Μόνο σε έ ν α ν κ α λ ό γ ά μ ο ε ίν α ι ε υ χ ά ρ ι στο καθπκον α εκτελεί «απλπρωτπ οικια­ κιΊ εργασία» για τον άντρα κα ι τα παι­ διά και να αφιερώνεται αποκλειστικά στο καλό και στπν πρόοδο τπς οικο­ γένειας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι n γυναίκα μ π ορεί να περι μένει ανα ­ γνώ ρ ι σ π κ α ι ε κτ ίμ π σ π γ ι α τ ο υ ς κόπους τπς μ όνο α π ό μια πλε υρά : μόνο απ' τον άντρα τπς, ο οποίος όπως έχουν σπμερα τα πράγματα σπάνια α ποδίδει στπ σ υ μ β ο λ π τπς συντρόφου του τπν ανάλογπ εκτίμ π­ σπ. Οι άντρες τονίζουν συχνά εντε­ λώς άδικα ότι αυτοί Φέρνουν τα χρπ­ ματα στο σπίτι και υποβιβάζουν τπν ε ρ γ α σ ία στο σ π ίτ ι σε « λ ι γότ ε ρ ο π ο λ ύτι μ π » · έτσι μ π ο ρ ε ί ν α σ υ μ β ε ί τότε ότι n γυναίκα δεν ε ίνα ι ευχαρι­ στπμένπ με τπ ζωπ τπς και τπν εργα­ σία τπς στο σπίτι, δε βρίσκει σ' αυτό καμιά ικανοποίπσπ και θεωρεί τελικά τ π ζ ω π τ π ς μ ο ν ό τ ο ν π κ α ι χ ω ρ ίς περιεχόμενο.

••

και προσωπικότητα Πρέπει όμως n ζωπ τπς νοικοκυράς να ε ίν α ι τόσο μ ονότονπ; Π ο λ λ έ ς γυναίκες ανατρέφουν τα παιδιά τους μέχρι να πάνε σχολείο και μετά ανα­ ζπτούν μ ι α εργασία για μισπ μέρα, για ν ' α λ λ ά ξουν ενδιαΦέροντα και περιβάλλον. Ε π ίσπς n συνείδπσπ ότι κερδίζουν κάτι μπορεί να α ποτελ έ ­ σει για μερικές στπριγμα τπς προσω­ π ι κ ό τ π τ ά ς τ ο υ ς. Δ ε ν ε ίν α ι ό μ ω ς πάντα εύκολο για τπ γυναίκα, κοντά στο νοικοκυριό (που έτσι n α λλιώς οι

-53made by Absens

Νοικοκυρά

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓ Ε Ν Ε IΑ

α π α ι τ π σ ε ι ς του ε ίναι μ ε γά λ ες) να α πασχολείται και επαγγελ ματικά. Τι μ πορεί να κάνει τότε π γυναίκα για να βγάλει τη ζωπ της α π ' το αδιέξο­ δο της καθημερινπς ρουτίνας; Η ρουτίνα αυτπ δεν απειλεί μόνο τη γυνα ίκα , α λ λ ά κ α ι τον άντρα . Μ όνο ένας άνθρωπος που ενδιαΦέ­ ρεται για τον κόσμο και τους συναν­ θρώπους του μπορεί να κάνει ενδια­ φέρουσα ζωΠ. Το ε π άγγε λ μ α ε ίναι σπάνια τέτοιο που να μπορεί να μας ικανοποιεί εντελώς: 95% όλων των α ν θ ρ ώ π ω ν κ ά ν ο υ ν ε ρ γ α σ ίε ς π ο υ «μαθαίνονται» μ ε το χρόνο και δεν περιέχουν μεγάλες δυνατότητες για ανάπτυξ η . Γ ι ' αυτό έχει μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους α υτούς να χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν τ ι ς ε λ ε ύ θ ε ρ ε ς ώρες τους για τ η μόρφωση και την εξέλιξπ τους. Η σύζυγος, Π.Χ., που στις ε λε ύ θερες ώρες τ η ς π α ρα κο ­ λ ο υ θ ε ί μ α θ πματα, π ο υ ε υρ ύνει τ η μόρφωσπ τ η ς κ α ι παίρνει μέρος σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, θα τα βγά­ λει πέρα με τις δουλειές του σπιτιού τ η ς π ο λ ύ ε υ κο λ ότερα α π ό ε κ ε ίνη που ασχολείται μόνο μ ' αυτές. Ε ίναι κ υ ρ ίω ς κ α θ π κον τ ο υ ά ντ ρ α , π ο υ «βρίσκεται πια πολύ στον κόσμο» και γι' α υτό μπορεί να συλλέγει ευκολό­ τερα εμπειρίες κάθε είδους, να καλ-

λιεργεί μαζί με τη γυναίκα του πολι­ τιστικά ενδιαΦέPOVΤα, ανάμεσα στα ο π ο ία η κ ο ι ν π α ν ά γν ω σ η κ α ι η αντα λ λ α γ π α π ό ψ εων μ π ορούν να αποτελέσουν το πραγματικό ζωοδο­ τικό στοιχείο ενός γάμου. Μ ε τον τ ίτ λ ο « T h e F e m i n i n e Mystique» η Αμερικανίδα Betty Frie­ dan πρόσβαλε εκείνη τη στάση των γυναι κών, π ο υ θεωρούν τη « θ η λ υ ­ κότητα» σαν τέλεια τύΦλωση απένα ­ ντι σ ' όλες τις πολιτιστικές υποθέ­ σεις. Στις Η ΠΑ γίνεται αισθητπ αυτπ η τάση που θέλει να περιορίσει τη ζωπ τ η ς γυνα ίκ α ς στο « σ π ίτ ι κ α ι στην κουζίνα» , α κριβώς στο πνε ύ μ α των π α λα ιών πατριαρχι κών π ροκατα λ π ­ ψ ε ω ν . Α λ λ ά α υτ ό θ α σ π μ α ι νε τ η μεταβολι1 της γυναίκας πάλι σε υπη­ ρέτρια. Η σύγχρονη γυναίκα δε θέλει πια να είναι αυτπ η υπηρέτρια. Θέλει ν ' α ν α π τ ύ ξ ε ι τ η ν π ρο σ ω π ι κότητά της, αλλά α υτό μ πορεί να το κάνει μόνο όταν έχει ένα σύντροφο που πραγματοποιεί μαζί της τη «συvτρo­ φι κότητα» με ό λ η τη σ η μα σ ία της λ έ ξ η ς . Ο γ ά μ ος έχε ι μ ε γ α λ ύτερες δυνατότητες για εσωτερικπ εξέλιξη, όταν οι δύο σύζυγοι είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν για τα πολιτιστικά προβλπματα του καιρού μας και να συμβάλουν στη λύση τους.

made by Absens

- 54-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μ ητρότητα Ι

Η μ πτρότπτα έχει θεωρπθεί α π ό χ ι λ ι ετ π ρ ίδ ε ς σ α ν το ν ό π μ α κ α ι το σύμβολο τπς γυναικείας ζωής. Οταν n γ υ ν α ίκ α α π οχτο ύ σ ε έ ν α π α ι δ ί, σ ή μ α ινε πως ε ίχε ε κπ λ π ρώ σ ε ι το σ κ ο π ό τ π ς ζωής τ π ς . Σε π ο λ λ ο ύ ς πρωτόγονους λαούς n γον ι μ ότπτα μιας γυναίκας ήταν προϋπόθεσπ για να τπν κρατήσει ο άντρας για σύζυ­ γο: γυνα ίκες που δεν α π οχτούσα ν παιδιά, μπορούσαν να αποπεμΦθούν ή να ξαναδοθούν στους γονείς τους. Οι άνθρωποι α π ε ίχαν α κ ό μ π π ο λ ύ α π ' το ν α θεωρούν τ π γέννπσπ ενός π α ι δ ι ο ύ σα δώρο και για τους δυο γονείς σε παλαιότερα βιβλία διαβά­ ζουμε τπ φράσπ ότι n γυναίκα "του χάριζε", δπλαδή του άντρα, «παιδιά». Μ όνο μ' αυτό αποχτούσε τπν κοινω­ ν ι κ ή τ π ς θ έ σ π , n ο π ο ία ε ξ ά λ λ ο υ ήταν α κό μ π πολύ περιορισμένπ. Οι γλώσσες όλων των λαών εξυμνούν τ π μ πτρότπτα σαν κάτι ω ρ α ίο κ α ι μεγά λο. Ε π ίσπς κ α ι στπ χριστιανική θρπσκεία n γυναίκα με το παιδί είναι

α ντι κείμενο γενικής λατρείας. Ετσι χ α ρ ά κτ π κε σ τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς n ε ντ ύ πωσπ ότι γυνα ίκα κ α ι μπτέρα πρέπει να είναι ταυτόσπμο. Οι ίδιες οι γυναίκες οδπγούνται συχνά α π ' το α ίσθπμα ότι μόνο με τπν απόκτπσπ παιδιών δικαιολογούν α πό λ υτα τπν ύπαρξπ τους. Αλλά είναι αυτό το αίσθπμα σωστό ή ε ίν α ι μ όν ο μ ι α π α ρ ά δ ο σ π ; Δεν έχουν όλες οι γυναίκες τπ δυνατότπ­ τα να γίνουν μπτέρες. Η ανύπαντρπ γυναίκα δεν ε π ιτρέπεται να γίνεται μπτέρα αν θέλει να μπν περιφρονπ­ θεί α π ' τπν κοινωνία. Ε π ίσπς πολλά ζευγάρια τπς εποχής μας παραιτο ύ ­ νται α π ' τπν απόκτπσπ παιδιών, υπο­ δ ε ίχ ν ο ντ α ς τ ο υ ς κ ι ν δ ύ ν ο υ ς τ π ς π αγκόσμ ιας π ο λ ιτ ι κ ή ς κατάστασπς και υπενθυμίζοντας ότι τα με πολλή αγάππ μεγαλωμένα παιδιά χρπσιμο­ ποιούνται αργότερα α π ' το κράτος σαν «τροΦή των κανονιών». πραγμα­ τικά σ' ένα παιδί δεν μπορεί κανείς να προσφέρει έναν ωραίο κόσμο,

made by Absens

-55-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟI ΚΟΓΕΝ ΕIΑ

ό π ο υ θα μ π ορούσε να μεγαλώσει μέσα σε ειρπνπ, ελευθερία και γενι­ κ π ε υ π μ ε ρ ία . Ε π ίσ π ς π σ κ έ ψ π σε π ιθανούς ατο μ ι κούς πολέμους δεν α π οτελεί ο π ωσδ π π οτε κίνπτρο για το μεγάλωμα παιδιών, που θα μπο­ ρούσαν να έχουν τπν τύχπ των παι­ διών τ π ς Χιροσίμ α και του Ν α γ κ α ­ σάκΙ. Σπμερα θα πρέπει να αναθεωρπ­ σουμε το πρόβλπμα τπς μπτρότπτας. Μ ι α γυνα ίκα χ ω ρ ίς π α ι δ ι ά π ρ έ π ε ι πραγματικά να θεωρείται ανάξια; Με μια τέτοια αντίλπψπ θα αδικούσαμε πολυάριθμες πολύτιμες γυναίκες. Η μ πτρότπτα είναι μια α π ' τις δυνατό­ τπτες τπς γυναικείας ζωπς, πραγμα­ τικά μια πολύ θαυμάσια δυνατότπτα: αλλά για να πραγματοποιπθεί αυτπ π ευκαιρία τπς ανθρώπινπς ανάπτυξπς, π ρ έ π ε ι πρώτα να υ π ά ρχουν και οι κατάλλπλες προϋποθέσεις.

••

Μεγαλείο και αθλιότητα της μητρότητας

Θα μπορούσαμε να το πούμε έτσι: Η μ πτρότπτα έχει μόνο νόπ μ α στα πλαίσια ενός αρμονικού , ευτυχισμέ­ νου γ ά μ ο υ , ό π ο υ υ π άρχουν και οι ο ι κονο μ ι κέ ς προϋποθέσε ις για τπν ανατροφπ του παιδιού. Αυτπ π αρμο­ νία τπς συζυγικπς ζωπς κατορθώνε­ ται μόνο με τπν κοπιαστικπ προσαρ­ μ ο στ ι κ π δ ι α δ ι κα σία των σ υ ζ ύ γων μ ετ α ξ ύ τ ο υ ς . Ε ίν α ι α υτα π άτ π κ α ι υ ποθέτουμε οτι α υτπ π εξομοίωσπ δύο ανθρώπων, δύο χαρακτπρων, δύο αισθπματ ικών κόσμων έρχεται σχεδόν από μόνπ τπς. Εδώ χρειάζε­ ται όμως χρόνος, ε υ αισθπσία , υπο-

μονπ κα ι κυρίως ψυχολΟγικπ γνώσπ των π ρ ο β λ π μάτων και των δυσκο­ λ ι ώ ν τ π ς σ υ μ β ίω σ π ς . Γ ι ' α υτ ό ο ι ψ υχολόγοι και ο ι ειδικοί σύμ βουλοι για πρoβλr1ματα του γάμου απαιτούν σxoiΊεία γάμου, όπου οι μελλοντικοί σύζυγοι να εισάγονται λε πτομερώς στα π ρ ο β λ π μ α τ α τ π ς σ υ ζ υ γ ι κ π ς ζ ω Π ς . Σ τ α π λ α ίσ ι α μ ι α ς τ έ τ ο ι α ς ε κπαίδευσπς π ψυχολογικπ προετοι­ μασία για τπ μ πτρότπτα θα έ π α ιζε έναν εξαιρετικό ρόλο. Οι δυσκολίες του χρόνου προσαρ­ μογπς έχουν ε π ίσπς αναγκάσει τους ψυχολόγους να συμβουλεύουν τους παντρεμένους να περιμένουν δύο­ τρία χρόνια ως τπ γέννπσπ του πρώ­ του παιδιού. Μ ' α υτό δίνεται ε υ και­ ρ ία στον άντρα και τ π γυνα ίκα να κινπθούν καλύτερα σ' έναν ελεύθε­ ρ ο χώρο π ρ ο σ α ρ μ ο γ π ς , χ ω ρ ίς να α ποσπάται π προσοχπ τους από «τπν Αυτ ο ύ Μ ε γα λ ε ι ότ π τ α , τ ο μ ω ρ ό » . Π ρ α γ μ α τ ι κ ά τ ο νε ογέννπτο π α ι δ ί κυριαρχεί μ ε τπν ποικιλία των αποι­ τπσεών του σ' ολόκλπρο το ρυθμό τπς ζωπς μιας οικογένειας. Η μπτέρα δεν μ π ορ ε ί π ι α να βγα ίνει μαζί με τον άντρα' α κόμπ και π ανταλλαγπ των απόψεων εμποδίζεται α π ' αυτό το πιο αδύναμο α π ' όλα τα πλάσμα­ τα : π μ πτέρα ε ίναι πάντα «απασχο­ λ π μ έν π » . Αυτός δεν ε ίνα ι κανένας λόγος ενάντια στπ μπτρότπτα, αλλά α π ο δ ε ίχνε τ α ι γ ε ν ι κ ά σ α ν κ α λ ό ς ψυχολογικός κανόνας να έρχεται το παιδί τότε στον κόσμο, όταν οι σύζυ­ γ ο ι έ χ ο υ ν π ρ ο σ α ρ μ ο στ ε ί μ ε τ α ξ ύ τους κ α ι τ ο υ «έχουν ετο ι μ ά σ ε ι τ π φωλιά» . Π ό σ π σ π ο υ δ α ιότπτα έχει γ ι α τα παιδιά μια τέτοια «φωλιά» το βλέπει κανείς στπν τύχπ των παιδιών ανύ-

made by Absens

-56 -

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

παντρων μ ητέρων. Η κοινωνία μας είναι α κόμη γεμάτη προκατα λ Π ψεις ενάντ ι α στην α ν ύ π αντρη μ ητέρα . Στενοκέφα λ ο ι άνθρωποι θεωρούν μια γυναίκα, που ε ίχε την ατυχία να αποκτπσει παιδί ανύπαντρη, σχεδόν σ α ν α μ α ρτ ω λ ό πρόσω π ο . Α υ τ π η αφελΠς αντίληψη προέρχεται ακόμη απ' τις "παλιές καλές εποΧές», που οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι προγαμιαί­ ες και εξωγαμιαίες σεξουαλικές σχέ­ σεις είναι αμαρτία και διαΦθορά. Μ ' α υ τ ο ύ ς τ ο υ ς ά κα μ π τ ο υ ς η θ ι κ ο ύ ς κανόνες παράβλεπαν ότι η σεξουα­ λι κότητα είναι ένα φυσικό ένστικτο, που δεν υ πα κούει πάντα στις υπο­ δ ε ίξ ε ι ς σε μνότυφων η θ ι κ ο λ όγων. Ν ό μ ι ζα ν πως α ρ κο ύ σε α π λ ώ ς να " π ρ ο ε ι δ οπ ο ι π σ ο υ ν το κ ο ρ ίτ σ ι γ ι α τ ο υ ς άντρες» : δ ι α Φ ώ τ ι ση γ ι α τ η ν προφύλαξη απ' τ η σ ύ λ λ η ψ η λείπει πολύ συχνά α κόμη και σΠμερα. Ετσι δεν είναι σπάνιο ότι α κρ ι βώς αξιο­ πρεππ και καλοαναθρεμένα κορίτσια έχουν προγαμιαίες εγκυμοσύνες. Τα ν ό θ α π α ι δ ι ά βρίσκουν ε ξ α ι ρε τ ι κ ά δυσμενείς συνθπκες για την ανάπτυ­ ξπ τους. Οι συνάνθρωποι τα στραβο­ κοιτάζουν και τα υποβι βάζουν, και σε πολλές περιπτώσεις ο ψ υχίατρος μ π ο ρ ε ί ν α δ ι α π ι στώ σ ε ι δ ε κ α ε τ ίε ς αργότερα σε καλούς και πολύτιμους ανθρώπους τα ίχνη μ ι α ς οδυνηρπς παιδικπς ηλικίας, που βρέθηκε κάτω α π ' τη δ α μ ό κ λ ε ι ο σπά θ η της "έλλειψης του πατέρα». Νε υρώσεις, αγχώδε ις καταστάσεις, αντικοινωνι ­ κές στάσεις α πέναντι στη ζωπ κλπ. α π ο δ ίδ ο ντ α ι μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς στο γεγονός ότι κάποιος μεγά λ ωσε σα νόθο π α ι δ ί, κυρίως στα χωριά και στις μ ι κρές πόλεις. Θα πταν σωστό, α ν ε δ ώ α λ λ ά ζα μ ε στάση κ α ι δ ε ν

υποβιβάζαμε π ι α κατά κανέναν τρόπο το νόθο παιδί και την ανύπα­ ντ ρ η μ ητ έ ρ α . Υ π ε ύ θ υ ν η γ ι α τ η ν ύπαρξπ της ε ίναι η κοινωνία , π ο υ δεν αποφασίζει τ η ν ε λ ε ύ θερη δια­ Φώτιση όλων των νέων για την πρό­ ληψη της σύλληψης.

••

Η θανατηφόρα σιωπή"

Πριν από μερικά χρόνια η Γαλλίδα M a rc e l l e A u c l a i r π ε ρ ίγ ρ α ψ ε στο βιβλίο της "Η θανατηΦόρα σιωππ» τις θλιβερές συνέπειες της ανεπαρκούς διαΦώτισης σχετικά με τον οι κογε ­ νειακό προγρα μματισμό. Η Marcelle Auclair δη μοσίευσε σε ένα γαλ λ ι κό γυναικείο περιοδικό την ερώτηση, σε ποιο βαθμό υποΦέρουν οι γυναίκες από ανεπιθύμητα παιδιά και ε κτρώ­ σεις. Νόμιζε πως δε θα πάρει καμιά n μόνο λίγες απαντΠσεις. Ελαβε όμως ένα σωρό γράμματα, που δημοσιεύ­ τηκαν στο παραπάνω βιβλίο. Ο ανα ­ γνώστης εντυπωσιάζεται βαθιά α π ' τις άσχημες εμπειρίες, που αποχτούν οι γυναίκες με τη '<μητρότητα», μέσα και έξω α π ' το γάμο. Υπάρχουν περι­ πτώσεις όπου έγκυες γυναίκες εγκα­ ταλείπονται απ' τους άντρες: ο για­ τ ρ ό ς δ ε σ μ ε ύ ετ α ι σ ' ε μ ά ς α π ' τ η λ ε γ ό μ ε ν η ι α τ ρ ι κ π κ α ι ψ υχ ι α τ ρ ι κ π ένδειξη και μπορεί ν α κάνει σε μ ι α έγκυο γυναίκα τότε μόνο επέμβαση. όταν υπάρχει γνωμάτε υση για τον κίνδυνο της ζωπς της εγκύου (την οποία κάνει συνr1θως ο ψ υχίατρος). Eπειδr1 α υτές οι γνωματεύσεις είναι α κριβές και αποπάνω απαιτούν και καλές γνωριμίες, η έλλειψη μιας κοι­ νωνικής ένδειζnς (σύμφωνα με την

-57made by Absens

ιι

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

οποία η επέμβαση θα ήταν επ ιτρε ­ πτή από κοινωνικούς λόγους, όπως γίνετα ι εν μέρει στη Σουηδία> έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τους φτωχ ο ύ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς . Ο ι ε ύ π ο ρ ε ς γυναίκες έχουν πιο εύκολα τη δυνα­ τότητα με τη βοήθεια των ο ι κογε ­ νε ιακών τους γιατρών να α πα λλάσ­ σονται από μια ανεπιθύμητη εγκυμο­ σύν η. Διαφορετικά συμβαίνει με τις πολ­ λές φτωχές γυναίκες, επίσης και τις παντρεμένες, που έχουν ήδη μερικά π α ι δ ι ά και με μια νέα εγκυμοσύνη εξαντλούνται σωματικά και οικονομι­ κ ά . Σ υ χνά ε ίν α ι ο ι σ ύ ζ υ γ ο ι τ ό σ ο απρόσεχτοl, ώστε ε π ι βαρύνουν τ η γ υ ν α ίκα μ ε μ ι α ν έ α ανε π ι θ ύ μ ητ η εγκυμοσύνη, σαν αυτή «να μ η τους αφορά α υτούς κ α θ ό λ ο υ » . Απε λ π l ­ σ μ έν ε ς γυνα ίκες αναζητούν τ ο υ ς γιατρούς, αποπέμπτονταl α π ' αυτούς

κ α ι καταφε ύγουν μετά σε κ ο μ π ο ­ γ ι αννίτ ε ς , ο ι ο π ο ίο ι μ ε α ν ά λ ογες αμοιβές και χωρίς ιατρικές γνώσεις α π οτο λ μ ο ύ ν α υ τ ή τ η ν ε π έ μ βα σ η , π ο υ α ν ά λ ο γα μ ε τ ι ς π ε ρ ι πτ ώ σ ε ι ς μπορεί να κοστίσει τ η ζωή της γυναί­ κας. π ο λ λές γυναίκες έχουν κατα­ στρέψει την υγεία τους και έχουν φορ­ τωθεί βλάβες για όλη τους τη ζωή. Η μ ητρότητα δεν πρέπει να ξαφ­ ν ι ά ζε l τ η γυνα ίκα σα δ υ στύχημα , αλλά πρέπει να είναι προγραμματι­ σμένη , ε κο ύ σ ι α και ε π ι θ υ μ ητ ή . Γ ι ' α υ τ ό σ ή μ ε ρ α ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η το ς περισσότερο από κάθε άλλη φορά ο οικογενειακός προγραμματισμός, ο ο π ο ίο ς δ ι δ ά σ κ ε ι στ ι ς γυναίκες τις εξαιρετικές δυνατότητες της πρόλη­ ψης της σύλληψης και τις διαφωτίζεl να φέρνουν στον κ ό σ μ ο μόνο "επιθυμnτά παιδιά".

made by Absens

-58-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μ ητρότητα 11

Ο ι ψ υχικές σχέσεις ανάμεσα στπ μ πτέρα και το παιδί έχουν φωτιστεί τις τελευταίες δεκαετίες από σπμα­ ντικές έρευνες. Αυτές έχουν δείξει ότι πρέπει να αναθεωρπσουμε πολ­ λές ΠΡOKαταλr1 ψ ε ι ς του π α ρ ε λ θ ό ­ ντος. Πρώτα πιστεύαμε ότι υπάρχει ένα λεγόμενο <<μπτρικό ένστ ι κτο», που ασυνείδπτα κάνει τπ γυναίκα να αισθάνεται και να καταλαβαίνει πως πρέπει να συμπεριφερθεί στο παιδί τπς. Σ' αυτό συμπεριλαμβανόταν και π γνώ μ π ότι κ α ι σε ζπτπματα τπς ε κπ α ίδ ε υ σ π ς ο ι μ πτ έ ρ ε ς π ετ υχ α ί­ νουν άθελά τους το «σωστό» . Η εμπι­ στοσύνπ στπ μπτρότπτα πταν τόσο μ ε γ ά λ π , ώ στε α ι σ θανόταν κανείς α π α λ λ αγ μ ένος α π ' το κ α θ π κον να προετοι μάσε ι τ π μπτέρα στπ συνα­ ναστροφπ με το παιδί. Σ π μερα γνωρίζο υ μ ε ότι ανάμεσα στπ μ πτέρα και το παιδί διαδραματί­ ζοντ α ι κατα π λ π κτ ι κέ ς κ α ι ποι κίλες ψ υχικές διαδικασίες r'iδπ στπν πρώτπ πλικία τπς ζωΠς. Αυτές δεν κατευθύ-

νονται α π ' τα ένστ ι κτα, α λ λ ά ε ίναι έκφρασπ τπς αμοιβαίας αλλπλεξάρ­ τπσπς α υτών των δύο συντρόφων, π ο υ α π οτ ε λ ο ύ ν μ ι α ενότπτα ζωπς (συμβίωσ π ) . Το παιδί χρε ιάζεται τπ μ πτέρα και π μ πτέρα έχει τπν ανά­ γκπ ν α α να λ ά β ε ι το π α ι δ ί, ν α το π ε ρ ι π ο ι π θ ε ί και να το μεγα λ ώ σε ι . Αλλά πως διαμορΦώνεται π ψ υχικπ σχέσπ ανάμεσα στπ μ πτέρα και το π α ιδί, α υτό ε ξαρτάται α π ' το χαρα ­ κτπρα, τπν ψυχικπ κατάστασπ και τις ψ υχολογικές γνώσεις τπς μ πτέρας: θα μπορέσει να διαμορΦώσει ωΦέλι­ μα τπ σχέσπ προς το παιδί τότε μόνο όταν έχει αναπτυγμένπ τπ γενικπ τπς ικανότπτα για επαφπ με τους συναν­ θρώπους. Μόνο π ψ υχικπ υγεία τπς μπτέρας εγγυάται τπν κατά κάποιον τρόπο σωστπ τπς συμπεριφορά προς το π α ι δ ί, α ν κ α ι ε δ ώ χρε ι ά ζο ντ α ι ψ υχολογικές γνώσε ις, ώστε α κό μ π και π υγιπς μπτέρα να μπν παραπλα­ νπσει τπν ανάπτυξπ του παιδιού. Οταν π μπτέρα κρατάει στπν αγκα-

made by Absens

-59-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ ΕIΑ

λ ι ά τ π ς το νε ογέννπτο π α ι δ ί τ π ς α ισθάνετα ι - α ν δεν υπάρχει καμιά δ υ σ μ ε ν ή ς δ ο μ ή του χ α ρ α κ τ ή ρ α α π ε ρ ίγραπτπ χα ρά γ ι α το π λ ά σ μ α που έφερε στπ ζωή. πρέπει να δει κανείς τα μάτια των μ πτέρων στι ς μ α ιευτικές κλινικές, όταν τους δεί­ χνονται τα παιδιά μετά α π ' τον επώ­ δ υ ν ο τ ο κ ε τ ό Α λ λ ά τα τ ρ υ φ ε ρ ά α ι σθ ή μ ατα μ όνα τους δεν α ρ κο ύ ν για τ π μ πτρότπτα ' τ ο π α ι δί π ρ έ π ε ι τ ώ ρ α μ ε κ ο π ι α σ τ ι κ ή κ α ι ε π ίμ ο ν π περιποίπσπ και φροντίδα να αναπτu­ χθεί σε άνθρωπο. Απ' αυτό το καθή­ κον αναλογεί στπ μπτέρα κυρίως στο πρώτο χρόνο - αλλά και αργότερα το μ εγα λ ύτερο μ έ ρο ς . Αυτή ε ίν α ι που μεταβιβάζει στο παιδί τις πρώτες κα ι αποφασιστικές εμπειρίες ανθρώ­ πινπς σχέσπς και στέκει , θα λέγαμε, στπν πύλπ ε ι σόδου τπς κοινωνι κής ζωή ς , ό π ο υ π ρ έ π ε ι να ε ι σαχθεί το αναπτυσσόμενο παιδί.

••

Ο συναισθηματικός

δεσμός ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί Οι νεώτε ρες έρε υνες μ α ς έχουν δ ι δ ά ξ ε ι ότι ο σ υ ν α ι σ θ π μ α τ ι κό ς δεσμός ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί έχει αποφασιστική σπμασία για τπν ανάπτυξπ του τ ε λε υτ α ίο υ . Το π α ι δ ί έ ρχετ α ι στον κόσμο σχεδόν σαν ένα αδύναμο «ζωά κι». Ολες οι λειτουργίες τπς ζωής του δεν είναι α κόμπ αναπτυγμένες: μόνο n ι κανό­ τπτα να θπλάζει δίνεται στο νεογέν­ νπτο ά μ εσα α π ' τπ Φύσπ , α λ λ ά κι αυτό πρέπει ακόμπ να το εξασκήσει και να το μ ά θ ε ι , ώσπου να γίνετα ι

«α πρόσκοπτ α » . Ετσι το π α ι δ ί ε ίναι εξαρτπμένο εντελώς α π ' τπ μπτέρα, αφού α υτή πρέπει ν' ανα λάβει «γι ' α υτό» κάθε φροντίδα για τπν περι­ ποίπσπ και τπν περίθαλψή του . Ετσι n ανα πτυσσόμενπ ψ υχική ζωή του π α ι δ ι ο ύ ε ίνα ι π ρο σ α ν α Τ Ο λ ι σ μ έ ν π εντελώς στπ μ πτέρα : α υτό ζε ι , θα λέγα μ ε , σε «ενιαία συναίσθπσπ» μ ' αυτή, δπλ. όλα τα μπτρικά αισθήμα­ τα α π οτ ε λ ο ύ ν το « κ λ ίμ α » , π ο υ το π α ι δ ί αντι λ α μ βάνεται α συ νε ίδπτα. Μια ευχάριστπ και κα λή μπτέρα είναι για το π α ι δ ί όπως ο ή λ ιος για τπν α ν ά πτ υ ξ π των φ υτ ώ ν . Υ π ά ρχ ο υ ν π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς , ό π ο υ π α ι δ ι ά χ ω ρ ίς μπτρική φροντίδα (σε βρεφοκομεία, ν ο σ ο κ ο μ ε ία κ λ π . ) α ρ ρωστα ίν ο υ ν παρά τπν άριστπ υ λ ι κή περιποίπσπ, μένουν π ίσω στπν ανάπτυξπ ή και πεθαίνουν (οσπιταλισμός) - χωρίς τπ μπτρική αγάππ δεν υπάρχει φαίνεται αρκετή παρότρυνσπ να συνεχίσουν αυτή τπ δυσάρεστπ ζωή. Τα μ ι κρά παιδιά καταγράφουν με μεγάλπ ακρίβεια όλες τις αισθπματι­ κές τ α λ α ντε ύ σ ε ι ς τ ο υ π ρ οσώ π ο υ (μπτέρας, παρα μάνας κλπ . ) , α π ' το οποίο εξαρτώνται. Ε ίναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο λεπτά γίνο­ νται αυτές οι διαβι βαστικές διαδικα­ σίες. Η ψυχολογία του βάθους μιλάει στπ συνά φε ι α αυτή για μ ι α «μετά ­ δοσπ των αισθπμάτων» ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί. Μια φοβισμένπ μπτέρα Π . χ. κάνει το π α ι δ ί τ π ς να φοβάται , πριν α υτό έρθει σε επαΦή μ ε ε κφ ο β ι στ ι κ ο ύ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κ α ι πράγματα : π α ίρνε ι το φ ό β ο μ ε το <ψ π τ ρ ι κ ό γ ά λ α » . Ο , Τ Ι σκέ πτετα ι ή αισθάνεται n μπτέρα σε σχέσπ με το π α ι δ ί τ π ς , μ ε τ α β ι β ά ζε τ α ι μ ε τ π συμπε ριφορά τπς σ ' αυτό' π ο λ λ έ ς

made by Absens

-60-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

φ ο ρ έ ς β υ ζα ν ι ά ρ ι κα π α ι δ ι ά έ χ ο υ ν γίνει πδη <<νευρικά» α π ' τ η νευρικπ n πιθανόν δυστυχισμένη στο γάμο της μητέρα, κλαίνε πολύ, παρουσιάζουν δυσκολίες στη λrlψη κα ι στην πέψη της τροφπς, για τις οποίες οι γιατρός δεν μ π ο ρ ε ί να δ ι α π ιστώσει κ α μ ι ά σωματικπ αιτία. Γι ' αυτό μαζί με ένα άσχημα αναπτυσσόμενο παιδί, πρέ ­ πει να εξετάζεται ΙψυχOλOγΙKάJ και η μητέρα: αυτπ είναι συχνά η α ιτία για τ ι ς μ η κανονικές α ντιδ ρ ά σ ε ι ς του π α ι δ ι ο ύ , που μ π ο ρ ο ύ ν να ε κφρα ­ στούν σωματικά και ψυχικά. Μ ι α Kα λ rl Ιδηλαδrl έ μ π ε ι ρ η , καλ­ λιεργπμένη) και εσωτερικά ισορρο­ ππμένη μητέρα προκα λεί στο παιδί της αβίαστα ε υχαρίστπση και προθυ ­ μία για ανάπτυξπ, n οποία μετατρέ­ πεται σε σωματικπ και ψυχικπ ενέρ­ γεια.

••

Η μητέρα εισάγει

το παιδί στη ζωή Τ ο κ α θ π κον να β ο π θ π σ ο υ μ ε το πα ιδί στπ λύσπ των πρώτων σταδίων τπς ανάπτυξπς του ε ίναι μεγάλο και έχει αποφασιστικπ σπμασία. Οι μπτέ­ ρες πρέπει να θέσουν στα πα ιδιά τα θεμέλια για την κατοπινπ ανθρωπιά. Η συμ βoλrl αυτπ των γυναικών στον π ο λιτισμό έχει γενικά υ ποτ ι μ π θε ί. Στπ μ πτρότπτα έ β λ ε π ε κανείς μ ι α καθαρά β ι ο λ ογικπ λε ιτουργία, που συνεχι ζόταν α υτονόπτα μετά τον τοκετό. Αλλά n μ πτέρα δε γεννάει α π λ ώ ς το π α ι δί, α λ λ ά ε ίν α ι κ α ι η π ρώτπ και σπουδαιότερπ δασκάλα του. Η ψ υχολογία του βάθους υ ποδεί-

χνει ότι το παιδί γνωρίζει στπ μητέρα για πρώτπ φορά «τον συνάνθρωπο». Αυτές οι εμπειρίες στην παιδικπ πλι­ κία αποτυπώνονται βαθιά στπν ψυχι­ κπ ζωΠ. Το πως κρίνει κανείς αργότε ­ ρα ασυνείδπτα τον συνάνθρωπο Ισα Φίλο n εχθρό, σα βοπθό n αντίπαλο κλπ . ) , έχει «μαθευτεί» πδπ στπ σχέση ανάμεσα στπ μπτέρα κα ι το παιδί και στπ σχέσπ ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί. Οι γονείς ε ίνα ι οι μοιρα ίες δ υ νά μ ε ι ς στπ ζω π τ ο υ π α ι δ ι ο ύ . καθορίζουν τπν οικοδόμπσπ και τπν α ν ά π τ υ ξ π τ η ς ψ υ χ ι κ π ς του ζω π ς , είναι στο χέρι τους να δώσουν στπν ψ υ χ ι κ π ε ν έ ργε ι α μ ι α κ ο ι νω ν ι κ π , π α ρ α γωγικπ κ α ι φ ι λ ι κπ π ρ ο ς τους ανθρώ π ο υ ς κατε ύ θ υνσπ n να τπν οδπγπσουν σε μια εσφαλμένπ ανά­ πτυξπ. Φυσικά ο γάμος τπς μπτέρας ε π π ­ ρεάζε ι τ π στάση τπς α πέναντι στο παιδί. Από δυστυχισμένες στο γά μο γυνα ίκε ς δεν π ρ έ π ε ι να περι μένει κανε ίς ότ ι θα φέρουν τις σχέ σ ε ι ς τους προς τ ο παιδί στπ σωστπ ισορ­ ρ ο π ία . Η δικπ τους ανι κανοπ οίητπ απαίτηση για αγά π η τις ωθεί συχνά στο παραχάιδεμα του παιδιού, όπου δε λαβαίνε ι κανείς υπόΨπ του τόσο τις ανάγκες του π α ι δ ι ο ύ όσο τους δικούς του πόθους. Ή τις οδπγεί σε π α λ ι έ ς στερεότυ π ε ς π α ραστά σ ε ι ς τπς αυταρχικής ανατροΦής, η οποία με διαταγές κα ι απαγορεύσεις, ίσως μάλιστα και με ξύλο θέλει να πιέσει το παιδί σε ένα ορισμένο καλούπΙ. Ολες α υτές οι μέθοδοι ανατροφπς, π ο υ βα σίζοντ α ι στπν ψ υχ ο λ ο γ ι κ π άγνοια, οδπγούν αργά n γρπγορα σε αποτυχίες, κατά τις οποίες το παιδί α π οστρέφεται τους γονε ίς του και σ α μ π οτ ά ρ ε ι τ η ν π ρο σ α ρ μ ογπ τ ο υ

made by Absens

-61 -

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓ Ε Ν Ε IΑ

στπν κοινωνική ζωή. Η συνέπεια α π ' α υ τ ό ε ίν α ι τ α γνωστά « π α ι δ ι κ ά ε λαττώμ ατα», που αρχίζουν α π ' το πείσμα, το Ψέμα, τπ νυκτουρία, τπν κλοπή, το Ψεύδισμα, τπν τεμπελιά, τπν α ποτυχία στο σχολείο κλπ. και φτάνουν μέχρι τπ δια Φθορά και τπ νεανική εγκλπματικότπτα.

βρίσκονται ιατρικές και Ψυχολογικές γνώσε ι ς . Σ ή μ ε ρ α ό λ ε ς σχε δ ό ν ο ι νέες μ πτέρες μαθαίνουν βέβαια τπν π ε ρ ι π ο ίπ σ π τ ο υ π α ι δ ι ο ύ κ α ι τ π ν τ ε χν ι κ ή τ π ς δ ι α τ ρ ο Φ ή ς : α λ λ ά π ψυχο π ογία ίου παιδιο ύ θ ε ω ρ ε ίτ α ι α κό μ π σ α ν « π ροα ιρετικό μ ά θ π μ α » , π ρ ο ς το ο π ο ίο στρ έ Φ οντ α ι μ όνο λ ίγες, πολύ προοδε υτικές μπτέρες. Οι Ψ υχΟλόγο ι του βάθους ολόκλπ ­ ρου του πολιτισμένου κόσμου είναι όμως τπς γνώμπς ότι π δραστικότερπ ψ υ χ ι κ ή π ρ οστα σία τ π ς υγε ία ς θ α γινόταν μ ε τπν Ψ υχολογική ε κ π α ί­ δευσπ των μπτέρων. Ολες οι κατοπι­ νές μορΦές τπς νευρικότπτας, πολ­ λές Ψ υχοσωματικές αρρώστιες, δια­ στροΦές, α κόμπ και φρενοβλάβειες και π εγκλπ ματι κότπτα θα μ πορού­ σαν να αποΦευχθούν, αν οι μπτέρες κατα λ ά β α ιναν κα λ ύτερα τα π α ιδ ι ά τους. Θ α ήταν τότε σε θέσπ να ανα­ τρέΦουν ευτυχισμένους κα ι ικανούς για τπν κοινωνία ανθρώπους, που θα μπορούσαν να οικοδομ ή σουν έναν κόσμο τπς ειρήνπς και τπς ε λε υθε­ ρίας.

• • ΨυΧΟ λογική εκ πα ίδε υσ η

της μητέρας Η μπτέρα έχει μια α π ' τις ωραιότε­ ρες, αλλά και μια α π ' τις δυσκολότε­ ρες ασχολίες. Για να μπν αποτύχει σ' αυτές πρέπει να προετοιμαστεί προ­ σ ε χτ ι κ ά . Σ ή μ ε ρ α δ ε ν α Φ ή ν ο υ μ ε κανέναν άνθρωπο να πλπσιάσει μια μ πχανή , αν δεν του διδάξουμε από πριν το χειρισμό τπς. Κάθε περισσό­ τερο ή λ ιγότερο α π λό ε πάγγε λ μ α προϋποθέτει μια εκπαίδευσπ δύο ως τριών ή και περισσοτέρων ετών. Για το επάγγελμα τπς μπτέρας απαιτεί­ ται ε π ίσπς μ ι α βασική ε κπ α ίδευσπ, στο προσκήνιο τπς οποίας πρέπει να

made by Absens

-

62

-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μ ητέρες και γιοι

Για τπ σχέσπ τπς μ πτέρας προς τους γ ι ο υ ς τ π ς υ π άρχουν π ο λ λ έ ς ε π ι στ π μ ον ι κ έ ς α π ό Ψ ε ι ς , π ο υ δ ε ν αντέχο υ ν σ τ π ν κριτ ι κ ή . Μ ι α π ο λ ύ διαδομένπ γνώμπ λέει ότι μια μπτέ­ ρα αγαπάει «φυσικά» ένα γιο περισ­ σότερο από μια κόρπ' με τον πατέρα ό μ ω ς σ υ μ β α ίν ε ι τ ο α ντ ί θ ε τ ο . Η γνώμπ α υτή α ιτιολογείται συνήθως με τπν «ελκυστικότπτα των αντίθε­ των φύλων»' υποτίθεται ότι οι γονείς και σε σχέσ π προς τα π α ι δ ι ά τους υπόκε ινται στους γενικούς κανόνες π ο υ ω θ ο ύ ν τ π γ υ ν α ίκ α π ρο ς τον άντρα και τον άντρα προς τπ γυναί­ κα . Μ ε α ντ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ή π α ρ α τ ή ρ π σ π όμως δεν μπορεί να γίνει λόγος για μια τέτοια μονοτέλεια. Ψυχικά υγιείς, ικανοί για αγάππ γονείς αγαπούν εξί­ σου τα π α ι δ ι ά τους και των δ ύ ο Φ ύ λων. Οπου στπν αγάππ π ρος τα παιδιά παρουσιάζονται αισθπτές δια­ φ ορές, υ π ά ρχουν ήδπ εσφαλ μένες αναπτύξεις στπ μέσπ: και αυτό τόσο

στο υ ς γονείς όσο κ α ι στα π α ι δ ι ά . Οταν κανείς ζπμιώνει τα πα ιδιά του ίδι ο υ του Φ ύ λ ο υ , α υτό σ υ νδέετα ι πάντα με μια εσφαλμένπ στάσπ απέ­ ναντι στον ίδι ο του τον εαυτό, στο ίδιο του το Φύλο και στπν ανατροφή γενι κ ά . Π άντως μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς να παρατπρήσ ει συχνά ότι ο ι μ πτέρες έχουν μ ι α ε ι δ ι κή συνα ι σ θ π μ α τ ι κή σχέσπ π ρος τους γιους τους. Αυτό ό μ ω ς δ ε ν ε ίν α ι μ ι α « φ υ σ ι κ ή αντίδρασπ», π ο υ μπορεί να νοπθεί βιολογικά ' εδώ πρέπει να αναζπτή­ σ ο υ μ ε Ψ υχολογι κούς κ α ι κοινων ι ­ κούς λόγους. Στπν α κραία πατριαρ­ χία υπήρχε π συνήθεια να αποχτά π γυναίκα κοινωνικό γόπτρο μόνο με τ π γένν π σ π γιων: έτσι ε κ π λ ή ρωνε αυτή τπ σπουδαιότερπ επιθυμία του άντρα και τπς οικογένειάς του ότι δε θα ε κ λ ε ίΨ ε ι το όνομά τ ο υ ς . Κατά συνέ π ε ια π γέννπσπ κοριτσιών δεν αναγνωριζόταν ι δ ι α ίτ ε ρ α . Αυτός ο τρόπος τπς εκτίμπσπς έχει διατπρπ­ θ ε ί στις χώρες μας μ έχρι σ ή μ ε ρ α ,

made by Absens

- 6 3-

κ υ ρ ίως σε αγροτ ι κέ ς π ε ρ ι οχές. Ο ι μετοχές του «κλπρονόμου» είνα ι εδώ μεγάλες. Ολοένα συναντάμε απελπι­ σ μ έ νΈ ς μ π τ έ ρ ε ς α π ό α γ ρ οτ ι κέ ς π ε ρ ι οχ έ ς , π ο υ γ ε νν ο ύ ν σ υ νεχώς κ ο ρ ίτ σ ι α κ α ι όχι το π ο λ υ π ό θ πτ ο αγόρι - σε μια γνωστή μας περίπτω­ σπ π μπτέρα βρισκόταν μετά τπ γέν­ νπσπ του τρίτου κοριτσιού στα πρό­ θ υ ρ α τ π ς νε υ ρ ι κ ή ς κρίσ π ς ε π ε ι δ ή φοβόταν τις αντιδράσεις των συγγε­ νών τπς (γεωργών) , οι οποίοι κατά τπ διάρκεια τπς εγκυμοσύνπς ε ίχαν ε κφράσει α ποφασιστικά τπν ε λ π ίδα ότι «αυτή τπ φορά θα είναι σίγουρα αγόρι». Από τπ μακροχρόνια παράδοσπ τπς

δπμιουργούνται παραμορφώσεις στπ σχέσπ ανάμεσα στπ μ πτέρα και το π α ι δί. Ας σκεφτούμε π .χ. τις μπτέ ­ ρες, που ε ίναι πολύ δυσαρεστπμέ­ νες μ ε το ρόλΟ τους σα γυναίκες. Μ ο λ υ σ μ έ νε ς α π ' τ ι ς πατρ ι α ρχ ι κ έ ς προκατα λ ή ψεις, δε βλέπουν τις ο μ ορφιές και τις δυνατότπτες τ π ς γυνα ι κε ίας ζωής κ α ι π ιστε ύουν ότι τους αποκλείονται όλες οι ευκαιρίες τπς αυτοπραγματοποίπσπς. Αυτές οι γυνα ίκες, που σχε δόν π ά ντα ε ίναι άτολμες και δυστυχισμένες, ταυτίζο­ ντα ι μ ε ρ ι κέ ς φορές σε ε ξ α ι ρετικά μεγάλο βαθμό με το γιο: αυτός οφεί­ λ ε ι να κάνει γι ' αυτές (θα λέγαμε «αντιπροσωπευτικά») μια λαμπρή και

πατριαρχικής σ κέ ψ πς μ π ορούν να υ π ά ρχουν εδώ κι ε κε ί πραγματικά διαφορετικές αξιολογήσεις τπς σχέ ­ σ π ς α ν ά μ ε σ α στπ μ πτ έ ρ α κ α ι το παιδί, ανάλογα αν αυτό είνα ι αγόρι ή κ ο ρ ίτσ ι · εδώ συν υ π ε ύ θ υ ν ε ς ε ίν α ι όμως και παραμορΦώσεις του χαρα­ κτήρα τπς μπτέρας, αφού ο ψυχικά ισορροππμένος άνθρωπος μπορεί να μπ λαβαίνει υπόΨπ του τις κοινωνι­ κές προκατα λ ή ψεις και εσφαλμένες κρίσεις και να μπν εξαρτά τπν αγάππ π ρος το π α ι δί α π ' τπν ασυνείδπτπ προσμονή γοήτρου και αναγνώ ρ ι ­ σπς.

ικανοποιπμένπ ζωή . Ετσι π ανικανο­ ποίπτπ φιλΟδοξία τπς μπτέρας μετα­ βιβάζεται στο γιο· αυτός επιφορτίζε ­ ται συχνά μ ε το βαρύ καθήκον να μ ετατρέ ψ ε ι τα μ πτ ρ ι κά ό ν ε ι ρ α σε πραγματικότπτα. Η σχέσπ ανάμεσα στπ μπτέρα και το γιο μπορεί επίσπς να υπερφορτω­ θεί συναισθπ ματικά , όταν π μ πτέρα ε ίναι δυστυχισμένπ στο γάμο και π επιθυμία τπς για αγάππ, αναγνώρισπ και τρυφερότπτα στο γά μ ο δε βρί­ σκει κα μιά ικανοποίπσπ. Τότε υπάρ­ χε ι ο πε ιρασμός για τ π μ πτέρα να αναθρέψει το γιο σαν «καβα λιέρο», ο οποίος θα τπς προσΦέρει τπν προσο­ χή και τπν ικανοποίπσπ, που τπς λεί­ πει τόσο Οδυνπρά στπ συζυγική συμ­ βίωσπ. Μ ε ρικές φορές συναντά μ ε περιπτώσεις, όπου ο γιος στπ νεανι­ κ ή π λ ι κ ία γ ίνε τ α ι « σ υ ν ο δ ό ς » τ π ς μπτέρας - σπανιότερες είναι οι περι­ π τ ώ σ ε ι ς , ό π ο υ δ π μ ι ο υ ργ ο ύ ν τ α ι π ρα γ μ α τ ι κ ά μ ι σοερωτ ι κ ο ί δ ε σ μ ο ί. κυρίως π ανύπαντρπ μπτέρα διατρέ­ χ ε ι κ ίν δ υ ν ο να υ π ε ρφ ο ρτώσε ι το

••

παραμορφώσεις

της σχέσης ανάμεσα στη μητέρα και το γιο Υπ ά ρχ ο υ ν δ ι ά Φ ο ρ ο ι λ ό γ ο ι π ο υ ε ίναι υ πεύθυνοι για το ότι π μπτέρα δεν μπορεί να διαμορΦώσει κανονι­ κά τπ σχέσπ τπς π ρος το γιο. Ετσι

made by Absens

-64-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

( ν ό θ ο ) γ ι ο τ η ς μ ε τ ρ υ φ ε ρ ότ η τ α , ε π ε ι δ ή μ όνο σ ' α υτόν β ρ ίσ κ ε ι τ η συναισθηματική αντα πόκριση, π ο υ κανονικά συνηθίζεται να αντιπροσω­ πεύεται α π ' τον ερωτικό σύντροφο. Είναι παντα η άτολμη, δισταχτική, ε σωτε ρ ι κά α στα θ ή ς μ ητ έ ρ α , π ο υ προσκο λ λ άτα ι στενά στο γ ι ο τ η ς , π ο υ μ ε μ ι α σχε δόν « ε ξο υ σ ι α στ ι κή αγά π η » προσπαθεί να θέσει τη ζωή του κάτω από έ λεγχο. Αυτή η στάση υ π ά ρχ ε ι κ υ ρ ίως στη μ η τ έ ρ α , π ο υ εξουσιάζει κ α ι καflομαθαίνει το γιο της. Και στις δυο περιπτώσεις ο γιος γίνεται αντικείμενο τnς μnτέρας. Με το παραχάιδε μ α , αν ε πιτρέπεται να χρησιμοποιrιdουμε μια εικόνα, χτίζε­ ται ένα χρυσό κλουβί, που ε ίναι με τέτοια π ο λ υτέλεια π α ρ α λ λ αγμένο, ώστε α π οτε λ ε ί π ε ι ρ α σ μ ό γ ι α τον εγκλωβισμένο μέσα να παραιτηθεί α π ' την ελευθερία του. Αντίθετα οι αυταρχικές μητέρες απαιτούν απ' το γ ι ο κ α θ α ρ ά κ α ι α π ρ ο κ ά λ υ πτ α να υποταχτεί στη μητρική φροντίδα και εξουσία. Αυτές οι δυο στάσεις σπά­ ν ι α συναντιούνται κ α θ α ρ έ ς κατά κανόνα πρόκειται για μικτές μορΦές. Ο γιος που μεγαλώνει σ' ένα τέτοιο περι βάλλον αντι μετωπίζε ι ανάλογα μ ε τ ι ς π ε ρ ι πτ ώ σ ε ι ς α π ε ρ ίγ ρ α π τ η δυσκολία ν' αναπτύξει την προσωπι­ κότητά του. Βλάπτεται στη ρίζα της ψυχικής του ανάπτυξης. Κατοπινοί ομοφυλόφιλοι έχουν γνωρίσει στην παιδική η λ ι κία τους τη μ ητέρα σαν « ά π λ η στο άνθρωπο» κ α ι α π ' α υτό φέρνουν μαζί τους στη ζωή το Φόβο α πέναντι στη γυναίκα' επίσης διστα­ χτι κο ί στην αγά π η και σεξου α λ ι κά ά τ ο λ μ ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι ε κφ ο β ίζοντ α ι στην ανά λ η ψ η επαΦής μ ε το ά λ λο φύλο από μια ασυνείδητη γυναικεία

ε ι κόνα , π ο υ Φ έ ρ ε ι τα α π ε ι λ ητ ι κά χ α ρ α κ τ η ρ ι στ ι κά τ η ς α υ τ α ρ χ ι κ ή ς μητέρας . Α υ τ ο ύ τ ο υ ε ίδ ο υ ς ο ι μ ητ έ ρ ε ς έχουν συμβάλει κατά μεγάλΟ μέρος στο μύθο για την κακή πεθερά , που τον σ υ ναντά μ ε σχε δ ό ν σ ' ό λ ο υ ς τους λαούς. Μ ι α μητέρα, που αισθά­ ν ε τ α ι το γ ι ο ς τ η ς σ α ν έ ν α ε ίδ ο ς «ιδιοκτησίας», βλέπει στη νύφη έναν εισβολέα και λ ηστή, που έρχεται να τ η ς α π ο σ π ά σ ε ι το π ο λ υ τ ι μ ότε ρ ο περιεχόμενο της ζωής της. Απ ' αυτό προέ ρχεται η έχθρα ενάντια στην ερωτι κή σύντροφο και σύζυγο του γιο υ , που μπορεί να πάρει α κρα ίες μορΦές. Ετσι μερικές μητέρες επεμ­ βαίνουν στην ε κλογή της συζύγου του γιου, σα να πρόκειται για εντε­ λώς προσω π ι κ ή τους υ π όθεση . Σε μια γνωστή μας περίπτωση μια μητέ­ ρα προσέφυγε βαθιά απογοητευμέ­ νη στον ψυχοθεραπευτή, γιατί ο γιος της «ήθελε δυστυχώς να παντρευτεί μ ι α ξένη » . Κάτω α π ' την ε π ίδραση εθνικών προκατα λήψεων η γυναίκα αυτή έ β λ ε π ε το γιο της να πέ φτε ι στη χει ρότερη δ υ στ υχία . Η συνα ι ­ σθηματική της κατάσταση ε ίχε ήδη οξυνθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν μ π ορ ο ύ σε π ι α να α κο ύ σ ε ι κανένα συνετό λόγο' επειδή ο γιος επέμενε στην απόφασή του να παντρευτεί τη γυναίκα της εκλογής του, η μητέρα κ α τ έ λ η ξε μ ε τ ά α π ό μ ι α ν ε υ ρ ι κ ή κρίση σ ' ένα νοσοκομείο, όπου χρει­ ά στ η κε για α ρκετούς μ ήνες ψ υχια­ τρική θεραπεία .

made by Absens

-65 -

ΖΩΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝ ΕIΑ

••

ποτιθέμενπ συμπάθεια των ανθρώ­ πων. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξέφρασε σε μια πραγματεία του για τον Γκαίτε τπν υπόθεσπ ότι ο μεγάλος ποιπτπς πταν ένας τέτοιος «αγαππμένος γιος τπς μπτέρας» : α π ' αυτό μ πορούν να ε ξπγπθούν n τεράστια δπμιουργικπ και εξελικτικπ του ι κανότπτα, αλλά και οι ερωτικοί του δισταγμοί. Είναι πάντως βέβαιο ότι σπμαντικοί άντρες είχαν πολύ συχνά μπτέρες με λεπτά αισθπματα και κατανόπσπ, που τους ενέπνευσαν τον ενθουσιασμό για τπ ζωπ, ο οποίος τους βοπθπσε να ανε­ βούν στα ανώτερα ύΨπ του ανθρω­ πισμού.

Ο αγαπημένος γιος της μητέρας

Δεν είναι όμως πάντα οπωσδήποτε μειονέκτπμα αν ο γιος απολαμβάνει τπν ιδιαίτερπ αγάππ τπς μπτέρας. Σε ε υνοϊκές περιπτώσεις το αγόρι που δέχεται α π ' τπν πλευρά τπς μπτέρας του μεγά λ π αγάππ και αναγνώρισπ έχει στπ ζωπ νωρίς τπν προαίσθπσπ ότι όλοι οι άνθρωποι θα το αγαπούν κα ι θα το αναγνωρίζουν. Απ ' αυτπ τπν προαίσθπσπ προέρχονται τόλμπ και προθυμία για επαφπ, που ανάλο­ γα μ ε τ ι ς π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς μ π ο ρ ο ύ ν πραγματικά να κερδίσουν τπν προϋ-

made by Absens

-

66

-

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μ ητέρες και κόρες

Στπν αναπτυσσόμενπ κόρπ n μπτέ­ ρα β λ έ π ε ι το ο μ ο ίω μ ά τ π ς κ α ι γ ι ' αυτό n σχέσπ τπς προς α υτπ χαρα­ κτπρίζετα ι ουσιαστικά α π ' τπ σχέσπ τπς προς τον εαυτό τπς και το ίδιο τπς το φύλο. Μ όνο n μ πτέρα , που είναι ευχαριστπμένπ με το ρόλο τπς σα γυναίκα και βρίσκει στπν ερωτικπ και συζυγικπ τπς ζωπ ανάλογπ ικα­ ν ο π ο ίπ σ π , μ π ο ρ ε ί ν α μετα β ι βά σ ε ι στπν κόρπ τπς - στα παιδιά τπς γενι­ κά - μια θετικπ στάσπ α πέναντι στπ ζωΠ. Τα λόγια του Ν ίτσε , ότι κάθε άντρας έχει στπν ψυχπ του τπν εικό­ να τπς "γυναίκας καθαυτπς» α π ' τπ μπτέρα του και ότι α π ' αυτό καθορί­ ζεται n εκτίμπσπ του Π n περιφρόνπ­ σ π τ ο υ π ρ ο ς το γ υ ν α ι κ ε ίο Φ ύ λ ο , μ πορούν να συ μπλπρωθούν ότι και σε κάθε γυνα ίκα το ε ίδος και βαθ­ μός του αισθπματος τπς προσωπικπς τ π ς α ξ ίας ε ξα ρ τ άτ α ι α π ' τ ο π ω ς αισθάνεται σα μπτέρα. Κάθε ε ίδους διαταραχές μ π ορούν να βλάψουν τπ σχέσπ ανάμεσα στπ

μ πτ έ ρ α κ α ι τ π ν κ ό ρ π . Σ ε κ α κ ο ύ ς γάμους, π.χ., ό.που οι σύζυγοι έχουν α π ο ξενωθε ί μεταξύ τους και ζουν α π λ ώ ς μ ό ν ο σ υ μ β α τ ι κ ά μ α ζί, ο άντρα ς μ π ο ρ ε ί να β ρ ε ι στπ ν α ν α ­ πτυσσόμενπ κόρπ ένα α ντ ι κε ίμενο για τπν τρυφερότπτά του, όπου δεν είνα εκτεθειμένος σε τόσο οδυνπρές αποπομπές και απογοπτεύσεις όπως κοντά στπ γυνα ίκα του. Τότε δ π μ ι ­ ουργείται μ ι α στενπ σχέσπ ανάμεσα στον πατέρα και τπν κόρπ, που δεν πρέπει να περιέχει οπωσόΠποτε κάτι το ε ρ ωτ ι κό , α λ λ ά π α ρ α π έ μ π ε ι τ π μπτέρα στο ρόλο τπς "αποκλεισμέ­ νπς τρίτπς» · ενάντια στπν κόρπ μ πο­ ρεί να αναπτυχθεί πραγματικπ αντι­ ζπλ ία , ένα α ίσθπ μ α ανταγωνισμού, που οδπγεί σε αμοιβαίες έχθρες. Το γεγονός ότι n μπτέρα που γερ­ νάε ι αισθάνεται τπ γεμάτπ νιάτα και ομορφιά κόρπ σαν πραγματικπ αντί­ παλο δεν ε ίναι τόσο σπάνιο, όπως νομίζει κανείς: κυρίως δυστυχισμέ­ νες, νευρικές, προδιατεθειμένες για

made by Absens

-67-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

ζπλοτυπία μπτέρες αναγκάζονται να μεταβι βάζουν στπν κόρπ ανταγωνι ­ στικά αισθπματα , α π ' τα οποία δπμι­ ουργείται μια κατάστασπ μάχπς, που μ πορεί να ερεθίσει πολύ τπν ψυχικπ ζωπ τ π ς κ ό ρ π ς . Αφού ένα α π ' τ α ε κπαιδευτικά καθπ κοντα τ π ς μ πτέ ­ ρας είναι να προσΦέρει στο παιδί μ ι κρό n μ ε γ ά λ ο - το α ίσθ π μ α τ π ς ε μ π ι στοσύνπς κ α ι τπς π ροστασίας, κ α ι α φ ο ύ α π ' α υτό ε ξα ρτάτα ι ένα ο υ σ ι α στ ι κό μ έ ρ ο ς τπς κατο π ι ν π ς ψ υχικπς υγεία ς , ό λ οι ο ι άνθρω π ο ι , που α ποτυχαίνουν στπ σχέσπ μ ε τπ μ πτέρα τους, α π οχτούν μ ι α β α θ ι ά ριζωμένπ προσωπικπ αστάθεια, που ε π π ρ ε ά ζε ι τ π ν π ο ρ ε ία ό λ ων των ανθρώπινων επαφών στπν αγάππ και στπ ζωΠ.

••

Μ ητέρα και σεξουαλική εκπαίδευση

Η σεξουαλικπ ανάπτυξπ του κορι­ τ σ ι ο ύ υ π ό κε ι τ α ι ο υ σ ι α στ ι κά σ τ π μ πτρικπ επίδρασπ. Αν π ίδια π μπτέ­ ρα έχει ευτυχισμένπ ερωτικπ ζωπ, θα μ π ορ έ σε ι ν α μ ε τ α δώσε ι κ α ι στ π ν κόρπ τπς μ ι α φυσικπ στάσπ α πέναντι στον έρωτα και στο σεξ: Ολόκλπρπ π σεξο υ α λ ι κπ ε κ π α ίδευσπ όμως βρί­ σκετα ι σ π μ ε ρ α α κό μ π σε εντε λώς άσχπμ π κατάστασπ, ώστε και μ πτέ­ ρες που ζουν σε σεξουαλικπ αρμο­ νία δυσκολε ύονται να ε π ιδράσουν στπ σχέσπ α υτπ καθοδπγπτικά στο αναπτυσσόμενο π αιδί. Σπμερα γνω­ ρίζουμε ότι π σεξουαλικπ ωρίμανσπ είναι μια περίπλοκπ εξελικτικπ διαδι­ κασία, που μ πορεί να κατευθυνεθεί με συνετπ εκπαιδευτικπ προαγωγή'

οι γονε ις ομως, που οι ίδιοι έχουν μεγαλώσει κάτω από βαριά σεξουα­ λικά ταμπού, είναι σήμερα σπάνια σε θ έ σ π ν α π ά ρο υ ν μ ι α α ν ο ιχτ ή κ α ι ελεύθερπ στάσπ. Πολύ συχνά π σεξουαλικά εμποδι­ σμένπ μπτέρα είναι α κό μ π σήμερα εκείνπ που μεταδίδει στπν κόρπ μια αναγκαστική και φοβισμένπ στάσπ απέναντι στπ σεξουαλι κότπτα. Αυτό α ρχίζε ι μ ε ρ ι κές φορές ι1δπ με τπν εκπαίδευσπ στπν καθαριότπτα : ήδπ ο τ ρ ό π ο ς με τον ο π ο ίο π μ πτέρα εκτελεί τπν καθαριότπτα των σεξου­ αλικών ζωνών του σώματος, οι αντι­ δράσεις του τρόμου και τπς ντροπής με τις οποίες απαντάει σε μια τυχαία γύμνια του παιδιού, πως αντιδρά σε ερωτήσεις του παιδιού για τπ διαφο­ ρά των Φ ύ λων κα ι τπν προέ λ ε υσπ των παιδιών, αυτό ε ππρεάζει βαθύ­ τατα τπν α ίσθπσπ του τ ε λ ε υτ α ίο υ για τ ο σώμα του' α ν το κορίτσι υπο­ Ψιαστεί α π ' τις συνειδπτές και ασυ­ νε ίδπτες αντι δράσε ις τ π ς μ πτέρας ότι α υ τ ή α π α γ ο ρ ε ύ ε ι κ ά θ ε τι τ ο σ ε ξο υ α λ ι κό , τ ο σ υ χ α ίν ε τ α ι ή τ ο α ι σθάνεται σ α ν « ε π ι κ ίνδυνο » , τοτε αυτή π εντύπωσπ χαράζεται ανεξίτπ­ λα στπν Ψυχή του . Αυτό διαμορφώ­ νε ι μετά τπ σεξο υ α λ ι κή ανάπτυξ π , που κάτω α π ό δυσμενείς εκπαιδευτι­ κές ε πιδράσεις ναυαγεί' όλες οι δια­ δι κασίες τπς ωρίμανσπς του σώμ α ­ τος κ α ι των ενστίκτων καταγράΦο­ νται με διάχυτο Φόβο, πράγμC! που μπορεί να διαμορφώσει κυρίως τπν εφπβεία σε μια περίοδο τπς μεγάλπς κρίσπς τπς ζωής. π ο λ λέ ς μ πτέρες π ρ ο χ ω ρ ο ύ ν μ ά λ ι στ α τόσο π ο λ ύ , ώστε ν α κ ά ν ο υ ν « δ ι α φ ωτ ι στ ι κέ ς σ υ ζπ τ ή σ ε ι ς » , π ο υ κ υ ρ ι ο λ ε κτ ι κά κατε υθύνονται στον α κρωτπριασμό

made by Absens

-68-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

όλων των φυσι κών α ισθπ μάτων τπς κόρπς στπ γραμμπ αυτπ βρίσκονται π.χ. εκφράσεις για τπν ερωτικπ ζωπ, π ο υ ό λ ε ς τ ο υ ς π ε ρ ι γ ρ ά φ ο υ ν το σ ε ξ ο υ α λ ι κ ό σα μ ι α « ε ν οχ λ π τ ι κ π αναγκα ιότπτα » , «επειδπ έτσι το θέλουν οι άντρες», αλλά στπν πραγ­ μ ατικότπτα όλα α υτά ε ίναι «απδια­ στικά», «βρώ μ ι κα», «ακάθαρτα» κλπ. Ε π ίσ π ς οι π ρ ο ε ι δ ο π ο ι π σ ε ι ς , π ο υ εκφράζονται όχι από έναν εντελώς αδικαιολόγπτο Φόβο μπροστά στους κινδύνους τπς ερωτικπς ζωπς (εγκυ­ μ ο σ ύ ν π ! ) , δ ε ν π ε τ υ χ α ίν ο υ ν τ ο ν πραγματ ι κό στόχο, γιατί δεν έχουν σαν α ντ ι κε ίμ ενο τπν πρόλ π ψ π τπς σ ύ λ λ π ψ πς , α λ λ ά περιγράφουν τον ε ρ ω τ ι σ μ ό ε ντ ε λ ώ ς γ ε ν ι κ ά σ α ν «αμαρτία», «πάθος» και «αχαλινωσία» . πολλές ψυχρές γυναίκες οφείλουν τπ σεξουαλικπ τους ασυγκινπσία και κατά συνέ π ε ι α τπν ανι κανο π ο ίπτπ σ υ ζ υ γ ι κ π τ ο υ ς ζωπ σε μ ι α τέτοια «παιδιαγωγι κπ», που όπως φαίνεται σκοπός τπς είναι να διαταράσσει και να παραπλανά συστπματικά τα φυσι­ κά αισθπματα του αναπτυσσόμενου κοριτσιού. Η α ν ι κανότπτα των μ πτέρων να κάνουν ε λ ε ύ θ ε ρ ε ς δ ι α φωτιστ ι κέ ς συζπτπσεις, μετα βάλλει τ π ζωπ των γονέων, που έχουν κορίτσι σε νεανι­ κπ πλικία, σε πολύ δύσκολο πρόβλπ­ μα. Κάθε φορά που n κόρπ αργεί να γυρίσει στο σπίτι, ο π ατέρας κα ι n μπτέρα ζουν καταστάσεις πανικού, γιατί n σκέΨπ τους ππγαίνει αμέσως στπν ε γ κ υ μ οσ ύ ν π τ π ς κ ό ρ π ς . Α π ' α υτό προέρχονται ο ι π ο λ υ άριθμες δ ι α μάχες, οταν τίθετα ι ο λ οένα το ερώτπμα τπς ε ξόδο υ , ενός π άρτυ , μ ι α ς ε κδρο μ π ς : και ό μως οι γονε ίς δεν μπορούν να φυλάνε πάντα τπν

κ ό ρ π , ώστε τ ο ε π ίφ ο β ο γ ε γ ο ν ό ς (μιας προγαμιαίας εγκυμοσύνπς) να συμβεί παρά τις φιλονι κίες και τπν επαγρύπνπσπ , γιατί στπν ατέλειωτπ Φλυαρία ανάμεσα στους γονείς και στο παιδί ένα δεν ε ίπαν, που πταν ανάγκπ να πουν: δπλαδπ πως, όταν κανείς φτάσει στπν κατάστασπ οικεί­ ων σχέσεων, μπορεί να αποφύγει τις ανεπιθύμπτες συνέπειες . . .

• • Επάγγελμα, αγάπη

και γάμος Μια ακόμπ προβλ πματι κότπτα στπ σχέσπ ανάμεσα στπ μπτέρα και τπν κόρπ προέρχεται από το ό,ΤΙ αυτές ανπκουν σε διαφορετικές γενιές και το στ υ λ τ π ς ζ ω π ς τ π ς σ π μ ε ρ ι ν π ς νεολαίας είναι σε πολλά σπμεία δια­ φορετικό απ' αυτό των προπγούμε­ νων γενιών. Οι μπτέρες δυσκολεύο­ νται πολύ να καταλάβουν τπν ελευ­ θερία κινπσεων των κοριτσιών τους, π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν να σ υ ν α ντ ι ο ύ ν τ α ι ξέγνοιαστα μ ε τους συνO μ r1λ Ι KO υ ς νεαρούς, να καλλιεργούν φιλίες και να έχουν από νωρίς - πολύ πιο νωρίς α π ' τπν εποχπ των γιαγιάδων - έρω­ τες, που δε μένουν και τόσο πλατω­ νικοί, όπως στπν παλιά εποχΠ. Επίσπς και σε σχέσπ με τον παρά­ γοντα « γ υ ν α ίκα κ α ι ε π ά γ γε λ μ α » έχουν αλλάξει πολλά . Στις μπτέρες των σπμερινών κοριτσιών λεγόταν α κό μ π ότι n δε χρε ι ά ζοντ α ι κ α μ ι ά ε π α γγε λ μ α τ ι κ π ε κ π α ίδ ε υ σ π n ό τ ι πρέπει να τελειώσουν μ ι α σύντομπ μ α θ πτ ε ία , γιατί έτσι n α λ λ ι ώς θ α παντρευτούν σε λίγο. Ο γάμος πταν σε προπγούμενους αιώνες ο μοναδι -

made by Absens

-69-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

αγάπη και το γάμο. Η κόρη ταυτίζε­ ται ασυνείδητα με τη μ ητέρα : ανα­ πτύσσει την προσωπ ικότητά της σε ψ υχικπ συσχέτιση μ ε τ η μ ητέρα, η οποία αποτελεί το θετικό Π το αρνη­ τικό της «πρότυπο». Κόρες από απο­ τ υ χ η μ έ ν ο υ ς γ ά μ ο υ ς των γ ο ν έ ω ν έχουν οι ίδ ιες α ργότερα συχνά μ η αρμονικούς γάμους, γιατί στην εκλο­ γπ του συVΤρόΦOυ και στη διαμόρ­ φωση της συζυγικπς ζωπς μπορούν να αποτύχουν ευκολότερα από εκεί­ νες, που α π ' την πρώτη παιδικπ τους ηλικία έχουν μάθει στον κύκλο της οικογένειας, πως μ πορούν να οικο­ δομο ύ ντα ι οι ανθρώπινες σχέ σ ε ι ς π ά ν ω στην α μ ο ι β α ία κ α τ α ν ό η σ η , στην καλπ διάθεση και στη διακριτι­

κός σκοπός της ζωπς, που μπορούσε και έπρεπε να έχει μια γυναίκα. Αλλά στις τελευταίες γενιές έχει γίνει μια αλλαγΠ . Τα κορίτσια της εποχπς μας θέλουν να μάθουν ένα ε πάγγε λ μ α , που να ταιριάζει στην προσωπικότη­ τά τους, που με την εξάσκησπ του να μπορούν να ε κφράζουν την προ­ σωπικότητά τους: και όχι μόνο για να περάσουν το χρόνο ως το γάμο. Αν η μπτέρα έχει σωστπ στάση α πέναντι σ τ η ν ε ι δ ι κ π α ξ ία τ η ς γ υ ν α ι κ ε ία ς ζωπς, αν η ίδια είναι ένας ανΟΙΧΤός, μ ε πνε υ μ ατ ι κ ά ε ν δ ι α Φ έ ροντα ά ν θ ρ ω π ο ς , θ α ε ν θ α ρ ρ ύ ν ε ι κα ι θ α υ ποστηρίξει αυτές τις ε πιδιώξεις της κόρης. Μ ι κρόψυχες γυνα ίκες όμως θα μεταδώσουν τη μικροψυχία τους και στην κόρ η , η ο π ο ία μετά στην εκλογπ του ε παγγέλματος και στην εργασία δεν ξέρει να εκμεταλ λεύε­ ται τις ικανότητές της και μένει π ίσω από τις δυνατότητές της. Η ίδ ι α <ι μ ε τ α δ οτ ι κ π δ ι α δ ι κα σ ία » γ ίνετα ι ε π ίσ η ς σχετικά και μ ε την

κότητα. Είναι τραγικό το φαινόμενο, που παρατηρείται συχνά , πόσο εύκο­ λα μπορεί η κόρη να αναγκαστεί να πάρει στην αγάπη και στο γάμο την κατεύθυνση που «χάραξε» η μητέρα της στον δικό της πόνο, στη δικπ της δυστυχία και περιπέτεια.

made by Absens

-

70

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAΙΚAΣ

Η ανύπαντρη γυναίκα

Υ π ά ρχο υ ν π ο λ λ έ ς γ υ ν α ίκες π ο υ στα τριάντα n σαράντα χρόνια τους είναι ακόμη ανύπαντρες. Ε ίναι λάθος αν νομίζε ι κανε ίς ότι πρόκε ιτα ι για άσχημες γυναίκες οι περισσότερες είναι γυναίκες, που θα είχαν σίγουρα τ η δ υ ν α τ ό τ η τ α να κ ι ν π σ ο υ ν τ ο ενδιαΦέρον των αντρών - και όμως η παντρειά «δεν πραγματοποιΠθηκε». Σε ερωτπσεις θα ακούσει κανείς ότι α υτ έ ς ο ι γ υ ν α ίκ ε ς « δ ε ν β ρ π κα ν » δ π θε ν «τον κατά λ λ η λο » ' ότι ε ίχαν μια α πογοπτευση, που δεν μπορούν να την ξεχάσουν' ότι για πολλά χρό­ ν ι α έ π ρ ε π ε να α Φ ι ε ρ ω θ ο ύ ν στ η ν περιποίηση της μητέρας n του πατέ­ ρα και έτσι «έχασαν τη σειρά τους»' ότι δεν ε ίχαν «κα μ ι ά ε υ κ α ι ρ ία να γνωρίσουν άντρες». Μερικές αναΦέ­ ρ ο υ ν ε π ίσ η ς ότι στην ε π οχ π μ α ς υπάρχει πλεόνασμα γυναικών, ώστε σε κ ά θ ε γ υ ν α ίκα δ ε ν α ν τ ι στ ο ι χε ί ένας άντρας: για τις χώρες που είχαν π ό λ ε μ ο α υτό ε ίν α ι α λ r'1θε ι α . Α λ λ ά α υτές κ α θ ώ ς κ α ι ό λ ε ς οι ά λ λ ε ς δη λώσε ις δεν είναι εντελώς πε ιστι -

κές. Δεν ε ίναι σφά λμα αν α ποδίδει κανεις την αγαμία όχι μόνο στις εξω­ τερικές αιτίες, αλλά και στις εσωτε­ ρικές προϋπΟθέσεις τέτοιων ανθρώ­ π ων . Η α ν ύ π α ντ ρ η γ υ ν α ίκ α έ χ ε ι συχνά τους α συνε ίδητους Φόβους και τις αστάθειές της, που την εμπο­ δίζουν να αντι μετωπίσει ε λ ε ύ θερα και α π ροκάτ α λ η πτα το π ρ ό β λ η μ α του έρωτα και του γάμου. Η ψυχολο­ γικιΊ εξέταση μπορεί συχνά να δείξει οτι η ανύ παντη γυναίκα έχει περισ­ σότερες δυνατότητες απ' ό,ΤΙ νομιζει η ίδ ι α : τ ο ό τ ι δ ε ν κ α τ ά λ η ξε στο γάμο, πρέπει σε πάρα πολλές περι­ πτώσεις να αποδοθεί σ' έναν κρυΦό Φόβο απέναντι στο γάμο.

made by Absens

-71 -

••

Η δυστυχισμένη παιδική ηλικία

Πολλές ανύπαντρες γυναίκες ανα­ φέρουν πόσο θλιβερπ πταν η παιδι­ κιΊ τους η λ ι κία και πως έζησαν το

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ ΕIΑ

Σε μια περίπτωσπ τπς εμπειρίας μας μας συμβουλεύτπκε μια πολύ ωραία κοπέλα 29 ετών. n οποία είχε πρόθε­ σπ να πάει σε μοναστήρι. Στπν υπό­ δειξπ για τπ βαρύτπτα και οριστικότπ­ τα αυτής τπς απόφασπς απάντπσε ότι αυτή τπν επιθυμία τπν έχει από μικρό πα ιδί. Στπν ερώτπσπ. τι γνώμπ έχει για τπν ά λ λ π ε κδοχή. δπλ αδr'i του γάμου και τπς δπμιουργίας οικογένει­ ας. απάντπσε ότι αυτό δεν τπν ενδια ­ Φέρει: το ιδανικό τπς ήταν πάντα το μ ον α στ ή ρ ι . Η π α ρ α π έ ρ α ε ξέ τ α σ π έφερε στο φως ότι α υτή n κοπέλα ε ίχε σ υ ζ π τ ή σ ε ι ή δ π με π Ο λ λ ο ύ ς παπάδες το ζήτπμα τπς ε ι σαγωγής τπς σε μοναστ ή ρ ι ' οι πα πάδες τπν ε ίχ α ν σ υ μ β ο υ λ ε ύ σε ι να σ κε φ τ ε ί ακόμπ αυτή τπν απόφασπ. γιατί προ­ φανώς είχαν τπ γνώμπ ότι n επιθυμία τπς να γίνει καλόγρια προέρχεται από ασαΦή κίνπτρα. Η ψυχολογική διευ­ κρίνπσπ έδειξε μετά ότι αυτή n κοπέ­ λα επιθυμούσε πολύ τπν αγάππ και το γ ά μ ο ' στπν π α ι δ ι κ ή τ π ς π λ ι κία όμως. που τπν πέρασε σε μια εξαιρε­ τ ι κ ά δ ι α τ α ρ α γ μ έ ν π ο ι κογέ ν ε ι α ( ο πατέρας ήταν αλκοολικός και μετα­ χειριζόταν βάναυσα τα μέλπ τπς οικο­ γένειας> . είχε αποχτήσει τέτοιο Φόβο απέναντι στον άντρα. ώστε εσωτερι­ κά α πόφευγε τις ερωτικές σχέσε ις. Με ψυχοθεραπευτικές συζπτήσεις οι Φόβοι αυτοί μπόρεσαν να διαλυθούν. οπότε οπισθοχώρπσε φανερά και n ισχυρή τάσπ για μια ζωή σε μοναστή­ ρ ι . Λίγο μ ετά μ ι α γνωρ ι μ ία τπς μ ε

γάμο των γονέων τους σα μια αδιά­ κ ο π π τ ρ α γ ω δ ία . Οταν μ ε γ α λ ώ ν ε ι κανείς σαν παιδί κάτω α π ό διαρκείς φι λονικίες και έχθρες του πατέρα και τπς μ πτέρας. δεν μ πορεί π α ρά να α π οχτήσει μια κακή ε ι κόνα για τπν αγάππ και το γάμο. Το παιδί δεν μπο­ ρεί να δει αντικειμενικά τις διχόνοιες των γ ο ν έ ω ν τ ο υ ' δ ε ν μ π ο ρ ε ί να καταλάβει ότι οι φιλονικίες προέρχο­ ντα ι μ όνο α π ό το χαρακτήρα των γονέων και δεν ανήκουν στπ Φύσπ του γάμου - στπν πα ιδική ψυχή δπμι­ ουργείται n εσφαλμένπ. αλλά επίμο­ νπ ιδέα ότι κάθε γάμος συνδέεται με έ ν α ν α μ ε ίλ ι κτ ο α γ ώ ν α τ ω ν δ ύ ο συζύγων μεταξύ τους. Απ ' α υτό προ­ έ ρχετα ι μ ι α β α θ ι ά ατ ο λ μ ία σ τ π ν κατοπινή πλικία απέναντι σε όλα τα ζπτήματα τπς αγάππς και του γάμου' χωρίς να το κατα λ α β α ίν ε ι κανείς . κανονίζε ι τ π ζωή του έτσι. ώστε να α ποκλείονται όλες ο ι δυνατότπτες ενός ερωτικού δεσμού. Ασυνείδπτα ε ίναι κανείς ε υχαρι στπ μένος. γιατί μ π ο ρ ε ί να λ έ ε ι και να α π ο δ ε ίχνε ι στον εαυτό του ότι ένας κατάλλπλος σ ύ ντ ρ ο φ ο ς δ ε ν ε ίν α ι δ υ να τ ό ν α βρεθεί' α ν και μ ' αυτό δεν μπορεί να είναι κανείς ευτυχισμένος. έχει παρ' όλα αυτά τπν εντύπωσπ ότι αποφεύ­ γ ε ι ε κ ε ίν ο τ ο ν μ ε γ ά λ ο κ ίν δ υ ν ο . δπλαδr1 ε κείνο τον κίνδυνο. που σαν παιδί φαντάστπκε στις θύελλες των συζυγικών κρίσεων των γονέων σαν ανυπόΦορπ απειλή. Αυτό είναι επί­ σπς n αιτία για τπν τύχπ εκείνων των γυναικών. που αλλάζουν ολοένα το σύντροΦό τους. γιατί α ποδείχνεται ό τ ι κι α υ τ ό ς « δ ε ν ή τ α ν ο κατά λ ­ λπλος»: n εκλογή γίνεται κάθε φορά έτσ ι . ό π ω ς α π α ιτ ε ί n α σ υ νε ίδ π τ π στάσπ απέναντι στπ ζωή.

made by Absens

-

έναν καλό άντρα έκανε να εξαφανι­ στούν και οι τελευταίες αμφιβολίες: n νεαρή γυναίκα είναι σήμερα ευτυχι­ σμένπ σύζυγος και μπτέρα δύο αξια­ γάππτων παιδιών.

72

-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

••

Δεσμό ς με τους γονείς ;

Σε μερικά δημοσιεύματα η αγαμία αποδίδεται σε έναν εξαιρετικά πολύ στενό δεσμό με τους γονείς (ανάμε­ σα στο γιο κα ι τη μητέρα, στην κόρη και τον πατέρα, αλλά κα ι αντιστρό­ φως) . Ανα Φέρονται παρα δείγματα , όπου Π.Χ. μια κόρη μένει πολύ καιρό στο σπίτι των γονέων της, αναλαβαί­ νει τη φροντίδα τους καθώς α υτοί γερνούν κ α ι έτσι «Χά ν ε ι τη σ ε ι ρ ά της». Η ψυχανάλυση μιλάει σε τέτοι­ ες π ε ρ ι πτώσε ι ς ότι ο υ π ερβολ ι κός δεσμός με τους γονείς ή με έναν α π ' α υτούς καταναλώνει ό λ α τ α α ισθή­ ματα, ώστε δεν περισσε ύ ε ι τίποτε για ά λλους αισθηματικούς δεσμούς. Αυτή την παράσταση πρέπει να την α π ο ρ ρ ίψ ο υ μ ε σα μ ηχ α ν ι στ ι κ ή κ α ι στε ρεότ υ π η . Η ανθρώ π ινη καρδιά είναι (μεταφορι κά) αρκετά μεγά λ η , για να χωρέσει κοντά στους γονείς κι έναν άλλο άνθρωπο. οποιος αγαπάει πραγματικά τους γονείς του (ακόμη κι αν α υτοί είναι άρρωστοι κι έχουν ανάγκη τη βοήθειά τοu J , έχε ι παρ' όλ' αυτά τη δυνατότητα να διατηρεί ερωτικές σχέσεις με τ' άλλο Φύλο αν δεν τον ε μ ποδίζουν εσωτερικές αστάθειες και αισθή ματα κατωτερό­ τητας. Γι' αυτό ο ορισμός «δεσμός με τους γονείς» δεν λ έ ε ι π ο λ λ ά όταν χρ η σ ι μ ο π ο ι ε ίτα ι σαν ε ξ ή γ η σ η τ η ς αγα μ ίας: τ ο πραγματικό πρόβλημα γίνεται πιο σαΦές και κατανοητό, αν φέρει κανείς στο προσκήνιο το Φόβο απένα ντι oro γάμο. Α υ τ ή η «απαισιοδοξία» σχετικά με την αγάπη κα ι τ ο γ ά μ ο β ρ ίσ κ ετ α ι σ υ χνά σε κα λ ο μ α θ η μένες στα π α ι δ ι κ ά τους χρόνια γυναίκες: α π ' την υπερβολική

τρυφερότητα των παιδαγωγών τους Kρατι'iθηKαν σε μια εσωτεΡΙKι'i εξάρ­ τηση και μετά δεν τΟλμούν να κανο­ ν ίσο υ ν μ ρ ν ε ς τ ο υ ς τ η ζ ω ι'i τ ο υ ς . Επίσης τα φουσκωμένα α π ' το παρα­ χά ιδεμα όνειρα είναι τόσο ρομαντι­ κά , ώστε είνα ι αδύνατο να πραγμα­ τοποιηθούν.

••

και πανικός Υ π ά ρχ ο υ ν π ά ντ ω ς π ρ α γ μ α τ ι κ ά π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς , ό π ο υ η α ν α ζ ι'i τ η σ η ενός συντρόφου γ ι α τ η ζωι'i συνα­ ντάε ι ορισμένα ε μπόδια. Εδώ εννο­ ο ύ μ ε ανθρώ π ο υ ς που έχουν ένα σ ω μ α τ ι κ ό ε λ ά ττω μ α ι'i υ π όφ ε ρ α ν στ ην π α ι δ ι κή τ ο υ ς η λ ι κία α π ό μ ι α αρρώστ ι α , π ο υ α Φ ήνε ι σ ω μ α τ ι κ έ ς βλά βες (φυματίωση, πολιομυελίτιδα κλπ . ) . Κι όμως είνα ι εκπληκτικό πόσο συχνά τέτοιες γυναίκες, όταν έχουν αρκετό θάρρος και αυτοπε ποίθηση , βρίσκουν ένα σύντροφο. Κατά κάποι­ ο ν τ ρ ό π ο το ε μ π ό δ ι ο δ ε ν ε ίν α ι σωματικό: πολλοί άντρες ε κλέγουν ε υχάριστα μια ανάπηρη σύντροφο, όταν βρίσκουν σ ' αυτή τη ζεστασιά και την ευχάριστη ατμόσφαιρα, που μερικές φορές ακτινοβολούν ιδιαίτε ­ ρα α κριβώς αυτοί οι άνθρωποι, που η ζωή τους επιΦόρτισε με πόνο. - Το ίδιο ισχύει και για γυναίκες, οι οποίες α π ό μ ι α προηγούμενη προγα μ ι α ία σχέ ση έχουν ένα παιδί: α υτό ε ίναι συχνά ε μ πόδιο, α λ λ ά α π ' το ά λ λ ο μέρος υ πάρχουν α π ροκά λ η πτοι ά ντ ρ ε ς , π ο υ ε ίν α ι π ρ ό θ υ μ ο ι ν α δεχτούν την αγα πημένη γυναίκα με το παιδί της.

-73made by Absens

πρακτικά εμπόδια

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

Αν εδώ περιγράφουμε τις δυνατό­ τητες της ε κλογής του συντρόφου κατά τρόπο μ ά λ λον α ι σι όδοξο, δε θ έ λ ο υ μ ε με τούτο να π α ρ α γνωρί­ σουμε ότι σε μερικές περιπτώσεις η α ν ύ π αντρη γυνα ίκα δυσκολε ύεται πολύ να βρει τον «άντρα της εκλο­ γής της». Η ζωή <<μόνη της» της είναι μετά εξαιρετικά δύσκολη: δεν είναι α π λ ό να ζ ε ι κ α ν ε ίς μ ό ν ο ς μ ε τ α α ι σ θ ή μ ατά τ ο υ , α κό μ η κ ι α ν ε ίν α ι τΟλμηρός κ α ι ρεαλ ιστής. Ετσι συμ­ βαίνει , ώστε μερικές γυναίκες, όταν π λ ησιάζουν τα σαράντα, τις π ιάνει «πανι κός α ποκλεισμού»: θέλουν με

made by Absens

-74-

κάθε θυσία να παντρευτούν, για να μη γεράσουν και δεν έχουν να φρο­ ντίζουν για κανέναν. Αυτή η απόλυ­ τη ε π ι θ υ μ ία για παντρειά είναι ε π ι ­ κίνδυνη, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε μια περι πέτεια γάμου, όπου πέφτει κανείς στα χέρια ενός εντελώς α κα ­ τ ά λ λ η λ ο υ συντρόφο υ . Ενας κα κός γάμος δεν είναι σε καμιά περίπτωση κ α λ ύτερος α π ' την αγα μ ία : α υτός είναι αρκετός λόγος, ώστε οι γυναί­ κες π ο υ θ έ λ ο υ ν ο π ω σ δ ή π ο τ ε να παντρευτούν να σ υ μ β ο υ λ ε ύ οντα ι πριν πάρουν την απόφαση τον ειδικό ψυχοflόγο.

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

Ψυχολογικά προβλήματα της γυναίκας που γερνάει

. Οταν ακούει κανείς ότι μια γυναίκα α ρχίζε ι να γερνά ε ι , το π ρώτο π ο υ σ κ έ πτεται ε ίν α ι n « κ λ ι μ α κτ n ρ ι ος » . Αυτn n καμπn τπς ζωnς τπς γυναίκας γίνετα ι ανάλογα με τις περιπτώσεις γύρω στο 450 περίπου έτος τπς πλι­ κίας τπς. Σ' α υτό περίπου το χρονικό σ π μ ε ίο ο ι ω ο θ n κε ς στα μ ατούν τ π λειτουργία τους και ταυτόχρονα στα­ ματάει και n παραγωγn ορμόνπς απ' τις ωοθnκες, πράγμα που μπορεί να οδnγnσει σε σοβαρές σωματικές και ψ υχικέ ς α λ λαγές. Τπν κ λ ι μ α κτnριο δεν τ π ζουν ό λ ε ς ο ι γ υ ν α ίκες σα δ ύ σ κ ο λ π μ ε τ α β α τ ι κ n π ε ρ ίοδο ' σε ευνοϊκές περιπτώσεις δεν παρουσιά­ ζεται κανένα σύμπτωμα ερεθισμού, ενώ σε πολλές περιπτώσεις παρου­ σ ι ά ζο ντ α ι σ ω μ α τ ι κέ ς κ α ι ψ υχ ι κέ ς π ε ρ ι π λοκές. Από τα σωματικά σ υ μ πτώματα τα π ι ο γνωστά ε ίνα ι : ίδρωμα, εξάψεις, ζαλάδες, ταχυπαλ­ μ ίε ς , ά σθ μ α , α ίσθ π μ α λ ι π ο θ υ μ ία ς , υ π έ ρτ α σ π , κ ε φ α λ ό π ονο ι , β ο ύ ι σ μ α στ' αυτιά.

Α π ό ψ υχ ι κ n ά π ο ψ π σ υ μ β α ίν ο υ ν συχνά α λ λαγές στπν ψ υχικn κατά­ στασπ, μείωσπ τπς σεξουαλικnς επι­ θυμίας, αϋπνία , καταθλίψεις, δυσθυ­ μίες κάθε είδους κλπ. οπως βλέπου­ με, n Φύσπ δεν έχει κάνει εύκολπ τπ μετάβασπ τπς γυνα ίκας στα γερα­ τειά. Το γεγονός ότι οι άντρες δεν έχουν κλιμακτnριο (στπν πραγματικn σπμασία τπς λέξπς) , θα μπορούσε να κάνει το γυνα ικείο φύλσ ζπλότυπο' ε ξ ά λ λ ο υ μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α π ο ύ μ ε ότι πάρα πολλές απ' τις ενοχΜσεις τπς κλιμακτπρίου θα μπορούσαν να μει­ ωθούν n και να εξαφανιστούν, αν n ψυχικn στάσπ τπς γυναίκας σε σχέσπ μ ε τ π δ ι α δι κασία του γεράσμ ατος nταν υγιnς και εσωτερικά ισορροππ­ μένπ. Η σύγχρονπ ψ υχολογικn έρευνα διαπιστώνει ότι ουσιαστικά εξαρτάται α π ' τπν προσωπικότπτα τπς γυναίκας πως θ' αντιμετωπίσε ι τπν κλιμακτn­ ριο. Ασταθείς, φοβισμένοι και νευρι­ κοί χαρακτnρες δεν περνάνε εύκολα

made by Absens

-75-

ΖΩΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝΕIΑ

αυτπ τπ «δοκιμασία» ' αν παρατπρπ­ σουμε προσεχτικότερα βλέπουμε ότι οι γυναίκες που έχουν δυσκολίες σ' α υτπ τπν περίοδο, δυσκολε ύονταν και πριν στπ ζωπ τους να αντιμετωπί­ σ ο υ ν ά λ λ ε ς κ ρ ίσ ε ι ς κ α ι ό τ ι α π ό μ ι κ ρ έ ς δ υ σ κο λ ίε ς μ π ο ρ ο ύ ν ν α χάσουν τ π ν ισορρο π ία τ ο υ ς . Στπν πραγματι κότπτα το γέρασμα θέτε ι στον άνθρωπο ένα καθπκον - διατα­ ράσσετα ι το α ίσθπμα τπς προσω π ι ­ κπς του αξίας, γιατί πρέπει να ζπσει ψ υχικά β ι ο λ ογ ι κ ά και ,ψ ε π ε ρ ι ο ρ ι σμούς) . Ν ε υ ρ ι κοί χα ρ α κτπ ­ ρες, n προσαρμογπ των οποίων στο π ε ρ ι β ά λ λ ον και στο υς συνανθρώ­ πους είναι Μπ βαρυμένπ στπν παιδι­ κπ πλικία από εσφαλμένπ εκπαίδευ­ σ π , δεν μ π ο ρ ο ύ ν να ε κτ ε λ έ σο υ ν α υτπ τπν προσαρμογπ και σε νέες κ α ι α π ρ ό β λ ε π τ ε ς κ α τ α στ ά σ ε ι ς π έ φτ ο υ ν σ ε φ ό β ο κ α ι σ ε π α ν ι κ ό , πράγμα που γίνεται πάντα αισθπτό και με τπν απώλεια του αισθπματος τπς σωματικπς υγείας. «Το γέρασμα» , λ έ ε ι ο Γ κ α ίτ ε , « σ π μ α ίνε ι π ω ς ο άνθρω π ος α ρχίζε ι μ ι α νέα ε π ι χε ί­ ρπσπ» ' αυτό το μπορεί μόνο εκείνος π ο υ ε ίν α ι ι κανός και πρόθυμος να α ν α π ρ ο σ α ρ μ ό ζετ α ι , π ρ ά γ μ α π ο υ ε ίναι αδύνατο μ ε εσωτε ρικπ αστά­ θεια (νευρικόΤΠΤα) . Η κοινωνία συμ­ β ά λ λ ε ι κι α υτπ στπ διαταραχπ του α ι σθπματος τπς προσω π ι κπς αξία ς τπς γυναίκας. Η πατριαρχικπ μας κοι ­ νωνία έχει μεταθέσει τ π ν αξία τ π ς γυναίκας μονόπλευρα στα «σωματικά κάλλπ» τπς: επειδπ n γυναίκα ίσχυε σαν « ι δ ι ο κτ π σ ία τ ο υ άντρα » , ό λ α π τ α ν π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ έ ν α στο ν α κάνουν αυτπ τπν «ιδιοκτπσία» πολύ­ τ ι μ π μ ε τπ φυσικπ έ λξπ. Ο άντρας αναγνωρίζετ α ι με τα ε π ιτ ε ύ γ μ ατά

του, n γυνα ίκα (ακόμπ και σπμερα) με τπ σωματι κπ τπς ε λκυστι κότπτα. Αυτπ n άποψπ ορίζει ότι μια γυναίκα, π ο υ τ α κά λ λ π τ π ς α ρχ ίζο υ ν να μαραίνονται, α ι σθάνετα ι κοινων ι κά κ α ι α ν θ ρ ώ π ι ν α κ υ ρ ι ο λ ε κτ ι κά σαν ξοΦ λ π μένπ. Εδώ φαίνεται τότε σε πόσο βαθμό ταυτίζετα ι n γυναίκα με τπν αντρικπ προκατάλ π ψ π - n προ­ σωπικπ τπς αξία σαν άνθρωπος είναι ασπμαντπ, σπμασία έχει n σεξουαλι­ κπ τ π ς ε λ κ υ στ ι κότπτα ' ε κ ε ίνες ο ι γυναίκες που έχουν αναπτύξει τπν προσω π ι κότπτά τους πέρα α π ' τπν αναπαραγωγικπ και σεξουαλικπ τους λε ιτουργία , περνάνε τπν κλιμακτπ­ ριο ευκολότερα. Στην περίοδο αυτπ οι δ υ σ κ ο λ ίε ς μ π ορούν να προέ λ ­ θουν κ ι α π ' το μέρος του συζύγου, ο ο π ο ίο ς , στο π λ ε υ ρ ό τ π ς γυναίκας του που γερνάει, μπορεί να αισθαν­ θεί το πάθος του να φουντώνει για μια νεαρπ αγα ππμένπ, με τπν οποία ε π ι θ υ μ ε ί να απολα ύσει ένα όνειρο νεανι κότπτα ς. Αυτές οι συζυγι κές κρίσεις των 40 και 5 0 ετών έχουν π ο λ ύ π ε ρ ίπ λ ο κε ς α ιτ ίε ς , ε ν ώ σε κα λούς γά μους - που σ ' όλπ τους τπν ανάπτυξπ διατπρπσαν περισσό­ τερο Π λιγότερο τπν ισορροπία τους - αυτές οι παρεκτροπές συμβαίνουν πολύ πιο σπάνια κι όταν συμβαίνουν περνάνε πολύ πιο ακίνδυνα . Ε ίναι σπουδαίο να τονίσου μ ε ότι το σε ξ ο υ α λ ι κό ε ν δ ι α Φ έ ρ ο ν τ π ς γυναίκας συνεχίζεται κ α ι μετά τπν ε μ μ π ν ό π α υ σ π . Στο σ π μ ε ίο α υ τ ό υ π ά ρχ ο υ ν π ρ ο κ α τ α λ π ψ ε ι ς κ α ι εσφαλ μένες ε κτ ι μ πσεις, π ο υ υ π ο ­ β ά λ λ ο υ ν στ ι ς γυνα ίκες α υτές ότι σ ε ξ ο υ α λ ι κ ά έ χ ο υ ν « ξο Φ λ Π σε ι » . Α λ Π θ ε ι α ε ίν α ι το α ντίθετο. Απ α λ ­ λαγμένπ α π ' το Φόβο τπς εγκυμοσύ-

made by Absens

-76-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝ,ΑΙ ΚΑΣ

νπς, n γυνα ίκα μπορεί να αναπνε ύ ­ σει κα ι όχι σπάνια n κ λ ι μ α κτ π ρ ι ος συνοδεύεται από μια περίοδο αυξπ­ μένων σεξουαλι κών απαιτΠσεων. Η σεξου α λ ι κιΊ ε π ι θ υ μ ία δε στα ματάει στα επόμενα χρόνια: αν n σεξουαλι­ κιΊ ικανότπτα υππρχε πριν σε ευνοϊ­ κό βαθμό, υπάρχε ι κάθε ΠΡΟΟΠΤΙ ΚιΊ να διατπρπθεί μέχρι τα βαθιά γερα­ τ ε ι ά . Ο Κ ίνσε ϋ α ν α Φ έ ρ ε ι π ά ντ ω ς γριές γυναίκες (μέχρι 90!) , που μπο­ ρ ο ύ σ α ν να α π ο λ α μ β ά ν ο υ ν τον έ ρ ω τ α . Η ι στ ο ρ ία τ ο υ π ο λ ιτ ι σ μ ο ύ αναφέρει επίσπς ιδιαίτερα τπν εταί­ ρα Νίποπ de Lenclos τον 1 70 αιώνα, n ο π ο ία στα ογδόντα τ π ς χ ρ ό ν ι α πταν ωραία κ α ι νεανικιΊ κ α ι ε υχαρι­ στούσε τους ερωμένους τπς με τπν πολυεκτιμούμενπ αφοσίωσπ τπς! Ενα α κόμπ πρόβλπμα τπς γυναίκας που γερνάει έγκειται στο γεγονός ότι τα παιδιά τπς έχουν πια μεγαλώσει. Η εκπαίδευσπ των παιδιών συμπερι­ λαμβάνει και τπν αποδέσμευσπ τους α π ' τους γονείς. Η αποδέσμευσπ των παιδιών πέφτει βαριά κυρίως σ' εκεί­ νες τις γυναίκες, οι οποίες με παρα­ χάιδεμα και ε κθπλ υνσπ έχουν προ­ σπαθπσει ασυνείδπτα να δέσουν ένα παιδί πάνω τους. Αυτές οι γυναίκες, που συχνά είναι δυστυχισμένες στο γ ά μ ο τ ο υ ς , α ν α ζ π τ ο ύ ν στο π α ι δ ί αντι κατάστασπ γ ι α τ π ν α ν ε π α ρ κ ιΊ αγάππ του άντρα τους συχνά επίσπς ε παναλαμ βάνουν πρότυπα συμπερι­ φοράς, σύμφωνα με τα οποία ανα­ τράφπ καν αυτές ο ι ίδιες. Η μπτέρα π ο υ κ α λ ο μ α θ α ίν ε ι στο π α ι δ ί τ π ς αισθάνεται τπ χειραΦέτπσπ του σαν «παράβασπ»: αυτπ n κατάστασπ Οξύ­ νεται ιδιαίτερα όταν ο γιος n n κόρπ Φ έ ρ ν ο υ ν στο σ π ίτ ι έ ν α ν ε ρ ωτι κό σ ύ ντ ρ ο φ ο , μ ε τον ο π ο ίο n α γά π π

πρέπει τώρα να «μοιραστεί». Το πρό­ βλπμα τπς πεθεράς είναι γνωστό σ' όλες τις χώρες και τους λαούς σαν εξαιρετικά δύσκολο. Η ψ υχολογι κιΊ πράξπ γνωρίζει π ε ρ ι πτώσε ις, όπου μ π τ έ ρ ε ς α ντ ι στέ κ ο ντ α ι ε ντ ε λ ώ ς παράλογα στπν ερωτικιΊ εκλογπ των παιδιών τους , που διαταράσσουν τπν αγάππ και το γάμο και πολλές φορές α ντ ι δ ρ ο ύ ν σε σ ο β α ρ έ ς «νε υ ρ ι κέ ς κρίσεις» στον ανεπιθύμπτο σ' α υτές γάμο του παιδιού τους. Και σε λιγό­ τερο δραματικές περιπτώσεις οι δια­ στ ά σ ε ι ς ε ίνα ι α ν α π ό φ ε υ κτ ε ς : γ ι ' αυτό καλό είναι να μπ ζει n πεθερά μαζί με το νεαρό ζε υγά ρ ι , πράγμα που δεν αποκλείει τις εγκάρδιες και στενές σχέσεις με τα «πα ιδιά τπς» . Γ ι α κ ά θ ε ά ν θ ρ ω π ο π ο υ γερν ά ε ι άντρα n γυναίκα - n ερώτπσπ για το νόπμα τπς ζωπς τίθεται με μια επιμο­ ν π , π ο υ στπ ν ε α ν ι κιΊ π λ ι κ ία πταν ά γ ν ω στ π . Στ π ν ε α ν ι κ ιΊ π λ ι κ ία ο άνθρωπος ωθε ίται με όλες του τις δ υ ν ά μ ε ι ς π ρ ο ς τα έ ξ ω : θ έ λ ε ι να σιγουρέψει τπ «θέσπ» του στπ ζωπ , κυνπγάει τπν επ ιτυχία , τπν αναγνώ­ ρ ι σ π , ε π ε κτ ε ίν ε τ α ι << μ έ σ α στον κόσμο». Στο δεύτερο πμισυ τπς ζωπς αυτπ n επέκτασπ α κινπτοποιείται ' ο άνθρωπος γυρίζε ι στον εα υτό του , αναλΟγίζεται τ ι είναι αυτό που κάνει τπ ζωπ γλυκιά. π ρ έ π ε ι να τονιστεί ότι τα υ λ ι κά αγαθά κατέχουν εδώ τπν πρώτπ θ έ σπ . Σ π μ ε ρ α ε ίμ α στε β έ β α ι α τ π ς γ νώ μ π ς ότι σε κ ά θ ε ά ν θ ρ ω π ο π ο υ γ ε ρν ά ε ι π ρ έ π ε ι ν α π ρ ο σ Φ έ ρ ε τ α ι μ ι α ι κα ν ο π ο ι π τ ι κ ιΊ υ λ ι κ ιΊ β ά σ π : α λ λ ά π έ ρ α α π ' τ π ν κορεσμένπ π ε ίνα και πέρα α π ' τπν πολυτέλεια αρχίζει το πρόβλπμα τπς ε ύ ρεσπς του ε α υτού τ π ς έντα ξ π ς στον σ υ ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο κ ό σ μ ο , τ π ς

made by Absens

-77-

ΙΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

δ π μ ι ο υργίας ανθεκτ ι κών ανθρώ π ι ­ νων σχέσεων. Το καθήκον αυτό απο­ χτά στα γερατειά μεγά λ π σπμασία : ε δ ώ θ ε ρ ίζ ε ι ε ξ ά λ λ ο υ κ α ν ε ίς ό , Τ Ι έσπειρε χρόνια και δεκαετίες πριν. οποιος έχει αναθρέψει τα παιδιά του με κ α λ οσ ύ ν π , μ ε κ α τ α ν ό π σ π κ α ι κυρίως χωρίς βία (στπν έννοια τπς ψ υχολογίας του βάθους) , διατπρεί τπν αγά π π τους μέχρι τα βαθύτατα γερατειά του' όποιος ήξερε να δπμι­ ουργε ί φ ι λ ία και α γά π π , βρίσκει σ' αυτές τπν παρπγοριά των γερατειών

του, α κό μ π κι αν πεθαίνουν δίπ λ α του γνωστοί και άγνωστοι συνομήλι­ κοί του. πρέπει όμως να δπμιουργήσουμε και δυνατότπτε ς, π ο υ να προσΦ έ ­ ρουν στον άνθρωπο που γερνάει ένα νοή μ α για τπ ζωή , όταν μόνος και αβοήθπτος βγαίνει α π ' τπ διαδικασία τπς εργασίας. Εδώ πρέπει να επέμβει n κοινωνία, που μπορεί και πρέπει να προσΦέρει στπν ψ υχοϋγιεινή των ανθρώπων π ο υ γερνάνε π ο λ ύ τ ι μ π βοήθεια.

made by Absens

-78-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η γυναίκα και η σεξουαλικότητα

Ο μύθος του προπατορικού αμαρ­ τπματος, που στέκει στις ππγές του δυτικού πολιτικού, δίνει στπ γυναίκα το ρ ό λ ο μ ι α ς α π ο π λανπτρας, π ο υ παρακινεί τον αθώο άντρα να παρα­ κούσει τπ θεϊκπ εντoλrl και να γευ ­ θ ε ί τ ο ν «καρπό α π ' τ ο δέντρο τ π ς γνώσπς». Η ψ υχανάλυσπ δεν παρέ­ λειψε να αποκαλύψει τπ σεξουαλικπ συμβολι κότπτα τπς β ι β λ ι κπς διπγπ­ σπς: αν θέλουμε να πιστέψουμε τπν ψ υχανα λ υτ ι κ π ε ρ μ π ν ε ία , τότε το μ Π λ ο , που π ρόσφερε n Ε ύ α στον Αδά μ , δεν ε ίναι α π λώς ένα «φρού­ το»· στπ θεωρία του Φρόυντ το μπλο ε ίν α ι έ ν α σε ξ ο υ α λ ι κ ό σ ύ μ β ο λ ο , όπως παρομοιάζει και n γλώσσα του λ α ο ύ τ α σ τ π θ π τ π ς γ υ ν α ίκ α ς μ ε ,ιμπ λαράκια». Ετσι n Βίβλος ονομάζει καθαρά τπ γυναίκα σεξουαλικό πει­ ρασμο , που με τπ βοπθεια του δια­ β ό λ ο υ τ υ λ ίγ ε ι μ ε α ι σ θ π σ ι α κότπτα τον άντρα. Αυτπ n πεποίθπσπ έχει διατπρπθεί στπν Ευρώππ στπ διάρκεια δύο χρι -

στιανικών χιλιετπρίδων. Ο εκκλπσια­ στικός πατέρας τερτυλλιανός, ένας από τους πρώτους κπρυκες του χρι­ στ ι α ν ι σ μ ο ύ , α ν α φ ων ε ί: « Γ υ ν α ίκ α , π ρ έ π ε ι να περιΦέρε σ α ι μ ε π έ νθος και με κουρέ λ ι α , για να κάνεις να ξεχαστεί ότι κατάστρεΨες το ανθρώ­ π ι ν ο γένος. Γ υ να ίκ α ! Ε σ ύ ε ίσ α ι n π ύ λ π τ π ς κόλασπ ς ! » . Α κό μ π κ α ι ο Αυγου στίνος, π ο υ στον 5 0 α ι ώνα μ .Χ. πταν ο σπμαντικότερος εκπρό­ σωπος του χριστιανισμο ύ , γράφε ι : «Οι άγαμοι θα λάμπουν στον ουρανό σα φωτεινά αστέρια, ενώ οι γονείς τους (που τους γέννπσαν) μοιάζουν με τα σκοτεινά αστέρια». Ο Θωμάς ο Α κ ι ν ά τ ο ς , π ο υ έ ζπ σ ε σ τ ο ν 1 3 0 αιώνα , δπλώνει αυταρχικά: «Η γυναί­ κα είναι ένα ζιζάνιο που αναπτύσσε­ τ α ι γ ρ π γ ο ρ α , ε ίν α ι έ ν α ς α τε λ π ς άνθρωπος, που μόνο γι ' αυτό φτάνει γ ρ π γ ο ρ α σ τ π ν π λ π ρ π α ν ά πτ υ ξ π , ε π ε ι δ π ε ίν α ι κατώτε ρ π ς α ξ ία ς κ α ι επειδrl n Φύσπ ασχολείται λιγότερο μ ' αυτΠ ... Οι γυναίκες γεννιούνται για

made by Absens

-79-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕ Ν Ε ΙΑ

σεξουαλικό από μια σωματικπ - ψυχι­ κπ έντασn, n οποία προκαλείται από εσωτερικές πnγές ερεθισμών. Για tn σ ε ξο υ α λ ι κπ ο ρ μ π n α ιτία υ π ά ρχε ι oτnv παραγωγπ ορμόνnς των γεννn­ τι κών αδένων, n οποία α ρχίζε ι oτnv περίοδο τnς ωρίμανσnς και δια ρκεί μέχρι τα γερατειά. Οι αδένες εσωτε ­ ρικπς έκκρισnς - στον άντρα τα διά­ μ ε σ α κύττα ρ α στ ο υ ς ό ρχε ι ς , otn γυναίκα τα ορμονοπαραγωγικά κύτ­ ταρα τnς ωοθnκnς και στα δύο φύλα ο Φ λ ο ι ό ς των ε π ι νε φ ρ ι δ ίω ν , ό λ α κατευθυνόμενα α π ' tnv υπόφυσn π α ρ ο υ σ ι ά ζο ντ α ι σ α ν ε σ ωτε ρ ι κέ ς π nγές ε ρ ε θ ι σμ ώ ν κ α ι γεννούν t n σεξουαλικπ επιθυμία, που περιοδικά ζnτάει ολοένα ικανοποίnσn. Με βάσn tn βιολογικπ σύστασn ο άντρας και n γυναίκα έχουν α π ' tn φύσn τους και ένστικτα : με το ένστι­ κτο ε μφανίζεται n συμπλnρωματικn ανάγκn τnς ανθρώπινnς Φύσnς. Δεν έχει κανένα νόnμα να υ ποθέτου με διαφορές στο βαθμό τnς σεξουαλι­ κ π ς α ν ά γ κ n ς - α υτ ό υ π ό κ ε ι τ α ι σε μεγάλες ατομικές ταλαντεύσεις, που δεν έχουν καμιά σχέσn με το φύλο. Και στα δ ύ ο Φ ύ λ α ο σ ε ξο υ α λ ι κός ε ρ ε θ ι σ μ ός π α ρ ο υ σ ι ά ζεται α π ' t n v πρώτn παιδικπ nλικία ' oτnv εφnβεία α ρχίζει n π ρα γ μ α τ ι κ π σ ε ξο υ α λ ι κπ ωρίμ ανσn, n οποία συνεπάγεται tn σεξο υ α λ ι κπ λειτουργικπ ι κανότnτα ( α λ λ ά και tn συνδε όμενn μ ' α υτπ ι κα νό τ n τ α γ ι α α γά π n ) . Τόσο o t n γ υ ν α ίκ α ό σ ο κ α ι στον ά ντ ρ α n σ ε ξο υ α λ ι κ π α ν ά γ κ n δ ι α τ n ρ ε ίτ α ι μέχρι τ α β α θ ι ά γερατε ι ά : κατά t n διάρκεια τ n ς διαδικασίας του γερά ­ σματος μειώνεται συνεχώς και στα­ ματάει σ' ένα χρονικό σnμείο , που είναι εντελώς ατομικό.

να βρίσκονται διαρκώς κάτω α π ' το ζυγό του κυρίο υ και α Φέντπ τους, τον οποίο n φύσn, με tnv υπεροχπ που από κάθε άποψn τον προίκισε , τον προόρισε για κυριαρχία». Με τον ίδιο τρόπο παρουσιάζουν tn γυναίκα οι nθικολογικές πραγμα­ τείες όλων των εποχών. Η «σαρκικπ απόλαυσn» ε ίναι κυρίως στοιχείο τnς γυνα ίκας - ο άντρας μ όνο παρασύ­ ρ ε τ α ι σ' α υτ π κ ι ε ίν α ι α π ό n e I K n ά ποψn ανώτερος από ε κείνn, με tnv οποία μοιράζεται tn σεξουαλικπ του ευχαρίστnσn . Στους νέους χρόνους υπάρχει κάτω α π ' tnv επίδρασn του πουριτανισμού εν μέρει μια αντίδρα ­ on otnv αντίδρασn' έτσι oτn βικτω­ ριανπ εποχπ ισχυρίζονταν ακόμn και γιατροί ότι οι γυναίκες δεν συγκινού­ νται σεξουαλικά, μολύνει κανείς tn γυνα ίκα αν π ε ρ ι μ ένει α π ' α υτ π να είναι κι αυτπ aIoenOIOKn. Tnv aIoen­ σιακότnτα tn συναντάε ι κανείς μόνο σ ε ά σ ε μ ν ε ς γ υ ν α ίκ ε ς , n γ ν π σ ι α θnλυ κότnτα ε ίνα ι ταυτόσn μ n μ ε tn μ nτρότnτα, n οποία παραδέχεται το σεξουαλικό σαν αναγκαίο κακό, για να ικανοποιπσει tnv τάσn για μnτρότnτα.

••

Η σεξουαλικότητα

στον άντρα και στη γυναίκα Σ π μ ε ρ α έ χο υ μ ε κ ά θ ε λ ό γ ο ν α πιστεύουμε ότι το σεξουαλικό ένστι­ κτο παρουσιάζεται και στα δύο Φύλα με τον ίδιο περίπου τρόπο. Για τον άντρα και tn γυναίκα n σεξουαλικό­ tntQ σnμαίνει ένα «ένστικτο», δnλα­ δr1 μια προστακτικπ ορμπ για μια βιο­ λογικά καθορισμένn απόδοσn. οπως όλα τα ένστικτα προέρχεται α π ' το

made by Absens

-

80

-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

••

Ο μυστικισμός

της γυναικείας σεξουαλικότητας Σε σχέσπ με τπ γενικπ μυστικοποί­ πσπ τπς γυναίκας στπν πατριαρχία (οι γυναίκες είναι σΦίγγες, οι γυναί­ κες είναι ανεξιχνίαστες, οι γυνα ίκες είναι μυστπριώδεις κλ π . ) Φορτώθπκε επίσπς και n γυναικεία σεξο υ α λ ι κπ αίσθπσπ με κάθε είδους «ανιγματικό­ τπτες» . Πολλοί α βάσιμοι ισχυρισμοί κ υ κ λ ο Φ ο ρ ο ύ ν α κ ό μ π και σ π μ ε ρ α : κανένας δεν σκέπτεται να ελέγξει τπ βασιμότπτά τους. Μ ι α γνωστπ ΠΡΟ­ κ α τ ά λ π Ψ π λ έ ε ι , π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς χάριν, ότι κάθε γυναίκα προσκΟλλά­ τ α ι ε σ ωτε ρ ι κ ά στον άντ ρ α , στον οποίο δίνεται για πρώτπ Φορά : δεν μπορεί να τον ξεχάσει πια. Η πείρα διδάσκει ότι α υτό δεν ε υ σταθε ί. Η πρώτπ σεξο υ α λ ι κπ επαΦπ ε ίναι για το αγόρι και το κορίτσι εντυπωσιακπ : δε σπμαίνει όμως και για τους δύο κάτι το άσβπστο, το μοιραίο, που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Πίσω α π ' τπν άποΨπ ότι το πρώτο σεξουα λ ι κό βίωμα δια μορΦώνει τπ γυναίκα για πάντα (τον άντρα όμως όχι) στέ κει το τα μπού τπς παρθενίας. Επε ιδπ στον άντρα οι δυνατότπτες τ π ς « α π ό λ α υ σ πς» πταν ε π ί α ι ώνες ανΟΙΧΤές, n γυναίκα όμως έπρεπε να ε π ιδ ι ώκει και να υ π οτά σσεται στο ι δ α ν ι κ ό τ π ς π α ρ θ ε ν ία ς , π ρ ο π λ θ ε δίχως άλλο μια διαΦορετικπ εκτίμπ­ σπ γ ι α τ ο α ντ ρ ι κ ό κ α ι γ υ ν α ι κ ε ίο σεξουαλικό βίωμα . Στπν ίδια κατεύ ­ θυνσπ βρίσκεται και n εντελώς αβά­ σ ι μ π υ π ό θ ε σ π ότι ο άντρας ε ίν α ι πολυγαμικό, ενώ n γυναίκα μονογα­ μικό ον: n γνώμπ ότι n γυναίκα μπο-

ρεί και θέλει να αγαπάει μόνο έναν άντρα (ενώ ο άντρας μπορεί να επε­ κτείνει τις προτιμπσεις του σε πολ­ λές) , ειναι Φανερά εμπνευσμένπ α π ' τπν αντρικπ αυταπάτπ υπεροχΠς. Η μονογαμ ία ε π ι β λ π θ π κε παλαιότερα στις γυναίκες, αΦού οι άντρες τους στέρπσαν κάθε ελευθερία στπν κοι­ νωνικπ ζωπ : πάντως πξεραν να εκμε­ ταλλεύονται τις ευκαιρίες για σεξου­ αλ ικές περιπέτειες, όταν στον γά μο δεν έ βρισκαν αρκετπ ι κανοποίπσπ. Στ π σύγχρονπ ε ποχπ βρισκόμαστε μπροστά στο γεγονός ότι και τα δύο Φύλα μπορούν να είναι μονογαμ ι κά r'I πολυγα μ ι κ ά · προΦανώς δεν πρό­ κειται για ένα ζπτ π μ α του Φ ύ λ ο υ , α λ λ ά για ένα πρόβ λ π μ α του χαρα­ κτπ ρα και τπς π ροσωπι κότπτας, το οποίο αποΦασίζει αν ένας άνθρωπος συγκεντρώνει τις συμπάθειές του σε έναν άνθρωπο Π τις διε υ ρ ύνε ι σε π ο λ λ ο ύ ς . Ε π ίσ π ς n δ ι α μ ό ρ Φ ω σ π ενός δεσμού καθορίζει κατά πόσο ο ά ν τ ρ α ς Π n γ υ ν α ίκα μ π ο ρ ο ύ ν ν α βρουν σ ' αυτόν ικανοποίπσπ.

••

προβλήματα είναι προβλήματα της προσωπικότητας Μ ' αυτό μπορούμε r'iδπ να υπαινι­ χθούμε ότι n σεξουα λ ι κότπτα μιας γυναίκας δεν εξαρτάται α π ' το φύλο τπς, αλλά απ' τπν εντελώς προσωπι­ κπ δομπ του χαρακτπρα τπς. Η σύγ­ χρονπ Ψυχολογία διδάσκει ότι n προ­ σωπικότπτα (που διαμορΦώνεται α π ' τπν ε κπαίδευσπ και τ α βιώματα τπς πρώτπς παιδικπς π λ ι κίας) ορίζε ι το -81 -

made by Absens

Τα σεξουαλικά

ΖΩΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝΕIΑ

σεις, ο άνθρωπος απελευθερώνεται α π ' το φ ό β ο κα ι τη μ ο να ξ ι ά , π ο υ κ α ρ α δ ο κ ο ύ ν στο π ε ρ ι θ ώ ρ ι ο κ ά θ ε ανθρώπινnς συνείδησης. Το ευχάρι ­ στο α ίσθ η μ α τ η ς ι κα ν ό τ η τ α ς γ ι α αγάπη το έχουν βέβαια εκείνοι, που στην παιδική και νεανική ηλικία έμα­ θαν να συνδέονται συνα ισθηματι κά με έναν συνάνθρωπο · η ι κανότητα για αγά π η ενός ανθρώπου ( κι α π ό σεξουαλική άποψη) είναι α πλώς ένα σύμβολο της γενικής του ικανότητας για επαΦή και συνεργασία . Ανάλογα προς α υτά οι γυναι κείες (κι αντρι κές) σεξο υ α λ ι κέ ς διαταρα­ χέ ς είναι ενδείξε ις μ ι α ς α ποτυχίας της ανάπτυξης της προσωπικότητας γενι κά. Σεξο υ α λ ι κά διαταραγμένες γ υ ν α ίκ ε ς έ χ ο υ ν ε μ π ο δ ι στ ε ί στην ανθρώπινη ωρίμανση και στην ικανό­ τητά τους για επαΦή. Σαν παραδείγ­ μ ατα α ν α Φ έ ρ ο υ μ ε ε δ ώ μ ό νο τ η ν ψυχρότητα, τ ο λεσβιακό έρωτα κα ι την πορνε ία : σ ' α υτές τις καθυστερημένες μορΦές της γυναικείας ερω­ τ ι κ ή ς ζωής π α ρ ο υ σ ι άζοντ α ι π α ρ α ­ μορΦώσεις της θηλυκότητας, που οι αιτίες τους βρίσκονται στην παιδεία και στον πολιτισμό.

ε ίδος και τ η μορΦή έ κΦρασης των ενστίκτων. Αυτό που έχει ζήσει ένας άνθρωπος στα πρώτα χρόνια της ηλι­ κίας του στην οικογένεια προσδιορί­ ζει τις κατοπινές κοινωνικές σχέσεις του: μια α π ' αυτές τις σχέσεις είναι η ε ρ ωτ ι κ ή , π ο υ σ τ η ν κ α ν ο ν ι κ ή ή εσΦαλμένη στάση της καθρεΦτίζεται η ψ υ χ ι κ ή γ ε ν ι κ ή κ α τ ά στ α σ η . Η σεξουαλικότητα ενός ανθρώπου ται­ ρ ι ά ζε ι π ά ντα στο χ α ρ α κτ ή ρ α τ ο υ : δηλαδή η ασυνείδητη στάση απένα ­ ντι στον εαυτό του και στους συναν­ θρώπους του βρίσκει την έ κΦρασή της στη σεξο υ α λ ι κή σ υ μ περιΦορά , π ο υ κ α ι στα δ ύ ο Φ ύ λ α μ π ο ρ ε ί να δ ι ατρέχε ι ό λ η τ η σκά λ α α π ' το Φυσιολογικό ω ς το ανώμαλο. Γι ' αυτό έχει λίγο νόημα να υποθέ­ τ ο υ μ ε δ ι α Φ ο ρ έ ς στη σ ε ξο υ α λ ι κ ή αίσθηση του άντρα και της γυναίκας. Και για τα δύο φύλα η αγάπη και το σεξ ε ίνα ι βασικά κίνητρα της ζωής κ α ι τ ο υ β ι ώ μ ατ ο ς . Η έ ν ω σ η στην αγάπη σημαίνει για τον άντρα και τη γυναίκα το υπέροχο βίωμα της σύν­ δεσης με ενα σύντροΦο του άλλου Φ ύ λ ο υ . Τ α υ τ ό χ ρ ο ν α δ ι α λ ύ ο ντ α ι μεγάλες βιολογικές και ψυχικές πιέ-

made by Absens

-

82

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η ψυχρότητα

n ασυγκινπ σία ε ίν α ι στις γυναίκες ένα α ίνιγ μ α : π ο λ λ έ ς κατα β ά λ λ ουν ε ξαιρετικπ π ροσπάθεια για να φτά ­ σουν στπ σεξουαλικπ αρμονία, διαπι­ στώνουν όμως ότι το σώμα τους τπς α φ π νε ι στπ μέσπ σ ' ένα ορισμένο σπμείο τπς διέγερσπς. Η ε πιστπμπ δεν μπορούσε κι αυτπ να δώσει καμ ιά α πάντπσπ στο πρό­ β λ π μ α τπς ψ υχρότπτας. Ακό μ π ως τον 1 90 αιώνα δεν είχε διευκρινιστεί αν n γυναίκα μ πορεί Π πρέπει να ικα­ νοποιείται στπ συνουσία . Διάσπμοι ε ι δ ι κοί ισχυρίζονταν μ ά λ ι στα ότι n ε μΦάνισπ σεξουαλικών α ισθπμάτων σε νεαρά κορίτσια ε ίν α ι « π α θ ο λ ο ­

Η ψ υχρότπτα Π n σεξουαλικπ αδια­ φορία α π αντάτα ι σε π ά ρα π ο λ λ έ ς γυνα ίκες : πάνω από ένα τρίτο των γυναικών δεν είναι σε θέσπ να φτά­ σ ο υ ν σ τ ο α νώ τ α τ ο σ π μ ε ίο τ π ς σεξουαλικπς ένωσπς, στον οργασμό. Υ π ά ρχε ι μ ι α ο λ ό κ λ π ρ π σ κά λ α τ π ς ψυχρότπτας, που φτάνει α π ό απόλυ­ τ π α σ υ γκινπ σία ως σ υ μ πτω μ α τ ι κ π ανικανότπτα. Μια γυναίκα πρέπει να τπ θεωρούμε ψυχρπ, όταν αυτπ - με προϋπόθεσπ τπ σεξουαλικπ κανονι­ κότπτα του άντρα - στπ συνουσία δε φτάνει ποτέ Π σπάνια στον οργασμό. Στο π λ α ίσ ι ο τ π ς γ ε ν ι κ π ς έννο ι α ς «ψυχρότπτα» υπάρχουν πολλές ατο­ μ ι κές α π οχρώσε ι ς π ο λ λ έ ς ψ υχρές γυναίκες αρνούνται τις σεξουαλικές σχέ σ ε ι ς γενι κ ά , γιατί α ι σθάνονται απδία και δυσαρέσκεια. Αλλες πάλι α ισθάνονται λ ίγπ ευχαρίστπσπ στπ σ υ ν ο υ σ ία , δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν ό μ ω ς ν α φτά σο υ ν στον οργα σ μ ό ' γ ι ' α υτό μένουν ανικανοποίπτες και μπορούν να ξεθυμάνουν μόνο με τον αυνανι­ σμό. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις

γικΠ». Η φυσι κοεπιστπμονικά προσανατο­ λισμένπ ιατρικπ αναζπτπσε τ ε λ ι κά μια εξπγπσπ για τπν ψ υχρότπτα στπ σ ύ στ α σ π , σ τ π ν κ α τ α σ κ ε υ π τ ο υ σεξουαλικού οργάνου και του νευρι­ κού συστΠματος. Η προσεχτικότερπ εξέτασπ απόδειξε όμως ότι n κράσπ των ψ υχρών γυναι κών δε διαφέρει καθόλου απ' αυτπ των κανονικών. Η

made by Absens

-

83

-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

α ιτία τπς ψ υ χρότπτας δεν υ πάρχε ι επίσπς ούτε στο νευρικό σύστπμα. Για πρώτπ φορά π ψυχΟλογία του βάθους έκανε δυνατπ τπν κατανόπ­ σπ τπς υγιούς και άρρωστπς ερωτι­ κπς ζωΠς. Απόδειξε ότι π ψυχρότπτα δεν ε ίν α ι μ ι α σ ω μ ατ ι κ π , α λ λ ά μ ι α ψ υ χ ι κ π π ά θ π σ π . Η ε λ αττ ω μ α τ ι κ π σεξουαλικπ αίσθπσπ δεν είναι, όπως π ίστευε π ψ υχανάλυσπ, ένα σεξουα­ λικό φαινόμενο: είναι έκφρασπ μ ιας γενικπς ψυχικπς διαταραχπς, δπλαδrl μιας νεύρωσπς. Οταν π γυναίκα δεν έχει τπν ι κανότπτα να α ι σθάνεται π λ π ρ ω ς σ ε ξο υ α λ ι κά , έ χο υ μ ε ν α κάνουμε με μια νευρωτικπ παραμόρ­ φωσπ τπς α ι σθ π ματικπς ζωπς - γ ι ' α υτό π θ ε ρ α π ε ία τ π ς ψ υχρότπτας δεν έ γ κε ι τ α ι σχε δόν ποτέ σε μ ι α σεξο υ α λ ι κ π προσα ρμογπ , α λ λ ά σε μ ι α γενlκι1 φuχlκι1 αλλαγπ , π οποία πρέπει να περιλα μβάνει τα αισθπμα­ τα, τις σκέ ψεις και τις στάσεις.

••

Εκπαίδευση

στην ψυχρότητα Η ψυχολογία του βάθους μας διδά­ σκει ότι όλες οι δυσκΟλίες τπς κατο­ πινπς ζωπς πρέπει να α π οδίδονται στις εντυπώσεις και στα βιώματα τπς π α ι δι κπς π λ ι κίας. Τα πρώτα χρόνια τπς πα ιδι κπς π λ ι κίας ε ίναι π εποχπ τπς διαμόρφωσπς του χαρακτπρα: οι εμπειρίες στο οικογενειακό περιβάλ­ λον δ ι α μ ορ φώνο υν τ π στάσπ του αναπτυσσόμενου ανθρώπου απένα­ ντι στπ ζωπ και είναι αποφασιστικές γ ι α τ π σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά τ ο υ στον σ υ ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο τ ο μ έ α . Ε π ίσ π ς π σ ε ξο υ α λ ι κ π σ φ α ίρ α κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι

εντε λώς ο υ σ ι α στικά α π ' τ π στάσπ των παιδαγωγών: το ψέμα και π υπο­ κρισία κάνουν τπ σεξουαλικπ εκπαί­ δευσπ μια τόσο αδέξια προσπάθεια, ώστε σχεδόν ο καθένας α ποκομίζει απ' αυτπ αδυναμίες και ανεπάρκειες. Επίσπς κα ι π ψυχρότπτα είνα ι συνέ­ π ε ι α τ π ς κ α κ π ς ε κ π α ίδ ε υ σ π ς , π ο υ α κρωτπριάζει τ π ν α ισθπματικπ ζωπ τ π ς α ν α π τ υ σ σ ό μ ε ν π ς γ υ ν α ίκ α ς : καλοπροαίρετοι παιδαγωγοί, που δε γνωρίζο υ ν τ π ν ψ υχπ τ ο υ π α ι δ ι ο ύ τ ο υ ς , β ά ζο υ ν τ ο θ ε μ έ λ ι ο γ ι α τ ι ς αισθπματ ι κέ ς παραμ ορΦώσεις, που αργότερα εμποδίζουν σαν ένα τείχος τπν έκφρασπ αυθόρμπτων α ισθπμά­ των. Πολλές ψυχρές γυναίκες δεν έμα­ θ α ν στ π ν π α ι δ ι κ π τ ο υ ς π λ ι κ ία να ζουν και να εργάζονται μαζί με έναν ά λ λ ο ά ν θ ρ ω π ο χ ω ρ ίς ε σωτε ρ ι κ π αντίφασπ. Η νεανικπ τους πλικία τπς έχε ι α π ο μ ο ν ώ σ ε ι ε σ ωτε ρ ι κ ά , κ α ι όταν τώρα πρέπει στπν αγά π π και στπ σεξουαλικπ πράξπ να βγουν α π ' α υτπ τ π ν α π ο μ όνωσπ, α ισθάνονται έ ν α ν α σ υ ν ε ίδ π το Φ ό β ο . Α υ τ ό ς ο Φόβος μ πορεί να πάρει χίλ ιες δυο μορφές κ α ι π α ρα λ λ α γ έ ς . Μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς π α ρο υ σ ι ά ζε τ α ι σ τ π μ ο ρ φ π α ι σθ π μ άτων κατωτερότπτας: όταν μετά π γυνα ίκα πρόκε ιτα ι να δοθεί, θυμάται - συχνά στπ μέσπ τπς πρά­ ξπς - τις πραγματικές Π φανταστικές ε λ λ ε ίψ ε ι ς τπς, π ο υ παγώνουν τπν ερωτικπ τπς διέγερσπ. Στις σκέψεις και στα αισθπ ματα ψυχρών γυναι κών - όταν αυτές τολμούν να τα εκφρά­ ζ ο υ ν - α ν α γ ν ω ρ ίζο υ μ ε τ π β α θ ι ά δυσπιστία , που είναι χαρακτπριστικπ για κάθε νευρικπ Π νευρωτικπ ψυχπ ' π ψυχρπ γυναίκα δεν έχει αμφιβολία μόνο απέναντι στον εαυτό τπς, αλλά

made by Absens

-84-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

κα ι α πέναντι στο σύντροφο και τους π α ρ α μ ι κρότερους δισταγμούς τους αισθάνεται σαν εξαιρετικά ύποπτους. Αυτπ n δύσπιστn στάσn έχει δnμι­ ουργnθεί α π ' τις απογοnτεύσεις του παιδικού περιβάλλοντος, οι οποίες μπορούν να περιορίσουν πολύ Inv ικανότnτα για επαφπ oτnv κατοπινπ ζωπ ' όσο μεγά λ n κι αν είναι n αγάπn και n τρυφερότnτα ενός συντρόφου, n ψυχρπ γυναίκα βλέπει σ' αυτές σαν αντικατοπτρισμό των δικών Inc ψ υχι κών τρα υ μ άτων OI nv π α ι δ ι κ π nλικία - αμΦίβολους ε λ ιγμούς, που μπορούν να tnc γίνουν επικίνδυνοι. Η μ ε ι ω μ έ ν n t n c α φ ο σ ίω σ n O I n συνου σία ε ίνα ι μόνο γενικπς α ισθnματικπς κτ ι κότnτ α ς , που και α π λώνει ψ υχρότ nτα συζυγικές σχέσεις.

••

έ κφρασn tnc tnc επιφυλα­ δ ι α φ ο ρε τ ι κ ά κ α ι α ν ία στις

χαρακτήρας

και ψυχρότητα Ολα τα γνωρίσματα του χαρακτπρα που έχουν σχέσn με το Φόβο και Inv επιθετικότnτα μ πορούν να παραβλά­ ψουν πολύ Inv ι κανότnτα για αφο­ σίωσn . Ετσι OInv ε ι κόνα του χαρα ­ κτπρα ψ υχρών γυνα ι κών βρίσκουμε συχνά φ ι λ οδοξία και μ ατα ι Οδοξία : δεν αισθάνονται Inv αγάπn σαν ένα κοινό καθπκον, αλλά σαν ένα συνα­ γωνισμό με το σύντροφο, οι επιτυ­ χίες του οποίου μά λλον τις λ υπούν παρά τις χαροποιούν. Αυτπ n συνα­ γωνιστικπ τάσn προέρχεται α π ' Inv κ α τ ά στα σ n t n c π α ι δ ι κ π ς n λ ι κ ία ς , όπου ίσως τ ο αναπτυσσόμενο κορί­ τ σ ι α ι σ θ α ν ότ α ν α π έ ν α ν τ ι στ ο υ ς

αδερφούς Π τις αδερφές Φθόνο Π ζnλοτ υ π ία Π θ ε ωρούσε τον ε α υτό τ ο υ σε σ ύ γ κ ρ ι σ n με τα α δ έ λ φ ι α ε υνοnμένο Π π αραγκωνισμένο. Ενα α κόμn ανταγωνιστικό γνώρισμα είναι n φιλαργυρία , Inv οποία παρουσιά­ ζουν μερικές φορές οι ψυχρές γυναί­ κες σε μεγάλο βαθμό. Ο φιλάργυρος ζει σε έναν επικίνδυνο και α πειλnτι­ κό κ ό σ μ ο , ό π ο υ ε ύ κ ο λ α μ π ο ρ ε ί κ α ν ε ίς ν α β ρ ε θ ε ί σ ε α ν ά γ κ n κ α ι υ π ά ρχει λ ίγn προοπτικπ να ε λ π ίζε ι σε ξένn βοΠθεια. Σπουδα ιότερn α π ' I n «χρ n μ α τ ι κ π » φ ι λ α ργ υ ρ ία , π ο υ OInv ψ υχρότnτα μ π ορεί να λ ε ίπ ε ι ε ν τ ε λ ώ ς , ε ίν α ι n « α ι σ θ n μ α τ ι κ π » φ ι λ α ργ υ ρ ία : ο ψ υ χ ι κ ά ά ρ ρ ω στ ο ς άνθρωπος ζει Inv αφοσίωσn έτσι, σα να πρέπει «να δώσει» κάτι' στα βάθn tnc προσωπικότnτάς του δnμιουργεί Φόβους πτώχευσnς, ώστε α π ' α υτό π α ίρνε ι Inv εσωτερικπ α ιτιολόγnσn ότι δεν πρέπει «να δοθεί» . Ο Αλφρεντ Αντλερ έχει συγκεφα­ λ α ιώσει το δυστυχισμένο α ίσθnμα tnc ζωπς Inc ψυχρπς γυναίκας oτnv έννοια Inc «αντρικπς διαμαρτυρίας» . Στον πολιτισμό μας, που παραδέχε­ ται Inv υπεροχπ του άντρα, οι περισ­ σότερες γυναίκες πρέ π ε ι να ε ίν α ι δ υ σ α ρε στ n μένες μ ε το ρ ό λ ο τ ο υ Φύλoυ τoυς. TO Koρ�σι μαθα�ει από νωρίς ότι ανπκει σε ένα δευτερεύον Φ ύ λ ο , π ο υ είνα ι λ ιγότερο έξυπνο, ά ξι ο OIn ζωπ και δ n μ ιουργικό. Μ ε β ά σ n τ ι ς σχέ σε ι ς α ν ά μ ε σ α σ τ ο ν πατέρα κα ι I n μnτέρα, που παρά τις προόδους των τελευταίων δεκαε­ τιών τονίζουν α κό μ n τα προνό μ ι α τ ο υ άντ ρ α , τ ο κ ο ρ ίτ σ ι ζε ι I n v «κατωτερότnτα» του Φύλου του , Inv οποία βρίσκει αργότερα n I OIonoI n ­ μένn OInv κοινωνικπ ζωπ μ ε χίλιες

made by Absens

-85-

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

δυο ΠΡOKαταλr'iψεις κα ι παραγκωνι­ σμούς. Απ' το λόγο α υτό δπμιουρ­ γείται σχεδόν σε κάθε αναπτυσσόμε­ νπ γυναίκα n περισσότερο Π λιγότε­ ρο α σ υ ν ε ίδ π τ π ε π ι θ υ μ ία να ε ίν α ι άντρας παρά γυναίκα: ψυχρές γυναί­ κες δείχνουν α υτπ τπν ασυνείδπτπ αντρικπ γραμμπ πιο καθαρά, n πλπ­ γωμένπ τους υπερπΦάνεια τις κάνει ν α δ ι α μ α ρτ ύ ρ ο ντ α ι ε ν ά ν τ ι α στπ θπλυκότπτα, που βλέπουν μόνο τις αρνπτικές πλε υρές τπς. Μ ι α α κό μ π συμβoλr'i στπν ψ υχρότπτα προσΦέ­ ρ ε ι n ε λ α ττω μ α τ ι κ π σ ε ξο υ α λ ι κ π ε κπαίδευσπ, που εργάζεται με τόσα πολλά ταμπού, προσταγές κι απαγο-

ρ ε ύ σ ε ι ς , ώστε το αναπτυσσόμενο κ ο ρ ίτ σ ι δεν μ π ο ρ ε ί ν ' α ν α π τ ύ ξ ε ι καμιά γνπσια σχέσπ προς το σώμα. Κάθε τι που οι παιδαγωγοί προσπα­ θούν ν α ε ξο υ δετε ρ ώ σ ο υ ν α π ' τπ συνε ίδ π σ π τους μ ε τις δ ι κέ ς τους προκαταλπψεις και α πωθπσεις, επι­ δρά στο παιδί εκφοβιστικά: έτσι αυτό μ α θ α ίνε ι α π ό νωρίς να α π ο κ λ ε ίσει α π ' τ ι ς α ι σ θ π σε ι ς τ ο υ ο ρ ι σ μ έ ν ε ς ζ ώ ν ε ς τ ο υ σ ώ μ α τ ο ς ( σ ε ξο υ α λ ι κό όργανο κ λ π . ) , μ ε α π οτέ λ ε σ μ α να περιορίζετα ι n απόλαυσπ κι n χαρά στο σώμα και στον κόσμο των αισθπ­ μάτων που ανπκει εδώ.

made by Absens

-86-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ο λεσβιακός έρωτας

Μ ι α α κό μ π μορφή έ κφρασπς τπς γυναι κε ίας σεξουαλlκότπτας είναι ο λεσβιακός έρωτας. οπως n αντρι κή ομοφυλοφιλία δεν είναι κι αυτός ένα σωματικό, α λ λ ά ένα καθαρά ψ υχο­ λογικό πρόβλπμα. Μ άταια μ πορεί να αναζπτπσεl κανείς α ιτίες στπν ιδιο­ συγκρασία , που θα μ π ορούσαν να παρακινπσουν άντρες Π γυναίκες να προτιμ πσουν στπν ερωτική ε κλογπ το ίδιο τους το φύλο. Μόνο n ψυχlκπ πορεία τπς ανάπτυξπς ενός ανθρώ­ που στπν παιδlκπ και νεανlκπ πλlκία μ π ο ρ ε ί να ε ξπγήσε l γιατί α υτός μ προστά σε κάποιο π ρ ό β λ π μ α τπς ζωπς - α κολουθεί έναν εσφαλμένο Π σωστό τρόπο για τπ λ ύσπ. Ο Κίνσεϋ θεωρεί τπ γυναικεία ομο­ φ υ λ ο φ ι λ ία σα λ ιγότερο δlαδομένπ απ' τπν αντρικπ: αλλά παρατπρεί ότι γι' αυτπ μαθαίνουμε γενικά λιγότε­ ρ α . Π άντως π ο λ λ έ ς γυνα ίκες α π ά ­ ντπσαν στις ερωτπσεις του ότι είχαν π δ π α ι σ θ α ν θ ε ί σ ε ξο υ α λ l κπ τ ά σ π προς το ίδιο τους το Φύλο και ότι όχι

σπάνια στπν ε φ π β l κπ π λ l κία ε ίχαν καταφύγεl σε ομοφυλοφlλlκές πρά­ ξεις μέχρι τον οργασμό. Η ψ υχολογία του βάθους β λ έ π ε ι στπ λεσβιακπ στάρπ μ ι α ψυχική απο­ τυχία στο δρόμο τπς ανάπτυξπς σε γ υ ν α ίκ α . Το κ ο ρ ίτ σ ι π ε ρ ι ο ρ ίζε τ α ι στπν ανάπτυξπ του α π ό πολυάριθ­ μους παράγοντες: n ανάπτυξπ του σ' έναν απ' τους άντρες εξουσιαζόμενο κόσμο μπορεί εύκολα να συμβαδίσει με μια αρρώστια του αισθπματος τπς προσωπικής του αξίας. Οπου το κορί­ τσι έχει μάθει να βλέπει το γυναικείο ρόλο σα δυσάρεστο και ταπεινωτικό, n «αντρικπ δια μαρτυρία» μ πορεί να κυριαρχπσεl στπν ψ υχlκπ ζωπ του· μ πορεί να δοκιμάσει στπ φαντασία του να σκεφτε ί ένα μ έ λ λον χωρίς τπν πιο οικε ία σχέσπ ανάμεσα στον άντρα κ α ι τ π γυναίκα . Στο σ π μ ε ίο α υτό δε χρειάζεται παρά μόνο συμ­ λ π ρωματlκές ενθαρρύνσε ις, για να πραγματοποιπσεl τπν παραμόρφωσπ τπς σεξο υ α λ lκπς στάσπς: ο Φόβος

made by Absens

-87-

ΖΩΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝΕIΑ

α π έ ν α ν τ ι στον ά ντ ρ α β α σ ίζετα ι πάντα σ' ένα γενικό Φόβο απέναντι στπ ζωπ, ώστε n σεξουαλικπ παρέκ­ κλισπ δεν είναι τίποτ' άλλο α π ' τπν έ κφρασπ μιας νεύρωσπς. Ο λεσβιακός έρωτας είναι εξέγερ­ σπ τπς γυναίκας ενάντια στις σπμερι­ νές συνθπκες τπς σεξουα λ ι κπς και ερωτικπς ζωΠς. Η λεσβία έχει μάθει στπν π α ι δ ι κ π κ α ι ν ε α ν ι κ π π λ ι κία , αλλά και με τις εμπειρίες τπς ώριμπς π λ ι κία ς, να β λ έ π ε ι τον άντρα σαν «εχθρό» τ π ς . Δε θ έ λ ε ι να γ ίν ε τ α ι αντικείμενο τπς αντρικπς επιθυμίας, α π ' τπν οποία αισθάνεται πως χάνει τπν αξία και τα δικα ιώματά τπς. Δε θ έ λ ε ι να ε ίν α ι λ ε ία στα ζ ω ώ δ π αισθπματα του άντρα , π ο υ α π ' τπν άποψπ του α πογοπτευτικού κόσμου τ π ς ε μ π ε ι ρ ία ς τ π ς τα β λ έ π ε ι σαν τυραννικά και α π άνθρω π α . Στπν ε φ π β ε ία n ά π ο ψ π α υτπ α π αντάτα ι ι δ ι α ίτερα συχνά στο κορίτσι : α λ λ ά ε ξα ρτάται α π ' τ ι ς π ρώτες π α ι δι κέ ς εμπειρίες αν α π ' αυτπ θ ' αναπτυχθεί μ ι α αρνπτικπ στάσπ α πέναντι στον άντρα Π θα γίνει δεκτός ο κανονικός γυναι κείος ρόλος.

••

Η αγάπη

προς το ίδ ιο φύ λο Ο Φόβος υ π αγορε ύ ε ι τ π στροφπ προς το ίδιο Φύλο, γιατί εδώ εξουδε­ τερώνετ α ι το ε π ι κ ίνδυνο γεγονός τπς ξενικότπτας, απέναντι στο οποίο κάθε νε υρικπ ψ υχπ αντιδρά αρνπτι­ κά. Για τον φοβισμένο άνθρω π ο n ασΦάλεια ε ίνα ι ο ανώτερος σκοπός τπς ζωπς: αυτόν τον επιδιώκει και με το να έχει έναν ερωτικό σύντροφο

του ίδιου Φύλου, στις αισθπσεις του ο π ο ίο υ κ α θ ρ ε φτ ίζοντ α ι δ π θ ε ν ο ι δ ι κέ ς του. Η λεσβία έχε ι ανάλ ογα αισθπματα οικειότπτας όταν χαϊδεύει το γ ν ώ ρ ι μ ο σ ' α υ τ π σ ώ μ α μ ι α ς γ υ ν α ίκας n Σι μόν ντε Μ π ω β ο υ ά ρ π α ρ α π έ μ π ε ι σ τ ο β ι β λ ίο «Το ά λ λ ο Φ ύ λ ο » σ ε μ ι α λ ε σ β ία π ο ι π τ ρ ι α IRenee Vivien J : "Η καρδιά μας είναι ίδια στο στπθος μιας γυναίκας αγαππμένπ! Εχομε το ίδιο σώμα.

Η ίδια τύχπ βρίσκει και τις δυο μας, είμαστε συγγενείς στπν ευrυχία και στον πόνο, σ' εσένα βρίσκω εγώ τπν αγάππ μου: Κι αφού είμαστε απ' τπν ίδια ράτσα, αγαπώ σ' εσένα Φίλο, αδερφπ και παιδί!"

Το αίσθπμα τπς συγγένειας ανάμε­ σα σε γυναίκες και αυτό τπς ξενικό­ τπτας απέναντι στους άντρες είναι n π π γ π των λ ε σ β ι α κώ ν τ ά σ ε ω ν , Ο Ι ο π ο ίε ς μ ε τ α φ ρ ά ζ ο υ ν τ π δ υ σ α ρ έ ­ σκε ια μ ε τ ο γυνα ικείο ρόλο σε μια σ ε ξο υ α λ ι κ π δ ι α στ ρ ο φ Π . Κ υ ρ ίω ς , φι λόδοξες, εγωκεντρικές γυναίκες, που αναλαβαίνουν το συναγωνισμό με τον άντρα και σ' άλλους τομείς τπς ζωπς, πέφτουν εύκολα σε τέτοι­ ε ς π α ρ ε κτ ρ ο π έ ς : α ν ά μ ε σ α σ τ ι ς λ ε σ β ίε ς β ρ ίσ κο υ μ ε ε ξ α ι ρ ε τ ι κ έ ς αθλ Πτριες, καλλιτέχνιδες, διανοού ­ μενες. Ε π ίσπς κι ανάμεσα στις πόρ­ νες συνπθίζεται πολύ ο λεσβιακός έρωτας. Για τπ ΣαπΦώ α π ' τπ Λέσβο, που έζπσε περίπου το 600 π.χ., γνω­ ρίζουμε ότι πταν μια δπμοφιλΠς ποι­ Πτρια. Απ' αυτπ σώζονται ενθουσια­ στι κά ε ρωτικά ποιπματα, που ε ίναι γεμάτα θέρμπ και πόθΟ, απε υθυνό­ μενα βέβαια όχι στον άντρα, α λ λ ά στπ γυναίκα: . . . μόflις κοιιάξω φε υγαflέα προ ς εσένα μου KόβεIaι π μιflιά σιο fιaιμό «

made by Absens

-88-

ΨYXO�OΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

�-----

και n γλώσσα μου παραλ ύει, μια λεπτή φωrιά κυλάει ξαφνικά κάτω απ ' το δέρμα μου· με τα μάτια δε β λέπω τίποτα, μια βοή γεμίζει τ ' αυτιά μου, κι ο ιδρώτας στάζει κάτω, και όλο μου το σώμα το πιάνει ένα ρίγος, και είμαι πιο ωχρή απ' το χορ­ τάρι και κοντά στο θάνατο μου φαί­ νεται κιόλας, Αγαλλίδα. . . ». Οι σεξο υ α λ ι κές ε π α Φέ ς ανάμεσα στι ς λεσβίε ς συνίστανται όπως και στο υ ς ο μ ο Φ υ λ ό Φ ι λ ο υ ς άντρες σε αμοι βαίο αυνανισμό. Μερικές Φορές πραγματοποι ούνται και στοματικές ε π αΦές, που Οδπγούν στον οργα­ σμό. Σπανιότερα χρπσι μοποιούνται ομοιώματα του αντρι κού πέος, που μ' αυτό n κανονική συνουσία γελοιο­ ποιείται εντελώς.

••

Ε κδίκηση για τη στάση του άντρα

Δεν μπορεί κανείς ν' αποφύγει τπν εντύπωσπ ότι οι λεσβίες θέλουν με τπ σεξουαλική τους συμπεριΦορά να ε ξουδετερώσουν τον άντρα α π ' τπ ζωή τους. Η Σι μόν ντε Μ πω β ο υ ά ρ λέει σωστά γι ' αυτές: « Ο π ω ς ε ίδ α μ ε , ο ι π ε ρ ισσότερες λ ε σ β ίε ς α ρ ν ο ύ ν τ α ι ε π ίμ ο ν α τον άντρα. οπως στις ψ υχρές γυναίκες συναντούμε σ' αυτές απδία , πείσμα, Φόβο, υπερπΦάνεια. Βασικά δε θεω­ ρούν τον ε α υτό τους σαν ισότιμο. Στο πείσμα τους σα γυναίκα προστί­ θεται ένα σύμπ λεγμα κατωτερότπ­ τας σαν άντρας. . . Ε ίναι επίσπς οργισμένες, που βλέ­ πουν τους άντρες να κατέχουν προ­ νόμια και να είναι ισχυρότεροι από

α υ τ έ ς . . . Αυτό τ ο σ ύ μ π λ εγ μ α τ π ς εχθρι κότπτας ε ίνα ι ένας α π ' τ ο υ ς λόγους που οδπγεί μερικούς ομοΦυ­ λόΦιλους να τονίζουν τπν ιδιορρυθ­ μ ία τ ο υ ς . Δ π μ ι ο υ ργ ο ύ ν ένα ε ίδος cIub για να ε κΦράσουν μ' αυτό ότι ούτε κοινωνικά ούτε σεξουαλικά δεν ε ξα ρτώνται α π ' τους άντρες. Α π ό ε δ ώ χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι α κό μ π μ όν ο έ ν α β ή μ α για ανώ Φ ε λ ο υ ς κ ο μ π α σμ ού ς και κάθε είδους προσποιπτή συμπε­ ριΦορά . Στπν αρχή π λεσβία π α ίζε ι με τπν ιδέα ότι είναι άντρας. Μετά π ζωή τπς σα λεσβία γίνεται π ίδια ένα παιχνίδι Η π αρωδία , π μεταμΦίεσπ γ ίνετα ι λ ι β ρέ α . Κ α ι κάτω α π ' τ π ν πρόΦασπ ότι α ποΦεύγει τ π ν κατα­ π ίεσπ του άντρα , π γυναίκα γίνεται σ κ λ ά β α τ π ς π ρ ο σ ω π ι κότπτάς τ π ς . Δεν ήθελε ν' α ποκλειστεί στπν κατά­ στασή τπς σα γυναίκ α , α λ λ ά τώρα γίνεται δέσμια τπς κατάστασής τπς σα λεσβία». Αναγνωρίζου μ ε δίχως ά λ λο ότι ο λ ε σ β ι α σ μ ό ς ό π ως κάθε ά λ λ π δ ι α ­ στ ρ ο Φ ή ε ίν α ι μ ι α ε ξέ γ ε ρ σ π μ ε εσΦαλμένα μέσα και εσΦαλμένους στόχους. Ε ίν α ι ακριβώς α υτό, π ο υ στπν ψυχολογία του βάθους ονομά­ ζο υ μ ε ν ε υ ρ ω τ ι κ ή π λ ά ν π . Α φ ο ύ ο λ ε σ β ι α κός π ροσανατο λ ι σ μ ό ς των αισθπμάτων ε μπεριέχει μια νεύρω­ on, n θεραπεία τπς πρέπει να ε ίναι ψ υχοθεραπε υτική , που γενικά ΠΡΟ­ σ Φ έ ρ ε ι μ ε γά λ ε ς δ υ να τ ό τ π τ ε ς . Φυσικά π δυνατότπτα τπς θεραπείας ε ξα ρτ ά τ α ι α π ' τ π ν ψ υ χ ι κ ή δ ο μ ή , δπλαδr'i α π ' το αν π μόνο συμπτωμα­ τ ι κή λ ε σ β ι α κ ή στάσ π βασίζεται σε μ ι α βαριά ή ε λαΦρή ψυχική γενική παραμόρφωσn, που δε λείπει ποτέ α π ' τ π ν ε ι κ ό ν α τ π ς ( α ντ ρ ι κ ή ς ή γ υ ν α ι κ ε ία ς ) ο μ ο Φ υ λ ο Φ ι λ ία ς . Σ ε

made by Absens

-89-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ Ν Ε IΑ

συνετές άρρωστες δεν ε ίναι δύσκο­ λο να τους δείξουμε το άσκοπο και ανόπτο τπς σεξο υ α λ ι κnς τους εξέ­ γερσπς και να τις συμφιλιώσουμε με το γυνα ι κ ε ίο ρόλο τους, που τους προσΦέρε ι μεγα λύτερες δυνατότπ­ τες συναγωνισμού α π ' το άσυλο τπς διαστροφnς, που είναι μόνο μια φαι­ νομενικn λύσπ των καυτών προβλπ­ μάτων τπς συμβίωσπς. Στο λεσβιακό έ ρωτα φ α ίνετα ι καθαρά σαν κάτω από μεγεθυντικό φακό πόσο άρρω­ στες είναι οι σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και στπ γυναίκα στπν πατριαρ­ XIKn κοινωνία. Με τπν επιθυμία του άντρα να κ υ ρ ι α ρχ n σε ι π ά ν ω στ ι ς γυναίκες προκαλείται ένας «πόλεμος

των Φύλων», που φανερά και κρυΦά ε π ιδρά στπν α ι σ θ n μ α τ ι κ n ζωn και οδπγεί σε κάθε ειδους ε κφυλισμούς στις συνανθρώπινες σχέσεις και στπν ερωτικn ζωn. Μ ε το να στερnσει ο άντρας τπ γυναίκα α π ' τπν αυτοσυ­ νείδnσn τπς νόμιζε πως θα διασφα­ λίσει τπ δικn του : ά λ λαξε όμως τπ θ ε μ ε λ ι α κn α υτοε π ι βε β α ίωσπ , π ο υ μπορεί να προέλθει α π ' τπν αγάππ μιας ισάξιας και ισότι μπς γυναίκας, με μια τεχvnτn αυτοεξύψωσπ, που n νοθεία τπς δεν μπορεί ποτέ να προ­ σΦέρει αλnθινn ικανοποίπσπ. Η υπο­ δούλωσπ τπς γυναίκας δπλπτπρίασε τ π ν ε υτυχία κ α ι τα α ι σ θ n μ ατα κ α ι των δύο Φύλων.

made by Absens

- 90-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

Η πορνεία

Η πορνε ία δείχνει τπν ανθρώπινπ ε ρ ω τ ι κ ιΊ ζ ω π σε μ ι α ι δ ι ό ρ ρ υ θ μ π π α ρ α μ ό ρ φ ω σ π : α γά π π μ ε ι ω μ έ ν π μόνο στπν απλπ πράξπ τπς σεξουα­ λι κιΊς ικανοποίπσπς, τπς ε κσπερμ ά ­ τωσπς στο π λ α ίσιο ενός αγοραίο υ δοσίματος τπς γυναίκας στον άντρα. Κι ε δ ώ π ά λ ι ο ι σχέ σ ε ι ς τ ω ν δ ύ ο φύλων έχουν εκφυλιστεί στο παθο­ λογικό. Είναι αυτονόπτο ότι κι αυτπ π μορφπ τπς γυναικείας τύχπς παρι­ στάνει ένα μ έ ρ ο ς τ π ς υ π όστα σ π ς του πατριαρχικού κόσμου. Α π ό κ α ι ρ ό ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό ότι π εμΦάνισπ και π διατπρπσπ τπς πορ­ νείας συνδέετα ι με τπν κοινωνι κιΊ μ α ς δ ο μ Π . Η β α σ ι κ ιΊ α ρ χ π τ π ς πατριαρχίας Ι π γυναίκα σαν «αγοραίο α ντ ι κ ε ίμ ε ν ο » κ α ι « π ρ ά γ μ α » } κ α ι π γενικιΊ α πώθπσπ τπς σεξουαλικότπ­ τας κάνουν δυνατή τπν ύπαρξπ μιας «δικλείδας», που ε π ιτρέπει το ξεθύ­ μασμα των κατ α π ιεσμένων ορμών των αντρών. Η προκατάλπψπ για τπν α νω τ ε ρ ό τ π τ α τ ο υ ά ν τ ρ α κ α ι τ π ν

κατωτερότπτα τπς γυναίκας βρίσκει τπ συμ πτωματικιΊ έ κφρασπ τπς στις ερωτικές και σεξουαλικές συνι1θειες, που υποβιβάζονται σε εμπόριο, επει­ δπ στον π ο λ ιτ ι σ μ ό μ α ς ο ά ν τ ρ α ς β λ έ π ε ι τ π γυναίκα γενικά σ α ν ένα υ π οταγμένο σ ' α υτόν, ε ξαρτπμένο απ' αυτόν ον. Η κριτικιΊ τπς κοινωνίας έχει ονο­ μάσει συχνά τπν α θ λ ι ότπτα και τπ φτώχε ι α σαν α ιτ ίε ς τ π ς π ο ρνε ία ς . Αυτό ευσταθεί σε πολλά σπμεία και σήμερα α κό μ π π ανάγκπ των π λ α ­ τιών λ αϊκών στρω μ άτων α π οτελεί τπν αστείρευτπ π πγπ τπς πορνείας. Μ ι α κοινωνία, που στπ θέσπ τπς πθι­ κ ιΊ ς τ π ς δ ι π ροσωπ ία ς θα θέσει τπ γνπσια π ροαγωγπ τπς γενικής ε υ π ­ μερίας, θ α κάνει οπωσδήποτε μεγά­ λες προόδους στπν καταπολέμ πσπ τπς πορνείας. Η Alice Rϋhle - Gerstel γράφει στο βιβλίο τπς «Die Frauen­ f ra g e » ΙΤο γ υ ν α ι κ ε ίο ζ ήτ π μ α } : «Οποιος γνωρίζει τπν κοινωνικιΊ και τπν προσωπικιΊ τους ιστορία, αυτός

made by Absens

-91 -

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟI ΚΟΓΕΝ Ε IΑ

δεν μπορε ί να καταδικάσει τις πόρ­ νες, επειδΠ α υτές λ ύνουν τα προ­ βλrl ματα τπς ζωής τους τόσο άσχπ­ μ α . Κατά κανόνα προέρχονται α π ό κακές κοινωνικές συνθήκες, γεννή­ θ π κ α ν ν ό θ ε ς , μ ε γά λ ω σ α ν χ ω ρ ίς μ πτ έ ρ α ή υ π ό φ ε ρ α ν στο π α τ ρ ι κ ό σπίτι . . . Το ότι n πόρνπ κατάγεται από φτωχούς ανθρώπους, απ' το προλε­ ταριάτο, τπν αγροτιά και τπ χαμπλή μεσαία τάξπ, μπορεί μόνο από κακό­ β ο υ λ ο υ ς να ε ξ π γ π θ ε ί σ α ν π θ ι κ ή κατωτερότπτα α υτών των στρω μ ά ­ τ ω ν . κ ο ρ ίτ σ ι α α π ό α σ φ α λ ι σ μ έ ν ο περιβάλλον φτάνουν δυσκολότερα στπν πορνεία, όχι επειδή είναι πθικό­ τερα, α λ λ ά γιατί το πρόβλπμα του βιοπορισμού τίθεται σ' α υτά διαφο­ ρετικά. Τις αδικίες μέσα στπν οικογέ­ νεια μπορούν να τις αντισταθμίζουν με ά λλον τρόπο, γιατί έχουν μεγα­ λύτερπ ελευθερία στπν εκλογή των δυνατοτήτων. Στον κόσμο όμως, που λ έ γετα ι υ π ό κο σ μ ος , π ροσχω ρ ο ύ ν μ ε μ ονωμένα γυναίκες α π ό ό λ α τα στρώματα». Ακριβώς οι τελευταίες προτάσε ις υποδπλώνουν ότι ε κτός απ' τις γενι­ κές κοινωνικές και πολιτιστικές αιτίες υ π ά ρχουν κ α ι ατο μ ι κές - ψ υ χο λ ο ­ γκές. Αυτές αξίζει να τις παρατπρή­ σουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί μπορούν να μας δώσουν μια ιδέα για τπν ψυχή τπς πόρνπς. Στον περασμέ ­ νο αιώνα αρκούσε ακόμπ το σύνθπ­ μα του Λαμπρόζο για τπ «γεννπ μένπ πόρνπ». Στπν άποψπ α υτή n πορνεία ίσχυε σα μ ι α υ πόθεσπ τπς Φ ύ σπ ς , τ π ς β ι ο λ ο γ ι κ ή ς ι δ ι ο σ υ γ κ ρ α σ ία ς . Σήμερα γνωρίζουμε ότι n κατάπτωσπ και n πορνεία έχουν ορισμένες, αντι­ λππτές α ιτίες, και ότι π ίσω α π ' τπν εσφα λ μ ένπ ψ υχική και σεξο υ α λ ι κή

συμπεριφορ ά βρίσκονται τραγωδίες, που με κατά λ λ π λ π εκπαίδευσπ και ε υνοϊκότερε ς κοινωνικές συνθή κες θα μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α π ο φ ε υ χ θ ο ύ ν εύκολα.

••

Ο κ ο ι νό ς ά ν θ ρ ω π ο ς φαντάζεται τπν π όρνπ σαν ένα αχα λ ίνωτο και σεξουαλικά άπλπστο ον. Η ψ υχολο­ γ ι κ ή έ ρε υ ν α ό μ ως δεν μ π ο ρ ε ί να πιστοποιήσει τπ θεωρία τπς σεξουα­ λ ι κής α π λ π στία ς σαν αιτία για τπν πορνεία. Η πόρνπ είναι πάντα ένας αποθαρρυμένος ανθρώπινος τύπος, που από προσωπική ανάγκπ κα ι εσω­ τερική αστάθεια ωθείται σ' αυτό το «επάγγελμα» και δεν μπορεί μετά να ξεΦύγε ι . Μ ι α π α ι δ ι κ ή π λ ι κία χωρίς αγάππ ε ίναι συχνά το προοίμιο αυτής τπς ζωής, που υ π οτιμά τπν αγάππ τόσο ολικλπρωτικά. Ολες οι πιθανές ανθρώπινες ατυχίες στα παιδικά χρό­ νια μ πορούν να αποτελέσουν α ιτία τ π ς κατά πτωσπς. Το π α ραχά ι δ ε μ α π α ίζει ε π ίσπς έ ν α ρ ό λ ο , γιατί δεν ε π ιτ ρ έ π ε ι στο π α ι δ ί να α π οχτήσει γνώσπ των δυνάμεών του: πολλές πόρνες αποτυχαίνουν στπν επαγγελ­ μ α τ ι κ ή τους ε κ π α ίδ ε υ σ π και ε ίναι ανίκανες να αντιμετωπίσουν τίμια τπ ζωή. Αλλά κα ι εκεί όπου υπάρχουν δυνατότπτες εργασίας, ψυχικές προ­ διαθέσεις συμβάλλουν ώστε α υτές να μπν έχουν αξία για τπν πόρνπ. ο π ω ς ό λ ο ι οι ψ υ χ ι κ ά ά ρ ρ ω σ τ ο ι άνθρωποι έχει και n πόρνπ τπν τάσπ να διαμαρτύρεται ενάντια στο περι­ βάλλον. Στπ συμπεριφορά τπς ζωής τπς αρνείται τις μορφές τπς κοινωνι -

-92made by Absens

Η πόρνη

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

κότ n τ α ς , γ ι α τ ι ς ο π ο ίε ς α υτ π δεν προετοιμάστnκε αρκετά oτnv εποχπ t n c ω ρ ί μ α ν σ π ς t n c . Αρνε ίτ α ι t n v εργασία, tnv αγάπn και το γάμο, tnv κ ο σ μ ι ότnτα κ α ι t n v α στ ι κ π n e I K rl : υποτιμά τον κόσμο, μέσα στον οποίο γνώρισε μόνο φαινομενικπ αξία και φαινομενικπ ανθρωπιά. Με βάσn τις πα ιδικές εμπειρίες tnc n πόΡνn δεν πιστεύει oτnv κοινότnτα των ανθρώ­ πων, και πολύ λιγότερο oτnv κοινό­ tnta άντρα και γυναίκας. Η ψ υχικπ tnc κατάστασn χαΡακτnΡίζεται α π ' t n δ ο κ ι μ π ν α α π οφε ύγε ι ανθρώ π ι ­ νους και n θικούς δεσμούς, όπως α υτοί π α ρ ο υ σ ι ά ζοντ α ι π ά ντα atn v εργασία και στον έ ρωτα . Η π όΡνn φ ο β ά τ α ι τον ά ντρ α , το γ ά μ ο , t n v κ α ν ον ι κ π ε ργ α σ ία , τ α π α ι δ ι ά , t n μονα ξ ι ά : εξεγείρετα ι ενάντια at n δυσμένεια των συνθn κών και περι­ πλέκεται πιο πολύ σ' αυτές.

••

τον άντρα με tn μ ίμnσn, αλλά ε π ί­ anc κα ι με το ότι εκμεταλλεύεται τις σεξουαλικές του ανάγκες, τις κάνει χρπ μ α και τον εξαπατά με tn δικπ tnc σεξο υ α λ ι κπ ασυγκινnσία (atnv άσκnσn του ε παγγέλματος n πόΡνn είναι ψυχρΠ) . Ετσι α κό μ n κ α ι at n v π ο ρ ν ε ία ο πόλεμος των Φύ λων διεξάγεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο' και εδώ επίσnς εκδικε ίται n γυναίκα με ένα τέχνα ­ σμα γ ι α τον υ π ο β ι β α σ μ ό , π ο υ t n c γίνετ α ι α π ' τ ο ν π ο λ ιτ ι σ μ ό μ α ς σε χίλιες δυο μορΦές. Το μυστικό tnc ψυχπς tnc πόΡνnς είναι ε κείνο μιας αυτοκαταστρεπτικπς εξέγεΡσnς ενά­ ντια σε καταστατικές αξίες, που τις ε ι σπγαγε ο άντρας σ ' αυτό τον κόσμο. Α λ λ ά το π ε ίσ μ α ε ν ά ν τ ι α στον άντρα οδnγεί atn v πεΡίπτωσn t n c πόΡνnς μόνο oτn δικπ tnc καταστρο­ φπ. Η υπεροχπ, tnv οποία επιδιώκει α π έναντι στον άντρα , ε ίνα ι μόνο φ α ι ν ο μ ε ν ι κ Π . Αν και ο « π ε λ ά τ n ς » γίνεται αντι κείμνο ε κμετά λλευσnς, tnv πόΡνn tnv εκμετα λ λ ε ύεται και tnv υ ποτιμά α π ' tnv ά λ λ n μεριά ο σωματέμπορος ακόμn πιο αδιάκριτα. Η ελεύθεΡn και αυθαίΡετn ζωπ στον υπόκοσμο μετατρέπεται σε λίγο σε υποταγπ και σε εσωτερικπ καθώς και εξωτερικπ διατάΡαξn. Η ατομικπ εξέ­ γεΡσn ενάντια στις κοινωνικές αδι­ κίες προσκρούει στο κενό: πολλές π ό ρ ν ε ς κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ντ α ι α π ' το «επάγγελμά» τους. Πώς είναι τώρα ο άντρας, που ανπ­ κει στον κύκλο πελατών tnc πόΡνnς; Δεν ε ίναι μόνο οι «άγα μοι άντρες» που καταφε ύγουν στις πόρνες, για να ι κ α ν ο π ο ι n θ ο ύ ν σ ε ξ ο υ α λ ι κ ά . Ε π ίσnς κ α ι ο έγγα μ ο ς έ λ κεται α π '

Το ιδανικό

του αντρισμο ύ Η ψυχολογία του βάθους έχει επι­ σnμάνει κυρίως το ιδανικό του αντρι­ σμού atnv ψ υχπ tnc πόΡνnς. Αυτπ δε θέ λ ε ι να ε ίν α ι γ υ ν α ίκ α , α λ λ ά άντρας. Κάτω από πρωτόγονες από­ ψεις το «να είναι άντρας» σnμα ίνει : να ξεπέφτει, να πίνει , να τε μπελιάζει να θnΡεύει τον άντρα. Ετσι n πόΡνn μι μείται μια γελοιογραΦία του άντρα, που πολύ συχνά tnc είναι γνώΡι μ n α π ' t n v προσωπικπ t n c προϊστορία . Σχεδόν όλες οι πόρνες προέρχονται από διαλυμένες οι κογένειες, συχνά ο πατέρας είναι μέθυσος, αγροίκος και βάναυσος μαζί. Η πόΡνn υποτιμά

made by Absens

-

93

-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

tnv πόΡνn , γιατί ε ξα ιτίας μιας ορι­ σμένnς ψ υχικπς κατάστασnς μπορεί ν' α π ο λ α ύ σ ε ι t n σ ε ξ ο υ α λ ι κότnτα τότε μ όνο , όταν του προσΦέρεται σαν ένα είδος «διαΦθοράς». Και εδώ το ιδανικό του αντρισμού παίζει ένα σnμαντικό ρόλο : oτn θέσn του αγο­ ραστπ ο πελάτnς είναι «κύριος τnς κ α τ α στ ά σ ε ω ς » , ν ο μ ίζει π ω ς ε ίν α ι ανώτερος, ώστε τόσο n πόΡνn όσο κι ο π ε λ άτ n ς τ n ς ε π ι δ ι ώ κ ο υ ν στον τ ο μ έ α τ ω ν σ ε ξο υ α λ ι κών σχέσεων μια Φανταστικπ ανωτεΡότnτα. Ανάμεσα στους πελάτες τnς πόρ­ ν n ς β ρ ίσ κ ο ν τ α ι π ο λ λ ο ί ν ε υ ρ ι κ ο ί χαρακτπρες, ανίκανοι για δεσμούς, που θέλουν ευχαΡίστnσn χωρίς τρυ­ φεΡότnτα. Ανθρωποι, που θέλουν να π α ρ α κ ά μ πτουν τις δυσκΟ λ ίε ς , που επ ιζnτούν otn ζωπ φτnνούς θρι ά μ ­ βους, που επιδεικνύουν τον «αντρι ­ σ μ ό » τ ο υ ς , έ λ κοντ α ι ε υ κο λ ότ ε ρ α στον κύκλο πελατών τnς πόΡνnς α π '

τους ψυχικά ισΟΡΡοπnμένους χαρα­ κτ Π ρ ε ς . Στnν πόΡνn στρέ φ ε τ α ι ο σ ε ξο υ α λ ι κά α π ρ ο σ ά ρ μ ο σ τ ο ς , ο πότnς μ ε α υξnμένn τάσn για ανα ­ γνώΡισn, ο δειλός, ο δισταχτικός, ο α κο ι ν ώ ν n τ ο ς κ α ι ο ξ ε π ε σ μ έ ν ο ς ά ν θ ρ ω π ο ς . Δ ε ν π ρ έ π ε ι ε π ίσ n ς να ξεχνά μ ε ότι σε ορισμένους αντρ ι ­ κ ο ύ ς κ ύ κ λ ο υ ς τ ο γ ό n τ Ρ Ο κ α ι το κύρος συνδέεται με τον αριθμό των σεξου α λ ι κών π ε ρ ι πετειών: ό π ο ι ος δεν το επιτυγχάνει αυτό μ ε καλές γυνα ίκες , μπορεί ν' α π οχτπσει ένα τεχνnτό «γόnτΡΟ» με τις ε π ιτ υχίες του στις πόρνες. Η καταπολέμnσn τnς πορνείας δεν μ π ορεί να γίνει με α π α γορε ύ σ ε ι ς . Πρέπει ν' αρχίσει otnv ε κπαίδευσn, oτn σεξουαλικπ neIKrl, στις κοινωνι­ κές συνθΠκες. Δεν υπάχει αμφιβολία ότι μ ' αυτό μπορεί να καταπολεμn­ θεί ε υ κο λ ότερα και το Π Ρ ό β λ n μ α των αφοδισίων νοσnμάτων.

made by Absens

- 94-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ψυχοσωματικές γυναικείες παθήσεις

Κάτω α π ' τπν επίδρασπ τπς ψυχο­ λογίας του βάθους n γνώμπ μας για τπν ουσία των ασθενειών έχει αλλά­ ξει θεμελιακά. Μ έχρι το τέλος του περασμένου α ι ώνα n ι ατρι κιΊ πταν α κ ό μ π π ροσανατολισμένπ φ υ σ ι κο ­ ε π ι στ π μ ο ν ι κ ά · το σ ώ μ α φ α ινόταν στο υς γιατρούς σα μια π ο λ ύ π λοκπ μπχανπ και ο ίδιος ο γιατρός αισθα­ νόταν σαν ένας μπχανικός που έπρε­ πε να διορθώσει το σώμα - μπχανπ, αν π α ρο υ σ ι α ζόταν κά π ο ι α β λ ά β π . Ετσι για τους γιατρούς ε κε ίνπς τπς ε π οχ π ς υ π π ρχαν μ όνο σωμαrικές αιrίες ασθενειών· γενικά θεωρούσαν ότι γ ι α κ ά θ ε α ρρώστια π ρ έ π ε ι να αναζπτπθεί ένας παράγοντας διατα­ ραχπς - βάκιλος, ιός κλπ. Ουτοπιστές πίστευαν μάλιστα ότι στο μέλλον θ ' α ν α πτυχθεί μ ι α ιατρι κιΊ , ό π ο υ για κάθε α ρρώστ ι α θα μ π ο ρο ύ σαν να γνωρίζουν μια α ιτία και ένα Φάρμα­ κο. Στο π λ α ίσ ι ο α υτ ο ύ τ ο υ τ ρ ό π ο υ σκέψπς, που ακόμπ και σπμερα έχει

π ο λ λ ο ύ ς υ π οστπριχτές, οι ψ υχικοί παράγοντες δεν προσέχτπκαν καθό­ λου. Σα φυσικοί επιστπμονες οι για­ τροί του παρε λ θόντος δεν πθελαν να ασχολπθούν με τόσο α μΦίβολες δυνάμεις όπως οι «ψυχικές». Με τπν πείρα τπς ψυχολογίας του βάθους έγινε σε λίγο ολοΦάνερο ότι όχι μ όν ο ο ι ψ υ χ ι κ έ ς , α λ λ ά κ α ι ο ι σωματικές αρρώστιες συνδέονται με το xapaκrnpa και [πν προσωπικόrnrα του άρρωστο υ . π ο λ λ έ ς α ρρώστιες υ π α κο ύ ο υ ν σε ν ό μ ο υ ς , που ε ίν α ι ριζωμένοι στπν ασυνείδπτπ αισθπμα­ τικιΊ ζωΠ. Ετσι γύρω στα 1 920 οι για­ τροί άρχισαν να προσθέτουν τις γνω­ στές α ιτ ίε ς α σθενειών κ α ι μ ε ρ ι κές ν έ ε ς : Φ ό β ο υ ς , α π ογοπτε ύ σε ι ς , ε ­ σΦαλμένες στάσεις α πέναντι στπ ζωπ και εσωτερικές συγκρούσεις. Η ψυχο­ λογία του βάθους προκάλεσε μια επα­ νάστασπ στπν ιατρι κιΊ σκέΨπ με τπ θέσπ ότι ερεθισμοί [πς ψυχnς είναι οι σπουδαιότερες και συχνότερες αιτίες ασθενειών που γνωρίζουμε.

made by Absens

-95-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Εκτός από ένα μεγάλο μέρος των μολυσματικών ασθενειών, n εμΦάνι­ σπ των ο π ο ίων συνδέεται με τ π ν επαφπ του οργανισμού με τ ο μολυ­ σματικό μικρόβιο, μ πορούμε σπμερα να παραδεχτούμε ότι σοβαρές αρρώ­ στιες παρουσιάζονται σε ιδιαίτερες κ α τ α στ ά σ ε ι ς τ π ς ζ ω Π ς . Ο π ο υ ο άνθρωπος πέφτει α π ' τπ ζωπ και α π ' τπν εσωτερικπ του στάσπ σε Ιφαινο­ μενικά) αδιέξΟδες καταστάσεις, του προσφέρεται n ασυνείδπτπ «διέξο­ δος στπν αρρώστια». Αυτπ τπ δυνα­ τ ό τ π τ α τ π ν ε μ ε τ α λ λ ε ύ οντ α ι ο ι άνθρωποι περισσότερο α π ' ό,ΤΙ γενι­ κά νομίζουμε. Με προσεχτικούς υπο­ λογισμούς οι μισές περίπου σωματι­ κές αρρώστ ι ε ς προκα λ ο ύντ α ι α π ό ψ υχικές εσφαλμένες στάσεις. Πώς μεταφράζονται οι Ψυχικές ανά­ γ κ ε ς σε σ ω μ α τ ι κές α ρ ρ ώ στ ι ε ς ; Σπμερα έχουμε ανακα λ ύ ψει τα ίχνπ των διαταραχών, που αρχίζουν στπν ψυχικπ ζωπ και καταλπγουν τελικά σα σωματικές αρρώστιες. Η ιατρικπ ανά­ πτυξε ένα νέο κλάδο έρευνας, που βασίζεται σε εκτιμπσεις τπς ψυχΟλΟ­ γίας του βάθους: τπν ψuχοσωμaΤΙΚt1 IarρIKt1. Αισθπματα όπως ο φόβος, ο

••

στη γυναικολογική ιατρική

θ υ μός, n λ ύ π π , n α π ε λ π ισία και n μοναξιά μπορούν να επέμβουν δρα ­ στικά στπ λειτουργία του σώματος. Ετσι δπμιουργούνται αρρώστιες, που ε ίναι ε κφράσεις των προβλπ μάτων τ π ς ζωπς τ ο υ π ρ ο σ β λ π μ έ ν ο υ α π ' αυτές ανθρώπου. Γι' αυτό σε τέτοιες περιπτώσεις και οι καλύτερες σωματι­ κές εξετάσεις δεν προσΦέρουν κανέ­ να ουσιαστικό πόρισμα: μένουν αμπ­ χανες στο καθαρά συμπτωματολογι­ κό. Επίσπς κι από θεραπευτικπ άποψπ μόνο n ψυχιατρικπ θεραπεία μπορεί να έχει μόνιμες επιτυχίες.

Στο υς γυνα ι κολόγους ε ίναι γνω­ στές από καιρό γυναικείες παθπσεις, που δεν ταιριάζουν στις θεωρίες τπς φ υ σ ι κ ο ε π ι σ τ π μ ον ι κ π ς ι α τ ρ ι κ Π ς . Π ρ έ π ε ι ν α υ π ε ν θ υ μ ίσ ο υ μ ε ό τ ι n έρευνα τπς ψυχολογίας του βάθους άρχισε με μια γυναικεία αρρώστια , n οποία πταν κατά το 1 880 πολύ δια­ δομένπ και με τπν α ινιγματι κότπτά τ π ς α π α σχο λ ο ύ σ ε π ο λ λ ο ύ ς γ ι α ­ τρούς: τπν υστερία . Αυτπ n α ρρώ­ στια υππρχε πδπ στπν αρχαιότπτα' οι αρχαίοι Ελλπνες πίστευαν πως μπο­ ρούσαν ν' αποδώσουν τις εμφανιζό­ μενες μ ' α υτές π α ρ α λ ύ σ ε ι ς , σ π α ­ σμούς, διαταραχές των α ισθπσεων κλπ. στπ μπτρα Ιστα αρχαία ελλπνι­ κ ά : υ στ έ ρ α ) , π ο υ « π ε ρ ι π λ α νάτα ι » μέσα στο σώμα και δ π μ ι ο υ ργεί τα ποι κίλα συμπτώματα ! Η ιατρικπ του 1 90υ αιώνα π ίστευε αντίθετα ότι n υ στε ρ ι κ π γ υ ν α ίκα π ά σχ ε ι α π ό μ ι α άγνωστπ αρρώστια του εγκεΦάλου. Στπ θεωρία α υτ π αντιτάχθ π κα ν μ ε έ μ φ α σ π ο ι Βιεννέζοι γιατροί Σ ίγκ­ μουντ Φρόυντ και Γιόζεφ Μ πρόυερ, οι οποίοι με τπν ευκαιρία τπς θερα­ πείας μιας πολυτάλαντπς υστερικπς έ καναν τπν ανακά λ υ ψ π ότι μπορεί κανείς να καταλάβει και να εξπγπσει τα συμπτώματα τέτοιων ασθενειών, αν τα συσχετίσει με μερικά αψιθυμι­ κ ά φ ο ρτ ω μ έ ν α β ι ώ μ α τ α α π ' τ π ν π ροϊστο ρ ία τ ο υ ς . Η ά ρρωστπ του Φρόυντ και του Μ πρόυερ, τπς οποί­ ας n θεραπεία γινόταν ακόμπ - σύμ­ φωνα μ ε τις τότε σ υ ν r'i θ ε ι ε ς - με ύ πνωσπ, πταν π ο λ ύ ο μ ι λπτικπ γυναίκα ' α κόμπ και στο μισοΟ πνι Π

-96made by Absens

Η ψυχοσωματική

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAΙΚAΣ

στο βαθύ ύπνο διπγόταν α π ' τπ ζωπ τπς ως και α π ' τπν π ρώτπ π α ι δ ι κ π πλι κία τπς: στπν ιδιοΦυπ διαίσθπσπ του Φρόυντ έγινε σαΦές ότι n υστε­ ρικπ πάθπσπ είναι ένα είδος απάντπ­ σπς τπς άρρωστπς σε άλυτα σ' αυτπ α ισ θ π μ ατ ι κά π ρ ο β λ π ματα, κατά κ ά π ο ιον τ ρ ό π ο μ ι α δ ι έ ξοδος, π ο υ ε ίχε ε π ι βλ π θ ε ί α π ό Φόβο α πέναντι στπ ζωπ κα ι ελαττωματικπ προετοι­ μασία για τπ ζωΠ. Η τότε θεωρία του Φρόυντ, που απέδιδε στπ σεξουαλι­ κότπτα μεγάλπ σπουδαιότπτα , μπο­ ρ ε ί και π ρ έ π ε ι σ π μ ε ρ α να π α ρ α ­ βλεΦθεί· αυτό που μένει είναι n δια­ π ίστωσπ ότι n αρρώστια μ πορεί να έρθει στον άνθρωπο όχι μόνο α π ' έξω, α λ λ ά και α π ό μέσα, ότι αυτπ είναι σύμβολο για έναν α ποτυχπμέ­ νο τρόπο ζωΠς. Η ε ξ π γ π σ π τ ο υ Φ ρ ό υ ντ γ ι α τ π ν υστερία (που πριέχεται σε ένα κλα­ σικό του βιβλίο απ' το 1 89 5 ) έδωσε τπν αρχπ για τπν καταπλπκτικπ ανά­ πτυξπ τπς ψ υχολογίας του βάθους και τπς ψυχοσωματικπς, που προέρ­ χετ α ι α π ' α υ τ Π . Σ τ ο ν τ ο μ έ α τ ω ν γυνα ι κε ίων ασθενειών οι νέες από­ ψεις αποδείχτπκαν εξαιρετικά πολύ­ τ ι μ ε ς . Η υστερία έγκε ιτα ι σ' έναν τομέα ανάμεα στπν ψ υχιατρικπ και στπ γυνα ικολογία : σε λ ίγο μπόρεσε ν' α ποδειχτεί ότι οι νόμοι που ισχύ­ ουν γι' αυτπ ισχύουν κα ι για ειδικές αρρώστιες τπς γυναίκας. Η παρατπ­ ρπσπ με βάσπ τπ σεξουαλικπ διατα­ ραχπ π ρο σ Φ έ ρ ε ι στ π ν π ε ρίπτωσπ α υτπ πλούσια σ υ μ περάσματα. Ηδπ πριν α π ' τ π γενι κπ ε μ Φά ν ι σ π των ψ υχοθ ε ρ α π ε υτ ι κών μ ε θόδων ο ι γυναικολόγοι ανέΦεραν ότι μπορού­ σαν να εξπγούν πολλά συμπτώματα στο γ υ ν α ι κ ε ίο γ ε νν πτ ι κό ό ρ γ α ν ο

μόνο α π ό ψ υχιατρικπ ά π ο ψ π . Ετσι θ ε ω ρ π θ π κε Π . Χ . ο « v a g i n i s m u s » (κολεόσπασμος, κολπισμός) , δπλαδι1 ο σπασμός του γυναι κε ίου γεννπτι­ κού οργάνου, ο οποίος κάνει αδύνα­ τ π τ π ν ε ι σχώ ρ π σ π τ ο υ α ν τ ρ ι κ ο ύ οργάνου, σαν «έκφρασπ του Φόβου κ α ι τ π ς α π δ ία ς α π έ να ν τ ι σ τ π συνουσία». Επίσπς n Φαγούρα στπν περιοχπ του ανοίγματος του κόλπου έχει ανάλογα με τις περιπτώσεις ένα τέτοιο «νόπμα». Ιδιαίτερα οι ανωμα­ λ ίε ς τπς ε μ μ πνόρροιας, που κατα­ λ α μ βάνουν ένα μεγά λ ο μ έ ρος τπς α π α σχ ό λ π σ π ς του γυνα ι κο λ όγο υ , έ χ ο υ ν ε ξ π γ π θ ε ί ε δ ώ κα ι π ο λ λ έ ς δεκα ετίες σ α «γλώσσα των οργά­ νων», δπλαδπ σα μια δοκιμπ να «πει» κάποιος με τπ βοπθεια του προσβλπ­ μένου οργάνου ότι στα πλαίσια τπς ερωτικπς ζωπς δεν μπορεί να αντα­ ποκριθεί στις ειδικές οργανικές λει­ τ ο υ ρ γ ίε ς . Φ υ σ ι κ ά ό λ α α υτ ά πταν ψπλαΦπστές προσπάθειες να ρίξουν Φως στο σκοτάδι των οργανικών δια­ ταραχών: για πρώτπ Φορά n ψ υχο­ σωματικπ ιατρικπ τπς σπμερινπς επο­ χπς μ π όρεσε να ε π ε ξε ργαστεί μ ι α βασικπ επεξπγπσπ για τπν α ιτία και τ ο ν τ ρ ό π ο δ π μ ι ο υ ρ γ ία ς π ο λ λ ών γυναικείων παθΠσεων.

••

της ψυχικής ανάγκης Αν θέλει κανείς να κατα λάβει τπν ο υσία τπς γυναίκας και τπς «γυνα ι ­ κ ε ία ς ψ υχπς», τότε δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α παραβλέψει τα ψ υχοσωματικά πορί­ σ μ α τ α , π ο υ μ α ς π ρο σ Φ έ ρ ο υ ν μ ι α βαθιά διείσδυσπ στα ΠΡOβλrΊματα και

-97made by Absens

Η αρρώστια σαν έκφραση

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

φύλων της εποχπς μας, που χαρα­ κτ η ρ ίζετ α ι α κ ό μ η α π ' τ ο π νε ύ μ α α παγορευτι κών, εχθρι κών π ρος τη σεξουαλικότητα κι υποτιμητικών για τη γυναίκα θεωριών. Στον π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ένο χώρο π ο υ έχο υ μ ε στη διάθεσπ μ α ς δεν μ π ο ­ ρούμε ν α δώσουμε μια π λr1 ρ η εικόνα της " ψυχοσωματικής της γυναίκας». Για το λόγο αυτό ας αρκεστούμε στη γενικπ περιγραφπ μερικών ασθενει­ ών, που είναι "τυπικά γυναικείες» και ανα λ όγως μ π ορούν να χρησι μ ε ύ ­ σουν σα συμβολές σε μια ψυχολογία της γυναίκας.

στα κ α θ π κ ο ντ α , α λ λ ά κ α ι σ τ ι ς δυσκολίες της γυναικείας ζωπς (στον η ο λ ιτ ι σ μ ό μ α ς ) . Η δ η μ ε β ά σ η τ ι ς σ ε ξο υ α λ ι κέ ς δ ι α τ α ρ α χ έ ς μ π ο ρ ε ί κανείς να ε κθέσει όλα τα γυναι κε ία πρoβλr1ματα της σύγχρονης εποχπς: μ πορε ί να δείξει τις στενότητες και τις μονομέρειες του α κό μ η π ά ντα πατριαρχικού πΟλιτισμού μας, πάνω στ ι ς ο π ο ίε ς σ κο ντάφτουν π ο λ λ έ ς γ υ ν α ίκ ε ς κ ι α π οτ υ γχ ά ν ο υ ν στ η ν ψυχοφυσικπ τους ανάπτυξη. Η μελέ­ τη των σ ε ξο υ α λ ι κών α ν ω μ α λ ι ώ ν α π οδ ε ίχνε τ α ι σαν ένα κατά λ λ η λ ο πεδίο για τη διευκρίνηση της κρίσι­ μης κατάστασης των σχέσεων των

made by Absens

-

98

-

ΨVXOΛoΠA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΆΣ

Διαταραχές της εμμηνόρροιας

Ο μ π ν ι α ίος κ ύ κλ ο ς τ π ς γυναίκας αποτελεί ένα στόχο για ψυχοσωματι­ κές διαταραχές. Εδώ δεν μπορούμε να αναφε ρθο ύ μ ε με λ ε πτ ο μ έ ρ ε ι α στις βιολογικές βάσεις τπς εμμπνόρ­ ρ ο ι α ς . Κ α ι στον α ν ε ι δ ίκευτο ε ίν α ι γνωστό πως π εμμπνόρροια καθορί­ ζετ α ι α π ό α λ λ α γ έ ς στον ι στό τ π ς μήτρας, ο ι οποίες πάλι καθορίζονται από ορμονικές διαδικασίες. Η εμμπ­ νόρροια αρχίζει α π ' το 1 20- 1 40 έτος

να μ πορεί να τρέφει το αναπτυσσό­ μενο έ μ βρυο. Η α ι μορραγία γίνεται μόνο τότε, όταν το ωάριο μένει αγο­ νιμοποίπτο και πεθαίνει · στπν περί­ πτωσπ α υτ ή δε χρε ιάζοντα ι π ι α τα

τπς πλικίας και σταματάει γύρω στο 4 5 0 . Στα 3 0 α υτά π ερίπου χρόνια ωριμάζο υ ν π ερίπου 400 ωάρια α π ' τις γυναικείες ωοθήκες σε ένα ειδι­ κό χρονικό σπμείο του κύκλου απο­ κόβ οντα ι α π ' τπν ω ο θ ή κπ κ α ι δ ι α μέσου του ωαγωγού μεταΦέρονται στπ μ ήτρα. Κάτω α π ' τπν ε π ίδρασπ των γεννπτικών ορμονών (οιστρογό­ νος, προγεστερόνπΙ μεταβάλλεται ο β λεννογόνος τπς μ ήτρας διασχίζε­ ται από κανάλια αδένων και μαζεύει κυρίως πολύ αίμα, ώστε αυτή - όταν το ωάριο γονι μ ο π ο ι π θ ε ί κι α μέσως μετά «φωλ ιάσει» στο βλεννογόνο -

ε π ά ν ω στρ ώ μ α τ α τ ο υ ι σ τ ο ύ τ π ς μήτρας και το α ίμα που περιέχεται σ' α υτά· όταν το τελευταίο αποβάλλε­ ται κατά τπ διάρκεια τριών ως πέντε π μερών, μ ι λάμε για τπν «περίοδο». Σ' αυτές τις μέρες τπς εμμπνόρροι ­ α ς το γυνα ι κ ε ίο γεννπτικό όργανο χρειάζεται ιδιαίτερπ υγιεινή περιποί­ πσπ και π ροσοχή . Ακριβώς α μέσως μετά τον κόλπο βρίσκεται στο εσω­ τερικό τπς μήτρας μια σχετικά μεγά­ λπ «πλπγή», που έχει προέλθει α π ' τ π ν α ι μ ο ρ ρ α γ ία . Ω σ π ο υ α υ τ ή ν α κλείσει πάλι, π γυναίκα προσβάλλε­ ται ε ύ κολα από μολ ύνσεις. Φυσικά αυτό σπμαίνει μια επιπρόσθετπ ψυχι­ κή και σωματι κή φροντίδα, όταν οι γυναίκες πρέπει να π ροσέχουν για μ ε ρ ι κέ ς μ έ ρ ε ς τ ο υ μ ή ν α , ε π ε ι δ ή μ έ σ α στο σ ώ μ α τ ο υ ς «άνο ι ξ ε μ ι α π λπγή».

made by Absens

-99-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Από παλιά οι άνθρωποι σπάζουν το κεΦ ά λ ι τους για το φαινόμενο τπς εμμπνόρροιας. Ε πειδπ μέχρι τα νεώ­ τερα χρόνια δε γνώριζαν τπ βιολογι­ κπ σπμασία τπς, έφτασαν σε μυθο­ λογικές παραστάσεις, που όλες τους β ά δ ι ζα ν π α ρ ά λ λ π λ α μ ε τπ γ ε ν ι κ π υποτίμπσπ τπς γυναίκας. Θεωρούσαν τπν εμμπνόρροια σα μια κατάρα, που πέφτει πάνω στις Ύυναίκες εξαιτίας οποιωνδπποτε σφαλμάτων' Π.χ. σαν τιμωρία για τις αμαρτίες τπς πρώτπς γυναίκας, τπς Εύας. Επίσπς π ίστευαν πως γυναίκες με εμμ πνόρροια πταν ακάθαρτες και γι ' αυτό δεν τους επι­ τ ρ ε π ότ α ν ν α μ π ο υ ν σ ε χ ώ ρ ο υ ς λ ατρεία ς συχνά έ π ρ ε π ε μ ά λ ι στα , ώσπου να τελειώσει n εμμπνόρροια, να μένουν έξω απ' το χωριό σε ειδι­ κές καλύβες. Ακόμπ και σπμερα βρί­ σκουμε στο λαό διαδομένπ τπ δεισι­ δαιμονικπ άποψπ ότι φυτά, που βρί­ σκονται κοντά σε γυναίκες με εμμπ­ νόρρο ι α , δεν αναπτύσσονται Π και ξεραίνονταΙ. Απ' αυτές τις αφέλειες μ πορούμε να δούμε σαν κάτω α π ό ένα μεγεθυντικό φακό ό λ π τ π θέσπ τπς γυναίκας στπν πατριαρχία.

••

Εμμηνόρροια και ψυχή

Επειδι1 n εμμπνόρροια, όπως γνω­ ρ ίζο υ μ ε σ π μ ε ρ α , ε ίν α ι έ κ φ ρ α σ π ορμονικών ταλαντεύσεων στο αίμα, μ π ο ρ ο ύ μ ε μ ε βάσπ τις σ ύ γχρονες έρευνες να αποχτπσουμε μια ακριβπ ε ι κόνα για τις α ιτίες τπς. Οι κύριες γεννπτ ι κέ ς ορμόνες τπς γυναίκας π α ράγονται στις ω ο θ ή κε ς . Ο λ π n ορμονική διαδικασία βρίσκεται κάτω α π ' τον έ λ ε γχο τ π ς υ π όφ υ σ π ς . Η

υπόφυσπ πάλι υ πόκειται στον λεγό­ μενο «διεγκέ φ α λ ο •• και μ ' α υτό σ ' όλους τους πιθανούς Ψυχικούς εππ­ ρεασμούς. Ετσι είναι ευνόπτο ότι ο γ υ ν α ι κ ε ίο ς κ ύ κ λ ο ς δ ε ν ε ίν α ι μ ι α καθαρά βιολογική δ ι α δι κα σία . Από καιρό είνα ι γνωστό ότι ψ υχικοί παρά­ γοντες μ πορούν να επέμ βουν δρα­ στι κ ά στ π ν π ο ρ ε ία τ ο υ κ ύ κ λ ο υ . Επίσπς πολλές διαταραχές τπς εμμπ­ νόρροιας μπορούν ν' αποδοθούν σε ψυχικές αιτίες. Η δ ι α δ ι κα σ ία τ π ς ε μ μ π ν ό ρ ρ ο ι α ς ε ίν α ι μ ι α α π ' τ ι ς « π ι ο α ν ή σ υ χε ς λειτουργίες•• του γυναι κείου οργανι­ σ μ ο ύ . Η ι δ α ν ι κ ή π ε ρ ίΟδος των 2 8 π μ ε ρών μ ε τ ρ ε ι ς ως πέντε π μ έ ρε ς α ι μορραγίας εκπλπρώνεται σπάνι α ' πολλές γυναίκες έχουν χρονικά ακα­ νόνιστπ περίΟδο, ά λ λες πολύ πάνω κι άλλες πολύ κάτω α π ' τις 28 πμέ­ ρες, n αιμορραγία μπορεί κι αυτή να διαρκέσει λιγότερο Π περισσότερο, n ποιότπτα του χαμένου αίματος μπο­ ρεί να είναι διαφορετική, n εμμπνόρ­ ρ ο ι α μ π ο ρ ε ί να ε ίν α ι α ν ώ δ υ ν π ή πολύ οδυνπρή και μερικές φορές να μ π ν έ ρ θ ε ι χ ω ρ ίς φ α ν ε ρ π α ι τ ία . Π ο λ λ έ ς γυνα ίκες, π ο υ για το πρό­ βλπμα τπς αντισύλλπψπς δεν έχουν β ρ ε ι μ ι α σίγο υ ρ π λ ύ σ π , χ α ίροντ α ι κάθε φορά π ο υ «έρχεται •• n περίο­ δος. Αλλες π ά λ ι περι μένουν μ ε τρόμο τις Οδυνπρές μέρες τπς εμμπνόρροιας πόνοι, ναυτία, α κεφιά χαρακτπρίζουν αυτή τπν κατάστασπ, που n λαϊκή γλώσσα τπν ονομάζει με τπ λέξπ «αδιαθεσία ••. Πάντως n περίοδος στέκει στο επί­ κεντρο συνα ισθπματι κών ε π π ρ ε α ­ σμών. Υπενθυ μ ίζει κάθε φορά στπ γυναίκα ότι είναι γυναίκα: το αίσθπ­ μα που προξενείται εδώ εξαρτάται

made by Absens

- 1 00-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

α π ' τον αυτοσεβασμό και τπν αυτο­ πεποίθπσπ τπς γυναίκας. Ουσιαστικό είναι επίσπς αν αυτπ έχει αποχτπσει α πέναντι στο σώμα τπς, στπ σεξουα­ λ ι κότπτά τπς και στο ρόλο τπς σα γυναίκα μια θετικπ στάσπ. Οι δυσκο­ λ ίε ς στπν ε μ μ πνόρρο ι α καθρεφτί­ ζουν πολλές φορές σαν ένας λεπτός δείκτπς τπν ψυχικπ γενικπ κατάστα­ σπ τπς γυναίκας, κυρίως τπν ερωτικπ τπς ζωπ, τόσο α π ' τπ σωματικπ όσο και α π ' τπν ψυχικπ τπς άποψπ.

••

Ψυχογενείς δ ιαταραχές της εμμηνόρροιας

Η ψ υχοσωματικπ ιατρικπ γνωρίζει σπμερα πολλούς ερεθισμούς τπς διαδι κασίας τ π ς εμμπνόρροιας, που μπορούν να αποδοθούν σε Ψυχικές α ιτίες. Φόβοι , ψ υχικές συγκρούσεις, συζυγικά π poβλr'i ματα και δυσα ρέ ­ σκειες, σε ξο υ α λ ι κέ ς ανάγκες κ λ π . μετατρέπονται συχνά σε περιπλοκές τπς ε μ μπνόρροιας. Ετσι μπορεί Π.χ. να σταματπσει εντελώς n εμμπνόρ­ ροια από συναισθπματικά σοκ Π από ερεθιστικά γεγονότα και βιώματα. Αν ο οργανισμός πέσει σε μια (σωματικπ Π ψυχικπ) κατάστασπ ανάγκπς, τότε δεν ενδιαΦέρεται παρά μόνο για τπν α υτοσυντπ ρ π σ π ' n διατπρπσπ του είδους και n γυναικεία περίοδος, που υ ππρετεί αυτό το σκοπό, πρέπει να υ π οχωρΠσε l . Οι γυνα ίκες μ πορούν συχνά να α παντπσουν στο γι ατρό χωρίς να σκεφτούν πολύ ποια είναι n ψυχικπ αιτία, που τους έχει δπμιουρ­ γπσει τπν ανωμαλία στπν περίοδο. Η εύκολπ πpoσβoλr'i τπς εμμπνόρ­ ροιας από ψ υχικές αιτίες προέρχεται

made by Absens

-

α π ' το ότι πολλά κορίτσια στπ διάρ­ κεια τπς ωρίμανσπς τους στπν εφπ­ β ε ία ζουν αυτπ τπ διαδι κασία σαν ένα ψυχικό τραύμα. Φυσικά υπεύθυ­ νπ γι ' αυτπ τπν αντίδρασπ των κορι­ τσιών είναι n προπγούμενπ σεξουα­ λικπ εκπαίδευσπ (π εκπαίδευσπ γενι­ κά) . Το άτολμο, φοβισμένο, δισταχτι­ κό κορίτσι θα ζπσει κι αυτό το μέρος τπς ανάπτυξπς του σε γυνα ίκα σα μ ι α εντατικπ α π ε ι λ Π . Οποιο κορίτσι δεν είναι πλπροφορπμένο από πριν ( μ ε δ ι α φωτιστι κές συζπτπσεις) για τπν ξαφνικπ ε μΦάνισπ του αίματος, θα αισθανθεί oπωσδrlπoτε τπv εμμπ­ νόρροια σαν είδος αρρώστιας Π εσω­ τ ε ρ ι κο ύ τ ρ α ύ μ ατ ο ς . Η Σ ι μ ό ν ντε Μ π ω β ο υ ά ρ α ν α φ έ ρ ε ι στο μ εγά λ ο έργο τπς «(Το άλλο φύλο») τπν περί­ πτωσπ ενός κοριτσιού που αυτοκτό­ νπσε και πλπροφορούσε τους γονείς του σ ' ένα γ ρ ά μ μ α πως ε ίχε π ρ ο ­ σβλπθεί α π ό μια ανίατπ αρρώστια ' n αρρώστια αυτπ πταν n εμμπνόρροια! Επίσπς σε λιγότερο άσχπμες περι­ πτώσεις n άγνοια και n εσφαλμένπ ενπμέρωσπ προκαλούν ψυχικές πιέ­ σεις, που μπορούν να μετατραπούν σε σ κ λ π ρ ύ ν σ ε ι ς τ ο υ ι στ ο ύ τ π ς μΠτΡας. Κυρίως n οδυνπρπ εμμπνόρ­ ροια (δυσμ πνόρροι α , προεμ μ πνορ­ ροϊκές δ ι ατ α ρ α χ έ ς ) π ρ ο κ α λ ε ίτα ι , σύμφωνα με τπν ά ποψπ τπς ψυχολο­ γίας του βάθους, α π ' τπ γενικπ ψυχι ­ κ π δ υ σ π ρ ο σ α ρ μ ο γ π κ ι α π ό ε ι δ ι κά προβλπματα στον τομέα του ερωτι­ σ μ ο ύ κ α ι τ π ς σεξο υ α λ ι κότπτας. Η κατάλλπλπ θεραπεία για το μεγαλύ­ τ ε ρ ο μ έ ρο ς των δ ι ατ α ρ α χών τ π ς ε μ μ πνόρρο ι α ς ε ίναι n ψ υχο λογικπ κ α ι n ψ υ χΟ θ ε ρ α π ε υτ ι κπ - με τ π ν ψ υχιατρικπ συζπτπσπ n γυναίκα μπο­ ρ ε ί ν ' α π οχτ π σ ε ι σ υ ν ε ίδ π σ π τ π ς

101

-

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο Ι ΚΟΓΕΝΕΙΑ

στην ψυχοθεραπεία κάνουμε ολοένα τη διαπίστωση ότι η απόκτηση μιας βαθιάς α υτογνωσίας και ανθρωπο­ γνωσίας κάνει τον άνθρωπο ισχυρό στ η ν α ντ ι μ ετ ώ π ι σ η ψ υ χ ι κών σ υ γ ­ κρούσεων στο σωματικό επίπεδο. Γι' αυτό σε πολλές απ' αυτές τις περι­ πτώσεις η ψυχιαΤΡικn θεραπεία είναι η «θεραπεία της εκλογΠς».

κατάστασπς της και να διΟΡθώσει τις εσφαλ μένα α π ' τα π α ι δ ι κά χρόνια δ ι α μορφωμένες στάσε ι ς α π έναντ ι σ τ η ζω π , π ο υ σ υ ν ε π ά γ ο ντ α ι μ ι α δ υ σμενπ ε πε ξε ργασία των β ι ω μ ά ­ των. Γιατί οι εξωτε ρικές συνθπ κες, όσο άσχημες κι ρν είναι , δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να οδηγούν σε ψ υχικές και σωματικές περιπλοκές

made by Absens

-

1 02

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

Η ισχνότητα

Μια ιδιόρρυθμπ αρρώστια, που προ­ σβάλλει κυρίως το νεαρό κορίτσι και τπ νεαρή γυναίκα, είναι η λεγόμενη εφηβική τάση για απίσχνανση.Αυτή η α ρρ ώ σ τ ι α α π α ντ ά τ α ι σε ν ε α ρ ο ύ ς άντρες π ο λ ύ σπάνι α ' ε ίν α ι τ υ π ι κή γυναικεία αρρώστια και γι' αυτό πρέ­ πει να προέρχεται από συνθήκες, που είναι ειδικές για το γυναικείο φύλο. Το πιο αισθητό σύμπτωμα είναι η ανορε­ ξία : οι γυναίκες που έχουν τάση για απίσχναση δε μπορούν και δε θέλουν να Φάνε, ώστε αδυνατίζουν σε μεγά­ λο βαθμό, μέχρι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση εξάντλησης. Αυτή η μ υστηριώδης πάθηση ε ίναι γνωστή από παλιά· σωματικές αιτίες γι' αυτή δεν έχουν βρεθεί ποτέ. Για π ρώτη φορά η έρευνα της ψυχολογίας του β ά θ ο υ ς κατάφερε να δ ι α λ ε υ κάνει α υτή την αρρώστ ι α . Στους ειδικούς κ ύ κ λ ο υ ς υ π οστη ρίζε τ α ι σ ή μ ε ρ α η θ έ σ η ότι η τ ά σ η γ ι α α π ίσχν α ν σ η (Anorexia nervosa, Anorexia mentale) προέρχεται από μια ψ υχκή κατάστα-

ση. Η απροθυμία για τη λήψη της τρο­ φ ή ς δ η μ ι ο υ ργ ε ίτ α ι α π ό ψ υχ ι κ ά κίνητρα ' n ψ υχ ι κ ή κατάσταση τ η ς άρρωστης προσΦέρει το κλειδί για τα παράξενα συμπτώματά της, που n ίδια και το περιβάλλον της δεν μπορούν να τα καταλάβουν. Τρία συμπτώματα στέκουν στο προ­ σκήνιο της τάσης κ α ι α π ίσχνανσ η : αδυνάτισμα, αμηνόρροια και δυσκοι­ λιότητα. Για τους συγγενείς τπς άρρω­ στης το αδυνάτισμα είναι το πρώτο ανησυχητικό σύμπτωμα : τέτοια κορί­ τσια ή τέτοιες νεαρές γυναίκες αρχί­ ζουν να μην τρώνε, κάνουν εμετό και τρώνε μόνο λ ίγ η ή ε ι δ ι κή τ ρ ο φ ή , ώστε επέρχεται ένα ολοΦάνερο αδυ­ νάτισμα. Στο πρόσωπο και στο σώμα διακρίνονται τα κόκκαλα, ο σφυγμός είναι αδύνατος, η θερμοκρασία του σώματος μειωμένη. Παρά τη θλιβερή εικόνα που παρουσιάζουν, οι γυναίκες αυτές αρνούνται επίμονα την τροφή που τους επιβάλλεται απ' το περιβάλ­ λον τους. Αντίθετ α , η σκέψη τους

made by Absens

- 1 03 -

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

συγκεντρώνεται στο πρόβλπμα τπς αΦόδευσπς. Γι' αυτό τα κορίτσια αυτά κάνουν συχνά μεγά λ π κατάχρ π σ π καθαρτικών: α ν δεν τ α παρακολουθεί κανε ίς προσεχτ ι κ ά , κατανα λώνουν καθαρτικά το ένα μετά το άλλο. Για τον κοινό άνθρω π ο ό λ ' α υτά ε ίναι αίνιγμα' ανάλογα με τις περιπτώσεις θ ε ω ρ ε ί έ ν α τέτ ο ι ο κ ο ρ ίτσι σ α ν "τρελό». Από ψ υχικπ ά π ο ψ π παρατπρούμε πως οι γυναίκες που έχουν τάσπ για απίσχνανσπ είναι πσυχες, δισταχτικές, μ οναχι κ έ ς κ α ι π ο λ ύ ε υ α ίσ θ π τ ε ς . Εχουν παράξενες ιδέες για ασκπτεία, απάρνπσπ του εαυτού τους, ουράνια καθαρότπτα, θρπσκεία κλπ. Η άρνπσπ τους να Φάνε συνδέεται προΦανώς στενώτατα με τον τρόπο που ζουν τον κόσμο κι αποτελεί περισσότερο n λιγότερο άρνπσπ τπς ζωΠς. Μερικές ά ρρωστες πεθαίνουν α π ' τπν τάσπ τους αuτπ, ώστε αυτπ n πάθπσπ είναι ένα είδος αργπς αυτοκτονίας.

••

Ψυχολογία της τάσης για α π ίσχνανση

Τπν τάσπ για απίσχνανσπ μπορού­ μ ε να τ π ν κ α τ α λ ά β ο υ μ ε α ν τ π σ υ σ χ ε τ ίσ ο υ μ ε μ ' ο λ ό κ λ π ρ π τ π ν κατάστασπ τ ο υ α ν α πτ υ σσ ό μ ε ν ο υ κοριτσιού. Η διαδικασία τπς ανάπτυ­ ξπς είναι οδυνπρπ και δύσκολπ. Πιο δύσκολπ γίνεται απ' το γεγονός ότι οι γονείς παρερμπνεύουν τις ψυχικές διεγέρσεις του πα ιδιού τους σ' αυτπ τ π ν «κρίσ ι μ π π λ ι κία » . Οι α μ ο ι β α ίε ς παρεξπγπσεις, που σε όλπ τπ διαδι­ κασία τπς ε κ π α ίδευσπς βρίσκονται στ π ν π μ ε ρ π σ ία δ ι ά τ α ξ π , γ ίνοντ α ι

made by Absens

-

σ τ π ν π λ ι κ ία τ π ς α ν ά π τ υ ξ π ς π ι ο συχνές. Ακριβώς σ ' αυτπ τπν περίο­ δο τπς ζωπς, που ο νεαρός άνθρω­ πος χρει άζεται περισσότερο α π ό κάθε άλλπ φορά τπ βοπθεια και τπν κατ α ν ό π σ π των μ ε γ ά λ ω ν , π έ φτ ε ι εξα ιτίας τ π ς ψ υχο λογικπς ά γνοιας των γονέων του στπν πιο επικίνδυνπ α ισθπματικπ α π ομόνωσπ , που μπο­ ρεί να τον ωθπσει στπν απελπισία. Μ ι α α π ' τις μεγα λ ύτερες δυ σκο­ λ ίε ς τπς ε φ π β ι κπς π λ ι κίας ε ίν α ι n ε ν σ ω μ ά τ ω σ π τ ο υ σ ε ξ ο υ α λ ι κο ύ ενστίκτου στπ διαμορφωμένπ προ­ σωπικότπτα. Σ' αυτό υπάρχει επίσπς κ α ι n π α ραδοχπ του μ ε λ λοντ ι κ ο ύ σεξουαλικού ρόλου: τ ο κορίτσι πρέ­ π ε ι να συνπθίσει στπν ιδέα ότι σε λίγο θα γίνει γυναίκα, ότι δπλαδr1 θα έχει σεξουαλικές σχέσεις, θα γεννπ­ σει παιδιά, θα είναι σύντροφος ενός άντρα στπ ζωΠ . Σαν πρώτο σπμάδι αυτπς τπς προβλπματι κότπτας μπο­ ρούμε να θεωρπσουμε τπν εμΦάνισπ των δε υτερε υόντων σ ε ξο υ α λ ι κών χαρακτπριστι κών: με τπν ανάπτυξπ του στπ θ ο υ ς , μ ε τπν τρίχωσπ τπς γεννπτικπς ζώνπς, με τπ μεταβολπ των ανα λογιών του σώματος κλ π . δ π λ ώνεται στο κορίτσι n κατοπινπ "θπλυκότπτα». Ανάλογπ μ � τπν ψυχι ­ κπ προετοιμασία, που είχε μέχρι το χρονικό αυτό σπμείο γι' αυτπ τπ δια­ δικασία τπς ωρίμανσπς, θα είναι και n α ντ ίδ ρ α σ π τ ο υ στπν ε μ Φ ά ν ι σ π α υ τών τ ω ν α λ λ α γώ ν . Γ ι α μ ε ρ ι κ ά κορίτσι α , π ο υ ο γυνα ι κε ίο ς ρόλος τους φαίνεται σαν κάτι ταπεινωτικό και απελπιστικό, n οριστικπ υπενθύ­ μισπ ότι γίνονται γυναίκες σπμαίνει γ ι ' αυτά πραγματικά μια καταστρο­ φ π , όπου καταρρέε ι κάθε α ίσθ π μ α τπς προσωπικπς αξίας. Αυτπ τ π στιγ-

1 04

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

μπ αρχίζει μια ασυνείδnτn διαμαρτυ­ ρία ενάντια atnv ενn λ ι κίωσ n , ενά ­ ντια atn σεξο υ α λ ικπ και σωματικπ ωρίμανσn, ενάντια oτnv απειλπ α π ' t n σεξουαλικότnτα, τον έρωτα κλπ. - το κορίτσι παίρνει tnv ασυνείδnτn απόΦασn να μn μεγαλώσει , να μnν αναλάβει τον αγώνα τnς ζωπς, που τ ο ν α ι σ θ ά ν ε τ α ι σ α ν τ ρ ο μ α κτ ι κ ό , αλλά να τον κρατπσει στα ελεγχόμε­ να ό ρ ι α τ ο υ αγώνα ε ν ά ν τ ι α at n v τροφπ. Είναι αυτονόnτο ότι αυτός ο υποχωρnτικός ε λιγμός μπροστά στο α π ε ι λ nτ ι κό μέτωπο τ n ς ζωπς έχει tnv αιτία του atnv π α ιδικπ n λ ι κία . Σχεδόν όλα τα κορίτσια που έχουν τάσn για α π ίσχνανσn πταν σαν παι­ διά δύσκολα στο φαγnτό. Χρnσιμο­ ποιούσαν tnv άρνnσn τους να Φάνε σαν όπλο του πείσματός τους, που συνπθως α π ε υθύνεται ενάντια atn μ nτέρα. Οι μnτέρες αυτών των κορι­ τσιών πάλι δίνουν μεγά λ n σnμασία στο φ α γ n τ ό , ε ίν α ι α υτ α ρχ ι κ έ ς κ α ι τυραννικές, ώστε tnv ά ρ ν n σ n τ n ς τροΦπς μπορούμε να tnv εννοπσου­ με σαν ολοκλ nρωτικό πείσμα, που μ ε το Φόβο α π έναντι atn ζωπ και at n σ ε ξ ο υ α λ ι κότnτα ω θ ε ίτ α ι στα ά κρα.

••

Το όχι στη ζωή

πρέπει πάντως να αναρωτnθούμε γιατί το πείσμα και ο Φόβος <που τα βρίσκουμε πάντα μαζίJ παίρνουν στο γυναικείο ΦύλΟ αυτπ tnv ιδιόρρυθμn μορΦπ, που στους νεαρούς άντρες δεν tn συναντάμε ποτέ n μόνο σπά­ νια. Στn βιολογικπ, ψυχικπ και κοινω­ νικπ κατάστασn τnς γυναίκας πρέπει

να υ π ά ρχουν π α ρά γοντε ς, π ο υ να επιβά λλουν κυριολεκτικά μια τέτοια «διαμαρτυρία » . Ε κτός α π ' τις ατομι­ κές αιτίες, που πρέπει να αναζnτn­ θούν atnv ι στορία τnς ανάπτυξnς των αρρώστων α π ' tnv πρώτn παιδι­ κπ τους nλικία , υπάρχουν και συλλο­ γικές αιτίες, που ίσως oτnv αρρώστια αυτπ π α ρ ο υ σι άζονται με ι δ ι α ίτερn διαΦάνεια. ΕνδιαΦέρον ε ίναι Π .χ. ότι n ά ρρωστn δ ι α λέγει ένα παθnτικό πείσμα : n άρνnσn τnς να Φάει είναι α π λώς ένα όχι atn v α π α ίτnσn των γονέων, δεν είναι καμιά ενεργnτικn ε πιδίωξn. Η γενικπ αποθάρρυνσn τnς γυναίκας oτnv πατριαρχικπ κοινωνία εκΦράζεται επίσnς και με tnv τάσn του κοριτσιού γ ι α α π ίσχνανσn ' δε δ ι α λ έ γ ε ι t n v α ν ο ιχτπ ε ξέ γε ρ σ n , αλλά τον πσυχο μαρασμό, το θάνατο «σε μ ι κρές δόσεις». Ε πίσnς ο αγώνας ενάντια oτn διό­ γκωσn μερών του σώματος έχει ένα σ υ μ β ο λ ι κό ν ό n μ α . Η π α τ ρ ι α ρχία κάνει tn γυναίκα ένα «αντικείμενο», α πέναντι στο οποίο στέκει ο άντρας σαν « υ π ο κε ίμ ε ν ο » . t n v π α ρ α τ n ρ ε ί σαν κτπμα τ ο υ , π ο υ μπορεί ν α ε π ι ­ τρέπεται να τ ο ιδιοποιnθεί. Η σεξου­ αλικπ κατάκτnσn είναι μια παρομοίω­ an για tn γυναίκα που περνάει oτnv ιδιοκτ nσία του άντρ α , πράγμα π ο υ σ n μ α δ ε ύ ε ι α κό μ n t n μ ο ίρ α τ n ς γυναίκας στον κόσμο μας. Η σεξουα­ λικπ ελκυστικότnτα κάνει tn γυναίκα ποθ nτό α ντ ι κε ίμ ενο των α ντρι κών επιθυμιών. Γι' α υτό αυτπ βλέπει oτn <σωματικπ) ωρίμανσn μια πρόσκλnσn τnς Φύσnς στον άντρα να κάνει tn γυναίκα δικπ του. Με βάσn τις παιδι­ κές τnς εντυ πώσε ι ς α ισθάνεται τις στενές, οικείες ανθρώπινες σχέσεις σα διακινδύνευσn τnς προσωπικότn-

made by Absens

- 1 05 -

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

τάς τπς. Τον "αντρικό κόσμο» τον ζει κάτω α π ' τπν εξουσιαστικπ, ά πλπστπ άποψπ, κάτω α π ' τπν οποία n Ισυνπ­ θ ω ς ν ε υ ρ ωτ ι κ π Ι μ π τ έ ρ α τ π ς τ π ς δ ίδαξε τπν αγά π π στα π α ι δ ι κά και νεανικά χρόνια. Απ' αυτό προέρχεται n παθολογικπ εξέγερσπ ενάντια στον εξαναγκασμό τπς λ π ψ π ς τπς τροφπς, n ε π ι θ υ μ ία να κάνει μ ι α αιθέρια, ά υ λ π , " α σώματπ» ζωΠ . Μ ε συνειδπτπ και α σ υ ν ε ίδ π τ π π ρο σ π ά θ ε ι α θ έ λ ε ι ν α " λ υ ώ σ ε ι α υτ π τ π ν π ο λ ύ σ κ λ π ρ π σάρκα» ΙΑμλετΙ - θέλει να είναι μόνο "ψυχπ», μόνο «πνε ύ μα», ένα αιθέριο Εγώ πάνω α π ' τα γπ ινα π ράγματα .

Γεννπμένπ α π ' τπν απελπισία, αυτπ n ασκπτικπ , αρνπτικπ α πέναντι στπ ζωπ στάσπ υποστπρίζεται με μεγάλπ επιμονπ: μπορεί να καταΠΟλεμπθεί, μόνο όταν n άρρωστπ αναγνωρίσει με τπ βoιlθεια τπς ψ υχοθεραπευτι­ κ π ς τ π ν α ξία κ α ι τπ σ π μ α σία μ ι α ς γε μάτπς ε μ π ι στοσύνπ ανθρώπινπς σχέσ π ς και α ντ λ π σ ε ι α π ' α υτ π το θάρρος, για να πει ναι στπ ζωπ, στον κόσμο, στο σώμα και στπ σεξουαλι­ κότπτα . Η συμφιλίωσπ με το γυναι ­ κείο ρόλο, ο οποίος έχει υποτιμπθεί τ ό σ ο π ο λ ύ α π ' τ π ν π α τ ρ ι α ρχ ία , σ π μ α ίν ε ι ένα σ π ο υ δ α ίο β π μ α στπ θεραπεία τπς τάσπς για απίσχνανσπ.

made by Absens

- 1 06-

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓΥΝΑιΚΑΣ

καταστάσεις πόνων

Το ε γ κ υ κλ ο π α ι δ ι κ ό λ ε ξ ι κ ό δ ίνε ι μετά α π ' τπ λέξπ «πόνος» τπν παρα­ κάτω π λ π ροφορία : «Ιδιάζουσα , από ισχυρό α ίσθπμα δυσαρέσκειας συνο­ δευόμενπ αίσθπσπ , π οποία προκα­ λείται απ' τπν επιδερμίδα και πολλά εσωτερικά όργανα με ισχυρούς εξω­ τερικούς ε ρ ε θ ι σ μ ο ύ ς κ α ι νοσπρές διαδικασίες. Ο πόνος μπορεί να θεω­ ρπθεί σαν επιτακτικό προειδοποιπτι­ κό σύνθ π μ α για τπν α π ο μ ά κρ υνσπ τπς αιτίας που τον προκαλεί». Α υ τ έ ς ο ι δ π λ ώ σ ε ι ς ε υ στ α θ ο ύ ν α ν α μ φισβήτπτα. ο π οιος υ π ο Φ έ ρ ε ι από πόνους, έχει πάντα τπν επιθυμία να ξεφύγει α π ' αυτούς κατά κάποι­ ον τ ρ ό π ο ο π ό νο ς ε ίν α ι έ ν α ς «Φύλακα ς τπς ζωής» , που επισπμαί­ νει τον κίνδυνο και τπν απειλή. Εδώ δε θα ασχολπθούμε με τπν περιγρα­ φή καθαρά βιολογικών παραγόντων, ο ι ο π ο ίοι ενδιαφέρουν κατά κύριο μέρος μόνο τον ειδικό. Σήμερα γνω­ ρίζουμε πάρα πολλά για το πρόβλπ­ μα του πόνου κι όμως πολλές ερω-

τήσεις είναι ακόμπ ανοιχτές, κυρίως ό , Τ Ι α φ ο ρ ά τ π σχέ σ π « π ό ν ο ς κ α ι ψυχή» . Γιατί προφανώς ο πόνος δεν ε ίν α ι μ ό νο ένα κ α θ α ρ ά σ ω μ α τ ι κ ό γ ε γ ο ν ό ς σ π ο υ δ α ι ότ ε ρ ο ς α π ' τ ο ν πόνο ε ίναι στπν π ραγματι κότπτα ο τ ρ ό π ο ς , μ ε τ ο ν ο π ο ίο τ ο ν « ε π ε ­ ξεργάζεται» π προσωπι κότπτα . Ετσι σε σχετικά ίδι ε ς ποσότπτ ες πόνου μ π ο ρ ο ύ μ ε να π α ρα τ π ρ ή σ ο υ μ ε τ ι ς μεγαλύτερες διαφορές στπν ατομική αντίδρα σ π ' εξαρτάται α π ' το χαρα­ κτ ή ρ α , τπν ψ υχ ι κ ή κατάστασ π , τπ στάσπ α πέναντι στπ ζωή , πότε, που και σε π ο ι ο β α θ μ ό π ρο σ β ά λ λ ε τ α ι κανείς α π ' τον πόνο ή πως τον υπο­ Φέρει .

••

και ημικρανία Ο κ ε φ α λ ό π ονος ε ίν α ι μ ι α π ά ρ α πολύ διαδομένπ πάθπσπ. Παρου-

- 1 07made by Absens

Κεφαλόπονοι

ΖΩΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕ ΝΕIΑ

σιάζεται τόσο στους άντρες όσο και σ τ ι ς γ υ ν α ίκ ε ς , δ ε ν ε ίνα ι δ π λ α δ ή χαρακτπριστική πάθπσπ ενός Φύλου. Η εμΦάνισή του μπορεί να ορίζεται σωματικά ή ψ υχικά. Πάντως ο για­ τρός θα διευκρινίσει με τις εξετάσεις του αν οι σωματικές αιτίες μπορούν να αποκλειστούν όλες. Αυτό συμβαί­ ν ε ι στον μ ε γα λ ύτ ε ρ ο α ρ ι θ μ ό των περιπτώσεων· n οργανική κατάστασπ ε ίναι εντελώς κανονική, κι όμως ο άρρωστος βασανίζετα ι από κεφαλό­ πονο. Ε δώ αρχίζε ι το ψ υχολΟγικό ε ρωτπ μ ατολ όγι ο , π ο υ στο φανερό σύμπτωμα (δπ λ . στον κεφαλόπονο) βλέπει μόνο τπν έ κφρασπ βαθύτε­ ρων προβλπμάτων τπς προσω π ι κό ­ τ π τ α ς . Σ ή μ ε ρ α γνω ρ ίζο υ μ ε π ο λ ύ καλά ότι ο κεφαλόπονος προκα λεί­ ται α π ' ταλαντεύσεις τπς τροφοδο­ σίας του εγκεφάλου ή των μπνιγγιών με αίμα. Η διεύρυνσπ ή n συστολή των αντίστοιχων αγγείων του α ίμα­ τος εξαρτάται α π ό ερεθισμούς του φυτικού ή α υτόνο μ ο υ ν ε υ ρ ι κ ο ύ συστήματος, το οποίο πάλι σχετίζε­ ται με τπν ορμονική διαδι κασία και τα ασυνείδπτα εργαζόμενα μέρπ του εγκεΦά λ ο υ . Ετσι σ υ μ β α ίνε ι , ώστε ψυχικές εντάσεις και συγκρούσεις μπορούν να μετατραπούν εύκολα σε δ ι ατ α ραχές τ π ς κ υ κ λ ο φο ρ ία ς τ ο υ αίματος των ευαίσθπτων μερών των μπνιγγιών. Η ψυχική κατάστασπ ενός ανθρώπου ε ππρεάζει τπν εισροή του αίματος στο κεφάλι. Με προσεχτικές ε ρωτήσε ι ς ο ψ υχίατρος μ π ορεί να σχπματίσει μια εικόνα, σε ποια κατά­ στα σ π τ π ς ζ ω ή ς τ ο υ σ υ ν π θ ίζ ε ι ο άρρωστός του να έχε ι τον κ ε φ α λ ό π ο ν ο · α π ' α υτό μ π ο ρ ε ί να σ υ μ περάνει ποια ψ υχι κά βάρπ δεν μπορεί να υποΦέρει, ώστε ασυνείδπ -

τα κατα φ ε ύ γε ι σε μ ι α α ρ ρ ώ στ ι α . Σ υ μ β ο λ ι κά μ π ορούμε να π α ρα στ ή ­ σ ο υ μ ε τ ο ν κ ε φ α λ ό π ονο σ α ν « κάτι που μας βαραίνει το κεΦάλι», δπλ. κάτι που μας δπμιουργεί π ιέσεις και φροντίδες στπν πραγματικότπτα τον κεφαλόπονο τον προκαλούν ανέκ­ φραστες και μ ι σοσυνε ιδπτές δυσ­ προσαρμογές. Συχνά n άρρωστπ ή ο ά ρ ρ ω στ ο ς « α ντ ίγρ α ψ ε » α υ τ ή τ π ν πάθπσπ στπν πα ιδική πλικία από ένα σπμαντικό πρόσωπο· α π ' τον πατέρα και τπ μπτέρα μαθαίνει κανείς ότι με τον κ ε φ α λ ό π ο νο π ε τ υ χ α ίν ε ι έ ν α μεγαλ ύτερο βαθμό προΦύλαξπς και φροντίδας κι εφαρμόζει α υτόν τον ασυνείδπτο μπχανισμό, όταν αισθά­ νετ α ι π ω ς π ι έ ζετα ι στπ ζωή κατά ανυπόΦορο τρόπο. Μια κλιμά κωσπ του κεφαλόπονου ε ίν α ι n λεγόμενπ π μ ι κρ α νία , ένας πόνος π ο υ π ι ά ν ε ι το μ ι σό κεΦά λ ι κατά διαστήματα κι οδπγεί σε πολύ δυσάρεστες καταστάσεις. Ναυτία και ε μ ετός, θ ά μ π ω μ α των μ ατ ι ών κ α ι ζαλάδες είναι τ α συχνότερα συμπώ­ ματα α υ τ ή ς τπς π ά θ π σ π ς , π ο υ τπ συναντάμε π ιο π ο λ ύ στις γυναίκες παρά στους άντρες. Εχει παρατπρπθεί ότι n πμικρανία έχει μερικές φορές κάποια σχέσπ με τπ γυναικεία περίοδο. Συχνά α ρχίζει στπν π λ ι κία των πρώτων ε μ μ πνορ­ ροιών, συνεχίζεται επί δεκαετίες και σταματάει με τπν κλιμακτήριο. Λίγο πριν α π ' τπν ε μ μ πνόρροια οι προ­ σ β ο λ έ ς α π ό π μ ι κ ρ α ν ία ε ίν α ι π ι ο συχνές. Γι ' αυτό διατυπώθπκε n υπό­ θεσπ ότι n πμικρανία μπορεί να συν­ δέεται με τπν πυκνότπτα τπς ορμό­ νπς στο αίμα πριν απ' τπν εμμπνόρ­ ρ ο ι α . Ε π ε ι δ ή σ ' α υτό το χρονι κ ό σπμείο ο ι ιστοί του σώματος συγκρα -

made by Absens

- 1 08 -

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙ ΚΑΣ

τούν περισσότερο νερό από άλλοτε , α π οτ ο λ μ π θ π κ ε π υ π ό θ ε σ π ό τ ι π α ύ ξπσπ του νερού στον εγκέΦαλο μ πορεί να οδπγε ί στα πολ υάριθμα συμπτώματα τπς πμικρανίας. Από τπν ψ υχολογικπ π λ ε υ ρά θα μπορούσαμε εδώ να αντιτάξουμε ότι π προσωπικότπτα τπς προσβαλλόμε­ νπς α π ό π μ ι κρανία γυναίκας αξίζε ι μεγαλύτερπ προσοχπ α π ' τπν ποσό­ τπτα του νερού των ιστών τπς (αν και αυτό δεν πρέπει βέβαια να παραβλε­ Φθεί) . Οι άρρωστες α π ό π μ ι κρανία είναι εκτος α π ' αυτό υπερευαίσθπτες, φοβισμένες, ευερέθιστες, επιθετικές συχνά υποΦέρουν από σεξουα λικές ανάγκες και περιπλοκές. Η πpoσβoλr1 έρχεται συνπθως τότε , όταν πέφτουν σε κ α τ ά στ α σ π θ υ μ ο ύ n Φ ό β ο υ . Eπειδr1 αυτά τα αισθπματα n οι αψι­ θυμίες βρίσκονται στον ψ υχΟλογικό τ ο μ έ α , μ π ο ρ ο ύ ν να π λ π σ ι α στ ο ύ ν θ ε ρ α π ε υτ ι κά μ ό ν ο α π ' α υτ π τ π ν πλευρά. Για το λόγο αυτό π γυναίκα που πάσχει από κεΦαλόπονο n πμι­ Kpαν� θερα πεύεται τόσο δύσκολα με παυσίπονα. Το χάπι δεν επιΦέρει καμιά συναισθπματικπ αλλαγπ, αλλά προσΦέρει "απαλλαγπ απ' τον πόνο» μ όν ο γ ι α λ ίγ π ώ ρ α : ο ε π ό μ ε ν ο ς Φόβος n ερεθισμός κάνει αναγκαία μια νέα λr1ψπ αναλγπτικών. Απ' αυτό προέρχεται ο μεγά λος κίνδυνος με τπν κατάχρπσπ των αναλγπτικών. Οι άρρωστοι πρέπει να παίρνουν ολοέ­ να περισσότερα χά π ι α , για να Φτά ­ σουν στπν επιθυμπτπ κατάστασπ τπς απαλλαγπς α π ' τους πόνους· π στέ­ ρ π σ π των χ α π ι ώ ν τ ο υ ς ο δ π γ ε ί σε απελπισία . Η μακροχρόνια κατάχρπσπ τ έ τ ο ι ω ν χα π ι ών ( π ο υ π ε ρ ι έ χ ο υ ν p henaceti n ) μ πορεί ν α π ροξενπσει μεγάλες βλάβες στα νεΦρά.

made by Absens

-

Οι πόνοι της μέσης και της λεκάνης Σχεδόν οι μισές α π ' τις γυναίκες που ε π ισκέπτονται το γυναι κολόγο π α ρ α π ο ν ι ο ύ ντα ι γ ι α π ό ν ο υ ς στπ μέσπ (οσΦυα λγίε ς ) , ώστε κ α ι εδώ μπορεί να μιλr1 σει κανείς για μια ειδι­ κά γ υ ν α ι κ ε ία π ά θ π σ π . Σ ω μ α τ ι κ έ ς α ι τ ίε ς δ ε ν β ρ ίσ κ ο ντ α ι π ά λ ι στ ι ς περισσότερες περιπτώσεις. Η ψ υχο­ λογικπ εξέτασπ μπορεί όμως να απο­ δείξει ότι στπ βάσπ τπς οσΦυαλγίας βρίσκονται ά λ υτα πpoβλr1 ματα τπς ζ ω π ς τ π ς γ υ να ίκ α ς . Ε κ π λ π κτ ι κ ά συχνά ο ι πόνοι τ π ς μέσπς και τ π ς λεκάνπς είναι π α ρ ά λ λ π λ α συμπτώ­ ματα τπς ψυχρότπτας. Αυτπ π συσχέ­ τισπ δεν είναι δύσκολο να εξπγπθεί ψυχολογικά. Η ψυχρπ γυναίκα δε ζει τπ σεξο υ α λ ι κπ ένωσπ σαν ε υτυχές και ευχάριστο γεγονός αλλά σα μια δυσάρεστπ κατάστασπ, που τπς προ­ κ α λ ε ί μόνο ψ υχικές και σωμ ατι κέ ς εντάσε ι ς . Ο ι α μ υντ ι κέ ς τ π ς τάσε ι ς α π έ να ν τ ι σ τ ο σε ξ ο υ α λ ι κ ό , στον άντρα και στον έ ρωτα γενικά οδπ­ γούν σε εσωτερικούς σπασμούς, που π λ π ττ ο υ ν κ υ ρ ίω ς το λ ε ίο μ υϊκό σ ύ σ τ π μ α α υτ ώ ν των μ ε ρώ ν τ ο υ σώματος. Οι μυϊκοί σπασμοί είναι το κύριο συστατικό στοιχείο των πόνων τπς μέσπς και τπς λεκάνπς, οι οποίοι πάλι δεν μπορούν να θεραπευτούν με Φάρμακα, γιατί ε ίναι συμπτώματα μιας ψυχικπς διαταραχΠς. Μ ' αυτό δε θέλουμε να πούμε ότι σ' αυτά τα μέρπ δεν υπάρχουν καθα­ ρά σωματικοί πόνοι· αλλά όταν αυτοί α ποκλειστούν, πρέπει να πραγματο­ π ο ι π θ ε ί π ψ υχολογικπ ε ξέ τ α σ π , π οποία δίνει συνπθως πλούσια διαΦω­ τιστικά πορίσματα.

1 09

-

made by Absens

ΨΥΧΟΛ ΟΓΙΑ

Εγκυμοσύ νη και τοκετός

Η εγκυμοσύνη είναι ένας αποφασι ­ στικός σταθμός στη ζωή της γυνα ί­ κας. Σήμερα δε θα θέλαμε βέβαια να θεωρήσο υ μ ε την εγκυμοσύνη σαν το ζ ε ν ίθ τ η ς ζω ή ς τ η ς γ υ ν α ίκ α ς πέρα α π ' τ η γεννητική λειτουργία η γυναίκα έχει ακόμη χίλιες δυο δυνα­ τ ό τ η τ ε ς να ο λ ο κ λ η ρ ω θ ε ί σ α ν άνθρωπος και προσωπικότητα . Και η γυναίκα που δε γεννάει παιδιά δια­ τηρεί την α ξία της - μόνο σ' εκείνες τις εποχές, όπου η γέννηση παιδιών ήταν η μοναδική δημιουργική δυνα­ τότητα των γ υ ν α ι κών, δεχόταν η γυναίκα χωρίς παιδιά την υποτίμηση α π ' την κοινωνία , η ο υ έδινε στην ίδια λόγο για αυτοπεριφρόνηση. Ενα κατά λ ο ι π ο α υτού του κόσμου των π α ραστάσεων έγκε ιτα ι και σήμερα α κόμη στο ότι πολλές γυναίκες βλέ­ πουν να πιστοποιείται η προσωπική τ ο υ ς α ξία μ ό λ ι ς μ ε ίν ο υ ν έ γ κ υ ε ς ( εΦόσον ζουν κάτω α π ό συνθήκες, όπου η γέννηση ενός παιδιού δεν τις βαραίνει ή δεν τις υποτιμά κοινωνικά).

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο οργανισμός υ πόκειται σε μεγάλες βιολογικές και ψυχικές αλλαγές. Μια κανονική εγκυμοσύνη διαρκεί, απ' τη μέρα της σύλληψης μέχρι τον τοκε­ τό, περίπου 2 7 3 μ έ ρες. Σ ' α υτό το χρονικό διάστημ α αναπτύσσεται το παιδί α π ' το μέγεθος ενός γονιμοποι­ ημένου ωοκύτταρου ( 1 /6 του χιλιο­ στομ..) ως το μέγεθος ενός ώριμου γ ι α γέννηση π α ι δ ι ο ύ ( π ε ρ ίη ο υ 5 0 ε κατοστά, περίπου 3 , 5 κι λ ά ) . Αυτή τη θαυμάσια διαδικασία της ανάπτυ­ ξης στο εσωτερικό του σώματός της η μητέρα πρέπει να την τροφοδοτεί με τις απαραίτητες ύ λες: πολλές α π ' τ ι ς λ ε ιτο υ ργ ίε ς τ ο υ σ ώ μ ατός τ η ς ( π έ ψ η , α ν α π ν ο ή , α π έ κκριση κ λ π . ) τ ίθενται στην υ π η ρε σία τ ο υ α ν α ­ πτυσσόμενου παιδιού. Αυτό δε γίνε ­ τ α ι φ υ σ ι κά χ ω ρ ίς ε π ι πτ ώ σ ε ι ς στο μητρικό οργανισμό· κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δημιουργούνται διά­ φορες αλλαγές, ηου μπορεί να είναι φυσιολογικές ή και παθολογικές.

made by Absens

-111-

2ΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

Η ανάπτυξπ του παιδιού α λλάζει τ π φυσικπ και τπν ψυχικπ « β α σ ι κ π διάθεσπ» τπς μπτέρας στο αίμα τπς κ υ κ λ ο φ ο ρ ο ύ ν δ ι ά φ ο ρ α π ρ οϊόντα μεταβολισμ ο ύ , στα οποία δεν είναι συνπθισμένπ ' οι γεννπτικές ορμόνες έχουν ε π ίσ π ς σ υ μ π υ κνώσε ι ς , π ο υ ξεπερνάνε τ ο συνπθισμένο βαθμό. Πως ε κφράζεται αυτπ n αλλαγμένπ κατά στα σ π ; Ε ν α π ο λ ύ συχνό σ ύ ­ μπτωμα είναι ο ε μετός τπς εγκυ μο­ σύνπς, που αρχίζει μετά τπ σύλλπΨπ και σταματάει συνπθως στον τρίτο Π στον τέταρτο μΠνα. Η έγκυος κάνει εμετό το πρωί, πριν ακόμπ Φάει , και μερικές φορές και κατά τπ διάρκεια τπς πμέρας αλλά n γενικπ τπς κατά­ στασπ δεν π λ πττετα ι α π ' α υτό. Γ ι ' α υτό ο ε μετός δεν α ποτε λεί συνπ­ θως κανένα ι δ ι α ίτερο θεραπευτικό πρόβλπμα. Σοβαρότερπ γίνεται n κατάστασπ μ ε τπ λ ε γ ό μ ε ν π « υ πε ρ έ μ ε σ π των εγκύων» (Hyperemesis gravidarum) . Στπν π ε ρ ίπτωσπ α υτπ ο ι γυναίκες κάνουν συνεχώς εμετό, αισθάνονται άσχπμα και άρρωστες. Δεν μπορούν σχεδόν να Φάνε τίποτε: n συνέπεια α π ' α υτό ε ίναι αδυνάτισμα, να υτία και διαταραχές στο μεταβολισμό. Η ιατρικπ θεραπεία έχει εδώ ουσιαστι­ κπ σπμα σ ία . Αλλά αυτπ π ρ έ π ε ι να ασχολπθεί με τις πραγματικές αιτίες του α ν α γ κ α σ τ ι κ ο ύ ε μ ε τ ο ύ . Μ ό λ ι ς στο πρόσφατο παρελθόν υ ποβλΠθπ­ κε το πρόβλπμα τπς υπερέμεσπς σε μια προσεχτικπ εξέτασπ. Οι παλαιό­ τερες θεωρίες περιορίζονταν πάντα σε ιατρικές - βιολογικές υ ποθέσεις οι γιατροί υπόθεταν ότι τα προϊόντα μετα βολισμού του π α ι δ ι ο ύ , τπς ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π ς γενι κά , οδπγούν σε ένα είδος δπλπτπρίασπς του μ πτρι-

made by Absens

-

κού οργανισμού. Ε π ίσπς π ίστευαν ότι το λεγόμενο «κέντρο ε μετού» στον εγκέφαλο, δπλαδΠ εκείνο το σπμείο του εγκεφάλου που εκπέμπει τους κινπτικούς ερεθισμούς για τπν αντί­ δρασπ του εμετού , ευαισθπτοποιεί­ ται από δπλπτπριώδπ προϊόντα του μεταβολισμού. Η ψυχολογικπ έρευνα προχώρπσε όμως εδώ ένα βπμα παραπέρα. Δεν α μ φ ι σ β π τ ε ί ότι ο ι δ ι αταραχές του μ ετ α β ο λ ι σ μ ο ύ στπν ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π μπορούν ν α έχουν μια ορισμένπ επί­ δρασπ: υ ποδείχνει όμως ότι n υπε­ ρ έ μ ε σ π π α ρ ο υ σ ι ά ζε τ α ι σ υ χν ά σε γυναίκες, για τις οποίες φαίνεται πως n εγκυ μοσύνπ α ποτε λ ε ί α π ό εντε­ λώς προσωπικούς λόγους ένα ανυ ­ π ό Φ ο ρ ο β ά ρ ο ς . Η ψ υχολ ο γία τ π ς α π δ ία ς κ α ι των συγγενών μ ' αυτπ αισθπμάτων (αποστροφπ, δυσθυμία κλπ . ) εξπγεί τπν υπερέμεσπ μερικών εγκύων γυναι κών καλύτερα α π ' τις υποθέσεις του μεταβολ ισμού : αν n γ υ ν α ίκα φ ο β ά τ α ι τ π γέννπσπ του παοδιού τπς, αν δεν αισθάνεται προ­ φ υ λαγμένπ στο γ ά μ ο τπς, αν έχει ένα φοβισμένο χαρακτπρα κλπ . , τότε αισθάνεται το π α ι δ ί σαν ένα καθπ­ κ ο ν , στο ο π ο ίο δεν μ π ο ρ ε ί ν α αντα π ο κρ ι θ ε ί' ο ε μ ετ ό ς δ π λ ώνε ι τότε μ ι α α σ υ ν ε ίδπτπ δ ι α μ α ρτ υ ρία ενάντια σ' αυτπ τπν κατάστασπ, μια συμβο λ ι κπ κραυγπ βοΠθειας. Κάθε γ υ ν α ίκ α , π ο υ δ ε ν έ χ ε ι μ ά θ ε ι να παραδέχεται το γυναικείο ρόλΟ τπς, β λ έ π ε ι τ π ν εγκυμ οσύνπ όχι ένα ευτυχές, αλλά ένα απειλπτικό γεγο­ νός - ο ε μετός ε ίναι n αντίδρασπ στον κ ίνδ υ ν ο π ο υ α ι σθ άν ε τ α ι να μεγαλώνει μέσα στο σώμα τπς.

112

-

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

••

Αλλες περιπλοκές της εγκυμοσύνης

Η ν ε υ ρ ι κ ή , δυστυχι σμένη, α προ­ σάρμοστη γυναίκα είναι ε κτεθειμένη και στην παραπέρα πορεία της εγκυ­ μοσύνης σε ορισμένους κινδύνους. Για να αναπτυχθεί και να ωριμάσει ο παιδικός οργανισμός, η μητέρα πρέ­ π ε ι ν α π ρ ο σ α ν ατ ο λ ι στ ε ί σ ε μ ι α « π ρ οφ υ λ α κτ ι κ ή στά σ η » , π ρ έ π ε ι να «αφοσιωθεί» στο γεγονός της εγκυ­ μοσύνης. Πολλές γυναίκες δεν είναι σε θέση να το κάνουν αυτό. Από τις δ ι κέ ς του εσωτε ρ ι κέ ς ανάγκες κα ι α π ' τις συγκρούσεις του περιβάλλο­ ντος προέρχονται ε ύ κολα εντάσε ις και αμυντικές στάσεις, οι οποίες επη­ ρεάζουν πιθανόν και την εγκυμοσίί­ νη. Σήμερα αναρωτιέται κανείς στην ψ υ χοσω μ α τ ι κ ή ι α τ ρ ι κ ή , μ ή π ω ς η π ρόωρη αποβολή του καρ π ο ύ δεν π ρο κα λ ε ίτ α ι α π ό α ν ε π ε ξ έ ρ γ α στ α αισθήματα Φόβου. Από πολλά ιστο­ ρ ι κά α σθενών δια θέτο υ μ ε π ά ντως βάσεις ότι οι ψ υχικές δυσκολίες της μητέρας μπορούν να διακόψουν την εγκυμοσύνη · πιο εντυπωσιακά φαί­ νετα ι α υτό στην « α π ο β Ο λ ή α π ' τρόμο», όπου ένας υπερβολικός ερε­ θισμός τρομακτικού ε ίδους οδηγεί σε α π ο β ο λ ή του α κ ό μ η ανώρ ι μ ο υ καρπού. Δ ι ατ α ρ α χέ ς τ ο υ μ ε τ α β Ο λ ι σ μ ο ύ παρουσιάζονται επίσης στο δεύτερο ή μ ισυ τ η ς εγκυμοσύνης, οι ο π ο ίε ς ο νο μ ά ζο ντ α ι «ΤΟξα ι μ ίε ς τ η ς κ υ ή ­ σεως». Ενα α π ' τα πολλά συμπτώμα­ τα είναι εδώ η ψηλή πίεση του αίμα­ τος και σε βαριές περιπτώσεις σπα­ σμοί όπως στην επιληΨία. Εδώ δε θα έ πρεπε π ά λ ι να σταματήσουμε στο

β ι οχ η μ ι κό πόρισμα. Φυσικά δ ία ιτα και η φαρμα κοθεραπεία ε πι β ά λ λ ο ­ νται σ ' α υτές τις γυναίκες πρέπει όμως να προσέ ξ ο υ μ ε ότι αυτές ο ι ά ρρωστες π α ρ ο υ σ ι ά ζ ο υ ν ψ υχ ι κ έ ς περιπλοκές, που πιθανόν να αποτε­ λ ο ύ ν τον π υ ρ ήνα τ η ς α ρρώστ ι α ς τους. Οσο λ ιγότερο έχε ι η γυναίκα π ροετοι μ α στ ε ί στην προηγο ύ μενη ζωή της για την αντι μετώπιση των προβλημάτων της ζωής της και του γ υ ν α ι κ ε ίο υ ρ ό λ ο υ τ η ς , τ ό σ ο π ι ο ε ύ κο λ α κ α τα β ά λ λ ε τ α ι , ό τ α ν μ ι α εγκυμοσύνη τ η ς φέρνει π ι ο κοντά στη συνείδηση τη θ η λ υ κότητά της και τα καθήκοντα που συνδέονται μ ' αυτή. Ε π ίσης ο ι λεγόμενες νευρώ­ σεις και ψυχώσεις της εγκυμοσύνης πρέπει να παρατηρηθούν σ' αυτή τη συνάρτηση: η γυναίκα, που παθαίνει στ η ν ε γ κ υ μ ο σ ύ ν η μ ι α ψ υ χ ι κ ή ή σ ω μ α τ ι κ ή κ α τ ά ρ ρ ε υ σ η , ε κφ ρ ά ζ ε ι καθαρά τ η γενική της δυσπροσαρμο­ γή στη γυναικεία μοίρα της. Η γέννη­ ση και η λοχεία ε ίναι οι τελευταίοι σταθμοί της δοκιμασίας, που σημαί­ νει για κάθε γυναίκα η εγκυμοσύνη. Η γέννηση είναι σίγουρα μ ια μεγάλη φυσική και ψυχική απαίτηση: μόνο η σωματική απόδοση κατά την εξαγω­ γή του καρπού μπορεί να παραβλη­ θ ε ί με την ανά β α σ η ενός βουνού 3 .000 μέτρων! Μέχρι τον αιώνα μας ο τοκετός ίσχυε σα μια πολύ οδυνη­ ρή δ ι α δ ι κασία - ήδη ο χαρακτ η ρ ι ­ σμός «ωδίνες» δηλώνει ότι ο ι άνθρω­ ποι παραχωρούν στον πόνο κατά τον τοκετό μια εξέχουσα θέση . Η Βίβλος σ υ νδ έ ε ι τ ο ν π όν ο τ ο υ τ ο κ ε τ ο ύ κ υ ρ ι ο λ ε κτ ι κ ά μ ε τ ο π ρ ο π ατ ο ρ ι κό αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας: η κατάρα για την πρώτη μ ητέρα του α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ γ έ ν ο υ ς ε ίν α ι : « . . . ε ν

made by Absens

- 1 1 3-

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟlΚΟΓΕΝΕΙΑ

λύπαις τέξπ τέκνα». Γι' αυτό οι άνθρωποι πίστευαν μέχρι πριν α π ό λ ίγες δεκαετίε ς ότι ε ίναι ε ντ ε λ ώς φυσικό να είναι οδυνπρή n γέννπσπ ενός παιδιού. Μ ι α α λ λαγή σ' α υτή τπν ά π ο ψ π προήλθε και α π ' το γεγονός ότι σε γυναίκες πρωτόγονων φυλών παρα­ τπρούνται ελάχιστοι πόνοι κατά τον τοκετό. Α π ' α υτό βγήκε το λ ογικό συμπέρασμα ότι n στάσπ τπς εγκύου μπορεί να διευκολύνει ή να δυσκο­ λ έ ψ ε ι ουσιαστικά τον τοκετό. Ετσι έ σ π α σε ο μ ύ θος για τον οδυνπρό τοκετό και αναπτύχθπκε n μέθοδος του «ανώδυνου τοκετού», που στους πρωτοπόρους του συγκαταλέγεται ο Αμερικανός G . D . R e a d . Οι γιατροί βασίστπκαν στο γεγονός οτι ο φόβος

και n δυσκαμΨία είναι τα ουσιαστικό­ τερα εμπόδια του τοκετού· με ενπ­ μέρωσπ τπς γυναίκας για τπ διαδικα­ σία του τοκετού, με γυμναστική κατά τ π δ ι ά ρκ ε ι α τ π ς ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π ς , μ ε ΨυχΟλογική καθοδήγπσπ και φροντί­ δα οι πόνοι του τοκετού μπορούν να μειωθούν σπμαντικά, πάντως όχι να εξουδετερωθούν εντελώς. Σπμασία έχει στπν πρώτπ γραμμή ότι n γυναί­ κα στα τελευταία στάδια τπς εγκυ ­ μ ο σ ύ ν π ς κ α ι στπ λ οχ ε ία έ χ ε ι τ ο αίσθπμα τπς ασΦάλειας ότι περιβάλ­ λ ε τ α ι μ ε α γ ά π π - α υ τ ό ς ε ίν α ι ο Ψυχολογικός βασικός κανόνας, που ισχύε ι για όλα τα προβλ ή ματα τπς εγκυμοσύνπς, του τοκετού και τπς λοχείας.

made by Absens

- 1 1 4-

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η γυναίκα και ο αλκοολισμός

Ο α λ κοολισμός της γυναίκας ηρο­ έρχεται - όπως και του άντρα - από ορισμένες ψυχικές αιτίες, που λ ίγο λ ίγ ο μ π ο ρ ο ύ ν ν ' α ν α γ ν ω ρ ι σ τ ο ύ ν εύκολα. Κάθε φορά είναι μ ι α φαινο­ μενικά α κατανίκητη εσωτερική ανά­ γκη, που ωθεί τη γυναίκα να κατα­ φύγει στο α λ κοόλ, που για λ ίγη ώρα τουλάχιστον την απαλλάσσει α π ' τις φροντίδες της. Ε κτ ό ς α π ' α υτ ό γ ι α τη γ υ ν α ίκα υ π ά ρχουν κ α ι κ α θ α ρ ά ε ξωτε ρ ι κ ο ί λόγοι για την κατανάλωση αλκοόλ . Μ ια σίγουρα καταστρεπτική επίδρα ­ ση ασκε ί στην περίπτωση α υτή το λ ε γ ό μ ε νο ' <μ π α ρ τ ο υ σ π ι τ ι ο ύ » . Π ο λ λ ο ί άνθρωποι το θεωρούν σαν απόδειξη του ψηλού βιοτικού επιπέ­ δ ο υ τους να δ ι α θέτουν μ π α ρ στο σ π ίτ ι , ό π ο υ υ π ά ρχε ι πρόχε ι ρ η μ ι α μεγάλη ποικιλία από οινοπνευματώ­ δη ποτά. Αυτή η ά κοπη προσιτότητα του α λ κοόλ αποτε λεί έναν μεγάλο κίνδυνο. Σχεδόν κάθε γυναίκα είναι ε κτ ε θε ι μ ένη κατά δ ι α στ ή μ ατα σε

made by Absens

-

ορισμένες δυσθυμίες. Δε χρειάζεται να ε ίναι κανένας ιδιαίτερα ασταθής, αλλά η βασική διάθεση του ανθρώ­ που παρουσιάζει "κανονικά» διαρκώς ταλαντεύσεις, όπου εδώ κι εκεί μπο­ ρεί να κυριαρχήσουν και καταθλιπτι­ κά αισθ ήματα, ατολμία, Φόβος κλπ . Η ψ υχικά υγιή ς γυνα ίκα ε ίναι ι κανή να υ περνικήσει τέτοιους ερεθισμούς. Κ ά ν ε ι υ π ο μ ο ν ή να π ε ρ ι μ έ νε ι τ η ν α λλαγή της ψ υχικής διάθεσης, που κατά κανόνα αργά ή γρήγορα έρχε­ τα ι . Οταν κανείς έχει το αλκοόλ σα "φροντιδοσπάστη» στο σπίτι, υπάρχει πάντα ο πειρασμός να μειώνει κάθε μικρή του κατάθλιψη με το ακατάλ­ ληλο Φάρμακο. Σ π ο υ δ α ι ότ ε ρ η α π ' το μ π α ρ τ ο υ σ π ι τ ι ο ύ ε ίναι η ψ υχ ι κ ή κατάστα σ η τ η ς γ υ ν α ίκ α ς , π ο υ τ ο δ ι α θ έ τε ι . Υ π ά ρχουν π ο λ λ ο ί ά ν θ ρω π ο ι , π ο υ έχουν στο ντουλάπι τους το μπουκά­ λι με το κρασί και το ουίσκυ, αλλά σε κάθε π ε ρ ίπ τ ω σ η π ίν ο υ ν π ο λ ύ λίγο. Γι' α υτό γεννιέται η ερώτηση,

115

-

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο Ι ΚΟΓΕΝΕΙΑ

μπροστά σε ποιες ανάγκες, προβλή­ ματα και συγκρούσεις καταφεύγει n γ υ ν α ίκ α στο α λ κ ο ό λ , γ ι α τ ί ε ίν α ι φ α ν ε ρ ά φ υ γ ή μ π ροστά α π ό κάτ ι , α υ τ ό π ο υ δ ίν ε ι τ π ν α ι τ ία γ ι α τ π συχνή χρήσπ του α λ κοόλ. Μερικούς παράγοντες τους έχουμε ή δ π ε π ι σ π μ ά νε ι . Π άντα υ πά ρχουν δυσθυμίες στπ μέσπ, όταν ο άνθρω­ πος πιστεύει πως δεν μπορεί να υπο­ Φέρει τ π ζωή χωρίς τεχνπτές ανα­ κ ο υ Φ ίσ ε ι ς . Αισθάνεται τον κ ό σ μ ο τότε μόνο σαν «υποφερτό», όταν ζει σε συμφωνία μ ' αυτόν. Γι ' α υτό είναι απαραίτπτο να έχει και να διατπρεί καλές σχέσεις μ ε τους συνανθρώ­ πους. Οπου ο ψυχικός δεσμός προς το π ε ρ ι β ά λ λον των συνανθρώπων χα λ α ρ ών ε ι ή καταστρέφετα ι , μ α ς κατα λ α μ βάνει n ανασΦ ά λ ε ι α και ο Φ ό β ο ς . Η ψ υχική υγεία ε ίναι τότε μ όν ο σ ίγο υ ρ π , ότ α ν ο ά ν θ ρ ω π ο ς μ πορεί ν α διατπρε ί τον α υτοσε β α ­ σμό του και το αίσθπμα τπς προσω­ π ι κ ή ς τ ο υ α ξία ς . Αυτό μ π ο ρ ε ί ν α συμβεί μόνο όταν έχουμε καλές σχέ­ σ ε ι ς μ ε τ ο υ ς π ι ο κ ο ντ ι ν ο ύ ς μ α ς α ν θρ ώ π ο υ ς , στ π ν ο ι κογένε ι α κ α ι στπν εργασία. Τπν αυτοεπιβεβαίωσή μας μας τπ δίνει n αγάππ, n αναΓVώ­ ρισπ, n προσοχή και n εκτίμπσπ των ά λλων. Οταν δεν ε ίμαστε σίγουροι γι' α υτό, n α υτοαμφισβήτπσπ και n α ποξένωσπ α πέναντι στο περιβά λ ­ λ b ν ε ίν α ι α να π όφ ε υ κτ ε ς . Ο λ ε ς ο ι δυσθυμίες είναι έ κφρασπ διαταραγ­ μένων ανθρώπινων σχέσεων. Ι δ ι α ίτερα ο ι α στ α θ ε ίς ε σωτερικά γ υ ν α ίκες τ ε ίν ο υ ν να μετα Φ έ ρ ο υ ν στις ανθρώπινες σχέσεις τους υλικό σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν . Η ρ ίζα α υτών των α ι σ θ π μ ατ ι κών στάσεων β ρ ίσ κ ε τ α ι στπν παιδική πλικία , στπν ε κπαίδευ -

made by Absens

-

σπ κατά τα π ρώτα π α ι δ ι κά χρόν ι α . Ολες οι κατοπινές αλκοολικές γυναί­ κες ε ίναι εσφα λμένα αναθρεμ μένοι άνθρωποι: ένας υπερβολικός βαθμός α π ό π α ρ α χά ι δ ε μ α κ α ι α υτ α ρ χ ι κ ή αυστπρότπτα στα παιδικά χρόνια τις έχε ι κάνει άτολμες, ώστε μ προστά στις κανονικές δυσκολ ίες τπς ζωής ( π ο υ δεν μ πο ρ ε ί να τ ι ς α πο Φ ύ γε ι κανείς) τις πιάνει τρόμος περισσότε­ ρο α π ' ό , Τ Ι π ρ έ π ε Ι . Η τ υ π ι κή « δ ι έ ­ ξοδος» τ ο υ φοβισμένου ε ίναι τότε ότι παρακάμπτει μια δυσκολία με το μεθύσι ή με το τεχνπτά δπμιουργπ­ μ έ νο « κέ Φ ι » , αν κ α ι μ ετ ά α π ' τ π ν αυξπμένπ κατανάλωσπ του α λ κοόλ δε θ ' αργήσει να ξανάρθει n συνπθι­ σμένπ δυσθυ μ ία . Τ ι δυσθυμεί τ π γυναίκα κατ' αυτό τον τρόπο, ώστε α υτή - όταν εξαι­ τίας ορισμένων λαθών τπς ανατρο­ Φής υπάρχουν στπν προσωπικότπτά τ π ς α ν ε π ά ρ κ ε ι ε ς - να καταφεύγει συνήθως στο ποτό; Είναι α υτονόπτο ότι οι κακοί γάμοι πρέπει να ονομα­ στούν εδώ σαν α ιτία π ρώτου βαθ­ μού. Η δυσrυχισμένn, n δυσαρεσrn­ μένn, n γυναίκα nou υnοφέρει ψυχι­ κά δεν έχει μερικές φορές α ρ κετή ψυχική σταθερότπτα, για να αποποι­ πθεί τπν «παρπγοριά» , που τπς προ­ σΦέρεται στο μπαρ του σπιτιού τπς. ο π ω ς ε ίν α ι γνωστ ό , ο ά ν θ ρ ω π ο ς «πίνει για να ξεχάσει». Πολλές γυναί­ κες θέλουν να ξεχάσουν τπν αθλιό­ τπτα του γάμου τους, όταν πέφτουν ό λ ο κ α ι π ι ο π ο λ ύ στο α λ κ ο ό λ . Σχε δ ό ν κ ά θ ε γ ά μ ο ς π ε ρ ι έ χ ε ι συγκρούσεις και δυσαρμονίες. Αλλά οι σ π μ ε ρ ινοί άνθρω π ο ι δεν έχουν σχεδόν καθόλου πλπροφορπθεί πως να γεφυρώνουν αυτές τις ασυμφω­ ν ίε ς . Α π ' τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο λ ε ίπ ε ι n

116

-

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ανθρωπογνωσία , για να καταλάβει το σύντροΦό του και να μπει στο πνεύ­ μα του . Γι ' αυτό διατπρούνται συζυ­ γικές ασυμφωνίες επί δεκαετίες, ενώ θα μ πορούσαν με ψ υχοθεραπευτικπ β ο π θ ε ι α να δ ι ε υ θ ε τ π θ ο ύν κ α ι να υπερνικπθούν χωρίς μεγα λ π δυσκο­ λ ία . Συντρι μ μένπ α π ' τπ δ υ στυχία τπς, n γυναίκα χάνει μετά από λίγο κ α ι ρό το εσωτε ρ ι κό τπς στΠ ρ ι γμ α . οποιος δε βλέπει καμιά διέξοδο από δυσάρεστες καταστάσεις, θέλει του­ λ άχιστον για λ ίγες στιγμές να απαλ­ λαγεί απ' το βάρος που τον βαραίνει διαρκώς: γι ' αυτό n στροφπ προς το α λ κο ό λ , στο π ρ ε μ ι στ ι κό χ ά π ι , σε κάθε είδους ανακουφιστικό μέσο. Η έ λ λ ε ι ψ π σεξουαλικπς ι κανοποίπσπς οδπγεί επίσπς στον αλκοολισμό. Ολα τα ένστ ι κτα του ανθρώπου ζπτούν ε π ιτακτικά τπν ι κα ν ο π ο ίπ σ π . Οταν μια ορμπ δεν ξεθυ μ α ίνει κανονι κά, π α ρ ά γ ε ι ψ υ χ ι κ έ ς κ α ι σ ω μ α τ ι κέ ς ενστάσεις. Τα ανικανοποίπτα ένστι­ κτα δπμιουργούν μια βαθιά δυσθυ­ μία, ώστε για τπν υγεία του ανθρώ­ που ε ίναι απαραίτπτο να βρίσκει και σ' αυτόν τον τομέα ευχαρίστπσπ και χα λάρωσπ. Και εδώ n παραδοσιακπ ε κπ α ίδ ε υ σ π έχε ι ο ρ θ ώ σ ε ι π ο λ λ ά ε μ π ό δ ι α , π ο υ α ν τ ι στ έ κ ο ντ α ι στπ φυσικπ ζωπ του ανθρώπου. Πολλές γυναίκες δεν είναι σε θέσπ εξαιτίας Φόβων και δισταγμών, που προέρχο­ νται από εσφαλμένπ εκπαίδευσπ, να προσαρμοστούν σεξο υ α λ ι κά σ' ένα σύντροφο. Από το ά λ υτο σεξουαλι­ κό π ρ ό β λ π μ α π ρ ο έ ρχοντ α ι ά λ λ ε ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ι ς στον έ ρ ωτα κ α ι στο γάμο. Η αδιαΦώτιστπ γυναίκα χάνε­ ται στπ δυσαρέσκεια και στπν απελ­ π ισία χωρίς να ξέρει ότι μπορεί να βοπθπθεί απ' τπν ψυχοθεραπεία . Τπν

πραγματικπ ι κανοποίπσπ των ενστί­ κτων, που λείπει , προσπαθεί να τπν ανα π λ πρώσει έστω και εν μέρει μ ε μ ι α ά λ λ π , κ α ι α π ' α υτό εξπγε ίται n τάσπ τέτοιων γυναικών στα γλυκά, στο α λ κοόλ , στα «πρεμιστι κά » , που σε μ ι α σεξου α λ ι κά ανικανοποίπτπ γυναίκα παίζουν μεγάλο ρόλο. Εδώ π ρ έ π ε ι ε ξ ά λ λ ο υ να τονίσο υ μ ε ότι δεν είναι μόνο n σεξουαλικπ ανάγκπ που οδπγεί στο πάθος: το α ίσθπμα ότι δεν αγαπιέται ε ίναι ίσως για τπ γυναίκα πιο οδυνπρό απ' τπν καθαρπ σεξουαλικπ κατάστασπ ανάγκπς, που είναι μόνο μια έ κφρασπ τπς γενικά διαταραγμένπς σχέσπς τπς αγάππς. Ενώ το α λ κοόλ θέτει ε κτός λ ε ι ­ τ ο υ ργία ς ο ρ ι σ μ έ ν ο υ ς Φ ό β ο υ ς κ α ι δισταγμούς, δπμιουργεί μ ι α φαινο­ μενικπ α ύξπσπ του αισθπματος τπς ισχύος και τπς προσωπικπς αξίας. Απ' α υτό αναγνωρίζε ι κανε ίς ότι κάθε γυναίκα που π ίνει , βασανίζεται στπν π ρ α γμ α τ ι κ ό τ π τ α α π ό αισθήματα καrωrερόrnrας: το α λ κοόλ καλείται να τπ βοπθπσει να τα ξεπεράσει Το μεγαλύτερο αίσθπμα κατωτερότπτας τ π ς γυνα ίκας π α ρα τ π ρ ε ίτα ι , ό π ω ς ε ίνα ι φ υ σ ι κό , στπν πορεία και στπ δ ι α μ ό ρ φ ω σ π τ π ς σ υ ζυ γ ι κ π ς τ π ς ζωπς αν αισθάνεται στο γάμο ασφα ­ λ ι σ μ έ ν π , θα π α ρ α τ π ρ π σ ε ι β έ β α ι α ε δ ώ κ ι ε κε ί τ ι ς α ν ε π ά ρ κ ε ι έ ς τ π ς , αλλά δε θα βγάλει α π ' αυτό κανένα σύμπλεγμα κατωτερότπτας, ώστε να θεωρεί τον εαυτό τπς οριστικά σαν πιο μ ι κρό, πιο κοντό, πιο άσχπμο, πιο α ν ίκ α ν ο γ ι α α γά π π α π ' ό λ ε ς τ ι ς άλλες γυναίκες. Υπάρχουν όμως και γυναίκες, που στπν παιδικπ τους πλι­ κία έχουν α κρωτπριαστεί τόσο, ώστε και κάτω από κανονικές συνθπκες τα χάνουν εύκολα. Η ζπλότυππ , n φοβι-

made by Absens

- 1 1 7-

ΖΟΗ ΚΑι ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

σμένπ, n νευΡικn, n φιλόνικπ γυναί­ κα βρίσκει πάντα ευκαιρίες να διατα­ ράξει τπν αυτοκυριαρχία τπς και τις σχέσεις τπς προς το περιβάλλον. Οι ε σφ α λ μ ένοι τρόποι σ υ μ π ε ρ ι φοράς ο δ π γ ο ύ ν σ υ ν n θ ω ς σε δ υ σ μ ε ν ε ίς αντιδράσεις α π ' το μέρος του περι­ β ά λ λ οντο ς . Αυτό ο δ π γε ί π ά λ ι σε εσωτε Ρ ι κ n α π ο μ ό νω σ π , σε μ ίσος ενάντ ι α στον ε α υτό τπς και στον κόσμο, σε ατΟλμία και σε απδία για τ π ζω n : ε δ ώ ε μ φ α ν ίζετα ι π ά λ ι το αλκοόλ σαν ο παμπάλαιος «παρπγο­ Ρ n τ n ς τ π ς α ν θ ρ ω π ότ π τ α ς » , έ ν α ς παΡnγΟΡnτnς όμως που τυλίγει τους παρπγορπμένους όλο και πιο πολύ στπ δυστυχία και τους οδπγεί στπν καταστΡοφn. Η γ υ ν α ίκα π ο υ π ίνε ι ε ίν α ι έ ν α ς άνθρωπος, που α πέναντι σ ε οποιεσ­ δr1πoτε δυσκολίες τπς ζωnς του δεν έχει τπ δύναμπ και τπν υ πομονn να τις υ πεpππδr1σει με το σωστό τρόπο. Η KoIvn γλώσσα μιλάει στο σπμείο α υτό για «αδυναμία τπς βούλπσπς»: α λ λ ά n π ραγματικn α δ υνα μ ία βρί-

σκεται πολύ πιο βαθιά, στο αισθπμα­ τ ι κό β ίω μ α , στ π ν ε π α φ n με τ ο υ ς συνανθρώπους, στο εσωτερικό oτn­ ριγμα n στπ «στά σ π » . Μ ε βάσπ τ π φοβισμένπ aoτaen κατάστασn τπς n α λ κο ο λ ι κ n γυναίκα έχε ι μ όνο ένα μικρό περιθώριο κινήσεων: μόλις π ιε ­ στεί α π ' τ π ζωn, αισθάνεται αμέσως αβor1θπτπ κα ι χαμένπ, και το πρώτο που κάνει είναι να αποΦύγει τα πιε­ στικά πpoβλr1 ματα . Τπν α λ κο ο λ ι κn γ υ ν α ίκ α μ π ο ρ ε ί ν α τ π β ο n θ n σ ε ι κανείς, μόνο όταν τπ μάθει να έρχε­ ται σε ά μεσπ α ντιμετώπισπ με τις δυσκολ ίες τπς και να τις χε ιρίζεται με νέο θάρρος και νέα σύνεσπ. Αυτό είναι συνnθως ένα ψυχιατρικό Kaen­ κον, επειδr1 οι Φόβοι και οι αστάθειες τπς α λ κοολ ι κnς γυναίκας έχουν τις ρίζες τους στπν αισθnματικn τπς ζωn κι α π ό εκεί α σκούν τις π λατιές και καταστρεπτικές ε πιδράσεις τους με το να ωθούν σε συμψπφιστικές προ­ σπάθειες, που Οδπγούν όλο και πιο βαθιά στπ δυστυχία.

made by Absens

-1 18-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Το μέλλον της γυναίκας: μέλλον της ανθρωπότητας

Ποιά θα είναι η παραπέρα ανάπτυ­ ξη τ η ς γυνα ίκ α ς ; Π ε ριγρά ψ α μ ε τ η μοίρα της γυναίκας στις πρώτες επο­ χές τ ο υ π Ο λ ι τ ι σ μ ο ύ μ α ς . Αποδε ί­ χτηκε ότι α π ' τότε που υΦίσταται η πατριαρχία - δηλαδή α π ' τις αρχές του ανθρώπινου γένους - η ύπαρξη της γυναίκας ταυτιζόταν με την απώ­ λεια και των πιο στοιχειωδών ανθρώ­ πινων δικαιωμάτων. Η γυναίκα πταν πάντα «το άλλα Φύλο», το δευτερεύ­ ον αντίτυπο, με το οποίο ο άντρας μ πορούσε να μετριέται και να π ι στε ύ ε ι στην « υ π ε ροχπ» το υ . Ε π ί χ ι λ ι ε τ η ρ ίδ ε ς υ π ο β α λ λ ό τ α ν στ ι ς γυναίκες ότι ε ίναι π ι ο κουτές, π ι ο α μαρτωλές και πιο ανάξιες α π ' τους άντρες δέχτ η κα ν μέσα τους α υτπ την ισχυρπ υποβολπ και εξομοιώθη­ καν περισσότερο Π λ ιγότερο με την ε ι κόνα, που σχεδίασε ο άντρα ς γι ' α υ τ έ ς . Κ ά θ ε α ν ά π τ υ ξ η ανώτε ρ η ς ανθρω π ι ά ς μέσα στην πνε υ μ α τ ι κ π ζωπ πταν α παγορευμένη στη γυναί­ κα. Μόνο σε πολύ σπάνιες περιπτώ-

σεις έσπαζαν οι γυναίκες τον κλοιό τ η ς α ν τ ρ ι κ π ς στενο κ ε φ α λ ι ά ς κ ι έφταναν στην κατάσταση μιας αυτό­ νομης, παραγωγικπς και δημ ιουργι­ κπς ύπαρξης. Οι ν ε ώ τ ε ρ ο ι χρόνοι έ φ ε ρ α ν κ α ι στον τ ο μ έ α α υτό α ν α μ φ ι σ β π τ ητα προόδους και βελτιώσεις. Αυξάνει ο αριθμός των γυναικών που ασχολού­ νται με τις ε πιστπμες, την τέχνη, την π ο λ ι τ ι κ π κ α ι τ η ν ο ι κο ν ο μ ία . Τ α α λ λ αγμένα π θ η και έ θ ι μ α παραχω­ ρούον στη γυναίκα ε λ ε υ θερίε ς και δικαιώματα όπως στον άντρα. Αν δε μας εξαπατούν τα σημεία του καιρού μας, βαδίζουμε προς μια εΙ10χπ της πραγματοποίησης της ολοκληρωτι ­ κπς ισοτ ι μ ία ς ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα . Οι τελευταίο ι αντ ι ­ δραστικοί ταπε ινώνονται σ ε τροχο­ πέδες της μ ηχανπς του πολιτισμού, που προχωρεί πάντα προς τα μπρος και π α ρά τα ε μ πόδια ε π ιδιώκει την οικοδόμηση μιας ανθρωπιστικπς και δίκαιης κοινωνίας. Πριν από μερικά

made by Absens

- 1 1 9-

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝΕIΑ

χρόνια ο Γερμανός φιλόσοφος Max Scheler έγρ α ψ ε μ ι α πραγματεία «Ο άνθρωπος στπν εποχή τπς εξίσωσπς» ( D e r M e n sc h i m Weltzeitalter d e s A u s g l ei c h s ) ' σ ' α υ τ ή τόνισε ό τ ι n α π α ίτ π σ π τ π ς ι στ ο ρ ι κ ή ς στι γ μ ή ς έγκειται στο ότι ο ι λαοί, οι φυλές και τα έθνπ πρέπει να μονιάσουν και να ξεχάσουν τις μ ικρές, συμπτωματικές τους δ ιαφορές γ ι α χάρπ ό λ π ς τπς ανθρωπότπτας αυτό συμπεριλαμβά­ νε ι φ υ σι κά και το π λ πσία σ μ α του άντρα και τπς γυναίκας, που - όπως κ α ι οι π α ρ α π ά νω μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς ανθρώπινε ς ο μ ά δε ς - χωρίστ π κα ν ε ξα ι τίας των π ρο κα τ α λ ή ψ ε ων μ ε φαινομενικά αγεΦύρωτα χάσματα. Αν το μέλλον μπορέσει να γκρεμί­ σει τα τεχνπτά ε μπόδια στις τάξεις, στις φυλές και στις θρπσκείες, αν οι ε ξ ο γ κω μ έ ν ε ς δ ι α φ ο ρ έ ς α ν ά μ ε σα στο υς ανθρώ π ο υ ς α να γνωριστού ν σαν α πάτπ , ο άντρας και n γυναίκα θα καταλάβουν τπν ουσιαστικά ίδια ανθρώπινπ φύσπ που υπάρχει μέσα τους και μ' αυτό θα βρουν ότι έχουν ίσπ α ξ ία κ α ι ίσα δ ι κα ι ώ μ α τ α . Τ α υτόχρονα κ α ι τ α δ ύ ο μ έ ρ π θ α έχουν «κερδίσει» και «χαμένος» δε θα είναι κανένας. Αποτελεί μια σπμαντι­ κή διαπίστωσπ τπς σύγχρονπς ψυχο­ λογίας ότι σε κάθε σχέσπ υ ποταγής και τα δύο μέρπ - ο κυρίαρχος και ο υποταγμένος - αποκομίζουν ψυχικές ζπμ ιές. Στπν περίπτωσπ τπς σχέσπς άντρα - γυναίκα αυτή n ζπμιά φτάνει πολύ πιο βαθιά α π ' ό,ΤΙ σ' όλες τις ά λ λ ε ς κ ο ι ν ω ν ι κ έ ς σχέ σ ε ι ς , π ο υ περιέχουν κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο - εδώ υπάρχει ο π υ ρπνας τ π ς ανθρώπινπς «αυτο­ α π ο ξέ ν ω σ π ς » , n μ ε τ α φ ο ρ ά τ ο υ ανθρώπου α π ' το ε π ίπεδο τπς αγα-

made by Absens

-

ππμένπς συμβίωσπς στον έρπμο και μονότονο υπόκοσμο του αγώνα για τπν εξουσία. Το γυναικείο πρόβλπμα είναι κατά κάποιον τρόπο πρωτότυπο για όλες τις μορΦές καταπίεσπς και μερολπΨίας, α π ' τις οποίε ς π ά σχε ι ακόμπ n εποχή μας δε θα τις ξεπε ­ ράσουμε, αν δε δούμε τπν εσωτερι­ κή τους συνάρτ π σ π , π ο υ συνήθως είναι δοσμένπ και προσωπικά : όποι­ ος κατατάσσει τπ γυναίκα ένα βαθμό «κάτω» απ' τον άντρα, θα έχει πάντα τπν τάσπ να παραδέχεται ότι υ πάρ­ χουν κατώτερες φ υ λ έ ς , λ α ο ί κ α ι θ ρ π σ κ ε ίε ς . Ο σ υ ντ π ρ π τ ι κ ό ς κ α ι αυταρχικός άνθρωπος ε ίναι α υτός, που εξαιτίας τπς ψυχικής του απολί­ θωσπς δε θέλει να παραδεχτεί μ ι α ελεύθερπ και ζωντανή σχέσπ ανάμε­ σα στα φ ύ λ α ' π ρ ο σ κ ο λ λ ά τ α ι α π ό ε δ ώ στο ν ο σ π ρ ό κ α ι ν ο σ ο γ ό ν ο «πάνω - κάτω - στερεότυπο», που το χρπσιμοποιεί για όλες τις δομές του κ ό σ μ ο υ . Γ ι α να ε ξ υ γ ι ά ν ο υ μ ε τ π σχέσπ ανάμεσα στον άντρα κα ι τπ γυναίκα, δε θα αρκέσει να περιορί­ σο υ μ ε τ ο ν α γ ώ ν α μ ό ν ο στα «δικαιώματα τπς γυναίκας»' μ ' α υτό θα χτυπούσαμε μόνο ένα μέρος του κακού και θα του αφήναμε περιθώ­ ρια, όπου αυτό θα ανάπτυσσε πάλι τις καταστρεπτικές ε π ιδράσεις του . Τα δικαιώματα τπς γυναίκας περιέχο­ ντα ι στα «ανθρω π ινα δικαιώματα» αυτά πρέπει να υποστπρίζει κανείς, αν θέλει να ισχύουν κι ε κε ίνα χωρίς π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ύ ς . Οσο π ά νω στ π γ π υπάρχει ανελευθερ� και α πανθρω­ π ι ά , το γυν α ι κε ίο πρόβλπμα δε θα λυθεί. Ο αγώνας για τπν κοινωνική πρόοδο ε ίναι αυτό που θα φέρει μαζί του τπ λ ύσπ του γυναικείου προβλή­ ματος.

1 20

-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

••

Η γυναίκα

σαν συναγωνίστρια για μια ανθρωπιστική κοινωνία Η γυναίκα πρέπει να αναγνωρίσει τ π θ έ σ η τ η ς σ τ ο ν π ά ντ α α κό μ η π α τ ρ ι α ρχ ι κ ά π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ έ ν ο κόσμο κ α ι ν α προσπαθήσει ν α την α λ λάξει προς την κατε ύ θυνση της ελευθερίας και της ανθρωπιάς. Δεν π ρ έ π ε ι να γ ίν ε τ α ι σ υ νέ ν ο χ η τ ο υ π α τ ρ ι α ρχ ά τ ο υ , π ρ ο σ α ρ μ ο ζ ό μ ε ν η κ α λ ό β ο λ α στο δ ο υ λ ι κό ρ ό λ ο , π ο υ της προσΦέρει ο άντρας, ενώ αυτός έχε ι τ η ν τάση να σ υ μ ψ η Φ ίζε ι τ η ν υποταγή της με τ α φτηνά δώρα της περιποιητικότητας, με μια υ ποτιμητι­ κή γενναιοδωρία και μια πολύ ελατ­ τωματική προστασία . Η «γυναικούλα» που καταχτά τα πλεονεκτήματά της στον αντρικό κόσμο με την προσαρ­ μογπ της στη ματαιόδοξη α υταρέ ­ σκεια του άντρα, που γίνεται ε ίδωλο των αντρι κών ε π ι θ υ μ ι ών κ α ι ονεί­ ρων, παραιτείται α π ' την ειδική αξία της προσω π ι κότητας, όπως ε κείνες ο ι γ υ ν α ίκ ε ς π ο υ θ έ λ ο υν να ε ίν α ι «μόνο γυναίκες» και γ ι ' αυτό το λόγο ε ίνα ενάντιες στην πολιτική και πολι­ τιστική ισοτιμία . Με την έννοια αυτή πολλές γυναίκες της εποχής μας δεν είναι μόνο θύματα του απάνθρωπου και αντιανθρώπινου πολιτισμού μας, α λ λ ά ε ίν α ι κ α ι σ υ ν υ π ε ύ θ υ ν ε ς γ ι ' α υ τόν. Ενώ π α ρα ιτούντα ι α π ' τ η ν α υτοπραγματοποίηση, παραιτούνται κ α ι α π ό κ ά θ ε γ ε ν ι κ ό α ίσ θ η μ α κ ο ι ν ω ν ι κ ότ η τ α ς ό σ ο α δ ι ά φ ο ρ ε ς ε ίναι αναφορικά προς τ η δική τους ανεξαρτησία ε ίναι κ α ι α π έναντι σ ' όλες τις απανθρωπιές, α π ' τις οποίες είναι τόσο τρομερά πλούσιος ο δικός

made by Absens

-

μ α ς « α ι ώ ν α ς τ η ς β α ρ β α ρό τ η τ α ς » (Deschner) . Η γ υ ν α ίκα δ ε ν π ρ έ π ε ι να ε ίν α ι αδιάφορη απέναντι στην παρεμπόδι­ ση της ανάπτυξπς της στον αντρικό κόσμο. Πρέπει να αντιστέκεται και να εξεγείρεται ενάντια στην κοινωνι­ κπ τάξη , που μετράε ι τους ανθρώ­ πους με δυο ειδών μέτρα. Στη δικπ της τύχη η γυναίκα μπορεί να κατα­ λάβει την τύχη του πολιτισμού μας. Αν π ρ ο σ π α θ π σ ε ι ν α τ α υ τ ι στε ί μ ' όλους ε κείνους, που όμοια μ ' αυτπ περιφρονούνται και ταπεινώνοντα ι από έναν κόσμο της αδικίας, δε βρί­ σκει πια καταΦύγιο στην «αυταπάτη της θ η λ υκότητας» ( Betly Friedan ) , αλλά μαζί με τα δικά της δικαιώματα θα υπερασπιστεί το δικαίωμα όλων των ανθρώπων για ε ργασία , ψ ω μ ί, ειρήνη, ελευθερία, ευτυχία και ευη­ μερία. Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχει ότι η γυναίκα θα είχε τη δυνατότητα α κρι­ βώς σε σ υ σχ έ τ ι σ η με τ η ν α ι ώ ν ι α κατα π ίε σ η τ η ς α ν θρ ω π ι ά ς τ η ς ν α γίνει κήρυκας μιας νέας ανθρωπότη­ τας. Για το σκοπό αυτό η γυναίκα δε θα κάνει τον αγώνα της για τη γυναί­ κα, αλλά για τον άνθρωπο. Θα ξεκι­ νήσει α π ' το βασικό α ίσθημα ότι τα ουσιαστικά ανθρώπινα π ροβλήματα - Φόβος, αρρώστια , πόνος, αναπαρα­ γωγή και θάνατος - ε ίναι κοινά και για τα δύο φύλα. Δε θα προσπαθή­ σει να α φα ι ρέσει α π ' τον άντρα τα προνό μ ι ά του, δε θα ε π ιδιώξει να δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ε ι δ ι κ ά της π ρο νό μ ι α , αλλά την αδερφικότητα και τη φιλία ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Αυτή η συμφιλίωση των Φύλων θα ακτινοβολήσει και στις ά λλες ασυμ­ φωνίε ς της κοινων ι κ ή ς μ α ς ζωής,

121

-

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο I ΚΟΓΕΝΕIΑ

που όλες πρέπει να παραμεριστούν μέσα στο πνε ύ μ α της α λ λ η λοβοπ­ θειας, της ε υμένειας και της ανθρω­ πιάς. Το ότι όλα αυτά είναι δυνατά, δεν μ πορεί να α μφισβητηθεί καθό­ λ ο υ . Αρκε ί μόνο να γίνε ι προσ π ά ­ θεια. Ο Richard F. Behrend λέει: «Ο άνθρωπος του σπμερα και του αύριο πρέπει να ε ίναι πρόθυμος να π ε ι ρ α μ ατ ίζετα ι , γ ι α να δ ο ύ μ ε γ ι α ποια πράγματα είναι ικανός. Γι' αυτό

made by Absens

-

πρέπει να επεκτείνει τη σφαίρα της ελευθερίας και της ε υθύνης του σε βαθμό άγνωστο μέχρι τώρα. Τότε δε θα υ π η ρετεί ούτε ένα σκληρό παρελθόν ούτε ένα α πατηλό μ έ λ ­ λον, α λ λ ά αντλώντας α π ' τις δυνά ­ μεις του παρε λθόντος θα μάθε ι να ερευνά και να εξηγεί τους πλατιούς ο ρ ίζοντες τ ο υ μ έ λ λ οντο ς » . « < D i e dynamische Gesellschaft» ) .

1 22

-

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Β Ι ΒΛ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Adler, Α.: ϋ ber den nerνosen Charakter. Wien 1 9 1 2 Anastasi, Α.: Differential Psychology. New York 1 937 Bachofen, J . J . : Mutlerrecht und Urreligion. StutlgaΓt 1 86 1 d e Beauvoir, S . : Das andere Geschlecht. Hamburg 1 95 1 Bebel, Α. : Die Frau n nd der Sozialismus. StutlgaΓt 1 8 9 5 Benedict. R . : Urformen der Kultur. Hamburg 1 95 5 Braun , ι . : Die Frauenfrage. Leipzig 1 90 1 Buytendijk, F.J.J . : Die Frau - Natur, Erscheinung, Dasein. Κδlπ 1 9 5 3 Deutsch, Η . : Psychologie d e r Frau. Bern 1 9 54 Dewey, J . : H uman Nature a nd Conduct. New York 1 922 Ellis, Η . : Man and Woman. London 1 894 Engels, F . : Der Ursprung der Familie, des Privateigentums und des Staates. Ζϋrίch 1 884 Freud, S.: Drei Abhandlungen ϋber Sexualtheorie, I MAGO, London, Bd . V Freud, S . : ϋ ber die weibliche Sexualitat, Bd. χιν Freud, S . : Die Weiblichkeit. Bd. χν Friedan, Β.: Der Weiblichkeitswahn. Reinbek 1 964 George, νν . ι . : The Story of Women, London 1 92 5 Heymans, G . : Psychologie der Frauen. Heidelberg 1 924 Huxley, J . : Sex Biology and Sex Psychology. London 1 93 9 J ung, C . G . : Die Frau ίπ Europa. Ζϋrίch 1 948 Klein, V . : The Feminine Charakter. London 1 946 Kinsey, A.C.: Sexual Behavior of the Human Female. London 1 95 3 Lersch, P h . : Vom Wesen der Geschlechter. Μ ϋnchen 1 950 Lipmann, W . : Psychologie der Fra u . Berlin - Wien 1 920 Malinowski, Β.: Sex and Repression ίπ Savage Society. London 1 927 Mead, Μ . : Sex and Temperament ίπ Three Primitive Societies. London 1 93 5 Mead, Μ . : Mann und Weib. Reinbek 1 95 1 Mencken, Η . Ι. Ι π Defence of Women. New York 1 92 6 Mill, J . St. : The Subjection of Women. London 1 869 Montagu, Α.: Die natϋrliche ϋ berlegenheίt der Fra u . Κδlπ 1 95 5 oΓtega Υ Gasset: ϋ ber die Liebe. StutlgaΓt 1 9 50 Ruehle - Gerstel, Α. : Das Frauenproblem. Leipzig 1 9 3 2 Russel, Β . : Ehe und Moral. Ζϋrίch 1 95 2 Schelsky, Η . : Soziologie der Sexualitat. Reinbek 1 954 Taylor, G. R . : Wandlungen der Sexualitat. Dϋsseldοrf 1 956 vaeΓting, Μ. und Μ . : Die weibliche EigenaΓt im Mannerstaat und die mannliche EigenaΓt im Frauenstaat. Karlsruhe 1 92 3 wein inger, ο . : Geschlecht und Charakter. Wien 1 90 3 Wexberg, Ε . : I ndividual Psychology a nd Sex. London 1 9 3 1

made by Absens

-1 23-

made by Absens