VIOLENCIA DOMESTICA: LA MUJER GOLPEADA Y LA FAMILIA. Asesor de dirección: Dr. Pedro Pedro ersco!ici Edición ori"in#$: S#"e P%&$ic#'ions( Inc. T)'%'o ori"in#$: F%'%re In'er!en'ions *i'+ ,#''ered -o#n #nd T+eir F#i$ies Tr#d%cción: In/s Frid Dise0o '#1#: Ser"io M#ne$# JEFFREY L. EDLESON 2VI C. EISI3OVITS 4COMPILADORES5 VIOLENCIA DOMESTICA: LA MUJER GOLPEADA Y LA FAMILIA GRANICA 6 7889 & S#"e P%&$ic#'ions( Inc( de $# edición ori"in#$ en in"$/s. 788;( & Ediciones Gr#nic# S.A. L#!#$$e 79<= > 47@=5 ,%enos Aires( Ar"en'in# Te$s.: <;=>7=B9 > F# B=7><;< @998 E>#i$: "r#nic# edi'or.!ir'%#$.#r.ne' ,er'rn 7@;( @@< ,#rce$on#( Es1#0# TE: 77>77 > FA <=<>=7>=9B< E>#i$: "r#nic#.edi'orH&cn.ser!ico.es Reser!#dos 'odos $os derec+os( inc$%so e$ de re1rod%cción en 'odo o en 1#r'e en c%#$%ier or#. IS,N: 8B@>9=7>=8>8 K%ed# +ec+o e$ de1ósi'o %e #rc# $# $e 77.;< I1reso en Ar"en'in# > Prin'ed in Ar"en'in# Indice AGRADECIMIENTOS . 8 7. P#r# in ins'#%r#r %n %n c# c#&io cons'#n'e( Je Jere re L. L. Ed$e Ed$eso son n 2%i 2%i C. C. E)si E)sio o%i %i's 's.. 77 PRIMERA PARTE SOCIEDADES EN CAM,IO . L# !io !io$$enc enci# con con'r# 'r# $# $# % %er er.. Or" Or"# #ni# ni#cción ión "$o& "$o$ #$ 1#r 1#r# # e$ e$ c#& c#&io io(( Lor Lorii L. eis eise. e... 78 <. Vio$ Vio$en enci ci# # do/ do/s' s'ic ic#( #( r#c r#cis iso o e$ o!i o!ii ien en'o 'o de de %e %ere ress "o$1 "o$1e# e#d# d#ss en Es' Es'#d #dos os Uni Unido dos( s( V#$ V#$$i$i 3#n 3#n%+ %+#. #... B8 SEGUNDA PARTE EL CAM,IO EN LAS RESPUESTAS COMUNITARIAS =. E$ o! o!ii iien en'o 'o de de %e %ere ress "o$1 "o$1e# e#d# d#ss en Es' Es'#d #dos os Uni Unido dos. s. N%e N%e!# !#ss dire direcc ccio ione ness 1#r# 1#r# %n# reor reor# # ins'i' ins'i'%ci %cion# on#$($( S%s#n S%s#n Sc+ec+ Sc+ec+'er 'er... ... B B. Con$i Con$ic'o c'oss 1osi&i 1osi&i$id $id#de #des. s. Meor#r Meor#r $# res1%es'# res1%es'# inor#$ inor#$ # $# !io$enci# !io$enci# do/s'ic#( do/s'ic#( Li 3e$$.. 3e$$.... 7@B VIOLENCIA DOMESTICA 9. E$ #&% #&%so so con con'r 'r# # $# es1 es1os os#( #( en en $# co co%n %nid id#d #d r# r#&e &e de de Isr# Isr#e$ e$.. Pro1 Pro1%e %es' s'#s #s 1#r 1#r# # e$ c#&io( M%+##d M. #>Y >Y#+i# . 7<< TERCERA PARTE LAS INTERVENCIONES CON LAS VICTIMAS( LOS PERPETRADORES Y SUS IJOS ;. L# % %er er #$ #$'r 'r#' #'#d #d# # s%s s%s es'r es'r#' #'e" e"i# i#ss de res res1% 1%es es'# '# # $# $# !io$ !io$en enci ci#. #. F%n F%nci ción ón de$ de$ con'e'o con'e'o(( M#r Ann D%''on D%''on.. .. .. 7B< . No s s !)c'i#s !)c'i#s sec%nd#r sec%nd#ri#s. i#s. N%e!o N%e!o eno%e eno%e de $#s in'er!enciones re$#cion#d#s con $os ni0os( E)n#' Pe'ed 7;8 8. Po$/ Po$/i icc# c#&io &io en $os $os 1ro" ro"r## r##ss 1#r 1#r# +o& +o&re ress #"r #"res esor ores es(( Je Jer re e L. Ed$e Ed$eso son. n... 7 7 7@. 7@. L#s L#s s#nc s#ncio ione ness %e %e se #1$i #1$ic# c#n n# $os "o$1e#dores. K%/ +#cer( #des de 7
enc#rce$#r #sesor#rQ( R)c+#rd M. To$#n... =B 77. L# !io$enci# !io$enci# en $#s re$#ciones re$#ciones )n'i#s: +#ci# %n# in'er!ención enoeno$ó"ic#( 2!i 2!i C. C. Eis Eisi io! o!i'i'ss E$ E$ ,%c ,%c+& +&)n )nde der. r... 9; 9; 7. 7. Ter# Ter#1i 1i# # de de 1#r 1#re e# # con con %e %ere ress "o$1e#d#s +o&res #"resores. Tiene #$"n %'%roQ( Mic+ Mic+#$ #$ S+# S+## #ii . 8 8 7<. 7<. E$ %' %'%r %ro o de $#s $#s in' in'er er!e !enc ncio ione ness en e$ c# c#1o 1o de $# %er "o$1e#d#. Te#s co%nes direcciones eer"en'es( 2!i C. Eisio!i's( G% Enos+ Jerre L. Ed$eson <77 A"r#deciien'os #ce #$"%nos #0os( coen#os # so0#r con $# 1osi&i$id#d de re%nir # %n "r%1o de #c'i!is'#s( docen'es e in!es'i"#dores( 1#r# %n in'erc#&io de ide#s #cerc# de $#s %'%r#s #cciones re$#cion#d#s con e$ #$'r#'o de $# %er. %er. N%es'ro s%e0o se +io re#$id#d en #ro de 788B( con $# or"#ni#ción de$ Gr%1o In'ern#cion#$ de Es'%dio 1#r# e$ Des#rro$$o de F%'%r#s Acciones en re$#ción con $ # M%er Go$1e#d# s% F#i$i#( %e se re%nió en #i#( Isr#e$. E$ e!en'o %e 1osi&i$i'#do 1or e$ #1$io #1oo reci&ido de di!ers#s 1erson#s or"#ni#ciones. Es'e $i&ro >$# serie de es'%dios de$ c%#$ s%r"ió> %e 1osi&$e "r#ci#s #$ "eneroso res1#$do de $# Asoci#ción de M%eres de Isr#e$ s%s re1resen'#n'es de Es'#dos Uni Uni dos e Isr#e$ en 1#r'ic%$#r( Rin# L##r( direc'or# de $# Fi$i#$ de #i# de es# Asoci#ción Ni$i Por#'+( e direc'or# "ener#$ de $# Asoci#ción( A+%!# T#$on( #c'%#$ direc'or# "ener#$. L# Esc%e$# de Tr#o Soci#$ de $# Uni!ersid#d de #i#( es1eci#$en'e $os 1roesores G#&rie$ -#r&%r" Y#e$ 3ores+( direc'or# de $# Esc%e$# e in!es'i"#dor# de$ Cen'ro de Po$)'ic#s J%!eni$es de $# Uni!ersid#d de #i#( %"#ron %n 1#1e$ esenci#$ en $# or"#ni#ción de es'os enc%en'ros. Re$i Ro&inon #dinis'ró coordinó de #ner# ece$en'e $# 'o'#$id#d de$ e!en'o. 7@ VIOLENCIA DOMESTICA Por $'io( S#"e P%&$ic#'ions >re1resen'#do 1or Terr endri( edi'or de $# serie Vio$enci# In'er1erson#$ de S#"e> nos 1ro1orcionó $# o1or'%nid#d de co1#r'ir con e$ 1&$ico( # 'r#!/s de es'e $i&ro( $os res%$'#dos de n%es'ros de'es en #i#. E$ #1oo de S#"e no só$o +io 1osi&$e $# 1%&$ic#ción de es'e !o$%en sino %e '#&i/n #%dó # es'r%c'%r#r res1#$d#r e$ 'r#o 'r #o desde $# 1$#niic#ción de $#s conerenci#s +#s'# s% conc$%sión. Dedic#os es'e $i&ro # n%es'ros +ios Nir( D#nie$ E$( con $# es1er#n# de %e 1%ed#n crecer en %n %ndo en 1#. CAPTULO 7 P#r# ins'#%r#r %n c#&io cons'#n'e JEFFREY L. EDLESON 2VI C. EISI3OVITS #n 1#s#do s de !ein'e #0os desde $# #1er'%r# or#$ de $os 1rieros cen'ros de #%d# 1#r# $# %er "o$1e#d# en Gr#n ,re'#0# Es'#dos Unidos. En es'e $#1so( $# c#n'id#d de cen'ros creció enoreen'e en 'odo e$ %ndo( '#&i/n se %$'i1$ic#ron $#s #cciones e1rendid#s en $os ni!e$es 1&$ico soci#$ des'in#d#s # #'ender e$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o de $# %er. E$ IV Con"reso M%ndi#$ de $# M%er( de $#s N#ciones Unid#s( re#$i#do en ,eiin" en 788B( re!e$ó $# di!ersid#d de eno%es %e $#s or"#ni#ciones es'#'#$es 1ri!#d#s #1$ic#n # $# #1$i# "## de 1ro&$e#s re$#cion#dos con $# !io$enci# con'r# $# %er 4de $# c%#$ e$ #$'r#'o es só$o %no5. En
enc#rce$#r #sesor#rQ( R)c+#rd M. To$#n... =B 77. L# !io$enci# !io$enci# en $#s re$#ciones re$#ciones )n'i#s: +#ci# %n# in'er!ención enoeno$ó"ic#( 2!i 2!i C. C. Eis Eisi io! o!i'i'ss E$ E$ ,%c ,%c+& +&)n )nde der. r... 9; 9; 7. 7. Ter# Ter#1i 1i# # de de 1#r 1#re e# # con con %e %ere ress "o$1e#d#s +o&res #"resores. Tiene #$"n %'%roQ( Mic+ Mic+#$ #$ S+# S+## #ii . 8 8 7<. 7<. E$ %' %'%r %ro o de $#s $#s in' in'er er!e !enc ncio ione ness en e$ c# c#1o 1o de $# %er "o$1e#d#. Te#s co%nes direcciones eer"en'es( 2!i C. Eisio!i's( G% Enos+ Jerre L. Ed$eson <77 A"r#deciien'os #ce #$"%nos #0os( coen#os # so0#r con $# 1osi&i$id#d de re%nir # %n "r%1o de #c'i!is'#s( docen'es e in!es'i"#dores( 1#r# %n in'erc#&io de ide#s #cerc# de $#s %'%r#s #cciones re$#cion#d#s con e$ #$'r#'o de $# %er. %er. N%es'ro s%e0o se +io re#$id#d en #ro de 788B( con $# or"#ni#ción de$ Gr%1o In'ern#cion#$ de Es'%dio 1#r# e$ Des#rro$$o de F%'%r#s Acciones en re$#ción con $ # M%er Go$1e#d# s% F#i$i#( %e se re%nió en #i#( Isr#e$. E$ e!en'o %e 1osi&i$i'#do 1or e$ #1$io #1oo reci&ido de di!ers#s 1erson#s or"#ni#ciones. Es'e $i&ro >$# serie de es'%dios de$ c%#$ s%r"ió> %e 1osi&$e "r#ci#s #$ "eneroso res1#$do de $# Asoci#ción de M%eres de Isr#e$ s%s re1resen'#n'es de Es'#dos Uni Uni dos e Isr#e$ en 1#r'ic%$#r( Rin# L##r( direc'or# de $# Fi$i#$ de #i# de es# Asoci#ción Ni$i Por#'+( e direc'or# "ener#$ de $# Asoci#ción( A+%!# T#$on( #c'%#$ direc'or# "ener#$. L# Esc%e$# de Tr#o Soci#$ de $# Uni!ersid#d de #i#( es1eci#$en'e $os 1roesores G#&rie$ -#r&%r" Y#e$ 3ores+( direc'or# de $# Esc%e$# e in!es'i"#dor# de$ Cen'ro de Po$)'ic#s J%!eni$es de $# Uni!ersid#d de #i#( %"#ron %n 1#1e$ esenci#$ en $# or"#ni#ción de es'os enc%en'ros. Re$i Ro&inon #dinis'ró coordinó de #ner# ece$en'e $# 'o'#$id#d de$ e!en'o. 7@ VIOLENCIA DOMESTICA Por $'io( S#"e P%&$ic#'ions >re1resen'#do 1or Terr endri( edi'or de $# serie Vio$enci# In'er1erson#$ de S#"e> nos 1ro1orcionó $# o1or'%nid#d de co1#r'ir con e$ 1&$ico( # 'r#!/s de es'e $i&ro( $os res%$'#dos de n%es'ros de'es en #i#. E$ #1oo de S#"e no só$o +io 1osi&$e $# 1%&$ic#ción de es'e !o$%en sino %e '#&i/n #%dó # es'r%c'%r#r res1#$d#r e$ 'r#o 'r #o desde $# 1$#niic#ción de $#s conerenci#s +#s'# s% conc$%sión. Dedic#os es'e $i&ro # n%es'ros +ios Nir( D#nie$ E$( con $# es1er#n# de %e 1%ed#n crecer en %n %ndo en 1#. CAPTULO 7 P#r# ins'#%r#r %n c#&io cons'#n'e JEFFREY L. EDLESON 2VI C. EISI3OVITS #n 1#s#do s de !ein'e #0os desde $# #1er'%r# or#$ de $os 1rieros cen'ros de #%d# 1#r# $# %er "o$1e#d# en Gr#n ,re'#0# Es'#dos Unidos. En es'e $#1so( $# c#n'id#d de cen'ros creció enoreen'e en 'odo e$ %ndo( '#&i/n se %$'i1$ic#ron $#s #cciones e1rendid#s en $os ni!e$es 1&$ico soci#$ des'in#d#s # #'ender e$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o de $# %er. E$ IV Con"reso M%ndi#$ de $# M%er( de $#s N#ciones Unid#s( re#$i#do en ,eiin" en 788B( re!e$ó $# di!ersid#d de eno%es %e $#s or"#ni#ciones es'#'#$es 1ri!#d#s #1$ic#n # $# #1$i# "## de 1ro&$e#s re$#cion#dos con $# !io$enci# con'r# $# %er 4de $# c%#$ e$ #$'r#'o es só$o %no5. En
'odos $os 1#)ses de$ %ndo se +# +ec+o e!iden'e e$ c#rc'er reno!#dor de$ o!iien'o in'ern#cion#$ de %eres "o$1e#d#s( %e es e$ res%$'#do de !ein'e #0os de 'r#o #rd%o ries"oso. E$ 1resen'e !o$%en enoc# $os dieren'es #s1ec'os de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. S%s c#1)'%$os re$e#n $#s di!ers#s #c'i!id#des %e se re#$i#n con e$ in de es'#&$ecer !)nc%$os de co$#&or#ción en're n#ciones 1#r# dise0#r res1%es'#s "$o$es # $# !io$enci# con'r# $# %er( 1resion#r 1#r# %e se es'#&$ec#n sis'e#s de con'ro$ $e"#$ soci#$ %e 1ro'e#n # $#s %> 7 VIOLENCIA DOMESTICA eres #$'r#'#d#s cre#r o!iien'os o!iien'os inde1endien'es dedic#dos dedic#dos # 1res'#r #%d# #%d# direc'# # $#s %eres con 1ro&$e#s. E$ 1ro"reso # en%do +# sido $en'o( 1ero se +# conse"%ido %c+o. Se +#n es'#&$ecido cen'ros de #%d# en %c+#s 1#r'es de$ %ndo 4en !#rios 1#)ses occi den'#$es( s% c#n'id#d re$e# $# seried#d de$ 1ro&$e#5. A $os ser!icios 'r#dicion#$es de es'os cen'ros( se +#n #"re"#do o'ros: #sesor#ien'o $e"#$( c#1#ci'#ción $#&or#$ #$o#ien'o 'e1or#rio. A$"%nos "o&iernos( 1or ee1$o e$ de Isr#e$( +#n dedic#do #1$ios rec%rsos 1#r# #1o#r $os es%eros de or"#ni#ciones inde1endien'es. inde1endien'es. Se +#n e$#&or#do 1ro"r##s 1#r# $os #"resores $os 1roec'os %eron 1rodos di%ndidos $%e"o. T#&i/n se +#n des#rro$$#do( 1rodo di%ndido ser!icios 1#r# ni0os 'es'i"os de !io$enci# do/s'ic#. Ins'i'%ciones soci#$es %e #n'erioren'e no se in'eres#n 1or $#s diic%$'#des de $# %er "o$1e#d# +#n coen#do # dise0#r 1o$)'ic#s e1rendieron #cciones #$ res1ec'o. D%r#n'e es'e 1er)odo de creciien'o des#rro$$o( +eos co1rodo %e es % di)ci$ es'#&$ecer c#&ios d%r#deros( %e es neces#rio %c+o s e1e0o( inc$%so en $os 1#)ses %e se in'eres#ron en e$ 1ro&$e# +#ce s de !ein'e #0os. Los 1ro"r##s 1#r# %eres "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos o'ros 1#)ses 1res'#n #%d# # "r#n c#n'id#d de %eres s%s +ios( sin er"o >coo se0#$# S%s#n Sc+ec+'er en %n c#1)'%$o de es'e $i&ro> es# "r#n c#n'id#d re1resen'# só$o %n 1e%e0o sec'or de$ 'o'#$ de 1erson#s %e necesi'#n #%d#. A edid# %e !#n 'o#ndo 'o#ndo or# en e$ %ndo $os es%eros es%eros 1or err#dic#r $# !io$enci# !io$enci# con'r# $# %er( es i1or'#n'e i 1or'#n'e %e nos de'en"#os # re$eion#r. # $$e"# do e$ oen'o de #1$i#r n%es'r# !isión( con e$ in de 1rei"%r#r %n c#&io soci#$ #or 1#r# e$ %'%ro. Podeos reconocer $os /i'os $o"r#dos 1ero '#&i/n es neces#rio re!is#r #$"%nos de $os eno%es #c'%#$es( 1#r# 1ARA INSTAURAR UN CAM,IO CONSTANTE 7< &%sc#r n%e!os 'errenos de c#&io dise0#r n%e!#s #cciones. A$ iso 'ie1o( de&eos &%sc#r &%sc#r e$ odo de sos'ener sos'ener $os c#&ios %e +eos $o"r#do. En !#rios 1#)ses( $# !io$enci# con'r# $# %er se +# 'r#nsor#do en e$ 'e # de #c'%#$id#d( %e concen'r# $# #'ención de $os edios e$ e1e0o de %c+os de $os res1ons#&$es de 1o$)'ic#s soci#$es. Di!ers#s ins'i'%ciones %e n%nc# #n'es +#&)#n e1res#do in'er/s en e$ 'e#( deinen #c'%#$en'e $# !io$enci# con'r# $# %er coo %n 1ro&$e# i1or'#n'e %e re%iere #or in!ersión de 'ie1o rec%rsos. Sin er"o( eis'e e$ 1e$i"ro de %e se 'r#nsore en %n# od# des#1#rec# r1id#en'e de $# #"end# 1&$ic#. L# +is'ori# de $os 1ro&$e#s soci#$es es' $$en# de od#s 1#s#er#s. Precis#en'e( e$ in'er/s 1or $#s %'%r#s #cciones( %n'o con $# in'ención de #1ro!ec+#r $# #c'%#$ 1reoc%1#ción 1&$ic# 1or $# !io$enci# con'r# $# %er di%n <
dir$# 1#r# %e 1erd%re( %e $o %e re%nió # %ince #c'i!is'#s( 1roesion#$es e in!es'i"#dores en #i#( Isr#e$( en #ro de 788B( en e$ In'ern#'ion#$ S'%d Gro%1 on '+e F%'%re o In'er!en'ion *i'+ ,#''ered -oen #nd T+eir F#i$ies 4Gr%1o in'ern#cion#$ de Es'%dio 1#r# e$ Des#rro$$o de F%'%r#s Acciones en re$#ción con $# M%er Go$1e#d# s% F#i$i#5. E$ "r%1o se re%nió d%r#n'e 'res d)#s( "r#ci#s #$ #%s1icio de !#ri#s or"#ni#ciones. L# 1rod%cción de es'e $i&ro es %no de $os res%$'#dos o&'enidos. L# -oens Le#"%e or Isr#e$ 4Socied#d de M%eres de Isr#e$5 1ro1orcionó $# #or 1#r'e de $os ondos co$#&oró 1#r# %e die in!es'i"#dores &ri'nicos es '#do%nidenses 1%dier#n 1#r'ici1#r de$ enc%en'ro. Or"#nió '#&i/n dos e!en'os 1&$icos( %no de $os c%#$es re%nió # s de 7B@ 1erson#s de 'odo Isr#e$ en %n# orn#d# de cons%$'# e in'erc#&io con 1#r'ici1#n'es de$ "r%1o de es'%dio. L# Esc%e$# de Asis'enci# Soci#$ de $# Uni!ersid#d de #i# 1ro1orcionó es1#cio 1#r# $#s re%> 7= VIOLENCIA DOMESTICA PARA INSTAURAR UN CAM,IO CONSTANTE 7B niones 'odo e$ #1oo $o")s'ico re%erido 1#r# or"#ni#r re#$i#r $os enc%en'ros. Fin#$en'e( S#"e P%&$ic#'ions con'ri&%ó con $# 1rod%cción de es'e $i&ro( "r#ci#s #$ c%#$ se 1%do es'r%c'%r#r sos'ener n%es'ro 'r#o en e$ "r%1o de es'%dio. E$ "r%1o %e se re%nió en #i# con"re"ó # es'%diosos es'#do%nidenses( &ri'nicos e isr#e$i'#s %e d%r#n'e %c+o 'ie1o +#n 'r##do en 1ro"r##s re$#cion# dos con $# !io$enci# en e$ +o"#r s%s consec%enci#s. An'es de$ enc%en'ro( c#d# 1#r'ici1#n'e 1re1#ró %n escri'o %e se +io circ%$#r en e$ "r%1o. En n%es'ros enc%en'ros( en $# s#$# de re%niones de $# 'orre 1rinci1#$ de $# Uni!ersid#d de #i#( co1#r'ios( +ones'# #&ier'#en'e( $#s es'r#'e"i#s 1#r# e$ c#&io %'%ro # ni!e$ "$o$( n#cion#$ 1ro"r#'ico %e +#&)#os e1res#do en n%es'ros escri'os. M%c+os de $os doc%en'os ori"in#$es %eron re!is#dos des1%/s de$ de'e. Los c#1)'%$os de es'e $i&ro son e$ res%$'#do de$ es%ero con%n'o de $os #%'ores. Los 1#r'ici1#n'es de$ "r%1o de es'%dio 'eneos %n# !isión con: es'#os con!encidos de %e( 1#r# enc#r#r( e$ 1ro&$e# soci#$ de $# !io$enci# con'r# $# % er( son neces#ri#s $'i1$es or#s de c#&io. Los c#1)'%$os de es'e $i&ro re$e#n es'# !isión. L#s ide#s %e #%) se e1res#n #rc#n di!ersos eno%es( desde e$ 1r#"'ico +#s'# e$ ide#$is'#( orecen s%"erenci#s 1#r# e$ c#&io( '#n'o indi!id%#$es coo co$ec'i!#s( de c#rc'er dinico( 1or $o %e( 1odr)#os decir %e #1%n'#n # ins'#%r#r %n c#&io cons'#n'e. En $#. Prier# P#r'e de$ $i&ro( Socied#des en c#&io( Lori eise 1ro1orcion# %n# !isión de$ c#&io "$o$ 1rod%cido en re$#ción con e$ 'e# de $# !io$enci# con'r# $# %er. A con'in%#ción( e$ c#1)'%$o de V#$$i 3#n%+# in!es'i"# $# oisión de$ 1ro&$e# r#ci#$ en "r#n 1#r'e de$ de'e so&re !io$enci# do/s'ic# en Es'#dos Unidos( $# necesid#d de enend#r $# si'%#ción. L# Se"%nd# P#r'e( E$ c#&io en $#s res1%es'#s co%ni'#ri#s( coien# con %n c#1)'%$o de S%s#n Sc+ec+'er so&re $#s n%e!#s orien'#ciones de $# reor# ins'i'%cion#$( 1#r'ic%$#ren'e en $#s re#s de s#$%d &ienes'#r de$ enor. A con'in%#ción( Li 3e$$ e1$or# $# %'i$i#ción de redes co%ni'#ri#s inor#$es con e$ in de err#dic#r $# !io$enci# con'r# $# %er. Y( 1or $'io( M%+##d #>Y#+i# in!es'i"# direcciones 1#r# e$ c#&io soci#$ den'ro de $# co%nid#d r#&e de Isr#e$( %e '#&i/n se 1%ede #1$ic#r en o'ros 1#)ses co%nid#des. L# Tercer# P#r'e( $'i# sección de$ $i&ro( enoc# %n# !#ried#d de #1roi#ciones # L#s in'er!enciones con $#s !)c'i#s( $os 1er1e'r#dores s%s +ios. M#r =
Ann D%''on #&re $# sección enoc#ndo e$ enc%#dre 'eórico #c'%#$ de $# si'%#ción de $# %er "o$1e#d# e$ con'e'o de s% !id# Ein#' Pe$ed 1resen'# %n eno%e %$'i#c/'ico 1#r# #1$i#r $#s in'er!enciones con ni0os %e 1resenci#n $# !io$enci# en s%s +o"#res Jere Ed$eson Ric+#rd To$#n e#in#n %n# serie de 'e#s r e$#'i!os # $#s in'er!enciones con 1er1e'r#dores( desde $#s 1reis#s s%&#cen'es #$ 'r#'#ien'o( +#s'# s#nciones #$'ern#'i!#s %e se 1%eden #1$ic#r # $os #"resores. A con'in%#ción( 2!i Eisio!i's E$ ,%c+&inder s%"ieren %n eno%e enoeno$ó"ico de $# in'er!ención en c#sos indi!id%#$es de %eres "o$1e#d#s Mic+#$ S+##i sos'iene %e $# 'er#1i# de 1#re#s 1%ede coeis'ir con o'ros eno%es 1ro1orcion#r %n# &%en# in'er!ención. En e$ c#1)'%$o in#$( +eos e#in#do( %n'#en'e con G% Enos+( $os 1%n'os en con $#s dierenci#s %e c#r#c'eri#n $# "r#n di!ersid#d de ide#s re$e#d#s en es'e $i&ro( +eos s#c#do #$"%n#s conc$%siones. K%ed# #$ $ec'or $# '#re# de 'o#r es'#s ide#s( co&in#r$#s con $#s 1ro1i#s #%d#r # re#$i#r $os c#&ios neces#rios en $os 1róios !ein'e #0os. PRIMERA PARTE SOCIEDADES EN CAM,IO CAP)TULo L# !io$enci# con'r# $# %er Or"#ni#ción "$o$ 1#r# e$ c#&io Loi% L. EISE En $os $'ios #0os( $# !io$enci# con'r# $# %er +# conse"%ido %n $%"#r( #%n%e no % ire( en $# #"end# de $#s 1o$)'ic#s "$o$es( es1eci#$en'e coo 'e# re$#cion#do con $# s#$%d $os derec+os +%#nos. L# Or"#ni#ción de Es'#dos Aeric#nos 4OEA5 es'#&$eció recien'een'e e$ P#c'o In'er#eric#no 1#r# $# Pre!ención( C#s'i"o Err#dic#ción de $# Vio$enci# Con'r# $# M%er 4788=5 $# As#&$e# Gener#$ de $#s N#ciones Unid#s #1ro&ó %n# Dec$#r#ción $$##ndo # s%s Es'#dos ie&ros # 1roo!er( sin deor# 1or 'odos $os edios 1osi&$es( %n# 1o$)'ic# 1#r# e$iin#r $# !io$enci# con'r# $# %er 4reso$%ción =7@= de $# ONU5 e$ ,#nco M%ndi#$ 1%&$icó %n inore 'i'%$#do: Vio$ence A"#ins' -oen: T+e idden e#$'+ ,%rden 4L# !io$enci# con'r# $# %er: %n 1ro&$e# oc%$'o %e #ec'# $# s#$%d5 4eise( 788=5. Es'e reconociien'o in'ern#cion#$ !iene # $# #"# de s de dos d/c#d#s de #c'i!iso inde1endien'e de %eres %e so$ici'#n #'ención #$ 1ro&$e# de$ #&%so s#do en $# discriin#ción 1or e$ seo. En 'od#s 1#r'es de$ %ndo se con"re"#ron %eres con e$ in de 1ro1orcion#r #%d#( 1resion#r 1#r# o&'ener reor#s $e"#$es 1roo!er %n c#&io en $# #c'i'%d $#s creenci#s @ VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER 7 %e #1%n'#$#n $# !io$enci# #sc%$in#. En $os $'ios cinco #0os( es'os es%eros inde1endien'es +#n d#do ori"en # %n !erd#dero o!iien'o "$o$ dedic#do # err#dic#r e$ #&%so s#do en $# dierenci# !#rón>%er. Pero e$ o!iien'o in'ern#cion#$ se enc%en'r# #c'%#$en'e ren'e # %n# encr%ci#d#. #&iendo in#$en'e c#1'#do $# #'ención 1&$ic#( $os #c'i!is'#s #n'i !io$enci# de&en enc#r#r #+or# $# diici$ '#re# de dise0#r #cciones !i#&$es %e 1%ed#n ser #n'enid#s( c%# in$%enci# s%1ere $# er# 1ro'ección # $#s %eres #$'r#'#d#s. E$ o!iien'o de&e coen#r # 1ro1onerse 1re"%n'#s s 1ro%nd#s: Cóo s%1er#r $# co1e'enci# $#s $%c+#s in'ern#s %e nos se1#r#nQ Cóo rec#%d#r $os ondos neces#rios 1#r# 'r##r en %n edio %e red%ce $os "#s'os soci#$esQ Y( cóo +#$$#r B
%n e%i$i&rio en're e$ 'r#o concre'o dedic#do # $# %er #$'r#'#d# %n 'r#o con !is'#s # $# 1re!ención %'%r# de$ 1ro&$e#Q Con es1)ri'% de %'%o #1rendi#e e ind#"#ción( es'e c#1)'%$o e1$or# ese o'ros 1ro&$e#s %e enren'# e$ o!iien'o #n'i!io$enci# en $# 1roiid#d de$ c#&io de si"$o. So&re $# se de i co1roiso con e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos( n%e!e #0os de 'r#o %n'o con "r%1os de$ e'r#nero( oreco '#&i/n re$eiones 1#r# es'#&$ecer $#s ses de es'r#'e"i#s %'%r#s( es1eci#$en'e en si'ios de esc#sos rec%rsos. No o&s'#n'e( ir#r +#ci# e$ %'%ro re%iere %n conociien'o de$ 1#s#do. D#do %e 1ocos #c'i!is'#s +#n 1odido 1ro%ndi#r e$ es'%dio de $#s es'r#'e"i#s de 1re !ención en dieren'es c%$'%r#s( coen#r/ con %n# &re!e +is'ori# de$ s%r"iien'o de $# !io$enci# coo 'e# en dis'in'#s re"iones de$ %ndo. Descri&ir/ $%e"o $# con$%enci# de %er#s %e #%dó # in'rod%cir e$ 'e# en $# escen# in'ern#cion#$( enoc#ndo es1eci#$en'e $os es%eros es'r#'/"icos de $#s or"#ni#ciones de %eres 1or iden'iic#r$o coo #&%so con'r# $os derec+os +%#nos coo 1ro&$e# de s#$%d. Por $'io( %s#r/ e$ 'r#sondo +is'órico 1#r# 1ro1oner cier'#s re$eiones re$#'i!#s #$ des#)o %e #"%#rd# # $os o!iien'os n#cion#$es( $#s es'r#'e"i#s %e 1%eden d#r r%'o en e$ %'%ro. EL SURGIMIENTO DE LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER COMO PRO,LEMA GLO,AL Di!ersos #c'ores se con%"#ron 1#r# 1ro1%$s#r e$ #&%so con'r# $# %er coo 'e# de in'er/s en $# escen# %ndi#$. Sin d%d#( e$ s i1or'#n'e %e e$ s%r"i ien'o de or"#ni#ciones inde1endien'es de %eres %e enoc#ron e$ #&%so coo 1ro&$e# 1riori'#rio. En eec'o( $# !io$enci# con'r# $# %er se cons'i'%ó en 'e# de in'er/s "$o$ # 1es#r de $# indierenci# oici#$ de $os $)deres %ndi#$es. O'ro #c'or cr%ci#$ %e e$ s%r"iien'o de or"#ni#ciones no "%&ern#en'#$es 4ONG5 %nd#ciones inde1endien'es( re"ion#$es e in'ern#cion#$es( %e $o"r#ron es'#&$ecer !)nc%$os en're $os #c'i!is'#s #n'i!io$enci#. En $os $'ios cinco #0os( se +#n or"#ni#do "r#n c#n'id#d de con"resos( enc%en'ros 1ro"r##s de in'erc#&io %e 1eri'ieron co1#r'ir es'r#'e"i#s es'#&$ecer c#1#0#s coordin#d#s. Es'# %'%# er'i$i#ción de ide#s +# sido cr%ci#$ en $# cre#ción de %n sen'iien'o de so$id#rid#d "$o$ res1ec'o de $os 1ro&$e#s de$ #&%so con'r# $# %er. Por $'io( !#rios e!en'os %ndi#$es +#n ser!ido 1#r# !#$id#r e$ es%ero de $os #c'i!is'#s. L# e1idei# de sid#( 1or ee1$o( +# 1%es'o de #niies'o $# #$'# de 1oder %e $#s %eres 'ienen 1#r# con'ro$#r $os '/rinos de$ enc%en'ro se%#$. Por 1rier# !e( $os in!es'i"#dores +#n coen#do # 1ro1oner 1re"%n'#s 1ro%n> VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER < d#s #cerc# de $# !id# se%#$ de $# %er consider#r $# i1or'#nci# de $# !io$enci# $# coerción. Asiiso( $# recien'e !io$#ción #si!# de %eres en ,osni# #i') +# ser!ido 1#r# concen'r#r $# #'ención 1o1%$#r so&re $# &r%'#$id#d d/ $ # 1ersec%ción se%#$ con'r# $# %er. L# !io$enci# con'r# $# %er coo 'e# n#cion#$ En $os 1#)ses ind%s'ri#$es 4A%s'r#$i#( C#n#d( E%ro1# Es'#dos Unidos5( $# !io$enci# con'r# $# %er se 'r#nsoró en %n 'e# 1#'en'e d%r#n'e $# d/c#d# de $os ;@( en "r#n 1#r'e # r#) de$ reno!#do in'er/s 1or $os derec+os de $# %er. Por ee1$o( en Es'#dos Unidos $#s %eres coen#ron # or"#ni#rse c%#ndo 9
co1roron %e( en e$ #rco de $os o'ros o!iien'os 1ro"resis'#s 4inc$%endo o!iien'os 1or $os derec+os ci!i$es $# i%ierd# en "ener#$5( s%s necesid#des er#n cons'#n'een'e de#d#s de $#do. A"r%1ndose 1#r# des1er'#r es'# concienci#( $#s %eres e1e#ron # desc%&rir $os di!ersos odos en %e $# socied#d $#s o1ri)# # >#n#$i#r $# or# en %e $# dierenci# !#rón%er in'er!iene coo !#ri#&$e c$#!e 1#r# deinir $#s o1ciones de !id# de $# %er 4Dos+ Dos+( 788 Sc+ec+'er( 785. Los 1rieros #n$isis einis'#s se concen'r#ron so&re $# e1$o'#ción se%#$ e$ con'ro$ de $# se%#$id#d eenin# 1or 1#r'e de$ +o&re. Es n#'%r#$( 1or $o '#n 'o( %e $# !io$#ción %er# e$ 1ro&$e# 1rinci1#$ de $os 1rieros de'es #cciones einis'#s en Occiden'e. L#s %eres se re%nieron 1#r# cre#r cen'ros de #%d# # $# %er !io$#d#( $%c+#ron 1or $# reor# de $#s $ees( des#rro$$#ron %n eno%e ori"in#$ de deens# $#ic# %e #n +o es $# /d%$# de %c+os o!iien'os #n'i!io$enci#. E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s s%r"ió !#rios #0os des1%/s( c%#ndo $os $$##ien'os de #%i$io de %eres #$'r#'#d#s coen#ron # con"es'ion#r $#s $)ne#s 'e$eónic#s de $os cen'ros de #%d# # $# %er !io$#d#. So&re $# se de $#s c#1#cid#des des#rro$$#d#s d%r#n'e $os #0os dedic#dos # #sis'ir # %eres !io$#d#s( $ #s einis'#s enc#r#ron es'# n%e!# c#%s# con "r#n ener")# co1roiso: #&rieron cen'ros de #%d#( i1$een'#ron 1ro"r##s de c#1#ci'#ción 1resion#ron 1#r# o&'ener $# reor# re$#cion#d# con $# !io$enci# +o"#re0#. 4eise C#1#n( 7885. En $os 1#)ses s%&des#rro$$#dos( e$ 1ro&$e# de $# !io$enci# s%r"ió en e$ con'e'o de o!iien'os eeninos inc$%idos den'ro de$ #rco de o!iien'os n#cio n#$es deocr'icos o 1roec'os in'ern#cion#$es de des#rro$$o( $%c+#s co%ni'#ri#s %rn#s o e$ s%r"iien'o de o!iien'os einis'#s 4Sc+%$er( 7885. En ,r#si$( Ar"en'in#( C+i$e Fi$i1in#s( 1or ee1$o( e$ o!iien'o se enr#ió en or"#ni#ciones de %eres en $%c+# con'r# $os re")enes i$i'#res #%'ori'#rios. A$ %nirse $#s %eres 1#r# 1ro'es'#r con'r# $# re1resión( coen#ron # #n#$i#r $# o1resión %e 1#dec)#n en s%s 1ro1i#s !id#s. En 78;8( en $# Indi#( !#rios c#sos de !io$#ción $o"r#ron %e $# #'ención 1&$ic# se concen'r#r# en e$ 1ro&$e# de $# %er( con'ri&%eron # conso$id#r e$ n#cien'e o!iien'o eenino %e 1resionó 1or reor#s $e"#$es re$#cion#d#s con $# !io$enci# se%#$ e$ 1i$$#e de do'es 4,#s%( 78;5. L# or"#ni#ción con'r# $# !io$enci# en "ener#$( e!o$%cionó den'ro de$ con'e'o de $# D/c#d# de $# M%er de $#s N#ciones Unid#s( %e concen'ró $# #'ención so&re e$ 1#1e$ de $# %er en e$ des#rro$$o in'ern#cion#$. Por 1rier# !e( $#s ONG de %eres con'#ron con #1oo de ondos in'ern#cion#$es. T#n'o $#s or"#ni#ciones 1reeis'en'es coo $#s n%e!#s( #1ro!ec+#ron $# $e"i'i#ción conerid# 1or $# D/c#d# de $# M%er( 1#r# 1ro%ndi#r e$ #n$isis de $# incidenci# de$ con'e'o soci#$ en s%s !id#s. = VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER B T#n'o en e$ %ndo ind%s'ri#$i#do coo en $os 1#)ses en !)#s de des#rro$$o( $# #cción or"#ni#d# con'r# $# !io$enci# se inició( en "ener#$( con "r%1os #is$#dos de %eres 1roesion#$es de c$#se edi# 41sicó$o"#s( #c'i!is'#s( #&o"#d#s5 %e se %nieron 1#r# orecer inor#ción( c#1#ci'#ción #1oo $e"#$ 1#r# %eres. A$"%nos "r%1os se concen'r#ron es1ec)ic#en'e en $os ser!icios 1#r# %eres "o$1e#d#s o !io$#d#s( o'ros er#n or"#ni#ciones s "en/ric#s %e #1%n'#n # or'#$ecer # $# %er en "ener#$. ;
L# er# eis'enci# de ser!icios $e"#$es( de "r%1os de #1oo de in'erc#&io ec$%si!#en'e eeninos( #$en'ó # $#s %eres 1#r# #c%dir en or# %$'i'%din# ri#( s%1er#ndo r1id#en'e $# c#1#cid#d de res1%es'# de $#s #"r%1#ciones eis'en'es. E$ con'#c'o di#rio con %eres !io$#d#s #$'r#'#d#s sir!ió '#&i/n 1#r# +#cer e!iden'e %e $#s ins'i'%ciones de ser!icio soci#$( $# 1o$ic)# $os or"#nisos $e"#$es con'ri&%)#n # so%"#r # $# %er sin 1resen'#r res1%es'# # s%s necesid#des. Fr%s'r#d#s 1or e$ sis'e# eis'en'e( $#s or"#ni#ciones eenin#s coen#ron # %nirse 1resion#r en &%sc# de reor#s. L#s #"r%1#ciones +#n %s#do di!ers#s es'r#'e"i#s 1#r# $o"r#r s%s e'#s. En M#$#si#( e$ Join' Ac'ion Gro%1 A"#ins' Vio$ence A"#ins' -oen 4Gr%1o de Acción Con %n'# con'r# $# !io$enci# con'r# $# %er5 #%s1ició %n# c#1#0# %$'i#c/'ic# de cinco #0os %e inc$%ó '#$$eres de 'r#o( di%sión 1%&$ici'#ri#( deos'r#ciones( $o&&( 1e'iciones 1ro"r##s co%ni'#rios 4Fernnde( 7885. En M/ico( en 78( $# Red N#cion#$ Con'r# $# Vio$enci# +#ci# $# M%er re#$ió e$ Foro N#cion#$ de$ Crien Se%#$( %e 1resen'ó #n'e $# C#r# de Di1%'#dos 'r#os 'es'ionios #cerc# de !io$#ciones #$'r#'o +o"#re0o 4S+r#der>Co( 7885. En ,o$i!i#( $# P$#'#or# de $# M%er or"#nió %n# "r#n c#1#0# 1#r# conse"%ir $# reor# de $#s $ees so&re !io$#ción # ni !e$ n#cion#$( %e inc$%ó %n# #1$i# co&er'%r# de $os edios( e$ di$o"o con 1#r$#en'#rios $# o!i$i#ción 1o1%$#r. En %n es( $# c#1#0# rec#%dó s de =@.@@@ ir#s den%nci#ndo !io$enci# 4Mon'#no( 7885. L# or"#ni#ción es'r#'/"ic# en e$ ni!e$ in'ern#cion#$ A ines de $# d/c#d# de $os @( $# orien'#ción es'r#'/"ic# de $#s #c'i!is'#s se concen'ró en #'r#er $# #'ención in'ern#cion#$ +#ci# $# !io$enci# con'r# $# %er. A 1es#r de$ in'er/s 1o1%$#r e inde1endien'e( $# !io$enci# er# %n 'e# 1rc'ic#en'e #%sen'e de $# #"end# de $#s 1o$)'ic#s in'ern#cion#$es. E$ +ec+o de %e $#s or"#ni#ciones eenin#s >es1eci#$en'e en $os 1#)ses en !)#s de des#rro$$o> de1enden c#si 1or co1$e'o de don#ciones orne#s( #c#rre# seri#s consec%enci#s 1#r# $os "r%1os %e in'en'#n so&re!i!ir en re#s de esc#sos rec%rsos. L# es'r#'e"i# %e #do1'#ron $#s #c'i!is'#s 1#r# "#n#r credi&i$id#d ondos 1#r# 1roec'os con'r# $# !io$enci# %e 'r#'#r de deos'r#r %e e$ #&%so s#do en $# discriin#ción # c#%s# de$ seo se re$#cion# con 1ro&$e#s de "r#n incidenci# en $ # #"end# in'ern#cion#$( # s#&er( $os derec+os +%#nos( $# s#$%d e$ des#rro$$o socioeconóico. Gr#n 1#r'e de$ 1ro"reso $o"r#do %e e$ res%$'#do de $os es%eros 1or e$#&or#r #r"%en'os res1ec'o de $# !io$enci# %e $o"r#r#n co1roe'er # $os dieren'es "r%1os soci#$es. En're $#s inici#'i!#s c%# e'# %nd#en'#$ %e #r'ic%$#r !)nc%$os en're $# !io$enci# o'ros 1ro&$e#s de incidenci# 1&$ic#( encon'r#os e$ Proec'o 1or $os De rec+os de $# M%er( de $# Or"#ni#ción 1or $os Derec+os %#nos $# cre#ción de$ Ins'i'%'o 1#r# $# M%er( $# Le e$ Des#rro$$o $# C#1#0# 1or $os Derec+os %#nos 9 VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER ; de $# M%er 4de$ Cen'ro 1#r# e$ Lider#"o G$o$ Feenino5 $# Inici#'i!# 1#r# $# S#$%d con'r# $# Vio$enci# Se%#$( de$ Proec'o de S#$%d Des#rro$$o $os 'r#os so&re $# !io$enci# coo 1ro&$e# in'ern#cion#$ re#$i#dos 1or e$ Fondo de Des#rro$$o 1#r# $# M%er( de $#s N#ciones Unid#s 4UNIFEM5 $# ONG c#n#diense M#'c+ In'ern#'ion#$. E$ s 1ro!ec+oso de 'odos %e $# c#1#0# 1#r# enc%#dr#r $# !io$enci# s#d# so&re $# discriin#ción se%#$ en '/rinos de !io$#ción de $os derec+os +%#nos. E$ es%ero
1or inc$%ir$# den'ro de $# 1ro&$e'ic# "ener#$ de s#$%d des#rro$$o 4c#sos de er#o no dese#do( sid# enered#des de 'r#sisión se%#$5( $# 1#r'ici1#ción d/ $# %er en 1roec'os de des#rro$$o( #%n%e no '#n no'#&$es( '#&i/n +#n 1rod%cido eec'os 1roe'edores. L# decisión de enc%#dr#r $# !io$enci# en '/rinos de s#$%d 1&$ic# de derec+os +%#nos %e %n# es'r#'e"i# conscien'een'e dise0#d# 1#r# #cceder # $os re c%rsos conociien'os '/cnicos de dos co%nid#des "r#ndes e in$%en'es. As re#s( '#n'o $# de s#$%d coo $# de derec+os +%#nos( re1resen'#n %n# %en'e de rec%rsos %e se 1od)# #1ro!ec+#r 1#r# #%en'#r $# in!ersión de ondos en e$ 1ro&$e# de$ #&%so do/s'ico. Y #s 1ro1orcion#n conce1'os c$#!e +err#ien'#s e'odo$ó"ic#s 'i$es 1#r# #'r#er $# #'ención +#ci# e$ 'e# de $# !io$enci# con'r# $# %er 4!er T#&$# .75. E$ re# de $os derec+os +%#nos( 1or ee1$o( orec)# e$ 1oder 1ers%#si!o de s% !oc#&%$#rio e$ #cceso # $os ec#nisos de( de'ección res1ons#&i$i#ción de $#s N#ciones Unid#s. Inc$%ir $# !io$enci# coo 1ro&$e# de s#$%d 1&$ic#( 1or s% 1#r'e( #%d# # #cen'%#r $# i1or'#nci# de $# 1re!ención # co1roe'er $# 1#r'ici1#ción de 'r##dores soci#$es en $# '#$$# con'r# e$ #&%so con'r# $# %er. Es'#s consider#ciones es'r#'/"ic#s #%d#ron( # 1rinci1ios de $# d/c#d# de $os 8@( # conso$id#r $#s e'or#s cen'r#$es de$ o T#&$# .7 Ven'##s de$ enc%#dre en S#$%d Derec+os %#nos Derec+os %#nos Conce1'os: Poder 1ers%#si!o de$ !oc#&%$#rio In'er/s 1or $# in'e"rid#d cor1or#$ $# se"%rid#d 1erson#$ err#ien'#s: Lees con!enciones in'ern#cion#$es M#%in#ri# de derec+os +%#nos De'ección doc%en'#ción Acceso # s#nciones E1erienci# en c#1#0#s in'ern#cion#$es S#$%d P&$ic# Conce1'os: Acen'o en $# 1re!ención An$isis soci#$ de $# s#$%d Eno%e in'erdisci1$in#rio err#ien'#s: E1ideio$o")# F#ci$id#d 1#r# #c'%#r con r#1ide In!es'i"#ción en cienci#s soci#$es Acceso # ser!icios de s#$%d 1&$ic# E1erienci# en c#&ios de cond%c'# !iien'o in'ern#cion#$ con'r# $# !io$enci# en e$ #rco "ener#$ de $# s#$%d $os derec+os +%#nos. L# c#1#0# 1or $os derec+os +%#nos de $# %er. A 1es#r de $# eis'enci# de %c+os ins'r%en'os in'ern#cion#$es %e "#r#n'i#n e$ derec+o # $# !id#( # $# in'e"rid#d cor1or#$ # $# se"%rid#d 1erson#$ 1#r# 'odos $os indi!id%os( $# 'endenci# 1rinci1#$ de$ disc%rso 1or $os derec+os +%#nos só$o recien'een'e +# coen#do # reconocer %e e$ %$'r#e o e$ #$'r#'o en e$ +o"#r( 1er1e'r#do 1or 1erson#s 1ri!#d#s( es '#&i/n %n# !io$#ción de $os derec+os +%#nos de $# %er. Es'# incon"r%enci# se s# 1#rci#$en'e en $# resis'enci# de $# co%nid#d de $os derec+os +%#nos # 'o#r con seried#d $os 1ro&$e#s de $# %er. Y se !e reor#d# 1or $# 'endenci# # #n'ener $# dis'inción en're $# eser# 1&$ic# $# 1ri!#d#. En eec'o( $# 'eor)# 'r#dicion#$ de $os VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER 8 8
derec+os +%#nos se concen'r# %nd#en'#$en'e en $#s !io$#ciones 1er1e'r#d#s 1or e$ Es'#do con'r# indi!id%os 4'or'%r#( enc#rce$#ien'o inde&ido eec%ción #r&i'r#ri#5. En es'# 1ers1ec'i!# $os 'eóricos no reconocen %e e$ #$'r#'o # $# es1os# o'r#s or#s de !io$enci# con'r# $# %er( se#n !io$#ciones # $os derec+os +%#nos( 1or%e '#$es #c'os son 1er1e'r#dos 1or indi!id%os #is$#dos no 1or e$ Es'#do 4C%$$i'on( 788<5. Es'# 'endenci# # i"nor#r $os #&%sos en $# eser# 1ri!#d# s%r"e de !#rios #c'ores in'erre$#cion#dos. Coo se0#$# S%$$i!#n 4788B5( d#do %e en s% ori"en $# $e "is$#ción in'ern#cion#$ '%!o 1or in#$id#d re"%$#r $# re$#ción en're $os Es'#dos( e$ Es'#do se 'r#nsoró en e$ oco de$ disc%rso $# 1rc'ic# de $os deensores de $os derec+os +%#nos. Ades( si &ien $# co%nid#d in'ern#cion#$ reconoce or#$en'e $# indi!isi&i$id#d de $os derec+os +%#nos( $#s ins'i'%ciones occiden'#$es 'endieron # 1ri!i$e"i#r $os derec+os ci!i$es 1o$)'icos so&re $os econóicos( soci#$es c%$'%r#$es. En Es'#dos Unidos( 1or ee1$o( $os derec+os +%#nos se conci&en coo $# o&$i"#ción de$ "o&ierno de no in'ererir en $# $i&er'#d 1o$)'ic# ci!i$ de $os ci%d#d#nos. En c#&io( %c+os 'eóricos de$ Tercer M%ndo consider#n %e $os derec+os econóicos soci#$es son i"%#$en'e i1or'#n'es ( 1or e$$o( $os "o&iernos de&en 1res'#r #'ención # $#s necesid#des &sic#s de $os ci%d#d#nos. En es'# 1ers1ec'i!#( $os de&eres "%&ern#en'#$es s%1er#n $# si1$e o&$i"#ción de no 1er1e'r#r #&%sos con'r# $os ci%d#d#nos: '#&i/n #rc#n $# necesid#d de #se"%r#r e$ 1$eno "oce de $os derec+os +%#nos. Sin er"o( $# 'endenci# +e"eónic# $o"ró %e $#s 1rinci1#$es ins'i'%ciones se concen'r#r#n en $os #&%sos 1er1e'r#dos 1or e$ Es'#do. L# dis'inción 1&$ico1ri!#do es es1eci#$en'e 1er%dici#$ en $os c#sos de !io$#ción de $os derec+os de $# %er. P#r# $# !)c'i#( 'iene 1oc# i1or'#nci# %e e$ #"resor se# %n #"en'e de$ Es'#do( %n desconocido o %n #i"o. E$ %$'r#e e$ #$'r#'o son !io$#ciones &r%'#$es con'r# $# in'e"rid#d cor1or#$ de $# %er con'r# s% se"%rid#d 1erson#$( sin i1or'#r %i/n se# e$ #'#c#n'e. En re#$id#d( $#s einis'#s consider#n %e $# dis'inción 1&$ico1ri!#do es %n# i$%sión( %n# icción $e"#$ %e c#&i# 1eriódic#en'e 1#r# #cood#rse # $os in'ereses de $os !#rones. Coo se0#$# S%s#n Ross( en es# dis'inción se 1%ede s%s'i'%ir $# 1#$#&r# 1&$ico 1or i1or'#n'e $# 1#$#&r# 1ri!#do 1or c#ren'e de i1or'#nci# 4Go$ds'ein( 788B 1". 7<795. Por ee1$o( +#ce s de !ein'e #0os %e $#s des#1#riciones son consider#d#s coo !io$#ciones de $# $e in'ern#cion#$( #%n c%#ndo se#n 1er1e'r#d#s 1or indi!i d%os de $# eser# 1ri!#d#. L#s N#ciones Unid#s 'ienen con!enios en con'r# de $# esc$#!i'%d( $# discriin#ción r#ci#$ o'ros #&%sos 1ri!#dos. L# dis'inción 1&$ico1ri!#do( se0#$# Go$ds'ein 4788B5( no es s >ni enos> %e %n %icio #sc%$ino #cerc# de $# i1or'#nci# de$ +ec+o 1#r# e1render %n# #cción 41". 7<795. #ci# ines de $# d/c#d# de $os @( $#s %eres se %nieron 1#r# 1ro'es'#r con'r# $# co%nid#d de $os derec+os +%#nos 1or s% i"nor#nci# #cerc# de $# 1erse c%ción s#d# so&re $# discriin#ción !#rón>%er. Fin#$en'e( s de i$ "r%1os eeninos se con"re"#ron en $# C#1#0# 1or $os Derec+os %#nos de $# M%er( %n es%ero in'ern#cion#$ 1#r# o&'ener %e $#s N#ciones Unid#s in'e"r#r#n $# discriin#ción de seos en s% #%in#ri# de 'r#o 1or $os derec+os +%#nos. L# c#1#0# inc$%ó 1roec'os 1#r# redeinir e$ #$c#nce de $# $e"is$#ción de $os derec+os +%#nos con e$ in de %e inc$%er# e$ %$'r#e $# !io$enci# do/s'icos( inde1endien'een'e de %i/n %ese e$ 1er1e'r#dor 4Fried#n( 788B5. En e$ 77 Con"reso M%ndi#$ 1or $os Derec+os %#nos( re#$i#do en Vien# en 788<( $#s de$e"#d#s 1resen'#ron c#si edio i$$ón de ir#s( 1ro!enien'es de 7@
<@ VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER <7 7 1#)ses( 1#r# ei"ir %e se reconocier# $# !io$enci# coo #&%so con'r# $os derec+os de $# %er. Es'#&$ecieron '#&i/n %n 'ri&%n#$ in'ern#cion#$( oder#do 1or %n 1#ne$ de %eces reconocidos( donde $#s %eres 1resen'#ron c#sos cono!edores &ien doc%en'#dos de #&%sos s#dos so&re $# discriin#ción +o&re%er 4 ,%nc+ Rei$$( 788=5. Es'#s %eres >%e o&'%!ieron en e$ Con"reso de Vien# e$ reconociien'o #$ "r%1o eor or"#ni#do> $o"r#ron in#$en'e c#si 'odo $o %e ei")#n. L# dec$#r#ción in#$ de$ Con"reso reconoció $# !io$enci# con'r# $# %er en $# eser# 1ri!#d# coo %n# !io$#ción de $os derec+os +%#nos dec$#ró %e $os derec+os de $# %er son 1#r'e inse1#r#&$e( in'e"r#$ e in#$ien#&$e c$e $os derec+os +%#nos %ni!ers#$es 4Con"reso M%ndi#$ 1or $os Derec+os %#nos( 788<5. Ms %e %n "es'o si&ó$ico( e$ enc%#dre de $# !io$enci# den'ro de $# !io$#ción de $os derec+os +%#nos( +# 1rod%cido &eneicios concre'os. En res1%es'# # $# c#1#0#( $#s N#ciones Unid#s desi"n#ron # %n in!es'i"#dor es1eci#$ 1#r# $# inor#ción so&re $# !io$enci# con'r# $# %er( %e o1er# en 'odo e$ %ndo 4Coisión 1or $os Derec+os %#nos de $# ONU( 788=5. Es'o si"niic# %e %n eis#rio #credi'#do 1or $# ONU( con 1oderes 1#r# in!es'i"#r( 1%ede #c'%#$en'e #se"%r#r %e $# i"nor#nci# de$ #&%so no se# %n# ec%s# 1#r# $# in#cción. En #ro de 788=( $# Coisión 1or $os Derec+os %#nos desi"nó( 1or %n 1er)odo de .'res #0os en e$ 1%es'o( # R#d+i# Coo#r#s*#( #&o"#d# #c'i!is'# de Sri L#n#. Los '/rinos de$ no&r#ien'o deinen #1$i#en'e s%s %nciones( o'or"#n # $# se0or# Coo#r#s*# #%'orid#d 1#r# in!es'i"#r( #des de$ #$'r#'o e!iden'e( $#s C#%s#s consec%enci#s s%&#cen'es de$ #&%so. L#s 1rinci1#$es ONG 1or $os derec+os +%#nos '#&i/n +#n i1$een'#do 1ro"r##s 1#r# $# %er con e$ in de e1render #c'i!id#des de c#1o des'in#d#s # doc%en'#r c#sos de !io$enci#( '#$ coo 'r#dicion#$en'e $o +#n +ec+o con $# !io$#ción de derec+os ci!i$es 1o$)'icos. Por ee1$o( e$ Proec'o 1or $os Derec+os de $# M%er( de $# Or"#ni#ción 1or $os Derec+os %#nos( +# 1%&$ic#do inores de'#$$#dos #cerc# de $# !io$enci# do/s'ic# en ,r#si$( $#s !io$#ciones en P#is'n( e$ #$'r#'o # c+ic#s #si'ic#s en 3%*#i'( e$ 'rico de %eres en're ,%r# T#i$#ndi#( $# i1osición de 1r%es de !ir"inid#d en T%r%)#. Es'os inores >%e no +%&ier#n sido 1%&$ic#dos sin e$ enc%#dre de $# !io$enci# en '/rinos de derec+os +%#nos+#n s%s'en'#do $#s de#nd#s de$ o!iien'o de %eres %eron decisi!os 1#r# o&'ener credi&i$id#d. Fin#$en'e( con $# ir# de$ P#c'o In'er#eric#no 1#r# $# Pre!ención( C#s'i"o Err#dic#ción de $# Vio$enci# Con'r# $# M%er( $#s %eres #$'r#'#d#s 'endrn #cceso # $# Cor'e In'er#eric#n# # $# Coisión In'er#eric#n# 1or $os Derec+os %#nos. Es'e oro $es 1ro1orcion# $# o1or'%nid#d de o&'ener %s'ici# en e$ ni!e$ re"ion#$( %n# o1ción es1eci#$en'e cr)'ic# 1#r# $#s !)c'i#s %e( en s% 1#)s de ori"en( no c%en'#n con $# coo1er#ción de $#s ins'i'%ciones $e"#$es. Ac'%#$en'e es' en 1re1#r#ción %n c#so # #!or de !ein'e %eres %e #$e"#n +#&er sido !io$#d#s 1or oici#$es de$ e/rci'o en #i') 4Gross#n( 788B5. Enc%#dre de $# %io$enci# coo 1ro&$e# de s#$%d des#rro$$o. Ms #$$ de s%s #1or'es( e$ re# de $os derec+os +%#nos 1oco 'iene( en '/rinos de ser!icio edid#s de 1re!ención( 1#r# orecer # $#s !)c'i#s. Por e$$o( +#ci# ines de $# d/c#d# de $os @( %n 1e%e0o "r%1o de #c'i!is'#s coenó # 'r##r 1#r# enc%#dr#r $# 77
!io$enci# s#d# en $# discriin#ción se%#$ en e$ #rco de $# s#$%d 1&$ic# e$ des#rro$$o in'ern#cion#$. L# e!idenci# %e doc%en'# $os !)nc%$os en're e$ #$'r#'o < VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER << $# s#$%d en'#$ )sic# de $# %er( s% 1osi&i$id#d de 1#r'ici1#r 1$en#en'e en e$ des#rro$$o soci#$ econóico( i en #%en'o 4C#rri$$o( 7885. De es'e odo se increen'ó e$ es%ero 1or $o"r#r %e $# co%nid#d dedic#d# # $os 1ro&$e#s de s#$%d des#rro$$o se in'eres#r# en e$ 'e# de$ #&%so. Es'e enc%#dre es'r#'/"ico 1resen'# cier'#s 1osi&i$id#des 1ero '#&i/n cier'os ries"os. E$ re# de $# s#$%d 1&$ic# c%en'# con %c+# e1erienci# en $# in!es'i"# ción( en e$ dise0o $# i1$een'#ción de #cciones 1#r# e$ c#&io de$ co1or'#ien'o $#s nor#s soci#$es( e1erienci# %e #$ o!iien'o #n'i!io$enci# $e er# % neces#ri#. Ades( e$ eno%e #se"%r# %n /n#sis i1or'#n'e en $# 1re!ención de $# !io$enci#( s #$$ de enc#r#r e$ 1ro&$e# concre'o de $#s !)c'i#s. Por $'io( $#s ins'i'%ciones %e 1res'#n ser!icios de s#$%d 1$#niic#ción #i$i#r es'n en're $#s 1oc#s %e 'ienen con'#c'o con'in%o re"%$#r con %eres( $o c%#$ $#s 'r#nsor# en %n si'io ide#$ 1#r# iden'iic#r # $#s !)c'i#s deri!#r$#s +#ci# $os cen'ros de #%d# 1er'inen'es. E$ 1e$i"ro #or %e e$ enc%#dre 1resen'# reside en e$ ries"o de edic#$i#r $o %e en esenci# es %n 1ro&$e# soci#$ 1o$)'ico. L# 1#$#&r# edic#$i#r se reiere #$ 1roceso %e enc%#dr# en '/rinos /dicos %n enóeno de 1ro1orción or#$( soci#$ o 1o$)'ic# 4#$co+o$iso( +i1er#c'i!id#d( er#o5 4Conr#d( 7885. L#s #c'i!is'#s +#n 'r#'#do de e!i'#r $# edic#$i#ción de$ #$'r#'o( &%sc#ndo #1oo orien'#ción en e$ c#1o de $# s#$%d 1&$ic#( en $%"#r de rec%rrir #$ re# /dic# 1ro1i#en'e dic+#. E$ 'erreno de $# s#$%d 1&$ic# #%d# # concen'r#r e$ 1ro&$e# en $# 1re!ención e$ c#&io socioc%$'%r#$( s #$$ de$ 'r#'#ien'o de $# !)c'i# indi!id%#$. Se +# cri'ic#do $# 'endenci# # enc#r#r e$ #$'r#'o coo 1#'o$o")# ( # $#s %eres "o$1e#d#s( coo 1#cien'es %e necesi'#n 'r#'#ien'o 41or ee1$o( T#!ris( 7885. D#d# $# ren%enci# +is'óric# de $# co %nid#d /dic# # +#cerse c#r"o de$ 1ro&$e# de$ #&%so de $# %er 43%r( 78;5( $#s #c'i!is'#s in#$en'e co1rendieron %e $#s !en'##s 1o'enci#$es de enc%#dr#r e$ 'e# en e$ re# de $# s#$%d s%1er#n $os 1e$i"ros de $# edic#$i#ción. Los es%eros 1or co1roe'er # $# co%nid#d in'ern#cion#$ de $# s#$%d e$ des#rro$$o +#n $o"r#do 1ro"resos s%s'#nci#$es. Coo res%$'#do de $#s de#nd#s de $#s #c'i!is'#s( $# Or"#ni#ción M%ndi#$ de $# S#$%d #%s1ició %n "r#n de'e so&re $# !io$enci# con'r# $# %er coo 1#r'e de $#s #c'i!id#des $$e!#d#s # c#&o en Gine&r#( e$ D)# M%ndi#$ de $# S#$%d en 788<. Asiiso( e$ inore de$ ,#nco M%ndi#$ so&re in!ersiones en #'eri# de s#$%d en 788<( des'#c# e$ i1#c'o %e 1rod%ce $# !io$enci# s#d# en discriin#ción se%#$ so&re $# s#$%d 4,#nco M%ndi#$( 788<5. Un doc%en'o recien'e so&re $# s#$%d de $# %er( de $# is# en'id#d( inc$%e $# de'ección reerenci# de #&%sos coo 1#r'e de s% 1#%e'e de ser!icios esenci#$es )nios 4Tiner o'ros( 788=5. K%i s no'#&$es #n son $os !)nc%$os es'#&$ecidos en're $#s #c'i!is'#s $# Or"#ni#ción P#n#eric#n# de $# S#$%d 4OPS5. En 788=( e$ Pro"r## 1#r# e$ Des# rro$$o S#$%d de $# M%er( de $# OPS( 'r#nsoró # $# !io$enci# con'r# $# %er en 'e# 1riori'#rio. Con e$ es%ero de $#s #c'i!is'#s( $# OPS rec#%dó s de c%#'ro i$$ones de 1esos 1#r# in!er'ir en $os 1róios c%#'ro #0os en 1roec'os de s#$%d con'r# $# 7
!io$enci# en A/ric# Cen'r#$ $os 1#)ses #ndinos 4P. #r'i"#n( co%nic#ción 1erson#$ de$ 7@ de #"os'o de 788B5. LOS DESAFIOS PARA LA PROIMA DECADA A$ en'r#r en $os $'ios #0os de$ i$enio( %c+os o!iien'os $oc#$es n#cion#$es enren'#n $#s is#s 1re"%n'#s %e e$ o!iien'o in'ern#cion#$. Por cier'o <= VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER
'ie 1#r# s% 1ro1i# s%&sis'enci#.5 C%#ndo $#s ei"enci#s s%1er#n $os rec%rsos dis1oni&$es( 1#r# #d#1'#rse # $#s e1ec'#'i!#s de $os in!ersores don#dores( $os "r%1os se !en or#dos # ins'i'%cion#$i#rse. M%c+#s #"r%1#ciones se 'r#nsor#n en ONG $e"#$en'e reconocid#s( #%n%e "ener#$en'e só$o des1%/s de i1or'#n'es 'r#s'ornos de&ido # con$ic'os ideo$ó"icos 1erson#$es. En "ener#$( es'# crisis de creciien'o re1resen'# %n 1ro"reso 1osi'i!o %e "ener# or"#ni#ciones s re#$is'#s so$!en'es. For#$i#r $# #si"n#ción de res 1ons#&i$id#des $# di!isión de '#re#s re#s de 'r#o #%d# # %e $#s or"#ni#ciones %ncionen eor con s eic#ci#. Eis'e en e$ o!iien'o de %eres cier'# 'endenci# #%'odes'r%c'i!# %e rec+## 'od# es 'r%c'%r#( 1or consider#r$# %n# ins'#nci# de doin#ción. Es'# 'endenci# "ener# or"#ni#ciones diri"id#s 1or 1erson#$id#des >c%os '/rinos de res1ons#&i$id#d son 1oco c$#ros> cond%ce( # en%do( # $# %e +# sido denoin#d# $# 'ir#n)# de $o ines'r%c'%r#do %e( en $%"#r de eorci#r e$ 1oder( $o eerce de #ner# oc%$'# des'r%c'i!# 4Free#n( 78;=5. Pero e$ 1ro"reso 1resen'# o'ro 1e$i"ro c%#ndo $os "r%1os 1eri'en %e $#s ei"enci#s 1riorid#des de $os in!ersores soc#!en $# in'e"rid#d de $# or"#ni#ción( s% es'i$o 1erson#$ s% !isión. M%c+#s ins'i'%ciones de %eres "o$1e#d#s de Es'#dos Unidos 1erdieron s% #"%de# 1o$)'ic# 1or de1ender de in!ersiones "%&ern#en'#$es 4P+#rr( 78; Sc+ec+'er( 785. A !eces( e1edien'es #1#ren'een'e inoc%os( re%eridos 1or %n don#dor 41or ee1$o( $# ei"enci# de credenci#$es de$ 1erson#$5 'iene eec'os s%'i$es 1ero 1ro%ndos so&re e$ es'i$o $# isión de %n# or"#ni#ción. Por ee1$o( #$ 'ener %e rec%rrir # 1erson#s con #or res1#$do( se 1%ede 1rod%cir %n c#&io %e 'r#nsore $# #cción soci#$ en 'r#o soci#$ 4Sc+ec+'er( 785. A$ iso 'ie1o( o1er#r sin 4o con esc#sos5 ondos e'ernos( %i si"nii%e %e e$ "r%1o só$o 1%ed# #%d#r # %n 1%0#do de %eres necesi'#d#s. L# +is'ori# s%"iere %e %c+#s !eces se #n'iene $# #%'ono)# s#criic#ndo e$ $o"ro de %n des#rro$$o 7<
#dec%#do. Ades( sos'ener %n con%n'o 1#r#$e$o de ser!icios soci#$es einis'#s i1$ic# red%cir $# ener")# %e e$ o!iien'o dedic# #$ #c'i!iso $# 1re!ención 1#r# c%&rir ser!icios %e( en re#$id#d( $e corres1onde 1ro!eer #$ Es'#do. Es'# es %n# de $#s 1rinci1#$es diic%$'#des en $os 1#)ses s%&des#rro$$#dos( donde c#d# !e s se #1$ic#n 1ro"r##s de #%s'e 1ri!#'i#ción 1#r# %s'iic#r %n# r ed%cción de $# in!ersión en ser!icios soci#$es( o $# #$s# 1reis# de %e $# socied#d ci!i$ se +#r c#r"o 4C+oss%do!s( 7885. <9 VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER <; En eec'o( $os o!iien'os enren'#n %n di$e#: o 1ro1orcion#n ser!icios 1#r# $#s !)c'i#s indi!id%#$es( # 'r#!/s de #"r%1#ciones 1o$)'ic#en'e #%'óno#s %e #se"%ren $# c#$id#d de s%s #c'i!id#des( o ei"en %e e$ Es'#do 1ro!e# $os ser!icios >% o'or"%e ondos # $#s #"r%1#ciones inde1endien'es 1#r# %e $o +#"#n> corriendo e$ ries"o de soe'er s% #%'ono)# o red%cir $# c#$id#d. L# c%es'ión #do1'# dieren'es #'ices se"n $# +is'ori# de $# re$#ción en're $# socied#d ci!i$ e$ Es'#do en $#s dieren'es re"iones. L# orien'#ción de$ o!iien'o eenino res1ec'o de$ Es'#do !#r)# en're %n# #&ier'# +os'i$id#d( $# #1reci#ción de s% &ene!o$enci# %n# re$#ción ne%'r#$ 41#r# s de'#$$es( !er Dos+ Dos+( 7885. O'ro #s1ec'o %e incide en $# 'o# de decisiones es $# 1resenci# o #%senci# de o'r#s %en'es de rec%rsos. En $# #or)# de $os 1#)ses $#'ino#eric#nos( 1rc'ic#en'e no eis'e %n# i$#n'ro1)# 1ri!#d# 'r#dicion#$ es'o $ii'# seri#en'e $# dis1oni&i$id#d de ondos no es'#'#$es 4C. 3r%e"er( co%nic#ción 1ri!#d# de$ 9 de %$io de 788B5. L#s ONG $oc#$es de1enden de$ 'r#o !o$%n'#rio( de $# reconci$i#ción con e$ Es'#do o de ondos in'ern#cion#$es 41rinci1#$en'e de Es'#dos Unidos E%ro1#5. Los "r%1os einis'#s( en es1eci#$ $os %e 1ro!ienen de $# i%ierd#( 'r#dicion#$en'e se +#n ne"#do # #1e$#r #$ Es'#do( o1'#ndo 1or orecer ser!icios 1#r#$e $os cri'ic#r desde $eos( en !e de ei"ir $# in'er!ención "%&ern#en'#$. Es'# es'r#'e"i# +# ido en de'rien'o de$ #$c#nce de $#s #cciones re#$i#d#s de $# ener")# dis1oni&$e 1#r# 'r##r en 1re!ención. En i o1inión( si se %iere $o"r#r %n c#&io d%r#dero( $os "r%1os eeninos de $# 1rói# d/c#d# 'endrn %e concen'r#rse s en cre#r %n# re$#ción con %ncion#rios de$ "o&ierno conse"%ir %e se 1ro%e!#n 1ro"r##s orien'#dos # co'ir $# discriin#ción. L#s ONG ei nis'#s 1%eden de&en 'r#'#r de des#rro$$#r ser!icios #cciones ode$o( 1ero en deini'i!# de&en de#r de ser eros 1ro!eedores 1#r# #%d#r # %e esos ode$os se #do1'en en $os sis'e#s soci#$es. Mien'r#s $#s #"r%1#ciones de %eres si"#n 1ro1orcion#ndo $os ser!icios %e $e corres1onde #1or'#r #$ Es'#do 4cen'ros de #1oo( #sesor#ien'o $#&or#$ $e"#$5( de&er)#n reci&ir $os ondos 1#r# re#$i#r$o. L# c%es'ión es' en cóo ne"oci#r $os '/rinos de es'os #1or'es 1#r# "#r#n'i#r $# #%'ono)# inii#r $# &%rocr#ci#. V#ri#s cos#s 1%eden #%d#r # e!i'#r e$ soe'iien'o de $ # #%'ono)# # $os in!ersores e'ernos 4C#11s( 78 P+#rr( 78;5. En 1rier $%"#r( $#s #"r%1#ciones de&en es'#&$ecer #n'ener %n# !isión c$#r# de s%s 1riorid#des de$ #n$isis 1o$)'ico con %e enc#r#n s% 'r#o. Es'o 1ro1orcion# e$ eno%e desde e$ c%#$ e$ o!iien'o es'#&$ece s%s ei"enci#s #$ Es'#do con e$ c%#$ e!#$# $#s oer'#s de rec%rsos e'ernos. An'e %n# oer'# de ondos( se de&e 'r#'#r de es'#&$ecer con c$#rid#d %/ se "#n#( %/ se 1ierde c%$es son $#s con'r#dicciones in+eren'es en c#d# c#so. Asiiso( $#s #"r%1#ciones de&en disc%'ir #&ier'#en'e 'odo re%eriien'o o res'ricción %e 1%ed# 7=
#en##r s% es'i$o s% #%'ono)#. M%c+#s !eces( con s%icien'e 1resión( se 1%eden ne"oci#r $#s condiciones de %n# in!ersión o don#ción. Por $'io( 1#r# %e $# s%1er!i!enci# de$ "r%1o n%nc# $$e"%e # de1ender de %n so$o don#n'e( es neces#rio di!ersiic#r $#s %en'es de rec%rsos. Es'o #se"%r# cier'o "r#do de $i&er'#d 1ro1orcion# es1#cio 1#r# sos'ener 1osiciones de ondo. No o&s'#n'e( $# s%1er!i!enci# i1$ic# %c+o s %e $# er# so$!enci# in#ncier#. En &%sc# de c#$id#d( $#s #"r%1#ciones de&en 'o#r s en serio $#s '#re#s de$ rec$%'#ien'o #n'eniien'o de s% 1erson#$. E$ des"#s'e e$ rec#&io de 1erson#$ son 1ro&$e#s cr)'icos %e erecen #'ención es1eci#$. Tr##r co'idi#n#> < VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER <8 en'e con 1ro&$e#s de !io$enci# es #"o'#dor $#s #"r%1#ciones de&en c%id#r $#s necesid#des eocion#$es de s% 1erson#$ &rindndo$e #cceso # "r%1os de #1oo( cons%$'or)#s o'r#s '/cnic#s de red%cción de$ es'r/s. T#&i/n es neces#rio in!er'ir es%eros 1#r# &%sc#r #$en'#r $# or#ción de n%e!os $)deres. L# or'#$e# de n%es'ros o!iien'os de1ende de$ !i"or de $#s %eres %e si"%en n%es'r#s +%e$$#s. L# c%es'ión de$ /n#sis O'ro 1ro&$e#( %e enren'#n 1rc'ic#en'e 'od#s $#s #"r%1#ciones( es $# c%es'ión de$ /n#sis( es decir( cóo encon'r#r %n e%i$i&rio en're $# #%d# concre'# # $#s %eres con 1ro&$e#s e$ 'r#o 'endien'e # 1roo!er %n c#&io soci#$ c%$es son $#s !en'##s des!en'##s de esor#rse 1redoin#n'een'e en e$ c#&io de$ sis'e# %dici#$. #s'# #+or#( $# #or)# de $os o!iien'os +#n in!er'ido e$ "r%eso de s% ener")# #%d#ndo # $#s !)c'i#s e in'en'#ndo reor#r e$ odo en %e e$ sis'e# %dici#$ res1onde #$ #&%so s#do en $# discriin#ción. Es'# es'r#'e"i#( #%n%e co1rensi&$e( +# 'enido cier'o cos'o. En eec'o( 'od# $%c+# %e #$e"%e 'r##r en no&re de $# %er #$'r#'#d# de&e s#'is#cer s%s necesid#des inedi#'#s 1ero( de#si#do # en%do( $#s e'#s 1o$)'ic#s de$ o!iien'o se +#n 1erdido en $# '#re# co'idi#n# de reci&ir # %eres en $os cen'ros de #%d#. C#d# !e es'o s con!encid#.de %e de&eos si1$iic#r n%es'ros ode$os de ser!icio e in!er'ir s 'ie1o ener")# en e$ c#&io de $#s con!icciones #c 'i'%des %e %nd#en'#n $# !io$enci# #sc%$in# 4!er $os c#1)'%$os 8 7@5. Es1eci#$en'e en 1#)ses en %e 'od#!)# se sos'iene #1$i#en'e %e e$ +o&re 'iene derec+o # c#s'i"#r isic#en'e # s% es1os#( ien'r#s no se es'#&$ec# e$ consenso c%$'%r#$ de %e $# !io$enci# )n'i# es %n# cond%c'# e%i!oc#d#( ser diici$ conso$id#r %n 1ro"reso. T#&i/n +e coen#do # 1re"%n'#re si es s#&io concen'r#rse '#n en/r"ic#en'e en e$ 'r#o con e$ sis'e# %dici#$ criin#$. Es neces#rio e1e#r # e1$or#r o'ros ec#nisos %e e!idencien e$ cos'e soci#$ de $# !io$enci# es1eci#$en'e 1or%e( en 'odo e$ %ndo( son %c+os $os sis'e#s 1o$ici#$es %dici#$es corr%1'os isó"inos 4!er secciones si"%ien'es5. Coni#r en $#s so$%ciones ')1ic#s de $# %s'ici# criin#$ 41or ee1$o( enc#rce$#ien'o5 1rod%ce %c+#s !eces s o$es'i#s( so&re 'odo en cier'os 1#)ses s%&des#rro$$#dos( en $os %e $# %er "ener#$en'e no %iere >o no 1%ede 1eri'irse> %e s% es1oso !## # 1risión. I"%#$ %e en Es'#dos Unidos E%ro1#( en %c+os 1#)ses en des#rro$$o( $os o!iien'os +#n concen'r#do s%s es%eros 1or $# reor# ins'i'%cion#$ en e$ sis'e# %dici#$ 1o$ici#$. M%c+#s #"r%1#ciones +#n in!er'ido "r#ndes rec%rsos en c#1#ci'#ción 7B
1o$)'ic# $e"#$ o en $# 1rooción de %nid#des 1o$ici#$es ec$%si!#en'e eenin#s. Si &ien es'#s #cciones son i1or'#n'es neces#ri#s( se corre e$ ries"o de %e $os o!iien'os de$ Tercer M%ndo si"#n $os 1#sos de s%s 1#res de Es'#dos Unidos >%e 1rc'ic#en'e se +#n concen'r#do en e$ sis'e# $e"#$> en $%"#r de 'r##r en 1os de %n c#&io de #c'i'%d en $# #i$i#( en $# co%nid#d en $#s es'r%c'%r#s ins'i'%cion#$es 41or ee1$o( s#$%d 1&$ic#( ser!icios soci#$es e ins'i'%ciones re$i"ios#s5. En Es'#dos Unidos( es'# 'endenci# no res1ondió # %n# in'ención s &ien se %e "es'#ndo 1or necesid#d. En $#s 1rier#s /1oc#s( c%#ndo !ieron %e $os #&o"# dos no 1od)#n 1ro'e"er # $#s %eres si $# 1o$ic)# no +#c)# s% 'r#o( $#s #"r%1#ciones eenin#s !o$c#ron s% #'ención #$ sis'e# 1o$ici#$. Co1roron en'onces %e %n c#&io en e$ eno%e de$ sis'e# 1o$ici#$ er# =@ VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER =7 % diici$ de $o"r#r( co1roron '#&i/n %e no ser!ir)# 1#r# n#d# si $os isc#$es no #&r)#n c#%s#s. Ades( e$ c#&io # ni!e$ de $# isc#$)# no er# s%icien'e ien'r#s $os %eces si"%ier#n siendo r#cis'#s isó"inos. De es'e odo( $en'#en'e sin d#rse c%en'#( e$ o!iien'o en Es'#dos Unidos %edó #'r#1#do en $# reor# de$ sis'e# %dici#$. D#do %e $# #or)# de $os sis'e#s %dici#$es son conser!#dores( &%rocr'icos de orien'#ción #sc%$in#( no es sor1renden'e %e e$ es%ero 1or e$iin#r $# discriin#ción +o&re>%er de$ sis'e# %dici#$ es'#do%nidense 4%e 'erin# c%$1#ndo # $#s !)c'i#s5 #"o'#r# $# ener")# de$ o!iien'o 4eise C+#1#n( 7885. No si"niic# %e $os o!iien'os den i"nor#r $# reor# $e"#$ o #ndon#r s% 'r#o con 1o$ic)#s %eces 1or e$ con'r#rio( $os es%eros 1or criin#$i#r $# !io$enci# do/s'ic#( 1or ee1$o( son %n# or# i1or'#n'e de redeinir $#s ron'er#s de %n co1or'#ien'o #ce1'#&$e. No o&s'#n'e( $# c%es'ión se reiere #$ /n#sis( # $# ener")# %e se dedic# # 'r#'#r de sensi&i$i#r ec$%si!#en'e # $# 1o$ic)#( en $%"#r de #1%n'#r # o'ros "r%1os 4c$/ri"os( enerer#s( 'r##dores soci#$es5( %e %i se#n s rece1'i!os 1%eden orecer s co$#&or#ción. No se 'r#'# de #1#r'#rse 1or co1$e'o de $# reor# de$ sis'e# %dici#$ sino de 1res'#r #'ención '#&i/n # o'ros sec'ores de in$%enci#. L# so$id#rid#d "r%1#$ Un 'ercer 1ro&$e#( c%# i1or'#nci# !# en #%en'o en %c+os o!iien'os( es $# so$id#rid#d in'ern# de $os "r%1os. En 'odo e$ %ndo( $# eicienci# de %c+#s de $#s #"r%1#ciones einis'#s se !e #en##d# 1or $%c+#s ideo$ó"ic#s( co1e'enci#s enren'#ien'os 1o$)'icos. Si &ien e$ de'e in'erno es neces#rio s#$%d#&$e( c%#ndo es' 'e0ido de ri!#$id#d 1erson#$( #$#s in'enciones $%c+#s 1o$)'ic#s( 1%ede ser des'r%c'i!o. L#en'#&$een'e( $# o'r# c#r# de$ credo einis'# $o 1erson#$ es 1o$)'ico( +# sido $# 'endenci# # 1erson#$i#r $o 1o$)'ico 4#'#c#ndo $# credi&i$id#d di"nid#d de $# 1erson# en !e de$ !#$or de s%s ide#s5. Es'e 1ro&$e# no es ec$%si!o de $os o!iien'os einis'#s( no es sor1renden'e %e s%r# en or"#ni#ciones %e de&en co1e'ir 1or %n# 1e%e0# 1orción de rec%rsos esc#sos. No o&s'#n'e( es %n co1or'#ien'o %e no nos 1odeos 1eri'ir. Por e$$o insis'o en %e de&eos coen#r # di#$o"#r en're 1#res 1#r# sos'ener oen'#r %n %'%o res1e'o. L#s #c'i!is'#s s #n'i"%#s de&en es'#r #$er'#s c%#ndo $#s cr)'ic#s se or%$#n con'r# $# 1erson# no con'r# $#s ide#s %e sos'iene o c%#ndo $o 79
%e deine $# 1o$)'ic# dirección de $# or"#ni#ción son rencores 1erson#$es( o c%#ndo se %"# # $#s 1erson#s 1or e$ co$or de s% 1ie$ no 1or $# c#$id#d de s% 'r#o o ide#s. L#s #c'i!is'#s de co%nid#des inori'#ri#s( %e 'r##n con e$ 1ro&$e# de $# !io$enci#( enren'#n %n# 1ro&$e'ic# es1eci#$ con re$#ción # $# so$id#rid#d. Es s diici$ cri'ic#r e$een'os de $# 1ro1i# c%$'%r# c%#ndo e$ "r%1o coo %n 'odo es' #r"in#do es %"#do 1or $# c%$'%r# doin#n'e en $# %e es' inser'o. E$ 1e$i"ro es %e( #$ s#c#r $os 'r#1i'os #$ so$( $#s #c'i!is'#s c#i"#n en $os isos es'ereo'i1os $#s is#s #c'i'%des ne"#'i!#s( con res1ec'o # s% co%nid#d( %e $os sos'enidos 1or $# socied#d en "ener#$. E$ 'e# de $# $e#$'#d "r%1#$( den'ro de %n# c%$'%r# doin#n'e o1resi!#( se +#ce c#d# !e s e!iden'e con e$ #%en'o de $# i"r#ción en 'odo e$ %ndo. Coo o!iien'o in'ern#cion#$( de&eos ser s conscien'es de es'# dinic# &%sc#r #ner#s de #1o#r # $#s %eres de co%nid#des inori'#ri#s %e de se#n 'r##r 1#r# $# err#dic#ción de $# !io$enci# con'r# = VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER =< $# %er. T#&i/n de&eos 1res'#r #'ención # $os #'#%es s%&re1'icios( de 1#r'e de e'r#0os( con'r# $#s 1rc'ic#s c%$'%r#$es de $os "r%1os inori'#rios( 1or%e 1%eden "ener#r #c'i'%des deensi!#s es'rec+#s( inc$%so en're indi!id%os %e en o'r#s circ%ns'#nci#s no deender)#n '#$es 1rc'ic#s. Es'# es %n# r#ón s 1#r# oen'#r #1o#r e$ s%r"iien'o de %eres 1ro"resis'#s $)deres den'ro. de c#d# "r%1o c%$'%r#$. L# c%es'ión #sc%$in# Un c%#r'o des#io %e n%es'ros o!iien'os enren'#n es $# re$#ción con $os !#rones: %/ 1#1e$ de&en dese1e0#r en $# $%c+# con'r# e$ #&%soQ Cóo 1ode os #cceder c#1#ci'#r # s +o&res 1#r# %e 'r#en con #do$escen'es #d%$'os "o$1e#doresQ #s'# %/ 1%n'o $#s #"r%1#ciones eenin#s de&en +#cerse c#r"o de 1ro&$e#s re$#cion#dos con e$ !#rón $# #sc%$inid#dQ Sie1re eis'ió %n# re$#ción incóod# en're e$ o!iien'o eenino #n'i!io$enci# $os +o&res. M%c+#s %eres consider#n %e no es #dec%#do in!er'ir rec%r sos en $os +o&res c%#ndo $#s %eres 'od#!)# %eren 1or #$'# de 1ro'ección 4Sc+ec+'er( 785. A%n con +o&res 1ro>einis'#s %e e1renden $# '#re# de 'r##r con s%s 1#res #"resores( $#s #c'i!is'#s 'een %e $os 1ro"r##s de 'r#'#ien'o #&sorn $os rec%rsos de $#s or"#ni#ciones de %eres. Si &ien no c#rece de /ri'os( e$ i1%$so einis'# de in!er'ir ec$%si!#en'e en %eres i"nor# e$ deseo de %c+#s %eres "o$1e#d#s de %e s%s es1osos se#n #'endidos( $# necesid#d 1o$)'ic# de co1roe'er #$ +o&re coo co$e"# en $# '#$$# 1or err#dic#r e$ #&%so. En eec'o( $# '#re# de on'#r 1ro"r##s 1#r# $os #"resores %c+#s !eces se de# en #nos de $os #$i# dos #sc%$inos. Pero err#dic#r e$ #&%so re%iere %e se 'r #e direc'#en'e con +o&res( #d%$'os ó!enes( en 'e#s de #sc%$inid#d( 1oder e$ 1#1e$ de $os seos. C#d# !e es'o s con!encid# de %e $# res1%es'# reside 1#rci#$en'e en redeinir %/ si"niic# ser !#rón 4ro1iendo $# #soci#ción cre#d# en're #sc%$inid#d doinio( #"resión !io$enci#( "ener#ndo ro$es s $ei&$es5. Es'# '#re# #rc# # 'od# $# socied#d ( en es1eci#$( # $#s %eres( $#s #dres de $# 1rói# "ener#ción de +o&res. Sin er"o( es %n# '#re# %e só$o se 1%ede $$e!#r # c#&o en coo1er#ción con $os +o&res. Y %no de $os des#ios s i1or'#n'es %e e$ o!iien'o eenino 7;
enren'# es e$ de coen#r # sos'ener %n di$o"o con $# co%nid#d #sc%$in# #cerc# de se%#$id#d( dierenci#s de seo( #&%so. E$ c#&io soci#$ # $#r"o 1$#o re%iere %e &%s%eos c%$'i!eos or#s de #cceder # s +o&res( ó!enes #d%$'os( 1#r# %e 'r#en con s%s 1#res so&re e$ 'e# de $# dierenci# se%#$ e$ 1oder. Es'i$o es'r#'e"i# Ve#os( 1or $'io( e$ 'e# de $# es'r#'e"i#. #s'# %/ 1%n'o +eos de s#criic#r $# 1%re# ideo$ó"ic# 1#r# e$#&or#r n%es'ros ens#es con e$ in de %e se#n esc%c+#dosQ Es.#ce1'#&$e %e nos e1reseos en '/rinos de con'ro$ de$ crien( se"%rid#d co%ni'#ri# se"%rid#d de $# #i$i#( 1#r# #se"%r#r %n# #or #d+esión e in"reso de ondosQ L# i1or'#nci# de es'os 'e#s de es'i$o es'r#'e"i# #%en'# # edid# %e e$ o!iien'o se or'#$ece en $os 1#)ses en !)#s de des#rro$$o( donde $os !#$ores ei nis'#s # en%do se 1erci&en coo %n# #en## # $# #i$i# # $# c%$'%r#. Con r#ón o sin e$$#( en %c+#s re> == VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER =B "iones $os "r%1os einis'#s #n'i!io$enci# son consider#dos #n'i#i$i# #n'i+o&res. #ce 1oco !i#/ # 2i&*e 1#r# 'r##r en e$ Proec'o M%s#s# con %n "r%1o de %eres "o$1e#d#s. En $# '#re'# de i"r#ciones dec)# %e e$ o'i!o de i !i#e er# co$#&or#r en in!es'i"#ciones. E$ oici#$ e 1re"%n'ó con %i/n i # co$#&or#r $%e"o ec$#ó: E$ Proec'o M%s#s#W ,%eno( es1ero %e no +## !enido +#s'# #%) 1#r# #'#c#r # $os +o&res de 2i&*e. L#s %eres de M%s#s# odi#n # $os +o&res. En 1#r'e( es'#s %e#s in'en'#n des#credi'#r # $os "r%1os $oc#$es( 1roc$##ndo %e s%s ide#s( i1or'#d#s de Occiden'e( 1%eden des'r%ir $# es'r%c'%r# #i$i#r. Pero '#&i/n eis'e %n sincero des#"r#do #n'e c%#$%ier ide# %e enren'e # %eres +o&res o 1roc$#e $# #$d#d %ni!ers#$ de $os +o&res. Es1eci#$en'e en Aric#( donde se !#$or# s $# co%nid#d $# #i$i# %e $os derec+os indi!id%#$es( 'odo es%ero %e 1#rec# es'#r en con'r# de es'os !#$ores enren'#r %n# o1osición ero. S%r"e $# 1re"%n'#: +#s'# %/ 1%n'o $os o!iien'os de&en #d#1'#rse #$ des#"r#do inici#$ %e 1rod%ce $# ide# de $# i"%#$d#d de $os seos( 1#r# 1oder #&rir e$ di $o"o res1ec'o de $# !io$enci#Q C%#ndo se 1ro1one coo %n 1ro&$e# de$ !#rón con'r# $# %er( %c+#s 1erson#s( es1eci#$en'e en 1#)ses en des#rro$$o( rec+##n inedi#'#en'e e$ #c'i!iso #n'i!io$enci#. De&e eis'ir %n# #ner# de +#&$#r #cerc# de $# !io$enci# >en "ener#$ en $# #i$i#> coo or# in#ce1'#&$e de co1or'#ien'o( #n'es de enoc#r $# diensión +o&re>%er de$ 1ro&$e#. En 2i&*e( 1or ee1$o( e$ 'e# de $# !io$enci# er# esc%c+#do s #&ier'#en'ec%#ndo $# #ci$i'#dor# coen# +#&$#ndo #cerc# de $# #i$i#: %/ c#r#c 'eri# # %n# &%en# #i$i#Q( %/ necesi'#n s%s ie&ros coo 1erson#sQ O #cerc# de$ en'orno #i$i#r: de&er)# ser %n $%"#r se"%roQ Y con'in%# $%e"o con $# descri1ción de $# re#$id#d en cier'os "r%1os #i$i#res: eis'en #i$i#s en $#s %e $os ie&ros no sie1re o&'ienen $o %e necesi'#nQ( conoceos #i$i#s en $#s %e #$"n ie&ro es # en%do $#s'i#do o #"redidoQ A 'r#!/s de es'#s 1re"%n'#s( e$ "r%1o coien# # conce&ir $# !io$enci# coo %n# #en## con'r# $# #i$i#( %n# de $#s ins'i'%ciones soci#$es s i1or'#n'es. Si $# #ci$i'#dor# coen# +#&$#ndo #cerc# de $# !io$enci# con'r# $# %er( 1oc#s !eces $# con!ers#ción s%1er# $# necesid#d de$ "r%1o de deender # $os +o&res de s% co%nid#d. 7
ones'#en'e( no es'o se"%r# de co1render $# s#&id%r)# de es'e eno%e. Me res%$'# in%ie'#n'e desdi&%#r $# diensión esenci#$ de$ 1ro&$e# 1ero( en cier'os con'e'os( $#s ide#s einis'#s se consider#n # '#$ 1%n'o %n# #en## %e es i1osi&$e #&rir e$ di$o"o. Me inc$ino 1or consider#r #ce1'#&$e >inc$%so i1or'#n'e> e$#&or#r #d#1'#r $os ens#es 1#r# %e se#n esc%c+#dos( sie1re c%#ndo $os "r%1os reconoc#n %e es %n# es'r#'e"i# conscien'e 1#r# s%1er#r $# resis'enci#( no %n soe'iien'o 1er#nen'e # $#s %er#s #n'ieinis'#s. Res1ec'o de $# rec#%d#ción de ondos s%r"e %n 1ro&$e# sii$#r. #ce 1oco !isi'/ %n cen'ro de #%d# # !)c'i#s de $# !io$enci# % &ien e%i1#do( en Mon 'erre( M/ico. Tr##n #$$) %n#s c%#ren'# 1erson#s 4#&o"#dos( conseeros( #sis'en'es soci#$es /dicos5 %e reci&en rec%rsos s%icien'es 1or 1#r'e de$ Es'#do. A%n%e e$ @ X de s%s 1#cien'es son %eres !)c'i#s de !io$enci# o %$'r#e do/s'ico( $eos de ser 1roo!ido coo cen'ro de #%d# # $# %er( se $o conoce coo cen'ro 1#r# !)c'i#s de$ crien en "ener#$. L# direc'or# e1$ic# %e si +%&ier# 'r#'#do de !ender s% ide# coo %n cen'ro de #%d# # $# %er( #s +#&r)# o&'enido e$ #1oo 1o$)'ico $os rec%rsos %e necesi'#. T#$ =9 VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER =; coo +# sido enc#r#do( e$ "o&ern#dor 1%ede e+i&ir e$ cen'ro coo 1#r'e de s%s es%eros 1or co'ir e$ crien en "ener#$ ( #$ iso 'ie1o( $#s %eres o&'ienen ser!icios eicien'es &ien so$!en'#dos. N%e!#en'e( e$ 1ro&$e# es $# es'r#'e"i#: es'os s%&enc%#dres( son %n# &%en# #ner# de o&'ener $os '#n neces#rios rec%rsos # cor'o 1$#os o son %n# #en## # $#r"o 1$#o 1#r# e$ o!iien'o 1or%e co1roe'en s%s !#$ores esenci#$esQ REFLEIONES PARA EL FUTURO E$ 1#so s i1or'#n'e %e $os o!iien'os #n'i!io$enci# de&er)#n d#r 1#r# eor#r s% eec'i!id#d es 1oner s /n#sis en $# 1re!ención 1ri#ri#. E$ /n#sis en $# 1re!ención 1ri#ri# 'iene %n 1ro1ósi'o. En s#$%d 1&$ic#( $# e1resión 1re!ención 1ri#ri# se %'i$i# 1#r# desi"n#r $os es%eros des'in#dos # c#&i#r $#s nor#s $os co1or'#ien'os soci#$es %e 1ro%e!en $# !io$enci# con'r# $# %er. L# 1re!ención sec%nd#ri#( 1or s% 1#r'e( se concen'r# en $# #%d# # $os indi!id%os %e es'n en si'%#ción de ries"o. Los 1ro"r##s %e se concen'r#n en $# 1o&$#ción de o ries"o 1%eden 'ener e$ eec'o sec%nd#rio ne"#'i!o de "ener#r #or o1resión 1#r# cier'os "r%1os( #$ c#'#$o"#r$os coo 1ro&$e# soci#$. Considereos( 1or ee1$o( $# es'i"#'i#ción de $#s 1ros'i'%'#s de $os +#i'i#nos %e se 1rod%o en $# 1rier# /1oc# de $# e1idei# de sid# 4!er S#'ier( 78875. A$ res1ec'o( e$ o!iien'o +#r)# &ien en es'%di#r $#s es'r#'e"i#s co%ni'#ri#s de $#s or"#ni#ciones inde1endien'es con'r# e$ sid#( es1eci#$en'e #%e$$#s %e o1er#n en 1#)ses en des#rro$$o. A 1es#r de $# #&r%#dor# de#nd# de ser!icios 1#r# $#s !)c'i#s( $# co%nid#d in'ern#cion#$ dedic#d# #$ sid# reconoció r1id# en'e %e 'en)# %e concen'r#r e$ "r%eso de s% ener")# en 1ro"r##s de 1re!ención des'in#dos # c#&i#r e$ co1or'#ien'o se%#$( $o"ró des#rro$$#r es'r#'e"i#s c#d# !e s e$#&or#d#s 1#r# +#cer$o. A$ iso 'ie1o( $os #c'i!is'#s no +#n i"nor#do # $#s !)c'i#s des#rro$$#ron 1ro"r##s de o cos'e( s#dos en $# #'ención en e$ +o"#r( so$!en'#dos con rec%rsos #i$i#res co%ni'#rios. De #ner# sii$#r( $#s #c'i!is'#s #n'i!io$enci# de&en red%cir e$ /n#sis 1%es'o en $# #%d# # $#s !)c'i#s coen#r # #1$i#r $# co%nid#d %e 'r## 1#r# 78
err#dic#r e$ #&%so s#do en $# discriin#ción. En es'# $'i# sección( deseo co1#r'ir #$"%n#s re$eiones so&re $os eno%es 1re!en'i!os %e erecen n%es'r# c%id#dos# #'ención. Or"#ni#ción co%ni'#ri# des1er'#r de $# concienci# #s'# #+or#( $# or"#ni#ción einis'# con'r# $# !io$enci# concen'ró s% 'r#o en 1ro!eer ser!icios( #1$i#r e$ c#%d#$ de #c'i!is'#s 1roo!er $# c#%s# en $os sis'e#s. Es'e eno%e se #1o# en %n# red de ONG eenin#s dedic#d#s # &rind#r ser!icio # $#s !)c'i#s # e'ender e$ co1roiso co%ni'#rio de$ sis'e# 41or ee1$o( c#1#ci'#ción 1o$ici#$5 en $# edid# en %e $o 1eri'en $os rec%rsos. Un ode$o #$'ern#'i!o %e erece consider#ción >es1eci#$en'e en re"iones de esc#sos rec%rsos> es enc#r#r $# or"#ni#ción co%ni'#ri# 1#r# $# $%c+# con'r# e$ #&%so s#do en $# discriin#ción. En es'e eno%e( $os "r%1os eeninos con'r#'#n # or"#ni#dores %e 'r##n con co%nid#des( 1#r# %n #n$isis # $#r"o 1$#o de $os 1ro&$e#s de $# !io$enci#( o!i$i#n rec%rsos $oc#$es 1#r# #'ender$os. Es %n eno%e es1eci#$> = VIOLENCIA DOMESTICA en'e #dec%#do 1#r# ci%d#des 1e%e0#s co%nid#des r%r#$es. E$ o&e'i!o de $os or"#ni#dores es c%dr%1$e: 75 $o"r#r %e %n "r%1o de %eres $oc#$es se co1roe'# con $# err#dic#ción de $# !io$enci# $# #%d# # $#s !)c 'i#s 5 c#1#ci'#r$#s 1#r# ide#r /'odos de o cos'e %e c%&r#n $#s necesid#des de $#s !)c'i#s <5 inici#r %n# c#1#0# co%ni'#ri# %$'i#c/'ic# de 1re!ención( %e %'i$ice $os edios #si!os( 'e#'ro c#$$eero( "r%1os re$i"iosos o'ros rec%rsos $oc#$es =5 con!oc#r %n conseo %e ren# # re1resen'#n'es de $# 1o$ic)#( $# cor'e %dici#$( e$ re# de $# s#$%d( esc%e$#s e ins'i'%ciones $oc#$es sii$#res( 1#r# inici#r %n 1roceso de re$eión #cción con%n'# 1#r# eor#r $# res1%es'# #$ 1ro&$e#. E$ or"#ni#dor 1%ede coen#r( 1or ee1$o( 'r##ndo con %n "r%1o de %eres # eis'en'e >c$%& de #dres( coo1er#'i!# eenin# o #"r%1#ciones re$i"io s#s> con e$ in de es'#&$ecer %n di#"nós'ico co%ni'#rio 1#r'ici1#'i!o so&re $# !io$enci#. Es !erd#der#en'e %n 1ro&$e#Q Cóo #ec'# # $#s #i$i#sQ K%/ #'ención reci&en $#s !)c'i#sQ Por $o "ener#$( de es'os de'es s%r"en $)deres in'eres#d#s en co1roe'erse con e$ 'e#. A1ondose en e$ 'r#o de P#%$o Freire( e$ or"#ni#dor 1%ede "ener#r en es'#s %eres %n# concienci# cr)'ic# #cerc# de $# dierenci# de seos( e$ 1oder e$ eec'o de $# !io$enci# en $# !id# de $# %er 4Freire( 78;=5. E$ eno%e de Freire se s# so&re %n 1roceso "r%1#$ de re$eión cr)'ic# #cción 'r#nsor#dor# %e +# sido #1$i#en'e %s#do en $os 1#)ses en des#rro$$o 1#r# 'r#'#r 'e#s coo reor# #"r#ri# des#rro$$o co%ni'#rio. L# "ener#ción de %n# concienci# cr)'ic# coien# con e$ reconociien'o de$ 1ro&$e#( #!#n# +#ci# e$ #n$isis e$ e1rendiien'o de #cciones( 1#r# $$e"#r # $# or"#ni#ción. En es'e ode$o de #1rendi#e "r%1#$( e$ #ci$i'#dor $)der no i1#r'e conociien'o # LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER =8 s%e'os 1#si!os sino %e co1roe'e # $os 1#r'ici1#n'es( coo co$e"#s( en $# &s%ed# con de $# co1rensión de 1ro&$e#s !i'#$es. E$ or"#ni#dor '#&i/n 1%ede 'r##r con e$ "r%1o 1#r# des#rro$$#r %n ode$o de o cos'e %e 1eri'# #'ender $#s necesid#des inedi#'#s de $#s !)c'i#s. Por ee1$o( c#1#ci'#r # %n "r%1o de %eres $oc#$es 1#r# %e se dese1e0en coo conseer#s @
ed%c#dor#s #co1#0en # $#s !)c'i#s. C%#ndo se dis1one de $)ne#s 'e$eónic#s >c#d# !e eis'e #or dis1oni&i$id#d en $os 1#)ses en des#rro$$o> e$ "r%1o 1%ede consider#r $# in!ersión en 'e$/onos ce$%$#res o #1#r#'os de r#dio$$##d# %e %ncionen coo +o' Cine( 1ro"r#ndo$os ro'#'i!#en'e en're $os ie&ros de$ "r%1o. T#&i/n se 1%ede 'r#'#r de conse"%ir es1#cio en %n# i"$esi# $oc#$ es'#&$ecer %n $%"#r de rece1ción #1oo # $#s !)c'i#s. Un# !e %e es' es'#&$ecid# $# red de #%d# # $#s !)c'i#s( e$ or"#ni#dor e$ "r%1o de %eres 1%eden coen#r # &%sc#r e$ #1oo de o'ros sec'ores( con!o c#ndo %n conseo de re1resen'#n'es de $# 1o$ic)#( ser!icios $e"#$es( i"$esi#s( "r%1os eeninos( e'c/'er#( 1#r# eor#r e$ 'r#'#ien'o de $#s !)c'i#s. En G*er%( 2i&*e( %n conseo de es'e 'i1o 'r#ó en %n 1roec'o de ser!icios $e"#$es( con $# cor'e de #"is'r#dos( 1#r# eor#r e$ 1roceso $e"#$ #$ %e es'#n soe'id#s $#s %eres #$'r#'#d#s %e so$ici'#n dinero 1#r# sos'ener # s%s +ios. Por $'io( e$ "r%1o de %eres( e$ or"#ni#dor e$ conseo 1%eden 'r##r %n'os 1#r# 1roo!er c#1#0#s con'r# $# !io$enci# &%sc#ndo c#1'#r $# #%d# de i"$esi#s( $)deres co%ni'#rios des. En %c+#s re"iones de$ %ndo se necesi'# 1oner %c+o s e1e0o 1#r# err#dic#r $# creenci# de %e e$ +o&re 'iene derec+o # "o$1e#r # s% %er( $# #c'i'%d %e c%$1# # $# !)c'i# $# i'o$o")# %e rode# # $#s !io$#ciones. I"%#$ B@ VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER B7 %e en $os 1ro"r##s con'r# e$ sid# $os de #$#&e'i#ción( se 1%eden %'i$i#r di!ersos rec%rsos de co%nic#ción 4'e#'ro( coros c#$$eeros( e'c/'er#5. C#1#0#s 1#r# "ener#r s #1oo soci#$ #i$i#r M%c+#s %eres es'n #'r#1#d#s en re$#ciones #&%si!#s 1or%e s%s #i$i#s( $# I"$esi# o'r#s ins'i'%ciones >i1or'#n'es 1#r# e$$#s> $es +#n re1e'ido inini d#d de !eces %e s% de&er es #ce1'#r 1erse!er#r. En %c+os 1#)ses en des#rro$$o( o'r# c#%s# es $# #$'# de reconociien'o soci#$ c%$'%r#$ de $#s so$'er#s. Con rec%enci#( $os +o&res $#s consider#n 1ros'i'%'#s o %e"o ci$. C#1#0#s de 1re!ención de $# !io$enci# %e #1%n'en es1ec)ic#en'e # es'#s #c'i'%des 1%eden #%d#r # cre#r %n edio s 1ro1icio 1#r# $#s %eres %e dese#n ro1er re$#ciones #&%si!#s. En $# Indi#( 1or ee1$o( $# or"#ni#ción de %eres J#"ori( 'iene %n Proec'o 1#r# M%eres So$'er#s( dise0#do es1eci#$en'e 1#r# con'r#rres'#r e$ es'ereo'i1o ne"#'i!o con %e se 1erci&e # $# so$'er#( o1onerse #$ c#s#ien'o coo nic# o1ción de $# %er. S%s ie&ros 'r##n con'r# e$ c#s#ien'o 'e1r#no( $# deserción( $# ei"enci# de do'e $# !io$enci# #i$i#r. Asiiso( '#&i/n ser)# i1or'#n'e dise0#r 1ro"r##s %e #1%n'en # odiic#r $#s creenci#s e$ co1or'#ien'o de $os #$$e"#dos de $#s !)c'i#s. Consi"n#s coo: P#dres( #%den # #n'ener $# s#$%d de s%s +i#s Es eor ser so$'er# es'#r &ien( %e 'ener %e $#en'#r$o( 1odr)#n ser 'i$es 1#r# #$en'#r #c'i'%des s 1osi'i!#s +#ci# $#s %eres %e se #'re!en # e1oner s%s 1ro&$e#s de !io$enci# +o"#re0#. En eec'o( %c+#s in!es'i"#ciones en cienci#s soci#$es( inici#d#s con e$ s%r"iien'o de$ sid#( s%"ieren %e $#s nor#s #c'i'%des de$ en'orno soci#$ #ec'#n en "r#n edid# $# dis1osición e$ deseo de 1ro'e"erse 41or ee1$o( %s#r condones5 4Fis+er( Miso!ic+ Fis+er( 788 Roer o'ros( 788=5. L# in$%enci# de $#s nor#s creenci#s( en're 1#res ie&ros de $# #i$i#( es '#n 1o'en'e %e( con e$ in de #$en'#r e$ %so de condones en "r%1os de #$'o ries"o( $os 1ro"r##s de 1re!ención de$ sid# se es'n inc$in#ndo c#d# !e s +#ci# $# cre#ción de #c'i'%des 1osi'i!#s +#ci# e$ 7
%so de 1reser!#'i!os. I"%#$en'e( $#s c#1#0#s des'in#d#s # c#&i#r $#s nor#s 'endenci#s de $os #$$e"#dos # $#s %eres "o$1e#d#s 1%eden #%d#r$#s # 'o#r edid#s de 1ro'ección en s% 1ro1io &eneicio. Es'#&$ecer %$'#s 1or #$'r#'o En $os 1#)ses ind%s'ri#$es( $# socied#d se #1o# %er'een'e en e$ sis'e# %dici#$ 1#r# i1oner %$'#s soci#$es so&re cier'os co1or'#ien'os in#ce1'#&$es. Pero e$ sis'e# %dici#$( es1eci#$en'e en $o criin#$( só$o orece %n# $ii'#d# c#n'id#d de so$%ciones 1#r# $# %er. Por ee1$o( enc#rce$#r #$ #"resor( c%#ndo $# #i$i# de1ende de$ 'r#o de$ #rido 1#r# s%&sis'ir( 1er%dic# '#&i/n # $# %er # $os +ios. Eis'en o'r#s or#s de i1oner c#s'i"os # $# !io$enci#. En cier'os 1#)ses en des#rro$$o( 1or ee1$o( $#s %eres +#n in'en'#do #!er"on#r 1&$ic#en'e #$ !io $ #dor o #$ +o&re %e #$'r#'#. En $# Indi# +#n conse"%ido +%i$$#r # $os #&%s#dores( 1i%e'e#ndo en s%s $%"#res de 'r#o( soe'iendo #$ os'r#ciso soci#$ # #i$i#s %e 1r#c'ic#n e$ 1i$$#e de do'es( o&$i"#ndo # +o&res %e +#n #&%s#do de s%s es1os#s # os'r#rse desn%dos en 1&$ico 43e$#r( 7885. L# 1o$ic)#( en $# Indi#( +# #si"n#do 1erson#$ eenino 1#r# %e( en !e+)c%$os de 'r#ns1or'e 1&$ico #'es'#dos( se +#"#n c#r"o de $os +o&res %e o$es'#n o #nose#n # $#s B VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER B< %eres. C%#ndo %n# 1o$ic)# de'ec'# # %n #"resor( $o den%nci# en !o #$'#( +%i$$ndo$o en 1&$ico( #n'es de i1oner$e %n# %$'# 4Moore( 788B5. Asiiso( d%r#n'e e$ r/"ien s#ndinis'#( %n "r%1o de %eres de $os rrios 1o&res de M#n#"%# ins'i'%ó s% 1ro1i# cor'e %dici#$( donde $#s #&o"#d#s ci'#n c#s'i"#n # $os #&%s#dores 4Do$#n( 788B5. L#s cor'es %dici#$es nor#$es 1odr)#n i1$een'#r es%e#s de sen'enci# #$'ern#'i!os so&re $# se de es'os 1rinci1ios. Los #"resores 1odr)#n ser sen'enci#dos # de'enciones de in de se#n# o # 1res'#r ser!icios co%ni'#rios 4$i1i#r 1#r%es o os 1&$icos( e'c/'er#5 !es'idos con %niores de co$or %e $os iden'iic#r#n 1&$ic#en'e coo #&%s#dores. Inc$%so( +# o'r#s %$'#s %e( en #$"%n#s re"iones( #c'%#r)#n coo %n #c'or dis%#si!o s 1o'en'e %e 1#s#r %n# noc+e en 1risión( coo( 1or ee1$o( #n%$#r $# $icenci# de cond%c'or de$ #&%s#dor. A$"%nos #&o"#dos 'een %e es'os es%e#s de sen'enci# #$'ern#'i!os 1%ed#n 'ri!i#$i#r e$ 1ro&$e# de $# !io$enci#. Pero( en si'%#ciones en %e $# %er no %iere ni 1%ede d#rse e$ $%o de %e s% co1#0ero es'/ enc#rce$#do( '#$es es%e#s erecen ser 'enidos en c%en'#. donde es con $# 1rc'ic# de o'r#s or#s de !io$enci# in'er1erson#$( %e consider#n %e $# !io$enci# es %n rec%rso #ce1'#&$e 1#r# reso$!er con$ic'os 4Le!inson( 788 S#nd#( 7875. Con es'#s e!idenci#s( e$ o!iien'o +#r)# &ien en %nir %er#s con o'ros "r%1os in'eres#dos en err#dic#r de $os edios 'od# or# de !io$enci# "r#'%i'#. D#do %e $# #or 1#r'e de $# 1ro"r##ción !io$en'# se e1or'# desde Es'#dos Unidos( e$ o!iien'o es'#do%nidense de %eres 'iene %n# res1ons#&i$id#d es1eci#$ #$ res1ec'o. Se +# co1rodo %e e$ ni!e$ de !io$enci# en $# 'e$e!isión e$ cine de Es'#dos Unidos es' de'erin#do 1or $# "$o$i#ción de $os edios. L#s in!es'i"#ciones de%es'r#n %e $# #%dienci# es'#do%nidense dese#r)# %e +%&ier# enos !io$enci# 'e$e!isi!# 1ero $os 1rod%c'ores se ##n#n 1or c#1'#r $#s #%dienci#s de 'od#s 1#r'es de$
%ndo. Los 1ro"r##s s rendidores son $os %e s se !enden en e$ e'r#nero $o %e eor !ende( es $# !io$enci# 4M. 3e$$( co%nic#ción 1ri!#d#( %$io de 788B5. N%e!os ode$os de ed%c#ción M#or #'ención #$ 1#1e$ de $os edios de di%sión #s'# e$ oen'o( con ece1ción de $# 1orno"r#)#( $#s einis'#s +#n 1res'#do 1oc# #'ención # $# !io$enci# en $os edios. Es'o +# sido %n desc%ido i1or '#n'e. Ms de i$ es'%dios e in!es'i"#ciones #'es'i"%#n #c'%#$en'e %e $# !io$enci# en $os edios con'ri&%e #$ co1or'#ien'o #"resi!o #n'isoci#$( desensi&i$i# #n'e $# !io$enci# 4Cos'oc S'r#s&%r"er( 788<5. Eis'en '#&i/n es'%dios in'erc%$'%r#$es %e %es'r#n %e $# !io$enci# con'r# $# %er es s e$e!#d# en c%$'%r#s Por $'io( 1re!enir si"niic# s %e #'ender # $#s %eres con 1ro&$e#s. Si"niic# cre#r %n# "ener#ción de +o&res %eres 1#r# %ienes $# !io$enci# se# in# ce1'#&$e( %e 1%ed#n cons'r%ir %n# re$#ción i"%#$i'#ri#. P#r# $ $e"#r # es'o( $# ed%c#ción de $os ni0os 'iene %e 'r#nsor#rse en %n 'e# einis'#( coo en re#$id#d de&er)# ser. In!es'i"#ciones in'erc%$'%r#$es de%es'r#n %e $# !io$enci# con'r# $# %er es enor en c%$'%r#s %e no !inc%$#n $# #sc%$inid#d con ide#s de doinio( #"resión +onor( donde $os ro$es eeninos #sc%$inos son $ei&$es 4Co%n's( ,ro*n C#1&e$$( 788 Le!inson( 788( S#nd#( 7875. Los 1ro"r##s B= VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER BB de 1re!ención en $#s esc%e$#s 'endrn %e ser #$"o s %e 1ro"r##s de reso$%ción de con$ic'os( 'endrn %e #1%n'#r # $# conce1ción is# de$ co1or'#ien'o #dec%#do de$ !#rón $# %er( s%s res1ec'i!#s %nciones. L#s esc%e$#s( $#s co%nid#des de&ern inc$%ir 1ro"r##s de 1#'ernid#d( soci#$i#ción de$ !#rón $# %er( re$#ciones %'%#s se%#$id#d des'in#dos # $# ed%c#ción de $# %!en'%d. P#r# i1oner es'os 1ro"r##s( $#s #c'i!is'#s de&ern enren'#r cier'os 'eores % enr#i#dos en $os 1#dres( es1eci#$en'e con res1ec'o # $# +oose%#$id#d. Uno de $os #c'ores %e s con'ri&%e # #n'ener $os ro$es 'r#dicion#$es es e$ 'eor de $os 1#dres # %e( si s%s +ios 1r#c'ic#n 1#s#'ie1os eeninos o s%s +i#s se 1eri'en #c'%#r coo !#rones( se 'r#nsoren en +oose%#$es 4Miedi#n( 78875. Si &ien $# orien'#ción se%#$ 1erson#$ no es $o iso %e $# dierenci# en're $os seos( %c+os 1#dres creen %e es'n !inc%$#d#s 'een %e 1eri'ir %n co1or'#ien'o #')1ico "ener#r 'endenci#s +oose%#$es. P#r# %e +## #$"%n# es1er#n# de des#n'e$#r $os ro$es des'r%c'i!os %e doin#n #c'%#$en'e $# re$#ción +o&re>%er( e$ o!iien'o 'endr %e enc#r#r e$ 'e# de $# +ooo&i# &%sc#r e$ odo de #%d#r # $os 1#dres # $# socied#d # !encer$o. T#&i/n 'endr %e &%sc#r e$ odo de #1o#r # $os 1#dres # $os ni0os %e es'n en $# #!#n#d# de$ c#&io soci#$. Por%e > es co1rensi&$e> inc$%so $os 1#dres %e in'e$ec'%#$en'e #1o#n e$ c#&io de ro$es( se nie"#n # %e $# 'r#nsor#ción soci#$ rec#i"# so&re $#s es1#$d#s de s%s +ios. Todo 1#dre dese# %e s%s +i os se#n %eridos #ce1'#dos 4 es'o( 1or $o "ener#$( $es ei"e #d#1'#rse # $os es'ereo'i1os !i"en'es con res1ec'o # $os co1or'#ien'os de$ !#rón $# %er5. P#dres e +ios necesi'#n ser 1osi'i!#en'e #1o#dos c#1#ci'#dos 1#r# 1oder resis'ir $#s &%r$#s $# cens%r# soci#$ de %e son o&e'o $os ni0os %e se #'re!en # ser dieren'es. CONCLUSION L#s e1%es'#s son #$"%n#s de $#s di!ers#s ide#s %e erecen ser 'enid#s en c%en'# 1or e$ o!iien'o "$o$ con'r# $# !io$enci# #$ inici#rse s% 'ercer# d/c#d# de eis'enci#. <
No 1re'endo %e es'#s re$eiones se#n 'o#d#s coo deini'i!#s son eros 1%n'os de 1#r'id# 1#r# %n de'e #cerc# de $#s #cciones %e +# %e e1render. Si &ien %ed#n %c+os des#$os( +eos "#n#do %n# '#$$# i1or'#n'e: $# co%nid#d %ndi#$ #c'%#$en'e reconoce $# !io$enci# coo %n 1ro&$e# soci#$. E$ 'r#o %e $#s #c'i!is'#s 'ienen 1or de$#n'e es 'r#nsor#r es'e reconociien'o re'órico en %n c#&io concre'o en $# !id# de +o&res %eres. Reerenci#s ,#s%( A. 478;5. A$'ern#'i!e ors o or"#niin" *oen in Indi#: T+e c+#$$en"e o dierence in '+e Indi#n -oens Mo!een'. T+e ,##rd Occ#sion#$ P#1ers on -oens Iss%es( ( 1"s. <8>97. ,%nc+( C. Rei$$( N. 4788=5. De#ndin" #cco%n'#&i$i': Me "$o$ c#1#i"n #nd 'ri&%n#$ or *oens +%#n ri"+'s. Ne* ,r%ns*ic( NJ: Cen'er or -oens G$o$ Le#ders+i1. C#11s( M. 4785. T+e co>o1'i!e #nd re1ressi!e s'#'e !ers%s '+e ''ered *oens o!een'. Escri'o 1resen'#do en e$ enc%en'ro #n%#$ de $# Socied#d Socio$ó"ic# de$ S%d( Uni!ersid#d Nic+o$$s( T+i&od#%( LA. C#rri$$o( R. 47885. ,#''ered dre#s: Vio$ence #"#ins' *oen #s #n o&s'#c$e 'o de!e$o1en'. N%e!# Yor: Fondo 1#r# e$ Des#rro$$o de $# M%er de $#s N#ciones Unid#s. C+oss%do!s( M. 47885. S'r%c'%r#$ #d%s'en'( +e#$'+ #nd '+e soci#$ diens)ons: A re!ie*. O''#*#( C#n#d. C#n# di#n In'ern#'ion#$ De!e$o1en' A"enc. Cos'oc( G. S'r#s&%r"er( G. 4788<5. Medi# !io$ence: K A. B9 VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA CONTRA LA MUJER B; Ado$escen' Medicine: S'#'e o '+e Ar' Re!ie*s( =4<5( 1"s. =8@>B@8. Conerenci# M%ndi#$ 1or $os Derec+os %#nos 4788<5. Dec$#r#ción Pro"r## de Acción de Vien#. 4N#ciones Unid#s( Doc. ACONF. 7B;>=5 Conr#d( P. 47885. Medic#$i#'ion #nd soci#$ con'ro$. Ann%#$ Re!ie* o Socio$o"( 7( 1"s. @8><. Co%n's( D. A.( ,ro*n( J. C#1&e$$( J. 4co1s.5( 47885. S#nc'ions #nd s#nc'%#r: C%$'%r#$ 1ers1ec'i!es on '+e &e#'in" o *i!es. ,o%$der( CO. -es'!ie*. C%$$i'on( 3. 4788<5. Findin" # ec+#nis 'o enorce *oens ri"+' 'o s'#'e 1ro'ec'ion ro does'ic !io$ence in '+e Aeric#s. #r!#rd In'ern#'ion#$ L#* Jo%rn#$( <= 45( 1"s. B@;>B97. Dos+( R. E. Dos+( R. P. 47885. -oen( !io$en'e #nd soci#$ c+#n"e. N%e!# Yor( Ro%'$ed"e. Do$#n( M. 4788B5. Es'r#'e"i#s %r)dic#s con'r# $# !io$enci# en $os +o"#res %rnos de Nic#r#"%#( Re!is'# Meic#n# de Socio$o")#. B; 475( 1"s. 7B7>799. Fernnde( I. 47885. Mo&i$iin" on #$$ ron's: A co1re+ensi!e s'r#'e" 'o end !)o$ence #"#ins' *oen. En M. Sc+%$er 4co1..5( FYeedoro !)o$ence 41"s. 7@7>7@5. N%e!# Yor( UNIFEM. Fis+er( J. D.( Miso!ic+( S.J. Fis+er( -. A. 47885. I1#c' o 1ercei!ed soci#$ nors on #do$escen's AIDS>ris &e+#!ior #nd 1re!en'ion. En R. DiC$een'e 4co1.5( Ado$es cen's #nd AIDS: A "ener#'ion #' ris 41"s. 77;>7<95. Ne*&%r P#r( CA.: S#"e. Free#n( J. 478;=5. T+e 'r#n o s'r%c'%re$essness. En J. J#%e''e 4co1.5 -oen in 1o$i'ics( N%e!# Yor: Jo+n -i$e. Freire( P. 478;=5. Ed%c#'ion or cri'ic#$ conscio%sness. N%e!# Yor: Se#&%r. =
Fried#n( E. 4788B5. -oens +%#n ri"+'s: T+e eer"en'e o # o!een'. En J. Pe'ers A. -o$1er 4co1s.5( -oens ri"+'s( +%#n ri"+'s: In'ern#'ion#$ >einis' 1ers1ec'i!es 41". 7><Aeric#n ss'e: O11or'%ni'ies or *oens ri"+'s. T+e Aeric#n Uni!ersi' L#* Re!ie*( == 4=5( 1"s. 7<@B>7<@8. eise( L. C+#1#n( J. R. 47885( Re$ec'ions on # o!een': T+e U.S. ''$e #"#ins' *oen #&%se. En M. Sc+%$er 4co1.5 Freedo ro !io$ence 41"s. B;>8=5. N%e!# Yor: UNIFEM. eise( L.( 4con Pi'#n"%( J. Ger#ine( A.5 4788=5. Vio$ence #"#ins' *oen: T+e +idden +e#$'+ &%rden. Presen'#ción BB. -#s+in"'on( DC: T+e -or$d ,oo. 3e$#r( G. 47885 S'o11in" '+e !io$en'e #"#ins' *oen: Fi'een e#rs o #c'i!is in Indi#. En M. Sc+%$er 4co1.5 Freedo ro !io$en'e 41"s. ;B>885. N%e!# Yor: UNIFEM. 3%r'( D. 478;5 Eer"enc de1#r'en' res1onses 'o ''ered *oen: Resis'#nce 'o edic#$i#'ion. Soci#$ Pro&$es( <= 475(1"s. 98>@. Le!inson( D. 47885. F#i$ !)o$ence in cross>c%$'%r#$ 1ers1ec'i!e. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Miedi#n( M. 4788 $5. ,os *)$$ &e &os: ,re#in" '+e $in &e'*een #sc%$ini' #nd !io$en'e. N%e!# Yor: Do%&$ed#. Mon'#no( S. 47885. Lon" $i!e '+e dierences( *i'+ e%#$ ri"+'s: A c#1#i"n 'o end !io$en'e #"#ins' *oen in ,o$i!i#. En M. Sc+%$er 4co1.5 Freedo ro !)o$ence 41"s. 7<>95. N%e!# Yor: UNIFEM. Moore( M. 47= de e&rero( 788B5. Indi#n 1o$ice '#e on E!e'e#sers. -#s+in"'on Pos'( 1". A@. N#ciones Unid#s( Coisión 1or $os Derec+os %#nos 4788=5. Reso$%ción 788==B( E 788==. Or"#ni#ción de Es'#dos Aeric#nos 4OEA5 4788=5. Con"reso in'er#eric#no 1#r# $# 1re!ención( c#s'i"o err#dic#ción de $# !io$enci# con'r# $# %er 4OEAser. L77. .;( CIMdoc. <<8=5. P+#rr( S. 478;5. Do *e *#n' 'o 1$# F#%s' *i'+ '+e "o!ernen' >4or +o* do *e "e' o%r soci#$ c+#n"e *or %nded #nd no' se$$ o%r so%$sQ5. I1reso en ieó"r#o. Li''$e Roc( A3: T+e *oens Proec'. B VIOLENCIA DOMESTICA Roer( D.( ,$#c( M.( Is#&e$( R.( Fei"e$#n( S.( 3#$iee( L.( G#$&r#i'+( J.( ,es&i'( R.( orni( R. S'#'on( ,. 4788=5. Soci#$ in$%ences on '+e se%#$ &e+#!ior o o%'+ #' ris or IV e1os%re. Aeric#n Jo%rn#$ o P%&$ic e#$'+( = 495( 1"s. 8;;>8B. S#'ier( R. 478875 ,$#in" o'+ers: Pre%dice( r#ce #nd *or$*ide AIDS. Londres: P#nos Ins'i'%'e. S#nd#( P. R. 47875. T+e socio>c%$'%r#$ con'e' o r#1e: A cross>c%$'%r#$ s'%d. Jo%#$ o Soci#$ Iss%es( <; 4=5( 1"s. B>;. Sc+ec+'er( S. 4785. -oen #nd #$e %io$ence: T+e %isions #nd s'r%""$es o '+e ''ered *oens o%een'. ,os'on: So%'+ End. Sc+%$er( M. 4co1.5.47885. FYeedo ro %io$ence. N%e!# Yor: UNIFEM. S+r#der>Co( E. 47885. De!e$o1in" s'r#'e"ies: Eor's 'o end !io$ence #"#ins' *oen in M/ico. En M. Sc+%$er 4co1.5 FYeedo ro %io$ence 41"s. 7;B>785. N%e!# Yor: UNIFEM. B
S%$$i!#n( D. 4788B5. T+e 1%&$ic1ri!#'e dis'inc'ion in in'ern#'ion#$ +%#n ri"+'s $#*. En J. Pe'ers A. -o$1er 4co1s.5 -oens ri"+'s( +%#n ri"+'s: In'ern#'ión#$ e in)s' 1ers1ec'i!es 41"s. 79>7<=5. N%e!# Yor: Ro%'$ed"e. T#!ris( C. 47885. T+e ise#s%re o *oen. N%e!# Yor: Sion S+%s'er. Tiner( A.( D#$( P.( Green( C.( S#eni#n( .( L#s+in#r##n#n( R. Gi$$( 3. 4788=5. -oens +e#$'+ #nd n%'ri'ion: M#in" # diierence. - #s+in"'on( DC: -or$d ,#n. -or$d ,#n 4788<5. -or$d de%e$o1en' re1or' 788<: In!es'in" in +e#$'+. N%e!# Yor: Oord Uni!ersi' Press. CAPTULO < Vio$enci# do/s'ic#( r#ciso e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos VALLi 3ANUA Son 1ocos $os si'ios de $os Es'#dos Unidos donde se desconoc# e$ 1ro&$e# de$ #&%so do/s'ico. En $os $'ios !ein'icinco #0os( e$ 1ro&$e# de $# !io$enci# con'r# $# %er +# de#do de ser %n 'e# ec$%si!o de$ o!iien'o einis'# 1#r# 'r#nsor#rse en %n 1ro&$e# soci#$ reconocido en e$ ni!e$ in'ern#cion#$ con'e1$#do en $os &i'os #c#d/ico( $e"#$ soci#$. Si &ien #$"%n#s #c'i!is'#s $#en'#n %e $# in'ensid#d inici#$ de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s +## 1erdido &ri$$o %e( en $os 1eores c#sos( +## soe'ido s% #%'ono)# #$ Es'#do( es e!iden'e %e es s%o e$ /ri'o de %e en $os $'ios !ein'icinco #0os e$ 1ro&$e# de $# !io$enci# do/s'ic# +## o&'enido $%"#r 1roinen'e en $# o1inión 1&$ic#. As) $o e!idenci# $# c#n'id#d de 1ro"r##s ser!icios %e #c'%#$en'e es'n # dis1osición de %eres( ni0os +o&res en Es'#dos Unidos 4N#'ion#$ Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence >NCADV>( 788 Piro">Good S'e's>3e#$e( 78B S%$$i!#n( 785. Des"r#ci#d#en'e( e$ #n$isis de $# !io$enci# do/s'ic# en $# 1o&$#ción ne"r#( disc%'ido # en%do 1ero n%nc# 1ro%ndi#do( es esc#so. T#1oco se +# do> 9@ VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 97 c%en'#do ni es'%di#do $o s%icien'e( sos$##ndo s% i1or'#nci# en $os doinios 1&$ico 1ri!#do( e$ i1#c'o de $# r## en e$ #&%so con'r# $# %er. Coo in'e"r#n'e de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( sie1re e res%$'ó eni"'ico %e es'e o!iien'o s%s ins'i'%ciones( # 1es#r de +#&er 'enido "r#n in$%enci# so&re $# 1o$)'ic# $# !id# soci#$ de Es'#dos Unidos( +## 1rc'ic#en'e i"nor#do $# re$#ción en're e$ #&%so con'r# $# %er $os dos 'e#s s i1or'#n'es con'ro!er'idos de n%es'r# /1oc#: e$ r#ciso $# re$#ción en're r##s. Es'e c#1)'%$o 'iene 1or in#$id#d 1resen'#r %n #n$isis de $os e$een'os %e +#n o'i!#do $# i"nor#nci# de $# r## coo #c'or si"niic#'i!o en $# co1rensión de$ 'e# 1or 1#r'e de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s de Es'#dos Unidos. E$ 1%n'o de 1#r'id# de i #n$isis es $# 1ers1ec'i!# con $# %e se or%$#n $os 1ro&$e#s soci#$es( es1ec)ic#en'e( e$ odo en %e +# sido deinido conce1'%#$i#do e$ 1ro&$e# de $# !io$enci# con'r# $# %er en es'e 1#)s. No 1re'endo 1resen'#r %n# e1$ic#ción deini'i!# de $# #%senci# de$ 1ro&$e# r#ci#$ en $# 'eor)# de$ #&%so do/s'ico. Por e$ con'r#rio( 1ro1on"o %n ode$o +e%r)s'ico 1#r# co1render $os %nd#en'os con'e'%#$es %e 1%eden +#&er #ec'#do $# e$#&or#ción 'eóric# e$ dise0o de #cciones con re$#ción # $#s %eres ne"r#s "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos en $#s $'i#s dos d/c#d#s. Por $o '#n'o( es %n 'r#o %e re%iere #or 1ro%ndi#ción. CONSTRUCCION SOCIAL Y ETIOLOGIA DE LA VIOLENCIA DOMESTICA 9
E$ #&%so con'r# $# %er coo 1ro&$e# soci#$ $o"ró reconociien'o # 1#r'ir de$ o!iien'o einis'# inici#do en $# d/c#d# de $os 9@. L# e'io$o")# de$ #&%so con'r# $# %er +# sido es'%di#d# 1or di!ers#s disci1$in#s con "r#dos de in'er/s !#ri#&$e eno%es di!ersos 4$# !)c'i#( e$ #"resor( $# re$#ción #'rioni#$( $# #i$i#( $os +ios $#s res1ec'i!#s #i$i#s de ori"en ZD%''on( 788 Ed$eson To$#n( 788 #1'on( 78; Pe$ed( J#e Ed$eson( 788B: Son$in( 78; Y$$o ,o"r#d( 785. Si &ien $# #or)# de $#s e1$ic#ciones #c'%#$es 1ro&$een'e co&in#n !#ri#s re#s e1is'eo$ó"ic#s( $#s einis'#s consider#ron 1redoin#n'e e$ #n$isis inici#do( conir#do #c#d/ic#en'e( 1or $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s 4Dos+ Dos+( 78;8( 788 M#r'in( 78;9 P#"e$o*( 787 Ro( 78;; Sc+ec+'er( 78 -#$er( 78;85. E$ #n$isis einis'# de$ #$'r#'o con'r# $# %er #1$icó e$ cons'r%c'i!iso soci#$( '#$ coo $o conci&ieron ,er"er L%c#n 478995( des'#có !#rios #c'ores. E$ 1riero 1rinci1#$ se reiere #$ 1#1e$ %e se es1er# %e dese1e0en e$ +o&re $# %er. Es'os ro$es se #niies'#n den'ro de con'e'os +is'óricos en $os %e $#s cons'r%cciones soci#$es 4#'rionio( co1roiso( !id# #i$i#r5 sos'ienen %e se es1er# %e e$ +o&re > se consider# %e 'iene $os edios 1#r# +#cer$o> #n'en"# e$ con'ro$ de 'odos $os #s1ec'os de $# !id# soci#$( de $# !id# de $# %er en 1#r'ic%$#r. E$ se"%ndo se reiere #$ re1er'orio 1#r'ic%$#r de rec%rsos %e $os +o&res e1$e#n 1#r# con'ro$#r # $# %er( indi!id%#$ e ins'i'%cion#$en'e( %e 1%ede inc$%ir '#n'o $# diensión 1sico$ó"ic# coo $# )sic#. Por $'io( e$ +ec+o de %e $#s s#nciones 1&$ic#s de i1or'#n'es ins'i'%ciones soci#$es 4esc%e$#s( $os edios de di%sión( $# 1o$ic)# $#s cor'es %dici#$es5( +#n reor#do +is'óric#en'e $os #c'ores encion#dos cre#ndo %n c$i# %e 1ro1ici# e$ doinio #sc%$ino( en e$ c%#$ $# !io$enci# con'r# $# %er es %n res%$'#do 1osi&$e #di'ido. Si &ien +# o'r#s 1ers1ec'i!#s %e e1$ic#n $#s c#%s#s $# n#'%r#> 9 VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 9< $e# de$ #&%so do/s'ico( 1ocos #n#$is'#s ne"#r)#n %e $os #c'ores encion#dos son si"niic#'i!os o condiciones )ni#s o $#s c%#$es 1%ede oc%rrir e$ #$'r#'o # $# es1os#. Pero e$ #n$isis de$ #&%so desde $# 1ers1ec'i!# soci#$ se s# %nd#en'#$en'e so&re $# deinición de s%s c#%s#s no so&re e$ 1roceso 1or e$ c%#$ s%r"ió se +# 'r#nsor#do #c'%#$en'e en $%"#r con en 'od#s $#s co%nid#des n#ciones. Creo %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s 4den'ro de$ c%#$ e inc$%o5 no só$o +# #s%ido i1$)ci'#en'e e$ derec+o or#$ de s% #n$isis 'eórico( sino %e '#&i/n +# 1res%ido %e es %n 1ro&$e# soci#$. Por +#&er 1#r'ido de$ s%1%es'o de %e e$ #&%so de $# es1os# +# !enido oc%rriendo en 1ri!#do d%r#n'e si"$os( e$ 1#1e$ soci#$ de $#s #c'i!is'#s +# sido e$ ero e1oner 1&$ic#en'e e$ 1ro&$e# 1#r# %e se '%!ier# en c%en'# se #1or'#r#n so$%ciones. Sin er"o( +eos 1res'#do % 1oc# #'ención # $os 1rocesos 1&$icos 1ri!#dos %e de'erin#n $# deinición de $os 1#re'ros de$ #$'r#'o ( de es'e odo( +eos i"nor#do %i/n es $# %er "o$1e#d#. No es'o cri'ic#ndo %e se #1$i%e e$ ode$o soci#$ 1#r# e1$ic#r $#s c#%s#s $# dinic# de$ #&%so( 1or%e( coo $# #or)# de $#s einis'#s( #d+iero # es# 1ers1ec'i!#. S#&eos %e 'odos $os d)#s son !io$#d#s %eres ni0#s en s%s +o"#res es'o no es' en disc%sión. No o&s'#n'e( #$ #1roi#rnos # $# 'ercer# d/c#d# de$ o!iien'o %e in'en'# err#dic#r es'# c#$#id#d de $# !id# de $# %er( creo %e ;
n%es'ro o&e'i!o esenci#$ de&e #1%n'#r # %n es'%dio de %i/nes son es#s %eres es#s ni0#s ( 1or consi"%ien'e( %/ +#ce $# socied#d 1#r# de'ener $# !io$enci# con'r# e$$#s. L# #%senci# de $# 1ers1ec'i!# r#ci#$ en n%es'ro #n$isis de$ #&%so con'r# $# %er se de&e( en 1#r'e( # no +#&er 1res'#do #'ención #$ odo en %e e$ #$'r#'o +# sido deinido coo 1ro&$e# soci#$. CONSTRUCCION DE LA VIOLENCIA DOMESTICA COMO PRO,LEMA SOCIAL E$ odo en %e se re$e"#n cier'os enóenos # $# c#'e"or)# de 1ro&$e# soci#$ es %n 1roceso co1$eo %e +# sido 'e# de es'%dio d%r#n'e $#r"o 'ie1o. L#s e1$ic#ciones socio$ó"ic#s s co%nes de $os 1ro&$e#s 41#'o$o")# soci#$( desor"#ni#ción( 'eor)# noin#'i!#( des!i#ción5 +#n "ener#do di!ersos ode$os 1#r# s% es'%dio #n$isis 4R%&in"'on -ein&er"( 7885. Si &ien e$ eno%e 'r#dicion#$ s%"iere %e son condiciones soci#$es o&e'i!#s %e 1er%dic#n e$ &ienes'#r soci#$ o indi!id%#$ 4,#ssis( Ge$$es Le!ine( 78( 1". 5( en $os $'ios !ein'e #0os e$ eno%e cons'r%c'i!is'# +# "#n#do 'erreno. En es'# 1ers1ec'i!# se s%s'en'# i cr)'ic# # $# #%senci# de$ #c'or r#ci#$ en $# e$#&or#ción de $# 'eor)# de $# !io$enci# do/s'ic#. En "ener#$( e$ #n$isis cons'r%c'i!is'# de $os 1ro&$e#s soci#$es 1ro1one %e son enóenos no sie1re o&e'i!#en'e 1ro&$e'icos. Es decir( %e no neces# ri#en'e "ener#n diic%$'#des ni son sie1re si'%#ciones de c#r#c'er)s'ic#s ne"#'i!#s 4S1ec'or 3i's%se( 78;;5. En c#&io( $# deinición 1&$ic# de$ 1ro&$e# i1$ic# %n# serie co1$e# de e1$ic#ciones denoin#d#s 'i1iic#ción( en $# c%#$ in'er!ienen "r%1os e indi!id%os in'eres#dos( denoin#dos de#nd#n'es. A$ #1$ic#r es'# 1ers1ec'i!# # $#s %eres "o$1e#d#s( $os cons'r%c'i!is'#s dirn %e e$ #&%so de $# %er só$o eis'e coo 1ro&$e# soci#$ 1or%e $#s #c'i!is'#s +#cen rec$#os 1&$icos 1or $#s condiciones de !id# de cier'#s %eres %e son !io$#d#s 1or s%s es1osos. L#s '#re#s s i1or'#n'es en re$#ción con e$ #&%so do/s'ico inc$%en deinir e$ 1ro&$e# de$ine#r $#s c#r#c'er)s'ic#s 1sico$ó"ic#s de co1or'#ien'o %e descri&en # $# %er "o$1e#d#. Por ee1$o( %n# &oe'#d# nic# en c%#ren'# #0os de #'rionio 1%ede ser %n 9= VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 9B #c'o #&%si!o 1ero no neces#ri#en'e indic# %e eis'# !io$enci# do/s'ic#. Si &ien #$"%n#s einis'#s +#n se0#$#do $#s $ii'#ciones de$ cons'r%c'i!iso 1#r# deinir e$ #&%so con'r# $# %er( e$ #n$isis 1#r'ic%$#r de$ #$'r#'o coo 1ro &$e# de cons'r%cción soci#$ no es' 1$en#en'e des#rro$$#do 4Fine( 78B Tierne( 785. En s% es'%dio de $os cen'ros de #%d# 1#r# $# %er "o$1e#d#( Losee 47885 orece %n ee1$o 1#r'ic%$#ren'e con!incen'e de #&%so con'r# $# %er coo cons'r%cción de %n 1ro&$e# soci#$. Mi s%"erenci# es %e e$ o!iien'o( 1ersoniic#do 1or s%s $)deres( 'eóric#s #c'i!is'#s en "ener#$( >'od#s e$$#s de#nd#n'es> +# cons'r%ido $o %e Losee deine coo %n# re1resen'#ción co$ec'i!#( '#n'o de $# %er "o$1e#d# coo de$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o( %e # !eces ec$%e # %c+#s %eres %e +#n sido son #&%s#d#s en s%s re$#ciones )n'i#s. Por ee1$o( Losee o'ros 4-#$er( 788@5 s%"ieren %e n%es'r# cons'r%cción de $# %er "o$1e#d# inc$%e en s% 'i1iic#ción $# #$'# de c%$1# 1or 1#r'e de $# % er en $# si'%#ción !io$en'# %e 1#dece. Por $o '#n'o( si se consider# #$"%n# or# de res1ons#&i$id#d 1or 1#r'e de $# %er 4res1onder # $# 1e$e#( inici#r $# #"resión( ser !io$en'# '#&i/n o c%#$%ier odo en %e 1%dier# ser 1erci&id# coo res1ons#&$e de s% si'%#ción5( $os &eneicios %e 1or $o "ener#$ se $e o'or"#n %ed#n #n%$#dos.
Conoceos de#si#dos inciden'es en $os %e no +# se"%rid#d de %e $# %er "o$1e#d# erec# 1ro'ección o #%d# de&ido # co1or'#ien'os %e no enc##n con $# i#"en de %er #$'r#'#d#. M#+one 4788=5 dice %e $os conce1'os de #c'or !)c'i# de n%es'ro #n$isis "ener#n %n# si'%#ción con'r#dic'ori# 1or%e en n%es'r# socied#d( #"en'e !)c'i# son conocidos 1or s% %'%# ec$%sión: se es #"en'e si no se es !)c'i#( se es !)c'i# si no se es #"en'e... Es'# dico'o)# deini'i!# ec$%en'e no ser ci$ de e!i'#r o 'r#nsor#r 41". 9=5. Cons'r%ir # $# %er "o$1e#d# coo #"en'e 4%e 1%ede #c'%#r 1or s) is#5 i1$ic# %e es1er#os %e se# c#1# de #ndon#r $# si'%#ción 1ero( si es !)c'i#( s%&es'i#os $# c#1#cid#d de s%1er!i!enci# $# or'#$e# %e %c+#s %eres "o$1e#d#s de%es'r#n c#d# d)# de s% !id#. C%$ es e$ 1ro1ósi'o de #n#$i#r e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s con es'# 1ers1ec'i!#Q L# r#ón 1#r# es'%di#r $os 1ro&$e#s soci#$es con es'e eno%e es de s#rro$$#r %n# 'eor)# soci#$ so&re in'er#cciones en !#rios ni!e$es ( s i1or'#n'e #n( e$%cid#r $os #s1ec'os es'r%c'%r#$es de $os 1ro&$e#s soci#$es %e 1eri'en co1render 1or %/ $os /s'os se #niies'#n de %n# #ner# de'erin#d#. L# r#ón 1#r# es'%di#r e$ #&%so do/s'ico desde e$ 1%n'o de !is'# de $os 1ro&$e#s soci#$es es %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos es' ren'e # %n# encr%ci#d#. Los %nd#en'os 'eóricos( $os ode$os de #cción( $#s 1riorid#des 1o$)'ic#s de es'%dio ( %i( 'odos $os #s1ec'os de n%es'ro 'r#o( re%ieren %n# re!isión cr)'ic#. Si e$ 1#1e$ cr%ci#$ de$ 'r#o 1or e$ c#&io soci#$ es 1roo!er %n# e1is'eo$o")# %n %nd#en'o ideo$ó"ico %e inoren #$ 1&$ico de $# condición de$ #&%so do/s'ico( en %/ '/rinos de&eos e1res#r 1#r# %i/n 'r##os con %/ e'#sQ Coo dice Losee 47885 en s% in'rod%cción: Deseo s%&r##r %e es'# ind%s'ri# de $os 1ro&$e#s soci#$es re$e# $#s c#r#c'er)s'ic#s de $# socied#d #c'%#$ de Es'#dos Unidos. En %c+#s or#s( e$ #&%so e$ #$'r#'o con'r# $# %er son eros ee1$os de c#sos %e de%es'r#n $#s c#r#c'er)s'ic#s c%$'%r#$es "ener#$es: %/ 'i1o de si'%#ciones deinen $os es'#do%nidenses coo 1ro&$e# %/ 'i1os de 1erson#s son deinid#s coo erecedor#s de #%d#. En $'io #n$isis( e$ #&%so con'r# $# es1os# $#s %eres "o$1e#d#s ee1$iic#n e$ 99 VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 9; 'r#o de cons'r%cción de 1ro&$e#s soci#$es: 1rod%cir re1rod%cir i"enes co$ec'i!#s ( 1or $o '#n'o( 1rod%cir re1rod%cir $# es'r%c'%r# soci#$ is# 41". 85. L# sección si"%ien'e 1resen'# %n #n$isis de cóo $# r## e$ r#ciso( '#$ coo se #niies'#n en e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( +# re1rod%cido $# es 'r%c'%r# soci#$ de re$#ción r#ci#$ %e 1re!#$ece en Es'#dos Unidos. EL A,USO CONTRA LA ESPOSA COMO PRO,LEMA MAS ALL[ DE TODA DIFERENCIA RACIAL L#s %eres ne"r#s >desde e$ inicio de$ oderno o!iien'o de %eres en Es'#dos Unidos> son $#s %e +#n se0#$#do $# i1or'#nci# de$ #s1ec'o /'nico>r#ci#$ coo co> #c'or de $# discriin#ción +o&re>%er. L# #c'i'%d de $#s einis'#s de'erinó $# esc#se de eno%es /'nicos en $#s e$#&or#ciones 'eóric#s de$ o!iien'o 4A$$en( 789 An#$d#( 788@ C+o*( 788 Mo+#n'( R%sso Torres( 7887 Mor#"# An#$d#( 78<5 $# ec$%sión de %eres ne"r#s en're $#s $)deres es'%dios#s einis'#s 4i$$>Co$$ins( 788@ %$$( Sco'' Si'+( 785. Si &ien des"r#ci#d#en'e /s'e +# sido %n 'e# 1ersis'en'e en e$ o!iien'o d%r#n'e s de 'res d/c#d#s( 'od#!)# 8
son só$o $#s %eres ne"r#s $#s %e si"%en $$##ndo $# #'ención so&re es'# ne"$i"enci# o'r#s or#s de o1resión en n%es'ro 1$#n'eo de $# si'%#c)ón de $# %er. Coo e'ensión de %n o!iien'o eenino s #1$io( no es sor1renden'e %e e$ de $#s %eres "o$1e#d#s s%rier# %c+#s de $#s $ii'#ciones de$ o!i ien'o einis'# en "ener#$ res1ec'o de $# ec$%sión de $#s %eres ne"r#s en s%s #n$isis es'r#'e"i#s. En $#s 1rier#s /1oc#s de$ o!iien'o con'r# $# !io$enci# do /s'ic#( $#s %eres ne"r#s coen#ron cri'ic#ndo # $#s $)deres de$ o!iien'o 1or $# #$'# de c#sos de ne"r#s en $os es'%dios so&re %eres "o$1e#d#s 4Aeric#n Indi#n -oen A"#ins' Does'ic Vio$ence( 78= ,%rns( 789 D#!is( 78B NCADV( 788@ Rion'e( 788 R)os( 78B Ro"ers( T#$or McGee( s -+i'e( 78B 2#&r#no( 78B5. An +o eis'e 1oc# $i'er#'%r# e1)ric# %e 1%ed# orien'#r #cciones den'ro de $# co%nid#d ne"r#. En 1#r'ic%$#r( %c+#s +#n cri'ic#do # $#s de#nd#n'es %e %s#ron > si"%en %s#ndo> %n #"re"#do #$ in#$ de s%s dec$#r#ciones 'eóric#s( %e descri&e( 1or ee1$o( #$ seiso coo $# o1resión de 'od#s $#s %eres( s #$$ de $#s dierenci#s de r##( c$#se % orien'#ción se%#$ o #$ #&%so do/s'ico( coo %n 1ro&$e# %e #ec'# # 'od#s $#s 1erson#s( de 'od#s $#s r##s( c$#ses( n#cion#$id#des re$i"iones. E$ %so de es'#s #d!er'enci#s no só$o es %n in'en'o si&ó$ico de inc$%ir di!ers#s 1ers1ec'i!#s( sino %e e!idenci# '#&i/n e$ desc%ido en $# in!es'i"#ción $# e$#&or#ción 'eóric#. Deinir %n conce1'o( 'eor)# o 1ro&$e# soci#$ s #$$ de $# dierenci#ción de r##s i1$ic# %e $# "en'e ne"r# es' inc$%id#( den'ro de %n# iden'id#d co$ec'i!#( con r#n"o de inor)# r#ci#$( o1%es'# dico'óic#en'e #$ "r%1o r#ci#$ #ori'#rio. Es'e #n$isis &i1o$#r de $# es'r#'iic#ción r#ci#$ es 1ro&$e'ico 1#r# #&os "r%1os( es1eci#$en'e en s% conno'#ción de %e c#d# "r%1o es %nidiension#$. A$ en"$or den'ro de %n# er#r%)# r#ci#$( só$o e$ "r%1o #ori'#rio #n'iene s% es'#'%s err%ico( e$ 1oder $os 1ri!i$e"ios %e $o #co1#0#n. See#n'e en"$oien'o 1er%dic# # $# "en'e de co$or 1or%e di$%e s%s dierenci#s "en%in#s ( #$ +#cer$o( i'i"# es'r%c'%r#$en'e 'od# ei"enci# de redis'ri&%ción de rec%rsos de 1oder den'ro de $# er#r%)#. Es decir( en're $#s %eres "o$1e#d#s %e #des son 1o&res( $es&i#n#s o no>&$#nc#s( s% condición 9 VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 98 de inor)# no descri&e $# i"%r# co1$e'# de s% !id# coo !)c'i# de$ #&%so e$ #"re"#do de %e $# !io$enci# do/s'ic# #ec'# # 'od#s 1or i"%#$ 'ri!i#$i# $#s diensiones %e s%&#cen # $# e1erienci# de es'#s !)c'i#s en 1#r'ic%$#r ( s i1or'#n'e #n( e$ odo en %e #n#$i#os $# rec%enci# e$ i1#c'o de $# !io$enci# %e 1#decen. Crens+#* 4788=5 deinió %n conce1'o i1or'#n'e( denoin#do )n'erseccion#$id#d( %e #1%n'#( no só$o # $# inc$%sión de $# %er de co$or en 'odos n%es'ros #n $isis( sino '#&i/n # consider#r e$ eec'o co1#r'ido de discriin#ción se%#$ r#ci#$ 4 o'ros #c'ores i1or'#n'es coo c$#se( n#cion#$id#d( $en"%#e des #s1ec'os c%$'%r#$es5 so&re $# cons'r%cción de 1ro&$e#s soci#$es so&re $#s so$%ciones 1ro1%es'#s 1#r# e$$os. L#s %eres ne"r#s '#&i/n +#n rec$##do #$ o!iien'o eenino %n# !isión s 1ro%nd#( %e no dein# # 'od#s $#s %eres "o$1e#d#s sino %e con'e1$e %e $#s %eres "o$1e#d#s de co$or s%ren de o1resión $'i1$e. Es crecien'e $# 1reoc%1#ción 1or $# #$'# de #'ención( +is'óric# #c'%#$( de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s res1ec'o de$ 1ro&$e# r#ci#$ ( de $# in'erseccio <@
n#$id#d de Crens+#* 4788=5( de r## seo en $# !io$enci# do/s'ic#. LA IMPORTANCIA DEL FACTOR ETNICO>RACIAL V#rios #s1ec'os con'ri&%eron # $# deinición de$ #&%so con'r# $# %er coo 1ro&$e# ( 1or consi"%ien'e( # $# deinición de $# %er #$'r#'#d# coo !)c'i# %nd#en'#$ de$ iso. Coo se dio #n'erioren'e( $#s 'eóric#s de$ einiso c#si no consider#ron $# 1osi&i$id#d de eec'os dieren'es en $#s %eres ne"r#s 4 en o'r#s %eres con iden'id#d o condiciones de !id# de o1resión $'i1$e5. Por $o "ener#$ #ir#n %e e$ #&%so es %n 1ro&$e# de 'od#s $#s %eres( s #$$ de $#s dierenci#s de r##( c$#se o'ros #c'ores 4M#r'in( 78;9 P#"e$o*( 787 -#$er( 78;85. Cons'r%ir %n# ideo$o")# de$ #$'r#'o coo 1ro&$e# soci#$ %e inc$%e es# #c$#r#ción 1%ede %erer co%nic#r dos cos#s: %e e$ 1ro&$e# soci#$ 1%ede #1$ic#rse # 'od#s $#s %eres o %e de&er)# #1$ic#rse # 'od#s $#s %eres. En $# #or)# de $os c#sos no se 1ro%ndi# s #$$( 1or%e es e!iden'e %e eis'en 1ocos d#'os 1#r# #ce1'#r o rec+##r %e $# r## se# o no %n #c'or i1or'#n'e. Ms 1ro&$e'ico es e$ +ec+o de %e s%"iere %e e$ #$'r#'o no só$o se #1$ic# # 'od#s $#s %eres de #ner# e%i!#$en'e( sino %e '#&i/n son e%i!#$en'es $#s condiciones e1erienci#s en $#s %e se #niies'#. Por %/ ese #"re"#do es( #n +o( %n# es'r#'e"i# %s#d# 1or %c+#s #c'i!is'#s 'eóric#sQ # dos r#ones %nd#en'#$es: en 1rier $%"#r( 1or%e nos #1o# os en $# deinición inici#$( 'r#dicion#$ o&e'i!is'# de$ #&%so con'r# $# %er. Los conce1'os de r## r#ciso c#si no or#n 1#r'e de $# ideo$o")# inici#$ de$ #$'r#'o. #s'# edi#dos de $# d/c#d# de $os ;@( e$ #&%so con'r# $# %er no se +#&)# deinido coo 1ro&$e# soci#$. E$ #&%so con'r# $# %er coo 1ro&$e# o&'%!o credi&i$id#d en Es'#dos Unidos só$o c%#ndo $#s einis'#s coen#ron # descri&ir $#s e1erienci#s de %eres "o$1e#d#s en e$ con'e'o de $# !io$enci# de $# re$#ción +e'erose%#$. Por $o '#n'o( e$ r#ciso de $#s einis'#s &$#nc#s %e cons'r%eron $# ideo$o")# inici#$ de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s >re$eo de$ r#ciso soci#$ eis'en'e> $ii'# neces#ri#en'e s% noción de %i/n er# $# %er "o$1e#d#. P#r# $#s re1resen'#n'es &$#nc#s de$ o!iien'o einis'# eis')# %n# rrer# '#%'o$ó"ic#. A #$'# de %n conce1'o de %er ne"r# "o$1e#d#( no %eron c#1#ces de inc$%ir $# r## coo #c'or en e$ #n$isis de $# !io$en> ;@ VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... ;7 ci# #'rioni#$ ( c#reciendo de es# cons'r%cción( no 1od)#n reconocer # $ # %er de co$or "o$1e#d# ni $#s e1erienci#s de s%s +ios de s%s co1#0eros #"resores. # o'r# r#ón 1or $# %e no +eos con'e1$#do $o s%icien'e e$ #c'or r#ci#$ en n%es'ros #n$isis( dise0o de #cciones es'r#'e"i#s de es'%dio. L#s de#nd#n'es de$ o!iien'o inici#ron #c'i!id#des %e in'en'#n 1ro'e"er # $# "en'e ne"r#( #$ o!iien'o iso( de 1osi&$es re#cciones ( 1#r# e$$o( #'en%#ron $# i1or'#nci# de$ 1ro&$e# r#ci#$. L# ide# de %e 'od#s $#s %eres es'n s%e'#s # %n 1osi&$e #$'r#'o er# s #ce1'#&$e( no só$o 1#r# e$ o!iien'o( sino '#&i/n 1#r# $os des'in#'#rios de $#s de#nd#s. Si $# %er "o$1e#d# es %n# #$# %er( 1o&re o dro"#dic'#( o 1er'enece # %n# inor)# /'nico>r#ci#$( 'iene %n #s1ec'o enos #ce1'#&$e. P#r# r eor#r( en e$ cor#ón $# en'e de$ 1&$ico( %e no só$o $#s #$#s %eres es'n e1%es'#s( e$ o!iien'o #1e$ó # re'r#'#r # $# %er "o$1e#d# coo $# !)c'i# sin c#1#cid#d de #cción 4M#+one( 788=5( erecedor# de $# #'ención 1ro'ección 1&$ic#s 4Losee( 7885( %e no de!%e$!e $os "o$1es 4Ric+ie( 7885( #d#1'ndose #s) # cier'# <7
in'er1re'#ción co$ec'i!# de 'od# %er %e( 1#r# $# en'#$id#d es'#do%nidense( 1or $o "ener#$ e%i!#$e # &$#nc#( c$#se edi#( or#$ &%en#. Crens+#* 4788=5 s%"iere %e( 1#r# inii#r $#s o&eciones #$ 1ro&$e# de $# %er "o$1e#d# #$ 1ro&$e# r#ci#$( #$ cons'r%ir e$ #$'r#'o deinir # $# % er "o$1e#d# #ce1'#&$e( e$ o!iien'o con'r# $# !io$enci# e$#&oró %n# re1resen'#ción co$ec'i!# #ndonó # $# %er ne"r#. Dice: A$ indic#r %e $# !io$enci# es %n 1ro&$e# %ni!ers#$( $#s /$i'es se !en 1ri!#d#s de s% #$s# se"%rid#d $#s #i$i#s %e no 1er'enecen # $# /$i'e 1%eden no es'#r '#n # $# deensi!#. Ades( 'od#s $#s %eres "o$1e#d#s 1%eden &eneici#rse de s#&er %e no es'n so$#s. Sin er"o( eis'e %n % 1e%e0o 1#so en're des1res'i"i#r $#s creenci#s es'ereo'i1#d#s de %e só$o $#s %eres 1o&res o de $#s inor)#s son #$'r#'#d#s( de#r$#s de $#do 1#r# concen'r#rse en $#s !)c'i#s %e c#1'#rn s ci$en'e e$ in'er/s de $os edios de $os 1o$)'icos 41". 7@B5. Si &ien no s%"erios %e $#s %eres &$#nc#s se#n $#s nic#s c%$1#&$es de es'# si'%#ción( e$ r#ciso in+eren'e #$ o!iien'o deó 1oco $%"#r 1#r# %e $#s #c'i !is'#s ne"r#s 'r#'#r#n es'os 'e#s 1ro%nd#en'e con$ic'i!os. O'ro #c'or %e de'erinó $# #%senci# de$ #s1ec'o r#ci#$ 'iene %e !er con e$ 1ro&$e# de re!e$#r #s1ec'os ne"#'i!os de %n "r%1o %e 1#dece %n# o1resión in'r)n sec#. L# n#'%r#$e# &sic# de$ 1re%icio $# o1resión +#ce %e $os "r%1os e indi!id%os #r"in#$es disin%#n $#s condiciones de s% o1resión inii#ndo c%#$%ier 1#r'e de s% iden'id#d( co1or'#ien'o( +is'ori#( !#$ores >en deini'i!#( de s% c%$'%r#> %e 1eri'# %e e$ edio soci#$ 1o$)'ico doin#n'e en e$ %e !i!e $o iden'ii%e coo desc#rri#do. En de'erin#dos oen'os de $# +is'ori#( $# dis'inción de $# iden'id#d c%$'%r#$ 1ri!#d# de %n "r%1o #r"in#$ es s o enos consis'en'e con s% iden'id#d 1&$ic#. Es'#s dis'inciones son direc'#en'e 1ro1orcion#$es # $# #en## de 1/rdid# de %n es'#'%s( #%n%e se# )nio( res1ec'o de$ "r%1o doin#n'e de o'ros "r%1os #r"in#$es. En e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( $#s %eres ne"r#s $%c+#n 1or %n $%"#r >%e no $es %e concedidoen #&os 1$#nos( coo einis'#s 1or s% iden'id#d r#ci#$. E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( 1redoin#n'een'e &$#nco( no %e c#1# de conron'#r e$ r#ciso en s% 'r#o( $#s co%nid#des ne"r#s no 1%dieron 1riori#r $#s necesid#des de $# %er >%c+o ; VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... ;< enos $#s de $# %er #$'r#'#d#> 1or enci# de s% 1er#nen'e $%c+# 1or 1roo!er $# i"%#$d#d r#ci#$. # %n e$een'o de +i1ocres)#( o&!io #%n%e no si1$e( en $# 1re'ensión de %erer 1ro'e"er # $#s co%nid#des ne"r#s c%#ndo e$ %nd#en'o de$ o!iien'o er# 1ro'e"er # $#s %eres "o$1e#d#s &$#nc#s. O'ro #s1ec'o( %e ecede $#s 1osi&i$id#des de es'e c#1)'%$o( es $# re1resen'#ción de $os #"resores( 1#r'ic%$#ren'e de $os ne"ros. Si $# $i'er#'%r# e1)ric# so&re %eres ne"r#s "o$1e#d#s es esc#s#( $# reerid# # $os ne"ros #&%s#dores es 1rc'ic#en'e n%$#. Coo s%"iere D#!is 478B5( $# 'r#dicion#$ c#r#c'eri#ción de$ +o&re #ro#eric#no > 1or e'ensión de 'odos $os +o&res de co$or> coo !io$#dor 1or ece$enci#( sec%es'r#dor de %eres &$#nc#s deonio( si"%e es'#ndo 1resen'e en $#s descri1ciones con'e1orne#s. Con $# in'ención de 1ro'e"er # $os +o&res ne"ros "o$1e#dores de %n# #or es'i"#'i#ción r#ci#$( se +# en'r#do en conni!enci# con s% !io$enci# +o"#re0#. De #$"n odo( '#n'o e$ o!iien'o #n'i!io$enci# coo $#s co%nid#des ne"r#s +#n #ir#do %e es s i1or'#n'e 1ro'e"er # $os +o&res ne"ros( en 'odos <
$os #s1ec'os( %e # $#s %eres ne"r#s en $o 'oc#n'e # s% !id# )n'i# 1ri!#d#. Es'# es'r#'e"i# deor#d# d# coo res%$'#do e#c'#en'e $o o1%es'o de $o %e 1roes#n $#s de#nd#n'es $#s 'eóric#s de$ #"re"#do( # s#&er: 'od#s $#s %eres 1%eden ser #$'r#'#d#s( 1ero só$o #$"%n#s sern 1ro'e"id#s ( 'odos $os +o&res 1%eden "o$1e#r( 1ero só$o #$"%nos sern consider#dos res1ons#&$es. Res%iendo( $os rec$#os de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s c#recen de %n# or%$#ción 'eóric# si1$e de$ 1ro&$e#. Conce&ir %e e$ %nd#en'o 1rin ci1#$ de$ #$'r#'o es $# dierenci# +o&re>%er( i'i"# $# consider#ción de $# i1or'#nci# de $# r## 4 o'ros #c'ores5 en n%es'ro #n$isis e$#&or#ción 'eóric# de $# !io$enci# do/s'ic#. Coo +# dic+o Losee 47885( +e os 1rod%cido i"enes de %eres "o$1e#d#s %e no inc$%en # $# %er ne"r# coo !)c'i# ni #$ +o&re de co$or coo #"resor ( #$ +#cer$o( +eos re1rod%cido $# es'r%c'%r# soci#$ eis'en'e de$ es'i$o de !id# es'#do%nidense( en e$ %e $# r## es e$ e$een'o deini'orio de $# es'r#'iic#ción soci#$. De&eos 1rod%cir i"enes #dicion#$es %e inc$%#n # $o +o&res( %eres ni0os ec$%idos %e es'n e1erien'#ndo es'# condición c#$#i'os# de !id# #i$i#r. Mien'r#s no $o +#"#os( e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s no só$o reor#r $#s nor#s e ins'i'%ciones soci#$es eis'en'es( en $#s c%#$es e$ r#ciso es' 1ro%nd#en'e #rr#i"#do( sino %e '#&i/n c#recer de $# !isión or#$ %e $o +# $$e!#do # ser %no de $os o!iien'os 1or e$ c#&io soci#$ s i1or'#n'es de es'e 1#)s. LA FUTURA ELA,ORACION TEORICA DEL MOVIMIENTO En %n# deinición s%cin'# de$ einiso de$ #n'irr#ciso( So+n" 4788B5 #ir# %e s% conce1'o de c$#se o1riid# es' %nd#en'#$en'e ins1ir#do en $os %e se enc%en'r#n en $os $)i'es de es# c$#se( 1or ee1$o( e$ einiso se cons'r%e # 'r#!/s de $# re1resen'#ción de $#s %eres ne"r#s( $es&i#n#s( 1o&res( ini"r#n'es( disc#1#ci'#d#s o'r#s( 1#r# $#s %e ser %er es só$o %n# 1#r'e de s% condición #r"in#$. P#r# conc$%ir i #n$isis( %iero e1res#r %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( en s% ideo$o")# co$ec'i!# en s% e$#&or#ción de$ #$'r#'o( +# o$!id#do re1resen'#r # es'#s %eres #r"in#d#s. Por diici$ %e se#( es'# si'%#ción de&e ser rec'iic#d#. No o&s'#n'e( 1#r# %e 1od#os reconce1'%#$i#r no só$o $# n#'%r#$e# is# de n%es'ro 'r#o sino '#&i/n > s i1or'#n'e #n> # $# "en'e 1#r# $# c%#$ 'r##os( ser ne> ;= VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... ;B ces#rio %e nos co1roe'#os con e$ deseo de c#&i#r. Si &ien $# e'# %nd#en'#$ de es'e c#1)'%$o es orecer %n #n$isis 'eórico %e 1eri'# enc%#dr#r n%es'r#s re$eiones so&re $# re$#ción en're $# !io$enci# do /s'ic# e$ #c'or r#ci#$( #"re"o $#s si"%ien'es recoend#ciones con !is'#s #$ %'%ro. In!es'i"#ción c%$'%r#$en'e co1e'en'e. Dónde es'n 'odos $os +o&res %eres ne"ros %e !i!en si'%#ciones de !io$enci# do/s'ic#Q De&eos coen#r # esor#rnos 1or es'#&$ecer %n# co$#&or#ción con $#s co%nid#des de co$or 1#r# re#$i#r in!es'i"#ciones %e doc%en'en $# incidenci#( dis1oni&i$id#d de ser!icios( res%$'#do de $os 'r#'#ien'os $#s dierenci#s in'r#"r%1#$es e in'er"r%1#$es %e se 1rod%cen en $# si'%#ción de #&%so( de #c%erdo con e$ #c'or /'nico>r#ci#$ o'ros. Conoceos de#si#do( con'#os con %c+#s %eres '#$en'os#s s#&eos %/ c#n'id#d de +o&res enc#rce$#dos %eres %er'#s 1rod%ce $# si'%#ción coo 1#r# 1eri'ir %e es'# 1#rodi# de in!isi&i$id#d con'ine. <<
P#r# %e $os /'odos de in!es'i"#ción se #d#1'en # $# necesid#d /'ic# de $os es'%dios de 1o&$#ciones #r"in#$es( de&en ser 1#r'ici1#'i!os( +#&i$i'#n'es s#dos en %n ode$o de #cción co%ni'#ri#. Si dese#os i'i"#r e$ eec'o ne"#'i!o so&re $#s co%nid#des ne"r#s $os 'eores de es'i"#'i#ción r#ci#$( de&eos #c'%#r con res1e'o +#ci# 'odos $os 1#r'ici1#n'es. Con !is'#s #$ %'%ro( es'# #c'i!id#d es e$ 1%n'o s i1or'#n'e de $# #"end# de $# !io$enci# do/s'ic# en Es'#dos Unidos. E$ 1ro&$e# de $# !io$enci# do/s'ic# 1#r# $# "en'e ne"r# %i no se# ec$%si!o( 1ero '#1oco es e%i!#$en'e #$ de $os "r%1os #ori'#rios. Es# es 1recis#en'e $# c%es'ión: %e no s#&eos. Coo +#n se0#$#do $# #or)# de $#s einis'#s ne"r#s( oc%$'#r e$ "r#do $# n#'%r#$e# de$ #&%so con'r# $# %er en $#s co%nid#des de co$or no es %n #c'o de 1ro'ección 1#r# $#s %eres #$'r#'#d#s de es#s co%nid#des 4Crens+#*( 788= Ric+ie( 78B Ric+ie 3#n%+#( 788<5. L# se"%rid#d de $# !)c'i# $# res1ons#&i$id#d de$ #"resor de&en #1$ic#rse '#&i/n # $os +o&res ne"ros # $#s %eres ne"r#s( '#$ coo $o +eos sos'enido $o sos'eneos. # $$e"#do $# +or# de i#r ec+# $%"#r( e1render e$ es%ero. Inc$%ir !oces di!ers#s. # %c+os +o&res ne"ros %eres ne"r#s( %c+os de e$$os no só$o !i!en e1erienci#s de #&%so( sino %e '#&i/n es'n 'r##ndo en s%s co%nid#des 1#r# err#dic#r $# !io$enci# do/s'ic#. S%s !oces e1erienci#s de&en ser esc%c+#d#s en 'od# $# "## de 1ers1ec'i!#s( disci1$in#s 'eóric#s or#s. M%c+#s de noso'r#s s#&eos %e ser !)c'i# de $# !io$enci# 'r##r 1#r# err#dic#r$#( no sie1re es co1#'i&$e con re#$i#r #c'i!id#des 1&$ic#s. M%c+#s %eres ne"r#s no 1%eden escri&ir ni +#&$#r en 1&$ico o en $os edios de di%sión. E$ nico odo de $o"r#r ser esc%c+#d#s en e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s es #1o#r o $ider#r $#s #c'i!id#des de rec$#o de $# "en'e de co$or. E$ $ider#"o no es %n# in!i'#ción # 1#r'ici1#r i1$ic# %n co1roiso #c'i!o con $#s e1erienci#s de $os se"%idores %n# e$#&or#ción con%n'# de $#s is#s. Es %n 1#so neces#rio 1#r# corre"ir $# #$'# de #'ención de $#s einis'#s #$ #c'or r#ci#$. In'ern#cion#$i#r $# 'eor)#. L#s #c'i!is'#s 'eóric#s de o'ros 1#)ses #1or'#n dieren'es eno%es #$ #n$isis( %c+#s !eces e'noc/n'rico( des#rro$$#do en Es'#dos Unidos. Co1#r'ir $# 'eor)#( $#s 1o$)'ic#s es'r#'e"i#s de o'r#s n#ciones c%$'%r#s 1%ede #1$i#r n%es'r# !isión $ii'#d# de es'e enóeno 'r#nsc%$'%r#$. e concen'r#do i cr)'ic# en e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s de Es'#dos Unidos( sin er"o( en o'ros 1#)ses ;9 VIOLENCIA DOMESTICA '#1oco se +# enoc#do de&id#en'e e$ 1ro&$e# r#ci#$ 4,oro*si( M%rc+ - #$er( 78< o1ins McGre"or( 7887 P#+$( 788B -#$er( 788@5. No o&s'#n'e( creo %e +# #s1ec'os es'r%c'%r#$es( de r## r#ciso( %e 'r#scienden $os $)i'es de %n# n#ción. En es'e ni!e$( de&eos e1render e$ di$o"o. E'ender e$ #$c#nce de $# 'eor)#. Es'e c#1)'%$o +# des'#c#do $# necesid#d de consider#r $# in'erseccion#$id#d de r## seo en n%es'r# conce1'%#$i#ción de$ #&%so con'r# $# %er. Eis'en( no o&s'#n'e( o'ros "r%1os de %eres #r"in#$es %e son #$'r#'#d#s( # $#s %e de&eos d#r$es !o. Rene''i 47885 T##"i 478875 +#n escri'o #cerc# de $# !io$enci# en $# co%nid#d $es&i#n# Nis+io# 47885 T##"i 478875 +#n e1%es'o $os co1$eos 1ro&$e#s de $#s ini"r#n'es #$'r#'#d#s #Y#+i# 4en es'e !o$%en5 nos +#&$# de $os con$ic'os +is'óricos( re$i"iosos c%$'%r#$es en $#s co%nid#des r#&es eis'en %c+os o'ros "r%1os c%#s e1erienci#s 1ec%$i#res no +#n sido es'%di#d#s. L# <=
1ers1ec'i!# in'erseccion#$ orece %n c#1o % rico 1#r# #n#$i#r $# !io$enci# en e$ +o"#r 1or e$$o s%"iero incor1or#r$# # n%es'ro es'%dio de $#s di!ers#s #nies'#ciones de es'e 1ro&$e#. Reeno%e de $# #cción soci#$. D#do e$ #c'%#$ c$i# 1o$)'ico de Es'#dos Unidos( %/ 1#1e$ %e"# e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en $# 1osi&$e re#c'i!#ción de $# #cción soci#$Q En 788B( eis'e #n %n o!iien'o de %eres "o$1e#d#s o( coo s%"iere $# !e'er#n# E$$en Pence( só$o se 'r#'# de %n o!iien'o es'#nc#do de %eresQ Considero %r"en'e inici#r %n #n$isis cr)'ico de $#s %nciones de $#s 1o$)'ic#s de$ o!iien'o en $# e%&er#n'e c#n'id#d de inici#'i!#s %e #c'%#$en'e eis'e. VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... ;; E1$ici'#r $os 1res%1%es'os. Por $'io( eio %e $#s #c'i!is'#s( es'%dios#s( ed%c#dor#s $)deres de$ o!iien'o( %e 'r##n en e$ ni!e$ 1&$ico( consideren coo i1er#'i!o /'ico e1$ici'#r so&re %/ ses es' cons'r%ido s% #n$isis de$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o. L# #or)# de $os #n$isis e1res#n $# e'# soci#$ de err#dic#r $# !io$enci# con'r# $# %er( $os ni0os cier'os +o&res. Sin er"o( de$ii'#r $#s conc$%siones s%"erenci#s( inc$%endo e$ "r%1o de 1erson#s so&re e$ %e es'n s#dos $os +#$$#"os( de&er)# ser %n re%isi'o or#$ 1roesion#$ de 'od#s $#s #c'i!id#des. Es neces#rio %e #di'#os $#s i1erecciones de $#s cons'r%cciones( $#s %es'r#s de es'%dio $#s 'eor)#s con $#s %e %nd#en'#os n%es'r# co1rensión de $# !io$enci# do/s'ic#. S%"iero inc$%so %e deeos de %s#r e$ #"re"#do( $o s%s'i'%#os 1or %n #n$isis de $#s condiciones soci#$es 1o$)'ic#s %e +#n con'ri&%ido # $# #%senci# de cier'os #c'ores en n%es'ro 'r#o. En !e de #s%ir %e 'odos es'n inc$%idos( 1odeos coen#r es'%di#ndo %i/n es' ec$%ido 1or %/. Des1%/s de c#si 'res d/c#d#s( #rc#r $#s di!ers#s 1ers1ec'i!#s en n%es'r#s deiniciones de $# !io$enci# de $# %er #$'r#'#d# no só$o ser!ir 1#r# corre"ir %n !#c)o de $#r"# d#'# en n%es'r#s cons'r%cciones 'eóric#s en n%es'r#s #cciones in'e"r#r %n #n$isis de $#s o1resiones $'i1$es en n%es'ro eno%e %nidireccion#$ de $# !io$enci# con'r# $# %er con'ri&%ir '#&i/n # 1ro%ndi#r n%es'r# co1rensión de$ 1ro&$e# # eor#r n%es'ros es%eros 1#r# err#dic#r$o. Fin#$en'e 1odreos decir: 1#r# 'od#s $#s %eres s%s +ios co1#0eros. ; VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... ;8 Reerenci#s A$$en( P. G. 47895. T+e s#cred +oo1: Reco!er)n" '+e einine in Aeric#n Indi#n 'r#d)'ion. ,os'on: ,e#con. Aeric#n Indi#n -oen A"#ins' Does'ic Vio$ence 4788=5. Posi'ion 1#1er. S'. P#%$: Minneso'# Co#$i'ion or ,#''ered -oen. An#$d#( G. 4coe.5 4788@5. M#in" #ce( #in" so%$ \ #ciendo c#r#s: Cre#'i!e #nd cri'ic#$ 1ers1ec'i!es & *oen o co$or. S#n Fr#ncisco: A%n' L%'e Fo%nd#'ion ,oos. ,#ssis( M. S.( Ge$$es( R. J. Le!ine( A. 4785. Soci#$ 1ro&$es. N%e!# Yor: #rco%r' ,r#ce Jo!#no!ic+. ,er"er( P. L. L%c#nn( T. 478995. T+e soci#$ cons'r%c'ion o re#$i'. G#rden Ci'( NY: Anc+or. ,oro*si( M.( M%rc+( M. -#$er( V. 478<5. M#ri'#$ !io$en'e: T+e co%ni' res1onse. Londres: T#!is'oc. ,%rns( M. C. 4coe.5 47895. T+e s1e#in" 1roi' %s: Vio$ence in '+e $i!es o *oen o co$or. Se#''$e: Cen'er or '+e Pre!en'ion o Se%#$ #nd Does'ic Vio$ence.
C+o*( E. N. 47885. T+e einis' o!een': -+ere #re #$$ '+e Asi#n Aeric#n *oenQ En Asi#n -oen Uni'ed o C#$iorni# 4coe.5( M#in" *#!es: An #n'+o$o" o *ri'in"s & #nd #&o%' As)#n Aeric#n *oen 41"s. <9><;95. ,os'on: ,e#con. Crens+#*( 3. -. 4788=5 M#11in" '+e #r"ins: In'ersec'ion#$i'( iden'i' 1o$i'ics #nd !io$en'e #"#ins' *oen o co$or. En M. A. Fine#n ,. Mi'i% 4coes.5( T+e 1%&$ic n#'%re o 1r)!#'e !io$en'e 41"s. 8<>7@5. N%e!# Yor: Ro%'$ed"e. D#!is( A. Y. 478B5. Vio$ence #"#ins' *oen #nd '+e on"o)n" c+#$$en"e 'o r#cis. L#'+#( NY: 3i'c+en T#&$e: -oen o Co$or Press. Dos+( R. E. Dos+( R. 478;85. Vio$ence #"#)ns' #!i!es: A c#se #"#ins' '+e 1#'ri#rc+. N%e!# Yor: Free Press. Dos+( R. E. Dos+( R. 47885. -oen( !io$en'e #nd soci#$ c+#n"e. London( Ro%'$ed"e. D%''on( M. A. 47885. E1o*erin" #nd +e#$in" '+e ''ered *o#n. N%e!# Yor: S1rin"er. Ed$eson( J. L. To$#n( R. M. 47885. In'er!en'ion or en *+o ''er( #n eco$o"ic#$ #11ro#c+. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Fine( M. 478B5. Une#r'+in" con'r#dic'ions: An ess# ins1ired & - oen #nd #$e !)o$ence. Feinis' S'%dies( 7745( 1"s. <87>=@;. #1'on( R. J. 4coe.5 478;5. Vio$ence in '+e &$#c #)$: Corre$#'es #nd conse%ences. Lein"'on( MA: Lein"'on ,oos. i$$>Co$$ins( P. 4788@5. ,$#c einis' '+o%"+': 3no*$ed"e( concio%sness #nd '+e 1o$i'ics o e1o*eren'. ,os'on: Un*in #n. o1ins( A. McGre"or( . 478875. -orin" or c+#n"e: T+e o!een' #"#ins' does'ic !io$en'e. Nor'+ Sdne( A%s'r#$i#: A$$en Un*in. %$$( D.( Sco''( P. Si'+ ,. 4785. A$$ '+e *oen #re *+i'e( #$$ '+e &$#cs #re en( &%' soe o %s #re &r#!e: ,$#c *oens s'%dies. N%e!# Yor: Feinis' Press. 3#n%+#( V. 4788@5. Co1o%ndin" '+e 'ri1$e eo1#rd: ,#''erin" in $es&i#n o co$or re$#'ions+i1s. En L. S. ,ro*n M. P. P. Roo' 4coes.5( D)!ersi' #nd co1$ei' in einis' '+er#1 41"s. 798>7=5. N%e!# Yor: #*or'+. Losee( D. R. 47885. T+e ''ered *o#n #nd s+e$'ers: T+e soci#$ cons'r%c'ion o *ie #&%se. A$n: S'#'e Uni!ersi' o Ne* Yor Press. M#+one( M. R. 4788=5. Vic'ii#'ion or o11resionQ -oens $i!es( !io$en'e #nd #"enc. En M. A. Fine#n ,. Mi'i% 4coes.5( T+e 1%&$ic n#'%re o 1r)!#'e !io$en'e 41"s. B8>85. N%e!# Yor: Ro%'$ed"e. M#r'in( D. 478;95. ,#''ered #!i!es. N%e!# Yor: Sion Sc+%s'er. Mo+#n'( C. T.( R%sso( A. Torres( L. 4coes.5 478875. T+ird *or$d *oen #nd '+e 1o$i'ics o einis. ,$ooin"'on: Indi#n# Uni!ersi' Press. Mor#"#( C An#$d#( G. 4coes.5 478<5. T+)s &rid"e c#$$ed c: -ri'in"s & r#dic#$ *oen o co$or. L#'+#( NY: 3i'c+en T#&$e: -oen o Co$or Press. N#'ion#$ Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence 4NCADV5 4%$io( @ VIOLENCIA DOMESTICA VIOLENCIA DOMESTICA( RACISMO Y EL... 7 788@5. -oen o co$or #nd does'ic !io$ence. En -oen o Co$or Ins')'%'e M#n%#$( 1rod%cido 1or e$ Con"reso con'r# $# Vio$enci# Do/s'ic# de$ NCADV( A+ers'( MA. N#'ion#$ Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence 47885. A c%rren' #n#$s's o '+e ''ered *oens o!een'. Den !er: ,#''eredForer$ ,#''ered -oens T#s Force o '+e NCADV. <9
Nis+io#( J. 4no!ie&re( 7885. Asi#n *oen #nd '+e cc$e o #&%se. Ne* Moon( <. ,os'on: Asi#n T#s Force A"#ins' Does'ic Vio$ence. P#"e$o*( M. A. 47875. -o#n>''erin". Ne*&%r P#r( CA: S#"e. P#+$( J. 4co1.5 478B5. Pri!#'e !io$ence #nd 1%&$ic 1o$ic: T+e needs o ''ered *oen #nd '+e res1onse o '+e 1%&$ic ser!ices. Londres: Ro%'$ed"e 3e"#n P#%$. Pe$ed( E.( J#e( P. G. Ed$eson( J. L. 4co1s.5 4788B5. Endin" '+e cc$e o !io$ence: Co%ni' res1onse 'o c+i$dren o ''ered *oen. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Piro">Good( M. S'e's>3e#$e( J. 478B5. M#$e ''erers #nd ''erin" 1re!en'ion 1ro"r#s: A n#'ion#$ s%r!e. Res1onse 'o '+e Vic'ii#'ion o -oen #nd C+)$dren( 4<5( 1"s. >7. Rene''i( C. M. 47885. Vio$en' &e'r##$: P#r'ner #&%se in $es&i#n re$#'ions+i1s. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Ric+ie( ,. E. 478B5. ,#''ered &$#c *oen: A c+#$$en"e or '+e &$#c co%ni'. T+e ,$#c Sc+o$#r( 79( 1"s. =@>==. Ric+ie( ,. E. 47885. Gender en'r#1en': An e1$or#'or s'%d o '+e $in &e'*een "ender>)den'i' de!e$o1en'( !io$ence #"#ins' *oen( r#cee'+nici' #nd crie #on" Aric#n Aeric#n ''ered *oen. Diser'#ción 1#r# e$ doc'or#do( no 1%&$ic#d#. Uni!ersid#d de $# Ci%d#d de N%e!# Yor. Ric+ie( ,. E. 3#n%+#( V. 4788<5. ,#''ered *oen o co$or in 1%&$ic +e#$'+ c#re ss'es: R#cis( seis #nd !io$ence. En ,. ,$#ir S. E. C#$e 4co1s.5( -in"s o "#%e: -oen o co$or #nd '+e e1erience o +e#$'+ #nd i$$ness. De'roi': -#ne S'#'e Press. Rion'e( N. 47885. Does'ic !io$ence #on" P#ciic Asi#ns. En Asi#n -oen Uni'ed o C#$iorni# 4co1s.5( M#in" *#!es: An #n'+o$o" o *r)')n"s & #nd #&o%' Asi#n Aeric#n *oen 41"s. <;><<95. ,os'on: ,e#con. R)os( E. 478B5. Do%&$e eo1#rd: C%$'%r#$ #nd ss'e)c rriers P#ced & '+e L#'in# ''ered *oen. M#n%scri'o no 1%&$ic#do. Ro"ers( ,.( T#$or( M. McGee( G. 4sin ec+#5. ,$#c *oen #nd #i$ !io$ence: A "%ide or ser!ice 1ro!iders. S'. P#%$: Minneso'# Co#$i'ion or ,#''ered -oen. Ro( M. 478;;5. ,#''ered *oen: A 1sc+osocio$o"ic#$ s'%d o does'ic !io$ence. N%e!# Yor: V#n Nos'r#nd Rein+o$d. R%&in"'on( E. -ein&er"( M. S. 47885. T+e s'%d o soci#$ 1ro&$es. N%e!# Yor: Oord Uni!ersi' Press. Sc+ec+'er( S. 4785. -oen #nd #$e !io$ence: T+e !isions #nd s'r%""$es o ' +e ''ered *oens o!een'. ,os'on: So%'+ End Press. So+n"( S. 4e&rero( 788B5. Ped#"o": T+e edi% is '+e ess#"e. Presen'#ción en e$ 1#ne$ de de'e de $# Ac#dei# de $# M%er de Co$or( Nor'+*es' Cen'er on Rese#rc+ on -oen( Se#''$e. Son$in( D. J. 4co1.5 478;5. Does'ic !io$ence on 'ri#$: Psc+o$o")c#$ #nd $e"#$ diensions o #i$ !io$ence. N%e!# Yor: S1rin"er. S1ec'or( M. 3i's%se( J. 478;;5. Soci#$ 1ro&$es: A reor%$#'ion. Soci#$ Pro&$es( 7( 1"s. 7=B>7B8. S%$$i!#n( G. 4785. Coo1'#'ion o #$'ern#'i!e ser!ices: T+e ''ered *oens o!een' #s # c#se s'%d. C#'#$s'( 7=( 1"s. <8>B9. T##"i( T. 478875. -oen o co$or #nd !io$ence #"#ins' *oen. En N#'ion#$ Ne'*or o -oens F%nd #nd Fo%nd#'ionsCor1or#'e P+i$#n'+ro1 4C. Mo$$ner( co1.5( Vio$ence #"#ins' *oen s%11$een' 41"s. S7>S95. S'. P#%$( MN:. N#'ion#$ Ne'*or o -oens F%nd #nd Fo%nd#'ionsCor1or#'e P+i$#n'+ro1. <;
Tierne( 3. J. 4785. T+e ''ered *oen o!een' #nd '+e cre#'ion o '+e *ie &e#'in" 1ro&$e. Soci#$ Pro&$es( 8 4<5( 1"s. @;>@. VIOLENCIA DOMESTICA -#$er( G. A. 4788@5. F#i$ %io$ence #nd '+e *oens o%een': T+e conce1'%#$ 1o$i'ics o s'r%""$e. Toron'o: Uni!ersi' o Toron'o Press. -#$er( L. E. 478;85. T+e ''ered *o#n. N%e!# Yor: #r1er Co$o1+on. -+i'e( E. C. 478B5. C+#in( c+#in( c+#n"e: For &$#c *oen de#$in" *i'+ 1+sic#$ #nd eo'ion#$ #&%se #nd e1$orin" res1onses 'o i'. Se#''$e: Se#$. Y$$o( 3. ,o"r#d( M. 4co1s.5 4785. Feinis' 1ers1ec'i%es on *ie #&%se. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. 2#&r#no( M. A. 478B5. Meor so$# %e #$ #co1#0#d#: P#r# $# %er "o$1e#d#. Se#''$e: Se#$. SEGUNDA PARTE EL CAM,IO EN LAS RESPUESTAS COMUNITARIAS CAP)TULo = E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en Es'#dos Unidos N%e!#s d)recciones 1#r# %n# reor# ins'i'%cion#$ SUSAN SCECTER En're 78;B 788B( e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s de Es'#dos Unidos concen'ró s% dcc 9in en 'res inici#'i!#s 1rinci1#$es: 75 es'#&$ecer #n'ener cen'ros de #%d# o'ros 'i1os de ser!icios de res1#$do 1#r# %eres ni0os( 5 #1$i#r $#s o1ciones de 1ro'ección $e"#$ 1#r# $# %er <5 ed%c#r #$ 1&$ico res1ec'o de $# !io$enci# do/s'ic#. En $os $'ios !ein'e #0os( $#s #c'i!is'#s inde1endien'es #&rieron s de 7.@@ +o"#res cen'ros de #%d#( inici#ron 1roec'os de se"%rid#d #i$i#r( reor#ron $#s $ees de 1ro'ección en 'odos $os Es'#dos( #1$i#ron $#s 1osi&i$id#des de c%s'odi# 1#r# $os +ios de %eres #$'r#'#d#s orecieron ed%c#ción so&re !io$enci# do/s'ic# # cien'os de i$es de 1roesion#$es $e"os. En $os $'ios #0os( $#s #c'i!is'#s einis'#s e1e#ron # 1erci&ir %e es#s inici#'i!#s( si &ien % i1or'#n'es( 'ienen $ii'#ciones. Por ee1$o( $#s es'r#'e "i#s #c'%#$es: #5 de#n de $#do # sec'ores c$#!e de $# co%nid#d i1$ic#dos en e$ 1ro&$e# de $# !io$enci# 4sis'e#s de s#$%d 1&$ic# &ienes'#r de$ enor( esc%e$#s co%nid#des re$i"ios#s5 &5 se #1o#n de#> 9 VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... ; si#do en $# criin#$i#ción de$ 1ro&$e# e$ c#s'i"o de$ #"resor 4e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s +# &%sc#do coordin#r $#s res1%es'#s co%ni'#ri#s 1ero( +#s'# +#ce 1oco 'ie1o( es'o só$o si"niicó %e se coordin#r#n $#s in'er!enciones de$ sis'e# de %s'ici# criin#$5( c5 orecen 1oco en e$ c#1o de $# 1re!ención. Es'e c#1)'%$o in!es'i"# e$ 1rier 1%n'o: $# #$'# de res1%es'# # $# !io$enci# do/s'ic# de sec'ores c$#!e de $# co%nid#d( 1ro1one %e e$ o!iien'o #n'i!io$en ci# de&e enc#r#r $os sis'e#s de s#$%d 1&$ic# de &ienes'#r de$ enor coo 1róio 1#so 1#r# $# reor# ins'i'%cion#$. Se descri&en !#ri#s inici#'i!#s no!edos#s 1#r# #1$ic#r en $#s ins'i'%ciones de s#$%d 1&$ic# &ienes'#r de$ enor se in!es'i"#n $os di$e#s $#s 1osi&i$id#des %e 1resen'# es'# n%e!# #1roi#ción # $# reor# ins'i'%cion#$. POR KUE REFORMAR LOS SISTEMAS DE SALUD PU,LICA Y DE ,IENESTAR DEL MENORQ <
Un es'%dio so&re !io$enci# do/s'ic#( re#$i#do en M#ss#c+%se''s en 788( 1resen'# %n c%#dro con!incen'e de $# necesid#d de #%en'#r $# c#n'id#d de sis'e #s %e in'er!ienen en e$ 'r#'#ien'o de$ 1ro&$e#. A 1#r'ir de d#'os de %n# in!es'i"#ción n#cion#$( $os #%'ores 4Sc+ec+'er Mi+#$( 7885 es'i#ron %e( en 7887( #1roi#d#en'e =<.@@@ %eres( c#s#d#s conc%&in#s( de M#ss#c+%se''s +#&)#n e1erien'#do si'%#ciones "r#!es de !io$enci#( 7=8.@@@ +#&)#n 1#decido cier'# or# de #$'r#'o 4deinido( 1or ee1$o( coo e1%ones &oe'#d#s5. Si &ien es'# es'i#ción 478.@@@ %eres !ic'ii#d#s 1or s%s 1#re#s5 #do$ece de cier'#s i1erecciones e'odo$ó"ic#s( con'r#s'# cr%d#en'e con $#s es'# d)s'ic#s( de$ iso #0o( de $os 1ro"r##s de #%d# 4!ein'ioc+o cen'ros5 de $# or"#ni#ción %e n%c$e# # $#s #"r%1#ciones de %eres "o$1e#d#s de M#ss#c+%se''s. En 7887( s%s #&o"#dos #co1#0#ron # 8.=@@ %eres # $# cor'e o'r#s 7.8@@ %eron reci&id#s en re%"ios .;@@ 1#r'ici1#ron en "r%1os de #1oo 4Sc+ec+'er Mi+#$( 7885. As%iendo %e es'os d#'os s%1er1onen cir#s >%c+#s %eres %e 1#r'ici1#ron de $os "r%1os de #1oo( reci&ieron '#&i/n #$o#ien'o en $os +o"#res %eron # $# cor'e con $#s #&o"#dos>( es e!iden'e %e $os ser!icios só$o #$c#n#n # c%&rir %n 1e%e0o n%ero de $os c#sos %e necesi'#n #%d#. En're 788@ 7887( $# $e"is$#'%r# de M#ss#c+%se''s #1$ió $# 1ro'ección $e"#$ 1#r# $#s %eres "o$1e#d#s( !i!ier#n o no con s%s 1#re#s. Coo res%$'#do( $# c#n 'id#d de 1e'iciones de 1ro'ección # $#s cor'es 1#só de <<.@@@ en 788@ # ==.@@@ en 7887 4Sc+ec+'er Mi+#$( 7885. Coo io( só$o #1roi#d#en'e 8.@@@ de es'#s %eres %eron # $# cor'e con %n# #&o"#d# de $os 1ro"r##s de$ o!iien'o. Es'#s es'#d)s'ic#s s%"ieren %e #c'%#$en'e $# !#s'# #or)# de $#s %eres #$'r#'#d#s de M#ss#c+%se''s no reci&e ser!icios de %n 1ro"r## 1#r# % eres "o$1e#d#s. L#s es'#d)s'ic#s re$#'i!#s # $os ni0os son #%n s dece1cion#n'es. En 7887( $os +o"#res de M#ss#c+%se''s inor#ron %e e1$e#ron # %n 'o'#$ de doce #&o"#dos 1#r# deender # %n# 1o&$#ción in#n'i$( #$o#d# en $os i sos( de .B@@ ni0os. Es decir( c#d# #&o"#do er# res1ons#&$e de #$ enos 7B ni0os re%"i#dos #$ #0o. Só$o seis de !ein'i'r/s 1ro"r##s or"#ni#ron "r%1os de #1oo 1#r# $os ni0os residen'es ( en 'odo e$ Es'#do( #1roi#d#en'e oc+en'# +ios de %eres "o$1e#d#s no residen'es conc%rrieron # esos "r%1os 4Sc+ec+'er Mi+#$( 7885. A 1#r'ir de es'os d#'os se 1odr)# decir %e es neces#rio %e e$ "o&ierno 1ro1orcione #$ o!iien'o eenino s ondos 1#r# ser!icios 1ro"r##s( #or VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 8 #1oo in#nciero 1#r# so$!en'#r # $os #&o"#dos %e $$e!#n # $# cor'e $os 1ro&$e#s de %eres soe'id#s # !io$enci#. Ind%d#&$een'e( es cier'o. En $os +o"#res de M#ss#c+%se''s 'od#!)# se rec+## # s %eres de $#s %e son reci&id#s ( si con'#r#n con edios #dec%#dos( 1odr)#n #%d#r # %c+os s ni0os. Sin er"o( %c+#s %eres ni0os no #ce1'#n #c%dir # %n +o"#r ni $$##r # $# 1o$ic)# o 1edir 1ro'ección $e"#$. O'r#s( só$o se #cerc#n des1%/s de #0os de #$'r#'o. Es'#s son $#s 1erson#s %e 1odr)#n ser #'endid#s si se $o"r#r# %n c#&io en $os sis'e#s de s#$%d 1&$ic# de &ienes'#r de$ enor. Ve#os %n ee1$o %e i$%s'r# e$ enore 1o'enci#$ de es'#s ins'i'%ciones 1#r# #%d#r # $#s %eres #$'r#'#d#s %e no rec%rren # $os cen'ros o cor'es %dici# $es. L#s es'#d)s'ic#s re%nid#s 1or A-A3E 4Ad!oc#c or -oen #nd 3ids in Eer"encies5( %n 1roec'o 1#r# %eres "o$1e#d#s con +ios '#&i/n #$'r#'#dos de$ os1i'#$ de Ni0os <8
de ,os'on( indic# %e en $os 1rieros n%e!e eses de 788=( e$ +os1i'#$ iden'iicó 799 %eres con ;8 ni0os en si'%#ción de #&%so. Só$o 'res de $#s 799 %eres +#&)#n sido #$"%n# !e residen'es de %n +o"#r( só$o seis +#&)#n o&'enido %n# orden de 1ro'ección $e"#$ 4J. Ro&er'son( co%nic#ción 1erson#$( dicie&re de 788=5. En $# #or)# de $os c#sos( $os ie&ros de A-A3E +#&)#n sido $#s 1rier#s 1erson#s de %n# ins'i'%ción or#$ en in!es'i"#r $# si'%#ción orecer #%d# # es#s %eres. M%c+#s de e$$#s er#n ó!enes con +ios 1e%e0os. Los d#'os s%"ieren %e $#s ins'i'%ciones de s#$%d 1&$ic# 1ro1orcion#n ser!icios # %c+#s %eres ni0os #ec'#dos 1or $# !io$enci# do/s'ic# 1ero( des"r# ci#d#en'e( %c+#s de es'#s ins'i'%ciones desconocen $os d#'os %e $#s 'r#nsor#n en si'ios ide#$es 1#r# 1ro1orcion#r %n# res1%es'# #$ 1ro&$e#. Por ee1$o( $os +os1i'#$es $#s c$)nic#s 'r#'#n # cien'os de i$es de %eres "o$1e#d#s #$ #0o. A 1#r'ir de !#rios es'%dios re#$i#dos en s#$#s de eer"enci# +os1i'#$#ri# de Es'#dos Unidos( se 1%do es'#&$ecer %e en're e$ e$
O'ros sec'ores de$ sis'e# de &ienes'#r de$ enor( '#&i/n re$#cion#dos con $# !io$enci# do/s'ic#( no orecen res1%es'#s #dec%#d#s #$ 1ro&$e#. F#i$ Firs'( %n 1ro"r## 1#r# $# 1reser!#ción de $# #i$i# de Mic+i"#n( dec$#r# %e +# !io$enci# do/s'ic# en e$ <@ 1or cien'o de $#s #i$i#s de$ Es'#do 4S. 3e$$( en're!is'# con $# #%'or#( oc'%&re de 788<5. e#$'+ S'#r'( %n 1ro"r## ode$o 1#r# $# 1re!ención de$ desc%ido #&%so de$ enor de #*#i( es'i# %e e$
1ro"r## %e orec)# #1oo #sesor#ien'o $e"#$ # $#s %eres #$'r#'#d#s 1ro1orcion#( #$ iso 'ie1o( ser!icios +os1i'#$#rios 1#r# $os +ios. A-A3E %e e$ 1rier 1ro"r## de Es'#dos Unidos( con sede en %n# ins'i'%ción 1edi'ric#( %e 1ro1orcionó #sesor#ien'o $e"#$ 1#r# $#s %eres $os ni0os so e'idos # !io$enci#. E$ 1erson#$ de A-A3E consider# %e #$ #%d#r # $#s %eres ( #$ iso 'ie1o( d#r #'ención c$)nic# # $os ni0os( #s 1o&$#ciones son #'endid#s con #or eic#ci#. L# 1reis# &sic# de$ 1roec'o es #1$i#r $# conce1ción de$ #&%so de$ enor 1#r# %e inc$%# #cciones %e &eneicien # $# %er "o$1e#d#( %nir ser!icios %e( 1or $o "ener#$( se 1ro1orcion#n de #ner# se1#r#d#. Un #&o"#do con e1erienci# en !io$enci# #i$i#r co$#&or# con e$ 1erson#$ de$ +os1i'#$ o'r#s ins'i'%ciones 1#r# dise0#r %n 1$#n de se"%rid#d orecer #%d# # $# #dre # $os +ios( con e$ in de %e es'/n # s#$!o de $# !io$enci# ( en $# edid# de $o 1osi&$e( %n'os. E$ ser!icio inc$%e #sesor#ien'o( #$o#ien'o( #1oo $e"#$( deri!#ciones /dic#s "r%1os de #1oo 1#r# %eres ni0os 4Sc+ec+'er G#r( 7885. Ac'%#$en'e( A-A3E c%en'# con 'res #&o"#dos %n direc'or de 1roec'o. En're 789 7887 1ro1orcionó #%d# $e"#$ # s de 9@@ %eres s%s +ios. En 788<( <=9 %eres 7;8 ni0os reci&ieron ser!icios de$ 1erson#$ de A-A3E 4J. Ro&er'son( co%nic#ción 1erson#$( dicie&re de 788=5. En %n 1e%e0o es'%dio de e!#$%#ción de =9 %eres #d%$'#s( re#$i#do 1or A-A3E d%r#n'e diecis/is eses( #1roi#d#en'e e$ @X de $#s #dres inor# ron %e se +#&)#n se1#r#do de s%s 1#re#s %e # no 1#dec)#n #&%sos. Asiiso( es i1or'#n'e des'#c#r $# # 1ro1orción de %&ic#ción de ni0os en ins'i'%ciones de #do1ción 1or 1#r'e de A-A3E: só$o dos d%r#n'e e$ 'ie1o %e d%ró e$ es'%dio 4Sc+ec+'er G#r( 7885. E$ ode$o de #cción des#rro$$#do 1or A-A3E >!inc%$#r # $os #&o"#dos 1#r# $#s %eres "o$1e#d#s con %n sis'e# de #'ención # $os ni0os> +# sido #do1 '#do '#&i/n 1or e$ De1#r'#en'o de Ser!icios Soci#$es de M#ss#c+%se''s. Es'# en'id#d es $# 1rier# ins'i'%ción es'#'#$ de$ 1#)s >( +#s'# #+or#( $# nic#> %e in'e"r# $os ser!icios 1#r# $# !io$enci# do/s'ic# en e$ #rco de $# 1ro'ección #$ enor. # es'#&$ecido %n# Unid#d con'r# $# Vio$enci# Do/s'ic# 4%n direc'or once #&o"#dos5 %e 'r## con $#s de$e"#ciones re"ion#$es( #sesor#ndo # $os #sis'en'es soci#$es 1ro1orcion#ndo #1oo $e"#$ # $#s %eres #$'r#'#d#s de 'odo e$ Es'#do. # ins'i'%ido '#&i/n %n e%i1o de conseeros 1#r# re!is#r $ #s 1o$)'ic#s $os 1rocediien'os( s% i1#c'o so&re $#s #dres $os ni0os %e e1erien'#n !io $enci# en e$ +o"#r. Asiiso( +# inici#do dos 1roec'os 1i$o'o 1#r# es1eci#$i#r # 'r##dores soci#$es en c#sos de !io$enci# e$ 'r#'#ien'o de %eres #$'r#'#d#s. En #&os 1roec'os( se +#n or#do "r%1os de es'%dio in'erdisci1$in#rio 1#r# &%sc#r #ner#s de 1ro'e"er # $#s %eres $os ni0os( %nd#en'#r $# c%$1#&i$id#d de $os #&%s#dores. L# Unid#d con'r# $# Vio$enci# Do/s'ic# #1or'# ondos 1#r# dos cen'ros de !isi'#( en $os c%#$es $os ni0os 'es'i"os de !io$enci# +o"#re0# 1%eden ser !isi'#dos 1or s%s 1#dres den'ro de %n &i'o de se"%rid#d 4Sc+ec+'er( 788=5. 8= VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 8B PUNTOS FUERTES DE LAS RESPUESTAS DEL SISTEMA A&os 1roec'os 4A-A3E $# Unid#d con'r# $# Vio$enci# Do/s'ic#5 cons'i'%en eno%es 1roe'edores 1#r# e$ dise0o de %'%r#s #cciones en e$ c#1o de $# !io$enci# =
do/s'ic#. E$ 1erson#$ de #s ins'i'%ciones +# inor#do %e %c+#s %eres re!e$#n 1or 1rier# !e s% si'%#ción de #$'r#'o en en're!is'#s con ie&ros de$ +os1i'#$ o 'r##dores de 1ro'ección #$ enor. Si &ien eis'en %eres %e se nie"#n # inor#r # %n #sis'en'e soci#$ %e 1#decen #$'r#'os en e$ +o"#r( o'r#s %'i$i#n e$ sis'e# 1#r# &%sc#r se"%rid#d 1#r# e$$#s s%s +ios. A&os 1roec'os s%"ieren $# 1osi&i$id#d de de'ec'#r "r#n c#n'id#d de %eres #$'r#'#d#s en $%"#res %e 'r#dicion#$en'e se oc%1#n de $os ni0os. E$ 1erso n#$ de A-A3E +# inor#do %e %c+os #"resores #di'en %e s%s %eres &%s%en #%d# +os1i'#$#ri# 1#r# $os +ios( 1ero $es nie"#n e$ derec+o # &%sc#r$# 1#r# e$$#s. C%#ndo $os ie&ros de$ os1i'#$ de Ni0os co1rendieron es'# dinic#( coen#ron # es'#&$ecer cons%$'#s e'r# 1#r# $os ni0os con e$ in de 1oder #%d#r # $#s #dres. Consider#ndo %e( '#n'o A-A3E coo $# Unid#d con'r# $# Vio$enci# Do/s'ic#( no +#n sido e!#$%#dos #n( se de&e ser c#%'e$oso #$ descri&ir s%s res%$'#dos. A&os 1roec'os +#n inor#do %e %c+#s #dres ó!enes con ni0os 1e%e0os so$ici'#n #%d# $e"#$. Mie&ros de #&os 1roec'os +#n dec$#r#do %e( "r#ci#s # s%s 1ro"r##s de c#1#ci'#ción( %c+os 1roesion#$es de es#s i ns'i'%ciones +#n c#&i#do s% #c'i'%d +#ci# $#s %eres #$'r#'#d#s( de#ndo de $#do $# #n'erior +os'i$id#d $# #c%s#ción de %e $#s #dres no 1ro'e"en # s%s +ios. Es'e c#&io en $# #c'i'%d de c%$1#r # $# !)c'i# 1%ede $$e!#r # %n eor#ien'o de $# res 1%es'# ins'i'%cion#$ #$ 1ro&$e# de $# %er "o$1e#d# s%s +ios. A&os 1roec'os inor#n '#&i/n %e( en cier'os c#sos( s% 1erson#$ +# c#&i#do s% 1os'%r# res1ec'o de $#s einis'#s: co1renden #+or# e$ #r"%en'o de %e $# eor #ner# de 1ro'e"er # $os ni0os es 1ro'e"er # $#s #dres( dese#n incor1or#r es'e c#&io i$osóico # $# 1rc'ic# co'idi#n# # $# 1o$)'ic# ins'i'%cion#$. Por $'io( $# i1or'#nci# de #&os 1roec'os 1#rece residir en $# cre#ción de si'ios de se co%ni'#ri#( 1#r# $# #'ención de $# %er #$'r#'#d# s%s +ios. Tr#dicion#$en'e( e$ o!iien'o con'r# $# !io$enci# do/s'ic# es1er# %e $#s %eres se #cerc#r#n # s%s 1ro"r##s 4$# %er de&e #c%dir # %n cen'ro o "r%1o de #1oo 1#r# 1edir #%d#5. Sin er"o( c%#ndo $#s enerer#s $os 'r##dores soci#$es ind#"#n( 1or r%'in#( en &%sc# de #en##s( d#0os o #&%sos( $# 1osi&i$id#d de ser #%d#d# se 1resen'# de inedi#'o # $os oos de $# %er en're!is'#d#. En !ir'%d de$ #is$#ien'o $#s #en##s # %e %c+#s %eres es'n soe'id#s( si reci&en s inor#ción 1osi&i$id#des de #%d#( es s ci$ %e enc%en'ren $# %e se #d#1'# # s% si'%#ción 1#r'ic%$#r. EL FUTURO DE LA COLA,ORACION: PELIGROS Y POSI,ILIDADES M%c+#s or"#ni#ciones de s#$%d 1&$ic# de Es'#do Unidos es'n &%sc#ndo %n# n%e!# res1%es'# 1#r# $# !io$enci# do/s'ic#. L# Asoci#ción M/dic# +# sos'enido !#rios enc%en'ros n#cion#$es +# e$#&or#do $#s P#%'#s 1#r# e$ Di#"nós'ico e$ Tr#'#ien'o M/dico. L# Asoci#ción de Enerer#s con'r# $# Vio$enci# con'r# $# M%er +# coordin#do !#rios con"resos n#cion#$es sein#rios de c#1#ci'#ción con'r# $# !io$enci# do/s'ic# 89 VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 8; ( #c'%#$en'e( es' 1%&$ic#ndo in!es'i"#ciones #r')c%$os en re!is'#s 1roesion#$es 1#r# /dicos enerer#s. Dos e ins1ec'ores de S#nid#d de Es'#dos Unidos +#n dec$#r#do %e $# !io$enci# do/s'ic# es %n# e1idei#. M%c+#s #"r%1#ciones de /dicos es1eci#$is'#s( coo $# de "inecó$o"os o&s'e'r#s( +#n e$#&or#do 1#%'#s 1#r# e$ 'r#'#ien'o de $#s !)c'i#s o +#n cre#do 1ro"r##s de c#1#ci'#ción. =<
A 1es#r de es'#s inici#'i!#s( es % diici$ de'erin#r si $#s #cciones de s#$%d 1&$ic# es'n eec'i!#en'e c#&i#ndo. Los /dicos( enerer#s( 'r ##dores soci#$es c#1e$$#nes de $os +os1i'#$es c$)nic#s( es'n !erd#der#en'e ind#"#ndo con #or rec%enci#( 1#r# de'ec'#r c#sos de !io$enci# en e$ +o"#rQ Y es'n +#ciendo #$"o 1#r# #%d#r # $#s !)c'i#sQ Só$o %nos 1ocos $%"#res en e$ 1#)s +#n inici#do es%eros coo $os de A-A3E en ,os'on. E$ de'e #cerc# de $# reor# en e$ re# de $# s#$%d 1&$ic# +# sido co1$eo di)ci$. A$ r#c#s#r $# 1ro%$"#ción de $ees eder#$es( $# $%c+# de&e e1render se en c#d# Es'#do. Si &ien $# #$'# de 1reoc%1#ción 1or $# s#$%d de $# %er +# sido d%r#en'e cri'ic#d# 1or di!ersos sec'ores( en e$ #c'%#$ c$i# de c#%'e$# recor'e de "#s'os( es diici$ encon'r#r %n odo de in'rod%cir e$ 'e# de $# !io$enci# do/s'ic# en e$ de'e. T#&i/n es diici$ i#"in#r %n sis'e# /dico %e se# c#1# de res1onder +%#n#en'e # $#s necesid#des de $# %er "o$1e#d#. M%c+#s #c'i!is'#s sos'ienen %e e$ /dico de $# s#$# de eer"enci# de&e in!es'i"#r $# eis'enci# de !io$enci# do/s'ic# en 'od#s $#s 1#cien'es. Pero d#do %e $os /dicos en Es'#dos Unidos só$o reci&en s% re%ner#ción de $#s co1#0)#s de se"%ros si 1resen'#n %n di#"nós'ico( $# co%nid#d #n'i!io$enci# +# 1rocedido con c#%'e$#. E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s rec+## $#s #cciones %e %ercen %n di#"nós'ico 1o'enci#$en 'e 1er%dici#$ 1#r# $# %er #$'r#'#d#. Es'#s d%d#s 'od#!)# no es'n res%e$'#s. L#s is#s 1reoc%1#ciones en'or1ecen e$ 'r#o 1or $# reor# de$ sis'e# de &ienes'#r de$ enor. E$ or"#niso eder#$ de 1ro'ección #$ enor +# dec$#r#do #$ sis'e# en es'#do en eer"enci#. E$ sis'e# es' so&rec#r"#do de inores 4c#si dos i$$ones en 788=5 se nie"# # #s%ir %n 1ro&$e# n%e!o( coo es e$ de $# !io$enci# do/s'ic#. Ades( $# re$#ción en're $os #c'i!is'#s 1or $# no !io$enci# $os 'r##dores de 1ro'ección #$ enor es' #rc#d# 1or %n# +is'ori# de desconi#n# sos1ec+#. M%c+os 1ro"r##s #n'i!io$enci# consider#n %e e$ sis'e# 1er%dic# # $# %er( 1or%e $e %i'# 1reci1i'#d#en'e # s%s +ios $# +#ce res1ons#&$e de $# !io$enci# 1er1e'r#d# 1or e$ +o&re. Por s% 1#r'e( $os de 1ro'ección( consider#n %e $#s #c'i!is'#s #n'i!io$enci# son cie"#en'e $e#$es # $# %er es'n dis1%es'#s # i"nor#r e$ desc%ido e$ #&%so con'r# enores 1er1e'r#do 1or %eres. E$ iso ni!e$ de cr)'ic# %'%# se 1resen'ó en e$ re#( recien'een'e s%r"id#( de 1reser!#ción de $# #i$i# 4n%e!os ser!icios( des'in#dos # e!i'#r $# inneces# ri# %&ic#ción de ni0os en c#s#s de #do1ción( %e +#n #1#recido en 'odo e$ 1#)s5. L#s #c'i!is'#s 1or $# no !io$enci# 'een %e $# in'er!ención de es'os or"#nisos e1%e # $# %er # 1er#necer %n'o # $# 1#re# #"resor# coo odo de 1reser!#r # $# #i$i#. Si &ien $os 1ro"r##s de 1reser!#ción de $# #i$i# 1ro"resi!os nie"#n es'# in'ención sos'ienen %e 1ro'e"er # $# #dre or# 1#r'e de s% isión( e$ 'eor 1ersis'e. $'i#en'e +%&o !#ri#s inici#'i!#s 1osi'i!#s en're #c'i!is'#s #n'i!io$enci# 'r##dores de 1ro'ección. En %nio de 788=( %n enc%en'ro n#cion#$ de $)deres de # s re#s dio &%enos res%$'#dos. Por ee1$o( %c+#s or"#ni#ciones n#cion#$es de &ienes'#r de$ enor +#n 8 VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 88 1%&$ic#do #r')c%$os so&re $# !io$enci# do/s'ic# es'n inc$%endo '#$$eres 1#r# es'%di#r e$ 'e# en s%s con"resos #n%#$es. En $os $'ios diecioc+o eses( $# ==
co$#&or#ción de$ F#i$ Vio$ence Pre!en'ion F%nd 4Fondo 1#r# $# Pre!ención de $# Vio$enci# F#i$i#r5 con dos 1ro"r##s c$#!e de 1reser!#ción de $# #i$i# 4oe&%i$ders F#i$ies Firs'( Cons'r%c'ores de o"#res Priero $# F#i$i#5 +# 1rod%cido e$ 1rier c%rr)c%$o so&re !io$enci# do/s'ic# en e$ re# de 1reser!#ción de $# #i$i# # ni!e$ n#cion#$. E$ #0o 1róio se con'#r( #$ enos en cinco es'#dos( con ód%$os c%rric%$#res so&re !io$enci# do/s'ic# 1#r# $os 'r##dores de 1ro'ección de$ enor. En enero de 788B( e$ De1#r'#en'o de S#$%d Ser!icios %#nos re#$ió %n '#$$er 1#r# s% 1erson#$ s #n'i"%o( donde in!es'i"#ron $# re$#ción en're $# !io$enci# do/s'ic# e$ &ienes'#r de$ enor. Un or"#niso cre#do recien'een'e con'r# $# !io$enci# do/s'ic# 1#r# $# 1ro'ección c%s'odi# de$ enor( +# or#do %n "r%1o de 'r#o con ie&ros de #s re#s( 1#r# des#rro$$#r in!es'i"#ciones dise0#r 1o$)'ic#s de #cción. M%c+#s #c'i!is'#s 'een %e e$ 'r#o con $os sis'e#s de s#$%d &ienes'#r de$ enor di$%# $# in'ención de$ o!iien'o de &rind#r se"%rid#d 1oder # $# %er. T#&i/n 'een %e se dee de $#do e$ %nd#en'o %e +# orien'#do s%s es%eros 1or e$ c#&io soci#$ en $os $'ios !ein'e #0os. L#s or"#ni#ciones #n'i!io$enci# +#n #s%ido con c$#rid#d %e $# !io$enci# con'r# $# %er es %n 1ro&$e# soci#$( inc$%ido en e$ 1ro&$e# s #1$io de $# i"%#$d#d +o&re>%er. Es'e #rco de reerenci# +# sos'enido s%s de#nd#s de reor# ins'i'%cion#$ de $# %s'ici# criin#$ de #si"n#ción de ondos en $os ni!e$es eder#$( es'#'#$ $oc#$. L#s #"r%1#ciones eenin#s 'een %e si s sec'ores coien#n # res1onder #$ 1ro&$e# de $# %er( 1erdern %er# s%s ei"enci#s de reor# ins'i'%cion#$ de rec%rsos 1#r# $#s or"#ni#ciones inde1endien'es. Y 'een( #des( %e se di$%# $# 'eor)# %e #ir# %e $# doin#ción de$ +o&re es e$ nc$eo de$ 1ro&$e# 1or reso$!er. Si se 1ierde es'e %nd#en'o 'eórico( es 1osi&$e %e se es%e '#&i/n $# isión es'r#'/"ic# de$ c#&io soci#$ de$ o!iien'o 4d#r 1oder # $# %er( res1ons#&i$i#r # $os #"resores $o"r#r %e $#s ins'i'%ciones deen de #ce1'#r $# !io$enci# con'r# $# %er5. Es'#s 1reoc%1#ciones de&en ser con'e1$#d#s 'eniendo en c%en'# %e %c+#s %eres #$'r#'#d#s #c%den # ins'i'%ciones de s% co%nid#d en &%sc# de #%d# es 1oco $o %e reci&en. P#r# #n'ener $# !isión %e +# orien'#do sie1re $#s #cciones de$ o!iien'o #n'i!io$enci# ( #$ iso 'ie1o( eor#r $# res1%es'# de$ sis'e#( se 1ro1onen $#s si"%ien'es s%"erenci#s. Es'#s 1#%'#s no 1re'enden reso$!er $#s di!ers#s con'r#dicciones $# co1$eid#d de$ 'r#o con %eres "o$1e#d#s s%s #i$i#s( sino es'#&$ecer $os 1#re'ros 1#r# %n di$o"o en're $#s re#s de !io$enci# do/s'ic#( de &ienes'#r de$ enor de $# s#$%d 1&$ic#( orecer 1osi&i$id#des 1#r# %n 'r#o con%n'o. PREMISAS PARA EL DISE]O DE LAS POLITICAS Y ACCIONES FUTURAS L#s 1reis#s 1#r# orien'#r $#s %'%r#s #cciones con'r# $# !io$enci# den'ro de$ sis'e# de &ienes'#r de$ enor( de&er)#n inc$%ir $o si"%ien'e: 7. L#s %eres 'ienen derec+o # %e se $es "#r#n'ice %e no s%rirn d#0os. Los ni0os 'ienen e$ iso derec+o. L# #or)# de $#s %eres "o$1e#d#s de se#n 1ro'e"er # s%s +ios. L# e'# de $#s #cciones de&e ser c%id#r si%$'ne#en'e # $#s !)c'i#s #d%$'#s enores. L# &s%ed# de $# se"%rid#d 7@@ VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 7@7 =B
1#r# $# %er "o$1e#d# s%s +ios de&e ser %n# 1#r'e esenci#$ de $# 1rc'ic# 1#r# e$ &ienes'#r de$ enor. . En %c+os c#sos( e$ eor odo de 1ro'e"er #$ ni0o( es 1ro'e"er # $# #dre. <. Tr#dicion#$en'e( $# socied#d +# consider#do( in%s'#en'e( %e corres1onde nic#en'e # $#s #dres $%c+#r 1or $# se"%rid#d #i$i#r. Es neces#rio %e se re!ise es'e s%1%es'o %e se sos'en"# $# res1ons#&i$id#d de$ #"resor 4no de s%s !)c'i#s5. =. L#s %eres "o$1e#d#s( con +ios soe'idos # #&%so( cons'i'%en %n# 1ro1orción si"niic#'i!# de $os c#sos de #&%so de$ enor re%ieren #cciones dieren'es de $#s %e 'r#dicion#$en'e se +#n %s#do. Por ee1$o( si &ien $# c%s'odi# 'e1or#$ $# ed%c#ción 1#ren'#$ 1%eden ser de %'i$id#d 1#r# #$"%n#s %eres( son in'er!enciones %e no res1onden #$ nc$eo de$ 1ro&$e# de $# #dre 4 #"resión )sic#( #en##s( !io$#ciones( #is$#ien'o 1ersec%ciones diri"id#s con'r# e$$# 1or s% 1#re#5. En es'e "r%1o de$ 'o'#$ de c#sos de #&%so de$ enor( $# in'er!ención( 1#r# ser eec'i!#( de&e inc$%ir #sesor#ien'o $e"#$ 1#r# $# %er %e se $e "#r#n'ice e$ derec+o # !i!ir se"%r# de #ner# inde1endien'e. Nin"%n# %er #$'r#'#d# de&e ser ins'#d# # 1er#necer en %n# si'%#ción 1e$i"ros# o !io$en'#. B. C%#ndo se 1rod%ce !io$enci# en e$ +o"#r( $# %nid#d #i$i#r %e es neces#rio 1reser!#r es' cons'i'%id# 1or $os +ios e$ ie&ro 1#ren'#$ no>!io$en'o. 9. En es'os c#sos( $# e'# de #n'ener # $# #i$i# %nid# >si se deine #i$i# coo #dre( 1#dre e +ios> es 1e$i"ros#. L#s 'er#1i#s de 1#re# o de #i$i# es'n con'r#indic#d#s en $os c#sos en %e e$ co1or'#ien'o !io$en'o se #niies'# 1or $# coerción 4Sc+ec+'er G#r( 7885. L# or"#ni#ción F#i$ Vio$ence Pre!en'ion F%nd 4-#rs+#*( 788B5 1%&$icó recien'een'e %n #n%#$ 4I1ro!in" '+e e#$'+ C#re Ss'es Res1onse 'o Does'ic Vio$ence( Meor#r $# Res1%es'# de S#$%d P&$ic# # $# !io$enci# do/s'ic#5 %e descri&e %n# serie de 1#%'#s 1#r# $# in'er!ención c$)nic# %e coinciden con $#s 1ro1%es'#s encion#d#s 1#r# e$ sis'e# de &ienes'#r de$ enor: 7. Coo 1riorid#d: res1e'#r $# se"%rid#d de $#s %eres !)c'i#s $# de s%s +ios. . Res1e'#r $# in'e"rid#d de c#d# %er #$'r#'#d# s% derec+o # e$e"ir s% o1ción de !id#. <. Sos'ener $# res1ons#&i$id#d de $os #"resores( e ins'#r$os # %e deen de "o$1e#r. =. Ac'%#r en e$ ni!e$ $e"#$ en no&re de $#s %eres !)c'i#s de !io$enci# do/s'ic# de s%s +ios. B. Reconocer $# necesid#d de es'#&$ecer c#&ios en e$ sis'e# de s#$%d 1#r# eor#r s% res1%es'# # $# !io$enci# do/s'ic# 4-#rs+#*( 788B5. CONCLUSI^N #s'# #+or# no eis'en 1$#nes # ni!e$ n#cion#$( es'#'#$ o $oc#$ %e 1ro%$"%en %n# reor# #1$i# de $os sis'e#s de s#$%d de &ienes'#r de$ enor. Si &ien eis'en 'r#os #is$#dos den'ro de c#d# %no de $os sis'e#s( no +# %n 1$#n de reor# "ener#$. E$ 1róio 1#so de$ o!iien'o con'r# $# !io$enci# do/s'ic# de&e 'ender # co$#&or#r con $os n%e!os #$i#dos( den'ro de #&os sis'e#s( 1#r# res1onder # $ #s 1re"%n'#s %e se 1$#n'e#n( en e$ ni!e$ de 1o$)'ic#s 1&$ic#s rec%rsos( c%#ndo se coien#n # 'r#'#r es'os 1ro&$e#s. Es neces#rio cre#r "r%1os de 'r#o( con $os #$i#dos( 1#r# des#rro$$#r 1o$)'ic#s 1&$ic#s( 1ro"r##s ode$o %n# 7@ VIOLENCIA DOMESTICA EL MOVIMIENTO DE MUJERES GOLPEADAS... 7@< n%e!# #"end# de es'%dios. D#do %e orecen $# 1osi&i$id#d de #%d#r # %c+#s %eres #$'r#'#d#s %e #c'%#$en'e no #cceden # $os ser!icios de$ o!iien'o( es o&!io %e es neces#rio %n c#&io en $os sis'e#s de s#$%d &ienes'#r de$ enor. =9
Reerenci#s e!en'. In'ern#'ion#$ Jo%rn#$ o e#$'+ Ser!ices( 8( 1"s. =97>=8<. S'r#%s( M. A. Ge$$es( R. J. 4co1s.5 4788@5. P+sic#$ !io$ence in Aeric#n #i$ies. Ne* ,r%ns*ic( NJ: Tr#ns#c'ion. -#rs+#*( C. 4788B5. Iden'iic#'ion( #ssessen' #nd irn'er!en'ion *i'+ !ic'is o does'ic !io$ence. En C. -#rs+#*( A. L. G#n$e o'ros. I1ro%in" '+e +e#$'+ c#re ss'es res1onse 'o does'ic %io$ence: A reso%rce #n%#$ or +e#$'+ c#ce 1ro%iders. S#n Fr#ncisco: F#i$ Vio$ence Pre!en'ion F%nd. Co%nci$ on Scien'iic A#irs( Aeric#n Medic#$ Associ#'ion 47; de %nio( 7885. Vio$ence #"#ins' *oen: Re$e!#nce or edic#$ 1r#c'i'ioners. Jo%rn#$ o '+e Aeric#n Medic#$ Associ#'ion( 9; 4<5. erso*i'( J. Sec( M. 4enero( 788@5. S%&s'#nce #&%se #nd #i$ %io$ence: P#r' . Iden'iic#'ion o dr%" #nd #$co+o$ %s#"e in c+i$d #&%se c#ses in M#ss#c+%se''s. ,os'on: M#ss#c+%se''s De1#r'en' o Soci#$ Ser!ices. M#ss#c+%se''s De1#r'en' o Soci#$ Ser!ices 4788=5. An #n#$sis o c+i$d #'#$i'ies( 788. ,os'on: A%'+or. Ore"on De1#r'en' o %#n Reso%rces 4%nio( 788<5. T#s orce re1or' on c+)$d #'#$i'ies #nd cri')c#$ in%ries d%e 'o #&%se #nd ne"$ec'. S#$e: Ore"on De1#r'en' o %#n Reso%rces( C+i$drens Ser!ices Di!ision. Sc+ec+'er( S. 4%nio >7@( 788=5. Mode$ ini')#'i%es $inin" does'ic %)o$ence #nd c+i$d *e$#re. Presen'#ción 1#r# $# Conerenci#( Does'ic Vio$ence #nd C+i$d -e$#re: In'e"r#'in" Po$ic #nd Pr#c'ice or F#i$ies( -in"s1re#d( R#cine( -I. Sc+ec+'er( S.( con G#r( L. T. 47885. e#$'+c#re ser!ices or ''ered *oen #nd '+eir #&%sed c+i$dren: A #n%#$ #&o%' A-A3E. ,os'on: C+i$drens os1i'#$. Sc+ec+'er( S.( con Mi+#$( L. 3. 47885. Endin" %)o$ence #"#ins' *oen #nd c+i$dren in M#ss#c+%se''s #i$ies: Cri'ic#$ s'e1s or '+e ne' i%e e#rs. ,os'on: M#ss#c+%se''s Co#$i'ion o ,#''ered -oen Ser!ice Gro%1s. S'#r( E.( Fi$'cr#'( A. Fr#ier( -. 478;85. Medicine #nd 1#'ri#rc+#$ !io$ence: T+e soci#$ cons'r%c'ion o # 1r)!#'e CAPTULO5 Con$ic'os 1osi&i$id#des Meor#r $# res1%es'# inor#$ # $# !io$enci# do/s'ic# Li 3ELLY L# #c'i'%d co%ni'#ri# +#ci# $# !io$#ción( $os !io$#dores s%s !)c'i#s no se ide 1or $#s dec$#r#ciones co1#si!#s o indi"n#d#s de $os %ncion#rios 1&$icos sino 1or $os ser!icios %e se &rind#n o no se &rind#n... L# c#$id#d( r#1ide sensi&i$id#d de $os ser!icios 1ro1orcion#dos en $os di!ersos &i'os 4$e"#$( /dico( de s#$%d en'#$ ser!icio soci#$5 de'erin# e$ "r#do de res1e'o( di"nid#d se"%rid#d %e $# co%nid#d #'ri&%e # $#s !)c'i#s. 3oss #r!e( 7887( 1". 7@=. A%n%e $# ci'# se reier# # !io$#ciones( &ien 1%ede ser #1$ic#d# # c%#$%ier or# de !ic'ii#ción de $# %er o e$ enor. No es so$#en'e $# res1%es'# de $os or"#nisos co%ni'#rios $# %e e1res# e$ res1e'o #ec'# $# di"nid#d se"%rid#d de $# %er( sino '#&i/n $# de $os indi!id%os 41#res( #i"os( !ecinos co1#0eros de 'r#o5. Poc#s !eces se 'iene en c%en'# es'e #s1ec'o de $# co%nid#d en $#s inici#'i!#s con'r# $# !io$enci#. Sin er"o( # $#r"o 1$#o( 1%ede si"niic#r %n rec%rso c$#!e( no só$o 1#r# "#r#n'i#r $# se"%rid#d de $# %er s%s +ios( sino #des 1#r# red%cir $# !io$enci# en e$ +o"#r. =;
En es'e c#1)'%$o( $# e1resión !io$enci# do/s'ic# inc$%e nic#en'e $# !io$enci# %e e$ !#rón diri"e con> 7@9 VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7@; 'r# s% 1#re# eenin# 4#c'%#$ o #n'erior5. L# !io$enci# en $#s re$#ciones +oose%#$es no es' inc$%id#. Se 'o# es'# decisión 1or%e 1rod%ce des#"r#do e$ eno%e %e #"re"# $#s re$#ciones +oose%#$es # $os ode$os des#rro$$#dos res1ec'o de $# +e'erose%#$id#d 4!er 3e$$( 78895. Mi in'er/s 1or in!es'i"#r $# res1%es'# co%ni'#ri# s%r"e de +ec+os si1$es: #5 $# !io$enci# do/s'ic# oc%rre en co%nid#des ( $os %e se en'er#n en 1rier $% "#r de$ +ec+o 4$o 1resenci#n( !en s%s consec%enci#s en e$ c%er1o de $# %er o esc%c+#n e$ re$#'o de $# !)c'i#5( %c+o #n'es de %e se 'oe con'#c'o con #$"n or"#niso e'erno( son $os !ecinos de$ rrio $#s #is'#des( &5 $#s %eres $os ni0os( #$ 'r#'#r de esc#1#r de $# !io$enci#( c#&i#n de !ecind#rio o in'en'#n o&'ener se"%rid#d en e$ %e !i!en( c5 e$ "r#do en %e se #niies'# $# !io$enci# do/s'ic# indic# %e n%nc# $$e"#reos # cre#r s%icien'es ser!icios es1eci#$i#dos 1#r# c%&rir $# de#nd# re#$. Des#rro$$#r es'#s ide#s si"niicó record#r $os inicios de n%es'ro 'r#o en or"#ni#ción co%ni'#ri# $# !isión %e nos "%i#( %c+o s #1$i# de $# %e #c'%#$en'e 'ienen 4+#&iendo 'r#nsc%rrido s de !ein'e #0os5 %c+#s 1erson#s or"#ni#ciones &ri'nic#s de o'ros 1#)ses occiden'#$es. C%#$%ier co%nid#d 1%ede #ce1'#r o rec+##r $# !io$enci# do/s'ic#( reconocer$# coo %n 1ro&$e# o i"nor#r$#( #1o#r # $#s %eres #$'r#'#d#s o #1#r'#r$#s. J%d C#rne( %n# #c'ri &ri'nic# de $# d/c#d# de $os 9@( e1resó de #ner# cono!edor# %e $# co%nid#d de o$$*ood coenó # e$%dir$# c%#ndo e$$# dio %e ,%r' Reno$ds #$'r#'# # s% %er 4C#rne( 785. L# res1%es'# %e $# %er #$'r#'#d# enc%en're ser %n# ec$#( con'r#dic'ori# con%s#( de #1oo cons%e$o( 1#r'idiso esce1'iciso( indierenci# ec$%sión. L# e!#$%#ción %e +#"# de$ c#so 1%ede #%en'#r o red%cir s% sens#ción de 1oder 1erson#$ soci#$ 1#r# resis'ir rec+##r e$ #&%so. E$ #"resor se 'o1#r con res1%es'#s de ir#( s#nciones ec$%sión o or#s de #1oo( e1$)ci'#s o i1$)ci'#s( # s%s #cciones: $# ec%#niid#d en e$ c#so #%en'#r o red%cir $# sens#ción de 1oder 1erson#$ soci#$ %e 'iene so&re s% 1#re#. En $# #or)# de $os 1#)ses ind%s'ri#$i#dos occiden'#$es( e$ oco de$ c#&io( en re$#ción con 'od#s $#s or#s de !io$enci# se%#$( #1%n'ó +#ci# $#s ins'i'%cio nes $os or"#nisos n#cion#$es o es'#'#$es 4$# $e( e$ sis'e# %dici#$( $os ser!icios soci#$es $os de &ienes'#r s#$%d5. E$ "r#do de 'o$er#nci# 1#r# $# !io$enci# con'r# $# %er os'r#do 1or es'#s en'id#des +# sido &ien doc%en'#do( $os es%eros 1or c#&i#r es# #c'i'%d '%!ieron #or o enor /i'o en $#s di!ers#s %risdicciones. Sin $# in'ención de +#cer$o( ese eno%e #cen'%ó $# di!isión en're re#s 1&$ic#s 1ri!#d#s %n eec'o irónico( d#dos $#s in'enciones $os 1%n'os de !is'# ori"in#$es de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Coo consec%enci#( %eron i"nor#dos &i'os i1or'#n'es de 'o$er#nci# de 1osi&i$id#des de c#&io. Es neces#rio %e $#s inici#'i!#s 1#r# "ener#r %n c#&io( en $os indi!id%os en $# socied#d( #r%en 'odos $os &i'os. L# #or)# de $#s %eres c+ic#s %e +#n 1#decido !io$enci#( $o #niies'#n 1or 1rier# !e # #$"%ien de s% en'orno soci#$ en %ien coni#n. Y( # $# $#r"#( re ci&en '#n'o #1oo >o s> de$ en'orno inor#$( coo de $os ser!icios or#$es. Es'os dos +ec+os cons'i'%en e$ o'i!o 1rinci1#$ de es'e c#1)'%$o. A s% !e( es'n conec'#dos con $os =
n%e!os eno%es de 1re!ención( des#rro$$#dos en C#n#d Escoci#( %e #1%n'#n # #n%$#r co1$e'#en'e $# 'o$er#nci# de $# !io$enci# #sc%$in# en ins'i'%ciones co%ni'#ri#s. Si &ien # eis'en( en 1#)ses occiden'#$es( #$"%nos ode$os de des#rro$$o de res1%es'#s co%ni'#ri#s inor#$es 43e$$( 788<5( son de esc#so #$c#nce. En 1#)ses 7@ VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7@8 en des#rro$$o( donde $# i1or'#nci# de $# co%nid#d( en #%senci# de ins'i'%ciones n#cion#$es o es'#'#$es( des'#c# e$ #1oo de %en'es inor#$es( eis'en ee1$os s #rc#n'es. Cier'os 'r#os e1rendidos en $# Indi#( Fi$i1in#s( T#i$#ndi# L#'ino#/ric# i$%s'r#n '#&i/n %e $# ed%c#ción 1o$)'ic# co%ni'#ri# 1%ede co&in#r e$ res1#$do indi!id%#$ con $# #cción co$ec'i!#. No o&s'#n'e( e$ eno%e 1resen'#do en es'e c#1)'%$o se reiere %nd#en'#$en'e # $#s socied#des occiden'#$es( 1#r'ic%$#ren'e $# &ri'nic#. En es'e con'e'o( es c$#ro %e 'odo in'en'o de eor#r e$ 1#1e$ de$ en'orno inor#$ de&e dierenci#rse de $#s #dinis'r#ciones "o&iernos derec+is'#s( %e consider#n %e $# res1ons#&i$id#d soci#$ rec#e en $os indi!id%os $# #i$i# en re#$id#d( %n e%eiso de$ ro$ 'r#dicion#$ de $# %er. No se 1ro1one %n ode$o de res1ons#&i$id#d indi!id%#$ o #i$i#r sino de$ 1o'enci#$ co$ec'i!o de c#&io( den'ro de$ c%#$ $# #i$i# es e$ s%e'o de #n$isis %nd#en'#$. RECONCEPTUALI2AR LA IDEA DE COMUNIDAD L# 1#$#&r# co%nid#d se %s# con rec%enci#( 1ero s% si"niic#do es $'i1$e #rc# desde %n 'r#dicion#$iso 1ro%nd#en'e conser!#dor +#s'# %n# !isión r#dic#$ de$ %'%ro. Uno de $os con'e'os donde e$ conce1'o se e!oc# con #or rec%enci#( i1$ic# n rec%erdo nos'$"ico de$ 1#s#do o %n# reerenci# # or#s ide#$i#d#s de re$#ción e in'er#cción soci#$. En $#s $'i#s dos d/c#d#s( e$ %so de$ conce1'o +# dec$in#do en 'eor)# soci#$( 1ero +# #%en'#do en 1o$)'ic# soci#$. Dos de $#s r#ones de $# red%cción de$ %so #c#d/ico son $# #$'# de consenso #cerc# de $o %e deno'# e$ '/rino( e$ s%r"iien'o de n%e!os o!iien'os soci#$es %e c%es'ion#n $# conce1ción !i"en'e. En !e de #ndon#r$o coo c+#'#rr# conce1'%#$ o de#r$o en #nos de $#s 1o$)'ic#s soci#$es conser!#dor#s( es neces#ri# %n# redeinición de$ '/rino 43e$$ T+or1e( 788=5. Es&o#reos #$"o de$ 'r#o conce1'%#$ %e i1$ic# +#cer$o. En %c+#s e1osiciones( e$ '/rino co%nid#d $$e!# i1$)ci'# %n# di!isión en're !id# 1&$ic# !id# 1ri!#d#. L# 1/rdid# de co%nid#d se reiere # %n #%en 'o de $#s or#s i1erson#$es de !)nc%$o +%#no( en con'r#s'e con $# in'er#cción 1erson#$( c#r# # c#r#. Inc$%so se #ce1'# %e $#s re$#ciones 1erson#$es d%r#der#s son 1osi'i!#s 4 se %'i$i# coo ee1$o $# #i$i# o $# socied#d r%r#$5. Es'%dios re#$i#dos( es1eci#$en'e 1or $#s einis'#s( c%es'ion#n es'# in'er1re'#ción si1$is'# de$ 1#s#do de$ 1resen'e. L# or#ción de #i$i#s( +is'óric#en'e en $#s dieren'es c%$'%r#s( sie1re +# sido %n# re$#ción con'r#c'%#$ 4o de in'erc#&io5( en donde $# %er es $# 1ro 1ied#d %e se ne"oci# 4R%&in( 78;=5. L# ideo$o")# +e'erose%#$ #i$i#r( %e 1one e$ #cen'o en e$ !)nc%$o )n'io 1erson#$ coó %nd#en'o de $# re$#ción #i$i#r( s%r"ió +#ce re$#'i!#en'e % 1oco 'ie1o( en con'e'os %rnos occiden'#$es 4D#!ido %$$( 78; 78;9 Gi''ins( 788<5. # doc%en'os #n'ro1o$ó"icos %e e!idenci#n $#s 'ensiones 4%e # !eces son in'ens#s 1%eden $$e!#r # %n con$ic'o !io$en'o5 en're 1#rien'es den'ro de 1e%e0os "r%1os soci#$es( 4Dos+ Dos+( 788 3e$$( 78 S#r#"# M#cLeod( 785. =8
L# #or)# de $#s deiniciones de co%nid#d con'ienen ec$%siones( i1$)ci'#s e1$)ci'#s( son con%s#s. Por ee1$o( $#s co%nid#des eis'en den'ro de %n re# "eo"ric#en'e de$ii'#d#( %e con rec%enci# se 1res%e coinciden'e con e$ es1#cio soci#$ de es'e odo se de#n de $#do $#s di!isiones $os con$ic'os den'ro de $os "r%1os soci#$es( se c#r#c'eri# # $# co%nid#d en '/rinos de +oo"eneid#d( +is'ori# co1#r'id#( re$#ción con o'ros e in'ereses co%nes. Frec%en'een'e se s%1one %e en %n re# "eo"ric#( 77@ VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 777 en $# %e se 1$#niic#n 1ro1orcion#n ser!icios se 'o#n decisiones( se co1#r'e '#&i/n %n# iden'id#d. De es'e odo( $#s necesid#des #dinis'r#'i!#s &%rocr'ic#s cons'r%en %n# deinición de co%nid#d %e 'iene 1oco %e !er con $#s re$#ciones soci#$es re#$es en're $#s 1erson#s. E$ #cen'o %e $#s deiniciones de co%nid#d 1onen en $# sii$i'%d( i1$ic# %e no se reconoc#n > %c+o enos se es'%dien> $# di!ersid#d de e1erien ci#s de !id# soci#$ de&id#s # $#s dierenci#s de "/nero( c$#se( r##( ed#d se%#$id#d. Se 1res%e %e $#s co%nid#des co1#r'en %n# !id# con( es'o oc%$'# e$ +ec+o de %e 'od# co%nid#d( coen#ndo con $# #i$i#r( con'iene %n# !#ried#d de re$#ciones desi"%#$es %e de'erin#n $# e1erienci# indi!id%#$ soci#$. En %n 'r#o #n'erior 43e$$ T+or1e( 788=5( se in!es'i"ó $# di!ersid#d de $#s co%nid#des se s%"irió %n# serie de or#s de co%nid#d 4 !#ri#ciones 1osi &$es en're e$$#s den'ro de e$$#s5. L#s or#s es'%di#d#s er#n: $%"#r 4$oc#$id#des( !ecind#rios( +is'ori#( dis1or#5 in'er/s 4i"$esi#s( en're'eniien'o( 1roesiones( 1#r'idos 1o$)'icos( or"#ni#ciones5 iden'id#d e1erienci# 4r##( "/nero( se%#$id#d( disc#1#cid#d( c$#se( ed#d5 circ%ns'#nci# 4$%"#r de 'r#o( ins'i'%ciones residenci#$es( esc%e$#s( co$e"ios5. E$ odo en %e se 'r#'#n $os 'e#s( en c#d# %n# de es'#s or#s( 1%ede ser sii$#r o dieren'e en $# e1erienci# indi!id%#$ co$ec'i!#( se s%1er1onen !#ri#s or#s. E$ conce1'o de co%nid#d se conci&ió coo %n# 1osi&i$id#d 4+# %e $%c+#r 1#r# 1oder $$e"#r # cre#r$#5( no coo %n es'#do 1reeis'en'e. L# 'r#dición %e s se #1o# en es'e ode$o es $# 'eor)# 1rc'ic# de$ des#rro$$o r#dic#$ de co%nid#des( %e se ori"inó con $os 'r#os de A$ins 478;75 Freire 478;95. A&os desc%&rieron %e $# ed%c#ción er# $# c$#!e 1#r# cre#r co%nid#des orien'#d#s +#ci# e$ c#&io soci#$. En s%s #1$ic#ciones( e$ ode$o %edó $ii'#do # #cciones $oc#$es #c'%#$en'e se $o %'i$i# en in!es'i"#ción 1#r'ici1#'i!# ed%c#ción. No o&s'#n'e( 'od#s $#s co%nid#des 'ienen %e ser cre#d#s sos'enid#s( #%n $#s %e se orien'#n # #n'ener e$ s'#'%s %o. Podeos decir %e e$ in de si"$o con$$e!# %n# 1/rdid# de !#$ores !)nc%$os soci#$es( 1ero es i"%#$en'e 1osi&$e sos'ener %e en s% c%rso +eos 1resenci#do e$ s%r"iien'o de n%e!#s or#s de iden'id#d !)nc%$os soci#$es. Es'os c#&ios( #d#1'#ciones 1osi&i$id#des de $#s or#s de !id# soci#$ +#n sido oco de in'er/s de $# socio$o")#( 1ero 1ocos +#n in!es'i"#do $os eec'os de $# co1rensión( e1erienci# cons'r%cción de$ conce1'o de co%nid#d. Poc# #'ención se +# 1res'#do # $#s re$#ciones soci#$es no s#d#s en e$ !)nc%$o $oc#$ %e( no o&s'#n'e( re1resen'#n %n !)nc%$o de iden'id#d soci#$ #1oo %'%o( 1or ee1$o( co%nid#des de $# dis1or# c)rc%$os de #i"os de 1#ren'esco %e se #n'iene # dis'#nci#s consider#&$es. A edi#dos de$ si"$o !ein'e coen#ron # s%r"ir o!iien'os soci#$es s#dos so&re $# iden'id#d %e 1onen en c%es'ión e$ conce1'o 'r#dicion#$ de co%ni d#d. L# in'ención B@
de esos o!iien'os +# sido( en 1#r'e( oen'#r %n sen'iien'o de 1er'enenci# en're $os ie&ros ( 1#r# $os %e se or#n #$rededor de %n# o1resión co1#r'id#( "ener#r %n sen'iien'o 1erson#$ 1osi'i!o. L# #or)# de $os o!iien'os #1%n'#n #$ c#&io soci#$ # 'r#!/s de$ sen'iien'o de %e es 1osi&$e sos'enerse coo "r%1o. A$ in'en'#r reconocer co1render $# co1$eid#d de $# o1resión( se +io e!iden'e $# 1osi&i$id#d de iden'id#des $'i1$es $# eis'enci# de co%nid#des r#" en'#d#s( di!isiones r#c'%r#s. E$ %nd#en'o de es'e enc%#dre son $#s re$#ciones de 1oder coo #c'or %e es'r%c'%r# !)nc%$os "r%1os soci#$es. Todo n%e!o conce1'o de co%nid#d re%iere %n enc%#dre %e 1#r'# 77 VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 77< de$ #n$isis de $#s re$#ciones de 1oder. En $%"#r de$ 'i1o ide#$ >%e se s# en e$ consenso( $# +is'ori# $os !#$ores co1#r'idos>( se de&e #'ender # $#s 'ensiones( con'r#dicciones( con$ic'os #$i#n#s. Encon'r#os re$#ciones de doinio s%&ordin#ción en $# #i$i# $#s re$#ciones de 1#ren'esco( en $#s re$#ciones re"ion#$es e ins'i'%cion#$es es'o +#ce %e $$e"#r # or#r %n# co%nid#d se# s co1$eo de $o %e se s%1on)#. L#s co%nid#des son ##$"##s co1$e#s de #$i#n#s di!isiones( re#$es 1o'enci#$es. En circ%ns'#nci#s de'erin#d#s $# i1or'#nci# re$#'i!# de $os ie&ros !#r)#. En #$"%nos "r%1os o1riidos( +# #s1ec'os de $# iden'id#d %e 1er'enecen # $# eser# 1&$ic# ( o'ros( # $# 1ri!#d# no es de sor1render %e( con rec%enci#( e$ "/nero se# 1er'inen'e só$o en 1ri!#do. Es'o cre# con'r#dicciones 1#r# %c+#s %eres %e &%sc#n #1oo( 1or%e +#cer$o i1$ic# des'#c#r $# dierenci# de "/nero en $# eser# 1&$ic#. A$"o %e es neces#rio in!es'i"#r #$ res1ec'o es +#s'# %/ 1%n'o $# 'ensión en're iden'id#des s%&e'i!#s es in+eren'e # $# %er coo '#$( +#s'# %/ 1%n'o es cons'r%id#( recre#d# reor#d# 1or o'ros. Por ee1$o( en $#s disc%siones #cerc# de $# !io$enci# con'r# $# %er( decir %e es enos 1ro&$e %e $#s %eres ne"r#s rec%rr#n # $# 1o$ic)#( se +# 'r#nsor#do en %n# es1ecie de #io#. Sin er"o( '#n'o $os re"is'ros oici#$es coo $os d#'os de in!es'i"#ciones re#$i#d#s( %es'r#n %e s) $o +#cen( %c+#s !eces en #or 1ro1orción %e $#s &$#nc#s. En es'e c#so( $os coen'#ris'#s 1riori#n $# r## consider#n %e es %n #c'or %n)!oco en $# 'o# de decisiones de $#s %eres ne"r#s( sin 1res'#r #'ención # $o %e !erd#der#en'e +#cen. En o'r#s 1#$#&r#s( $#s ins'i'%ciones( res1onden 1riero # o'r#s iden'id#des( re$e"#ndo e$ "/neroQ P%eden $#s %eres sos'ener > $os or"#nisos 1&$icos re conocer> s de %n# iden'id#d #$ iso 'ie1oQ Un# de $#s res1%es'#s # es'e con$ic'o +# sido e$ es'#&$eciien'o de ser!icios es1eci#$i#dos 1#r# $os c#sos de iden'id#d $'i1$e( 1or ee1$o %eres ne"r#s( %eres disc#1#ci'#d#s. Si &ien son %n e$een'o i1or'#n'e 1#r# e$ des#rro$$o de res1%es'#s #dec%#d#s( cons'i'%en só$o %n# 1e%e0# 1#r'e de $# 'o'#$id#d de ser!icios dis1oni&$es( $# e'# "ener#$ de&e #1%n'#r # se"%ir "ener#ndo 'odo 'i1o de #1oo( #ccesi&$e 1#r# 'od#s $#s %eres %e $o necesi'en. Reconocer $# co1$eid#d de $#s re$#ciones de 1oder( 'iene consec%enci#s en $#s 1o$)'ic#s soci#$es desde e$ odo en %e sern 1ro1orcion#dos $os ser!icios( +#s'# %i/n ser reconocido coo re1resen'#n'e de $# co%nid#d e in!i'#do # +#&$#r en s% no&re. Los %e s%"ieren %e nic#en'e +# in'ereses necesid#des co%nes den'ro de %n# co%nid#d de'erin#d# >se#n !ecind#rios o "r%1os soci#$es> son B7
inconscien'es de $#s dierenci#s 'ensiones eis'en'es( o $#s es'n oc%$'#ndo. E$ +ec+o de %e $os indi!id%os se#n > se sien'#n> 1#r'e de $'i1$es co%nid#des( co1$ic# $#s nociones si1$is'#s de cons%$'#( e$ección necesid#d( %e #c'%#$en'e %nd#en'#n $# #or)# de $#s 1o$)'ic#s soci#$es de dis'ri&%ción de rec%rsos en $# socied#d &ri'nic#. Un ee1$o: con rec%enci# se con!oc# 1#r# +#&$#r en no&re de co%nid#des /'nic#s inori'#ri#s # $)deres re$i"iosos( ec$%endo de es'e odo # $#s or"#ni#ciones $#ic#s de %eres %e 'ienen %n# !isión cr)'ic# de $os #s1ec'os re$i"iosos 'r#dicion#$es %e o1rien # $# %er. E$ %$'ic%$'%r#$iso si1$is'# si$enci# es'#s !oces r#dic#$es 4So%'+#$$ ,$#c Sis'ers( 788@( 788=5. COMUNIDAD Y CRIMEN L# !io$enci# do/s'ic# es %n crien %e 1oc#s !eces oc%rre en $ # c#$$e. L# !i"i$#nci# 1o$ici#$ en $# eser# 77= VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 77B 1&$ic# 4o !i"i$#nci# !isi&$e5 +# res'#do i1or'#nci# # es'# or# de crien: circ%nscri&ir$# #$ +o"#r #$ con'e'o #i$i#r 1ro1orcion# %n# %s'iic#ción +is'óric# # $# no in'er!ención. L# !i"i$#nci# en $# eser# 1ri!#d# no enc%en'r# s%s'en'o en $#s 'r#diciones 1o$)'ic#s( '#n'o de i%ierd# coo de derec+#. L#s or"#ni#ciones de %eres +#n re!e$#do $# %nción ideo$ó"ic# de$ res1e'o de $# 1ri!#cid#d( c%o res%$'#do %e de#r # $# %er s%s +ios # erced de$ +o&re en e$ +o"#r. Ades( es o&!io %e en es'e con'e'o no eis'en in'ereses co%nes en're $# $oc#$id#d $# #i$i#. Por e$ con'r#rio( +# in'ereses en con$ic'o en're $# !)c'i# 4"ener#$en'e $# %er5( e$ #"resor 4"ener#$en'e e$ +o&re5( $os 'es'i"os 41or $o "ener#$ +ios !ecinos5. U&ic#r $# !io$enci# do/s'ic# en e$ &i'o de $# !i"i$#nci# co%ni'#ri# 1$#n'e# %n# diici$ 1re"%n'#: # %/ co%nid#d se sir!e %/ in'ereses se 1riori#n. E$ 1ro&$e# no es si1$een'e %/ or# de #cción $e"#$ es #ce1'#&$e( sino e$ +ec+o de %e cier'os cr)enes son consider#dos enos criin#$es >enos erecedores de #cción $e"#$> %e o'ros. Es'o se e1$ic# en 1#r'e 1or $# cons'r%cción de$ criin#$ coo %n o'ro( %n e'r#0o %e nos #en## d#0# # noso'ros( $os residen'es. Los ó!enes dro"#dic 'os >en es1eci#$ $os de $# co%nid#d ne"r#>( $#s 1ros'i'%'#s( $os 1o&res( +#n sido deinidos de es'e odo. Un# consec%enci# de es'# cons'r%cción +# sido e$ eno%e de $# cerr#d%r# coo 1re!ención de$ crien( %e 1ro1one $# !i"i$#nci# $ # de'ección de in'r%sos coo or#s de 1ro'ección. L# !io$enci# do/s'ic# 1one en c%es'ión es'# conce1ción de$ crien 1or%e ei"e reconocer %e $o coen'en $os residen'es( en s% +o"#r. En $# $'i# d/c#d#( $os c#&ios( si &ien $ii'#dos( de $#s 1o$)'ic#s 1rc'ic#s 1o$ici#$es( +#n 1rod%cido cier'o reconociien'o de %e $# !io$enci# e1erien'# d# 1or %eres ni0os es %n 'e# %e re%iere #'en ción. Den'ro de es'e con'e'o de c#&io se +#n 1rod%cido #$"%nos !)nc%$os inno!#dores en're %ncion#rios 1o$ici#$es o'ros or"#nisos. S#1son( S'%&&s Si'+ 4785( des'#c#n es'o en s% es'%dio so&re e$ 'r#o en're or"#nisos. Se0#$#n %e $o %e dis'in"%e es'os c#sos de o'ros >en $os %e $# coo1er#ción 1oc#s !eces s%1er# $# c+#r$# con%n'# $# 1o$ic)# 'iene e$ con'ro$ de $# #"end#> es %e e$ !)nc%$o inc$%e # $#s %eres( %ienes( den'ro %er# de $# 1o$ic)#( 1%eden or#r #$i#n#s no er#en'e or#$es sino con con'enido. E$ reconociien'o de %e %eres ni0os or#n co%nid#des con in'ereses 1#r'ic%$#res( $# cre#ción de or"#ni#ciones 1roesion#$es eenin#s in'erdisci1$in#ri#s( +#n sido #c'ores cr)'icos en $# 1rod%cción B
de es'os c#&ios. No o&s'#n'e( e$ i1#c'o de $os isos ser $ii'#do si $#s 1o$)'ic#s 1riori'#ri#s si"%en enoc#ndo só$o $# eser# 1&$ic# no reconocen $#s di!isiones den'ro de $#s co%nid#des. C#1&e$$ 4788<5( en s% #n$isis de $os dis'%r&ios de 7887 en Gr#n ,re'#0# 4enren'#ien'os en're $# 1o$ic)# "r%1os de ó!enes en di!ers#s $oc#$id#des5 in!es 'i"# es'e 1ro&$e# desde o'r# 1ers1ec'i!#. [ dierenci# de o'r#s re!%e$'#s( en /s'# $os 1#r'ici1#n'es er#n 1redoin#n'een'e &$#ncos. C#1&e$$ sos'iene %e %eron conron'#ciones en're ó!enes de $# co%nid#d ó!enes %nior#dos( %e $#s co%nid#des( s#$!o r#r#s ece1ciones( es'#n #ndon#d#s 1or $# 1o$ic)#. C#1&e$$ +#ce %n# co1#r#ción in'eres#n'e: $os dis'%r&ios se des#rro$$#ron en co%nid#des %e er#n coo %eres #$'r#'#d#s #ndon#d#s # s%s 1ro1i#s %er#s con'r# s%s #ridos #"resores 4C#1&e$$( 788<( 1". 8<5. L#s 1oc#s #cciones %e '%!ieron /i'o %eron in'er!enciones 1o$ici#$es( %e or#n 1#r'e de #$i#n#s #ores e1e0#d#s en oc%1#rse de 1erson#s $%"#res en 1e$i"ro 41". ;5. En esos con'e'os( $os oici#$es s #n'i"%os er#n conscien'es de $# necesid#d de 779 VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 77; #1o#r # $#s %eres ren'e #$ 1e$i"ro %e re1resen'#n $os +o&res. Un 1e%e0o es'%dio recien'e( so&re $#s 1osi&i$id#des de #%en'#r $# res1%es'# co%ni'#ri# # $# !io$enci# do/s'ic# 4,inde$( 3e$$( Re"#n ,%r'on( 788=5( in!es 'i"ó $#s consec%enci#s de $# cons'r%cción si1$is'# de co%nid#d crien. Se in'en'ó recre#r $# co%nid#d $oc#$i#d#( en e$ re# es'%di#d#. Se es'%dió $# cons'r%cción de consenso( #cerc# de c%$es er#n $os 1ro&$e#s $oc#$es( 1or 1#r'e de %n "r%1o de 1erson#s( %c+#s de $#s c%#$es no !i!)#n en $# on#. E$ 1ro&$e# iden'iic#do %e e$ crien( %e deinido en '/rinos de dro"# 1ros'i'%ción $os criin#$es %eron deinidos coo e'r#0os #$ $%"#r. Deinir # dro"#dic'os # 1ros'i'%'#s coo e$ 1ro&$e# si"niic# %e er# 1oco 1ro&$e %e se es'#&$ecier#n !)nc%$os en're crien !io$enci# do/s'ic#. Y #s) s%cedió en re#$id#d. Nin"%no de $os or"#nisos $oc#$es con'r# $# dro"# $# 1ros'i'%ción +#&)# consider#do %e $# !io$enci# do/s'ic# %er# %n 1ro&$e# 1o'enci#$ de s%s c$ien'es( %c+o enos %e es'%!ier# direc'#en'e conec'#do con #c'i!id#des i$e"#$es. L# 1re!ención de$ crien $oc#$( $#s #c'i!id#des 1#r# $# re"ener#ción %rn#( no re$e#n e$ 1ro&$e# de$ crien en $# on# en re#$id#d $o es'#n cons'r%endo. T#n'o $# !io$enci# do/s'ic# coo $# 1osi&i$id#d de %e $#s %eres cre#r#n redes de #1oo co%ni'#rio es'#n siendo ec$%id#s. Un ee1$o con'r#s'#n'e es So%'+#$$ ,$#c Sis'ers 4er#n#s Ne"r#s de So%'+#$$5( %no de $os s #n'i"%os "r%1os de %eres ne"r#s de Gr#n ,re'#0#( con %n r/cord no'#&$e de ser!icios( 1#r# %eres $oc#$es( co&in#dos con c#1#0#s n#cion#$es re"ion#$es 4!er F#rn+#( 788 S,S( 788@5. Uno de $os co1onen'es c$#!e de $# i$osoi# de S,S es e$ reconociien'o de %e( si &ien e$ r#ciso es $# 1reoc%1#ción %nd#en'#$ de $# 1o&$#ción ne"r#( s%s co%nid#des no es'n %niic#d#s $os in'ereses de +o&res %eres no son neces#ri#en'e i"%#$es. S,S deos'ró %e( en re#s donde se #ce1'# %e $os $)deres re$i"iosos +#&$en en no&re de $# co%nid#d( se si$enci# $# !o de $#s %eres 4 s%s e1erienci#s5. S,S +# or#do 1#r'e de #$i#n#s re"ion#$es %e c%es'ion#n $#s 1o$)'ic#s r#cis'#s sin de#r de ei"ir( #$ iso 'ie1o( %e $# 1o$ic)# res1ondier# # $# !io$en ci# do/s'ic# en s% co%nid#d. # 1ro1orcion#do res1#$do # %eres ni0#s de So%'+#$$ B<
4#oren'e 1or 1ro&$e#s de !io$enci# do/s'ic#5 +# 1roo!ido di!ers#s c#1#0#s con'r# e$ +oicidio den'ro de $# #i$i#. S% 'r#o s recien'e se concen'r# en $#s $ees de ini"r#ción de Gr#n ,re'#0#( %e #%d#n # %e $#s %eres ini"r#n'es %eden #'r#1#d#s en re$#ciones !io$en'#s. L# $#r"# !id# de es'# or"#ni#ción e$ res1e'o %e s% 'r#o des1ier'# en e$ ni!e$ n#cion#$( de%es'r#n c$#r#en'e %e $# %er 1%ede ser ie&ro de $# co %nid#d sin de#r de cri'ic#r$#. T#&i/n es %n ee1$o de $# 1osi&i$id#d eec'i!id#d de !inc%$#r e$ #1oo # $# %er con e$ #c'i!iso 1o$)'ico %c+#s de $#s %eres %e #c%den &%sc#ndo #%d#( 'erin#n 'r##ndo en S,S. E$ 1ro&$e# %e +#n !i!ido es( #$ iso 'ie1o( $# r#ón $# o'i!#ción 1#r# %erer 1#r'ici1#r de $# cre#ción de %n c#&io. VIOLENCIA DOM_STICA Y VNCULOS INFORMALES V#rios es'%dios %e in'en'#ron de'erin#r cóo &%sc#n #%d# $#s %eres( de%es'r#n %e $os 1#rien'es #i"os( en es1eci#$ eeninos( son $# %en'e s 1ro&$e de #1oo inedi#'o # $#r"o 1$#o. E$ iso 1#'rón se e!idenci# en re$#ción con $# !io$#ción e$ #&%so se%#$ de enores. Lo s 1ro&$e es %e se 77 VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 778 co%ni%e inici#$en'e # #i"#s 1#rien'es %eres( %e 1or $o "ener#$ 1res'#rn res1#$do # $#r"o 1$#o. C#!#n#"+ 478;5 1ro1%so %n ode$o de &s%ed# de #%d# %e coien# con $#s re$#ciones inor#$es #c%de $%e"o # $os or"#nisos or#$es 4c%#ndo $#s %en'es inor#$es no con'ri&%en # esc#1#r de $# !io$enci#5. En re#$id#d( s#&eos 1oco de $#s %eres 1#r# %ienes $#s %en'es inor#$es son 'i$es( 1or%e o&'ienen s%icien'e 1ro'ección #%d# 1#r# 'erin#r con $# !io$enci# sin %e eis'#n re"is'ros or#$es de $o #c#ecido. D#'os #cerc# de !#rios 1roec'os recien'es de Gr#n ,re'#0#( conir#n es'e 1#'rón. En %n es'%dio 4McGi&&on( Coo1er 3e$$( 7885( se 1re"%n'ó # %eres %e +#&)#n e1erien'#do !io$enci# do/s'ic# 4 # o'r#s %e no5 # %i/nes no #c%dir)#n en &%sc# de #%d# # %i/n +#&)#n rec%rrido. Ms de %n 'ercio dio %e n%nc# #c%dir)#n # $# 1o$ic)#( 1ero e$ =X $o +#&)#n +ec+o. Menos de %n 'ercio dio %e no rec%rrir)#n # $# #i$i# o # $os #i"os( ien'r#s %e e$ <X $o +#&)# +ec+o. Y %n <7X +#&)# &%sc#do $# #%d# de s% #dre. L# &s%ed# de res1#$do inor#$ es 'res !eces #or %e #c%dir # $# 1o$ic)# 4e$ or"#niso or#$ #$ %e s 1ro&$een'e se rec%rre5. Con'r#ri#en'e #$ i'o 1o1%$#r( $# #or)# de $os 1#rien'es #i"os res1ondieron oreciendo #1oo res1#$do eocion#$. Un #$i!io 'e1or#rio %e 1oc#s !eces reso$!ió e$ 1ro&$e# ( en c#&io( 1od)# co1$ic#r$o si e$ +o&re #en## # $os deensores de $# %er. Sin er"o( $o %e res%$'ó enos e!iden'e en $#s res1%es'#s inor#$es %e e$ #'#%e e1$)ci'o #$ +o&re !io$en'o 1or 1#r'e de $os deensores( s% conociien'o de $#s o1ciones or#$es # $#s %e $# %er 1od)# #cceder. J%n'o con es'e 1#'rón con( +%&o res1%es'#s con'r#ri#s( %e c%$1#n # $# %er o s%"er)#n %e no +#&)# so$%ción. Un es'%dio 4#ner( 788B5 de es'r#'e "i#s eenin#s re!e$ó e$ "r#do en %e #$"%n#s %eres se #1o#n %'%#en'e. V#ri#s %eres de %no de $os s%&"r%1os 4or#do 1or #si'ic#s5( inoró %e( 1#r# esc#1#r( reci&ieron #1oo de 1#rien'es %eres( con $# condición de %e n%nc# re!e$#r#n e$ ori"en de $# #%d#. L# $e#$'#d +#ci# s%s deensor#s %e '#$ %e( en $# in!es'i"#ción( $#s %eres se ne"#ron # re!e$#r e$ 1#ren'esco( # 1es#r de %e se $es "#r#n'ió e$ #noni#'o. B=
Un es'%dio de Moone 4788=5( conir# %e #i"#s 1#rien'es son $#s %e con s rec%enci# se &%sc#n coo res1#$do. L#s %eres +#&)#n +#&$#do de $# !io$en ci# %e 1#dec)#n con #or #sid%id#d # #i"#s 4=9X5 1#rien'es 4<7X5. A con'in%#ción( # /dicos 4X5( 1o$ic)# 4X5( #&o"#dos 47X5( ser!icios soci#$es 48X5 +o"#res cen'ros de #1oo 1#r# %eres 4BX5. A%en'#r $# res1%es'# co%ni'#ri# si"niic# 'o#r con seried#d $# #%d# %e $#s %eres !erd#der#en'e &%sc#n( 'r#nsor#r$# en #$"o s eec'i!o d%r#de ro. En 1#r'e( $# 1resión %e $#s %eres 1#decen s%r"e de 1re"%n'#rse c%n'#s !eces 1%eden #c%dir en &%sc# de #%d# 1or 1#r'e de $#s %e $es &rind#n #1oo( c%n'#s !eces 1odrn &rind#r$o. Es'# in%ie'%d( %e #s 1#r'es 1#decen( 1%ede c#&i#r # 'r#!/s de %n# ed%c#ción %e $#s inore so&re $# co1$eid#d de$ 1roceso de err#dic#ción de $# !io$enci# 4%e coien# 1or reconocer e$ #&%so s%s consec%enci#s5 $es %es're %e $#s %eres %s#n %c+#s es'r#'e"i#s 1#r# e!i'#r$#. T#&i/n se necesi'# co1render %e( c%#ndo $# %er $$e"# #$ 1%n'o de decir es'o # es s%icien'e( 'od#!)# 'iene 1or de$#n'e $# '#re# on%en'#$ de &%sc#r $os edios 1#r# esc#1#r( #se"%r#ndo s% s%1er!i!enci# $# de s%s +ios. Recien'een'e se +# 1%&$ic#do en Gr#n ,re'#0# %n $i&ro des'in#do # $os deensores 4or#$es e inor#$es5 de $# %er 4G$#ss( 788B5( 1ero 1or e$ oen'o es só$o %n# ece1ción # $# re"$#. L#s %eres %e &%sc#n #%d# en +o"#res son $# 7@ VIOLENCIA DOMESTICA inor)# 1or dos r#ones: 1riero( en Gr#n ,re'#0# %c+os o'ros 1#)ses( $# c#n'id#d de re%"ios no c%&re $#s necesid#des. Se"%ndo( #ndon#r $# si'%#ción es %no de $os $'ios rec%rsos #n'es de $$e"#r # eso( son neces#ri#s o'r#s %en'es de res1#$do. En re#$id#d( e$ cos'e $# 1/rdid# %e $#s %eres enren'#n #$ #ndon#r s% +o"#r es enore( %c+#s 1erci&en e$ i1#c'o ne"#'i!o %e 'endr 1#r# e$$#s s%s +ios 1or $o c%#$ n%nc# se !#n( o se !#n $%e"o re"res#n. T#&i/n s#&eos %e #ndon#r # %n +o&re !io$en'o no es "#r#n')# de se"%rid#d 4# !eces es e$ 1#so s 1e$i"roso 1#r# $# %er5. En cier'#s co%nid#des( #ndon#r # %n +o&re #"resi!o 1%ede oc#sion#r o'r#s 1/rdid#s: de $# co%nid#d( %e es $# nic# deens# con'r# e$ r#ciso de$ de rec+o # 1er#necer de $# c#s# $os #i"os %e +# 'enido d%r#n'e %n# "ener#ción o s( de $# c%s'odi# de s%s +ios. M%c+#s %eres en es'# si'%#ción 4#'eori#d#s 1or e$ es1oso 1or $#s consec%enci#s de #ndon#r$o5 n%nc# &%sc#n #%d#( o'r#s &%sc#n #%d# enc%en'r#n +os'i$id#d 1re%icios( #$"%n#s ># 1es#r de 'odo $o %e 'ienen en con'r#> se $#s in"eni#n 1#r# $i&er#rse. Si 'o#os en serio e$ #1oo inor#$ %e $#s %eres &%sc#n( 'eneos %e 1re"%n'#rnos %/ %eres 'ienen 1oco #cceso # /$. L#s %e se +#n %d#do # %n n%e!o rrio( # o'ro 1#)s( es'n #si$#d#s "eo"ric# o $in"`)s'ic#en'e o en '/rinos de o!i$id#d )sic# o s#$%d( son ee1$os o&!ios. Es'#s %eres necesi'#n 'ener #or #cceso #$ res1#$do or#$( sin er"o # en%do son $#s %e enos 1osi&i$id#des 'ienen de #cceder. Por $o '#n'o( es %nd#en'#$ des#rro$$#r n%e!#s r%'#s de #cceso # $os or"#nisos or#$es. E$ ee1$o si"%ien'e( de %n# in'er!ención en e$ #rco de %n 1roec 'o re#$i#do en Londres( de%es'r# $o e1%es'o 4$# en're!is'#d# 1er'enece # %n +o"#r 1#r# %eres "o$1e#d#s5: CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 77 BB
Un# %er e dio %e de no +#&er reco"ido %n 1#n$e'o #cerc# de $# $ # c#1#0# a 'o$er#nci# n%$#( no se +#&r)# en'er#do de $# di!ersid#d de rec%rsos ser!icios # %e 1od)# #cceder. Dio %e des1%/s de disc%'ir e$ 'e# con $# enc#r"#d# de$ "r%1o #dre>&e&/( encon'ró %er#s 1#r# 1onerse en con'#c'o con noso'ros. Er# o&!io %e #n'es de con'#r con n%es'ro res1#$do sie1re +#&)# sen'ido 'eor de #cerc#rse # $# 1o$ic)#. 4In!es'i"#ción so&re !io$enci# do/s'ic#( en're!is'# re#$i#d# en #&ri$ de 788=.5 L%e"o( es'# %er( #n'e %n #'#%e !io$en'o de s% #rido 4%e %e #rres'#do #c%s#do5 #c%dió # $# 1o$ic)#. L# co&in#ción de ed%c#ción 1&$ic#( !)nc%$os in or#$es or"#ni#ciones eenin#s cre#ron %n con'e'o %e $e 1eri'ió &%sc#r e$ #1oo de en'id#des # $#s %e de o'ro odo no se +%&ier# #cerc#do. Por in( reci&ió #1oo( e$ co1or'#ien'o de$ +o&re %e c#s'i"#do. LA IMPORTANCIA DEL APOYO COMUNITARIO P#r# es'# sección( e +e s#do en e$ $i&ro de J%di'+ Le*is er#n 4788=5( %e 1ro1orcion# %n #rco de reerenci# 1#r# co1render $# i1or'#nci# de$ r es 1#$do de $os ie&ros de $# co%nid#d 1#r# $#s %eres $os ni0os %e +#n e1erien'#do #$'r#'o crónico: !io$enci# )sic#( se%#$ 1sico$ó"ic# d%r#n'e cier'o 'ie1o. E$ i1#c'o de es'# si'%#ción so&re $#s !)c'i#s no es co1#r#&$e #$ %e s%ren $#s !)c'i#s de %n e1isodio nico( 1or%e es #c%%$#'i!o #ec'# s%s in'en'os de #ne#r $ # si'%#ción so&re!i!ir. er#n dice %e %no de $os i1#c'os s i1or'#n'es de$ #&%so 1ro$on"#do es e$ d#0o %e s%re $# !id# de re$#ción. Se coien# # d%d#r de %no iso de $os des( de %no res1ec'o de $os o'ros. L# !io$#ción se 1rod%ce en #&os 1$#nos( e$ 1erson#$ e$ de $# re$#ción +%#n#. 7 VIOLENCIA DOM DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7< Es'e eec'o so&re $#s re$#ciones soci#$es i1$ic# %e $os #$$e"#dos # $# !)c'i# no só$o 1%eden in$%ir so&re s% c#1#cid#d de esc#1#r( sino '#&i/n so&re $os eec'os %e e$ #&%so #c#rre# # $#r"o 1$#o. L#s res1%es'#s de #1oo i'i"#rn e$ i1#c'o ne"#'i!o $#s +os'i$es( $o #cen'%#rn. E$ sen'iien'o 1erson#$ 1osi'i!o 4en o1osición # $#s nociones 'er#1/%'ic#s de #%'oes'i#5 se des#rro$$# en e$ !)nc%$o con $os des. Un# de $#s c%#$id#des 1rinci1#$es de $os +o"#res es %e co&in#n #$o#ien'o 4se"%rid#d )sic# s%1er!i!enci#5 con !id# co%ni'#ri# 4#c'or %e con'ri&%e # res'#&$ecer %n !)nc%$o soci#$ 1osi'i!o5. er#n se0#$# %e( 1or $o "ener#$( den'ro de $# co%nid#d e$ #"resor "o# de %n 1res'i"io s e$e!#do %e s% !)c'i#. Es'o con'ri&%e #$ #is$#ien'o de $# %er. E$ #is$#ien'o es %n# es'r#'e"i# de$i&er#d# %e &%sc# se1#r#r # $# !)c'i# i1idi/ndo$e o&'ener inor#ción( conseo res1#$do eocion#$. A en%do se $e d# inor#ción #$s#: %e ser c%$1#d# %e 1%ede 1ro!oc#r consec%enci#s consec%enci#s ne"#'i!#s 4ser de1or'#d# o 1erder $# c%s'odi# de s%s +ios5. Se ins'#%r# %n# ce$os# !i"i$#nci# %e $o"r# des'r%ir $os !)nc%$os $# %er $os ni0os coien#n # conce&ir e$ %ndo # 'r#!/s de $#s o1iniones de$ "o$1e#dor. Un# res1%es'# de s%1er!i!enci# # es'# re#$id#d in'o$er#&$e( es $# r#"en'#ción de $# !id# de $# iden'id#d. Ades( $# %er 'iene o'r#s e1ec'#'i!#s e1ec'#'i!#s soci#$es 4c%id#r 4c%id#r # s%s #$$e"#dos5( $# 1resión de $# #n'ici1#ción de $# res1%es'# de $os $ os des 41or%e( #%n%e cier'os #$$e"#dos se#n co1#si!os( 1oc#s !eces 'ienen inor#ción e#c'# #cerc# de $# !io$enci# do/s'ic# s%s eec'os so&re $os indi!id%os5: M%c+#s !eces $#s !)c'i#s se !en o&$i"#d#s # o1'#r en're e1res#r s% 1%n'o de !is'# o #n'ener $# re$#ción con o'ros... Res'#%r#r e$ !)nc%$o en're $# 1erson# #$'r#'#d# B9
$# co%nid#d de1ende( en 1rier $%"#r( de cier'# or# de #cción soci#$. Un# !e %e se +# reconocido 1&$ic#en'e %e %n# 1erson# +# sido +erid#( $# co%nid#d de&e #si"n#r res1ons#&i$id#d 1or e$ d#0o re1#r#r$o. Es'#s dos res1%es'#s( reconociien'o re1#r#ción( son neces#ri#s 1#r# recons'r%ir en $# !)c'i# e$ sen'iien'o de orden %s'ici#. 4er#n( 788=( 1"s. 9;>;@.5 9;>;@.5 En %c+os es'%dios einis'#s se reconoce i1$)ci'#en'e e$ 1#1e$ de $os indi!id%os de +#cer %s'ici# # 'r#!/s de$ reconociien'o de $# !io$enci# $# #c'i!# o1osición # e$$#. Sin er"o( se +# 1%es'o 1oc# #'ención en des#rro$$#r$o coo es'r#'e"i#. T#&i/n se +# reconocido $# i1or'#nci# de $# 1/rdid# de co%nid#d en e$ 1roceso de decisión de %c+#s %eres. No o&s'#n'e( #$ #cen'%#r e$ derec+o #$ #1oo 1roesion#$ es1eci#$i#do( +eos d#do 1or "#r#n'i#d# o i"nor#do $# i1or'#nci# de$ res1#$do de $# red de !)nc%$os soci#$es( +eos 1res'#do #'ención )ni# #$ +ec+o de &%sc#r e$ odo de 'r#nsor#r $#s 1/rdid#s en "#n#nci#s( en #&os ni!e$es( ni!e$es( e$ soci#$ e$ indi!id%#$. er#n 4788=5( # 1es#r de ser 'er#1e%'#( se0#$# %e %n# de $#s #ner#s s eec'i!#s de #%d#r # cre#r n%e!os !)nc%$os n%e!os si"niic#dos 1#r# $os %e +#n s%rido #$'r#'o es # 'r#!/s de $# #cción soci#$. SEGUIR ADELANTE In!es'i"#r e$ odo en %e se 1%ede des#rro$$#r $# red de re$#ciones inor#$es orece in'eres#n'es 1osi&i$id#des. Y no es $# enor e$ +ec+o de consider#r %e 1%eden cre#rse #d#1'#rse den'ro de 'od#s $#s or#s de $# socied#d en 'od#s s%s secciones. Orecen '#&i/n $# 1osi&i$id#d es'r#'/"ic# de e'ender eec'i!i#r $# res1%es'# # "r%1os de %eres de di)ci$ #cceso. A%n den'ro de $#s co%nid#des s cerr#d#s( +# %eres 7= VIOLENCIA DOM DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7B %e c%es'ion#n 1&$ic#en'e e$ doinio de$ +o&re %c+#s s( sin d%d#( $o +#cen en 1ri!#do. Pens#r en e$ eno%e co%ni'#rio i1$ic# i#"in#r cre#r n%e!os !)nc%$os en're $os indi!id%os #is$#dos $#s #cciones 1#r# re#$i#r den'ro de$ con'e'o co$ec'i!o. L# 1ro1%es'# de 'r#nsor#r $# or"#ni#ción co%ni'#ri# $# ed%c#ción 1o$)'ic# en e$een'os c$#!e de$ eno%e coordin#do con'r# $# !io$enci# do/s'ic#( no se 1resen'# # $#s #cciones or#$es coo %n# #$'ern#'i!# s( sino coo e$ e$een'o cr%ci#$ de %n# #1roi#ción co+eren'e. E$ es&oo de 1osi&i$id#des %e +eos 1resen'#do es %n 1%n'o de 1#r'id#( %n# c+is1# 1#r# encender $# i#"in#ción i #"in#ción e$ '#$en'o cre#'i!o de $os %e dese#n +#cer s %e 1rieros #%i$ios. A&re $# 1osi&i$id#d de n%e!#s #$i#n#s en're $os %e # es'n 'r##ndo en e$ c#1o $#s #c'i!is'#s %e 'od#!)# no +#n in'e"r#do $# $%c+# con'r# $# !io$enci# do/s'ic# # s% 1rc'ic#. E$ re%isi'o cen'r#$ es co&in#r $# ed%c#ción 1%&$ic# con c#1#0#s de 1re!ención # 'r#!/s de re%niones de "r%1os de %eres $oc#$es( sin 1erder de !is'# $#s #c'i!id#des %e # se es'n re#$i#ndo en cier'#s re#s. J%n'o con e$ ens#e de %e $# !io$enci# do/s'ic# es con e in#ce1'#&$e( se de&er #cen'%#r %e $# #or)# de $#s 1erson#s 'ienen cier'# re$#ción con e$$#( 1or $o c%#$( $# res1ons#&i$id#d de +#cer #$"o #$ res1ec'o es co$ec'i!#. Se de&e co1$een'#r $# $i'er#'%r# eis'en'e 4%e se concen'r# en $o %e %no 1%ede +#cer si se $e 1resen'# es'# si'%#ción en $# !id#5 con conseos 1#r# #%d#r #%d#r # o'ros #ner#s de +#cer ren'e # $os #&%s#dores # $#s #c'i'%des %e 'o$er#n e$ #&%so. De&e #$en'#rse # $os indi!id%os # $#s #"r%1#ciones re"ion#$es 41#rien'es( #i"os( i"$esi#s( c$%&es5 # incor1or#r e$ 'e# en s% #"end# co%ni'#ri#. B;
Coo %nd#en'o de$ #1oo indi!id%#$( se de&en 'r#si'ir de #ner# si1$e $os 1rinci1ios &sicos de #1roi#ción # %n# crisis( inc$%endo #d!er'enci#s #cerc# de $os 1ro&$e#s %e s%r"en #$ #1o#r # #$"%ien d%r#n'e cier'o 'ie1o. 'i e1o. L# #c'i!id#d re"ion#$ +#ce 1osi&$e e$ des#rro$$o de +o"#res 'e1or#rios es'r#'e"i#s 1#r# enren'#r es'#&$ecer %n c#&io de cond%c'# en $os +o&res. E$ des#rro$$o de $os eno%es co%ni'#rios de&e coordin#r e$ #$c#nce $# ed%c#ción. L# or# en %e se +#"# !#ri#r de #c%erdo con e$ 'i1o de co%nid#d. No o&s'#n'e( eis'en co1onen'es esenci#$es esenci#$es %e se 1resen'#n sie1re se de'#$$#n # con'in%#ción. Co1rensión creenci#s # !#rios i'os es'ereo'i1os res1ec'o de$ "r#do de in$%enci# de $# !io$enci# do/s'ic#( s% deinición $# de %ienes $# 1#decen. Es'os i'os #c'#n coo rrer# de con'ención res1ec'o de n%es'r# c#1#cid#d de res1#$d#r # $# %er enren'#r #$ !#rón. Por ee1$o( si &ien en "ener#$ se #ce1'# %e $# !io$enci# do/s'ic# es re$#'i!#en'e con( # en%do se ec$%e # cier'os "r%1os 4es1eci#$en'e 1erson#s #ores( disc#1#ci'#dos 1roesion#$es5. Lii'#r $# deinición de $# !io$enci# >conce&ir or#s de con'ro$ coerci'i!o coo 1e$e#s de en#or#dos o ne"#r$# c%#ndo no es rec%en'e o no se re$#cion# con e$ #$co+o$iso> '#&i/n 1%ede ser %n# rrer#. Los es'ereo'i1os de $# %er #$'r#'#d# 4d/&i$( s%is#( conser!#dor#5 de$ #&%s#dor 4doin#n'e( #"resi!o( &orr#c+o5 diic%$'#n '#&i/n $# co1rensión de$ 1ro&$e#. C%es'ion#r es'os es'ereo'i1os( # 'r#!/s de edios si1$es !is%#$es de 'e'os e1$ic#'i!os( #%en'#r $# eec'i!id#d de $#s es'r#'e"i#s. L# e'# es co%nic#r %e $# !io$enci# do/s'ic# #do1'# di!ers#s or#s se 1rod%ce en 'odos $os "r%1os soci#$es 4$os +o&res !io> 79 VIOLENCIA DOM DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7; $en'os $#s %eres !)c'i#s son n%es'ros 1#rien'es( !ecinos( #i"os( co$e"#s( c$ien'es #$$e"#dos5. A1$i#r enri%ecer e$ conociien'o conociien'o Se 'r#'# de 'r#si'ir de #ner# #ccesi&$e $o %e +eos #1rendido en !ein'e #0os de in!es'i"#ción #c'i!iso. A$"%nos de $os e$een'os i1or'#n'es %e se de&en inc$%ir son: $# or'#$e# cre#'i!id#d de $os es%eros eeninos 1or #ne#r e$ #&%so so&re!i!ir # /$ e$ i1#c'o # $#r"o 1$#o( en '/rinos de coni#n# en %n# is# en $os des 4 en $# s#$%d isic# en'#$5 1or es'#r soe'id# # #&%so d%r#n'e %c+o 'ie1o %e %c+#s 1erson#s nie"#n( i'i"#n des1$##n $# res1ons#&i$id#d %e #ndon#r $# si'%#ción 1%ede ser 1e$i"roso $#en'#&$e en o'ros #s1ec'os $#s 1/rdid#s %e $# %er $os ni0os 1#decen #$ #ndon#r %n# re$#ción( inc$%endo $os 1ro&$e#s 1#r'ic%$#res de cier'#s co%nid#des %/ si"niic# 1#r# $os ni0os !i!ir en edio de $# !io$enci# %e $os "o&iernos or"#nisos oici#$es no 1ro1orcion#n #1oo 1ro'ección #dec%#dos( $# i1or'#nci# de orecer # $# %er o1ciones( en !e de decir$e $o %e de&e +#cer. Los conseos 1rc'icos $#s $ #s es'r#'e"i#s son 'i$es só$o c%#ndo $#s 1erson#s 'ienen %n #rco de reerenci# 1#r# #1$ic#r$os. Todos $os conseos de&en ser 1recedidos 1or $# inor#ción( escri'# o !er$( de $# co1$eid#d de$ 1ro&$e#. Cre#ción de n%e!os !)nc%$os B
En es'e c#1)'%$o +eos s%"erido !#rios ee1$os #$ res1ec'o. Coo es'r#'e"i# or"#ni#'i!#( cre#r n%e!os !)nc%$os si"niic# "ener#r concienci# #cerc# de $# !io $enci# do/s'ic# de $os ser!icios %e 1odr)#n &rind#r $os or"#nisos no dedic#dos # co'ir$# 41rinci1#$en'e( $# 1o$ic)# $os cen'ros de #sesor#ien'o $e"#$5. En re$#ción con $#s co%nid#des inori'#ri#s 4/'nic#s( de disc#1#ci'#d#s de %eres #ores5( ser)# s eec'i!o "ener#r concienci# den'ro de $os ser!icios # eis'en'es( %e es1er#r +#s'# %e se# 1osi&$e es'#&$ecer ser!icios es1eci#$i#dos. En re#s r%r#$es eis'en or"#ni#ciones eenin#s % eec'i!#s( #$"%n#s 4#$ enos en Gr#n ,re'#0#5 # +#n 'o#do inici#'i!#s res1ec'o de $# !io$enci# do/s'ic#. Eis'en %c+#s #ner#s de cre#r redes de #1oo resis'enci# 1or ee1$o( conce&ir # $#s ins'i'%ciones coo co%nid#des en $#s %e se 1%ede c#&i#r e$ ni !e$ de 'o$er#nci#. P#r# $o"r#r es'o se necesi'#n 1ro"r##s de ed%c#ción s #1$ios. Por ee1$o( "ener#r en $#s esc%e$#s 1o$)'ic#s in'e"r#$es %e #1%n'en # #n%$#r co1$e'#en'e $# 'o$er#nci# 4in'e"r#ndo $# !io$enci# do/s'ic# con o'r#s or#s de #&%so5. En %n eno%e coordin#do( # $os 1ro"r##s de 1re!ención # en !i"enci# +#&r)# %e #"re"#r e$ es'%dio de $#s or#s de con'ro$ coerci'i!o %e %s#n $os #d%$'os en $# re$#ción con ni0os ó!enes( de $# %'i$i#ción de$ 1oder s#do en e$ "/nero( %e se re1rod%ce co'idi#n#en'e 41#r# s de'#$$es so&re 1o$)'ic#s in'e"r#$es de #&%so se%#$ se%#$id#d en $#s esc%e$#s( !/#se 3e$$( 7885. O'ro ee1$o es $# dierenci# %e es'# #1roi#ción de&e in'rod%cir en $#s c+#r$#s so&re !io$enci# do/s'ic#( %e %c+#s de $#s #c'i!is'#s d#os ren'e # di!ers#s #%dienci#s. A en%do( $o %e oreceos son e1osiciones #cerc# de %n 'e# #&s'r#c'o o descri1ciones de $os ser!icios. E$ ode$o 1ro1%es'o inc$%ir $# inor#ción de %e $# !io$enci# do/s'ic# es %n 1ro&$e# %e oc%rre en 'od#s $#s co%nid#des 4desde e$ rrio +#s'# e$ $%"#r de 'r#o5 %e $# #or)# de $#s 1erson#s 'ienen #$"%n# e1erienci# #$ res1ec'o 41erson#$ o de #is'#des( !ecin#s o co$e"#s5. L# e'# ser 7 VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 78 'r#si'ir conociien'o co1rensión direc'# de $os 1ro&$e#s $#s 1osi&i$id#des %e( #$ enren'#r si'%#ciones de !io$enci# +o"#re0#( se 1resen'#n # $# !)c'i# # $os #$$e"#dos en $os %e &%sc# res1#$do. Se orecern ide#s es'r#'e"i#s >%e c%#$%ier 1erson# 1%ed# %s#r1#r# #1o#r # $# %er( %n'o con inor#ción #cerc# de s% derec+o $e"#$ de $os ser!icios dis1oni&$es. C%#ndo se de'ec'e #$"n in'er/s en des#rro$$#r e$ 'r#o( nos #n'endreos en con'#c'o( #$en'#ndo $# #c'i!id#d re"ion#$( e$ !)nc%$o con "r%1os sii$#res( $oc#$es( n#cion#$es e in'ern#cion#$es( %n# re$eión in'ens# %e #1%n'e # es'#&$ecer c#&ios. Pre!er con$ic'os 1osi&i$id#des Es neces#rio co1#r'ir e$ conociien'o de $# co1$eid#d de$ 1ro&$e#. Re$eion#r seri#en'e #cerc# de $#s consec%enci#s # %e 1%ede cond%cir 1res'#r #1oo # %n# %er %e enren'# #$ +o&re( #%d#r)# # 'ener %n# !isión enos ron'ic# de n%es'ro 'r#o orecer)# $# 1osi&i$id#d de #n'ici1#r $#s diic%$'#des %e se 1%ed#n 1resen'#r. A$ iso 'ie1o( se de&e 1roc%r#r %e se co1rend#n #dec%#d#en'e $os 1ro&$e#s de dierenci# di!ersid#d( %e e$ 1rinci1io de 'o$er#nci# n%$# no se #s%# de #ner# %e 1%ed# 1oner en 1e$i"ro # $# %er o si1$een'e des1$##r e$ 1ro&$e#. Por ee1$o( en e$ "r%1o de es'%dio %e se re%nió en #i#( se 1resen'#ron c#sos en $os B8
%e #i$i#s en'er#s +#&)#n sido 1erse"%id#s 4 $os +ios ec+#dos de $# esc%e$#5 en !ecind#rios de C#n#d. En '#$es si'%#ciones( $# in'o$er#nci# no se concen'r# en $ # !io$enci# sino en $os indi!id%os %e $# e1$e#n $# 1#decen. Un# #1roi#ción co%ni'#ri# in'e"r#d# i1$ic# 1$#n'#r c%id#r $# sei$$# de $# resis'enci#( 1#r# cre#r 1osi&i$id#des de c#&io. Es'o( # s% !e( #%d#r # "ener#r %n c$i# $oc#$ en e$ %e $# !io$enci# do/s'ic# se# c#d# !e s rec+##d#. CONCLUSION A$ 1resen'#r es'e ode$o( $o +#"o con 1$en# concienci# de $os c#&ios %e ei"e no s%"iero %e 1%ed# ser #$c#n#do con r#1ide o ci$en'e. Lo 1ro1on"o coo enc%#dre #$'ern#'i!o 1#r# re$eion#r so&re es'r#'e"i#s re"ion#$es( %e 1%eden des#rro$$#rse de di!ersos odos 41#r# desc%&rir #d#1'#r so&re $# #rc+#5. A$ orecer %n es&oo $ii'#do( in'en'o s%"erir $# esenci# de$ 'r#o 1or re#$i#r( e!i'#r $# i1osición de %n ode$o. P#r# des#rro$$#r res1%es'#s co%ni'#ri#s es neces#rio reconocer %e o!erse de#si#do r1ido( o sin 1re!er $#s consec%enci#s de cier'#s #cciones( 1%ede #"o'#r $os rec%rsos $oc#$es( de#r de $#do $#s 'r#diciones $#s 'ensiones e i"nor#r e$ 1o'enci#$ # eis'en'e. Por ee1$o( en %c+os rrios( !i!en %eres %er'es %e #c'#n coo edi#dor#s $oc#$es # $#s %e se rec%rre en eer"enci#s. Es'#s %eres >s $#s %e en 'od# co%nid#d +#n so&re!i!ido # e1isodios de !io$enci# do/s'ic#> cons'i'%en rec%rsos i1or'#n'es 1#r# cons'r%ir redes de #1oo resis'enci#. E$ eno%e co%ni'#rio i1$ic# es'r#'e"i#s c%id#dos#s( s%cesi!#s crecien'es( %e !inc%$en e'#s # cor'o $#r"o 1$#o con %n conociien'o de $o %e # eis'e en $os ni!e$es or#$es e inor#$es. No 1%eden s%s'i'%ir # $os ser!icios or#$es ( en re#$id#d( si 'ienen /i'o( "ener#rn %n# #or ei"enci# de $os isos ( # $# !e( 1resion#rn 1#r# %e $os ser!icios eis'en'es res1ond#n # $#s necesid#des de $#s %eres $os ni0os. E$ C#1)'%$o de es'e $i&ro inor# #cerc# de %no de $os o&s'c%$os #$ des#rro$$o de es'e ode$o en 1#)ses 7<@ VIOLENCIA DOMESTICA CONFLICTOS Y POSI,ILIDADES 7<7 occiden'#$es donde # %ncion#n %er'es o!iien'os con'r# $# !io$enci# do/s'ic#: $# #1ro1i#ción e$ con'ro$ de$ 'e#. A$en'#r $# or#ción de redes inor#$es re"ion#$es es #s%ir ries"os( es #'re!erse # co1#r'ir e$ 'e# %e d%r#n'e '#n'os #0os in'en'#os incor1or#r # $#s #"end#s 1o$)'ic#s. De&eos reconocer %e( 1or e$ oen'o( $o +eos $o"r#do. Se"%ir #de$#n'e si"niic# +#$$#r #ner#s de incor1or#r$o en $# #"end# de 'od#s $#s 1erson#s de #1o#r # #%e$$os >%er# de $#s redes en $#s %e nos s%s'en'#os d%r#n'e '#n'os #0os> %e dese#n $%c+#r 1#r# encon'r#r odos de res1#$d#r # $#s %eres. Si '%!i/r#os /i'o en !inc%$#r n%es'ro "r#n conociien'o con e$ deseo de +#cer #$"o %e 'ienen o'ros( se nos 1resen'#r)# %n# !erd#der# o1or'%nid#d( no só$o de cre#r e$ res1e'o( $# di"nid#d $# se"%rid#d %e $# co%nid#d o'or"# # $#s !)c'i#s 43oss #r!e( 7887( 1". 7@=5( sino '#&i/n de #n%$#r co1$e'#en'e $# 'o$er#nci# de $# !ic'ii#ción. Reerenci#s A$ins( S. 478;75. R%'es or r#dic#$s: A 1r#c')c#$ 1rier or re#$is')c r#dic#$s. N%e!# Yor: R#ndo o%se. 9@
,inde$( J.( 3e$$( L.( Re"#n( L. ,%r'on( S. 4788=5. -+ose #"end#( *+ose co%ni'Q E1$orin" co%ni' res1onse #nd reso%rces or *oen in '+e 3in"s Cross #re#. In ore in#$ de$ Coi'/ 1#r# e$ Conseo de M%eres de Is$in"'on. C#1&e$$( ,. 4788<5. Go$i#'+: ,ri'#ins d#n"ero%s 1$#ces. Londres: Me'+%en. C#rne( J. 4785. E1osición en e$ Con"reso de$ N#'ion#$ Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence( S'. Lo%is( MO. C#!#n#"+( C. 478;5. ,#''ered *oen #nd soci#$ con'ro$. Tesis no 1%&$ic#d#. Uni!ersid#d de S'ir$in"( Escoci#. D#!ido( L. %$$( C. 478;5. F#i$ or'%nes: M#n #nd *o #n o '+e En"$is+ idd$e c$#ss( 7;@>7B@. Londres: %'c+inson. Dos+( R. E. Dos+( R. P. 47885. -oen( %io$ence #nd soci#$ c+#n"e. Londres. Ro%'$ed"e. F#rn+#( M. 47885. -ri'in" o%r o*n +is'or: In'er!ie* *i'+ So%'+#$$ ,$#c Sis'ers. Tro%&$e #nd S'rie( <( 1"s. =7B. Freire( P. 478;95. Ed%c#'ion >T+e 1r#c'ice o reedo. Londres: -ri'ers #nd Re#ders. Gi''ins( D. 4788<5. T+e #)$ in %es'ion. ed.( Londres: M#ci$$#n. G$#ss( D. 4788B5. A$$ #%$C: -+ *oen don' $e#%e #&%si!e en. Londres: Vir#"o. #ner( J. 4enero( 788B5. -oens co1in" s'r#'e"ies. E1osición en $# Conerenci# de RO3S( Es'oco$o. er#n( J. L. 4788=5. Tr#%# #nd reco%er: Fro does'ic #&%se 'o 1o$i'ic#$ 'error. Londres: P#ndor#. 3e$$( L. 4785.S%r!i%in" se%#$ %io$ence. C#&rid"e( Reino Unido: Po$i'. 3e$$( L. 47885. No' in ron' o '+e c+i$dren: Res1ondin" 'o ri"+' *in" #"end#s on se%#$i' #nd ed%c#'ion. En M. Arno' L. ,#r'on 4co1s.5( Vo)c)n" concerns: Socio$o"ic#$ 1ers1ec'i%es on con'e1or#r ed%c#'ion reors 41"s. @>=@5. Londres: Tri#n"$e. 3e$$( L. 4788<5. To*#rds #n in'e"r#'ed co%ni' res1onsi&i$i' 'o does'ic !io$ence. En C+i$d A&%se S'%dies Uni'( A&%se o *oen #nd c+i$dren: A einis' res1onse 41"s. 7=><5. Londres: Essen'i#$ Iss%es: Uni!ersi' o Nor'+ London Press. 3e$$( L. 478895. -+en does '+e s1e#in" 1roi' %sQ Re$ec'ions on '+e diic%$'ies o de!e$o1in" # einis' #11ro#c+es 'o #&%se #nd !io$ence & *oen. En M. es'er( J. R#dord L. 3e$$ 4co1s.5( -oen( %io$ence #nd #'e 1o*er 41"s. <=>=85. ,%cin"+#( Reino Unido: O1en Uni!ersi' Press. 3e$$( L. T+or1e( M. 4788=5. Se''in" '+e con'e': A &rie o%er%ie* o socio$o"ic#$ %ses o '+e conce1' o co%ni'. Tr#o 1#r# e$ Proec'o C#'c+een' #nd Co%ni'( no 1%&$ic#do. Uni!ersi' o Nor'+ London. 7< VIOLENCIA DOMESTICA 3oss( M. #r!e( M. 478875. T+e r#1e !ic'i: C$inic#$ #nd co%ni' in'er!en'ions. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. McGi&&on( A.( Coo1er( L. 3e$$( L. 47885. -+#' s%11or'Q: An e1$or#'or s'%d o co%nci$ 1o$ic #nd 1r#c'ice( #nd $oc#$ s%11or' ser!ices in '+e #re# o does'ic !io$ence *i'+in #ersi'+ #nd F%$+#. Londres: #ersi'+ #nd F%$+# Co%nci$( Co%ni' #nd Po$ice Coi''ee. Moone( J. 4788=5. T+e +idden i"%re: Does'ic !io$ence in Nor'+ London. Londres: Is$in"'on Po$ice #nd Crie Pre!en'ion Uni'. R%&in( G. 478;=5. T+e 'r#ic in *oen: No'es on '+e 1o$i'ic#$ econo o se. En M. Rei'er 4co1.5( To*#rd #n #n'+ro1o$o" o *oen. N%e!# Yor: Mon'+$ Re!ie* Press. S#1son( A.( S'%&&s( P. Si'+( D. 4785. Crie( $oc#$i'ies( #nd '+e %$'i>#"enc #11ro#c+. ,ri'is+ Jo%rn#$ o Criino$o"( ( 1"s. =;>=8<. 97
S#r#"#( E. McLeod( M. 4785. C+#$$en"in" '+e or'+odo: To*#rds # einis' '+eor #nd 1r#c'ice. Feinis' Re!ie*: F#i$ Secre's: C+i$d Se%#$ A&%se( ( 1"s 79BB. So%'+#$$ ,$#c Sis'ers 4788@5. A"#ins' '+e "r#in: A ce$e&r#'ion o s%r!i!#$ #nd s'r%""$e >S,S 78;8>788. So%'+#$$( Reino Unido: $# #%'or#. So%'+#$$ ,$#c Sis'ers 4788=5. Asi#n *oen #nd does')c !io$ence. So%'+#$$( Reino Unido: $# #%'or#. CAPITULO 9 E$ #&%so con'r# $# es1os# en $# co%nid#d r#&e de Isr#e$ Pro1%es'#s 1#r# e$ c#&io MUAMMAD M. AJ>YAIA Los +o&res es'n 1or enci# de $#s %eres( 1or%e Dios +# #!orecido # %nos res1ec'o de o'ros... Y $os %e s%r#n $# deso&edienci# de s%s es1os#s( 1%eden c#s'i"#r$#s: de#r$#s so$#s en s%s $ec+os +#s'# "o$1e#r$#s. Corn( = 4L# %er5: <. Un# %er es coo %n# ser1ien'e. Si $e!#n'#s %n 1ie so&re s% c#&e#( 'e order es coo %n# #$o&r#... c%#n'o s $# "o$1e#s( s $i1i# %ed#r. Dos 1ro!er&ios r#&es En $#s dos $'i#s d/c#d#s( e$ 1ro&$e# de$ #&%so de$ #$'r#'o con'r# $# %er +# sido #1$i#en'e reconocido( 1#r'ic%$#ren'e en $#s socied#des ind%s'ri#$es de Occiden'e. Es'e reconociien'o se #niies'# en di!ers#s re#s 1&$ic#s 4$e"#$( ser!icios soci#$es #d%dic#ción de rec%rsos5. No o&s'#n'e( en $# co%nid#d r#&e de Isr#e$ se es' $eos de +#&er $o"r#do %n 1$eno reconociien'o de es'e serio 1ro&$e#. A%n%e en $os $'ios #0os +# crecido e$ in'er/s 1&$ico 1roesion#$ 1or 7<= VIOLENCIA DOMESTICA e$ 'e# de$ #$'r#'o en $# socied#d r#&e( no se $e +# d#do $# #'ención %e erece( 1#r'ic%$#ren'e si se 'ienen en c%en'# s%s 1e$i"ros#s consec%enci#s. L# #c'i'%d %e 1re!#$ece en es'# socied#d +#ci# e$ es1oso !io$en'o es ind%$"en'e se c%$1# # $# %er >!)c'i# de $# !io$enci#> se $# res1ons#&i$i# 1or s% iseri# 4#>Y#+i#( 78875. En $# socied#d r#&e( $# #i$i# es e$ sis'e# s s#"r#do #$'r#'#r # $# %er no es o'i!o 1#r# ro1er $# %nid#d #i$i#r. No se $o consider# o'i!o 1#r# %e $# %er #ndone e$ +o"#r ni se $e"#$ 1#r# #$e#r #$ #rido #"resor de $# c#s#. Ades( se es1er# %e $os ie&ros de $# #i$i# #n'en"#n en 1ri!#do $os #s%n'os #i$i#res 4#>Y#+i#( 788B5. A$ res1ec'o( e$ #$'r#'o no se consider# r#ón s%icien'e 1#r# e1oner $os #s%n'os 1ri!#dos de $# #i$i# ren'e # #%'orid#des 1&$ic#s. Es'o e1$ic# $# esc#se de es'%dios $# #$'# de in'er!ención e'ern# 4or#$ e inor#$5 en c#sos de #$'r#'o con'r# $# %er en $# socied#d r#&e de Isr#e$. No o&s'#n'e( eis'en '#&i/n $ii'#ciones es'r%c'%r#$es %e i1iden #cciones s eec'i!#s en c#sos de !io$enci#. L# $ii'#ción es'r%c'%r#$ %nd#en'#$ es $# #$'# de rec%rsos 1#r# 1ro'e"er #1o#r # $# %er "o$1e#d# 4cen'ro de #1oo( #$o#ien'o 1#r# $#s %e deciden #ndon#r s%s +o"#res5 de rec%rsos +%#nos c#1#ci'#dos %e es'/n #$ '#n'o de $# 1ec%$i#rid#d de $os 1ro&$e#s %e enren'# $# %er r#&e #$'r#'#d#. Es'e c#1)'%$o se reiere #$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o #&%so con'r# $# %er en $# socied#d r#&e( # 1#r'ir de %n# co&in#ción de eno%es 4c%$'%r#$ es'r%c'%r#$5. Se in'en'#r des'#c#r e$ 1rinci1#$ des#)o %e se 1resen'# # $os #sis'en'es soci#$es( # $#s #c'i!is'#s # $# co%nid#d en "ener#$( en dos re#s 1rinci1#$es: $# in'er!ención direc'# con %eres "o$1e#d#s e$ des#rro$$o de 1ro"r# 9
EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7Y#+i#( 788=( 788B I&r#+i( 788< S+oeid( 788<5. E$ #rido( 1or $o "ener#$( c%1$e $#s %nciones doin#n'es de 1ro'ec'or sos'/n de$ +o"#r $# %er( $#s de ## de c#s# 4,#r##'( 78B5. Los c#&ios de es'#'%s de $# %er den'ro de $# #i$i# r#&e( oc%rridos en $#s $'i#s dos o 'res d/c#d#s( son c%#n'i'#'i!os( es decir( s %eres #cceden # %n# ed%c#ción 'r##n %er# de$ +o"#r. No son c#&ios c%#$i'#'i!os %e #$'eren s% ni!e$ en $# #i$i#. Los c#&ios '#1oco +#n #ec'#do s% 1osición en $# co%nid#d ni e$ #$c#nce de s% in$%enci# 1o$)'ic# soci#$ 4I&r#+i( 788<5. E$ 1#1e$ de $# %er 4#dre es1os#5 si"%e siendo 'r#dicion#$ no i"%#$i'#rio 4A$>#( 78;( 788 C+oeid( 788<5. Se es1er# %e se oc%1e de $# c#s# es s% res1ons#&i$id#d #n'ener $# %nid#d #i$i#r. En con'r#s'e( no se es1er# %e e$ +o&re +#"# 'r#os en $# c#s# o c%ide # $os ni0os. En %c+os sec'ores de $# socied#d r#&e( 'od#!)# se consider# %e e$ $%"#r de $# %er es $# cocin#( e$ de$ +o&re es' #%er#( en e$ $%"#r de 'r#o 4,#r##'( 78B #>Y#+i#( 788=( 788B5. Sin d%d# es'# dis'ri&%ción de res1ons#&i$id#des( 7<9 VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7<; # 1es#r de$ #1#ren'e res1#$do de $# #%'orid#d #sc%$in#( #%en'# e$ 1oder de $# %er 'r#s s'idores. L# %er r#&e consider# # en%do %e s% %nción de #dre es s i1or'#n'e %e $# de cón%"e e$ #or #'ern#$ se consider# s 1oderoso %e e$ #or de $# %er 1or s% es1oso 4,#r##'( 78B5. L# i"%#$d#d de $os ie&ros de$ #'rionio no es 1riori'#ri#( ni en $# #i$i# ni en $# socied#d r#&es 4ni en 1#re#s ó!enes5. En es'e con'e'o( $#s i ns'i'%ciones soci#$es( econóic#s 1o$)'ic#s re$e"#n # $# %er # %n es'#'%s #r"in#$. Los códi"os de es'#'%s 1erson#$ '#&i/n discriin#n # $# %er( 1#r'ic%$#ren'e en re#s coo e$ #'rionio( e$ di!orcio $# +erenci#. L# ideo$o")# re$i"ios# 1re!#$ecien'e consider# %e $# %er es %en'e de$ #$( de $# #n#r%)# 'n#5 de$ en"#0o 4#d 4,#r##'( 78B Mo"+#d#( 7885. En're cier'os "r%1os( en es1eci#$ &ed%inos +#&i'#n'es de 1o&$#dos 1e%e0os( $#s %eres 'od#!)# son c#s#d#s 1or $# %er#( #sesin#d#s 1#r# res'i'%ir conser!#r e$ +onor de $# #i$i# conin#d#s #$ +o"#r des1%/s de c#s#d#s. Se oen'# e$ doinio de$ +o&re so&re $# %er( 1or%e se $#s consider# %en'e de i'n# soci#$( es decir( c#%s# de $# #n#r%)# e$ desorden. A$ res1ec'o( A$>Ri #ee 4788=5 sos'iene %e( en $# re$#ción #'rioni#$( e$ #rido 'iene derec+os $# es1os# o&$i"#ciones 4%e inc$%en: reconocer $# s%1eriorid#d de$ #rido o&edecer$o ser!ir #$ +o&re c%id#r # $os +ios #"r#decer #$ #rido 1or 1ro!eer $# s%&sis'enci#( no "#s'#r en eceso5. So&re $# se de es'#s nor#s 'r#dicion#$es( $# %er %e c%es'ion# $# #%'orid#d e$ 1oder de$ #rido( es' coe'iendo en "r#!e error. En res%en( e$ +ec+o de %e cier'#s %eres r#&es de Isr#e$ +##n coen#do # reci&ir ed%c#ción %ni!ersi'#ri# # 'r##r %er# de$ +o"#r( +# 1rod%cido %n# 9<
deocr#'i#ción re$#'i!# de s% re$#ción #'rioni#$. No o&s'#n'e( es'e 1roceso no +# incidido de #ne r# si"niic#'i!# en $# es'r%c'%r# err%ic# de $# #i$i# r#&e ni en s%s #c'i'%des &sic#s +#ci# $# %er( %e si"%e de1endiendo de $os ie&ros #sc%$inos de $# #i$i# 41#dre( +er#nos o #rido5. Ades( si &ien se es1er# %e $#s es1os#s se#n ie$es # s%s 1#re#s( $os #ridos só$o es'n o&$i"#dos # 1ro1orcion#r s%&sis'enci# #'eri#$ no 'ienen o&$i"#ciones or#$es +#ci# s%s %eres 4,#r##'( 78B5. Todo in'en'o de #cerc#ien'o #$ 1ro&$e# de$ #&%so de$ #$'r#'o en $# socied#d r#&e de Isr#e$ de&e 'ener en c%en'# es'os #s1ec'os e$ 1#1e$ $# 1osición de $# %er r#&e. LAS FUTURAS INTERVENCIONES DIRECTAS EN EL PRO,LEMA DE LA MUJER EN LA SOCIEDAD [RA,E Por $o "ener#$( $os ie&ros de $# #i$i# res%e$!en s%s 1ro&$e#s en 1ri!#do( $# !io$enci# no se consider# r#ón s%icien'e 1#r# con!oc#r in'er!enciones e'er n#s. Por consi"%ien'e( en $# #or)# de $os c#sos( $# %er "o$1e#d# no +#ce ren'e # $# !ic'ii#ción &%sc#ndo #%d# %er# de$ +o"#r. En 1#r'ic%$#r( $# #i$i# $os 1#rien'es de $# %er #$'r#'#d# no es1er#n %e e$$# 'oe edid#s #c'i!#s 4$$##r # $# 1o$ic)# o #c%dir # en'id#des de ser!icio soci#$5. En "ener#$( $# %er no &%sc# #1oo( #%n c%#ndo necesi'e deses1er#d#en'e %n &i'o de 1ro'ección( #%d# $e"#$ in#ncier# o res1#$do eocion#$. Un# %er #$'r#'#d# %e &%sc# ser!icios de #1oo( 1or $ o "ener#$ es' en %n# si'%#ción de eer"enci#. Ac%dir # re%"ios o # $# 1o$ic)# se consider# %n des#)o # $os !#$ores de $# co%nid#d %n# #nies'#ción !er"onos#. Posi&$een'e '#&i/n des1ier'e $# ir# #n'#"oniso +#ci# $# %er 1or 1#r'e de $# #i$i#. Por consi"%ien'e( $# %er r#&e #$'r#'#d# #n'iene oc%$'o 7< VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA s% s%riien'o ( c%#ndo decide #ndon#r s% +o"#r( #c%de 1or $o "ener#$ # $os 1#dres( +er#nos o 1#rien'es en &%sc# de re%"io #1oo. No o&s'#n'e( es'e #1oo só$o se 1ro1orcion# d%r#n'e %n 1er)odo $ii'#do ( en $# #or)# de $os c#sos( $# #i$i# 'erin#r res1ons#&i$i#ndo # $# %er 1or $# si'%#ción. K%i 'r#'en de %s'iic#r s% co1or'#ien'o( 1ero no de#rn de c%$1#r$# 1or $# si'%#ción. Por $o "ener#$( $os 1#rien'es de #&os $#dos( 'r#'#rn de &%sc#r %n# reconci$i#ción. Es'e 1roceso con rec%enci# es +%i$$#n'e 1#r# $# %er: se $# c%$1# 1or $# si'%#ción se $e #d!ier'e %e no de&e re1e'ir en e$ %'%ro $os isos errores #%n%e e$ es1oso $# c#s'i"%e n%e!#en'e. Por e$ con'r#rio( es s#'is#c'orio 1#r# e$ #rido 4Ge$$es( 78<5: no se $o consider# res1ons#&$e de s% co1or'#ien'o !io$en'o( no se $e ei"e %e 1#r'ici1e de %n# 'er#1i# ( #$ iso 'ie1o( 1resenci# $# #c%s#ción diri"id# con'r# s% %er. As) #1rende e$$# e$ #$'o 1recio %e de&e 1#"#r 1or #'re!erse # des#i#r $os !#$ores de $# #i$i#( re&e$ndose #ndon#ndo s% +o"#r. Es'# si'%#ción( '#n deses1er#d#( encon'r#r)# #$i!io si $#s #sis'en'es soci#$es es'#&$ecier#n con'#c'o con $# %er s% #i$i# inedi#'#en'e des1%/s de iden'ii c#r e$ c#so. A%n c%#ndo s% se"%rid#d isic# soci#$ se !e# 'e1or#$en'e #en##d#( es i1or'#n'e %e $# %er $# #i$i# co1rend#n %e e$$# no es res1ons#&$e de $# !io$enci# %e 1#dece. Ades de$ res1#$do eocion#$ isico( $# %er necesi'# #%d# in#ncier#( 1or%e %n "r#n 1orcen'#e de %eres r#&es de1ende de s%s #ridos 4I&r#+i( 788<5. E$ res1#$do in#nciero 1%ede dese1e0#r %n 1#1e$ cr%ci#$ 1#r# %e $# %er enren'e e$ 9=
#&%so( 1%ede ser %n incen'i!o i1or'#n'e 1#r# %e #ndone %n# re$#ción !io$en'# 4A"%irre( 78B S'r%&e ,#r&o%r( 78<5. Ades( 1%ede incen'i!#r # $os 1#dres de $# %er( %e # en%do no 'ienen rec%rsos 1#r# #%d#r$#. Los 1rocediien'os eis'en'es 1#r# conse"%ir #$ n#nciero son 1#r'ic%$#ren'e 'r#%'icos 1#r#er r#&e. Por ee1$o( %c+#s !eces e$ #rido( s% #i$i# $# #i$i# de $# %er in'er1re'#n %n rec$#o de res1#$do 1#r# $os +ios coo %n# ##r"# %e# con'r# e$ s#"r#do sis'e# de $# #i$i# o coo %n# dec$#r#ción de "%err#. Si in'er!ienen $# 1o$ic)# e$ sis'e# %dici#$( $# #i$i# de $# es1os# $o consider# %n# in'roisión e'ern# en s%s #s%n'os 1ri!#dos. I"%#$en'e( '#$es in'er!encio nes se consider#n %n des#io # $# #%'orid#d de$ #rido # $# %nid#d de $# #i$i#: %n# dec$#r#ción de "%err#. Es e!iden'e %e es'#s in'er1re'#ciones cons'i'%en $# se de$ rec+#o e$ os'r#ciso #$ %e $# #i$i# de ori"en soe'e # $# %er. L# #cción direc'# so&re $# #i$i# de ori"en $os 1#rien'es de $# %er #$'r#'#d# %e"# %n 1#1e$ c$#!e 1#r# #%d#r$# # enren'#r $# si'%#ción. En '#$es #cciones( es i1or'#n'e #ci$i'#r$es %e 1ercin $# necesid#d de cre#r %n# #'óser# de res1#$do # $# %er. L# socied#d r#&e es 1#'ri$oc#$ 4#>Y#+i#( 788B5 es decir %e 1or $o "ener#$ $# %er se c#s# con +o&res de$ $%"#r en donde creció. Es'o 1eri'e #s%ir %e $# !)c'i# de$ #&%so 1ro&$een'e !i!# cerc# de s%s 1#dres 1#rien'es( %e /s'os sern #ccesi&$es c%#ndo e$$# $os necesi'e. No o&s'#n'e( d#d#s $#s $ii'#ciones de $os !)nc%$os soci#$es 4Sc+i$$in"( 78;5( $#s #c'i!is'#s #sis'en'es soci#$es de&en #%d#r # $# #i$i# # $os 1#rien'es de $# %er # 1erci&ir e$ 1#1e$ 1osi'i!o %e 1odr)#n dese1e0#r #%d#ndo 1ro'e"iendo # $# %er #$'r#'#d#. Con rec%enci#( e$ es1oso #)s$# # $# %er de s%s 1#rien'es #i"os( 1or%e dese# %e de1end# de /$( 1re'ende oc%$'#r $# !io$enci#. Es neces#rio #$en'#r # $# #i$i# 1#r# %e !isi'e # $# +i# con rec%enci#. T#$es !isi'#s 1eri'irn %e se#n 'es'i"os de$ s%riien'o %e 1#dece co1rend#n %e necesi'# #%d#. Es'o( # s% 7=@ VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7=7 !e( d#r %n incen'i!o # $# %er 1#r# ro1er e$ c)rc%$o !icioso $i&er#rse de $# #'óser# de !io$enci# cre#d# 1or s% #rido. Por $'io( se de&e en#'i#r $# i1or'#nci# de $os "r%1os de #%d# #sesor#ien'o 1#r# %eres "o$1e#d#s. Es'os "r%1os se 1%eden cre#r oen'#ndo $# ini ci#'i!# de %eres %e +#n $o"r#do enren'#r $# !io$enci#( de #c'i!is'#s #sis'en'es soci#$es. Los "r%1os 1roo!ern #c'i!id#des %e #1%n'en # cre#r %n# #'óser# de #1oo 1#r# $#s !)c'i#s 1#r# $#s %eres %e +#n $o"r#do #ndon#r $# re$#ción con%"#$ !io$en'#. Ades( se es1er# %e con'ri&%#n # or'#$ecer # $# %er #$'r#'#d#( # #%en'#r s% sen'iien'o de #%'oes'i#( # ed%c#r$# 1#r# %e se #ire se 1%ed# deender. A$ iso 'ie1o( $#s %eres %e 1#r'ici1#n en esos "r%1os 1%eden #1render # #%d#r # o'r#s !)c'i#s. Los "r%1os reor#rn e$ sen'iien'o de r#'ernid#d en're $#s %eres %e 1#decen e$ iso 1ro&$e#. Es %r"en'e $# necesid#d de es'#&$ecer "r%1os de #%'o#%d#( sin ines de $%cro( 1#r# %eres "o$1e#d#s en $# socied#d r#&e. Gr%1os %e 1%ed#n $%e"o 'r#ns or#rse en or"#ni#ciones de #c'i!is'#s %e 'r#en 1#r# $# i1$een'#ción de $os 1ro"r##s %e se 1ro1onen # con'in%#ción. Ades( 1%eden #c'%#r en 1ro"r##s de 1re!ención ed%c#ción co%ni'#ri# con'r# $# !io$enci# 1ro1orcion#r ser!icios de res1#$do 1ro'ección 1#r# %eres #$'r#'#d#s. 9B
PROGRAMAS PU,LICOS PARA MEJORAR LA SITUACION DE LAS MUJERES GOLPEADAS Es'# sección e1one !#rios 1ro"r##s 1&$icos 1#r# eor#r $os /'odos de #cción con %eres "o$1e#d#s en $# socied#d r#&e de Isr#e$. Ac'%#$en'e( sin %erer$o( $os ser!icios eis'en'es con'ri&%en # 1er1e '%#r $# !io$enci# con'r# $# %er $# #'óser# de 'error en $# %e !i!e. Sis'e# de %s'ici# criin#$ Los oici#$es de 1o$ic)# %e reci&en %e#s 1or e$ #&%so con'r# %n# %er( son en s% #or)# %d)os. Por $o "ener#$( no co1renden $#s diic%$'#des %e enren '# $# %er r#&e desconocen s%s necesid#des 1ro&$e#s es1ec)icos. T#1oco $os oici#$es r#&es 4en "ener#$ !#rones5 1%eden co1render $#s necesid#des de es'#s %eres #$'r#'#d#s son inc#1#ces de &rind#r$es e$ #1oo %e necesi'#n. Eis'en 1ocos es'%dios e1)ricos #cerc# de$ odo en %e res1onden $os oici#$es de 1o$ic)#( r#&es %d)os( # $#s %eres %e so$ici'#n s% in'er!ención con'r# es1osos !io$en'os. No o&s'#n'e( $# e1erienci# de #sis'en'es soci#$es #c'i!is'#s s%"iere %e $# 1o$ic)# 1reiere no in'er!enir en c#sos de !io$enci# do/s'ic#. Ades( se +# o&ser!#do %e s%e$en &%sc#r con'#c'o con $# #i$i# de $# %er "o$1e#d#( o con %n 1#rien'e o ie&ro de $# co%nid#d %e 1%ed# edi#r 1#r# reconci$i#r $# re$#ción. Poc#s !eces 'o#n edid#s de #rres'o. Es e!iden'e %e e$ 1rocediien'o só$o $ o"r# d#0#r # $# %er( # %e se $# c%$1# o res1ons#&i$i# 1or $# !io$enci# de$ es1oso( cre#ndo %n# #'óser# de +%i$$#ción e in'iid#ción 4,o"r#d( 78=5. Ades( 1or $o "ener#$( no se $e d# $# se"%rid#d ni e$ res1#$do %e necesi'#. L# si'%#ción 1odr)# #$i!i#rse edi#n'e %n# c#1#ci'#ción es1eci#$ de $os oici#$es de 1o$ic)# de $#s en'id#des de ser!icio soci#$ eis'en'es. P#r# e$$o( ser neces# rio de1oner $os i'os eis'en'es #cerc# de $# !io$enci# en "ener#$ de$ #$'r#'o de $# es1os# en 1#r'ic%$#r( con'e1$#ndo $# si'%#ción es1ec)ic# de $# %er r#&e. 7= VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7=< Es i1or'#n'e %e $os oici#$es de 1o$ic)# 1ercin %e $# %er r#&e "o$1e#d# necesi'# 1ro'ección( re%"io res1#$do( %e $# #i$i# $os 1#rien'es no se $o 1ro1orcion#n. Sin d%d#( '#&i/n es i1or'#n'e %e co1rend#n $# es'r%c'%r# 1#'ri#rc#$ de $# #i$i# r#&e( %e es'# es'r%c'%r# 1er1e'# e$ #&%so con'r# $# %er e i1ide %e reci e$ #1oo %e necesi'#. Asiiso( es i1or'#n'e %e co1rend#n %e $# #c'%#$ 1o$)'ic# de no in'er!ención 1er%dic# # $# %er %e es !)c'i# de$ 'error en s% +o"#r. Los isc#$es %eces '#&i/n de&en ser #$en'#dos # res1#$d#r # $#s !)c'i#s de$ #$'r#'o de#ndo de $#do $os !#$ores 'r#dicion#$es de or"%$$o( 1ri!#cid#d re1%'#ción #i$i#r. Cor'es re$i"ios#s Es neces#rio %e $os %eces re$i"iosos de $# socied#d r#&e 'oen concienci# de $os 1ro&$e#s $#s necesid#des de $# %er #$'r#'#d#. L# %er r#&e s%e $e #c%dir # cor'es re$i"ios#s( 1or ee1$o( 1#r# 1edir e$ di!orcio. E$ %e 41or $o "ener#$ %n s#cerdo'e %e c#rece de s%icien'e c#1#ci'#ción $e"#$5 in'en'#r %n #rre"$o 1#c)ico de $# si'%#ción 4L#is+( 78;B5 %e c#si sie1re #1%n'# # 1ers%#dir # $# 1#re# # %e #n'en"# $# !id# con%"#$( #%n c%#ndo e$ #$'r#'o 1%ed# con'in%#r. E$ 1roceso de ne"oci#ción de $# 1# #i$i#r( recoend#d# 1or e$ %e re$i"ioso( co1roe'e # $#s #i$i#s 1#rien'es de $# 1#re#( # #$"%nos ie&ros de $# co%nid#d. Es'os indi!id%os no sie1re se d#n c%en'# de %e $# %er necesi'# 1ro'ección no 'ienden # 99
#%d#r$# # enren'#r $# si'%#ción de !io$enci# s%s consec%enci#s. En c#&io( #&o"#n 1or so$%ciones 'r#dicion#$es so&re $# se de$ +onor( $# r e1%'#ción( $# es'#&i$id#d $# %nid#d de $# #i$i#. Ser!icios soci#$es Los ser!icios soci#$es de $# co%nid#d r#&e 1odr)#n coo1er#r con $os %eces( #%dndo$os # 'o#r concienci# de $#s consec%enci#s des'r%c'i!#s %e #c# rre# e$ i1oner $# 'r#dicion#$ 1# #i$i#r ien'r#s 1ersis'# $# !io$enci#. Ades( ser 'i$ %e $os %eces co1rend#n $os ries"os %e i1$ic# en!o$!er # $os 1#rien'es ie&ros de $# co%nid#d en e$ 1roceso de reconci$i#ción. Si $# %er conc%erd# es1on'ne#en'e con $# 1# #i$i#r( $# i1$een'#ción de$ #rre"$o de&er)# ser s%1er!is#d# 1or 1roesion#$es 4#sis'en'es soci#$es #c'i!is'#s eenin#s5 %e !erii%en si $#s necesid#des de $# %er son #'endid#s #se"%ren s% &ienes'#r d%r#n'e e$ #rr e"$o. T#&i/n es neces#rio e1#ndir $os #c'%#$es ser!icios es'#&$ecer o'ros n%e!os. Por ee1$o( es neces#rio 1oner s $)ne#s 'e$eónic#s direc'#s 1#r# %eres #$'r#'#d#s. Ac'%#$en'e eis'en 1oc#s en $# co%nid#d r#&e no %ncion#n $#s !ein'ic%#'ro +or#s. Ser)# ide#$ %e +%&ier# #$ enos %n# 1#r# c#d# #sen'#ien'o r#&e( %e se rec$%'#r#n !o$%n'#ri#s c#1#ci'#d#s 1#r# c%&rir '%rnos ro'#'i!os. Si &ien $#s $)ne#s direc'#s no re1$##n %n# in'er!ención 1osi'i!#( 1ro1orcion#n # $# %er e$ &eneicio de %n# 1erson# co1rensi!# %e $# esc%c+#( 1#r'ic%$#ren'e c%#ndo no 1%ede rec%rrir # $os ser!icios de s#$%d &ienes'#r. L#s 'e$eonis'#s 1%eden 1ro1orcion#r$e inor#ción #cerc# de ser!icios %e %i desconoc#( #$en'#r$# # &%sc#r #%d# 4Ro&er's Ro&er's( 788@5. T#&i/n 1%e den c%1$ir %n 1#1e$ i1or'#n'e de'ec'#ndo %eres #$'r#'#d#s %e no 'ienen #cceso # ser!icios de &ienes'#r. L# co&in#ción de$ ser!icio 'e$eónico( $os ie&ros de $# #i$i# $os ser!icios de &ienes'#r co%ni'#rio( 1%ede 1ro1orcion#r %n# red de #1oo( 1ro'ección s%s'en'o i1or'#n'e 1#r# $# %er #$'r#'#d#. 7== VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7=B Asiiso( se de&e 1oner s /n#sis en $# in'er!ención direc'# con $#s #i$i#s $os 1#rien'es de $# !)c'i#. K%is es neces#rio #$en'#r # $#s #i$i#s 1# r# %e 1ro1orcionen s #1oo 1ro'ección # s%s +i#s( en $%"#r de 1resion#r$#s 1#r# %e re"resen #$ +o"#r !io$en'o. Es i1or'#n'e %e se1#n %e es# 1resión es %n &eneicio ne'o 1#r# e$ es1oso( %e 1ro&$een'e se sien'# +#&i$i'#do 1#r# con'in%#r #&%s#ndo de $# %er. M%c+#s !eces( $# #i$i# de $# %er "o$1e#d# se nie"# # d#r$e #1oo 1ro'ección. Un# so$%ción #$'ern#'i!#( c%$'%r#$en'e #ce1'#&$e( es desi"n#r # %n# #i$i# "%#rdi#n# o #do1'i!# 1#r# $# !)c'i#. Los ser!icios soci#$es 1%eden rec$%'#r # #i$i#s dis1%es'#s # &rind#r es'e ser!icio 4no neces#ri#en'e 1#rien'es direc'os de $# %er5( s%1er!is#r e$ 1roceso de c%s'odi#. L#s #i$i#s #do1'i!#s d#rn #1oo !i!iend# # $# %er #$'r#'#d# +#s'# %e e$$# decid# %/ +#cer 4di!orci#rse o re"res#r #$ +o"#r5. Si decide re"res#r( es i1or'#n'e %e e$ #sis'en'e soci#$ 4o $# #c'i!is'# %e in'er!ino en e$ c#so5 co1r%e&e %e e$ #rido +## co1$e'#do e$ 'r#'#ien'o es'/ c#1#ci'#do 1#r# reren#r $# !io$enci# con'r# s% %er. L# #i$i# #do1'i!# '#&i/n 1%ede ser!ir de res1#$do 'r#nsi'orio #n'es de %e $# %er 1#se # %n +o"#r 1#r# %eres "o$1e#d#s. L#s #sis'en'es soci#$es %e in'er!ienen en e$ 1roceso de&en !eriic#r %e $#s #i$i#s #do1'i!#s se #%s'en # cri'erios #dec%#dos. Es'os cri'erios de&en en#'i#r( #$ enos( $#s si"%ien'es c%#$id#des: dis1osición # 1res'#r #1oo 1ro'ección # $# %er 9;
concienci# de $os 1ro&$e#s %e enren'#n $# %er s%s +ios o1osición # $# !io$enci# coo edio 1#r# reso$!er con$ic'os 1osi&i$id#d de #n'ener $# conidenci#$id#d !o$%n'#d de #co1#0#r # $# %er en s%s con'#c'os con o'ros ser!icios e ins'i'%ciones #ccesi&i$id#d # $# %er c%#ndo e$$# necesi'e #%d# 1ro'ección. L# #i$i# de ori"en $os 1#rien'es 1ro&$een'e se o1on"#n # %e $# %er resid# con %n# #i$i# #do1'i!#. No o&s'#n'e( #%n c%#ndo $# ide# de #ndon#r #$ #rido es'/ en con'r# de $os !#$ores de $# socied#d r#&e( se consider# %e es'# si'%#ción 'e1or#ri# 1%ede ser s #ce1'#&$e 1#r# $# #i$i# de $# %er %e s% deri!#ción # %n +o"#r 1#r# %eres "o$1e#d#s. L# es'r#'e"i# de co1roe'er c#1#ci'#r # #i$i#s "%#rdi#n#s 1%ede ser %n 1rier 1#so 1#r# #$en'#r # $#s co%nid#des r#&es 1#r# %e #s%#n $# res1ons#&i$id#d de 1ro'e"er # $# %er co'ir $# !io$enci#. o"#res 1#r# %eres "o$1e#d#s T#&i/n es i1or'#n'e ins'#$#r s +o"#res 1#r# %eres "o$1e#d#s. Es e!iden'e %e $os +o"#res( # $#r"o 1$#o( no son %n# so$%ción 1#r# e$ 1ro&$e# de$ #$ 'r#'o. Pero 1%eden d#r e$ #1oo inedi#'o $# 1ro'ección %e $# %er no enc%en'r# en s% #i$i# de ori"en ni en $# co%nid#d( #$ enos 1or %n 1er)odo( o +#s'# %e se dis1on"# de %n# #i$i# #do1'i!#. Ac'%#$en'e( só$o eis'e %no 1#r# %eres r#&es 4en %n 1o&$#do #$ Nor'e de Isr#e$5. L#s !)c'i#s %e !i!en en e$ S%r( 1#r# #cceder # /$( 'ienen %e !i##r #$ enos c%#'ro +or#s 4$#s %e !i!en en $# re"ión cen'r#$( dos5. An'es de %e se #&rier#( en 788<( $#s %eres r#&es #$'r#'#d#s de&)#n #c%dir # +o"#res de $# co%nid#d %d)#. Ac'%#$en'e eis'en seis en rrios %d)os( %e #sis'en # %eres %d)#s r#&es( 1ero $# %er r#&e 1or $o "ener#$ no se #d#1'# # e$$os( 1#r'ic%$#ren'e 1or $# rrer# de$ $en"%#e $#s dierenci#s c%$'%r#$es. E$ +o"#r r#&e %e cre#do 1or $# Asoci#ción 1#r# $# Pre!ención de $# Vio$enci# con'r# $# M%er in#nci#do 1or e$ Minis'erio de Tr#o ,ienes'#r Soci#$ de Isr#e$. E$ Minis'erio es' 'r#'#ndo de #1ror ondos 1#r# es> 7=9 VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7=; '#&$ecer o'ro +o"#r 4en $# on# cen'r#$5( %e reci&ir e$ #%s1icio de $# Asoci#ción Con'r# $# Vio$enci# F#i$i#r en $# Socied#d [r#&e. Es'e 1roec'o enc%en'r# %er'e o1osición 1or 1#r'e de$ Mo!iien'o Is$ico( en're o'ros #r"%en'os( 1or%e des'r%ir # $# #i$i# %s%$#n# or'#$ecer # $# %er ren'e #$ +o&re. L# co#$ición 1o$)'ic# #c'%#$ es' deor#ndo e$ des#rro$$o de es'e ser!icio esenci#$. Por $'io( es i1or'#n'e es'#&$ecer cen'ros de 1re!ención. Es'os cen'ros 1%eden incor1or#rse # $os 1ro"r##s 1ro1%es'os 1#r# co'ir $# !io$enci# en $# socied#d r#&e( en e$ ni!e$ de $# 1re!ención $# ed%c#ción co%ni'#ri#( en $os ni!e$es de in'er!ención direc'#( in!es'i"#ción( 1$#niic#ción e i1$een'#ción. Los 1ro"r##s 1roec'os 1%eden $$e!#rse # c#&o en coordin#ción coo1er#ción con $os ser!icios # eis'en'es de &ienes'#r( s#$%d ed%c#ción( #s) coo '#&i/n con e$ sis'e# %dici#$( $# co%nid#d $os "r%1os de %eres or#$es e inor#$es. EL CAM,IO ESTRUCTURAL Los 1ro"r##s de #cción direc'# de 1re!ención en $# socied#d r#&e encon'r#rn %c+os o&s'c%$os( # enos %e es'/n #co1#0#dos 1or e$ es%ero de "ene r#r c#&ios soci#$es. C#&ios %e cond%c#n #$ des#rro$$o de %n en'orno no !io$en'o( %e 1%ed#n #se"%r#r $# 1re!ención # $#r"o 1$#o de$ #&%so #$'r#'o con'r# $# %er. E$ c#&io de&e enoc#r de #ner# es1eci#$ $#s nor#s( $os !#$ores $#s creenci#s %e %nd#en'#n $os es'ereo'i1os se%#$es de $# socied#d r#&e( 'r#'#ndo de e$iin#r 9
%nd#en'#$en'e $os !#$ores %e consider#n %e $# %er es inerior #$ +o&re. Ades( es i1or'#n'e $%c+#r con'r# $os códi"os de cond%c'# $#s 1o$) 'ic#s %e $os re$e#n 41or ee1$o( %n# ed%c#ción dierenci#d# 1#r# e$ +o&re $# %er5. I"%#$en'e( es neces#rio dise0#r 1ro"r##s de ed%c#ción %e #1%n'en # e$iin#r $#s nor#s %e %s'iic#n $# !io$enci# con'r# $# %er. En $# socied#d r#&e( i"%#$ %e en o'r#s co%nid#des 1#'ri#rc#$es( se consider# %e $# %er "o$1e#d# es 1ro!oc#dor#( 1ide !io$enci#( erece ser "o$1e#d# o es %n r#c#so coo %er coo #dre. Es'# conce1ción 'o$er# %s'iic# $# !io$enci#. Por e$$o( $os c#&ios de&en ser #co1#0#dos 1or serios es%eros 1#r# eor#r e$ es'#'%s soci#$( econóico 1o$)'ico de $# %er r#&e en Isr#e$. En 1#r'ic%$#r( $#s %eres #c'i!is'#s $#s %e dese1e0#n %nciones "%&ern#en'#$es 1%eden dese1e0#r %n 1#1e$ #c'i!o #$ res1ec'o. O'r# diensión( %e 'odo 1$#n 1#r# e$ c#&io soci#$ de&e 'ener en c%en'#( es $# n#'%r#$e# de $# !id# #i$i#r $# conce1ción de $# #i$i#. L# socied#d r#&e !#$or# e$ consenso( $# #ron)# e$ e%i$i&rio en $# #i$i#( 1or $o '#n'o( se consider# %e e$ con$ic'o es in#ce1'#&$e 1or%e soc#!# $# es'#&i$id#d #i$i#r 4,#r##'( 78B #>Y#+i#( 788=( 788B5. No o&s'#n'e( se +# !is'o %e es# es'#&i$id#d #rónic# es %n# si'%#ción ide#$ % di)ci$ de #$c#n#r( %e es neces#rio #di'ir e$ con$ic'o coo 1#r'e in'e"r#$ de $# !id# #i$i#r 4F#rrin"'on C+er'o( 788< S1re( 78;85. De odo %e es esenci#$ #$en'#r %n c#&io soci#$ %e $e"i'ie e$ con$ic'o rec+#ce $# !io$enci# coo #ner# de reso$!er$o. Den'ro de $# diensión de$ c#&io( '#&i/n es i1or'#n'e &%sc#r %e e$ 1&$ico 1erci %e $# &s%ed# de consenso( #ron)# es'#&i$id#d #i$i#r no 1%ede ser s i1or'#n'e %e e$ &ienes'#r $# se"%rid#d de $# es1os#. I"%#$en'e( es % neces#rio de&i$i'#r $os !#$ores de 1ri!#cid#d( +onor( re1%'#ción %nid#d #i$i#r. Si se c%es'ion#n es'#s creenci#s( %i $#s !)c'i#s %eres de $# socied#d r#&e se #'re!#n # de#r de oc%$'#r s% si'%#ción #c%d#n # $os ser!icios soci#$es $e"#$es 7= VIOLENCIA DOMESTICA EL A,USO CONTRA LA ESPOSA... 7=8 1#r# #se"%r#r s% s%1er!i!enci# &ienes'#r( ro1er e$ 1#'rón de !io$enci# %e 1#decen. Se de&en re#$i#r es%eros 1#r# #%en'#r $# 1erce1ción de$ 1&$ico de $#s 1e$i"ros#s consec%enci#s %e #c#rre# 1reerir $os !#$ores #i$i#res 'r#dicion#$es 1or enci# de $# se"%rid#d e$ &ienes'#r de $# %er. O'ro #s1ec'o %e se de&e #'ender( #$ dise0#r es'r#'e"i#s 1#r# co'ir $# !io$enci#( es e$iin#r $# desi"%#$d#d s#d# en e$ seo $# ed#d. Es'# desi"%#$d#d se e1res# en $# #i$i# r#&e 1or e$ doinio de$ !#rón 1or e$ 1oder o'or"#do # $os ie&ros s #n'i"%os de $# #i$i# so&re $os s ó!enes $#s %eres. L# $e"i'i#ción soci#$ de$ doinio de$ +o&re 41#r'ic%$#ren'e de$ es1oso5 %s'iic# e$ #$'r#'o de $# %er( $# #$'# de dis1osición # 1res'#r$e #%d#( $# #&so$%ción de$ #rido de 'od# res1ons#&i$id#d de s% co1or'#ien'o !io$en'o 4#>Y#+i#( 78875. CONCLUSIONES Por $'io( es i1or'#n'e des'#c#r %e es'e c#1)'%$o no 1ro1one %n ode$o es1ec)ico de 1re!ención de $# !io$enci# #i$i#r o de in'er!ención en c#so de #$'r#'o con'r# $# %er en $# co%nid#d r#&e de Isr#e$. E$ o&e'i!o 1rinci1#$ +# sido des'#c#r !#rios #s1ec'os re$#cion#dos con e$ #$'r#'o con'r# $# %er en es'# socied#d s%"erir cier'#s direcciones "ener#$es 1#r# $# #cción( %e '#&i/n 1%eden ser #1$ic#&$es en o'r#s co%nid#des en %e es'e 1ro&$e# #ec'# # $#s 1o&$#ciones inori'#ri#s. Ades( se +# en#'i#do $# necesid#d de es'#&$ecer 1ro"r##s 1&$icos 1#r# $# 1re!ención de $# 98
!io$enci# 1#r# $# cre#ción de cen'ros co%ni'#rios. Es e!iden'e $# %r"enci# de con'in%#r in!es'i"#ndo e$ 'e#( con $# in'ención de +#$$#r $#s es'r#'e"i#s c%$'%r#$en'e s #dec%#d#s 1#r# 1oder #c'%#r en #%d# de $# % er #$'r#'#d# no só$o en $# socied#d r#&e de Isr#e$( sino en 'odo "r%1o inori'#rio 1#'ri#rc#$ 'r#dicion#$( en o'r#s socied#des r#&es de$ %ndo. Reerenci#s A"%irre( ,. E. 478B5. -+ do '+e re'%rnQ A&%sed *i!es in s+e$'ers. Soci#$ -or( <@( 1"s. #( M. 478;5. Soci#$ c+#n"e #nd #i$ 1rocesses. ,o%$der( CO: -es'!ie*. A$>#( M. 47885. Soci#$ rese#rc+ on #i$ $ies'$es #on" Ar#&s in Isr#e$. Jo%rn#$ o Co1#r#'i!e F#i$ S'%d)es( @( 1"s. 7;B>78B. A$>Ri#ee( . . 4788=5. M#ri'#$ ri"+'s in '+e K%r#n #nd S%nn#+ #nd '+e c#$$ or *oens $i&er#'ion. E"1': Is$#ic A*#reness Press 4en r#&e5. A!i'%r( M. 478;5. T+e Ar#& #i$: Tr#di'ion #nd c+#n"e. En . Gr#no' 4co1.5( T+e #i$ in Isr#e$ 41"s. 88>77B5. Jer%s#$/n: Co%nci$ o Sc+oo$s o Soci#$ -or in Isr#e$ 4en +e&reo5. ,#r##'( . 478B5. T+e Ar#& #i$ #nd '+e c+#$$en"e o soci#$ 'r#nsor#'ion. En E. -. Ferne# 4co1.5( -oen #nd '+e #i$ in '+e Midd$e Ens': Ne* !oices o c+#n"e 41"s. ;>=5. A%s'in: Uni!ersi' o Te#s Press. ,o"r#d( M. 478=5. F#i$ ss'es #11ro#c+es 'o *ie ''erin": A einis' cri'i%e. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'+o1sc+i#'r( B= 4=5( 1"s. BB>B9. F#rrin"'on( 3 C+er'o( E. 4788<5. Soci#$ con$ic' '+eories o '+e #i$. En P. G. ,oss( -. J. Do+er'( R. L#Ross#( -. R. Sc+% S. 3. S'eine' 4co1s.5( So%rce&oo o # i$ '+eories #nd e'+ods: A con'e'%#$ #11ro#c+ 41"s. <75. N%e!# Yor: P$en%. Ge$$es( R. J. 478<5. An ec+#n"esoci#$ con'ro$ '+eor. En D. Fine$+or( R. J. Ge$$es( G. T. o'#$in" M. A. S'r#%s 4co1s.5( T+e d#r side o #i$ies 41"s. 7B7>79B5. ,e!er$ i$$s( CA: S#"e. #>Y#+i#( M. M. 478875. Perce1'ions #&o%' *ie>&e#'in" #nd 7B@ VIOLENCIA DOMESTICA '+e %se o dieren' con$ic' '#c'ics #on" Ar#&>P#$es'in)#n en"#"ed #$es in Isr#e$. Diser'#ción 1#r# e$ doc'or#do( no 1%&$ic#d#( Uni!ersid#d de Minneso'#. #>Y#+i#( M. M. 4788=5. T+e Ar#& #i$ in Isr#e$: A re!ie* o c%$'%r#$ !#$%es #nd '+eir re$#'ions+i1 'o '+e 1r#c'ice o soci#$ *or. Socie' #nd -e$#re( 7= 4<>=5( 1"s. =89= 4en +e&reo5. #>Y#+i#( M. M. 4788B5. To*#rd c%$'%r#$$ sensi'i!e in'er!en'ion *i'+ Ar#& #i$ies in Isr#e$. Con'e1or#r F#)$ T+er#1( 7; 4=5( 1"s. =8>==;. I&r#+i( 7. 4788<5. T+e s'#'%s o '+e Ar#& *o#n in Isr#e$. Jer%s#$/n: Sio%>T+e Associ#'ion or '+e Ad!#nceen' o E%#$ O11or'%ni'ies 4en r#&e5. L#is+( A. 478;B5. -oen #nd Is$#ic $#* in # non>M%s$i s'#'e. N%e!# Yor: Jo+n -i$e. Mo"+#d#( V. M. 47885. P#'ri#rc+ #nd '+e 1o$i'ics o "ender in oderniin" socie'ies: Ir#n( P#is'#n #nd A"+#nis'#n. In'ern#'ion#$ Socio$o"( ; 475( 1"s. B<. Ro&er's( A. R. Ro&er's( ,. S. 4788@5. A co1re+ensi!e ode$ or crisis in'ei!en'ion *i'+ ''ered *oen #nd '+eir c+i$dren. En S. M. S'i'+( M.,. -i$$i#s 3. Rosen 4co1s.5( Vio$ence +i's +oe 41"s. B>=95. N%e!# Yor: S1rin"er. ;@
Sc+i$$in"( R. D. 478;5. Lii'#'ions o soci#$ s%11or'. Soci#$ Ser%ice Re!ie*( 97 475( 1"s. 78><7. S+oeid( M. 4788<5. E'+nic iden'i' #nd '+e 1osi'ion o *oen #on" Ar#&s in #n Isr#e$ 'o*n. En Y. Aon D. N. Ir#e$i 4co1s5( -oen in Isr#e$ 41"s. =<>==75. Ne* ,r%ns*ic( NJ: Tr#ns#c'ion. S1re( J. 478;85. Con$ic' '+eor #nd '+e s'%d o #rri#"e #nd '+e #i$. En -. R. ,%rr( R. i$$( F. 7. Ne e I. L. Reiss 4co1s.5( Con'e1or#r '+eories #&o%' '+e #i$: Vo$. 7;. Gener#$ '+eories'+eore'ic#$ orien'#'ions 41"s. 7<@>7B85. N%e!# Yor: Free Press. S'r%&e( M. ,#r&o%r( L. 478<5. T+e decision 'o $e#!e #n #&%si!e re$#'ions+i1: Econoic de1endence #nd 1sc+o$o"ic#$ coi'en'. Jo%rn#$ o M#rri#"e #nd '+e F#i$ =B( 1"s.;B>;8<. CAPTULO ; L# %er #$'r#'#d# s%s es'r#'e"i#s de res1%es'# # $# !io$enci# Minción de$ con'e'o 7VIARY ANN DUTTON E$ %'%ro de $#s #cciones %e se 1%ed#n e1render con re$#ción # $# %er "o$1e#d# s% #i$i#( se #1o# en eor#r $# co1rensión de $os es%eros %e $#s %eres re#$i#n 1#r# resis'ir( esc#1#r( e!i'#r 'erin#r con $# !io$enci# %e 1#decen e$$#s s%s +ios. Conocer $#s di!ers#s es'r#'e"i#s de res1%es'# 4$$##r # $ # 1o$ic)#( #c%dir # %n +o"#r( #ndon#r #$ #rido( 1resen'#r $%c+#5( es i1or'#n'e( 1ero no s%icien'e 4,#c+#n( 788= ,o*er( 78< Gondo$ Fis+er( 785. Es neces#rio co1render eor $#s dierenci#s de $#s di!ers#s res1%es'#s( '#n'o en're dis'in'#s %eres coo en're $#s de %n# is# %er en e$ 'ie1o. Por %/ #$"%n#s %eres $$##n re1e'id#s !eces # $# 1o$ic)# o'r#s #s $o +#cenQ Por %/ #$"%n#s #c%den # $os +o"#res 1#r# %eres #$'r#'#d#s o'r#s noQ Por %/ %n# %er coien# # d#r 1e$eó des1%/s de #0os de no +#cer$oQ Por %/ #$"%n#s 1resen'#n resis'enci# en $os 1rieros e1isodios $%e"o de#n de +#cer$oQ Por %/ #$"%n#s &%sc#n #%d# 1roesion#$ en e$ re# de $# s#$%d( o'r#s en $#s cor'es %dici#$es o'r#s só$o en s% #i$i#Q 7B= VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7BB Es'#s 1re"%n'#s 1%eden #%d#r # eor#r $#s in'er!enciones e increen'#r e$ ni!e$ de se"%rid#d %e 1od#os orecer # $# %er #$'r#'#d# # s%s +ios. Ades( sin es'# inor#ción( 1odr)#os in'er1re'#r erróne#en'e $#s #cciones de $# !)c'i#( es'o 'endr)# consec%enci#s i1or'#n'es 1#r# e$$# s% #i$i#. Cier'os es%eros 1or resis'ir # $# !io$enci# 41e$e#r 1#r# deenderse e1res#r ir#( !er$ o )sic#en'e5 +#n sido ci'#dos coo e!idenci# de 1#si!id#d o de1endenci# c%#ndo( en re#$id#d( er#n o1ciones es'r#'/"ic#s de se"%rid#d. M%c+#s decisiones %e co1roe'en $# !id# de %n# %er "o$1e#d# 41or%e de'erin#n( 1or ee1$o( $# 1osi&i$id#d de o&'ener 1ro'ección $e"#$( c%s'odi#( c%$1#&i$id#d criin#$( dis'ri&%ción de $# 1ro1ied#d en $# diso$%ción #'rioni#$( derec+o # rec$##r 1or d#0os5 es'n o $# in$%enci# direc'# de $# e!#$%#ción %e o'ros +#cen de s% res1%es'# es'r#'/"ic# # $# !io$enci# en e$ +o"#r. Es e!iden'e %e nos res%$'# i1rescindi&$e %n# eor co1rensión de $#s r es1%es'#s es'r#'/"ic#s de $# %er. #s'# e$ oen'o( se +#n des#rro$$#do dos 'eor)#s %nd#en'#$es 1#r# e1$ic#r $#s es'r#'e"i#s de $# %er en res1%es'# # $# !io$enci#. L# 'eor)# de $# de&i$id#d #1rendid# ;7
4Se$i"#n( 78;B5 %e #d#1'#d# 1or -#$er 478=5 1#r# e1$ic#r $# res1%es'# #1#ren'een'e 1#si!#( indeens# de $# %er. Por ee1$o( se %só 1#r# e1$ic#r 1or %/ cier'#s %eres "o$1e#d#s no #ndon#n $# re$#ción. No o&s'#n'e( $# #1$ic#ción de $# 'eor)# de $# de&i$id#d #1rendid# # $# in#cción de %n# %er "o$1e#d# ren'e # %n# #en## )sic#( %e c%es'ion#d# 1or $os #%'ores de $# 'eor)# ori"in#$ 4Pe'erson( M#ier Se$i"#n( 788<5. Ades( #$ #1$ic#r es'# 'eor)#( se de#n de $#do $os es%eros #c'i!os de %c+#s %eres 1or resis'ir( e!i'#r esc#1#r de $# !io$enci#. L# 'eor)# de $# s%1er!i!enci# s%"iere %e $# %er "o$1e#d# res1onde #$ #&%so &%sc#ndo #%d# ( # edi d# %e #%en'# e$ 1e$i"ro 1#r# e$$# s%s +ios( s%s necesid#des no son c%&ier'#s( si"%e &%sc#ndo #%d# s #c'i!#en'e 4Gondo$ Fis+er( 785. Es'# 'eor)# 1one e$ /n#sis en e$ co1or'#ien'o #c'i!o de $# %er. Un# 1r%e e1)ric# de$ ode$o 4Gondo$ Fis+er( 785 incor1oró !#ri#s diensiones 1#r# e1$ic#r $#s di!ers#s or#s %e #d%iere $# &s%ed# de #%d#: 'i1o de !io$enci# %e 1#dece en e$ +o"#r 4#&%so )sico( #&%so !er$( +erid#s5( rec%rsos econóicos 4in"resos de $# !)c'i#5( c#n'id#d de +ios( o'r#s or#s de !io$enci# en $# #i$i# 4#&%so de enores5 o'ros co1or'#ien'os de$ #"resor 4%so de dro"#s o #$co+o$( !io$enci# en "ener#$( #n'eceden'es 1o$ici#$es( res1%es'# # $# !io$enci# de o'ros5. Uno de $os 1rinci1#$es #1or'es de es'e ode$o es %e de%es'r# $# i1or'#nci# de !#ri#&$es con'e'%#$es 1#r# $# co1rensión de$ co1or'#ien'o de $# %er. E$ 1ro1ósi'o 1rinci1#$ de es'e c#1)'%$o es 1resen'#r %n ode$o #1$io( %e incor1ore $#s circ%ns'#nci#s soci#$es e indi!id%#$es( 1#r# $o"r#r %n# eor co1ren sión de $os es%eros de $# %er 1or resis'ir( esc#1#r( e!i'#r o de'ener $# !io$enci# %e 1#decen e$$# s%s +ios 4D%''on( 788<5. E$ ode$o 1%ede e1$ic#r $#s dierenci#s en $#s res1%es'#s es'r#'/"ic#s de $# %er #n'e $# !io$enci#. E$ ode$o eco$ó"ico %e se 1resen'#( con'r#s'# con e$ #n$isis de$ s)ndroe de $# %er "o$1e#d#: orece %n ec#niso 1#r# e1$ic#r $# !#ried#d o&ser!#d# en $#s res1%es'#s # $# !io$enci#( ien'r#s %e e$ s)ndroe no só$o s%"iere %n# condición sin"%$#r( sino %e '#&i/n descri&e %n# #1#ren'e 1#'o$o")#. E$ se"%ndo 1ro1ósi'o de es'e c#1)'%$o es e1oner $#s dieren'es #cciones( in!es'i"#ciones 1o$)'ic#s %e 1ro1one e$ #n$isis de $#s res1%es'#s # $# !io$enci# c%#ndo inc$%e $# consider#ción de$ con'e'o. 7B9 VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7B; OMISION DEL CONTETO Los es'ereo'i1os s co%nes de $# %er #$'r#'#d# se s#n so&re $# oisión de$ con'e'o( '#n'o soci#$ coo indi!id%#$. A en%do se conci&e %e $#s % eres "o$1e#d#s or#n %n "r%1o %e se deine só$o 1or $# !io$enci# # %e es'n soe'id#s $# res1%es'# %e %'i$i#n ren'e # e$$# 41or $o "ener#$ 1#si!#5. Si &ien $# e1erienci# con es %n #c'or cr%ci#$ 1#r# co1render $o %e !i!e $# %er #$'r#'#d#( # en%do no se consider#n $#s dierenci#s. Sin er"o( $#s dierenci#s de es'r#'e"i#s en $#s res1%es'# son e!iden'es( inc$%so # 1rier# !is'#. Conocer es'#s dierenci#s es i1or'#n'e desde e$ eno%e de $#s #cciones( $#s 1o$)'ic#s( $ os es'%dios $# 1rc'ic# $e"#$. Los ee1$os %e se ci'#n s #de$#n'e >c#sos re#$es c%os de'#$$es se +#n odiic#do 1#r# 1ro'e"er e$ #noni#'o> i$%s'r#n #cerc# de %e sos$##r $# i1or'#nci# de$ con'e'o soci#$ e indi!id%#$ 1%ede dis'orsion#r $# co1rensión de $# res1%es'# es'r#'/"ic# de $# %er # $# !io$enci#. ;
Jo#nne es %n# %er #$'r#'#d# c%#s res1%es'#s inc$%en +#&$#r de$#n'e de $os e1$e#dores de s% es1oso de $# !io$enci# %e 1#dece en s% +o"#r de$ #&%so se%#$ con'r# s% +i# &%sc#r $# #%d# de %n 1si%i#'r# consider#r !#ri#s !eces $# ide# de$ s%icidio e in'en'#r s%icid#rse %n# !e. Considereos $os si"%ien'es #c'ores con'e'%#$es: 75 e$ #$'r#'o %e J. e1erien'ó consis'ió de 'rein'# #0os de !io$enci# isic# re1e'id#( in'iid#ción( #&%so eocion#$ #en##s( desde e$ inicio de$ #'rionio. 5 L# den%nci# %e J. +io ren'e #$ e1$e#dor de s% es1oso 4$#s F%er#s Ar#d#s5 en $os 1rieros #0os de #'rionio( reci&ió coo res1%es'# %n# #d!er'enci# de no e1render nin"%n# #cción # %e es'o #en##r)# e$ 'r#o de s% es1oso. J. sin'ió %e no 1od)# #s%ir es# res1ons#&i$id#d. <5 J. de1end)# econóic#en'e de s% #rido ( #des( 'r## coo e1$e#d# en $# oicin# de /$. Si &ien 'en)# c#1#cid#des( consider# %e no er# co1e'en'e 1#r# &%sc#r %n e1$eo inde1endien'e. =5 L# res1%es'# de$ 1si%i#'r# # $# si'%#ción de J. %e 1rescri&ir$e edic#ción 1#r# $# de1resión $# #nsied#d. N%nc# #nies'ó 1reoc%1#ción 1or $# se"%rid#d de J. s%s +ios. Ve#os cóo inciden es'os #c'ores con'e'%#$es( soci#$es e indi!id%#$es( en $# e1erienci# de J. Si desconoci/r#os $# res1%es'# de $#s F%er#s Ar#d#s # J.( 1odr)#os 1re"%n'#rnos 1or %/ n%nc# rec%rrió # $# 1o$ic)#. S#&er %e no reci&ió res1#$do de $# 1erson# # %ien #c%dió inici#$en'e en &%sc# de #%d# 1erson#$ 4s% 1si%i#'r#5 %e de1end)# in#ncier#en'e de$ es1oso %e 'en)# 1oc# coni#n# en s) 1#r# inde1endi#rse( #%d# # co1render 1or %/ n%nc# 'r#'ó de #ndon#r $# si'%#ción. O'ro ee1$o 4$# %er es de ori"en +is1#no5: Coo res1%es'# # $# !io$enci# isic# se%#$ # $# %e e$ #rido $# soe')#( M#r"#ri'# "%#rdó si$encio 4no +#&$ó direc'#en'e de$ +ec+o con n#die5. Le 1ed)# # s% es1oso %e se de'%!ier# c%#ndo $# !io$# !#ri#s !eces $e 1re"%n'ó 1or %/ $o +#c)#. Un# !e se #$eó de /$ 1ero e$ #rido $# si"%ió ( # 1es#r de s% resis'enci#( se ins'#$ó en s% n%e!# c#s#. Con e$ in de red%cir $#s oc#siones de #&%so se%#$( e$$# dor)# en %n di!n. M. +# decidido re"res#r # s% 1#)s de ori"en( 1ero es1er# o&'ener 1riero $# ci%d#d#n)# 1#r# 1oder !o$!er c%#ndo $o considere o1or'%no. Ve#os $#s si"%ien'es !#ri#&$es con'e'%#$es. 75 C%#ndo M. se #$eó de s% #rido( #$ 1rinci1io de$ #'rionio( $# #i$i# >de /$> $e 1idió %e !o$!ier# n%e!#en 'e( # %e /$ no 1odr)# !i!ir sin e$$#. M. c#rec)# de o'ros con'#c'os soci#$es %e no %er#n s%s co1#0eros de 'r#o $# #i$i# de /$. 5 M. '%!o oen'os de #$i!io( en 7B VIOLENCIA DOM DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... ESTRATEGIAS... 7B8 %e !i!)# en 1# 4d)#s o se#n#s %e e$ #rido 1#s# %er# de$ +o"#r( con o'r#s %eres5. <5 M. en!i# 1#r'e de$ dinero %e "#n# en s% 'r#o # s% #i$i# en s% 1#)s n#'#$. S% c%0#do +#&)# #ndon#do e$ +o"#r de#ndo # s% +er#n# so$# con 'res +ios sin rec%rsos 1#r# #n'ener$os. =5 E$ #rido de M. no só$o er# !io$en'o con e$$#: %n# !e "o$1eó # %n 1o$ic)# %e +#&)# #c%dido #n'e e$ $$##do de %n !ecino( 1reoc%1#do 1or%e e$ +o&re #en## 'ir#r # M. 1or e$ $cón. L# 'ro1#d# %e $e dio #$ 1o$ic)#( reoró $# con!icción de M. de %e n#die 1od)# con'ro$#r # s% es1oso. B5 Se de&e record#r $# condición 1ec%$i#r de M. coo ini"r#n'e. Es'#s !#ri#&$es con'e'%#$es 1eri'en co1render e$ 1$#n # $#r"o 1$#o de M. 1#r# 'erin#r con $# !io$enci#. In'en'ó cier'#s es'r#'e"i#s # cor'o 1$#o( coo se1# r#rse de$ #rido( 1ero no $o"ró #n'ener$o #$e#do. L%e"o( conci&ió %n 1$#n # $#r"o 1$#o. Sin ;<
'ener en c%en'# %e M. es ini"r#n'e( es i1osi&$e #1reci#r $# i1or'#nci# de s% deseo de 1er#necer en $os Es'#dos Unidos +#s'# o&'ener $# ci%d#d#n)#. Sin e$$#( no 'endr)# "#r#n'i#d# $# 1osi&i$id#d de re"res#r( %ed#r)# soe'id# # $#s is#s diic%$'#des econóic#s %e 1#dece s% +er#n#. Si no se 'iene en c%en'# s% creenci# de %e $# !io$enci# de$ #rido es i1osi&$e de con'ro$#r no se co1rende 1or %/ no $$#ó # $# 1o$ic)# ni 1or %/ in'ió #$ #&o"#do deensor en $# oicin# de$ isc#$ i sc#$ c%#ndo( 1or e$ inciden'e de$ $cón( se in'en'ó es'#&$ecer c#r"os criin#$es con'r# /$. T#1oco se en'ender)# 1or %/ no orec)# resis'enci# #$ #&%so se%#$. DEFINICION DEL CONTETO DE LA EPERIENCIA Tod# e1erienci# +%#n# se si'# en %n# coni"%r#ción de e!en'os circ%ns'#nci#s( in'ern#s e'ern#s #$ indi!id%o. Los es%eros 1or co1render e$ co1or '#ien'o coo %nción de$ con'e'o soci#$ e indi!id%#$ 4$# dierenci# indi!id%#$5 'ienen %n $%"#r en cienci#s soci#$es. Por ee1$o( e$ eno%e in'er#ccionis'# 4End$er M#"n%sson( 78;95 consider# %e e$ co1or'#ien'o es %n# %nción de di!ers#s !#ri#&$es: $# 1erson#$id#d( $# si'%#ción $# in'er#cción i n'er#cción de #s. L# 'eor)# de$ #1rendi#e soci#$ e1$ic# e$ co1or'#ien'o indi!id%#$ en %nción de !#ri#&$es si'%#cion#$es e indi!id%#$es 4Go$dried S1r#in( 78;9 3#ner S#s$o*( 789B Meic+en%( 78;;5. L# 'eor)# de$ sis'e# #i$i#r conci&e $# in'er#cción #i$i#r coo e$ con'e'o %e 1eri'e co1render e$ co1or'#ien'o de$ indi!id%o den'ro de $# #i$i# 4,o"r#d( 78=( orece %n# cr)'ic# einis'# de $# #1$ic#ción de es'e #rco 'eórico #$ #$'r#'o de $# %er5. Los 'r#os re#$i#dos en %n re# re$#cion#d# cons'i'%en 1receden'es i1or'#n'es 1#r# %n #n$isis con'e'%#$ de $# e1erienci# de $# !io$enci# de $# %er "o$1e#d#. V#rios #%'ores +#n #1$ic#do %n ode$o eco$ó"ico #$ co1or'#ien'o +%#no 4,roen&renner( 78;;( 78;8( 7895 #$ 1ro&$e# de $# !io$enci# )n'i# 4,e$s( 78@ C#r$son( 78= D%''on( 78( 788B Ed$eson To$#n( 7885. E$ e$een'o c$#!e de$ eno%e eco$ó"ico de$ #$'r#'o es %n# serie de #c'ores soci#$es 1sico$ó"icos %e( 1or s) so$os co&in#dos( eercen in$%enci#( direc'# e indirec'#( so&re e$ co1or'#ien'o de$ #"resor( # se# 1#r# desis'ir o 1#r# 1ersis'ir. Si &ien e$ ode$o 1#rece co1$eo( %n# si1$e i$%s'r#ción( #1$ic#d# #$ c#so de %n #"resor( 1%ede os'r#r %e es sens#'o d# si"niic#do # $# r#se: 'odo de1en de de $#s circ%ns'#nci#s. Un +o&re "o$1e# 1or 1rier# !e # s% es1os# er##d#. E$$# $$## # $# 1o$ic)# so$ici'# 1ro'ección ci!i$. E$ #rido es #rres'#do( o&$i"#do # #ndon#r e$ +o"#r # 1#r'ici1#r en %n 'r#'#ien'o. C%#ndo e$ +o&re $e c%en'# s%s diic%$'#des # %n #i"o( /s'e $e #d!ier'e %e( si $# si'%#ción se re1i'e( 79@ VIOLENCIA DOM DOMESTICA 1%ede ser enc#rce$#do( $e rec%erd# s% res1ons#&i$id#d +#ci# e$ &e&/ %e !# # n#cer. En %n c#so sii$#r( e$ 1o$ic)# no $o #rres'# sino %e con!ers# con e$ +o&re( $e s%"iere %e %i $# es1os# es' sensi&i$i#d# 1or e$ er#o. Le dice %e $o 'o e con c#$#. L# %er no 1ide 1ro'ección ci!i$ 1or%e consider# %e no !# # $o"r#r n#d#( # %e e$ 1o$ic)# 1#rec)# #1o#r #$ #rido. E$ #i"o de$ +o&re( &roe#ndo( $e s%"iere %e 'iene %e 'o#r $#s riend#s de$ #s%n'o 1or%e( des1%/s de 'odo( es e$ +o&re de $# c#s#. En c#d# c#so( $#s circ%ns'#nci#s deinen $# s#nción( ne"#'i!# o 1osi'i!#( %e reci&ió e$ co1or'#ien'o de$ +o&re. Es decir( $#s res1%es'#s %e $os #"reso res reci&ieron con'en)#n ens#es dieren'es #cerc# de $o %e er# 1osi&$e es1er#r si con'in%# con ;=
$# !io$enci#. Se 1%ede decir %e $# 1osi&i$id#d de %e e$ +o&re !%e$!# # co1or'#rse con !io$enci# de1ende de $#s circ%ns'#nci#s de $# 1rier# !e %e oc%rre. Si &ien e$ ee1$o es si1$is'#( i$%s'r# %e $# 'endenci# de$ co1or'#ien'o de$ +o&re es %n# %nción de$ con'e'o %e rode# # $# si'%#ción. En es'e c#so e$ con'e'o inc$%e $# res1%es'# 4o #$'# de res1%es'#5 de $# 1o$ic)#( de $#s cor'es %dici#$es( de $os 1#res de s% 1#re#( #s) coo de $# in'er#cción en're $#s res1%es'#s 4$# indierenci# 1o$ici#$ $# decisión de $# %er de no so$ici'#r 1ro'ección ci!i$5. E$ con'e'o( #1$ic#do # $# e1erienci# de $# %er( se deine 1or $os #c'ores soci#$es e indi!id%#$es de $# si'%#ción en $# %e se 1rod%ce $# !io$enci#. Es neces#rio consider#r $os #c'ores en s) s% co&in#ción. E$ #n$isis con'e'%#$ de$ co1or'#ien'o +%#no no es n%e!o ni ec$%si!o de de'erin#d#s 'eor)#s. T#1oco es n%e!# $# #1$ic#ción de$ ode$o eco$ó"ico 4%n eno%e in'e"r#$ de$ #n$isis con'e'%#$5 #$ co1or'#ien'o !io$en'o. En es'e c#1)'%$o( e$ ode$o se %s# 1#r# or"#ni#r e$ conociien'o eis'en'e #cerc# de $# e1erienci# de $# LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... ESTRATEGIAS... 797 %er en si'%#ción de !io$enci# coo %nd#en'o %nd#en'o de %n #n$isis con'e'%#$ #1$io de s%s es'r#'e"i#s de res1%es'#. A con'in%#ción e1oneos $# #1$ic#ción de$ ode$o 1#r# c$#siic#r $#s !#ri#&$es con'e'%#$es con e$ in de e1$ic#r $# e1erienci# de $# %er #$'r#'#d#. CLASIFICACION DE VARIA,LES CONTETUALES E$ ode$o eco$ó"ico or#$ %e %s#os 1#r# e1$ic#r e$ co1or'#ien'o !io$en'o en e$ +o"#r inc$%e cinco sis'e#s s%1er1%es'os 4Ed$eson To$#n( 7885. Ad#1'#ndo e$ ode$o # $# e1erienci# de $# %er #$'r#'#d#( $os cinco sis'e#s se 1%eden deinir de $# si"%ien'e #ner#: 7. L# % %er er #$ #$'r 'r#' #'#d #d# # indi indi!i !id% d%#$ #$(( s% +is +is'o 'ori# ri# 1er 1erso son# n#$$ e$ si" si"ni niiic# c#do do %e %e 'ie 'iene ne 1#r# e$$# 4on'o"eni#5. . F#i$i# F#i$i#(( #is #is'#d '#des( es( $%"#r $%"#r de 'r# 'r#o o o'r#s o'r#s redes redes de !)nc%$ !)nc%$os os 1erson 1erson#$e #$ess en en $os %e $# %er in'er#c'# $# +is'ori# de c#d# %no e$ si"niic#do %e 'ienen 1#r# e$$# 4icrosis'e#5. <. Los Los $#o $#oss en'r en're e $#s $#s rede redess o sis sis'e 'e# #ss %e %e dei deine nen n e$ ed edio io soc soci# i#$$ de $# % %er er $# +is'or +is'ori# i# de de esos esos $#o $#oss e$ e$ si"ni si"niic ic#do #do %e 'ienen 'ienen 1#r# 1#r# e$$# e$$# 4eso 4esosis sis'e 'e#5. #5. =. L#s "r#ndes redes co%ni'#ri#s en $#s %e $# %er no in'er#c'# direc'#en'e 1ero %e 'ienen in$%enci# so&re e$$# 4eosis'e#5 $# +is'ori# de es'#s redes e$ si"niic#do %e 'ienen 1#r# e$$#. B. L# 1ec 1ec%$ %$i# i#ri rid# d#d d soci soci#$ #$ c%$ c%$'% '%r# r#$$ dein deinid id# # 1or 1or #c' #c'or ores es /'n /'nic icos os(( de c$#s c$#se e c%$'%r#$es $# +is'ori# de es'# 1ec%$i#rid#d e$ si"niic#do %e 'iene 1#r# e$$# 4#crosis'e#5. En c#d# ni!e$( se consider# $# in$%enci# de $#s !#ri#&$es con'e'%#$es %n'o con e$ si"niic#do %e 'ienen rD A5 (.(( A5 rD C 2: ir 2 N @ .> @ C UK K 4D 1 rD r >725 2: rD C7. rD # 7B T P5 P5 o o C cn ' 15 #K 4D o ( c 4n. rrDD P5rD O .. n n. P5 & o O ? rD $os rD J n ;B
C> . Ir.. rD. rD K> > 1 .>> B >. . D rD . C7. ' Y ó rD ó *c CO C5 n - U5 77 Cs( 2: ( ? o > o rD rD (!K rD Cs. n C> n . . rD n. bD n ? n 'n r> r>r> O 4D W C A5 A5rD A5 W. ...O rD \5 & . ^ rD U5 rn ^ 1 rn n s! o(cr 4D 4D $ o bD rD O '! ? #5 CO & BB( r>D. ?. ? & r5 # CL C C. r5 r5 O ó rD . ó4D P5 U5&rD& r% E> cn O rD Cr $! o o K @ c; 15 rD 2 ó . C7. r ... o @ n ( rD? ó c! rD o . C (... CAD CAD 0 @( 7 @ cn 4D r P5 rD A5 4( B. ? C( 8 r1 (..r r1( C$. ! !5 W ó ó A5 cn ó re '% 'i 1 r% T#&$# ;.7 Mode$o eco$ó"ico de $#s es'r#'e"i#s de res1%es'# de $# %er #$'r#'#d# Ni!e$ de #n$isis V#ri#&$es con'e'%#$es Ee1$os de 1re"%n'#s si"niic#'i!#s Rec%rsos econóicos #'eri#$es >dinero( cr/di'o f A %/ rec%rsos econóicos 'iene #cceso direc'o e inedi#'o $# %er( no i1or'# c%$ se# s% c$#se soci#$ ni $os rec%rsos de s% 1#re#Q >#$o#ien'o( #$ien'os( 'r#ns1or'e( f A %/ rec%rsos #'eri#$es ro1# esenci#$es( neces#rios 1#r# $# !id# di#ri#( 'iene #cceso $# %erQ On'o"eni# 4+is'ori# 1erson#$ indi!id%#$5 ge!en'os +is'óricos si"niic#'i!os f K%/ e!en'os +is'óricos si"niic#'i!os +#n oc%rrido en $# !id# de $# %er( %/ #c'i'%d 'iene +#ci# e$$osQ gor'#$e#s $ii'#ciones eocion#$es f C%$es son $#s or'#$e#s $ii'#ciones eocion#$es de $# %er c%$ es s% #c'i'%d +#ci# e$$#sQ >or'#$e#s $ii'#ciones 0sic#s f C%$es son $#s or'#$e#s $ii'#ciones isic#s de $# %er c%$ es s% #c'i'%d +#ci# e$$#sQ >or'#$e#s $ii'#ciones de f C%$es son $#s or'#$e#s co1or'#ien'o $ii'#ciones de co1or'#ien'o de $# %er c%$ es s% #c'i'%d +#ci# e$$#sQ Microsis'e# 4!)nc%$os 1erson#$es5 g!)nc%$os #i$i#res f K%/ in'er#cciones( %e inc$%#n 1ero no se $ii'en # $# !io$enci#( +%&o en're $# %er #$'r#'#d# e$ 1er1e'r#dorQ K%/ #c'i'%des creenci#s 'iene $# %er r es1ec'o de$ co1or'#ien'o( en "ener#$( de$ 1er1e'r#dorQ C C.( Cr$ ;9
Con'in# Ni!e$ de #n$isis Mesosis'e# 4$#os en're $#s redes de$ icrosis'e#5 V#ri#&$es con'e'%#$es Ee1$os de 1re"%n'#s si"niic#'i!#s f K%/ o'ros ie&ros #i$i#res( inc$%endo +ios( or#n $# red de !)nc%$os #i$i#res de $# %er %/ in'er#cciones se 1rod%cen en're e$$osQ K%/ #c'i'%des creenci#s 'iene $# %er #$ res1ec'oQ f K%ienes or#n 1#r'e de $#s redes de !)nc%$os soci#$es de $# %er( de #is'#d( $#&or#$es o'ros( %/ in'er#cciones se 1rod%cen en're e$$osQ C%$es son $#s #c'i'%des creenci#s de $# %er res1ec'o de es#s redes $#s in'er#cciones %e 'iene en e$$#sQ f K%/ in'er#cciones se 1rod%cen en're $os icrosis'e#s %e or#n e$ eosis'e# de $# %er %/ #c'i'%d 'iene e$$# #$ res1ec'oQ f K%/ in'er#cciones se 1rod%cen en're $os icrosis'e#s de $# %er $os %e or#n e$ eosis'e#Q K%/ #c'i'%d 'iene e$$# #$ res1ec'oQ con'in# Ni!e$ de #n$isis V#ri#&$es con'e'%#$es Ee1$os de 1re"%n'#s si"niic#'i!#s Eosis'e# 4"r#ndes redes co%ni'#ri#s5 M#crosis'e# 41ec%$i#rid#des c%$'%r#$es soci#$es5 re$#ción de$ sis'e# esco$#r con e$ conseo coordin#dor de #cciones con'r# $# !io$enci# do/s'ic#5 g1o$)'ic#s 1rc'ic#s ins'i'%cion#$es re$#'i!#s # $# !io$enci# g#c'i'%des +#ci# $# !io$enci# con'r# $# %er >creenci#s re$#'i!#s # $os ro$es gcreenci#s re$#cion#d#s con $# c%$'%r# "r%1o /'nico( c$#se soci#$ o'r#s c#r#c'er)s'ic#s 41or e. 1reerenci# se%#$( ed#d5 de $# %er #$'r#'#d# de$ 1er1e'r#dor se%#$es f K%/ 1o$)'ic#s 1rocediien'os c#r#c'eri#n $#s #cciones de$ sis'e# $e"#$( cor'es %dici#$es( ins'i'%ciones de s#$%d en'#$ isic#( esc%e$#s( cor1or#ciones o'r#s or"#ni#ciones en $# co%nid#d en re$#ción #$ 1ro&$e# de $# !io$enci# do/s'ic#Q K%/ 1iens# $# %er de es'#s 1o$)'ic#s 1rocediien'osQ f C%$es son $#s #c'i'%des creenci#s 1re!#$ecien'es en e$ "r%1o c%$'%r#$( /'nico de c$#se soci#$ de $# %er( #cerc# de $# !io$enci# )n'i# de$ +o&re con'r# $# %er c%$ es $# #c'i'%d de $# %er #$ res1ec'oQ f C%$es son $#s #c'i'%des creenci#s 1re!#$ecien'es #cerc# de$ 1#1e$ de $# %er en $# #i$i#( en e$ &i'o $#&or#$ en $# co%nid#d( c%$ es $# #c'i'%d de $# %er #$ res1ec'oQ f C%$es son $#s #c'i'%des creenci#s 1re!#$ecien'es en $# socied#d #cerc# de$ "r%1o c%$'%r#$( /'nico de c$#se soci#$ #$ %e 1er'enecen $# %er e$ +o&reQ C%$ es $# #c'i'%d de $# %er #$ res1ec'oQ C C; g#is'#des( re$#ciones $#&or#$es( o'ros !)nc%$os soci#$es 41or e. en $# esc%e$#5 ;;
>!)nc%$os en're $#s redes de$ icrosis'e# de $# %er #$'r#'#d# 41or e. $# re$#ción con e$ &i'o $#&or#$ 1ro1io e$ de$ +o&re( $os +ios o $os 1#rien'es5 g!)nc%$os en're $os icrosis'e#s %e or#n e$ eosis'e# 41or e. coneión en're e$ de1#r'#en'o de 1o$ic)# $# oicin# de$ isc#$( e$ de1#r'#en'o de eer"enci#s o $# cor'e %dici#$5 >!)nc%$os en're $#s redes de$ icrosis'e# de $# !)c'i# $os icrosis'e#s %e or#n e$ eosis'e# 41or e. re$#ción de $os 1#rien'es con e$ sis'e# %dici#$ .P Or d O C; C Y 799 VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 79; Rec%rsos econóicos #'eri#$es P#r# sos'ener s% !id# co'idi#n#( $# %er #$'r#'#d# s%s +ios necesi'#n rec%rsos econóicos #'eri#$es: #cceso # dinero o cr/di'o( #$o#ien'o( 'r#ns1or 'e( #$ien'os ro1#. A%n c%#ndo $# %er 1er'enec# # $# c$#se edi# o #$'#( 1%ede no 'ener #cceso inedi#'o o 1erson#$ # es'os rec%rsos 4se"n # no&re de %i/n es'n $#s c%en'#s nc#ri#s( '#re'#s de cr/di'o 1ro1ied#des( e$ "r#do de con'ro$ econóico en $# re$#ción5. L# %er 1%ede de1ender econóic#en'e de$ #rido inc$%so #%n%e !i!# en %n# &e$$# c#s#( %se coc+es c#ros 'en"# %n es'i$o de !id# e'r#!#"#n'e. En're $#s %eres de c$#se #( $# #$'# de rec%rsos econóicos #'eri#$es 1%ede $$e"#r # si"niic#r %e e$$# s%s +ios c#rec#n de #$o#ien'o( #$ien'o o edios de 'r#ns1or'e( inc$%so d%r#n'e e$ 1er)odo de 'r#nsición. Ades( si no 'ienen edios 1#r# #n'ener %n# !id# inde1endien'e( #ndon#r $# re$#ción 1%ede #1or'#r 1oco # s%s es%eros 1or so&re!i!ir. A$"%n#s %eres se !en or#d#s # re"res#r #$ +o"#r 1or es'#s r#ones. De odo %e $os rec%rsos econóicos #'eri#$es con'ri&%en # deinir $#s o1ciones %e es'n # dis1osición de $# %er s%s +ios coo res1%es'# # $# !io$enci# do/s'ic#. L# %er #$'r#'#d# indi!id%#$ Los #c'ores de$ ni!e$ indi!id%#$ inc$%en $#s or'#$e#s $ii'#ciones eocion#$es( )sic#s( de co1or'#ien'o( in'er1erson#$es de conociien'o de $# %er. Son di!ers#s $#s !#ri#&$es indi!id%#$es i1or'#n'es( 1or ee1$o( eocion#$es 4#%'oes'i#5( isic#s 4enered#des( disc#1#cid#d( +erid#s5( de co1or'#ien'o 4+#&i$id#des $#&or#$es( des're# en e$ %so de #r#s( deens# 1erson#$5( in'er1erson#$es 4!#$or#ción 1or 1#r'e de o'ros5 co"nosci'i!#s 4in'e$i"enci#( #1reci#ción de$ 1e$i"ro5. L# +is'ori# 1erson#$ es i1or'#n'e: 1or ee1$o( 'r#%#s #n'eriores( 1/rdid#s si"niic#'i!#s( re$#ciones 1re!i#s. Por $'io( se consider# e$ si"niic#do %e $# %er d# # es'os #c'ores indi!id%#$es. Por ee1$o( %n '%or #$i"no en e$ 1ec+o 1%ede $$e!#r # %n# %er # 1ens#r %e s% !id# # es' 'erin#d#( 1or $o '#n'o no 'iene sen'ido #ndon#r $# re$#ción o'r# 1%ede consider#r %e es# enered#d es %n o'i!o s 1#r# +%ir de $# !io$enci# # 'od# cos'#. E$ e!en'o en s) no 1%ede ser in'er1re'#do %er# de$ con'e'o de$ si"niic#do %e $# %er $e #'ri&%e. Vinc%$os 1erson#$es L# %er #$'r#'#d# es' en!%e$'# en !#ri#s redes de !)nc%$os 1erson#$es( en e$ cen'ro de $#s c%#$es 4desde e$ 1%n'o de !is'# de es'e #n$isis5 es' $# re$#ción !io $en'# con e$ #rido. L# #i$i#( inc$%endo $os +ios( or# o'r# red de !)nc%$os. Los 1#rien'es( ;
#i"os( co1#0eros de 'r#o( !ecinos( "r%1os co%ni'#rios( "r%1os de de1or'e( re$i"iosos( or"#ni#ciones de 1#dres( #es'ros de $os +ios( son redes re$#cion#$es donde $# %er 1%ede in'er#c'%#r. L# +is'ori# de es'os !)nc%$os es o'r# diensión %e no se de&e i"nor#r. P#r# %n# %er #$'r#'#d#( +#&er or#do 1#r'e d%r#n'e %c+o 'ie1o de %n# red de re$#ciones $#&or#$es %e sie1re $e +# 1res'#do #1oo( no es $o iso %e es'#r en %n 'r#o n%e!o con re$#ciones 'od#!)# no conso$id#d#s. Por $'io( e$ si"niic#do %e $# %er o'or"# # $#s re$#ciones 1erson#$es '#&i/n c%1$e %n 1#1e$ con'e'%#$. 79 VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 798 Gr#ndes redes co%ni'#ri#s V#ri#s ins'i'%ciones co%ni'#ri#s 4#%n%e $# %er no 'en"# con e$$#s %n# in'er#cción direc'#5 'ienen i1#c'o so&re s% e1erienci#. Por ee1$o( $#s c#r#c'e r)s'ic#s de $# res1%es'# co%ni'#ri# # $# !io$enci# 41o$)'ic#s 1rocediien'os $e"#$es( cor'es %dici#$es( s#$#s de eer"enci# +os1i'#$#ri#( en'id#des de &ienes'#r de$ enor5. L# +is'ori# de es'#s ins'i'%ciones 41or ee1$o( si $os oici#$es de 1o$ic)# +#n 'enido o no c#1#ci'#ción es1ec)ic# 1#r# c#sos de !io$enci# do/s'ic# si $os isc#$es re$e"#n e$ 1ro&$e#5 '#&i/n %e"# %n 1#1e$ i1or'#n'e. Por $'io( '#&i/n de&e ser consider#do e$ si"niic#do %e $# %er $es o'or"#. &$ece( en c#&io( %n ec#niso 1#r# e1$ic#r $#s dierenci#s indi!id%#$es( # 'r #!/s de$ es'%dio de #c'ores %e %ncion#n coo o&s'c%$os o coo es')%$os en $# si'%#ción de !id# de $# %er( es decir( coo edi#dores o oder#dores en're e$ co1or'#ien'o !io$en'o $# res1%es'# es'r#'/"ic# de $# %er. PROPUESTAS DEL ANALISIS CONTETUAL E$ #n$isis con'e'%#$ de $#s es'r#'e"i#s de res1%es'# # $ # !io$enci# 1or 1#r'e de $# %er #$'r#'#d#( orece 1ro1%es'#s es1ec)ic#s 1#r# c#d# %n# de $#s re#s %e se de'#$$#n # con'in%#ción. Pec%$i#rid#d soci#$ c%$'%r#$ In!es'i"#ción L# in$%enci# so&re $# e1erienci# de $# %er de $os '/rinos c%$'%r#$es de $# #ce1'#ción de $# !io$enci# 41or ee1$o( s% re$eo en $#s decisiones %dici#$es( $os edios de di%sión( e$ en're'eniien'o $# 1%&$icid#d5( no 1%ede ser i"nor#d#. L# 'r#dicion#$ conce1ción de $# %er coo 1ro1ied#d de$ +o&re( in$%e '#n'o $i'er#$en'e coo en sen'ido i"%r#do. T#&i/n se de&e consider#r $# i n$%enci# de $#s c#r#c'er)s'ic#s de s%&c%$'%r#s "r%1os /'nicos 41or ee1$o( #n'ener en 1ri!#do $os 1ro&$e#s de$ +o"#r5. E$ si"niic#do %e $# %er $es #si"n#( es '#&i/n i1or'#n'e: 1or ee1$o( %n# %er %e +# in'ern#$i#do $#s 1ec%$i#rid#des c%$'%r#$es res1onder de #ner# dieren'e %e o'r# %e $#s +## rec+##do. E$ ode$o eco$ó"ico orece %n #rco de reerenci# 1#r# orien'#r e$ #n$isis con'e'%#$ de $# e1erienci# %e !i!e $# %er "o$1e#d#. L# coni"%r#ción con'e'%#$ no #s%e e$ 1#1e$ de c#%s# de$ co1or'#ien'o. Es'# E$ #n$isis con'e'%#$ s%"iere %e es neces#rio in!es'i"#r $# e1erienci# de $# %er "o$1e#d# con ode$os %e inc$%#n !#ri#&$es $'i1$es. Es'e eno%e +#ce 1osi&$e ind#"#r no só$o $os #c'ores indi!id%#$es( sino '#&i/n s% in'er#cción co&in#d#. L# co1$eid#d de$ #n$isis con'e'%#$ %i '#&i/n ei# #1$ic#r ode$os c%#$i'#'i!os 4P#''on( 788@5. ;8
Des'#c# $# necesid#d de inc$%ir en $# in!es'i"#ción # $#s %eres de s%&c%$'%r#s "r%1os %e no 1er'enecen # $# c%$'%r# 1rinci1#$. Los res%$'#dos de in!es'i"# ciones %e só$o inc$%en # %eres #n"$o#eric#n#s no 1%eden ser #1$ic#dos # %eres ne"r#s( 1o&res o c%# $en"%# n#'i!# no se# e$ in"$/s. Asiiso( e$ #$'r#'o s%s eec'os en 1o&$#ciones #r"in#d#s 4%eres sin +o"#r( con enered#des en'#$es crónic#s( ini"r#n'es5 re%iere %n es'%dio de $#s in$%enci#s con'e'%#$es es1ec)ic#s %e deinen $#s circ%ns'#nci#s de !id# de es'os "r%1os. 7;@ VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7;7 Si &ien no se 1%eden inc$%ir 'od#s $#s !#ri#&$es X'e'%#$es en %n es'%dio nico( 1oner s /n#sis en e$ 1#1e$ de$ con'e'o en $#s in!es'i"#ciones si"niic#r es'#&$ecer %n# r%'in# de inc$%sión reconociien'o de es'os #c'ores. C%#ndo #$"n es'%dio es1ec)ico no $o"r# c#ri#r $os #c'ores con'e'%#$es con 1ro1ósi'os de #n$isis es'#d)s'ico 41or ee1$o( 1or%e $# %es'r# es re$Ucid#5( se de&er es1eciic#r con c$#rid#d e$ con'e'o #$ %e se #1$ic# $# in!es'i"#ción 4descri&ir # $os s%e'os es'%di#dos 1or "r%1o /'nico( ed#d( 1osición re$#cion#$( rA/'odo de se$ección( !ic'ii#ciones 1re!i#s5( con e$ in de eor#r $# in'er1re'#ción de $os res%$'#dos. L# in!es'i"#ción %e Gondo$ re#$ió en 78( es %n eern1$o de incor1or#ción de !#ri#&$es con'e'%#$es 4in"resos( c#n'id#d de +ios( #&%so de$ enor( +erid#s( 'i 1o de !io$enci#5 en $# in!es'i"#ción de$ co1or'#ien'o &s%ed# de #%d# de $# %er #$'r#'#d#. O'r#s in!es'i"#ciones 4Po#( S'ee'ee Ro'+%( 788 Fo$$in"s'#d( ,renn#n( #%se( Po$c R%'$ed"e( 78875 des#rro$$#ron ode$os sii$#res 1#r# e#in#r $# res1%es'# 'r#%'ic# de $# %er # $# !io$enci# 4es'r/s 1os'r#%'ico5. Es neces#rio con'in%#r #1$i#r es'#s in!es'i"#ciones. En e$ es'%dio con'e'%#$ de $#s res1%es'#s de $# %er # $# !io$enci# '#&i/n se de&e 1res'#r #'ención #$ c#&io en e$ 'ie1o. E$ con'e'o 'e1or#$ es 1#r'ic% $#rien'e i1or'#n'e 1or%e $#s es'r#'e"i#s de $# %er c#&i#n #$ ri'o de $os c#&ios cons'#n'es en e$ con'e'o soci#$ 41or ee1$o( n#ciien'o de +ios( #ndonode$ +o"#r( #1#rición de enered#des "r#!es( %d#n#s # re#s %e c#recen de ser!icios 1#r# %eres "o$1e#d#s( esc#$#d# de $# !io$enci# o coieno de$ #&%so de enores5. De odo %e no só$o es i1or'#n'e e$ 'ierriAo en si coo !#ri#&$e con'e'%#$( sino '#&i/n e$ c#&io en e$ 'ie1o de $#s es'r#'e"i#s de $# %er 4%n# !#ri#&$e # $# %e se $e +# 1res'#do re$#'i!#en'e 1oc# #'ención5. Un ee1$o de es'%dio de$ i1#c'o de$ 'ie1o so&re $#s res1%es'#s de $# %er es $# in!es'i"#ción de C#1&e$$ 4C#1&e$$( Mi$$er( C#rd*e$$ ,e$n#1( 788=5. Pres'#r #'ención # es'os #c'ores nos 1eri'ir c#1'#r $# co1$eid#d de$ 1ro&$e#. L#s cienci#s soci#$es 1ro1orcion#n %n %nd#en'o i1or'#n'e 1#r# e$ di se0o de #cciones 1o$)'ic#s en re$#ción con $# %er #$'r#'#d# s%s +ios. L# res1ons#&i$i#ción( en $#s in!es'i"#ciones re$#cion#d#s con $# %er #$'r#'#d#( re%iere %e $os ode$os #1$ic#dos re$een $# !id# $#s necesid#des re#$es de $os s%e'os. In'er!enciones L#s in'er!enciones %e se es1eciic#n en c#sos de #$'r#'o( en e$ re# de s#$%d 4isic# en'#$5( se #1o#n en "r#n edid# en in!es'i"#ciones de cienci#s so ci#$es. C%#ndo $# deinición de c#sos incor1or# e$ #n$isis con'e'%#$( se concen'r# enos en $# %er indi!id%#$ s en s% in'er#cción con e$ edio en %e !i!e. L#s @
conc$%siones #cerc# de $os #c'ores %e in$%en en e$ co1or'#ien'o de $# %er #$'r#'#d# 'o#n en consider#ción e$ i1#c'o de$ con'e'o soci#$ so&re s%s #c'i'%des co1or'#ien'os. V#ri#s 'eor)#s 1sico'er#1/%'ic#s >de$ #1rendi#e soci#$ 4 Go7dried S1r#in( 78;9 3#ner S#s$o*( 789B Meic+en%( 78;;5( de$ sis'e# #i$i#r 4,oss( Do+er'( L#Ross#( Sc+% S'einer'( 788<5 $#s einis'#s 4,ro*n Roo'( 788@5> consider#n %e e$ con'e'o soci#$ es esenci#$ 1#r# e$ #n$isis de $os c#sos $#s in'er!enciones. De odo %e e$ #n$isis con'e'%#$ no es n%e!o en e$ &i'o de $# s#$%d en'#$. L# deinición de $# condición 1sico$ó"ic# de $# %er #$'r#'#d# no 1%ede ser e#c'# si se de# de $#do e$ 7; VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7;< con'e'o de $# !io$enci# do/s'ic# # $# %e es' e1%es'# 4D%''on( 7885. L#s e1erienci#s 'r#%'ic#s 1re!i#s cons'i'%en %n con'e'o sii$#r( %e con'ri&%e # de'erin#r e$ ni!e$ #c'%#$ de #n"%s'i# o de &ienes'#r 1sico$ó"ico 4,riere( 788 Co%r'ois( 785. De odo %e $#s in'er!enciones indic#d#s 1#r# $# de1resión de %n# %er #$'r#'#d# de&en consider#r e$een'os coo $# re1e'ición de $# !io$enci# # $# %e es' e1%es'#( e$ #is$#ien'o soci#$ res%$'#n'e( $# #$'# de rec%rsos econóicos $# ineic#ci# de $# res1%es'# 1o$ici#$. Un in'en'o de red%cir $# de1resión %e no 'en"# en c%en'# es'os #c'ores 1ro&$een'e no d/ res%$'#dos eec'i!os. Considereos $# i1or'#nci# de $os si"%ien'es #c'ores 1#r# dise0#r %n# in'er!ención #dec%#d# 1#r# e$ #$co+o$iso de %n# %er #$'r#'#d#: si'%#ción "r#!e en'e !io$en'# con $# #c'%#$ 1#re#( %e inc$%e #en##s con #r#s #$'r#'o 1or 1#r'e de $# 1#re# #n'erior %so de$ #$co+o$ e#cerdo 1or %n recien'e #%en'o de $ # "r#!ed#d de $# !io$enci# $# %er es econóic#en'e inde1endien'e $# #i$i# $# #1o# ># ni!e$ soci#$( 1ero no # ni!e$ concre'o> 1#r# %e #ndone $# re$#ción in'en'os #n'eriores de #c%dir # $# 1o$ic)# no 1ro1orcion#ron 1ro'ección #dec%#d#. L# in'er!ención( 1#r# ser eec'i!#( re%iere %e se 'en"#n en c%en'# es'os #c'ores. Es e!iden'e %e e$ #n$isis con'e'%#$ no e$iin# $# res1ons#&i$id#d indi!id%#$. L# in$%enci# de$ con'e'o soci#$ se i$'r# # 'r#!/s de $#s 1erce1ciones( !#$or#ción( #c'i'%des( e1ec'#'i!#s creenci#s 1#r'ic%$#res de $# %er en c%es'ión. No o&s'#n'e( #%n den'ro de $#s circ%ns'#nci#s s #'roces( sie1re %ed#n cier'#s o1ciones 1erson#$es. Si &ien cier'os co1or'#ien'os es'n $ii'#dos 1or o&s'c%$os e!en'os %e esc#1#n #$ con'ro$ de $# !)c'i#( %n# de $#s e'#s de $#s in'er!enciones de&er)# ser #%en'#r $# "## de o1ciones 1#r# $# %er #$'r#'#d#. E$ #n$isis con'e'%#$ es'i%$# %n eno%e +o$)s'ico de $#s in'er!enciones. Se 'o#n en consider#ción 'odos $os #s1ec'os de$ indi!id%o( inc$%endo or'#$e#s !%$ner#&i$id#des eocion#$es( )sic#s( co"ni'i!#s( de co1or'#ien'o es1iri'%#$es( 1#r# co1render #%d#r # $# %er # c#&i#r. Por ee1$o( s#&er %e e$ es%e# co"ni'i!o de %n# %er se #1o# en $# $ó"ic# $# r#ón s%"iere %e %n# in'er!ención eec'i!# 1odr)# ser #%d#r$# # #n#$i#r $# 'o# de decisiones desde %n# 1ers1ec'i!# cos'e>&eneicio. Por o'r# 1#r'e( si %n# %er #$'r#'#d# reci&e res1#$do eocion#$ c%#ndo +#&$# con o'ros #cerc# de s% si'%#ción( es e!iden'e %e $# od#$id#d de in'er!ención #dec%#d# ser %n "r%1o de #1oo. A1$ic#r e$ #n$isis con'e'%#$ #$ dise0o de in'er!enciones si"niic#( #$ enos( %e se 'o#n en consider#ción $os #c'ores soci#$es e indi!id%#$es en '/rinos de s% in$%enci# so&re $# %er. En %c+os c#sos( si"niic# '#&i/n %e $#s in'er!enciones #1%n'#n # 7
c#&i#r cier'o #s1ec'o de$ con'e'o soci#$ 41or ee1$o( e$ res1#$do soci#$5 o de$ indi!id%#$ 4rec%1er#r $# es1er#n# de 1oder 'erin#r con $# !io$enci#5 1#r# 1oder $o"r#r $os res%$'#dos dese#dos 4red%cir e$ %so de #$co+o$5. Prc'ic# $e"#$ Eis'en 1receden'es $e"#$es %e inc$%en e$ con'e'o en re$#ción con e$ co1or'#ien'o. Por ee1$o( $# $e")'i# deens# %s'iic# e$ co1or'#ien'o !io$en'o c%#ndo es en res1%es'# # $# r#on#&$e 1erce1ción de %e #$"%ien es' 1or c#%s#r d#0o >o $# %er'e> # s) iso o # o'ro. Ades( $os #n'eceden'es re$#'i!os # $os 'es'ionios con'r# $# !io$enci# do/s'ic# s%s eec'os reconocen $# i1or'#nci# de co1render $# dinic# de $# !io$enci# +o"#re0# 1#r# de'erin#r #c'ores co> 7;= VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7;B o r#on#&$e 1erce1ción( 1roiid#d 'e1or#$ re$#cion#d# con $# 1erce1ción de$ 1e$i"ro $# 1ro1orción de $# %er# %s#d# 1#r# res1onder #$ 1e$i"ro. No o&s'#n'e( %c+os #s1ec'os de$ con'e'o soci#$ son %ncion#$en'e in!isi&$es en e$ sis'e# $e"#$. #s'# +#ce 1oco( $# 1ro'ección $e"#$ # $#s %eres #$'r# '#d#s no con'e1$# $# condición de ini"r#n'e. No 'odos $os es'#dos 'ienen $#s is#s re"%$#ciones con re$#ción #$ 'e# de $# c%s'odi# en si'%#ciones de !io$enci# do/s'ic#. En 1#r'e( es'o se de&e #$ #n$isis de $# res1%es'# de $# %er # $# !io$enci# desde $# 1ers1ec'i!# de$ s)ndroe de %er #$'r#'#d# 4-#$er( 78=5. Si &ien es i1or'#n 'e( 1or +#&er $o"r#do $# #ce1'#ción %dici#$ de 'es'ionios re$#'i!os #$ #$'r#'o de $ # %er( e$ conce1'o de s)ndroe de %er #$'r#'#d# d# 1oco es1#cio # $# consider#ción de$ con'e'o soci#$ 4D%''on( 788<5. E$ enc%#dre soci#$ de$ 'es'ionio 4Vid#r Sc+%$$er( 788 -#$er Mon#+#n( 78;5( en e$ c%#$ e$ e1er'o 'es'iic# # 1#r'ir de conc$%siones "ener#$es de $#s in!es'i"#ciones soci#$es 1#r# #%d#r #$ %r#do # deinir +ec+os( se conci&e coo inor#ción #cerc# de$ con'e'o soci#$ 1sico$ó"ico en e$ %e $os #c'os #d%dic#'i!os oc%rrieron 4Vid#r Sc+%$$er( 788( 1". 7<<5. A1$ic#r e$ #n$isis de$ con'e'o soci#$( c%#ndo se 1resen'# %n 'es'ionio en %n c#so 1#r'ic%$#r 4D%''on( 788<5 1ro1orcion# #$ %r#do %n# se 1#r# e!#$%#r e$ co1or'#ien'o de $# %er #$'r#'#d# 1oder 'o#r de'erin#ciones #$ res1ec'o. Po$)'ic#s 1&$ic#s E$ #n$isis con'e'%#$ de $# e1erienci# de $# %er #$'r#'#d# 1%ede in$%ir de di!ers#s #ner#s en e$ dise0o de 1o$)'ic#s 1&$ic#s. Por ee1$o( $# co1rensión de$ i1#c'o de$ con'e'o econóico so&re $# c#1#cid#d de $# %er 1#r# #c#r con %n# re$#ción !io$en'# i1%$s# # inc$%ir e$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o en e$ de'e reerido # $# reor# en e$ &i'o de &ienes'#r. L# in!es'i"#ción con'e'%#$ de$ i1#c'o de $# reor# en s#$%d 1&$ic# so&re e$ 1ro&$e# de$ #$'r#'o des'#c# $# necesid#d de %e $#s %eres $os ni0os 1%ed#n #cceder # $os es'#&$eciien'os de s#$%d 1&$ic#( #$ #r"en de $os 1$#nes de s#$%d de s% #rido. Recien'een'e( "r#ci#s # $# consider#ción de$ con'e'o( se +# 1ro%$"#do en $ os Es'#dos Unidos e$ #c'# %e 1eri'e # $#s ini"r#n'es #$'r#'#d#s so$ici'#r 1erisos de 'r#o sin $# in'er!ención de$ es1oso c%#ndo +# indic#ción de #$'r#'o. Es'os ee1$os i$%s'r#n e$ 1#1e$ cen'r#$ de$ con'e'o en e$ dise0o de 1o$)'ic#s 1&$ic#s. CONCLUSION A1%n'#ndo #$ %'%ro( se !e $# necesid#d de inc$%ir e$ #n$isis de$ con'e'o soci#$ 1#r# co1render $# e1erienci# de $# %er #$'r#'#d#. S% #1$ic#ción no es
n%e!# en cienci#s soci#$es. No o&s'#n'e( 'od#!)# no +# sido 1$en#en'e in'e"r#do #$ 'r#o con %eres #$'r#'#d#s( en 'od#s s%s eser#s 4in!es'i"#ción( dise0o de in'er!enciones 1o$)'ic#s 1&$ic#s( 1rc'ic# $e"#$5. Un #n$isis #1$io de$ con'e'o soci#$ c#&i# 1oderos#en'e $# co1rensión de $# e1erienci# de $# %er( '#n'o en $o %e se reiere # s%s es'r#'e"i#s de res1%es'# 1#r# resis'ir # $# !io$enci# coo en $#s res1%es'#s 'r#%'ic#s 4es'r/s 1os'r#%'ico5. En $# 1rói# d/c#d#( e$ 'r#o con %eres #$'r#'#d#s de&e 1res'#r #'ención # $# !erd#der# co1$eid#d di!ersid#d de e1erienci#s de #$'r#'o 4en're %eres %e se dierenci#n 1or #c'ores de r##( /'nicos( c$#se soci#$( ed#d( 1reerenci# se%#$ c#1#cid#des )sic#s5. Ades( es %n# +err#ien'# de ci$ #cceso. 7;9 VIOLENCIA DOMESTICA LA MUJER MALTRATADA Y SUS ESTRATEGIAS... 7;; Reerenci#s Aeric#n ,#r Associ#'ion 4A,A5 4788=5. T+e i1#c' o does'ic !io$ence on c+i$dren: A re1or' 'o '+e 1residen' o '+e Aerci#n ,#r Associ#'ion. C+ic#"o: $# #%'or#. ,#c+#n( R. 4788=5. Vio$ence #"#ins' *oen: A n#'ion#$ crie !ic'ii#'ion s%r!e re1or' 4,JS P%&$ic#'ion No. NCJ7=B<B5. -#s+in"'on( DC: De1#r'#en'o de J%s'ici# de EE.UU. ,e$s( J. 478@5. C+i$d #$'re#'en': An eco$o"ic#$ in'e"r#'ion. Aeric#n Psc+o$o"is'( <B9. ,oss( P. G.( Do+er'( -. J.( L#Ross#( R.( Sc+%( -. R. S'eine'( S. 3. 4co1s.5 4788<5. So%rce&oo o #i$ '+eories #nd e'+ods. N%e!# Yor: P$en%. ,o*er( L. . 478<5. ,e#'in" *ie &e#'in". Lein"'on( MA: Lein"'on. ,riere( J. 47885. C+)$d #&%se 'r#%#: T+eor #nd 're#'en' o '+e $#s'in" eec's. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. ,roen&renner( U. 478;;5. To*#rd #n e1erien'#$ eco$o" o +%#n de!e$o1en'. Aeric#n Psc+o$o"is'( <( 1"s. B<>B<7. ,roen&renner( U. 478;85. T+e eco$o" o +%#n de!e$o1en': E1erien's & n#'%re #nd desi"n. C#&rid"e: MA: #r!#rd Uni!ersi' Press. ,roen&renner( U. 47895. Recen' #d!#nces in rese#rc+ on '+e eco$o" o +%#n de!e$o1en'. En R. 3. Si$&ereisen( 3. Eer'+ G. R%din"er 4co1s.5( De!e$o1en' #s #c 'ion in con'e': Pro&$e &e+#!ior #nd nor#$ o%'+ de!e$o1en' 41"s. ;><@5. N%e!# Yor: S1rin"er. ,ro*n( L. S. Roo'( M. P. P. 4788@5. D)!ersi' #nd co1$ei' in einis' '+er#1. N%e!# Yor: #rrin"'on P#r. C#1&e$$( J. C.( Mi$$er( P.( C#rd*e$$( M. M. ,e$n#1( R. A. 4788=5. Re$#'ions+i1 s'#'%s o ''ered *oen o!er 'ie. Jo%rn#$ o F#i$ Vio$ence( 8( 1"s. 88>777. C#r$son( ,. E. 478=5. C#%ses #nd #in'en#nce o does'ic !io$ence: An eco$o"ic#$ #n#$sis. Soci#$ Ser!ice Re!ie*( B( 1"s. B98>B;. Co%r'ois( C. 4785. e#$in" '+e inces' *o%nd: Ad%$' s%r!i!ors in '+er#1. N%e!# Yor: Nor'on. D%''on( D. G. 4785. T+e does'ic #ss#%$' o *oen: Psc+o$o"ic#$ #nd criin#$ %s'ice 1ers1ec'i!es. ,os'on: A$$n ,#con. D%''on( D. G. 4788B5. T+e does'ic #ss#%$' o *oen: Psc+o$o"ic#$ #nd criin#$ %s'ice 1ers1ec'i!es. 4Ed. re!is#d#5. V#nco%!er: U,C Press. D%''on( M. A. 47885. E1o*erin" #nd +e#$in" '+e ''ered *o#n: A ode$ o #ssessen' #nd in'er!en'ion. N%e!# Yor: S1rin"er. <
D%''on( M. A. 4788<5. Unders'#ndin" *oens res1onses 'o does'ic !io$ence: A redeini'ion o ''ered *o#n sndroe. os'r# L#* Re!ie*( 7 4=5( 1"s. 7787> 7=. Ed$eson( J. L. To$#n( R. M. 47885. In'er!en'ion or en *+o ''er An eco$o"ic#$ #11ro#c+. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. End$er( N. S. M#"n%sson( D. 478;95. To*#rd #n in'er#c'ion#$ 1sc+o$o" o 1erson#$i'. Psc+o$o"ic#$ ,%$$e'in( <( 1"s. 89B>8;=. Fo#( E. ,.( S'ee'ee( G. Ro'+%( ,.U. 47885. ,e+#!ior#$ co"ni'i!e conce1'%#$i#'ions o 1os'>'r#%#'ic s'ress disorder. ,e+#!ior T+er#1 4@5( 1"s 7BB> 7;9. Fo$$in"s'#d( D. R.( ,renn#n( A. F.( #%se( E. S.( Po$c( D. S. R%'$ed"e( L. L. 478875. F#c'ors oder#'in" 1+sic#$ #nd 1sc+o$o"ic#$ s1'os o ''ered *oen. Jo%rn#$ oF#i$ Vio$ence( 9 475( 1"s. 7>8B Go$dried( M. S. S1r#$in( J. N. 478;95. ,e+#!ior#$ 1erson#$i' #ssessen'. En ,e+#!ior#$ #11ro#c+es 'o '+er#1. Morris'o*n( N. J.: Gener#$ Le#rnin" Press. Gondo$( E. -. Fis+er( E. R. 4785. ,#''ered *oen #s s%r!i!ors: An #$'ern#')!e 'o 're#'in" $e#rned +e$1$essness. Lein"'on( MA: Lein"'on. 3#ner( F. . S#s$o*( G. 4789B5. ,e+#!ior#$ #n#$ses. Arc+)!es o Gener#$ Psc+i#'r( 7( 1"s. B8>=<. Meic+en%( D. 478;;5. Co"ni'i!e>&e+#!ior odiic#'ion: An in'e"r#'i!e #11ro#c+. N%e!# Yor: P$en%. 7; VIOLENCIA DOMESTICA P#''on( M. K. 4788@5. K%#$)'#')!e e!#$%#'ion #nd rese#rc+ e'+ods 4#. ed.5 Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Pe'erson( C.( M#ier( S. F. Se$i"#n( M. E. P. 4788<5. Le#rned +e$1$essness: A '+eor or '+e #"e o 1erson#$ con'ro$. N%e!# Yor: Oord Uni!ersi' Press. Se$i"#n( M. E. P. 478;B5. e$1$essness: On de1ression( de!e$o1en'( #nd de#'+. S#n Fr#ncisco( CA: -. . Free#n. Vid#r( N. Sc+%$$er( R. A. 47885. J%ries #nd e1er' e!idence: Soci#$ r#e*or 'es'ion. L#* Con'e1or#r Pro&$es( B( 1"s. 77<> 7;9. -#$er( L. E. 478=5. ,#''ered *o#n sndroe. N%e!# Yor: S1rin"er. -#$er( L. Mon#+#n( J. 478;5. Soci#$ r#e*ors: A ne* %se o soci#$ science in $#*. Vir"ini# L#* Re!ie*( ;<( 1"s. BB8>B8. CAPITULO No s !ic'i#s sec%nd#ri#s N%e!o eno%e de $#s in'er!enciones re$#cion#d#s con $os ni0os EINAT PELED En %n #r')c%$o so&re 1ro&$e#s de$ enor( 1%&$ic#do en ;+e S%r!e en 78=( $# 1edi#'r# Ir# S. -i$e escri&ió $o si"%ien'e: Sin d%d#( es !erd#d %e e$ +o"#r donde $#s 1e$e#s son rec%en'es 'iene 1oc#s !en'##s co1#r#do con $# #'óser# es'#&$e %e #se"%r# e$ di!orcio. Sin er"o( ien'r#s $# cr%e$d#d no es'/ diri"id# # $os enores( #$ enos no 1#decern $#s 1resiones in'ern#s %e se 1rod%cen c%#ndo e$ di!orcio ro1e # %n# #i$ i# o %ie&r# $os $#os in'#n"i&$es %e son #$ien'#dos en e$ &i'o +o"#re0o. 4-i$e( 78=( 1. =;=5 Si &ien %i %e %n# de $#s 1rier#s 1roesion#$es en co1render coen'#r $os s%riien'os %e $os ni0os 1#decen en +o"#res 1endencieros( no co1rendió 1$en#en'e $os eec'os ne"#'i!os de $# !io$enci# so&re e$ ni0o 'es'i"o. A%n%e no recoiend# %n# in'er!ención diri"id# # /$( s%"iere %e e$ ni0o no es e$ 1ro&$e# $# so$%ción # s%s diic%$'#des só$o se #$c#n# # 'r#!/s de %n# odiic#ción de$ edio soci#$ 4-i$e( 78=( 1. =;<5. =
Los se'en'# #0os %e 1#s#ron desde $# 1%&$ic#ción de ese #r')c%$o +#n 1rod%cido %c+os c#&ios en $# 7@ VIOLENCIA DOMESTICA NOMAS VICTIMAS SECUNDARIAS 77 conce1ción soci#$ de $# res1%es'# # $#s diic%$'#des de$ ni0o 'es'i"o de !io$enci#. No o&s'#n'e( $os 1#sos %e -i$e recoiend# 1#r# #%d#r$o 1#recen ser 'od#!)# %no de $os 1rinci1ios %e orien'#n $# res1%es'# soci#$ # $os ni0os de %eres #$'r#'#d#s # s#&er( consider#r$os !)c'i#s sec%nd#ri#s de $# !io$enci#. Es'e c#1)'%$o coien# con %n &re!e res%en de $os #!#nces $o"r#dos en $#s $'i#s dos d/c#d#s en $ # in!es'i"#ción $#s in'er!enciones en es'e c#1o. A con'in%#ción se 1resen'#n 'res #c'ores %e( # i en'ender( o&s'#c%$i#n %n# res1%es'# #rc#n'e #dec%#d# # $#s necesid#des de $os +ios de %eres "o$1e#d#s: #5 $# n#'%r#$e# reser!#d# de $# !io$enci# do/s'ic# &5 $# #$'# de conociien'o( c#1#ci'#ción co1roiso 1or 1#r'e de $os ser!icios soci#$es 1er'inen'es c5 $# conce1ción de$ ni0o coo !)c'i# sec%nd#ri# 1or 1#r'e de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Por $'io( e#ino $os es%eros #c'%#$es( con re$#ción # c#d# %no de es'os #c'ores( 1or 1ro1orcion#r ser!icios #dec%#dos # $os +ios de %eres #$'r#'#d#s( e1on"o #$"%n#s s%"erenci#s 1#r# %n n%e!o eno%e. LOS NI]OS COMO CENTRO DE LA INVESTIGACION Y LAS INTERVENCIONES L# cons'r%cción de$ #$'r#'o de $# %er coo 1ro&$e# soci#$( se 1rod%o en $# d/c#d# de $os ;@ 4Losee( 78;5. Y $os +ios de $#s %eres #$'r#'#d#s se 'r#ns or#ron 1or 1rier# !e en e$ oco de $# in!es'i"#ción $#s in'er!enciones en $# d/c#d# de $os @ 4Pe$ed( 788<#5. A$"%n#s es'i#ciones de $# c#n'id#d de ni0os 'es'i"os de $# !io$enci# do/s'ic# 1or #0o en $os Es'#dos Unidos %eron de <(< i$$ones( en 78= 4C#r$son5 de 7@ i$$ones( en 7887 4S'r#%s5. L#s cir#s 4en're e$ e$ ;@ X5 %e indic#n $# c#n'id#d de ni0os 'es'i"os %e son soe'idos( # s% !e( # %n #&%so isico o se%#$( o #&os( son #$#r#n'es 4,o*er( Ar&i'e$$ McF#rron( 78 G#ord( 78;B Gi$es>Sis( 78B %"+es( 78 L#er( Goodson deL#n"e( 789 Pe'c+ers( 788B Ro( 78;; S'#r F$i'cr#'( 78 S'r#%s( 78< S%+ A&e$( 788@ T%''( 788B -#$er( 78= -#s+&%rn Fiee( 78@5. L#s in!es'i"#ciones 1ro1orcion#n $# e!idenci# con!incen'e de %n# serie de 1ro&$e#s de co1or'#ien'o %e 1#decen $os +ios de %eres "o$1e#d#s. E$ ni0o 'es 'i"o 1#dece de es'r/s 1os'r#%'ico 4,#c 3#1$#n( 78 ,%r#n A$$en>Me#res( 788= M#$%is'( 789 Pnoos E'+( 78=5 'iene s 1ro&$e#s soci#$es( de #1rendi#e( eocion#$es de co1or'#ien'o %e $os +ios de +o"#res no !io$en'os 4C+ris'o1+er1o%$os o'ros( 78; Forss'ro>Co+n Rosen%( 78B inc+e G#!e$e( 78 o$den Ri'c+ie( 7887 %"+es( 78 J#e( - o$e( -i$son 2#( 789 -es'r# M#r'in( 787 -o$e( 2#( -i$son J#e( 7895. L# e!idenci# reerid# # $os #c'ores %e edi#n en $# re$#ción( 1res%i&$een'e c#%s#$( en're 1resenci#r $# !io$enci# $os 1ro&$e#s de co1or'#ien'o 4F#n'%o Lind%is'( 788 J#e( - o$e -i$son( 788@ Pe$ed D#!is( 788B5( orece enos 1osi&i$id#des de s#c#r conc$%siones. L# in!es'i"#ción c%#$i'#'i!# $#s o&ser!#ciones c$)nic#s #"re"#n # $os d#'os c%#n'i'#'i!os( %n# ide# de $# co1$eid#d de $#s circ%ns'#nci#s de !id# %e e1e rien'# e$ +io de $# %er #$'r#'#d# 4Ericsen enderson( 788 J#e( -o$e -i$son( 788@ Pe$ed( 788<# Ro( 785. En %n es'%dio de 1re#do$escen'es +ios de %eres #$'r#'#d#s 4Pe$ed( 788<&5( co1ro&/ %e $# e1erienci# de $# !io$enci# %e 'en)#n er# %$'idiension#$( no só$o re$e# e$ i1#c'o de $# e1osición direc'#( sino B
'#&i/n e$ de #c'ores '#$es coo e$ #$e#ien'o de %no de $os 1ro"eni'ores( %d#n#s rec%en'es( re$#ción con $# #dre e$ 1#dre( 7 VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 7< in'roisión de 'erceros en $# !id# #i$i#r ( 1or s%1%es'o( $# 1erson#$id#d de$ ni0o. Los ni0os es'%di#dos +#&)#n e1erien'#do $# !io$enci# s%s eec'os d%r#n'e %n 1er)odo 1ro$on"#do o circ%ns'#nci#s de c#&io( de'erin#d#s 1or $# !io$enci#. A$"%nos re$#'#n +#&er es'#do s%e'os # %n secre'o #i$i#r( 'eniendo %e enren'#r so$os e$ iedo( $# ir# $# con%sión. O'ros $%c+#n 1or i#"in#r %n odo de #n'ener $# re$#ción con e$ 1#dre sin +erir o 'r#icion#r # $# #dre( o de se"%ir ##ndo # s% 1#dre # 1es#r de !er s% co1or'#ien'o !io$en'o. T#n'o $os es'%dios c%#n'i'#'i!os coo $os c%#$i'#'i!os s%"ieren %e $# e1erienci# !io$en'# $# 1resión de $#s circ%ns'#nci#s #i$i#res i1iden %n &%en #%s'e %n &%en %ncion#ien'o en $# ni0e. Los ode$os de #cción es1ec)icos 1#r# ni0os de %eres #$'r#'#d#s se dise0#ron en $# d/c#d# de $os @( en res1%es'# # $#s diic%$'#des o&ser!#d#s en $os enores. L#s es'r#'e"i#s 1rinci1#$es son: 'er#1i# indi!id%#$ 1os'r#%'ic# 4Si$!ern 3#ers!#n"( 788 Si$!ern( 3#r$ L#ndis( 788B5 'r#'#ien'os "r%1#$es 1sico1ed#"ó"icos 4A$essi e#rn( 78= C#ss#d( A$$en( Lon McGee+#n( 78; Fre>An"e$( 788 Gen'r E#dd( 78@ Gi&son G%'i/rre( 7887 Gr%s#nsi( ,rin Ed$eson( 78 %"+es( 78 Jo+nson Mon'"oer( 788@ Pe$ed D#!is( 788B R#"" -e&&( 788 -i$son( C#eron( J#e -o$e( 7895. Ac'%#$en'e( +#n coen#do # #1#recer descri1ciones #n$isis de in'er!enciones con +ios de %eres #$'r#'#d#s den'ro de o'ros con'e'os soci#$es 4D#!idson( 788= Pe$ed( J#e Ed$eson( 788B5. En $#s 1roiid#des de$ in de si"$o( $# e!#$%#ción de $# res1%es'# soci#$ #$ +io de $# %er #$'r#'#d# re!e$# 1ro"resos si"niic#'i!os en $# concienci# 1roesio n#$ de$ 1ro&$e#( en e$ conociien'o de $#s diic%$'#des %e e1erien'# e$ ni0o en $os ser!icios %e se $e 1ro1orcion#n. S#&eos %e i$$ones de ni0os s%ren $ 'i1$es 1ro&$e#s coo res%$'#do de s% e1osición # $# !io$enci#. Co1rendeos en 1#r'e $# co1$eid#d de $# dinic# %e cre# diic%$'#des 1#r# e$ des#rro$$o nor#$ de es'os ni0os +eos dise0#do in'er!enciones 1#r# 1ro1orcion#r res1#$do 1roesion#$ # s%s necesid#des. No o&s'#n'e( 1#rece %e $# #or)# de $os +ios de %eres "o$1e#d#s no reci&en $# #%d# ni e$ res1#$do %e necesi'#n. Por ee1$o( %n# in!es'i"#ción re#$i#d# 1or Pe$ed Ed$eson 478895( en e$ #rco de$ Proec'o Con'r# e$ A&%so Do/s'ico de Minne#1o$is( %es'r# %e( si &ien "r#n c#n'id#d de +o&res #"resores %eres #$'r#'#d#s %e 1#r'ici1#n de ser!icios son 1#dres( só$o %n 7BX de s%s +ios es'n conec'#dos con $# en'id#d %e se $os &rind#( só$o %n 99X de es'os co1$e'# $os ser!icios. Sc+ec+'er Mi+#$i 47885 inor#ron %e( en 7887( +#&)# en M#ss#c+%se''s doce #&o"#dos 1#r# 1ro1orcion#r ser!icio # s de .B@@ ni0os residen'es en +o"#res 1#r# %eres. En 7887( en e$ iso Es'#do( só$o oc+en'# +ios de %eres "o$1e#d#s no residen'es 1#r'ici1#ron en "r%1os de res1#$do. A1#ren'een'e( son 'res $os #c'ores %e i1iden %e e$ #$c#nce de $#s in'er!enciones $$e"%e # s +ios de %eres "o$1e#d#s: #5 $# n#'%r#$e# reser!#d# de $# !io$enci# do/s'ic# &5 $# #$'# de conociien'o es1ec)ico de $os 1roesion#$es en $os es'#&$eciien'os donde se 1odr)# de'ec'#r #1o#r # es'os ni0os c5 $# conce1ción de$ enor coo !)c'i# sec%nd#ri# 1or 1#r'e de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Vereos en de'#$$e c#d# %no de $os 'res. E$ 'r#'#ien'o de $os dos 1rieros ser de 9
n#'%r#$e# descri1'i!#( 1ero $# res1%es'# de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s #$ 1ro&$e# de$ ni0o 'es'i"o de $# !io$enci# #do1'#r $# or# de %n #n$isis cr)'ico( 1ro&$een'e des1ier'e cier'# con'ro!ersi#. 7= VIOLENCIA DOMESTICA O,STACULO 7: NATURALE2A RESERVADA DE LA VIOLENCIA DOMESTICA M%c+os +ios de %eres #$'r#'#d#s no son de'ec'#dos 1or $os ser!icios soci#$es 1or%e !i!en $# si'%#ción coo %n secre'o. L# !io$enci# eocion#$( )sic# se%#$ %e 1resenci#n 1%ede ser #n'enid# en reser!# 1or e$ #&%s#dor( 1or $# !)c'i# o 1or #&os. Los 1#dres 'r#'#n de oc%$'#r $# si'%#ción # $os oos de$ %ndo e'erior( de $os 1#rien'es( de s%s +ios ( # !eces( de s%s 1ro1ios oos. L#s 1e$e#s %e e$ +io 1resenci# %i no se deinen coo !io$en'#s o no se +#&$# de$ 'e# con e$ ni0o ni en're $os 1#dres( ni con $# "en'e e'ern# # $# #i$i#. Coo consec%enci#( e$ ni0o %i no se# 'o'#$en'e conscien'e de $# "r#!ed#d de $# !io$enci# 4Pe$ed( 788<&5. No o&s'#n'e( 1or $o "ener#$ $os c+icos %e 1resenci#n en e$ +o"#r si'%#ciones de !io$enci# !i!en si"n#dos 1or e$ iedo e$ 'error 4,$#nc+#rd( Mo$$o ,ro*n( 788 Ericsen enderson( 788 J#e( -o$e -i$son( 788@ Pe$ed 788<&5. K%i se# iedo 1or $# s#$%d de s% #dre( # ser $#s'i#dos e$$os isos o # $os c#&ios no dese#dos %e $# res1%es'# #'ern# # $# !io$enci# 1%ede #c#rre#r 41or ee1$o( $# se1#r#ción de$ 1#dre5. O'ros sen'iien'os %e e1erien'#n $os ni0os %e !i!en en secre'o $# !io$enci# son: ir#( con%sión( c%$1#( !er"`en#( deses1er#ción e i1o'enci# 4Co''$e( 78@5. D#do %e e$ secre'o se #n'iene den'ro de $# #i$i# %er# de e$$#( 1#r# #$i!i#r s%s sen'iien'os( e$ ni0o %ed# $i&r#do # s%s 1ro1ios rec%rsos. Mien'r#s e$ secre'o no se# ro'o 1or %n ie&ro de $# #i$i# o 1erson#s de #%er# %e se deciden # in'er!enir( no +# 1osi&i$id#des de #%d#r #$ ni0o. Si &ien $#s diic%$'#des %e #$"%nos ni0os 1#decen son !isi&$es 1#r# $os %e $os rode#n( 1or $os s)n'o#s e'ernos 41ro&$e#s de co1or'#ien'o o de #1rendi#e5( o'ros NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 7B #n'ienen e$ secre'o sin 1resen'#r s)n'o#s #1reci#&$es. Por $o '#n'o( $os ni0os #'r#1#dos en es'# 'erri&$e si'%#ción só$o son #ccesi&$es de #ner# indirec'#( 1or ee1$o( # 'r#!/s de 1ro"r##s de ed%c#ción esco$#r edios 1%&$ici'#rios. Pre!ención de $# !io$enci# en $#s esc%e$#s En $# $'i# d/c#d# se ins'r%en'#ron !#ri#s es'r#'e"i#s 1ro"r##s 1#r# $# 1re!ención de $# !io$enci# en esc%e$#s 1ri#ri#s( sec%nd#ri#s 'erci#ri#s 4G## c+e Sn#11( 788B S%der#nn( J#e #s'in"s( 788B5. L# e'# 1rinci1#$ de es'os 1ro"r##s( no só$o es iden'iic#r e$ odo en %e e$ co1or'#ien'o !io$en'o se !e reor#do d%r#n'e $# in#nci# de %ienes son !)c'i#s 'es'i"os de $# !io$enci#( sino '#&i/n 1ro1orcion#r ed%c#ción soci#$ #n'es de %e se es'#&$ec#n 1#'rones de co1or'#ien'o ne"#'i!os. Los 1ro"r##s 1#r# $# 1re!ención de $# !io$enci# inc$%en( 1or $o "ener#$( ed%c#ción en %no o !#rios de $os si"%ien'es 'e#s: #5 $#s re$#ciones #ec'i!#s( &5 $#s +#&i$id#des( c5 $os !#$ores( d5 $# !id# #i$i#r e5 $# !io$enci# 4G##c+e Sn#11( 788B5. Los ni0os 'es'i"os %e 1#r'ici1#n en es'os 1ro"r##s 1%eden desc%&rir %e o'ros 'ienen $#s is#s e1erienci#s %e +# 1erson#s %e 1%eden #%d#r$os 4 '#&i/n #%d#r # s%s 1#dres5. Lo"r#r %e $os es'%di#n'es co&ren concienci# 1oder 1#r# res1onder # $# !io$enci# en $# co%nid#d en s%s 1ro1i#s !id#s( %i se# %n# de $#s edid#s s 1ro!ec+os#s %e $# socied#d 1%ede 'o#r 1#r# red%cir $# incidenci# de $# !io$enci# s%s eec'os 4S%der#nn o'ros( 788B5. De odo %e se de&e #$en'#r $# ;
ed%c#ción con'r# $# !io$enci# do/s'ic# en $os co$e"ios. Si%$'ne#en'e es neces#rio c#1#ci'#r #$ 1erson#$ de $#s esc%e$#s 1#r# res1onder 79 VIOLENCIA DOMESTICA #dec%#d#en'e # $os ni0os %e re!e$en s% e1erienci# # 1#r'ir de $# 1#r'ici1#ción en '#$es 1ro"r##s. Pro"r##s co%ni'#rios en $os edios Un# de $#s e'#s 1rinci1#$es de $# in'er!ención 'er#1/%'ic# indic#d# 1#r# $os +ios de %eres #$'r#'#d#s es red%cir e$ sen'iien'o de so$ed#d !er"`en#( +#ciendo %e co1rend#n %e no son $os nicos %e !i!en en %n +o"#r en %e $# #dre es #$'r#'#d# 4Pe$ed D#!is( 788B5. Es'# e'# se $o"r# 'r##ndo con $os ni0os en "r%1o( #ci$i'#ndo $# disc%sión de s%s e1erienci#s &rindndo$es $i&ros 1e$)c%$#s c%os 1ro'#"onis'#s se#n +ios de %eres #$'r#'#d#s. L# disc%sión de$ 'e# en es'os "r%1os "ener#$en'e $$e!# # re$eion#r so&re $# #ner# en %e $os ni0os 1%eden 1ro'e"erse d%r#n'e $os e!en'os !io$en'os des1%/s de e$$os 4Pe$ed D#!is( 788B5. Los ni0os %e !i!en en +o"#res %e "%#rd#n en secre'o $# !io$enci#( no 'ienen oc#sión de 1#r'ici1#r en es'#s in'er!enciones. No o&s'#n'e( 1ro&$een'e ir#n 'e$e!isión( 'o#n $i&ros 1res'#dos de $#s &i&$io'ec#s es'n e1%es'os # $# 1%&$icid#d. Los 1ro"r##s de 'e$e!isión( $os $i&ros in#n'i$es o'r#s 1%&$ic#ciones son c#n#$es 1o'enci#$es 1#r# co%nic#r # es'os ni0os: #5 %e no son $os nicos %e !i!en es# si'%#ción( &5 %e +# #ner#s de 1ro'e"erse $%"#res %e 1%eden 1ro1orcion#r #%d#. Por $o '#n'o( $# co%nid#d de&e !eriic#r %e se#n inc$%idos en $#s &i&$io'ec#s 1&$ic#s esco$#res( $i&ros in#n'i$es so&re !io$enci# do/s'ic# 4,erns'ein( 7887 D#!is( 78= P#ris( 78B5 %e se inc$%#n 1e$)c%$#s 1ro"r##s so&re +ios de %eres #$'r#'#d#s en $os +or#rios 1#r# ni0os de $os c#n#$es $oc#$es n#cion#$es( %e +## inor#ción cons'#n'e( en $%"#res 1&$icos 4'r#ns1or'e esco$#r( 1%er'#s de os en $# NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 7; esc%e$#( cen'ros coerci#$es( e'c/'er#5( # $os %e se 1%ede rec%rrir en &%sc# de #%d#. L# 1%&$icid#d de $os edios diri"id# #$ 1&$ico en "ener#$( '#&i/n de&e cre#r concienci# de $# "r#!ed#d de$ 'r#%# e1erien'#do 1or e$ ni0o %e 1resenci# !io $enci# en e$ +o"#r 4,$#nc+#rd o'ros( 7885. D#do %e $# %en'e s eec'i!# de res1#$do 1#r# e$ enor 1#recen ser $os !ecinos 1#rien'es %e !i!en cerc#( es i1or'#n'e %e /s'os co1rend#n $# e1erienci# de$ ni0o 'es'i"o( es'/n dis1%es'os # #%d#r$o c%#ndo $o necesi'e. O,STACULO : FALTA DE CONOCIMIENTO Y CAPACITACI^N ADECUADOS L# !io$enci# do/s'ic# 1%ede ser !isi&$e( $os s)n'o#s de s% 1resenci# e!idenci#rse en di!ersos sis'e#s soci#$es 4de $os c%#$es $# esc%e$# no es s %e %n ee1$o5. Los 1roesion#$es %e 'r##n en $os sis'e#s de s#$%d( de &ienes'#r de %s'ici# criin#$ de'ec'#n # %eres #$'r#'#d#s s%s +ios %e n%nc# #n'es se +#&)#n iden'iic#do # s) isos coo !)c'i#s de !io$enci# ni +#&)#n reci&ido 1ro'ección( res1#$do ni # %d# de en'id#des inde1endien'es. A en%do se des1erdici# $# oc#sión %e 'ienen es'#s ins'i'%ciones de #%d#r #$ ni0o %e 1resenci# !io$enci# en e$ +o"#r( 1or%e $os 1roesion#$es %e $o desc%&ren 4#$ ni0o o # s%s 1#dres5 c#recen de$ conociien'o $# c#1#ci'#ción re%eridos 1#r# res1#$d#r$os( d#r$es inor#ción deri!#r$os. Es'# sección es' dedic#d# # dos sis'e#s soci#$es 4$# 1o$ic)# $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor5 %e %c+#s !eces in'er!ienen en c#sos de !io$enci# do/s'ic# 1ero no sie1re
res1onden #dec%#d#en'e # $#s necesid#des es1ec)ic#s de $os ni0os. Des1%/s de descri&ir $#s 1rc'ic#s #c'%#$es( se s%"ieren #ner#s de 7 VIOLENCIA DOMESTICA eor#r $# res1%es'# de $# 1o$ic)# $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor. E$ c#1)'%$o de Sc+ec+'er en es'e !o$%en se oc%1# de $#s in'er!enciones en e$ &i'o de $# s#$%d 4!er '#&i/n D#!is( 78 Gro!es( 2%cer#n( M#r#ns Co+en( 788< enderson( 788< o#n( Sinc$#ire( C%rrie J#e( 788@5. In'er!enciones 1o$ici#$es Los oici#$es de 1o$ic)# $$##dos # in'er!enir en c#sos de !io$enci# do/s'ic# son en "ener#$ $os 1rieros #"en'es soci#$es %e !en direc'#en'e e$ i1#c'o de $# !io$enci# en e$ ni0o. K%i se#n $os 1rieros #d%$'os %e +#&$#n con /$ #cerc# de $# !io$enci# %e 1resenció. L# res1%es'# de$ oici#$ de 1o$ic)# #n'e $#s dis1%'#s do/s'ic#s en 1resenci# de enores es de$ic#d#: 1%ede %e s% in'er!ención se# 1osi'i!# 1#r# e$ ni0o o( con %n# res1%es'# in#dec%#d#( %i no $e orec# 1ro'ección #%en'e s%s sen'iien'os de 'eor( c%$1# con%sión. Es'o $'io s%cede es1eci#$en'e c%#ndo $os oici#$es 1iden #$ ni0o %e inore o d/ 'es'ionio de $# !io$enci# %e 1resenció( orndo$o de es'e odo # ro1er e$ secre'o #i$i#r( #c%s#r #$ #&%s#dor 4%e '#$ !e se# s% 1#dre5( o #s cos#s. ,%#*# ,%#*# 4788@5 s%"ieren %e $os ni0os '#&i/n 1%eden ser 'r#%#'i#dos 1or e$ #rres'o de$ #&%s#dor o e$ es'i"# #soci#do #$ #rres'o. Consider#n %e $# #or)# de $os c+icos %e se iden'iic#n con e$ 1#dre #&%s#dor( #$ !er$o s#$ir de $# c#s# es1os#do reci&en $# is# i1resión ne"#'i!# %e c%#ndo $o !en "o$1e#r # $# #dre. K%i $os oici#$es '#1oco #%d#n #$ ni0o c%#ndo no se in'eres#n 1or s% se"%rid#d ni 1ro1orcion#n # $# #dre s%icien'e inor#ción #cerc# de $# 1ro'ección dis1oni&$e 1#r# $os enores 4D#!idson( 788=5. M% 1oco se +# escri'o #cerc# de $# in'er!ención di NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 78 rec'# de $# 1o$ic)# con re$#ción #$ ni0o %e 1resenci# !io$enci# en e$ +o"#r. L# $i'er#'%r# eis'en'e so&re 1rocediien'os 1o$)'ic#s 1o$ici#$es en si'%#ciones de !io$enci# do/s'ic#( encion# $# 1osi&i$id#d de %e +## ni0os 1resen'es en $# escen#( 1ero no +#&$# de$ 1#1e$ de$ 1o$ic)# ren'e #$ ni0o( ni $o conci&e coo !)c'i# %e necesi'# #%d# 4,%#*# ,%#*#( 788@ Goo$#si#n( 789 coo ece1ción( D#!idson( 788=5. Se consider# # $os ni0os coo 1ro$on"#ción de $# #dre se s%1one %e $# #sis'enci# %e se $e 1res'# # e$$# c%&re '#&i/n # s%s +ios. L# 1o$ic)# de On'#rio( con %n eno%e dieren'e( creó %n Ser!icio de Cons%$'# F#i$i#r con #sis'en'#s soci#$es con'r#'#d#s( %e 1ro1orcion# ser!icios es1ec)icos en eer"enci#s 4J#e T+o1son( 78=5. Orece res1#$do inedi#'o 1#r# #ne#r si'%#ciones #i$i#res co1$e#s( es1eci#$en'e con ni0os %e 1resenci#n !io$enci#. E$ ser!icio c%&re $#s = +or#s de $os sie'e d)#s de $# se#n#( orece #sis'enci# inedi#'# # $#s !)c'i#s s%s +ios( es'#&$ece %n 1%en'e con $#s en'id#des co%ni'#ri#s 1er'inen'es. O'r# con'ri&%ción i1or'#n'e # $# res1%es'# #dec%#d# de $os or"#nisos 1o$ici#$es en re$#ción con $os ni0os 'es'i"os de !io$enci# do/s'ic#( son $os Proec'os 1#r# $# In'er!ención Co%ni'#ri# 4CIP5 inici#dos en !#ri#s ci%d#des de Es'#dos Unidos 4Ed$eson( 7887 G##c+e( Ed$eson Sc+oc( 785. Los CIP coordin#n $# in'er!ención de $# %s'ici# criin#$ de $os ser!icios soci#$es( con $# e'# de #%en'#r $# 1ro'ección inedi#'# %e se &rind# # $#s !)c'i#s red%cir e$ 1e$i"ro de n%e!os s%cesos. En $#s co%nid#des en %e eis'e es'e 1roec'o( c%#ndo se 1rod%ce %n #rres'o( e$ de1#r'#en'o de 1o$ic)# no'iic# inedi#'#en'e #$ CIP $oc#$( %e en!)# %n# !isi'#dor# 8
#$ +o"#r 1#r# %e #'iend# # $# %er $e 1ro1orcione 'od# $# inor#ción neces#ri#. C%#ndo es 1osi&$e( $os CIP '#&i/n in'en'#n 1onerse en con'#c'o #'ender # $#s %eres #%n%e $# in'er!en> 78@ VIOLENCIA DOMESTICA ción 1o$ici#$ no +## 1rod%cido %n #rres'o 4Ed$eson( 78875. No es' c$#ro si $#s !isi'#dor#s es'n es1ec)ic#en'e c#1#ci'#d#s 1#r# 'r##r con ni0os 'es'i"os de !io$enci# ni si s% isión inc$%e #%d#r$os. De 'odos odos( %n# res1%es'# #dec%#d# no 1%ede ser %n re1$#o( sino %n# #cción con%n'# de $os #sis'en'es soci#$es $# 1o$ic)#. L#s in'er!enciones 1o$ici#$es %e 1res'#n #'ención # $os ni0os re%ieren %n# c#1#ci'#ción es1eci#$ de $os oici#$es( %e $os inore #cerc# de$ i 1#c'o de $# !io $enci# do/s'ic# $# e1erienci# %e 'ienen $os ni0os 'es'i"os de e$$#. Ades( de&er)#n reci&ir c#1#ci'#ción 1#r# enc#r#r $# se"%rid#d inedi#'# de $#s !)c'i#s 4 '#n'o de $# %er coo de s%s +ios5( 1ro'e"er$#s c%&rir s%s necesid#des de #sis'enci# /dic# 4D#!idson( 788=5. Se de&en dise0#r 1ro%$"#r 1rocediien'os 1o$ici#$es es1ec)icos %e #1%n'en # $# se"%rid#d e$ &ienes'#r eocion#$ de$ ni0o en $os c#sos de eer"enci#s. Es'os 1rocediien'os de&en inc$%ir $o si"%ien'e 4D#!idson( 788= J#e( Fin$# -o$e( 78=5: #5 1edir !er +#&$#r con $os ni0os de $# c#s# 1#r# !eriic#r s% se"%rid#d &5 inor#r # $#s !)c'i#s #cerc# de s% derec+o # 1edir %n# orden de 1ro'ección 1#r# e$$#s s%s +ios 4re'iro de$ #&%s#dor de$ +o"#r( c%s'odi# de$ enor( 1osesión de $# residenci#( res1#$do #$ enor !isi'#s de$ 1#dre en '/rinos de se"%rid#d5( c5 $$##r # %n# 'r##dor# c#1#ci'#d# %e 1ro!e# de #sis'enci# inedi#'# #$ ni0o deri!e # $#s !)c'i#s +#ci# en'id#des %e 1%ed#n 1ro'e"er$#s orecer$es #sesor#ien'o $e"#$. Ser!icios de 1ro'ección de$ enor Soe'er # $os ni0os # $# !ic'ii#ción de s%s #dres es %n# or# "r#!e de #$'r#'o 1sico$ó"ico. Los +ios de %eres #$'r#'#d#s( #des de es'#r soe'idos NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 787 # ode$os #i$i#res ne"#'i!os( !i!en #'errori#dos 1or +#&er 1resenci#do co1or'#ien'os !io$en'os ( # !eces( #%'odes'r%c'i!os 4,r#ss#rd( Ger#in #r'( 78; G#rrino( G%''#nn See$e( 7895. Es'# sección e#in# e$ 1#1e$ de $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor 1#r# $os ni0os %e 1resenci#n !io$enci# do/s'ic# 4es'o( en s) iso( # es %n# or# de #$'r#'o5. Coo se dio #n'es( $os +ios de %eres "o$1e#d#s es'n '#&i/n soe'idos #$ ries"o de #&%so )sico se%#$. L#s in'er!enciones en c#sos de ni0os %e +#n e1erien'#do #&%so se%#$ )sico se disc%'en s #de$#n'e. No se 1%ede #se"%r#r %e $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor den in'er!enir en 'odos $os c#sos de #$'r#'o # $# %er. Pero es e!iden'e %e i$$ones de ni 0os no es'n 1ro'e"idos de $os eec'os de $# !io$enci# %e 1resenci#n en s%s +o"#res 4Ec+$in M#rs+#$$( 788B5. # #$ enos c%#'ro #c'ores %e e1$ic#n $# #$'# de res1%es'# #dec%#d# de $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor: #5 $e"is$#ción ins%icien'e #&i"%# &5 #$'# de conociien'o es1ec)ico c5 #$'# de rec%rsos so&rec#r"# de 'r#o en e$ sis'e#( d5 resis'enci# de $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s 4Ec+$in M#rs+#$$( 788B Pe$ed( 788<#5. Coo !ereos # con'in%#ción( eor#r $# res1%es'# de $os ser!icios de 1ro'ección de1ende de c#&ios en c#d# %no de es'os c%#'ro sec'ores. 8@
Ac'%#$en'e( en Es'#dos Unidos no eis'e %n# $e"is$#ción es1ec)ic# 4en e$ ni!e$ eder#$ ni en e$ es'#d%#$5 %e 'oe en c%en'# # $os +ios %e 1resenci#n e$ #$ 'r#'o de s% #dre. No o&s'#n'e( 1rc'ic#en'e 'odos $os Es'#dos inc$%en en s%s $e"is$#ciones de 1ro'ección #$ enor: #&%so eocion#$( d#0o en'#$ de'erioro de $# s#$%d eocion#$( coo condiciones 1#r# #1e$#r # %n# #cción $e"#$ 4Yo%nes ,es+#ro!( 785. Si &ien 1#rece +#&er con #c%erdo en consider#r #$'r#'o eocion#$ e$ +ec+o de %e %n ni0o 1resencie e$ #&%so con'r# 78 VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 78< s%. #dre( $# #or)# de $#s $e"is$#ciones c#recen de deiniciones #1$i#s %e es1ecii%en c%ndo cóo $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor de&en in'er!enir en esos c#sos. Y #%n c%#ndo es#s deiniciones eis'#n( $os c#sos de ni0os 'es'i"os son diici$es de 1ror r#r# !e !#n # %icio. En C#n#d( seis de $#s die 1ro!inci#s es'i1%$#n %e %n ni0o %e +# 1resenci#do e$ #&%so de $# #dre necesi'# 1ro'ección 4Ec+$in M#rs+#$$( 788B5. No o&s'#n'e( $#s $ees son #&i"%#s 1oc#s !eces se %s#n( 1or%e $#s deiniciones %e con'ienen son de#si#do !#"#s #1$i#s( o no son s%icien'een'e inc$%si!#s. Cier'#s #&o"#d#s de$ o!iien'o de %eres se resis'en #$ des#rro$$o de $ees es1ec)ic#s 1#r# ni0os 'es'i"os. Teen %e se inc$%# e$ inore o&$i"#'orio( %e 1odr)# 1er%dic#r # $# %er( es1eci#$en'e # $#s de 1o&$#ciones inori'#ri#s( %e 'een #nies'#r e$ #$'r#'o 1or iedo # 1erder # s%s +ios 4Pe$ed( 788<#5. E$ inore o&$i"#'orio 1#rece ser 1#r'ic%$#ren'e 1e$i"roso( 1#r# $#s %eres s%s +ios( # $# $% de$ conociien'o #c'%#$ de $os 'r##dores de$ re# de 1ro'ección #$ enor. L#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres sos'ienen %e $# #or 1#r'e de$ 1erson#$ de 1ro'ección c#rece de c#1#ci'#ción s%icien'e en e$ 'e# de$ #&%so de $# %er e$ i1#c'o so&re $os ni0os %e $o 1resenci#n. Es'o se re$e# en %n# res1%es'# inconsis'en'e %e( # !eces( no reconoce $# +is'ori# de !ic'ii#ción de $# %er red%ce o i"nor# $# res1ons#&i$id#d de$ #"resor 4Ec+$in M#rs+#$$( 788B5. Con'#r con $ees #dec%#d#s( c#1#ci'#ción es1ec)ic# sensi&i$id#d # $os derec+os necesid#des de $# !)c'i# #d%$'#( no ser s%icien'e 1#r# #se"%r#r %e e$ ni 0o %e 1resenci# $# !io$enci# es'/ &ien 1ro'e"ido 1or $os ser!icios de 1ro'ección de$ enor. Los sis'e#s de 1ro'ección en Es'#dos Unidos C#n#d 'ienen rec%rsos esc#sos es'n so&rec#r"#dos de 'r#o 42e$$#n An'$er( 788@5. En es'#s condiciones( se d# 1riorid#d # c#sos %e %es'r#n si"nos "r#!es !isi&$es de #&%so ne"$i"enci# 43#er#n 3#+n( 78875. En re#$id#d( es 1ro&$e %e $os ni0os 'es'i"os de !io$enci#( c%#s +erid#s no son )sic#en'e !isi&$es c%os c#sos son diici$es de doc%en'#r 1ror en e$ ni!e$ %dici#$( no 'en"#n #cceso #$ sis'e# de 1ro'ección #$ enor. Los ser!icios soci#$es de 1ro'ección #$ enor es'n des'in#dos # 1ro'e"er # $os ni0os #$'r#'#dos e!i'#r %e $os #d%$'os coe'#n #ores #&%sos. Los ni0os 'es'i"os de !io$enci# en e$ +o"#r es'n soe'idos # #$'r#'o eocion#$( s%s necesid#des de 1ro'ección res1#$do de&en ser reconocid#s #'endid#s 1or $# socied#d. Por $o '#n'o( $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor de&en res1#$d#r co$#&or#r con e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s 1#r# 1ro'e"er # $#s %eres #$'r#'#d#s # s%s +ios. E$ 1er1e'r#dor de $# !io$enci# de&e ser res1ons#&i$i#do( no só$o 1or e$ #$'r#'o # s% %er( sino '#&i/n 1or e$ d#0o eocion#$ oc#sion#do #$ ni0o. L# $%c+# de $# %er 87
#$'r#'#d# 1#r# 1ro'e"er # s%s +ios de $# e1osición # $# !io$enci# de&e ser #1o#d# 1osi'i!#en'e. P#r# %e $# 1ro'ección %e $os #sis'en'es soci#$es d#n # $os ni0os 'es'i"os se# %n# res1%es'# eec'i!# de&e es'#r res1#$d#d# 1or: #5 1ro"r##s o&$i"#'orios de c#1#ci'#ción so&re e$>'e# de$ #&%so con'r# $# %er s% i1#c'o en $os +ios &5 1ro'oco$os 1#r# $# iden'iic#ción( 'r#'#ien'o deri!#ción de c#sos de #&%so de $# %er( c5 1rocediien'os de coo1er#ción con $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Un# $e"is$#ción #dec%#d# res1#$d#r #n s $# 1ro'ección de $os derec+os de$ ni0o 1or 1#r'e de $os ser!icios soci#$es 1%ede #ci$i'#r $# dis'ri&%ción de ondos 1#r# in'er!enciones en es'os c#sos. L#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o $os 'r##dores de$ re# de 1ro'ección de&er)#n #c'%#r con%n'#en'e en e$ dise0o de es# $e"is$#ción 1#> 78= VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 78B r# #se"%r#r %e c%&r# $#s necesid#des $os derec+os '#n'o de $os ni0os coo de $#s #dres. L# dis1oni&i$id#d de $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o 1#r# co$#&or#r con $os ser!icios de 1ro'ección de1ende 1#rci#$en'e de s% conce1'o de in'er!ención #dec%#d# en $os c#sos de ni0os %e 1resenci#n e$ #$'r#'o # $# #dre. O,STACULO <: EL NI]O TESTIGO COMO VICTIMA SECUNDARIA L#s 1rier#s 1erson#s %e se in'eres#ron 1or $os 1ro&$e#s eocion#$es de co1or'#ien'o %e e+i&)#n $os ni0os 'es'i"os de !io$enci# en e$ +o"#r( %eron $#s %eres %e 'r##n en $os +o"#res 1#r# %eres "o$1e#d#s 4A$essi e#rn( 78= #ner( 78;8 %"+es( 785. En 787( só$o 7; de $os <B +o"#res 1eri')#n %e $os ni0os 1er#necier#n %n'o # s%s #dres( só$o 'res $es 1ro1orcion#n res1#$do 1roesion#$ 4A$essi e#rn( 78=5. Die #0os des1%/s( $# dir ección n#cion#$ de $%c+# con'r# $# !io$enci# do/s'ic# de Es'#dos Unidos inoró %e dos 'ercios de $os 7.@@ +o"#res eis'en'es re#$i#n 1ro"r##s 1#r# $os +ios. Es'os 1ro"r##s !#ri#n den'ro de %n# #1$i# "## de sois'ic#ción co1$eid#d 4%"+es M#rs+#$$( 788B5. Ac'%#$en'e( $# in'er!ención en $os c#sos de ni0os de %eres #$'r#'#d#s es' #soci#d# %nd#en'#$en'e con e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Por $o "ener#$( $os ni0os son iden'iic#dos coo 'es'i"os de !io$enci# do/s'ic#( en $os +o"#res 1ro"r##s co%ni'#rios con'r# e$ #$'r#'o. Es'#s or"#ni#ciones 1ro1orcion#n $# #or 1#r'e de$ #1oo # $# %er #$'r#'#d# 4+o"#res( #sesor#ien'o( #1oo $e"#$5 ( 1or $o '#n'o( d#n e$ res1#$do inici#$ # s%s +ios. E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s 'iene #cceso inedi#'o # %c+os +ios de %eres #$'r#'#d#s 1ero( #des( es e$ con'e'o soci#$ ide#$ 1#r# in'er!enciones %e #'iend#n $#s necesid#des derec+os de #&os( $os ni0os $# #dre 4Pe$ed( 788<#5. Es'o si"niic# %e $os 1ro"r##s 1#r# %eres "o$1e#d#s cons'i'%en e$ ode$o n#'%r#$ de $# res1%es'# soci#$ # $#s diic%$'#des de$ ni0o 'es'i"o de !io$enci# en e$ +o"#r( e$ 1rinci1#$ co1$een'o de$ ser!icio %e se 1res'e # es'os c+icos. No o&s'#n'e( $#s 1riorid#des e ideo$o")#s #c'%#$es( %e %c+#s de $#s #c'i!is'#s sos'ienen( 1#recen in'ererir con $# re#$i#ción de es'e #nd#'o( # s#&er( 1ro1orcion#r # 'odos $os +ios de %eres #$'r#'#d#s $# 1ro'ección e$ res1#$do %e necesi'#n. Son #$ enos 'res $os 'e#s %e $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de&en reconsider#r: #5 e$ co1roiso de$ o!iien'o con $# 1ro'ección de $os ni0os &5 e$ #$'r# 'o de $# %er 8
e$ #&%so de$ enor( c5 $os 1er1e'r#dores en s% c#$id#d de 1#dres. Con $# es1er#n# de es'i%$#r %n# disc%sión %e 1rod%c# $# e1#nsión e$ eor#ien'o de $os ser!icios dedic#dos # $os ni0os 'es'i"o de !io$enci# en e$ +o"#r( oreceos %n #n$isis cr)'ico de es'os 'e#s. E$ co1roiso de$ o!iien'o con $# 1ro'ección de $os ni0os E$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s %e cre#do 1#r# res1onder # $#s necesid#des de $#s !)c'i#s direc'#s( '#n'o en e$ ni!e$ co$ec'i!o coo en e$ indi!id%#$. Un# de inición( d#d# 1or Dos+ Dos+ 47885 en %n $i&ro %e #n#$i# $#s res1%es'#s # $# %er #$'r#'#d# en Es'#dos Unidos Gr#n ,re'#0#( re$e# es'e #nd#'o de$ o!iien'o: En s% s cr%d# e1resión... $#s e'#s cen'r#$es se re$#cion#n con $# 1ro'ección # $# %er #$'r#'#d# e$ 789 VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 78; c#&io 1#r# 'od#s $#s %eres es decir( 1ro1orcion#r #sis'enci# # $# %er #&%s#d# # s%s +ios( c#&i#r $# desi"%#$d#d de "/nero en $#s re#s do/s'ic#( econóic# 1o$)'ic#( %e d#n %nd#en'o res1#$do # $# !io$enci# #sc%$in# 41". 5. Re$e#ndo %n# 1ers1ec'i!# "ener#$i#d#( $os #%'ores 1resen'#n #$ ni0o coo e'# sec%nd#ri# de$ o!iien'o 4!)c'i#s 1or #soci#ción5 s%s #dres son $#s !)c'i#s 1rinci1#$es de $# !io$enci# #sc%$in#. Veos o'ro ee1$o de es'e eno%e en $# in'rod%cción de$ $i&ro de Y$$o ,o"r#d 4785 %e re$e# $# 1ers1ec'i!# einis'# de$ #&%so con'r# $# %er. Los +ios de %eres #$'r#'#d#s son oi'idos co1$e'#en'e en e$ #n$isis einis'# de$ #$'r#'o # $# %er. Un# "r#n 1#r'e de$ o!iien'o 1erci&e # $os ni0os coo !)c'i#s sec%nd#ri#s. Es'# !isión no es só$o 'eóric# 'iene %n i1#c'o direc'o so&re $os ser!icios orecidos 1or e$ o!iien'o. Si $o e1res#os con s%#!id#d: e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s no sie1re +# 1odido des!i#r s%s $ ii'#dos rec%rsos +#ci# $# #'ención de $os ni0os. Si $o e1res#os con r#n%e#: %c+os +ios de %eres #$'r#'#d#s no o&'ienen $os ser!icios %e necesi'#n 1or%e se d# 1riorid#d # $os ser!icios 1#r# %eres 4'#&i/n J#e( -o$e -i$son( 788@ McLoed( 78;5. K%i $# 1osición sec%nd#ri# #si"n#d# # $os ni0os es'/ re$e#ndo e$ co1roiso ideo$ó"ico &sico >de$ o!iien'o einis'# en "ener#$( de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s en 1#r'ic%$#r> con $os derec+os de $# %er. Desde s% inicio( $# e'# de$ o!iien'o einis'# %e con'r#rres'#r $# 1reis# 1#'ri#rc#$ de %e $# res1ons#&i$id#d de $# %er coo es1os# #dre es' 1or enci# de s%s necesid#des 1erson#$es derec+os soci#$es( inc$%endo s% necesid#d de inde1endienci# se"%rid#d )sic# 4S'#r Fi$'cr#'( 785. Por consi"%ien'e( e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s $%c+ó 1#r# o&'ener res1#$do soci#$ 1#r# $#s %eres "o$1e#d#s co o #d%$'os c%os derec+os se"%rid#d +#&)#n sido !io$#dos no coo #dres de +ios en 1e$i"ro 4Dos+ Dos+( 7885. Es'# c#%s#( %s'# e i1or'#n'e( 1#rece +#&er cond%cido #$ o!iien'o # 'r#'#r de #ner# #&i!#$en'e ( # !eces( des1reoc%1#d#( $os 1ro&$e#s de $os ni0os. Es'o se +#ce s 1#'en'e en $# #1roi#ción de$ o!iien'o # $os ni0os 'es'i"os de !io$enci# %e( # s% !e( son #$'r#'#dos. E$ #$'r#'o # $# %er e$ #&%so con'r# e$ enor E1oner #$ ni0o # $# !ic'ii#ción de s% #dre es %n# or# "r#!e de #$'r#'o 1sico$ó"ico. Coo se dio #n'es( $os +ios de %eres "o$1e#d#s corren #or ries"o de 1#decer #&%so )sico se%#$ %e $os +ios de +o"#res no !io$en'os. Se +# co1rodo %e $os ni0os 'es'i"os #&%s#dos )sic# se%#$en'e 'ienen s 1ro&$e#s de co1or'#ien'o %e $os ni0os 'es'i"os %e no $o +#n 1#decido 4D#!is C#r$son( 78; 8<
F#n'%o o'ros( 7887 %"+es( 78 %"+es( P#rinson V#r"o( 788 J#e o'ros( 789 Jo%ri$es( M%r1+ OLe#r( 788 Po%'s( Sc+o1$er #n$e( 7875. Los +#$$#"os de %n# in!es'i"#ción # ni!e$ n#cion#$ 4S'r#%s( 78<5 s%"ieren %e e$ B@X de $os +o&res %e "o$1e#n # s%s %eres #&%s#n de %n enor s de dos !eces #$ #0o( %n# 1ro1orción sie'e !eces #or %e $os es1osos no !io$en'os 4;X5. L#s %eres "o$1e#d#s %e #&%s#n de %n enor s de dos !eces #$ #0o 4BX5( re1resen'#n c#si e$ do&$e de $#s no #$'r#'#d#s %e $o +#cen 47@X5. O'ros es'%dios conir#n %e s +o&res #"resores %e %eres #$'r#'#d#s #&%s#n de s%s +ios 4G#ord( 78;B: B=X +o&res( <;X %eres S'#r Fi$'cr#'( 78: B@X > <
$# %er 1%ede $$e!#r #$ s#criicio de $os derec+os de$ ni0o. Por ee1$o( S'#r F$i'cr#' 4785 recoiend#n # $#s #c'i!is'#s %e res1#$den e$ or'#$eciien'o de $# %er #$'r#'#d# #%n c%#ndo se se1# %e s%s +ios 1#decen #&%sos en e$ 1roceso: L# #dre #$'r#'#d# 1%ede e$e"ir $#s o1ciones %e se #d#1'#n eor # s% si'%#ción( #%n c%#ndo +## #&%s#do de s% +io. Un# %er 1%ede e$e"ir 1er#necer en %n# re$#ción !io$en'#( 1ero en "ener#$( or'#$ecer$# es i1osi&$e ien'r#s $# %er e$ +io es'/n # erced de$ #&%s#dor... Son e'r#ordin#ri#en'e /'ic#s $#s consider#ciones %e es neces#rio con'e1$#r #$ 'o#r $# decisión de res1#$d#r( en %n +o"#r( # %n# %er #$'r#'#d#( inc$%so c%#ndo +## 1%es'o # s% +io en 1e$i"ro o 1%ed# +#cer$o( es decir( d%r#n'e e$ 1roceso de or'#$eciien'o. No o&s'#n'e( #%n en e$ 1eor de $os c#sos es 1reeri&$e es'o # $# 1r#c'ic# #c'%#$ de s#criic#r # $# #dre #$'r#'#d# 1#r# resc#'#r #$ +o 41or $o "ener#$ 1#r# %n des'ino 1eor5( res'rin"iendo $#s o1ciones de $# #dre #se"%r#ndo %e +#&r #or #&%so #$'r#'o de$ enor 4 1. 77B( e$ des'#c#do es #"re"#do5. @@ VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS @7 No se 1%ede se"%ir i"nor#ndo( inii#ndo o sos$##ndo $# re#$id#d de$ #&%so con'r# e$ enor 1er1e'r#do 1or $#s #dres #$'r#'#d#s. Coo res%en( As+ C#+n 4788=5 dicen: E$ einiso es $ii'#do en $# edid# en %e no d# c%en'# de $os #s1ec'os de $# %er %e 1#recen des#"r#d#&$es o indese#&$es... si $# 'eor)# einis'# es $# cr)'ic# de $#s #r"in#d#s( $#s #$#s #dres son $#s #r"in#d#s de $ # 'eor)# einis'# 41". 7875. As+ C#+n insis'en en $# necesid#d de %e $os es'%dios einis'#s in!es'i"%en $os con'e'os de $#s !id#s de $#s #$#s #dres %e conron'en c%es'iones di )ci$es( 1or ee1$o( si $# $e ci!i$ criin#$ de&e d#r # $# %er "o$1e#d# %e #&%s# de s%s +ios %n 'r#'#ien'o dieren'e de$ %e d# # $os +o&res %e #&%s#n de s%s +ios. Si &ien es'#os 1$#n'e#ndo 1re"%n'#s diici$es #cerc# de$ co1or'#ien'o #&%si!o de $# %er #$'r#'#d#( creeos neces#rio e!i'#r $# in%s'ici# "ener#$i#d# %e consider# # $# %er coo nic# res1ons#&$e de $# 1ro'ección e$ &ienes'#r de s%s +ios. Si dese#os %e $# %er e$ +o&re co1#r'#n es# res1ons#&i$id#d( de&eos de#r de i"nor#r e$ 1#1e$ de $os +o&res "o$1e#dores coo 1#dres. E$ +o&re "o$1e#dor en s% c#$id#d de 1#dre L#s einis'#s cri'ic#n # $os ser!icios de 1ro'ección 1or concen'r#r $# #'ención so$#en'e en $#s #dres 4s%s c$ien'es s #ccesi&$es5( 1or i"nor#r #$ 1#dre #"resor( consider#r$o no res1ons#&$e de s% co1or'#ien'o. P#r#dóic#en'e( $os eno%es %e orecen $#s einis'#s 1#r# 1ro'e"er #$ +io de $# %er #$'r#'#d# no inc$%en e$ 1#1e$ de$ +o&re coo 1#dre ni s% res 1ons#&i$id#d 1or e$ &ienes'#r de s%s +ios 4,o"r#d( 78 ,o*er o'ros( 78 Dos+ Dos+( 788 S'#r F$i'cr#'( 785. Es'o se re$e# '#&i/n en $# 'erino$o")#: +ios de #dres #$'r#'#d#s( n%nc# +ios de 1#dres "o$1e#dores. De odo %e $#s is#s 1erson#s %e se0#$#n e$ 1e$i"ro de es# oisión( de#n de $#do $# res1ons#&i$id#d de$ #&%s#dor coo 1#dre. L# 1rc'ic# e ideo$o")# #c'%#$ de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s de#n #$ +o&re #%er# 'r#nsor#n en oco ec$%si!o de s% 'r#o $# necesid#d de se "%rid#d( 1ro'ección !#$or#ción coo #dre %e 'iene $# %er. Ades( $#s in'er!enciones #c'%#$es en $os c#sos de ni0os 'es'i"os( '#n'o en +o"#res coo en or"#ni#ciones 8B
co%ni'#ri#s( 1oc#s !eces #1%n'#n # oen'#r %n# eor re$#ción en're e$ ni0o s% 1#dre. Sin er"o( e$ or'#$eciien'o de $# %er coo #dre i1$ic# %n# dis'ri&%ción i"%#$i'#ri# de $os derec+os res1ons#&i$id#des de $os 1#dres. Si %ereos ser res1ons#&$es( de&eos dese#r %e $os +o&res "o$1e#dores( %e no +#n 1erdido s%s derec+os coo 1#dres( #n'en"#n %n# re$#ción 1osi'i!# con s%s +ios 1#r'ici1en en $os enores es%eros %e son neces#rios 1#r# s#n#r # $os ni0os de $#s consec%enci#s de $# e1erienci# !io$en'#. A1o#r e$ 1#1e$ de 1#dre de$ +o&re #&%s#dor( no só$o es i1or'#n'e 1or r#ones de %s'ici# e i"%#$d#d( sino '#&i/n 1or%e 1%ede con'ri&%ir #$ &ienes'#r de $os ni0os. Poco se +# escri'o #cerc# de $# re$#ción en're $os ni0os 'es'i"os de !io$enci# en e$ +o"#r $os 1#dres 1er1e'r#dores. In!es'i"#ciones c%#$i'#'i!#s recien'es s%"ie ren %e( #$ enos #$"%nos ni0os 'es'i"os( 1erci&en $# re$#ción con e$ 1#dre coo %en'e de do$or( resen'iien'o con%sión. Los ni0os descri&en %e es'n #'r#1#dos en're sen'iien'os o1%es'os res1ec'o de s%s 1#dres: 1or %n $#do( s#&en %e $# !io$enci# es #$#( d#0in# #'errori#n'e 1or o'ro( ##n es'n #1e"#> @ VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS @< dos # s% 1#dre( e$ +o&re %e #c'%ó !io$en'#en'e( $#s'ió # $# #dre !io$ó re"$#s nor#s soci#$es 4,$#nc+#rd o'ros( 788( Ericsen enderson( 788 Pe$ed( 788B5. Ades( i"%#$ %e $os +ios de 1#dres di!orci#dos 4-#$$ers'ein 3e$$( 78@5( $os ni0os 'es'i"os s%e$en !i!ir %n con$ic'o de $e#$'#des 1or 'ener %e 'o#r 1#r'ido 4Pe$ed( 788B5. L#s diic%$'#des %e e1erien'#n $os ni0os 'es'i"os %i se#n #ores %e $#s de +ios de 1#re#s di!orci#d#s no !io$en'#s( 1or%e $# !io$enci# des1ier'# eociones s %er'es( #"%dos di$e#s or#$es #&re #&isos inr#n%e#&$es en're $os ie&ros de $# #i$i#. E$ do$or de %n# #dre 1%ede des1er'#r co1#sión en e$ +io odio +#ci# e$ #&%s#dor 1ero 1onerse de$ $#do de $# 1erson# %e 'iene e$ 1oder con'ro$ de $# #i$i#( '#&i/n 1%ede 'ener s% #'r#c'i!o. Ades( en cier'#s si'%#ciones( e$ ni0o 1%ede creer %e $os es%eros de $# #dre 1or #c#r con e$ #&%so 'erin#rn en %n# se1#r#ción( %i se iden'ii%e con e$ 1#dre 4%e de&e #ndon#r e$ +o"#r 1%ede ser enc#rce$#do5. P#rece %e e$ es%ero eocion#$( %e $os +ios de %eres "o$1e#d#s de&en re#$i#r 1#r# #n'ener %n# re$#ción con e$ 1#dre( es 'reendo 4Pe$ed( 788B5. L# en'#&$een'e( %c+os ni0os se !en or#dos # enc#r#r es'# '#re# so$os( sin orien'#ción ni res1#$do de $os #d%$'os %e $os rode#n. L#s 1erson#s %e se in'eres#n 1or e$ &ienes'#r de $os +ios de %eres "o$1e#d#s 1odr)#n #%d#r$os # es'#&$ecer %n# eor re$#ción con s%s 1#dres. Si &ien #$"%n#s !eces es i1osi&$e #cceder #$ 1#dre #&%s#dor sin 1oner en 1e$i"ro # $# #dre $os +ios( es 1osi&$e eor#r $#s 1rc'ic#s #c'%#$es de $os +o"#res e ins'i'%ciones co%ni'#ri#s. Meor#r $#s 1rc'ic#s #c'%#$es A 1es#r de $#s consider#ciones e1%es'#s( creo %e $os +ios de %eres "o$1e#d#s 1%eden Ser res1#$d#dos 1or in'er!enciones dise0#d#s r e#$i#d#s 1or #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres #$'r#'#d#s. So&re $# se de $o e1%es'o( $#s recoend#ciones 1#r# eor#r $#s 1rc'ic#s #c'%#$es c#en den'ro de $os c%#'ro 'e#s si"%ien'es: 1ro"r##s 1#r# ni0os( 1ro'ección #$ enor( !isi'#s ed%c#ción de $os 1#dres. Pro"r##s 1#r# ni0os. Los +o"#res 1#r# %eres "o$1e#d#s d#n se"%rid#d res1#$do # $os ni0os 1ero( #$ iso 'ie1o( es'os 1%eden 1erci&ir$os coo %n en'orno #"o'#dor 89
%e $os conron'# con rec%erdos do$orosos 4A$essi e#rn( 78= C#r$son( 78= C#ss#d o'ros( 78Q L#er o'ros( 7895. Los ni0os %e !i!en en es'os +o"#res 'ienen %c+#s necesid#des: res1#$do eocion#$ #'ención /dic# cons'#n'e in'er#cción con sis'e#s ed%c#cion#$es #%d# #c#d/rriic# in'e"r#ción con $os sis'e#s de 1ro'ección #$ enor #cción %dici#$( ed%c#ción de $# %er en s% ro$ c$e #dre 4%"+es M#rs+#$$( 788B5. Si &ien e$ reconociien'o crecien'e c$e es'#s necesid#des dio coo res%$'#do %e %c+os +o"#res des#rro$$#r#n ser!icios es1eci#$es 1#r# ni0os( es'os 1ro"r##s só$o eis'en en dos 'ercios de $os +o"#res de Es'#dos Unidos( !#r)#n en $# c#$id#d de $os ser!icios %e orecen. En %n e'reo( e$ 1erson#$ en're!is'# oc#sion#$en'e # $os ni0os con e$ in de res1#$d#r$os. En e$ o'ro( +# 1erson#$ c#1#ci'#do en 'er#1i# #i$i#r %e s%1er!is# 1ro"r##s &ien so$!en'#dos 4%"+es M#rs+#$$( 788B5. E$ ni0o 'es'i"o de !io$enci# en e$ +o"#r no o&'endr e$ res1#$do %e necesi'# en 'ie1os de crisis( +#s'# %e 'odos $os +o"#res inc$%#n 1ro"r##s #dec%#dos 1#r# e$$os( %e #%den # $#s %eres # eor#r s% ro$ @= VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS @B de #dres %e res1ond#n # $#s necesid#des indi!id%#$es de $os ni0os. P#r# e$$o es neces#rio %e e$ 1erson#$ de $os +o"#res considere $# 1riorid#d de es'#&$ecer es'os 1ro"r##s 1#r# ni0os &%s%e ondos s%icien'es( de %en'es 1&$ic#s 1ri!#d#s. L# #or)# de $os +ios de %eres #$'r#'#d#s no !i!en en re%"ios. A$"%nos son 'es'i"os de !io$enci# 4o !i!en o #en##5 d%r#n'e #0os. O'ros !i!en con e$ rec%erdo de $# !io$enci# 1resenci#d# s%s eec'os 1os'eriores 4cic#'rices )sic#s eocion#$es( se1#r#ción( di!orcio de'erioro in#nciero5. E$ cese de $# !io$enci# no es s%icien'e 1#r# s#n#r $os eec'os 1rod%cidos. E$ ni0o 'es'i"o necesi'# res1#$do eocion#$ d%r#n'e e$ s%ceso !io$en'o '#&i/n des1%/s. A$"%nos ni0os( % d#0#dos 1or $# !io$enci# %e 1resenci#ron( re%ieren 'er#1i# indi!id%#$ in'ens# # cor'o o $#r"o 1$#o 4 Arroo E'+( 788B Si$!ern o'ros( 788B5. O'ros( só$o necesi'#n e$ res1#$do de "r%1os 1sico1ed#"ó"icos %e $es 1eri'#n ro1er e$ secre'o #i$i#r 4Jo+nson Mon'"oer( 788@ Pe$ed D#!is( 788B R#"" -e&&( 788 -i$son o'ros( 78895. C#d# %no de $os ser!icios soci#$es co%ni'#rios de&er)# inc$%ir 1ro"r##s de 'r#'#ien'o es1eci#$i#do( indi!id%#$ "r%1#$( #ccesi&$es # 'odos $os ni0os 'es'i"os de !io$enci#. Pro'ección #$ enor. D#do %e $os in'ereses de $#s #dres $os ni0os 1%eden no coincidir( es cr%ci#$ %e $os ni0os es'/n re1resen'#dos( en $os re%"ios( 1or %n #&o"#do es1eci#$i#do. L# 1rinci1#$ '#re# %e es'os #&o"#dos enren'#n es 1ro'e"er # $os ni0os #&%s#dos( en co$#&or#ción con $os ser!icios de 1ro'ección #$ enor. Todos $os ie&ros de %n 1ro"r## con'r# $# !io$enci# do/s'ic#( 1ero 1#r'ic%$#ren'e $os #&o"#dos in#n'i$es( de&en 'ener c$#rid#d #cerc# de $#s 1o$)'ic#s 1rocediien'os #dec%#dos 1#r# inor#r $# oc%rrenci# de #&%so ne"$i"enci#( 1ro'e"er # $os ni0os de #ores #$'r#'os. Un# res1%es'# #dec%#d# #n'e e$ #&%so de %n enor inc$%e 1ro'e"er #$ ni0o de o'ros #&%sos ( #$ iso 'ie1o( co1render e$ #&%so en e$ con'e'o de$ #$'r#'o de $# %er( es decir( inc$%ir e$ or'#$eciien'o de $#s c#1#cid#des de $# %er d#r$e $# i# 1osi&i$id#d de con'ro$ so&re s% !id# $# de s%s +ios. Se de&en re#$i#r 'odos $os es%eros 1osi&$es 1#r# e!i'#r %e %n# #dre soe'# n%e!#en'e # s%s +ios # %n edio !io$en'o( #%n c%#ndo se in'erier# e$ 1roceso de 8;
or'#$eciien'o. Es'o %is i1$i%e #%d#r # $# #dre >%e e$i"e 1er#necer con s% 1#re# #%n%e +## #&%s#do de e$$# de$ enor> # &%sc#r %n odo de !id# #$'ern#'i!o( se"%ro 1#r# e$$# s%s +ios. En $os c#sos en %e $os ni0os 1#decen #&%so 1or 1#r'e de $# #dre( se de&e +#cer %n# c%id#dos# e!#$%#ción 1#r# de'erin#r $# 1ro&i$id#d de %e e$ #&%so in#$ice c%#ndo $# %er es'/ #$e#d# de$ +o&re %e $# #$'r#'# 4S#%nders( 788=5. P#r# "#r#n'i#r $# se"%rid#d e$ or'#$eciien'o( '#n'o de $# %er coo de s%s +ios( es %nd#en'#$ $# co$#&or#ción en're $os ser!icios de 1ro'ección de$ enor $os +o"#res 1#r# %eres. Es'# co$#&or#ción 1%ede inc$%ir $# re#$i#ción de '#$$eres 1roesion#$es( conerenci#s 1#r# e$ es'%dio de c#sos en're!is'#s con%n'#s 4C%in"s Moone( 785. Visi'#s. L# se1#r#ción #%en'# e$ 1e$i"ro 1#r# $# %er #$'r#'#d# 4P#"e$o*( 78=5. Los d#'os indic#n %e $#s %eres "o$1e#d#s se1#r#d#s son #$'r#'#d#s con #or rec%enci# 4c#'orce !eces s5 %e $#s %e !i!en con s%s 1#re#s 4#r$o*( 78875. Los ni0os %e #$"%n# !e 1resenci#ron !io$enci# en e$ +o"#r 1%eden 'r#nsor#rse en e$ cen'ro de$ con$ic'o en're 1#dres se1#r#dos 4enderson( 788@ S+e1#rd( 7885. L#s %eres se1#r#d#s se 1ro'e"en de n%e!os #$'r#'os # 'r#!/s de órdenes de c%s'odi#( de 1ro'ección( 1rocediien'os crii> @9 VIOLENCIA DOMESTICA n#$es %icios 1or d#0o 42or#( 788B5. Sin er"o( se co1ro&ó %e $os +o&res #"resores $%c+#n 1or $# c%s'odi# no 1#"#n $o es'#&$ecido( con #or rec%enci# %e $os +o&res no !io$en'os 4Liss S'#+$( 788< T#$or( 788<5. Los +o&res !io$en'os 'ienden # cons'r%ir $# 1#'ernid#d en '/rinos de derec+o # $os +ios( %is es'/n s in'eres#dos en #n'ener e$ con'ro$ so&re e$$os %e en c%id#r$os 4Arende$$( 788 McM#+on P/nce( 788B5. En !ir'%d de $#s necesid#des( in'ereses derec+os en con$ic'o de $os ie&ros de $# #i$i#( es e're#d#en'e co1$eo #%d#r # $os +ios de 1#re#s se1#r#d#s # #n'ener %n# re$#ción 1osi'i!# con e$ 1#dre 1er1e'r#dor. P#r# res1onder # es'# necesid#d( se cre#ron cen'ros de !isi'# 4es1#cios se"%ros en $os %e se #ci$i'#n $os enc%en'ros5. L#en'#&$een'e son esc#sos. Los ser!icios %e 1ro1orcion#n !#n nic#en'e desde !isi'#s s%1er!is#d#s +#s'# co1$e#s or"#ni#ciones %$'idisci1$in#ri#s %e &%sc#n coordin#r $# res1%es'# co%ni'#ri# # $os 1ro&$e#s de c%s'odi# !isi'#. Un ee1$o de es'#s or"#ni#ciones es e$ Cen'ro de Visi'# D%$%'+( es'#&$ecido 1or %n "r%1o de %eres #$'r#'#d#s 4McM#+on Pence( 788B5. L# ideo$o")# de$ cen'ro dec$#r# %e e$ d#0o 1rod%cido #$ ni0o 'es'i"o de !io$enci# no se 1%ede se1#r#r( conce1'%#$ ni e1)ric#en'e( de$ d#0o 1rod%cido # s% #dre #$'r#'#d#. E$ cen'ro in'en'# reorden#r $#s re$#ciones #i$i#res con $# 1ers1ec'i!# de $#s !)c'i#s de $# !io$enci#. Es'o 1one #$ ni0o en e$ oco de$ 1ro"r## sin 'r#'#r$o coo %n# en'id#d se1#r#d# de s%s re$#ciones 1ri#ri#s 4McM#+on Pence( 788B5. Tod# %er %e dese# 1ro'e"erse ( #$ iso 'ie1o( #se"%r#r $# re$#ción de s%s +ios con e$ 1#dre en '/rinos de se"%rid#d( de&er)# 'ener #cceso # es'os cen'ros de !isi'#. P#r# dise0#r $os 1rocediien'os $# o1er#ción de$ cen'ro( con e$ in de no re1rod%cir e$ 1#'rón de desi"%#$d#d de "/neros s%s des'r%c'i!#s NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS @; consec%enci#s 1#r# $os ni0os( es neces#ri# %n# !isión cr)'ic# c%id#dos# 4McM#+on Pence( 788B5. Ed%c#ción de $os 1#dres. L# !io$enci# do/s'ic# s% i1#c'o so&re $ os ie&ros de $# #i$i# $# re$#ción #i$i#r 1resen'# i1or'#n'es des#)os( '#n'o 1#r# $#s !)c'i#s coo 1#r# $os 1er1e'r#dores( en s% c#$id#d de 1#dres. M%c+#s %eres #$'r#'#d#s 8
%ed#n en %n# si'%#ción % diici$ 1or%e( 1or %n $#do( s%s rec%rsos eocion#$es )sicos es'n #"o'#dos ( 1or o'ro( 1erci&en $# necesid#des de res1#$do %e 'ienen s%s +ios 1or +#&er 1resenci#do $# !io$enci# 4enderson( 788@( 788< i$'on( 7885. Por $o '#n'o( no es sor1renden'e %e %no de $os #c'ores s re$#cion#dos con $os 1ro&$e#s de co1or'#ien'o de $os ni0os 'es'i"os se# $# 1resión #'ern#$ 4-o$e( J#e( -i$son 2#( 78B( 785. Por $o "ener#$ $os +o&res 1er1e'r#dores son enos conscien'es de $os eec'os de $# !io$enci# so&re s%s +ios %e $#s %eres #"redid#s. M%c+os de e$$os !en enos # s%s +ios des1%/s de$ s%ceso !io$en'o de $# se1#r#ción. No o&s'#n'e( se de&en re#$i#r es%eros 1#r# #%d#r #$ +o&re # or'#$ecer des#rro$$#r s% %nción de 1#dre. L# 1rc'ic# dedic#d# # $# ed%c#ción de $os 1#dres( 1#r# %eres "o$1e#d#s +o&res #"resores( 1or $o "ener#$ se re#$i# en "r%1os de ed%c#ción 4M#'+e*s( M#' 'er Mon'"oer( 788@ Pe$ed D#!is( 788B Pence( #rdes'( S'ei$( Soder&er" O''#n( 78875. Los "r%1os se renen en $os +o"#res( en ins'i'%ciones co%ni'#ri#s( # 'r#!/s de %n ser!icio soci#$ o en %n cen'ro de !isi'#. Uno de $os 'errenos en $os %e $# %er #$'r#'#d# se sien'e s inc#1# es $# cri#n# de $os +ios. Por $o '#n'o( 'od# in'er!ención #$ res1ec'o 'iene %e ser res1e'%os#( es'i%$#n'e conocedor# de $os es%eros %e $# %er de&e +#cer 4%"+es M#rs+#$$( 788B5. ,i$ino 4788B5 s%"iere $os si"%ien'es c%#'ro 'e#s 1rinci> @ VIOLENCIA DOMESTICA 1#$es 1#r# e$ 'r#o con $#s #dres !)c'i#s: #5 %s#r e$ 1oder e$ con'ro$( &5 co1ens#r $# #%senci# de$ 1#dre( c5 'r#'#r # $os +ios coo coniden'es o #$i#dos d5 enren'#r $# 1erce1ción de $#s sii$i'%des en're s%s +ios e$ 1#dre. M%c+#s %eres( coo 1#r'e de s% es'#d# en %n +o"#r o de s% 1#r'ici1#ción en %n "r%1o de #1oo( reci&en ed%c#ción( 1ero 1oc#s !eces se 'iene en c%en'# %e e$ 'r#o con e$ 1er1e'r#dor de $# !io$enci# 1%ede #%d#r # $os ni0os 'es'i"os 4M#'+e*s( 788B5. Los "r%1os ed%c#'i!os 1#r# 1#dres 1er1e'r#dores de !io$enci# do/s'ic# %e 'ienen +ios de&en ser se1#r#dos de $os "r%1os de %eres. A%n c%#ndo se considere %e e$ #&%s#dor es' reor#do no se $o de&er)# inc$%ir en "r%1os de !)c'i#s s% 1resenci# 1%ede in'iid#r &$o%e#r $# 1#r'ici1#ción de #$"%n#s %eres 4Pe$ed D#!is( 788B5. A$"%nos de $os 'e#s con $os %e $os 1er1e'r#dores se !ern conron'#dos son: #5 esc#so conociien'o de$ des#rro$$o in#n'i$( &5 necesid#d de #di'ir 'o$er#r $# !er"`en#( c5 1osi&i$id#d de 'ener co1#sión 1or $# e1erienci# de s%s +ios( d5 c#sos de 1#dr#s'ros e5 deseo de co1roe'erse # ser %n 1#dre no !io$en'o 4M#'+e*s( 788B5. T#n'o $os 1#dres coo $os +ios se &eneici#rn de es'os "r%1os ed%c#'i!os donde es 1osi&$e disc%'ir $# in$%enci# de $# !io$enci# so&re $os ni0os 'es'i"os. Asiis o( es i1or'#n'e %e $os 1#dres se in'eresen 1or e$ 'r#'#ien'o de s%s +ios # in de e!i'#r 1osi&$es 'ensiones res%$'#n'es en're e$$os 4J#es( 788 Pe$ed Ed$eson( 7885. Los sen'iien'os %e $os ni0os 'ienen res1ec'o de $os 1#dres #&%s#dores son %n #s1ec'o i1or'#n'e de $#s in'er!enciones( se de&e 1eri'ir %e $os e1resen en %n en'orno i1#rci#$. Se de&e #$en'#r e$ in'er/s de$ 1#dre en e$ 'r#'#ien'o de s%s +ios( ( ien'r#s no 1er%di%e $# se"%rid#d de $# #dre ni de $os ni0os( se de&e #ci$i'#r %n# &%en# re$#ción en're $os c+icos s%s 1# NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS @8 dres !io$en'os 4Pe$ed( 788B Pe$ed Ed$eson( 7885. Es'e in'er/s #%d#r # $os ni0os 'es'i"os en s% $%c+# 1or con'in%#r o recre#r $# re$#ción con e$ 1#dre. 88
RESPUESTAS MULTIPLES COORDINADAS Só$o es 1osi&$e de'ener $# !io$enci# s%&s#n#r s%s consec%enci#s consec%enci#s # 'r#!/s de %n# res1%es'# coordin#d# en're !#rios sis'e#s 4Pe$ed o'ros( 788B5. Un# res 1%es'# co%ni'#ri# de $'i1$es sis'e#s( %e #'iend# $#s necesid#des de$ ni0o 'es'i"o de !io$enci# en e$ +o"#r( inc$%e es%eros 1#r# e!i'#r %'%ros inciden'es( ense0#r # $#s !)c'i#s 4%eres ni0os5 # so&re!i!ir d%r#n'e $os e1isodios( con!encer # $os 1er1e'r#dores de %e #c#&en con s% co1or'#ien'o !io$en'o #%d#r # 'odos # s%&s#n#r $os eec'os 1os'eriores. Si &ien e$ eno%e enc#r# enc#r# #$ ni0o 'es'i"o coo !)c'i# direc'# 1rinci1#$ de $# !io$enci# o&ser!#d#( $# res1%es'# coordin#d# sos'iene %n# 1ers1ec'i!# %e si'# #$ enor en e$ #rco de s% #i$i# den'ro de $#s redes soci#$es s #rc#n'es. Por $o '#n'o( no só$o se #c'# en %nción de$ ni0o( sino %e se in'er!iene '#&i/n con $os 1#dres o'r#s 1erson#s %e 1#r'ici1#n en s% or#ción. Por $'io( %n# res1%es'# coordin#d# de&e in'en'#r c#&i#r $# #c'i'%d soci#$ +#ci# $# !io$enci# #%d#r # $#s !)c'i#s desde !#ri#s ins'i'%ciones soci#$es. Es'#s ins'i'%ciones inc$%en( en're o'r#s 1osi&$es( +o"#res( esc%e$#s( cen'ros co%ni'#rios( cen'ros re$i"iosos es1iri'%#$es( ins'i'%ciones de$ re# de s#$%d( ser!icios de 1ro'ección #$ enor( or"#nisos 1o$ici#$es( cor'es %dici#$es sis'e# $e"is$#'i!o. 7@ VIOLENCIA DOM DOMESTICA NO MAS MAS VICTIMA VICTIMAS S SECUND SECUNDARI ARIAS AS 77 Reerenci#s A$essi( J. J. e#rn( 3. 478=5. Gro%1 're#'en' 're#'en' o c+i$dren in s+e$'ers or ''ered *oen. En A. R. Ro&er's 4co1.5( ,#''ered *oen #nd '+eir #i$ies( 41"s. =8975. N%e!# Yor: S1rin"er. Arroo( -. E'+( S. 4788B5. Assessen' Assessen' o$$o*in" !io$ence*i'nessin" !io$ence*i'nessin" 'r#%#. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o %io$ence: Co%ni' res 1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. ;>=5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Arende$$( T. 47885. T+e soci#$ soci#$ se$ #s "endered: A #sc%$inis' #sc%$inis' disco%rse o di!orce. S&o$ic In'er#c'ion( 7B( 1"s. 7B777. As+( M. C#+n( N. R. 4788=5. C+i$d #&%se: #&%se: A 1ro&$e or einis' '+eor. En M. A. Fine# R. Mi'i% 4co1s.5( T+e 1%&$ic n#'%re o 1ri%#'e %io$ence: T+e disco!er o does'ic #&%se 41"s. 799>78=5. Londres: Ro%'$ed"e. ,erns'ein( S. C. 4788 $5. A#i$ '+#'i"+'s. Mor'on Gro!e( IL: A$&er' -+i'#n. ,i$ino( J. 4788B5. E1o*erin" ''ered *oen #s o'+ers. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o !io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. 8;>7@B5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. ,$#c( D. 3#1$#n( T. 4785. F#'+er i$$s o'+er: Iss%es #nd 1ro&$es enco%n'ered & # c+i$d 1sc+i#'ric 'e#. ,r)'is+ Jo%rn#$ o Psc+)#'r( 7B<( 1"s. 9=>9<@. ,$#nc+#rd( A.( Mo$$o( F. ,ro*n( L. 47885. Y%s' co%$dn' s'o1 '+e >-es'ern A%s'r#$i#n c+i$dren $i!in" *i'+ *i'+ does'ic !io$ence: A s'%d o '+e '+e c+)$drens e1erience #nd ser!ice 1ro!ision. Inore 1re1#r#do 1#r# e$ De1#r'#en'o de $# F#i$i# de$ Go&ierno #%s'r#$i#no. ,o"r#d( M. 4785. Cons%$'#n's res1onse. En R. M. To$#n 4co1.5( C#se conerence: Pro'ec'in" '+e c+i$dren o ''ered *oen. Jo%rn#$ o In'er1erson#$ Vio$en'e( <( 1"s. =;9>=<. ,o*er( L. .( Ar&i'e$$( M. McF#rron( J. R. 4785. 4 785. On '+e re$#'ions+i1 &e'*een *ie &e#'in" #nd *ie #&%se. En 3. 7@@
Y$$o M. ,o"r#d 4co1s.5 Feinis' 1ers1ec'i%es on *ie #&%se( 41"s. 7B>7;=5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. ,r#ss#rd( M. R.( Ger#in( R. #r'( S. N. 4co1s.5 478;5. Psc+o$o"ic#$ #$'re#'en' o c+i$dren #nd o%'+. N%e!# Yor: Per"#on. ,%r#n( S. A$$en>Me#res( P. 4788=5. Ne"$ec'ed !ic'is o %rder: C+i$drens *i'ness 'o 1#ren'#$ +oicide. Soci#$ -or( <8( 1"s. ><=. ,%#*#( E. S. ,%#*#( C. G. 4788@5. Does'ic !io$ence: T+e criin#$ %s')ce res1onse. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. C#r$son( ,. E. 478=5. C+i$drens o&ser!#'ions o in'er1#ren'#$ !io$ence. En A. R. Ro&er's 4co1.5( ,#''ered *oen #nd '+eir #i$ies( 41"s. 7=;>79;5. N%e!# Yor: S1rin"er. C#ss#d( L.( A$$en( ,( Lon( E. McGee+#n( C. 4%$io( 78;5. T+e C+i$d>Foc%sed In'er!en'ion Pro"r#: Pro"r# e!#$%#'ion or c+i$dren in # ''ered *oens s+e$'er. Pre sen'#ción #$ Tercer Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( D%r+#( Ne* #1s+ire. C+ris'o1+er1o%$os( C.( Co+n( A. D.( S+#*( D. S.( Joce( S.( S%$$i!#n>#nson( J.. 3r#'( S. P. Eer( R. E. 478;5. C+i$dren o #&%sed *oen: I. Ad%s'en' #' 'ie o s+e$'er residen'e. Jo%rn#$ o M#rri#"e #nd '+e F#i$( =8( 1"s. 977>978. Co''$e( T. J. 478@5. C+i$drens secre's. G#rden Ci'( N%e!# Yor: Anc+or. C%in"s( N. Moone( A. 4785. C+i$d 1ro'ec'i!e *orers #nd ''ered *oens #d!oc#'es: A s'r#'e" o #i$ !io$ence in'er!en'ion. Res1onse( 77( 1"s. =>8. D#!idson( . 4788=5. T+e i1#c' o does'ic !io$ence on c+i$dren: A re1or' 'o '+e 1residen' o '+e Aerci#n ,#r Assoc)#')on. -#s+in"'on DC: Aeric#n ,#r Associ#'ion. D#!is( D. 478=5. Soe'+in" is *ron" in +o%se A &oo #&o%' 1#ren's '"$i'in". Se#''$e( -A: P#ren'in" Press. D#!is( 3. E. 4785. In'er1#ren'#$ !io$ence: T+e c+i$dren #s !ic'is. Iss%es in Co1ren+ensi%e Pedi#'ric N%rsin"( 77( 1"s. 87><@. 7 VIOLENCIA DOM DOMESTICA NO MAS MAS VICTIMA VICTIMAS S SECUND SECUNDARI ARIAS AS 7< D#!is( L. V. C#r$son( ,. E. 478;5. O&ser!#'ions o s1o%se #&%se: -+#' +#11ens 'o '+e c+i$drenQ Jo%rn#$ o In'er1erson#$ Vio$ence( ( 1"s. ;>87. Dos+( R. E. Dos+( R. P. 47885. -oen( !io$ence #nd soci#$ c+#n"e. Londres( Ro%'$ed"e. Ec+$in( C. M#rs+#$$( L. 4788B5. C+i$d 1ro'ec'ion ser!ices or c+i$dren o ''ered *oen: Pr#c'ice #nd con'ro!ers. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o !io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. 7;@>7B5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Ed$eson( J. L. 478875 Coordin#'ed co%ni' res1onses. En M. S'ein#n 4co1.5( -o#n ''erin": Po$ic res1onses 41"s. @<>785. Cincinn#'i( O: Anderson. Ericsen( J. R. enderson( A. D. 47885. -i'nessin" #i$ !io$ence: T+e c+i$drens e1erience. Jo%rn#$ o Ad!#nced N%rsin"( 7;( 1"s. 7@@>7@8. F#n'%o( J. -.( DeP#o$#( L. M.( L#&en( L.( M#r'ino( T.( Anderson( G. S%''on( S. 478875. Eec's o in'er1#ren'#$ !io$ence on '+e 1sc+o$o"ic#$ #d%s'en' #nd co1e'en cies o o%n" c+i$dren. Jo%rn#$ o Cons%$'in" #nd C$inic#$ Psc+o$o"( Psc+o$o"( B8( 1"s. B> 9B. F#n'%o( J. -. Lind%is'( C. U. 47885. T+e eec's o o&ser!in" con%"#$ !io$ence on c+i$dren: A re!ie* #nd #n#$sis o rese#rc+ e'+odo$o". Jo%rn#$ o F#i$ Vio$ence( =( 1"s. ;;>8=. 7@7
Forss'ro>Co+n( ,. Rosen%( A. 478B5. T+e eec's o 1#ren'#$ #ri'#$ !io$ence on o%n" #d%$'s: An e1$or#'or in!es'i"#'ion. Jo%rn#$ o M#rri#"e #nd '+e F#i$( =;( 1"s. =9;>=;. Fre>An"e$( J. 47885. Tre#'in" c+i$dren o !io$en' #i$ies: A si&$in" "ro%1 #11ro#c+. Soci#$ -or -i'+ Gro%1s( 7( 1"s. 8B>7@;. G##c+e( D. J.( Ed$eson( J. L. Sc+oc( M. D. 4785. Coordin#'ed 1o$ice( %dici#$ #nd soci#$ ser!ice res1onse 'o *o#n ''erin": A %$'i1$e>se$ine e!#$%#'ion #cross '+ree co%ni'ies. En G. T. o'#$in"( D. Fine$+or( J. T. 3ir1#'ric M. A. S'r#%s 4co1s.5( Co 1in" *i'+ #i$ !io$ence 41"s. 78<>@85. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. G##c+e( D. Sn#11( S. 4788B5. 4 788B5. Te#c+ o%r c+i$dren *e$$: E$een'#r sc+oo$s #nd !io$ence 1re!en'ion. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o !io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. @8><5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. G#rrino( J.( G%''#nn( E. See$e( J. -. 47895. T+e 1sc+o$o"ic#$$ ''ered c+i$d: S'r#'e"ies or iden'iic#')on( #ssessen'( #nd in'er!en'ion. S#n Fr#ncisco: Josse>,#ss. G#ord( J. J. 478;B5. -ie ''erin": A 1re$iin#r s%r!e o 7@@ c#ses. ,ri'is+ Medic#$ Jo%rn#$( 7( 1"s. 78=>78;. Gen'r( C. E. E#dd( V. ,. 478@5. Tre#'en' o c+i$dren in i n s1o%se #&%si!e #i$ies. Vic'io$o"( >=( 1"s. =@>B@. Gi&son( J. -. G%'i/rre( L. 478875. A ser!ice 1ro"r# or S#e> oe c+i$dren. F#i$ies in Socie': A Jo%rn#$ o Con'e1or#r %#n Ser!ices( ;( 1"s. BB=>B9. Gi$es>Sis( J. 478B5. A $on"i'%din#$ s'%d o ''ered c+i$dren o ''ered *i!es. F#i$ Re$#'ions( <=( 1"s. @B>7@. Goo$#si#n( G. A. 47895. Conron'in" does'ic !io$ence: A "%ide or criin#$ %s'ice #"encies. -#s+in"'on( DC: N#'ion#$ Ins'i'%'e o J%s'ice( U.S. De1#r'en' o J%s'ice. Gro!es( ,. M.( 2%cer#n( ,.( M#r#ns( S. Co+en( D. J. 4788<5. Si$en' !ic'is: C+i$dren *+o *i'ness !io$ence. Jo%rn#$ o '+e Aeric#n Medic#$ Associ#'ion( 7<( 1"s. 9>9=. Gr%snsi( R. J.( ,rin( J. C. Ed$eson( J. L. 4785. S%11or' #nd ed%c#'ion "ro%1s or c+i$dren o ''ered *oen. C+i$d -e$#re( 9( 1"s. =<7>===. #ner( S. 478;85. Vic'io$o" in'er!ie*: A re%"e or ''ered *oen: A con!ers#'ion *i'+ Erin Pie. Vic'io$o"( =( 1"s. 7@@>77. #r$o*( C. -. 478875. Fe#$e !ic'is o !io$en' cries. -#s+in"'on( DC: ,%re#% o J%s'ice S'#'is'ics. enderson( A. 4788@5. C+i$dren o #&%sed *i!es: T+eir in$%ence on '+eir o'+ers decisions. C#n#d#s Men'#$ e#$'+( <( 1"s. 7@>7<. enderson( A. D. 4#ro( 788<5. A&%sed *oens 1erce1> 7= VIOLENCIA DOM DOMESTICA NO MAS MAS VICTIMA VICTIMAS S SECUND SECUNDARI ARIAS AS 7B 'ions o '+eir c+i$drens e1eriences. C#n#d#s Men'#$ e#$'+( 1"s. ;>7 7. i$'on( 2. N. 47885. ,#''ered *oens concerns #&o%' '+eir c+i$dren *i'nessin" *ie #ss#%$'. Jo%rn#$ o In'er1erson#$ Vio$ence( ;( 1"s. ;;>9. inc+e( F. S. G#!e$e( J. R. 4785. E1#'+ic res1ondin" in c+i$dren o ''ered *oen. C+i$d A&%se #nd Ne"$ec'( 9( 1"s. <8B>=@7. o#n( ,. F.( Sinc$#ire( D.( C%rrie( D. -. - . J#e( P. 4%$io( 788@5. -ie #ss#%$': Unders'#ndin" #nd +e$1in" '+e *o#n( '+e #n #nd '+e C+i$dren. On'#rio Med)c#$ Re%ie*( 1"s. <9>== 7@
o$den( G. -. Ri'c+ie( 3. L. 478875. Linin" e'ree #ri'#$ discord( c+i$d re#rin"( #nd c+i$d &e+#!ior 1ro&$es: E!idence ro ''ered *oen. C+)$d De%e$o1en'( 9( 1"s. <77><;. o'#$in"( G. T. S%"#r#n( D. ,. 47895. An #n#$sis o ris #rers in +%snd 'o *ie !io$ence: T+e c%rren' s'#'e o no*$ed"e. Vio$ence #nd Vic'is( 7( 1"s. 7@7>7=. %"+es( . M. 4785. ,rie in'er!en'ions *i'+ c+i$dren in # ''ered *oens s+e$'er: A ode$ 1re!en'i!e 1ro"r#. F#i$ Re$#'ions( <7( 1"s. =8B>B@. %"+es( . M. 4785. Psc+o$o"ic#$ #nd &e+#!ior#$ corre$#'es o #i$ !io$ence in c+i$d *i'nesses #nd !ic'is. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'+o1sc+)#'r( B( 1"s. ;;>8@. %"+es( . M. M#rs+#$$( M. 4788B5. Ad!oc#c or C+i$dren o ''ered *oen. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o %io$ence: Co%n)' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. 7>7==5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. %"+es( . M.( P#rinson( D. V#r"o( M. 47885. -i'nessin" s1o%se #&%se #nd e1eriencin" 1+isic#$ #&%se: A do%&$e *+#Q Jo%rn#$ o F#i$ Vio$ence( =( 1"s. 78;>@8. J#e( P.( Fin$#( J. -o$e( D. 478=5. E!#$%#'in" '+e i1#c' o # s1eci#$ied ci!i$i#n #i$ crisis %ni' *i'+in # 1o$ice orce on '+e reso$%'ion o #i$ con$ic's. Jo%rn#$ o Pre%en'i%e Psc+i#'r( ( 1"s. 9<>;<. J#e( P. T+o1son( J. 478=5. Crisis in'er!en'ion #nd '+e London #i$ cons%$'#n' ode$. R.C.M.P. G#e''e( =9( 1"s. 7>7;. J#e( P.( -o$e( D. A. -i$son( S. 4788@5. C+i$dren o ''ered *oen. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. J#e( P.( -o$e( D.( -i$son( S. 2#( L. 47895. Sii$#ri'ies in &e+#!ior#$ #nd soci#$ #$#d%s'en' #on" c+i$d !ic'is #nd *i'nesses 'o #i$ !io$ence. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'+o1sc+i#'r( B9( 1"s. 7=>7=9. J#es( ,. 47885. Tre#'in" 'r#%#'ied c+i$dren: Ne* insi"+'s #nd cre#'i%e in'er!en'ions. Lein"'on( MA: Lein"'on. Jo+nson( R. J. Mon'"oer( M. 4788@5. C+i$dren #' %$'i1$e ris: Tre#'en' #nd 1re!en'ion. En R. T. Po''erEron P. S. Po''er> Eron 4co1s.5( A""ression( #i$ %io$ence #nd c+eic#$ de1endenc 41"s. 7=B>79<5. N%e!# Yor: #*or'+. Jo%ri$es( E. N.( M%r1+( C. M. OLe#r( D. 3. 47885. In'ers1o%s#$ #""ression( #ri'#$ discord( #nd c+i$d 1ro&$es. Jo%rn#$ o Cons%$'in" #nd C$)nic#$ Psc+o$o"( B;( 1"s. =B<>=BB. 3#er#n( S. ,. 3#+n( A. J. 478875. Soci#$ ser!ices or c+i$dren( o%'+ #nd #i$ies in '+e Uni'ed S'#'es. C+i$dren #nd Yo%'+ Ser%ices Re%ie*( 7( 1"s. 7>7=. L#er( J. L( Goodson( ,. D. deL#n"e( C. 47895. C+i$dren in s+e$'ers. Res1onse 'o Vic'i)#'ion o -oen #nd C+i$dren( 8 45( >B. Liss( M. ,. S'#+$( G. ,. 4788<5. Does'ic !io$ence #nd c+i$d c%s'od. En M. #nsen M #r*# 4co1s.5( ,#''erin" #nd #)$ '+er#1: A e)nis' 1ers1ec'i%e 41"s. 7;B> 7;5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Losee( D. R. 478;5. Li!ed re#$i'ies #nd cons'r%c'ion o soci#$ 1ro&$es: T+e c#se o *ie #&%se. S&o$ic In'er#c'ion( 7@( 1"s. =>=<. M#$%is'( C. P. 47895. C+i$dren *+o *i'ness 1#ren'#$ %rder: Pos''r#%#'ic #s1ec's. Jo%rn#$ o '+e Aeric#n Ac#de o C+i$d Psc+i#'r( B( 1"s. <@><B. M#'+e*s( D. J. 4788B5. P#ren'in" "ro%1s or en *+o ''er. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o %io$ence: Co%ni' res1onses 'o C+i$dren o 79 VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 7; 7@<
''ered *oen 41"s. 7@9>7@5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. M#'+e*s( D.( M#''er( L. Mon'"oer( M. [email protected]$der 1#ren'in" #n%#$. Minne#1o$is( M. N.: -i$der Fo%nd#'ion. McLoed( L. 478;5. ,#''ered &%' no' &e#'en... Pre%en'in" *ie ''erin" in C#n#d#. O''#*#: C#n#di#n Ad!isor Co%nci$ on '+e S'#'%s o -oen. McM#+on( M. Pence( E. 4788B5. Doin" ore +#r '+#n "oodQ Soe c#%'ions on !isi'#'ion cen'ers. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o %io $ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. 79>@95. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. N#'ion#$ Cen'er on -oen #nd F#i$ L#* 478875. T+e eec's o *o#n #&%se on c+i$dren. N%e!# Yor: $# #%'or#. N#'ion#$ Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence 4NCADV5 478875. 7887 n#'ion#$ direc'or o does'ic %io$ence 1ro"r#s: A "%ide 'o co%n)' s+e$'ers( s#e +oe( #nd ser%ice 1ro"r#s. -#s+in"'on( DC: $# #%'or#. N#'ion#$ Fi$ ,o#rd o C#n#d# 4Prod%c'ores5 4785. T+e cro*n 1rince Zi$. S#n Die"o( CA: T+e Medi# G%i$d. P#"e$o*( M. D. 478=5. F#i$ %io$ence. N%e!# Yor: Pr#e"er. P#ris( S. 478B5. Mo #nd d#dd #re i"+'in". Se#''$e: Se#$. Pe$ed( E. 4788<#5. C+i$dren *+o *i'ness *o#n ''erin": Concerns #nd di$e#s in '+e cons'r%c'ion o # soci#$ 1ro&$e. C+i$dren #nd Yo%'+ Ser%ices Re%ie*( 7B( 1"s. =<>B. Pe$ed( E. 4788<&5. T+e e1erience o $i!in" *i'+ %io$ence or 1re#do$escen' *i'nesses o *o#n #&%se. Diser'#ción 1#r# e$ doc'or#do( sin 1%&$ic#r. Uni!ersid#d de Minneso'#. Pe$ed( E. 4%$io( 788B5. C+i$dren o ''erin" en: Li!in" in con($ic's o $o#$'ies #nd eo'ions. Presen'#ción #$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( D%r+#( N. Pe$ed( E. D#!is( D. 4788B5. Gro%1*or *i'+ c+i$dren o ''ered *oen: A 1r#c')'ioners #n%#$. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Pe$ed( E. Ed$eson( J. L. 47885. M%$'i1$e 1ers1ec'i!es on "ro%1*or *i'+ c+i$dren o ''ered *oen. Vio$ence #nd Vic'is( ;( 1"s. <;><=9 Pe$ed( E. Ed$eson( J. L. 4%nio( 78895. Predic'in" c+i$drens does'ic %io$ence ser%ice 1#r'ici1#'ion #nd co1$e'ion. Presen'#ción #$ Prier Con"reso N#cion#$ de Ni0os E1%es'os # Vio$enci# F#i$i#r( A%s'in( T. Pe$ed( E.( J#e( P. G. Ed$eson( J. L. 4co1s.5 4788B5. Endin" '+e cc$e o %io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Pence( E.( #rdes'( L.( S'ei$( 3.( Soder&er"( J. O''#n( L. 478875. -+#' #&o%' '+e idsQ Co%ni' in'er%en'ion in does'ic #ss#%$' c#ses > A oc%s on c+i$dren. D%$%'+( MN: T+e D%$%'+ Does'ic A&%se In'er!en'ion Proec'. Pe'c+ers( M. 3. 4%$io( 788B5. C+i$d #$'re#'en' #on" c+i$dren in ''ered o'+ers +o%se+o$ds. Presen'#ción #$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( D%r+#( N. Po%'s( J. .( Sc+o1$er( J. . #n$e( . C. 47875. De!i#n' &e+#!ior in c+i$d !ic'is #nd &s'#nders in !io$en' #i$ies. En R. J. %nner Y. E. -#$er 4co1s.5( E1$orin" '+e re$#'ions+i1 &e'*een c+i$d #&%se #nd de$in%enc 41"s. ;8>885. N%e!# Yor A$$#+e$d( Os#n. Pnoos( R. S. E'+( S. 478=5. T+e c+i$d #s *i'ness 'o +iicide. Jo%rn#$ o Soci#$ Iss%es( =@( 1"s. ;>7@. R#""( D. M. -e&&( C. 47885. Gro%1 're#'en' or '+e 1resc+oo$ c+i$d *i'ness o s1o%se #&%se. Jo%rn#$ o C+i$d #nd Yo%'+ C#re( ;( 1"s. 7>78. 7@=
Ro( M. 4co1.5 478;;5. ,#''ered *oen: A 1sc+osocio$o"ic#$ s'%d o does'ic %io$ence. N%e!# Yor: V#n Nos'r#nd Rein+o$d. Ro( M. 4785. C+i$dren in '+e crossire: Vio$ence in '+e +onre >o* does i' #ec' o%r c+i$drenQ Deerie$d ,e#c+( FA: e#$'+ Co%nic#'ions. S#%nders( D. 4788=5. C%s'od decisions in #i$ies e1eriencin" *o#n #&%se. Soci#$ -or( <8( 1"s. B7>B8. Sc+ec+'er( S.( con Mi+#$( L. 3. 47885. Endin" %io$ence #"#ins' *oen #nd c+i$dren in M#ss#c+%se''s #i$ies: Cri'ic#$ s'e1s or '+e ne' ine e#rs. ,os'on: M#ss#c+%> 7 VIOLENCIA DOMESTICA NO MAS VICTIMAS SECUNDARIAS 78 se''s Co#$i'ion o ,#''ered -oen Ser!ice Gro%1s. S+e1#rd( M. 47885. C+i$d>!isi'in" #nd does'ic #&%se. C+i$d -e$#re( ;7( 1"s. <9B. Si$!ern( L. 3#ers!#n"( L. 47885. T+e 'r#%#'ied c+i$dren o !io$en' #rri#"es. C+i$d -e$#re( 9( 1"s. =7>=<9. Si$!ern( L.( 3#r$( J. L#ndis( T. Y. 4788B5. Indi!id%#$ 1sc+o'+er#1 or '+e 'r#%#'ied c+i$dren o #&%sed *oen. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o %io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. =<>;95. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. S'#r( E. F$i'cr#'( A. . 4785. -oen #nd c+i$dren #' ris: A Feinis' 1ers1ec'i!e on c+i$d #&%se. In'ern#'ion#$ Jo%rn#$ o e#$'+ Ser!)ces( 7( 1"s. 8;>77. S'r#%s( M. A. 478<5. Ordin#r !io$ence( c+i$d #&%se( #nd *ie>&e#'in": -+#' do '+e +#!e in coonQ En D. Fine$+or( R. J. Ge$$es( G. T. o'#$in" M. A. S'r#%s 4 co1s.5( T+e d#r$e side o #)$ies: C%rren' #i$ %io$ence rese#rc+ 41"s. 7<>7<=5. ,e!er$ i$$s( CA: S#"e. S'r#'is( M. A. 478875. C+i$dren #s *i'nesses 'o #ri'#$ %)o$ence: A ris #c'or or $ie$on" 1ro&$es #on" # n#'ion#$$ re1resen'#'i%e s#1$e o Aeric#n en #nd *oen. Presen'#ción # $# Mes# Redond# so&re E$ ni0o $# !io$enci#( -#s+in"'on( DC. S%der#n( M.( J#e( P. G. #s'in"s( E. 4788B5. Vio$ence 1re!en'ion 1ro"r#s in second#r 4+i"+5 sc+oo$s. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e c c$e o %io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. <>B=5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. S%+( E. A&e$( E. 4788@5. T+e i1#c' o s1o%s#$ !io$ence on '+e c+i$dren o '+e #&%sco1. Jo%rn#$ o Inde1enden' Soci#$ -or( =( 1"s. ;><=. T#$or( G. 4788<5. C+i$d c%s'od #nd #ccess. Vis # Vis: N#'ion#$ Ne*s$e''er on F#i$ Vio$ence( 7@( 1". <. C#n#di#n Co%nci$ on Soci#$ De!e$o1en'. Tri>S'#'e Co#$i'ion 47895. I's no' #$*#s +#11 in +o%se Zi$. Deerie$d( IL: MTI Fi$ Video. T%''( L. M. 4%$io( 788B5. Rese#rc+ corec'ions &e'*een s1o% se #&%se #nd c+i$d #&%se. Presen'#ción #$ C%#r'o Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( D%r+#( N. -#$er( L. E. 478=5. T+e ''ered *oen sndroe. N%e!# Yor: S1rin"er. -#$$ers'ein( J. S. 3e$$( J. ,. 478@5. S%r%)%in" '+e &re#%1: o* c+i$dren #nd 1#ren's co1e *i'+ di%orce. N%e!# Yor: ,#sic ,oos. -#s+&%rn( C. Friee( 7. . 4#ro( 78@5. Me'+odo$o"ic#$ iss%es in s'%d)n" ''ered *oen. Presen'#ción #$ Con"reso An%#$ de In!es'i"#ción( de $# Associ#ción de $# M%er en Psico$o")#( S#n'# Mónic#( CA. -es'r#( ,. M#r'in( . P. 47875. C+i$dren o ''ered *oen. M#'ern#$ C+)$d N%rsin" Jo%rn#$( 7@( 1"s. =7>B=. -i$e( 7. S. 478=5. C+i$dren #nd '+is c$%s *or$d. T+e S%r!e( B7( 1"s. =;7>=9. 7@B
-i$son( S. 3.( C#eron( S.( J#e( P. G. -o$e( D. 47895. M#n%#$ or # "ro%1 1ro"r# or c+i$dren e1osed 'o *ie #&%se. Londres( On'#rio: London F#i$ Co%r' C$inic. -o$e( D. A.( J#e( P.( -i$son( S. 3. 2#( L. 478B5.C+i$dren o ''ered *oen: T+e re$#'ion o c+i$d &e+#!ior 'o #i$ !io$ence #nd #'ern#$ s'ress. Jo%rn#$ o Cons%$'in" #nd C$inic#$ Psc+o$o"( B<( 1"s. 9B;>99B. -o$e( D. A.( J#e( P.( -i$son( S. 3. 2#( L. 4785. A %$'i!#ri#'e in!es'i"#'ion o c+i$drens #d%s'en' 'o #i$ !io$ence. En G. T. o'#$in"( D. Fine$+or( J. T. 3ir1# 'ric M. A. S'r#%s 4co1s.5( F#i$ #&%se #nd i's conse%ences: Ne* d)rec'ions in rese#rc+ 41"s. >=75. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. -o$e( D. A.( 2#( L.( -i$son( S. J#e( P. 47895. C+i$d *i'nesses 'o !io$ence &e'*een 1#ren's: Cri'ic#$ iss%es in &e+#!ior#$ #nd soci#$ #d%s'en'. Jo%rn#$ o A&nor#$ C+i$d Psc+o$o"( 7=( 1"s. 8B>7@=. Y$$o( 3. ,o"r#d( M. 4co1s.5 4785. Feinis' 1ers1ec'i%es on *ie #&%se. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Yo%nes( L. A. ,es+#ro!( D. J. 4785. S'#'e c+i$d #&%se #nd ne"$ec' $#*s: A co1#r#'i!e #n#$sis. En D. J. ,es+#ro! 4co1.5( Pro$ec'in" c+i$dren r o #&%se #nd ne"$ec': Po> @ VIOLENCIA DOMESTICA $ic #nd 1r#c'ice 41"s. =8@5. S1rin"ie$d( IL: C+#r$es C. T+o#s. 2e$$#n( G. L. An'$er( S. 4788@5. M#nd#'ed re1or'ers #nd CPS: A s'%d o r%s'r#'ion. P%&$ic -e$#re( =( 1"s. <@<;. 2or#( J. 4788B5. o* #&%sed *oen c#n %se '+e $#* 'o +e$1 1ro'ec' '+eir c+i$dren. En E. Pe$ed( P. J#e J. L. Ed$eson( 4co1s.5( Endin" '+e cc$e o !io$ence: Co%ni' res1onses 'o c+i$dren o ''ered *oen 41"s. 7=;>7985. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. CAPITULO 8 Po$/ic# c#&io en $os 1ro"r##s 1#r# +o&res #"resores JEFFREY L. EDLESON Un c#so recien'e( %e i1$icó e$ #sesin#'o de %n# %er "o$1e#d# 1or 1#r'e de s% #rido( des#'ó %n di$%!io de 1re"%n'#s re$#'i!#s # $# %'i$id#d de $os 1ro"r##s 1#r# +o&res #"resores. Los in'eres#dos &%sc#n res1%es'#s si1$es di"eri&$es 1#r# e1$ic#r %n 1ro&$e# co1$eo # %n 1&$ico #$#r#do. Des"r#ci#d#en'e( no +# res1%es'#s ci$es 1#r# es'# 1re"%n'#. En re#$id#d( $# # or)# de $#s 1erson#s %e +#n es'%di#do es'os 1ro"r##s 'ienen o1iniones dieren'es #cerc# de s% %'i$id#d de $os c#&ios %e +#&r)# %e es'#&$ecer. Es'e c#1)'%$o e#in# $# co1$eid#d de$ 'e# $os in'en'os 1or res1onder # $# 1re"%n'#: %ncion#n $os 1ro"r##s 1#r# +o&res #"resoresQ Coien# e# in#do e$ '/rino %ncion#( $os di!ersos si"niic#dos %e se $e #si"n#n #$ e!#$%#r $os 1ro"r##s encion#dos. An#$i# $%e"o $os d#'os 1%&$ic#dos so&re $os res%$'#dos de es'os 1ro"r##s co1#r# $#s di!ers#s ó1'ic#s de$ de'e 1&$ico %e in'en'# de'erin#r $# eec'i!id#d de %n 'r#'#ien'o # $# $% de esos res%$'#dos. P#r# conc$%ir( s%"iere 1o$)'ic#s orien'#ciones 1#r# $os %'%ros 1ro"r##s 1#r# +o&res "o$1e#dores. VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... < CUANDO FUNCIONA UN PROGRAMAQ Es s'#n'e con %e %n 1roesion#$( %n in!es'i"#dor o %n res1ons#&$e de 1o$)'ic#s 1&$ic#s 1roc$#e de #ner# es'riden'e: Es'e 1ro"r## !erd#der#en'e %ncion# ( $%e"o( %n cr)'ico( i"%#$en'e c#$iic#do es'riden'e( di"# %e e$ iso 1ro"r## no 7@9
%ncion#. Es coo $# co1e'enci# en 1ro1#"#nd# 1o$)'ic#. Con re$#ción # $os 1ro"r##s des'in#dos # re+#&i$i'#r # +o&res %e "o$1e#n # s%s %eres( es'#s dec$#r#ciones di!er"en'es( re$#'i!#s # %n iso 1ro"r## o # 'odos $os 1ro"r##s en "ener#$( son % co%nes. Uno de $os o'i!os de es'# dis1#rid#d es %e n%nc# +%&o #c%erdo #cerc# de $# deinición de %n 1ro"r## %e %ncion#. E$ odo de res1onder # es'# 1re"%n'# de1ende( en "r#n edid#( de %/ c#&ios es1er#os %e se 1rod%c#n en e$ co1or'#ien'o !io$en'o de$ +o&re( coo indic#dor de /i'o. Cri'erios de /i'o L# $i'er#'%r# es' $$en# de ens#os e!#$%#ciones de 1ro"r##s( c#d# %no %s# dieren'es cri'erios de /i'o. L# #or 1#r'e de $#s disc%siones se concen'r#n en $os res%$'#dos de $os es'%dios /se ser '#&i/n n%es'ro oco. Sin er"o( se de&e no'#r %e %c+#s 1erson#s %"#n e$ /i'o de %n 1ro"r## con cri'erios no re$#cion#dos con $os res%$'#dos( # s#&er( #c'ores 1o$)'icos( or#$es( ideo$ó"icos 'eóricos. A%n en're $os %e se concen'r#n en $os res%$'#dos( se 1%ede !er 'od# %n# "## de 1ers1ec'i!#s dieren'es. En %n e'reo( +# es'%dios %e %s#n $# 1resenci# en $os 1#r'ici1#n'es de c#&ios 1osi'i!os si"niic#'i!os o es'#d)s'ic#en'e si"niic#'i!os en %n# dirección dese#d# 4Neidi"( 789 Neidi"( Fried#n Co$$ins( 78B5( 1#r# dec$#r#r %e e$ 1ro"r## %e %n /i'o. En e$ o'ro( se &%sc# n#d# enos %e $# 'r#nsor#ción de $os 1#r'ici1#n'es de$ 1ro"r## +#s'# %e es'/n 1re1#r#dos 1#r# e1render %n# #cción soci#$ con'r# $# c%$'%r# %e #$'r#'# # $# %er 4Gondo$( 78;( 1". <=;5 'r#nsor#rse en +o&res res1ons#&$es 4#r'( 785. En e$ edio( +# di!ers#s 1osiciones res1ec'o de $o %e e!idenci# %e %n 1ro"r## +# %ncion#do. E$ %so( coo cri'erio de /i'o( de $# disin%ción es'#d)s'ic#en'e si"niic#'i!# de$ co1or'#ien'o !io$en'o( o de$ #%en'o de o'ros co1or'#ien'os no !inc% $#dos con $# !io$enci#( 1%ede ser inse"%ro. Con es'e cri'erio se 1odr)# consider#r %e %n 1ro"r## '%!o /i'o 1or%e en %n "r%1o de +o&res e$ 1roedio de !io$enci# disin%ó de cinco # 'res #$'r#'os 1or se#n# 4o #%en'ó $# 1ro1orción de s#'is#cciones #'rioni#$es5. O( en %n es'%dio co1#r#'i!o( %e '%!o /i'o e$ "r%1o %e red%o s e$ 1orcen'#e de s% co1or'#ien'o !io$en'o 4#%n%e %er#n 1ocos 1%n'os5. A$ %s#r $os c#&ios es'#d)s'icos si"niic#'i!os coo cri'erio de /i'o se 1resen'# e$ 1ro&$e# de %e %i esos c#&ios 'en"#n 1oc# si"niic#ción 1rc'ic# 4,$oo( Fisc+er Ore( 788B5 1#r# $#s !)c'i#s. Es decir( %n# red%cción de$ 1orcen'#e de co1or'#ien'o !io$en'o o %n #%en'o de$ de s#'is#cción #'rioni#$ o co%nic#ción( no son si"niic#'i!os 1#r# $#s 1erson#s %e si"%en reci&iendo o 1resenci#ndo !#rios #$'r#'os 1or se#n#( #%n%e se#n enos %e #n'es. En re$#ción con e$ si"niic#do 1rc'ico( $# #or)# de $os e1er'os %e 'r##n con #"resores conc%erd#n en %e 'erin#r con e$ co1or'#ien'o !io$en'o es %n cri'erio de /i'o. M%c+os consider#n '#&i/n %e 'erin#r con $#s #en##s de !io$enci# es %n# e'# !#$ios#. L# #or)# de $os e!#$%#dores de 1ro"r##s +#n in'en'#do edir e$ "r#do en %e $os isos con'ri&%en # 'erin#r con e$ co1or'#ien'o !io$en'o( 1ero só$o = VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... B %nos 1ocos +#n in!es'i"#do $# con'in%#ción de #en##s( direc'#s e indirec'#s 4Ed$eson Sers( 788@( 7887 To$#n ,+ose$( 78875. Es 1ro&$e %e se coience # 1res'#r s #'ención # cier'# c$#se de co1or'#ien'o #en##dor c%#ndo se 7@;
#do1'en $ees %e dein#n con #or #1$i'%d $# i$e"#$id#d de %n# #cción 4%e inc$%#n( 1or ee1$o( $os c#sos de #en##s5. O'r# c%es'ión 1o$/ic# es %e $# #or)# de $os es'%dios se #1o#n c#si ec$%si!#en'e en $#s Esc#$#s Tc'ic#s de Con$ic'o 4ETC5 4S'r#%s( 78;85. Es'# +err# ien'# de edición( s%s di!ers#s #d#1'#ciones( es e$ ins'r%en'o s %s#do en $# e!#$%#ción de 1ro"r##s. Sin er"o( $os cr)'icos se0#$#n %e $#s ETC iden só$o %n# es'rec+# nd# de$ co1or'#ien'o de$ 1er1e'r#dor( de#n %er# $os eec'os de es#s 'c'ic#s so&re $#s !)c'i#s 4S'r#%s Ge$$es( 788@5. Por %/ con '#n'# rec%enci# $# e!#$%#ción de 1ro"r##s c#rece de ediciones de $os eec'os )sicos( 1sico$ó"icos soci#$es %e $# !io$enci# cre# en $#s !id#s de $#s %eres ni0os %e $# 1#decenQ Recien'een'e se +# 1rod%cido %n# !ersión #1$i#d# de $#s ETC( %e in'en'# incor1or#r $# coerción se%#$ $os d#0os res%$'#n'es de$ #&%so isico( e inc$% e %n in!en'#rio de corre$#'os de $# !io$enci# indi!id%#$ re$#cion#$ 4S'r#%s( #&( ,one> MeCo S%"#r#n( 788B5. Pero es neces#rio ir s #$$ de es'#s no!ed#des( e in!es'i"#r indic#dores de /i'o s #rc#n'es( 1or ee1$o( $# sens#ción de se"%rid#d %e 'ienen $# %er $os ni0os. No o&s'#n'e( de&eos 1re"%n'#rnos si !erd#der#en'e $o %e es1er#os de $os 1ro"r##s 1#r# +o&res #"resores es %e creen %n# $e"ión de +o&res res1ons#&$es( %e se e1e0en en re1#r#r e$ %ndo %e +#n d#0#do. Es1er#os #c#so %e esos 1ro"r##s 'erinen con e$ co1or'#ien'o #ni1%$#dor de $os +o&res( %e c#r#c'eri# %c+#s re$#ciones )n'i#s no>!io$en'#sQ Por ee1$o( %n# deinición co n de #$'r#'o 1sico$ó"ico inc$%e $# c#'e"or)# %so de $os 1ri!i$e"ios #sc%$inos: $os %e $e d#n #$ +o&re $# 1osi&i$id#d de ec$%ir # s% 1#re# de $#s 1rinci1#$es decisiones #i$i#res ei"ir$e %e c%&r# $#s e1ec'#'i!#s 'r#dicion#$es de$ ro$ eenino 4Pence P##r( 788<5. Es1er#os #c#so %e $os 1#r'ici1#n'es de 1ro"r##s 1#r# #"resores 'r#nsoren s% re$#ción en h1#re# !erd#der#en'e i"%#$i'#ri#( coo $o indic# e$ conce1'o de R%ed# de $# I"%#$d#d de Pence P##r 4788<5Q Son cri'erios de /i'o o s &ien re1resen'#n n%es'r# !isión #1$i# de$ c#&io soci#$( de$ c%#$ só$o %n# 1#r'e 1%ede #$c#n#rse # 'r#!/s de $os ser!icios soci#$esQ E$ "r#do en %e %no !# s #$$ de $os #c'os de !io$enci# )sic# $#s #en##s 1#r# deinir e$ /i'o( #rc# e$ 1%n'o de 1o$/ic#. %e rode# $# e!#$%#ción de $os 1ro "r##s 1#r# #"resores. M%c+os cri'ic#n > +#s'# rec+##n> es'os 1ro"r##s 1or%e $os consider#n inc#1#ces de 1rod%cir c#&ios de si"niic#ción 1rc'ic# 1#r# $#s !)c'i#s. L#s cr)'ic#s s d%r#s #ir#n %e 'erin#r con $# !io$enci# $#s #en##s no es s%icien'e 1#r# d#r se"%rid#d # $# %er $os ni0os. Dec$#r#n %e # en%do $# !io$enci# es re1$##d# 1or o'r#s or#s de #ni1%$#ción %e #n'ienen e$ iso sis'e# de 1oder con'ro$ de$ !#rón so&re s% 1#re# $os +ios. E$ 1#1e$ de $os 1ro"r##s 1#r# #"resores K%/ 1#1e$ dese1e0#n $os 1ro"r##s 1#r# #"resores en e$ #rco de $os es%eros 1or es'#&$ecer c#&ios d%r#deros en $# conce1ción soci#$ de $#s re$#ciones )n'i#sQ A$"%nos cr)'icos 1ro&$een'e dec$#ren %e es'os 1ro"r##s de&en or#r 1#r'e #c'i!# de $# 'r#nsor#ción de $# re$#ción +o&re>%er %e( #c'%#$en'e( no $o +#cen. Por o'ro $#do( %c+os res1ons#&$es 9 VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... ; de 1o$)'ic#s $# #or)# de $os %e #%s1ici#n $os 1ro"r##s se in'eres#n en #c#r con e$ co1or'#ien'o !io$en'o i$e"#$( sin 1res'#r #'ención #$ "r#do de 'r#nsor#ción 7@
de $os 1#r'ici1#n'es. M%c+#s 1erson#s se enc%en'r#n en edio de es'#s dos 1osiciones e're#s. Por %n $#do( reconocen %e( #%n c%#ndo $#s #en##s $# !io$enci# +##n 'erin#do( 1osi&$een'e se #n'en"#n o'r#s or#s de 1oder con'ro$. Por o'ro( 1#rece in#dec%#do es1er#r >o es'#&$ecer coo re%isi'o $ e"#$> %e cier'os +o&res de'ec'#dos 1or $os ser!icios soci#$es( 1or $o "ener#$ de 1ocos in"resos de inor)#s r#ci#$es( den 1#r'ici1#r de $os 1ro"r##s( ien'r#s %e # o'ros( %e no son !io$en'os 1ero #1$ic#n con re"%$#rid#d #&%sos de 1oder con'ro$ en s%s re$#ciones( no se $es 1ide %e $o +#"#n. O'r# #ner# de enc#r#r es'# 1o$/ic# es 1re"%n'#rse dónde 'erin# $# res1ons#&i$id#d de $os 1ro"r##s 1#r# #"resores coien# e$ es%ero soci#$ 1#r# c#&i#r e$ co1or'#ien'o de $os +o&res en "ener#$ en $#s re$#ciones )n'i#s. O( c%ndo 'erin# $# 1#r'ici1#ción de %n !#rón en %n 1ro"r## 1#r# #"resores e1ie# s% 1#r'ici1#ción en %n 1ro"r## de c#&ioQ Res%iendo( $# #ner# en %e se deine e$ '/rino %ncion#( en re$#ción con $os 1ro"r##s 1#r# #"resores( de'erin#r en "r#n edid# e$ "r#do de eec'i!i d#d %e se $es #'ri&%#. P#rece %e e$ #nd#'o soci#$ >de $os res1ons#&$es de $#s 1o$)'ic#s de $os so$!en'#dores> se $ii'# # 'erin#r con $os co1or'#ien'os !io$en'os( i$e"#$es #en##dores. Des"r#ci#d#en'e( es'#s is#s 1erson#s no +#n $$e"#do 'od#!)# #$ 1%n'o de res1#$d#r in'er!enciones soci#$es #1$i#s des'in#d#s # c#&i#r e$ co1or'#ien'o con'ro$#dor de %c+os +o&res no !io$en'os +#ci# $#s %eres. Si #s) %er#( es 1oco 1ro&$e %e $os 1ro"r##s 1sico1ed#"ó"icos des'in#dos # %n s%&"r%1o de !#rones cons'i'%er#n e$ nico odo eec'i!o de 1rod%cir $os dese#dos c#&ios soci#$es en e$ co1or'#ien'o de 'odos $os +o&res res1ec'o de $# %er. CUAL ES EL MEJOR FORMATO DE LOS PROGRAMAS PARA AGRESORESQ T#n con'encios# coo $# 1o$/ic# res1ec'o de $os res%$'#dos( es $# disc%sión #c'%#$ res1ec'o de $# es'r%c'%r# %e $os "ener#. C%$ es e$ or#'o #dec%#do de $os 1ro"r##s 1#r# #"resoresQ Se +# disc%'ido %c+o e$ 'e# de$ con'ro$ de $# )r# s% i1or'#nci# re$#'i!# en es'os 1ro"r##s 4Gondo$ R%sse$$( 789 To$#n S#%nders( 785. A 1#r'ir de es'#s disc%siones se des#rro$$#ron r1id#en'e 1#%'#s es'#'#$es %e es'#&$ecen 1#re'ros >( en cier'#s %risdicciones( cer'iic#ciones oici#$es> 1#r# $# es'r%c'%r# e$ con'enido de $os 1ro"r##s #s) coo '#&i/n 1#r# $#s c#$iic#ciones neces#ri#s de $os %e $os re#$i#n. Los 1ro"r##s %e se descri&en en $# $i'er#'%r# !#r)#n enoreen'e( 1ero e$ or#'o 1redoin#n'e de $os ser!icios %e orecen( es e$ de "r%1os 1e%e0os 4cinco # %ince +o&res5( c%os $)deres son # en%do 1ero no sie1re( !#rones. L# #or)# de $os 1ro"r##s descri'os son % es'r%c'%r#dos( se concen'r#n en $# ed%c#ción de$ co1or'#ien'o e$ c#&io de #c'i'%des( d%r#n en're 7@ <9 sesiones 4Ed$eson To$#n( 788 Eisio!i's Ed$eson( 7885. LOS RESULTADOS KUE CU,REN LAS EPECTATIVAS O SE ALEJAN DE ELLAS En $#s $'i#s dos d/c#d#s( se +#n e!#$%#do !#rios 1ro"r##s 1#r# #"resores se 1%&$ic#ron $os res%$'#dos. Es'os es'%dios( si &ien de #$c#nce $ii'#do( orecen VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... 8 %n #'is&o de $os c#&ios $o"r#dos. L#s e!#$%#ciones de esos 1ro"r##s %eron re!is#d#s en o'ros 'r#os 4Ed$eson To$#n( 788 Eisio!i's Ed$eson( 788 S#%nders A#r( 788 To$#n ,enne'( 788@ To$#n Ed$eson( 788B5. A%)( nos 7@8
concen'r#reos en $os "r%1os de +o&res e$ "r#do en %e $#s e!#$%#ciones #c'%#$es res1onden # $# 1re"%n'#: %ncion#n $os 1ro"r##sQ E!#$%#ciones de 1ro"r##s 1#r# #"resores Un# re!isión de es'#s e!#$%#ciones re!e$# e$ desc%&riien'o cons'#n'e de %e %n# "r#n 1ro1orción de +o&res #ndonó s% co1or'#ien'o de !io$enci# isi c# des1%/s de 1#r'ici1#r en di!ersos 1ro"r##s( %e %s#ron /'odos e in'er!enciones dieren'es. Los 1orcen'#es de /i'o !#n desde e$ B <@ VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... <7 dic#n %e #1roi#d#en'e %n 'ercio 4<@X5 de $os +o&res %e inici#$en'e se con'#c'#ron con $# or"#ni#ción( 1oco s de $# i'#d 4B=X5 de $os %e in"res#ron en e$ 1ro"r##( co1$e'#ron $#s sesiones. Por $'io( d#do %e dos 'ercios de $os %e co1$e'#ron e$ 1ro"r## $$e"#ron #$ res%$'#do es1er#do de no !io$enci# d%r#n'e e$ 77@
se"%iien'o( en e$ #n$isis in#$( só$o %no de c#d# cinco 4@X5 de $os %e inici#$en'e se con'#c'#ron recorrieron 'odo e$ c#ino %eron dec$#r#dos no !io$en'os d%r#n'e e$ se"%iien'o. Dos in!es'i"#ciones( # ni!e$ n#cion#$( conir#n es'os res%$'#dos. Fe#e$$( M#ers Des+ner 478=5( en s% in!es'i"#ción de no!en'# 1ro"r##s( inor#n %e en're %n 'ercio $# i'#d de $os +o&res #ndon#ron des1%/s de $# 1rier# sesión. Piro"> Good S'e's>3e#$e 478B5( so&re d#'os s#dos en %n# in!es'i"#ción de B8 1ro"r##s 1#r# #"resores( inor#n %e e$ =X de $os +o&res %e inici#ron e$ 1ro"r## no $o co1$e'#ron. N%e!#en'e( e$ /i'o es %n '/rino re$#'i!o. Los %e e#in#n es'os d#'os 1erci&en #'ices de /i'o de r#c#so. Por %n $#do( #$"%nos !en %e #1roi#d# en'e dos 'ercios de $os %e co1$e'#ron $os 1ro"r##s #$c#n#ron $# no !io$enci# en 1er)odos de +#s'# diecioc+o eses. Y s#c#n $# conc$%sión de %e esos 1ro"r##s %ncion#n. O'ros( en c#&io( !en %e só$o %no de c#d# cinco +o&res co1$e'ó con /i'o %n 1ro"r## %eron dec$#r#dos no !io$en'os d%r#n'e e$ 1er)odo re$#'i!#en'e cor'o de diecioc+o eses. Y $$e"#n # $# conc$%sión de %e es'os 1ro"r##s son %n r#c#so %e se des1erdici#n rec%rsos esc#sos( %e de&er)#n ser e1$e#dos en o'r#s cos#s. LAS PRACTICAS FUTURAS CON OM,RES GOLPEADORES De #c%erdo con $o e1%es'o( 1#rece %e $os 1ro"r##s 1#r# #"resores # en%do se conci&en en e$ con'e'o de %n o!iien'o soci#$ #1$io %e &%sc# c#&i#r $# +is'óric# desi"%#$d#d en $# re$#ción )n'i# de$ !#rón $# %er. Es'o es #!or#&$e( 1or%e reconoce e$ #$'o "r#do de in$%enci# de es'os 1ro"r##s. No o&s'#n'e( # en%do 1#rece %e se ei"e de e$$os e$ $o"ro de e'#s %e corres1onden # %n o!iien'o soci#$ s #1$io. Lo c%#$ s%en# 1oco re#$is'# e indese#&$e. Los 1ro"r##s 1#r# #"resores só$o 1%eden ser %n# 1#r'e de %n# red s #1$i# de in'er!enciones 1rc'ic#s des'in#d#s # c#&i#r e$ 'r#'#ien'o in%s'o de$ +o&re +#ci# $# %er( '#n'o isico coo 1sico$ó"ico. No cons'i'%en $# 1#n#ce# %e %c+os 'er#1e%'#s 1roe'en( 1ero '#1oco e$ $#en'#&$e r#c#so %e $e #'ri&%en o'ros. En "ener#$( 1#recen 'ener /i'o en e$ $o"ro de e'#s circ%nscri'#s $ii'#d#s( con cier'os !#rones. Es'# con'ri&%ción no de&er)# ser sos$##d#. Un o!iien'o soci#$ %e #1%n'e #$ c#&io en $#s re$#ciones in'i#s E$ %'%ro de $#s in'er!enciones con +o&res "o$1e#dores re%iere !#rios c#&ios en di!ersos ni!e$es de $# eco$o")# soci#$ 4Ed$eson To$#n( 788 Eisio!i's Ed$eson( 7885. En e$ ni!e$ s #1$io( eis'e %n "r#n !#c)o >es1eci#$en'e en $# 1#r'ici1#ción de $os +o&res> en '/rinos de %n o!iien'o in'ern#cion#$ 1#r# eor#r $# re$#ción )n'i# de$ !#rón con $# %er. E$ c#&io 1ro"resi!o de $#s 1o$)'ic#s( en Es'#dos Unidos en o'r#s deocr#ci#s( 1or $o "ener#$ se 1rod%ce c%#ndo $os %e 'o#n decisiones so1or'#n %n# "r#n 1resión < VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... << 1&$ic#. Los o!iien'os de %eres +#n $o"r#do cre#r c#&ios se"%irn 1rod%ci/ndo$os en e$ %'%ro. Es 'ris'e !er $# #$'# de %n o!iien'o sii$#r en're +o&res. Por ee1$o( $# #or)# de $os o!iien'os #sc%$inos de Es'#dos Unidos( 1#recen #%'o cen'r#dos ( # en%do( descri&en #$ +o&re coo !)c'i# de %n# es'r%c'%r# soci#$ r)"id#. En e$ &i'o inor#$( %i +## %n# 'endenci# # co1#r'ir s $#s res1ons#&i$id#des de $# c#s# $# cri#n# de $os +ios( 1ero es ins%icien'e %e e$ o!iien'o or"#ni#do de !#rones #1%n'e # #s%ir n%es'r# 1#r'e de $# 777
res1ons#&i$id#d en $# !ic'ii#ción de $# %er( # e#in#r c#&i#r e$ %nd#en'o de $# soci#$i#ción de$ +o&re. Por ee1$o( 1ocos +o&res es'n dis1%es'os # in!es'i"#r %/ 1#1e$ dese1e0#n e$ co1or'#ien'o !io$en'o $# en'#$id#d de$ "#n#dor en $os de1or'es 4# ni!e$ 1roesion#$ de #icion#dos5( en $# soci#$i#ción de$ !#rón 4Miedi#n 78875. No %ereos s%"erir %e e$ +o&re so$o de 1rod%cir es'os c#&ios( 1ero $# e1erienci# de $os es%eros 1or err#dic#r $# !io$enci# con'r# $# %er( %es'r# %e # #or 1resión 1o1%$#r( s 1ro&i$id#des de %e $os %e 'o#n decisiones 1res'en #'ención # $os 1ro&$e#s. En es'e con'e'o #1$io( $os 1ro"r##s 1#r# #"resores $%c+#n #$"%n#s +or#s se#n#s( d%r#n'e %n cor'o 1er)odo( 1#r# con'r#rres'#r 1#r'e de $o %e $os +o &res #1renden # $o $#r"o de 'od# s% !id#( en i$es de +or#s de e1osición # $# c%$'%r# 1o1%$#r. L# en'#$id#d de$ "#n#dor $# #$'# de e1#')# +#ci# $os %e 'ienen enos 1oder( 1#recen +#&er res%r"ido # i'#d de es'e si"$o en $# !id# 1&$ic# de Es'#dos Unidos o'ros 1#)ses. Es neces#rio %n o!iien'o soci#$ #1$io( en e$ %e $os +o&res se res1ons#&i$icen de s%s #&%sos de 1oder 4en 'odos $os ni!e$es5 se %n#n con %n o!iien'o de %eres s #d%ro. Pro&$een'e %c+os +o&res #"r#dec#n %n o!iien'o %e red%c# e$ #is $#ien'o eocion#$( en're 1#res( con s%s 1#re#s )n'i#s irónic#en'e( es 1ro&$e %e ese #is$#ien'o se# %no de $os #c'ores %e in+i&en e$ c#&io. A1$i#ción de $#s deiniciones de #$'r#'o #"resor E$ c#&io en $#s 1o$)'ic#s de&e inc$%ir %n# #1$i#ción de $# co1rensión de $#s deiniciones de$ #$'r#'o de $os #"resores. En 1rier $%"#r( 1#rece c$#ro %e $# #or 1#r'e de $os %e 'o#n decisiones( '#$ coo se re$e# en $#s $ees %e 1ro%$"#n( consider#n %e só$o $#s or#s s "r#!es de #&%so en'r#n en e$ &i'o de $#s 1o$)'ic#s 1&$ic#s $#s in'er!enciones soci#$es. Es'o inc$%e !#ri#s or#s de con'#c'o )sico( cier'#s #en##s # !eces '#&i/n e$ #cec+o. L#s deiniciones $e"#$es de$ #&%so no inc$%en e$ #1$io es1ec'ro de$ #$'r#'o 1sico$ó"ico. A$"%n#s %eres dec$#r#n %e( si &ien s%s es1osos +#n de#do e$ co1or'#ien'o !io$en'o( en r e#$id#d só$o +#n c#&i#do de 'c'ic#s %s#n o'r#s( %e no se consider#n i$e"#$es( 1or ee1$o #en##s #coso. N%e!#en'e( se necesi'# %c+o s %e #r"%en'os 1ers%#si!os 1#r# con!encer( # $os %e 'o#n decisiones( de %e e$ #&%so no !io$en'o 41or ee1$o( e$ #&%so de$ 1oder in#nciero de$ es1oso5 de&e en'r#r en $# deinición de !io$enci# con'r# $# %er. Nos %ed# %c+o 1or #nd#r si es1er#os 1ers%#dir # $os res1ons#&$es de $#s 1o$)'ic#s 1&$ic#s #cerc# de $# necesid#d de %s#r $# sens#ción de se"%rid#d de $#s !)c'i#s 1#r# e!#$%#r $os 1ro"r##s 1#r# #"resores. O'ro 1ro&$e# #$ res1ec'o se reiere #$ es1ec'ro de 1erson#s %e deinios coo #"resores. En %c+#s $oc#$id#des( $#s $ees 1#r# #%d#r # $# %er #$'r#'#d# #d%$'#( só$o se reieren # $#s c#s#d#s o $#s %e !i!en con s% 1#re#. Cier'#s $ees se +#n #1$i#do e inc$%en # <= VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS...
Asiiso( e$ $en"%#e %e %s#os 1#r# reerirnos #$ #$'r#'o es %nd#en'#$en'e &$#nco +e'eroseis'#. eos es'#do +#&$#ndo c#si ec$%si!#en'e en '/r inos de $# !io$enci# de$ +o&re con'r# $# %er. Y es en es'e c#1o donde $# #or)# de $os 1ro"r##s e in!es'i"#ciones se +#n des#rro$$#do. Poc#s !eces se +#&$# de $#s $es&i#n#s $os !#rones +oose%#$es %e #$'r#'#n son % 1ocos $os 1ro"r##s %e #1%n'#n # es'e &i'o de $# !io$enci# no eis'en e!#$%#ciones de $os isos. Ades( 1oc#s e!#$%#ciones de 1ro"r##s +#n in!es'i"#do es1ec)ic#en'e $# dierenci# de res%$'#dos so&re $# se de $# r##( $# disc#1#cid#d e$ ori"en /'nico. Es neces#rio %n n%e!o $en"%#e 1#r# descri&ir e$ #$'r#'o %n $en"%#e %e( sin 1erder $#s c%es'iones de "/nero( 1oder con'ro$( inc$%# # $#s 1#re#s de$ iso seo #$ con'e'o c%$'%r#$ de $os "r%1os inori'#rios. E$iin#r de n%es'ro $en"%#e $# c%es'ión de$ seo( 1resen'# e$ 1e$i"ro de #&rir c#ino # $os %e #ir#n %e e$ seo no incide en $# !io$enci#( %e $#s %eres son '#n !io$en'#s coo $os !#rones. Es'#s disc%siones des1ier'#n %ror. Por ee1$o( %n# serie de in'erc#&ios re#$i#dos en enero e&rero de 788B en e$ dis1osi'i!o e$ec'rónico de$ INTVIO>L 4Lis'# de Vio$enci# In'er1erson#$5 %e %ncion# en $# Uni!ersid#d de R+ode Is$#nd( reci&ió s de die i$ #c#$or#dos ens#es e$ec'rónicos 1ro!enien'es de 'odo e$ %ndo. E$ de'e "ir# #$rededor de in'er1re'#ciones con$ic'i!#s #cerc# de $os +#$$#"os de in!es'i"#ciones so&re e$ %so de $# !io$enci# 1or 1#r'e de $# %er. Los %e sos'en)#n %e $# %er er# '#n !io$en'# coo e$ +o&re( #ir#n %e $# !io$enci# $# coe'en #&os seos( %s#n coo ee1$o( 1#r# res1#$d#r es'# c%es'ion#&$e 1ers1ec'i!#( $# !io$enci# eis'en'e en 1#re#s de$ iso seo. Es i1or'#n'e %e e$ $en"%#e 1roesion#$( %e se es' "es'#ndo( no 1ierd# $# esenci# de$ 1ro&$e#( s#d# en e$ seo. T#&i/n es % i1or'#n'e +#$$#r %n# 'erino$o")# %e 1eri'# dierenci#r #$d#d de #&%so. # %e 'ener c%id#do de no ir '#n $eos coo 1#r# #1$i#r n%es'r# deinición de #&%so +#s'# e$ 1%n'o de %e 'odo co1or'#ien'o ne"#'i!o se considere #&%so( 1or%e $# si"niic#ción de$ #$'r#'o e$ 'error %e e1erien'#n #c'%#$en'e %c+#s 1erson#s( se 'r#nsor#r)# en %no de $os '#n'os #&%sos %e 1#deceos en $# !id#. En $os 1rieros enc%en'ros con 1ro"r##s 1#r# #"resores( # en%do $os +o&res !io$en'os dicen: K%i o $# "o$1eo( 1ero e$$# #&%s# !er$en'e de ). A$ #1$i#r $# co1rensión de$ '/rino #&%so( +#s'# inc$%ir r/1$ic#s !er$es #c#$or#d#s( oreceos #$ +o&re !io$en'o %n# 1oderos# #%'o%s'iic#ción de s% co1or'#ien'o. Es'o #$ien'# '#&i/n $# re#cción 'odo e$ %ndo es !)c'i# de #$"o( %e 1%ede red%cir e$ deseo de #$"%nos de #%d#r # $#s %eres #$'r#'#d#s. Se"%rid#d de $# !)c'i# coo cri'erio de /i'o Los cri'erios de /i'o se re$#cion#n de #$"n odo con $os 1ro&$e#s de deinición. Es c$#ro %e 1#r'e de $# 1o$/ic# #cerc# de$ /i'o de $os 1ro"r##s 1#r# #"resores "ir# en 'orno de %e %c+#s !)c'i#s si"%en sin'i/ndose #en##d#s e inse"%r#s # 1es#r de %e $os +o&res desis'#n de$ %so de $# !io$enci#. L#s e!#$%#ciones %'%r#s de $os 1ro"r##s de&en des#rro> <9 VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... <; $$#r ediciones %e re$een #or sensi&i$id#d +#ci# $# e1erienci# de $#s !)c'i#s. Asiiso( se de&e in'rod%cir es'# sensi&i$id#d en e$ de'e de $#s 1o$)'ic#s 1&$ic#s. En cier'os c#sos( # 1es#r de$ c#&io de co1or'#ien'o de$ #"resor( $# !)c'i# de s% !io$enci# #n'erior #s se sen'ir se"%r#. Pero( en $# #or)# de $os c# sos( +# 77<
co1or'#ien'os %e $#s socied#des no cons'r%en coo 1ro&$e# 41or ee1$o( $# 'i'%$#rid#d #sc%$in#5 %e( # en%do( "ener#n co1or'#ien'os %e $#s !)c'i#s e1erien'#n coo #&%so de 1oder 4#%n%e no se# #&%so isico5. Si $$e"#os # %n# co1rensión 1ro%nd# de$ odo en %e se cons'r%e 4 se des'r%e5 %n en'orno #'errori#n'e( %i $os 1ro"r##s $$e"%en # ser c#1#ces de ed%c#r #$ +o&re no só$o # c#&i#r s% co1or'#ien'o !io$en'o sino '#&i/n # recons'r%ir e$ sen'iien'o de se"%rid#d de s% 1#re#( #n'erior o #c'%#$. E!#$%#ciones s sensi&$es # $# 1ers1ec'i!# de $#s !)c'i#s 1%eden #rro#r s $% so&re e$ 'e# de $# se"%rid#d c#1#ci'#r( # $os %e dise0#n 1o$)'ic#s # $os %e des#rro$$#n 1ro"r##s( 1#r# %e 1%ed#n #%s'#r s%s in'er!enciones. C#&ios 1ro"r#'icos 1#r# #%en'#r $# eec'i!id#d Eis'e %n# c#n'id#d de c#&ios %e 1odr)#n eor#r $os 1ro"r##s #c'%#$es 1#r# #"resores: #or se$ec'i!id#d de$ 'i1o de !#rón !io$en'o( 1#r# #si"n#r e$ 'i1o de ser!icio #dec%#do e$ 1#1e$ de$ 1oder( e$ con'ro$ $os #ec'os en $os 1ro"r##s 1#r# +o&res. Pro"r##ción #dec%#d#. L# #or)# de $os 1ro"r##s 1#r# +o&res #&%s#dores son es'nd#r( 1#r'ici1#n en e$$os %n# "r#n di!ersid#d de 'i1os. Poc#s !eces se in'en '# de'ec'#r s%&"r%1os si"niic#'i!os( 1or ee1$o( #"resores 1or 1rier# !e( !#rones %e só$o son !io$en'os con $# 1#re# )n'i#( $os %e son !io$en'os en "ener#$ o $os % 1e$i"rosos. # cier'#s in!es'i"#ciones %e s%"ieren %e $os oensores 1or 1rier# !e res1onden s #!or#&$een'e # $# in'er!ención 1o$ici#$ de $os ser!icios soci#$es 4Ed$eson Sers( 7887 F#"#n 7885. Se de&er)#n cre#r ser!icios es1eci#$i#dos 1#r# $os dieren'es 'i1os de #&%s#doresQ Con re$#ción # es'# noción( es'%dios recien'es 'r#'#ron de iden'iic#r 'i1o$o")#s de +o&res "o$1e#dores. En're o'ros( D%''on( 78( 788B( Gondo$( 78 o$' *or'+> M%nroe S'%#r'( 788= S#%nders( 788( 788<( in'en'#ron c$#siic#r # $os #"resores so&re $# se de di!ersos #c'ores. Gondo$( o$'*or'+>M%nroe S#%nders deinieron 'res 'i1os sii$#res de "o$1e#dores. Gondo$ $os denoinó socio1'icos( #n'isoci#$es ')1icos. L# 'i1o$o")# de S#%nders inc$%e só$o en $# #i$i#( "ener#$i#do eocion#$en'e !o$'i$. Y $# de o$'*or'+>M%nroe( só$o en $ # #i$i#( disórico> #r"in#$ #n'isoci#$>"ener#$en'e !io$en'o. Es neces#rio re#$i#r s es'%dios 'i1o$ó"icos 1ro"r##s %e e!#$en $# %'i$id#d de $#s 'i1o$o")#s en "r%1os se1#r#dos de #&%s#dores 1#r# dieren'es 'i1os de res1%es'#s soci#$es 4S#%nders( 788<5. L#s 'i1o$o")#s #c'%#$en'e dis1oni&$es #"r%1#n # $os +o&res so&re $# se de ediciones 1sico$ó"ic#s #'ri&%'os soci#$es. Ser)# 'i$ %e %'%ros es%eros se concen'r#r#n en c#'e"or)#s e1)ric#s( 1or ee1$o( cóo deciden c#&i#r o cóo res1onden #$ 'r#'#ien'o 4To$#n( Ed$eson Fendric+( 788B To$#n Ed$eson( 788B5. Asiiso( son % esc#sos $os 1ro"r##s 1#r# +o&res ne"ros 4-i$$i#s( 7885. Es neces#rio rein#r $#s es'r%c'%r#s or"#ni#'i!#s de $os 1ro"r##s 1#r# %e eec'i!#en'e #1%n'en # $os !#rones ne"ros. < VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... <8 E$ 1#1e$ de$ 1oder( e$ con'ro$ $os #ec'os( en $os 1ro"r##s 1#r# #"resores. P#rece '#&i/n %e %c+os 1ro"r##s 1#r# #"resores %s#n e$ 1oder e$ con'ro$ soci#$ coo or# coerci'i!# 1#r# or#r # $os +o&res # c#&i#r s% co1or'#ien'o. A en%do( e$ 1#r'ici1#n'e !i!e o $# #en## de s#nciones $e"#$es coo $)der de "r%1os( %no se 1re"%n'# %/ "r#do de eec'i!id#d 'ienen cier'#s conron'#ciones con $os 1#r'ici1#n'es 77=
den'ro e$ "r%1o( 1#r# ode$#r e$ 'i1o de co1or'#ien'o %e es1er#os 1r#c'i%en %er# de$ "r%1o. Es decir( n%es'ro %so de$ 1oder de$ con'ro$ en $os "r%1os( es %n &%en ode$oQ En %n# 1ro1%es'# recien'e( 1resen'#d# #$ Ins'i'%'o N#cion#$ de S#$%d Men'#$ de $os Es'#dos Unidos( Ro#n o'ros 4788=5 #ir#n %e e$ c#&io indi!id%#$ no se 1rod%cir +#s'# %e se 1%ed#n s%1er#r $# ne"#ción $# inii#ción. Se %nd#en'#n en %n ode$o de E'#1#s de C#&io 4DiC$een'e Proc+#s#( 78 Proc+#s# DiC$een'e( 78<5 %e %s#n 1#r# e#in#r $# dis1oni&i$id#d de$ !#rón #$ c#&io. E$ ode$o s%"iere %e e$ +o&re 1#s#r 1or di!ers#s e'#1#s 41recon'e1$#ción( con'e1$#ción 1re1#r#ción5 #n'es de e1render %n# #cción +#ci# e$ c#&io. Ro#n s%s co$e"#s #ir#n %e #n'es de co1roe'er # %n #"resor en $os 1ro"r##s %e #c'%#$en'e se orecen( e$ +o&re de&e ser $$ e!#do # $# e'#1# de 1re1#r#ción 1#r# $# #cción. S%"ieren %s#r %n 1ro"r## 1re1#r#'orio( con '/cnic#s de en're!is'#s o'i!#cion#$es 4Mi$$er Ro$nic( 78875( 1#r# o!er #$ +o&re( desde $# ne"#ción inii#ción( +#s'# $# dis1oni&i$id#d 1#r# e$ c#&io. En con'r#s'e con $os eno%es 'r#dicion#$es( Ro#n o'ros( dicen %e $#s en're!is'#s o'i!#cion#$es incor1or#n es'r#'e"i#s de or'#$eciien'o( con e$ in de reor#r $# sens#ción indi!id%#$ de con'ro$ 1erson#$( sin e$ %so de 'c'ic#s #&%si!#s 41". B85( s%"iriendo %e $os +o&res de&en sen'ir %e 'ienen 1oder so&re s%s deci siones 1erson#$es #n'es de %e 1%ed#n dis1onerse # c#&i#r e$ %so #&%si!o de$ 1oder %e 1r#c'ic#n. Los 1rocediien'os #c'%#$es de $# #disión de $os 1ro"r##s de&er)#n re!is#r $os /'odos %e %s#n 1#r# o'i!#r # %n !#rón 1#r# %e c#&ie. T#&i/n de &er)#n re!er e$ 'i1o de re$#ción %e se es'#&$ece con $os 1#r'ici1#n'es( si #%en'# o disin%e $# sens#ción de #is$#ien'o #$ien#ción de es'os +o&res. Se +# !is'o %e $#s escen#s #n'e $#s c%#$es e$ +o&re !io$en'o 'iende # re#ccion#r s #"resi!#en'e( son $#s de con$ic'o #ndono 4D%''on ,ro*nin"( 785. E$ #ndono re1resen'# %n# "r#n 1/rdid# de con'ro$ so&re $# 1#re# ( den'ro de %n #rco de 1oder con'ro$( es'os +#$$#"os 1#recen e1$ic#&$es. Pero '#&i/n 1%ede ser cier'o %e 1#r# #$"%nos +o&res e$ #ndono des1ier'# e$ 'eor de %n #or #is$#ien'o. Los 1ro"r##s 1#r# #"resores( se oc%1#n de de'ec'#r $os 'eores %e es'os +o&res e1erien'#nQ( $os #%d#n eec'i!#en'e # s%1er#r$os 1#r# %e disin%# s% deseo de con'ro$#r # o'rosQ CONCLUSIONES Es'e c#1)'%$o in'en'ó enoc#r $#s disc%siones( # !eces #c#$or#d#s( #cerc# de $os 1ro"r##s 1#r# #"resores( con e$ in de %e nos #%den # e#in#r $#s %'%r#s 1o$)'ic#s c#&ios en dic+os 1ro"r##s. L# #or)# de $#s 1erson#s no dese#n o&'ener %n# res1%es'# co1$e# # $# 1re"%n'# con %e inici#os es'e es'%dio: %ncion#n $os 1ro"r##s 1#r# #"resoresQ Por $o "ener#$ &%sc#n %n# res1%es'# si1$e direc'# %e 1%ed#n di"erir ci$en'e. No o&s'#n'e( %n# res1%es'# +ones'# re%iere %n e#en co1$eo de$ si"niic#do de $os '/rinos %ncion# /i'o 4$#s cone'%r#s s%&#cen'es de $os e!#$%#dores de $os %e =@ VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... =7 dise0#n 1ro"r##s 1o$)'ic#s5. Es i1or'#n'e reconocer $# #1$i# di!ersid#d de #"end#s soci#$es %e es'n re1resen'#ndo $os %e 1ro1orcion#n $#s res1%es'#s. K%i $# 1re"%n'# >$# %e in'eres# #oren'e #$ 1&$ico en "ener#$( # $os 1eriodis'#s( # $os 77B
so$!en'#dores # $os %e 'o#n decisiones> es %n# 1re"%n'# %e no 'iene res1%es'# ni $# 'endr en e$ %'%ro. Los 1ro"r##s 1#r# #"resores( con rec%enci#( 1#recen 1oner in #$ co1or'#ien'o !io$en'o # $#s #en##s de $# #or)# de $os 1#r'ici1#n'es %e $os co1$e'#n. En $# edid# en %e #!#n#os +#ci# di!ersos c#&ios( '#n'o en $os 1ro"r##s 1#r# #"resores( coo en n%es'r# cons'r%cción soci#$ de$ 1ro&$e# $# es'r# 'e"i# #1$i# 1#r# c#&i#r e$ co1or'#ien'o de$ !#rón +#ci# $# %er( de&eos ser % c%id#dosos de no 1erder de !is'# n%es'r# in'ención de orecer ode$os 1#r# %n# s#n# in'er#cción +%#n# %n en'orno se"%ro( en $os %e $#s !)c'i#s de $# !io$enci#( 'odos $os des( 1%ed#n !i!ir en 1#. Reerenci#s ,$oo( M.( Fisc+er( J. Ore( J. G. 4788B5. E%#$%#'in" 1r#c'ice: G%ide$ines or '+e #cco%n'#&$e 1roession#$ 4d#. edic.5. ,os'on: A$$n ,#con. Desc+ner( J. P. 478=5. T+e +)'''n" +#&i': An"er con'ro$ or ''erin" co%1$es. N%e!# Yor: Free Press. DiC$een'e( C. C. Proc+#s#( J. O. 4785. Se$>c+#n"e #nd '+er#1 c+#n"e o soin" &e+#!ior: A co1#rison o 1rocesses o c+#n"e in cess#'ion #nd #in'en#nce. Addic'i%e ,e+#%iors( ;( 1"s. 7<<>7=. D%''on( D. G. 4785. Proi$in" o *ie #ss#%$'ers: Pre$iin#r e!idence or # 'riod#$ #n#$sis. Vio$ence #nd Vic'is( <( 1"s. B>8. D%''on( D. G. 4%$io( 788B5. Person#$)' 1redic'ors o cess#'ion o in'i#'e #ss#%$'i%eness #'er "ro%1 're#'en'( #nd $on">'er e#r criin#$ recidi%is o 're#'en' co1$e'ers( 1#r'i#$ co1$e'ers( #nd non> s'#r'ers. Presen'#ción #$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( Uni!ersid#d de Ne* #1s+ire( D%r+#( N. D%''on( D. G. ,ro*nin"( J. J. 4785. Conce or 1o*er( e#r o i n'i#c( #nd #!ersi!e s'i%$i or *ie #ss#%$'. En G. T. o'#$in"( D. Fine$+or( J. T. 3ir1#'ric M. A. S'r#%s 4co1s.5 F#i$ #&%se #nd i's conse%ences: Ne* direc'ions in rese#rc+ 41"s. 79<> 7;B5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Ed$eson( J. L. Sers( M. 4788@5. T+e re$#'i!e eec'i!eness o "ro%1 'r e#'en's or en *+o ''er. Soci#$ -or Rese#rc+ #nd A&s'r#c's( 9( 1"s. 7@>7;. Ed$eson( J. L. Sers( M. 478875. T+e eec's o "ro%1 're#'en' or en *+o ''er: An 7>on'+ o$$o*>%1 s'%d. Rese#rc+ in Soci#$ -or Pr#c'ice( 7( 1"s. ;>=<. Ed$eson( J. L. To$#n( R. M. 47885. In'er%endon or Men -+o ,#''er An Eco$o"ic#$ A11ro#c+. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Eisio!i's( 2. C. Ed$eson( J. L. 47885. In'er!enin" *i'+ en *+o ''er: A cri'ic#$ re!ie* o '+e $i'er#'%re. Soci#$ Ser%ice Re%ie*( 9<( 1"s. <=>=7=. F#"#n( J. 47885. Cess#'ion o #i$ !io$ence: De'errence #nd diss%#sion. En L. O+$in M. Tonr 4co1s.5( Crie #nd %s'ice( # re%ie* o '+e rese#rc+: Vo$. 77. F#)$ Vio$ence 41"s. <;;>=B5. C+ic#"o: Uni!ersi' o C+ic#"o Press. Fe#e$$( C. S.( M#ers( R. S. Desc+ner( J. 478=5. Ser!ices or en *+o ''er: I1$ic#'ions or 1ro"r#s #nd 1o$icies. F#i$ Re$#'ions( <<( 1"s. 7;><. Gondo$( E. -. 478;5. C+#n"in" en *+o ''er: A de!e$o1en'#$ ode$ or in'e"r#'ed in'er!en'ions. Jo%rn#$ o F#i$ Vio$ence( 4=5( 1"s. <<=8. Gondo$( E. -. 4785. -+o #re '+ose "%sQ To*#rd # &e+#!ior#$ '1o$o" o ''erers. Vio$ence #nd Vic'is( <( 1"s. 7;>@<. 779
Gondo$( E. -. R%sse$$( D. 47895. T+e c#se #"#ins' #n"er con'ro$ 're#'en' 1ro"r#s or ''erers. Res1onse( 8( 1"s. >B. = VIOLENCIA DOMESTICA POL_MICA Y CAM,IO EN LOS PROGRAMAS... =< #rre$$( A. 478875. E%#$%#'ion o co%r'>ordered 're#'en' or does')c %io$ence oenders: S%#n #nd recoend#'ions. -#s+in"'on DC: Urn Ins'i'%'e. #r'( ,. 4785. S#e' or *oen: Moni'or)n" ''erers 1ro"r#s. #rris&%r": Penns$!#ni# Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$ence. o$'*or'+>M%nroe( A. S'%#r'( G. L. 4788=5. T1o$o"ies o #$e ''erers: T+ree s%&'1es #nd '+e dierences #on" '+e. Psc+o$o")c#$ ,%$$e'in( 779( 1"s. =;9>=8;. Miedi#n( M. 478875. ,os *i$$ &e &os: ,re#in" '+e $in &e*een #sc%$ini' #nd %io$ence. N%e!# Yor: Anc+or. Mi$$er( -. R. Ro$$nic( S. 478875. Mo'i%#'ion#$ in'er%ie*)n": Pre1#rin" 1eo1$e 'o c+#n"e #ddic'i%e &e+#%ior. N%e!# Yor: G%i$ord. Neidi"( P. . 47895. T+e de!e$o1en' #nd e!#$%#'ion o # s1o%se #&%se 're#'en' 1ro"r# in # i$i'#r se''in". E%#$%#'ion #nd Pro"r# P$#nnin"( 8( 1"s. 9B>@. Neidi"( P. .( Fried#n( D. . Co$$ins( ,. S. 4#&ri$( 78B5. Does'ic con$ic' con'#inen': A s1o%se #&%se 're#'en' 1ro"r#. Soci#$ C#se*or( 99( 1"s. 78B>@=. Pence( E. P##r( M. 4788<5. Ed%c#'ion "ro%1s or en *+o ''er: T+e D%$%'+ ode$. N%e!# Yor: S1rin"er. Piro">Good( M. S'e's>3e#$e( J. 478B5. M#$e ''erers #nd ''erin" 1re!en'ion 1ro"r#s: A n#'ion#$ s%r!e. Res1onse( ( 1"s. >7. Proc+#s#( J. O. DiC$een'e( C. C. 478<5. S'#"es #nd 1rocesses o se$>c+#n"e o soin": To*#rd #n in'e"r#'i!e ode$ o c+#n"e. Jo%rn#$ o Cons%$'in" #nd C$inic#$ Psc+o$o"( B7( 1"s. <8@><8B. Ro#n( R.( o'ros 4oc'%&re( 788=5. Mo'i%#'in" #&%sers 'o see does')c %io$ence co%nse$)n". Pro1%es'# de #si"n#ción de ondos 1resen'#d# #n'e e$ Ins'i'%'o N#cion#$ de S#$%d Men'#$. S#%nders( D. G. 47885. A '1o$o" o en *+o ''er: T+ree '1es deri!ed ro c$%s'er #n#$sis. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'+o1sc+i#'r( 9( 1"s. 9=>;B. S#%nders( D. G. 4788<5. %snds *+o #ss#%$': M%$'i1$e 1roi$es re%irin" %$'i1$e res1onses. En N. 2. i$'on 4co1.5( Le"#$ res1onses 'o *ie #ss#%$' 41"s. 8><=5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. S#%nders( D. G. A#r( S. T. 47885. Tre#'en' 1ro"r#s or #i$ !io$ence. En L. O+$in M. Ton 4co1s.5( Crie #nd %s'ice( # re!ie* o '+e rese#rc+: Vo$ 77. F#i$ Vio $ence 41"s. =7>B=95. C+ic#"o: Uni!ersi' o C+ic#"o Press. S'r#%s( M. A. 478;85 Me#s%rin" in'r##i$ con$ic' #nd %io$ence: T+e con$ic' '#c'ics 4CT5 sc#$es. Jo%rn#$ o M#rri#"e #nd '+e F#i$( =( 1"s. ;B>. S'r#%s( M. A. Ge$$es( R. J. 4co1s.5 4788@5. P+sic#$ %io$ence in Aeric#n #i$ies. Ne* ,r%ns*ic( NJ: Tr#ns#c'ion. S'r#%s( M. A.( #&( S. L.( ,one>McCo( S. S%"#r#n( D. ,. 4%$io( 788B5. T+e 1erson#$ #nd re$#'ions+i1 1roi$e. Presen'#ción en e$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( Uni!ersid#d de Ne* #1s+ire( D%r+#( N. To$#n( R. M. ,enne''( L. -. 4788@5. A re!ie* o %#n'i'#'i!e rese#rc+ on en *+o ''er. Jo%rn#$ o In'er1erson#$ Vio$ence( B( 1"s. ;>77. To$#n( R. M. ,os+e$( G. 478875. T+e o%'coe o 1#r'ici1#'ion in s+e$'er>s1onsored 1ro"r# or en *+o ''er. En D. 3n%dsen J. Mi$$er 4co1s.5( A&%sed #nd ' 'ered: Soci#$ #nd $e"#$ res1onses 'o #)$ %io$ence 41"s. 77<>75. #*'+orne( NY: A$dine. 77;
To$#n( R. M. Ed$eson( J. L. 4788B5. In'er!en'ion or en *+o ''er: A re!ie* o rese#rc+. En S. M. S'i'+ M. A. S'r#%s 4co1s.5( P#r'ner %io$ence: Pre%#$ence( c#%ses #nd so$%'ions 41"s. 9>;<5. Minne#1o$is: N#'ion#$ Co%nci$ on F#i$ Re$#'ions. To$#n( R. M.( Ed$eson( J. L. Fendric+( M. 4%$io( 788B5. T+e #11$ic#'ion o '+e '+eor o 1$#nned &e+#%ior 'o #&%si%e ens cess#'ion o %io$en' &e+#%ior. Presen'#ción #$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( Uni!ersid#d de Ne* #1s+ire( D%r+#( N. To$#n( R. M. S#%nders( D. G. 4785. T+e c#se or '+e c#%'io%s %se o #n"er con'ro$ *i'+ en *+o ''er. Res1onse( 77( 1"s. 7B>@. == VIOLENCIA DOMESTICA -i$$i#s( O. J. 47885. E'+nic#$$ sensi'i!e 1r#c'ice 'o en+#nce 're#'en' 1#r'ici1#'ion o Aric#n Aeric#n en *+o ''er. F#i$ies in Socie'( ;<( 1"s. B>B8B. CAPTULO 7@ L#s s#nciones %e se #1$ic#n # $os "o$1e#dores K%/ +#cer( #des de enc#rce$#r #sesor#rQ RicARD M. TOLMAN Coo res%$'#do de $os es%eros de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s( %c+#s %risdicciones de Es'#dos Unidos 'r#'#n #c'%#$en'e $# !io$enci# do/s'ic# coo %n crien. L# res1%es'# de $# %s'ici# criin#$ es #rres'#r # $os "o$1e#dores( en%ici#r$os ( si se $os dec$#r# c%$1#&$es( sen'enci#r$os #dec%#d#en'e. D#d# $# n#'%r#$e# !io$en'# de$ de$i'o %e coe'en( e$ #%en'o de $#s !oces %e ei"en %n 'r#'#ien'o s d%ro( se 1odr)# es1er#r %e $#s cor'es !erd#der#en'e enc#rce$#r#n # $os #"resores. No o&s'#n'e( si &ien $os #rres'os 1o$ici#$es son s n%erosos %e #n'es( 1ocos "o$1e#dores son enc#rce$#dos. Por $o "ener#$( $#s cor'es #si"n#n # $os criin#$es( se# coo sen'enci# o coo condición de 1os'er"#ción de$ 1roceso( cier'o 'i1o de 1ro"r##s 1#r# #"resores. Es'e c#1)'%$o es'%di# o'r#s s#nciones( #des de enc#rce$#r #sesor#r. En e$ c#1)'%$o #n'erior( Ed$eson se oc%1ó es1ec)ic#en'e de $os 1ro"r##s 1#r# #"resores. =9 VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... =; ENCARCELAMIENTO TRADICIONAL En Es'#dos Unidos eis'en 'res sis'e#s &sicos de enc#rce$#ien'o: 1risiones eder#$es( 1risiones es'#'#$es crce$es %nici1#$es. Por $o "ener#$( $os con!ic 'os 1or de$i'os enores c%1$en s% sen'enci# en $#s crce$es no en $#s 1risiones( %e #$&er"#n # $os conden#dos 1or de$i'os #ores. M%c+os( en e$ c#1o de $# !io$enci# do/s'ic#( 1ro%e!en e$ enc#rce$#ien'o coo s#nción 1#r# $os "o$1e#dores( 1or di!ers#s r#ones. Priero( es e$ ens#e s %er'e de des#1roción soci#$ de $# !io$enci#( 1%ede ser %n &%en #c'or dis%#si!o 1#r# $os sen'enci#dos. S#&er %e es 1ro&$e %e %n# co%nid#d enc#rce$e # $os "o$1e#dores 1%ede dis%#dir inc$%so # $os %e n%nc# +#n 'enido con'#c'o con e$ sis'e# %dici#$. Enc#rce$#r #$ 1er1e'r#dor '#&i/n 1%ede #%d#r # c#&i#r $# 1ers1ec'i!# de o'ros. Por ee1$o( si $# 1o$ic)# consider# %e e$ res%$'#do ser %n enc#rce$#ien'o eec'i!o( %i #%en'e s% dis1osición 1#r# #c'%#r con'r# $os "o$1e#dores 4#%n%e '#&i/n es 1osi&$e $o con'r#rio5. Se"%ndo( se1#r#r #$ #"resor de $# !)c'i# d%r#n'e %n 'ie1o( 1eri'e %e $# %er "o$1e#d# 'en"# o1or'%nid#d 1#r# es'%di#r s%s o1ciones de se"%rid#d. No o&s'#n'e( %i no se# %n# edid# co1$e'#en'e se"%r#. Por ee1$o( #$"%nos "o$1e#dores enc#rce$#dos encoend#ron # co1inc+es de s% nd#( $# !io$#ción o e$ #$'r#'o de s%s %eres 4Ji$$ D#!ies( co%nic#ción 1erson#$ de enero( 788=5. 77
Si &ien 1%ede ser eec'i!o coo #c'or dis%#si!o( e$ #%en'o de$ %so de$ enc#rce$#ien'o coo s#nción 1#r# "o$1e#dores 'iene s%s incon!enien'es. En %c+#s $oc#$id#des( $#s crce$es 1risiones es'n #'es'#d#s 43in#de Jenins( 788=5 ( # !eces( 1#r# red%cir e$ +#cin#ien'o( se $i&er#n 1risioneros con #n'ici1#ción. Por di!ers#s r#ones( %c+os %eces 1#recen rec+##r $# sen'enci# de enc#rce$#ien'o 1#r# "o$1e#dores. # o'ros #c'ores %e $$e!#n # 1ens#r en edid#s #$'ern#'i!#s. L#s crce$es 1risiones re1resen'#n %n "r#n cos'e 1#r# $# socied#d en '/rinos econóicos( '#&i/n 'ienen cier'o cos'e soci#$ 1#r# $os #"resores s%s #i$i#s. E$ enc#rce$#ien'o 1%ede #%en'#r $# +os'i$id#d criin#$id#d de cier'os "o$1e#dores( 1or #soci#ción con o'ros #"resores 1or $# es'i"#'i#ción coo criin#$. T#&i/n 'iene consec%enci#s econóic#s 1#r# $# #i$i#( 1or%e in'eriere con $# si'%#ción $#&or#$ de$ #"resor 1%ede #ec'#r s% 1osi&i$id#d de encon'r#r n%e!os 'r#os. P%ede ser in#ce1'#&$e 1#r# $#s %eres( 1or $# 1/rdid# de$ sos'/n econóico o e$ 'eor de se1#r#rse de s% es1oso. A$"%n#s #c'i!is'#s consider#n %e %c+#s %eres no #c%dir)#n # $# 1o$ic)# en &%sc# de 1ro'ección si creer#n %e eso 1%ede deri!#r en %icio 1risión. T#1oco 1odeos o$!id#r $#s #c%s#ciones de %e $#s cor'es no #c'#n de #ner# i "%#$i'#ri#( sino %e eis'e %n enc#rce$#ien'o des1ro1orcion#do de ie&ros de $#s inor)#s r#ci#$es 1erson#s de esc#sos rec%rsos. A 1es#r de s%s $ii'#ciones en cier'os c#sos( no 1odeos rec+##r e$ enc#rce$#ien'o coo s#nción 1#r# $os 1er1e'r#dores de !io$enci# do/s'ic#. Por e$ con'r# rio( d#do s% 1oderoso eec'o dis%#si!o( %e 1ro1orcion# %n $#1so de se"%rid#d # s%s !)c'i#s( es i1or'#n'e %e e$ enc#rce$#ien'o se# %n# s#nción !i#&$e. Un# de $#s #ores diic%$'#des de #1o#rse en e$ enc#rce$#ien'o 'r#dicion#$ es $# resis'enci# de $os %eces # %'i$i#r$o coo s#nción. Mi 1ro1ósi'o #%) no es disc%'ir e$ enc#rce$#ien'o 'r#dicion#$( sino e1$or#r o'r#s o1ciones( %e $o re1$#cen o se #"re"%en. Consider#reos 'od#s $#s o1ciones %e 1%ed#n ser eec'i!#s 1#r# de'ener $# !io$enci# con'r# $# %er 1or 1#r'e de s%s 1#re#s. Ades de $#s s#nciones dis%#si!#s( de&eos e1$or#r o1ciones %e 'en"#n eec'o re1#r#dor 1#r# $#s !)c'i#s( 1or ee1$o( indeni#r$#s 1or $os d#0os %e = VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... =8 +##n 1#decido o "#r#n'i#r$es #or $i&er'#d 1erson#$ o&$i"#ndo #$ #&%s#dor # #$e#rse de $# re"ión. L#s secciones si"%ien'es e!#$#n %n# serie de s#nciones #$'ern#'i!#s( %s#d#s en o'ros cr)enes( %e 1%eden #1$ic#rse # "o$1e#dores. A$"%n#s de e$$#s +#n sido #1$ic#d#s. De o'r#s( se desconoce s% %so coo s#nciones de $# !io$enci# do/s'ic#. EVALUACION DE SANCIONES En e$ sis'e# de %s'ici# criin#$( eis'en c%#'ro #ner#s de enoc#r $#s s#nciones: c#s'i"o( dis%#sión( re+#&i$i'#ción %s'ici# 4A$$en Tre"er( 788=5. E$ c#s'i "o o $# re'ri&%ción e1res#n $# des#1roción soci#$( +#ciendo %e $os oensores 1#"%en # $# co%nid#d 1or e$ d#0o c#%s#do. L# dis%#sión &%sc#( edi#n'e $# #en## de c#s'i"o( %e $os criin#$es se #d#1'en # $# $e. L# re+#&i$i'#ción 1ro1orcion# #%d# 1#r# 1roo!er %n c#&io de co1or'#ien'o. L# %s'ici# &%sc# 1roo!er $# i"%#$d#d( $# reconci$i#ción $# re1#r#ción de$ d#0o +ec+o 1or $# #c'i!id#d criin#$. Se e!#$# c#d# s#nción en '/rinos de seis c#'e"or)#s %e de #$"n odo corres1onden # es'os eno%es 'eóricos. E$ c#s'i"o se e!#$# e#in#ndo si es 1ro&$e %e %n# s#nción 778
'en"# %n cos'e soci#$ si"niic#'i!o 1#r# e$ oensor( %e con'ri&%# # dis%#dir #$ indi!id%o o se# %n #rco dis%#si!o 1#r# o'ros. Se consider# e$ "r#do en %e c#d# s#nción 1%ed# ser %n #c'or dis%#si!o 1#r# e$ indi!id%o( "r#ci#s # $# s%1er!isión de s%s #c'i!id#des o 1or oisión de o1or'%nid#des 1#r# coe'er $os cr)enes. T#&i/n se consider# $# con'ri&%ción de $#s s#nciones de re+#&i$i'#ción. Por $'io( se e1$or#( en c#d# s#nción( $# 1osi&i$id#d de %e 1ro1orcione re1#r#ción # $#s !)c'i#s de$ #$'r#'o. L# T#&$# [email protected] res%e $#s s#nciones en '/rinos de es'#s c#'e"or)#s. En $# T#&$# 7@.( i"%r#n cier 'os #s1ec'os c$#!e de $os 1osi&$es eec'os 1osi'i!os ne"#'i!os de c#d# s#nción. FORMAS ALTERNATIVAS O MODIFICADAS DE ENCARCELAMIENTO Un# de $#s or#s de s#nción #$'ern#'i!# odiic# e$ enc#rce$#ien'o 'r#dicion#$( # se# c#&i#ndo e$ 1#'rón de 'ie1o con'in%o 1ro$on"#do( o &ien $#s con diciones de$ enc#rce$#ien'o. Se es'%di#n dos or#s 1osi&$es: enc#rce$#ien'os de in de se#n# conin#ien'o doici$i#rio. Enc#rce$#ien'o de in de se#n# Un# o1ción #$'ern#'i!# es e$ enc#rce$#ien'o &re!e e in'eri'en'e d%r#n'e $os ines de se#n# o 1er)odos no $#&or#$es. Orece $# !en'## de no in'err%1ir $# si '%#ción $#&or#$ de$ #"resor( 1odr)# $o"r#r %e $#s !)c'i#s %e de1enden de s%s "o$1e#dores coo sos'/n #i$i#r se inc$inen s # e1render #cciones $e"#$es. E$ 'ie1o de enc#rce$#ien'o se 1%ede %s#r 1#r# 1re1#r#r # $os indi!id%os 1#r# s% 1os'erior 1#r'ici1#ción en 1ro"r##s es1ec)icos( o 1#r# reor#r #c'i'%des %e son e'# de $os 'r#'#ien'os 1#r# "o$1e#dores. Se 1%eden consider#r dos 'i1os de enc#rce$#ien'o de in de se#n#: 75 enc#rce$#ien'o nico o de i1#c'o( 5 enc#rce$#ien'o re1e'ido. E$ enc#rce$#ien'o 'er#1/%'ico de i1#c'o se deine coo %n enc#rce$#ien'o nico( 1re!io # %n 'r#'#ien'o de reed%c#ción. Es'# s#nción incor1or# '#n'o $# %nción dis%#si!# coo $# de re+#&i$i'#ción. Pro1orcion# %n ens#e oder#do #cerc# de $# seried#d de $#s #cciones de$ #"resor. D# o1or'%nid#d 1#r# in'er!encio> B@ VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... B7 nes ed%c#'i!#s o 1#r# 1re1#r#r # $os #"resores 1#r# s% 1os'erior 1#r'ici1#ción en 1ro"r##s s e'ensos. Re%iere %n# es'r%c'%r#ción c%id#dos# 1#r# e!i'#r $# !inc%$#ción ne"#'i!# en're $os +o&res e$ des#rro$$o de nor#s #n'isoci#$es. To$#n ,+ose$ 47885 es'%di#ron $os eec'os de %n '#$$er in'ensi!o de in de se#n# 1#r# "o$1e#dores( %c+os de $os c%#$es +#&)#n sido $e"#$en'e sen'en ci#dos # 1#r'ici1#r en "r%1os de 'r#'#ien'o. #$$#ron %e e$ '#$$er in'ensi!o red%o e$ "r#do de #ndono de $#s in'er!enciones 1ro$on"#d#s %e se re#$i#ron con 1os'eriorid#d. Es 1osi&$e %e $# ei"enci# de 1ernoc'#r re%erce e$ i1#c'o dis%#si!o de $# s#nción. En $# diensión ed%c#'i!o>'er#1/%'ic# de $# s#nción( $# ei"enci# de 1ernoc'#r 1ro&$een'e no se# i1rescindi&$e. Si &ien %s#os e$ '/rino enc#rce$#ien'o de in de se#n#( en #$"%nos c#sos 1%ede ser #dec%#do e$ enc#rce$#ien'o d%r#n'e $# se#n#. E$ e$een'o esenci#$ es %e e$ #"resor 1%ed# con'in%#r 'r##ndo e$ conin#ien'o se $ii'e # 1er)odos re$#'i!#en'e &re!es. E$ enc#rce$#ien'o re1e'ido 1%ede 'r#si'ir %n ens#e s dis%#si!o. P%ede ser 1#r'ic%$#ren'e eec'i!o 1#r# #"resores c%o 1#'rón de #$'r#'o se concen'r# en $os ines de se#n#. Conin#ien'o doici$i#rio 7@
E$ conin#ien'o doici$i#rio $ii'# $# es'#nci# de$ #"resor # s% residenci#. A en%do se s%1er!is# 1or edio de %n dis1osi'i!o e$ec'rónico %e #$er'# # $#s #%'ori d#des si e$ #"resor #ndon# e$ $%"#r. E!iden'een'e( es in#dec%#do en $os c#sos en %e e$ +o&re co+#&i'# con s% !)c'i#. En e$ c#so de #"resores con!ic'os de o'ros cr)enes( si #des +# !io$enci# do/s'ic#( e$ %so de s%1er!isión e$ec'rónic# coo s#nción #$'ern#'i!# es' con'r#indic#do. E$ conin#ien'o 1odr)# 1oner en ries"o # $#s %eres $os ni0os %e con!i!en con e$ #"resor. Por s% 1#r'e( $# s%1er!isión e$ec'rónic# de #"resores %e no !i!en con s%s !)c'i#s 1%ede ser %n# o1ción eec'i!#. Tiene $# !en'## de disin%ir e$ #cceso # $# !)c'i# es %n# s#nción ne"#'i!# 1#r# e$ #"resor. Los sis'e#s de s%1er!isión e$ec'rónic# de&er)#n #$er'#r # $#s !)c'i#s( #$ iso 'ie1o %e # $#s #%'orid#des( si e$ #"resor #ndon# e$ $%"#r de conin#ien'o. O'r# or# de s%1er!isión e$ec'rónic# ei"e %e e$ #"resor %se %n &r##$e'e %e #d!ier'e # $#s !)c'i#s 1o'enci#$es c%#ndo es' # cier'# dis'#nci#. Tiene $# !en'# # de #!is#r # $# !)c'i# c%#ndo e$ #"resor es' cerc#( 1ro1orcionndo$e $# oc#sión de 1ro'e"erse( +%endo o #c%diendo # $# 1o$ic)#. E$ oni'or '#&i/n 1%ede #$er'#r #%'o'ic#en'e # $# 1o$ic)#. Los sis'e#s eis'en'es 'ienen $# $ii'#ción de %e $# !)c'i# no 1%ede o!i$i#rse con e$ rece1'or e$ec'rónico. En re#$id#d( conin# # $# !)c'i#( 1or%e $# o&$i"# # 1er#necer cerc# de$ rece1'or. Ades( e$ sis'e# e$ec'rónico 'iene o'r#s $ii'#ciones seri#s. P%ede 1ro1orcion#r # $#s !)c'i#s %n# #$s# sens#ción de se"%rid#d 1or%e con)#n en %e e$ oni'or $es #!is#r si e$ #"resor se #cerc# 1ero $os sis'e#s no son # 'od# 1r%e. A$"%n#s de es'#s $ii'#ciones se c%&ren 1re1#r#ndo # $#s !)c'i#s %e dese#n %s#r e$ dis1osi'i!o e$ec'rónico( con o'ros rec%rsos co%ni'#rios de s%1er!isión. L# s%1er!isión e$ec'rónic# 1%ede ser % 'i$ 1#r# 1ro1orcion#r e!idenci# de %e $os 1er1e'r#dores +#n !io$#do $# $i&er'#d condicion#$ o $#s órdenes de 1ro'ección. Es'# !en'## de&e ser consider#d# con'r# e$ ries"o 1o'enci#$ #$ %e es'n soe'id#s $#s !)c'i#s. Ades( e$ cos'e soci#$ %e $e i1one #$ oensor es o. Coo s#nción nic#( e$ /'odo %i no 'r#si'# $# "r#!ed#d de$ crien coe'ido. T#&$# [email protected] Mec#nisos de in$%enci# N N Dis%#sión Dis%#sión en Oisión de S#nciones C#s'i"o indi!id%#$ "ener#$ oc#siones S%1er!isión Indeni#ción Re+#&i$i'#ción C Enc#rce$#ien'o 'r#dicion#$ s) s) s) s) No #1$ic#&$e no si se !inc%$#O Enc#rce$#ien'o de d)# s) con %n TR s) si 1#rci#$ 1#rci#$ no si se !inc%$# Enc#rce$#ien'o de in de s) con %n TR C; si s) 1#rci#$ 1#rci#$ no si se !inc%$# se#n# Conin#ien'o doici$i#rio 1#rci#$ con %n TR O s) 1ro&$e 1#rci#$ s) no Vi"i$#nci# in'ensi!# $ii'#do no 'i s) $ii'#d# no 1#rci#$ no si se !inc%$# Ser!icios co%ni'#rios 1#rci#$ con %n TR 77
s) # no no no # $# 1osi&$e eec'o Pro"r##s !)c'i# d/&i$ Y 1#r# #"resores no si no no $ii'#d# 1ro&$e s) Indeni#ción no 1ro&$e 1ro&$e no no s) 1osi&$e No'#: TR \ 'r#'#ien'o T#&$# 7@. Posi&$es eec'os 1osi'i!os ne"#'i!os de $#s s#nciones Con#&%$#ción ne"#'i!# en're Cos'e soci#$ > # cor'o Cos'e soci#$ # ,s%ed# de #%d# Vi"i$#nci# de $# +o&res Nor#s S#nción 1$#o $#r"o 1$#o de $# !)c'i# !)c'i# #n'isoci#$es Enc#rce$#ien'o 'r#dicion#$ #$'o #$'o se"n P%ede ser eor#d# Adec%#d#en'e A$'o ries"o sen'enci# d%r#n'e e$ enor d%r#n'e e$ enc#rce$#ien'o enc#rce$#ien'o Enc#rce$#ien'o de d)# oder#do oder#do se"n P%ede red%cirse A$'o +#s'# %e e$ O sen'enci# in#dec%#d#en'e edio 'r#e O #c'i!#en'e Enc#rce$#ien'o de in de oder#do oder#do si se CrJ se#n# re1i'e A$'o ries"o Conin#ien'o doici$i#rio oder#do # #$'o oder#do # #$'o P%ede #%en'#r P%ede red%cirse C Cr; in#dec%#d#en'e ,#o ries"o Vi"i$#nci# in'ensi!# o # oder#do oder#do P%ede #%en'#r C; con #sis'enci# se"%iien'o Ser!icios co%ni'#rios o # oder#do o # oder#do Ries"o oder#do si r se 1%eden O 1roo!er nor#s 1ro>soci#$es Pro"r##s 1#r# #"resores o o P%ede disin%ir P%ede red%cirse De1ende de$ "r%1o Y Indeni#ción o # oder#do o # oder#do P%ede #%en'#r si r O $# indeni#ción 1ro1orcion# rec%rsos Pro%e!e nor#s 1ro>soci#$es N 'n Cos'e 1#r# e$ 1er1e'r#dor B= VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... BB OTRAS OPCIONES 7
V#ri#s s#nciones 1onen e$ #cen'o en $# s%1er!isión de$ #"resor. Por ee1$o( co%nic#ción di#ri#( $i&er'#d condicion#$ !i"i$#d# s%1er!isión e$ec'rónic#. A con'i n%#ción se consider#n $#s r#ones( !en'##s $ii'#ciones de c#d# %n#. Cen'ros de co%nic#ción di#ri# Los cen'ros de co%nic#ción di#ri# son 1ro"r##s no residenci#$es( % es'r%c'%r#dos( %e coordin#n s%1er!isión( s#nciones ser!icios 4C%r'in( 788@5. Orecen !#ri#s !en'##s. En 1rier $%"#r( $# s%1er!isión es in'ens#. Por $o "ener#$( es'os cen'ros ei"en #sis'enci# o co%nic#ción #$ enos 'res !eces 1or se#n# ( # !eces( di#ri#. A$"%nos ei"en %e $os 1#r'ici1#n'es 1resen'en %n i'iner#rio de'#$$#do de s%s #c'i!id#des di#ri#s e$ 1ro1ósi'o de $#s is#s. A en%do re%ieren %e $os #"resores $$#en !#ri#s !eces #$ d)#( e$ 1erson#$ !eriic# s%s o!iien'os 4Di""s Pie1er( 788=5. En se"%ndo $%"#r( i1$ic#n %n 'ie1o consider#&$e de dedic#ción. Es'e 'ie1o( $# 1/rdid# de $i&er'#d 1erson#$ 1rod%cid# 1or $os /'odos de s%1er!isión( i1$ic#n %n #$'o cos'e soci#$ %e 1%ede dis%#dir de #cciones !io$en'#s 1os'eriores. Ades( d#n $%"#r #$ #s1ec'o de re+#&i$i'#ción. L#s #c'i!id#des de $os cen'ros de co%nic#ción con rec%enci# inc$%en 1ro"r##s de #$#&e'i#ción( de c#1#ci'#ción $#&or#$. Los 1ro"r##s es1ec)icos 1#r# #"resores #%en'#n $# %er# de$ eec'o re+#&i$i'#dor de $os cen'ros de co%nic#ción. Los cen'ros s%e$en 1ro1orcion#r di!er sos ser!icios # $os 1#r'ici1#n'es o( # !eces( co$#&or#n con o'ros 1ro"r##s 1#r# #"resores. Los cen'ros dedic#dos #$ #&%so de #$co+o$ dro"#s '#&i/n 1%eden co $#&or#r &rind#ndo ser!icios # $os #"resores %e necesi'#n es'e 'i1o de #'ención. Si &ien $# s%1er!isión en $os cen'ros de co%nic#ción 1%ede ser in'ens#( no #n%$# $#s o1or'%nid#des de %e e$ 1er1e'r#dor de !io$enci# do/s'ic# #&%se de s% 1#re#. Y 1%eden 'ener o'ros eec'os ne"#'i!os. E$ con'#c'o %e $os "o$1e#dores 'ienen en're s) en es'os 1ro"r##s 1odr)# oen'#r >en $%"#r de in+i&ir> e$ co1or'#ien'o #"resi!o. E$ cen'ro de&e "ener#r %n edio %e rec+#ce $# #"resión #$ien'e $# reso$%ción no !io$en'# de $os 1ro&$e#s. C#receos de d#'os re$#'i!os # $os res%$'#dos de $os cen'ros de co%nic#ción di#ri#. Un es'%dio de c#'orce cen'ros de 'odo e$ 1#)s 1ro1orcionó d#'os descri1 'i!os e!idenci#s de s% eec'i!id#d # 1#r'ir de en're!is'#s con e$ 1erson#$ 4P#ren'( 788@5. No +# es'%dios %e inoren #cerc# de$ %so de $os isos con 1er1e'r#dores de !io$enci# do/s'ic#. Li&er'#d condicion#$ !i"i$#d# L# $i&er'#d condicion#$ !i"i$#d# 'iene %c+os e$een'os %e $# 'r#nsor#n en %n# s#nción 1osi&$e 1#r# #&%s#dores. M%c+os "o$1e#dores se #d#1'#n #$ 1er i$ %e se %s# 1#r# de'erin#r %/ #"resores re%ieren %n# $i&er'#d condicion#$ in'ens#en'e !i"i$#d# en $%"#r de $# s%1er!isión 'r#dicion#$ de $# $i&er'#d condicion#$. A s#&er: 7. Son criin#$es !io$en'os. . M%c+os 'ienen $#r"#s +is'ori#s de criin#$id#d o de #&%so. <. E$ #&%so de s%s'#nci#s 4#$co+o$( dro"#s5 es con en're e$$os. =. A en%do %s'iic#n s% crien( es decir( no co> B9 VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... B; 1#r'en $# 1ers1ec'i!# de$ sis'e# %dici#$ res1ec'o de $# criin#$id#d de s%s #c'os. B. A$"%nos son ines'#&$es 1or r#ones de dese1$eo( de'erioro #i$i#r o c#&io de residenci#. 9. Y( $o s i1or'#n'e( 'ienen ci$ #cceso # s%s !)c'i#s 43$ein( 788=5. 7<
/s'ic#. Pro&$een'e( e$ rec%en'e con'#c'o con $#s !)c'i#s de$ oici#$ !i"i$#n'e de$ deensor de $# !)c'i# en e$ de1#r'#en'o de $i&er'#d condicion#$( se# c$#!e 1#r# $# eic#ci# se"%rid#d de $# !i"i$#nci# in'ensi!# d%r#n'e $# $i&er'#d condicion#$ en c#sos de 1er1e'r#dores de !io$enci# do/s'ic#. L# !i"i$#nci# in'ensi!# 1%ede re1resen'#r %n# s%1er!isión s #1$i# de$ #"resor %e o'r#s or#s de con'ro$. Por $o '#n'o( $os #"resores 1%eden 1erci&ir %e $#s consec%enci#s de n%e!#s oens#s oc#sion#rn n%e!#s s#nciones. Es'e /'odo orece '#&i/n %c+#s o1or'%nid#des de %e e$ sis'e# %dici#$ se 1on"# en con'#c'o con $#s !)c'i#s. S%1er!is#r e$ co1or'#ien'o de$ #"resor con en're!is'#s 1eriódic#s # $# !)c'i#( 1ro1orcion# %c+os 1%n'os de con'#c'o %e #$ien'#n # $# !)c'i# # coo1er#r con $#s %'%r#s #cciones $e"#$es. Es'os con'#c'os 1eri'en orecer n%e!os ser!icios res1#$do # $# !)c'i#. Si $# cor'e +#&i$i'# # $os oici#$es de !i"i$#nci# # inici#r #cciones 1or !io$#ción de $# $i&er'#d condicion#$( $os #&%s#dores $#s !)c'i#s reci&irn %n ens#e c$#ro de $# in'ención $e"#$ de sos'ener $# c%$1#&i$id#d de$ #"resor. Es'o si"niic#( 1or s%1%es'o( %e e$ oici#$ de !i"i$#nci# de&e dis1oner de s#nciones #dicion#$es( %e $# cor'e de&e es'#r dis1%es'# # %s#r$#s. T#$es s#nciones 1odr)#n ser enc#rce$#ien'o de in de se#n#( co%nic#ción di#ri#( conin#ien'o doici$i#rio 'r#'#ien'o de$ #&%so de s%s'#nci#s. # e!idenci#s de %e $os #"resores consider#n %e $# !i"i$#nci# in'ensi!# es %n c#s'i"o #or %e %n enc#rce$#ien'o &re!e 4Pe'ersi$i# Desc+enes( 788=5. No o&s'#n'e( es'%dios re#$i#dos so&re o'r#s 1o&$#ciones no res1#$d#n %nioreen'e e$ iso "r#do de eic#ci# 4,rne o'ros( 788 Pe'ersi$i# T%rner( 7885. Es'# #$'ern#'i!# #n no +# sido s%icien'een'e es'%di#d# con re$#ción # $os 1er1e'r#dores de !io$enci# do ALTERNATIVAS DE REPARACION L#s si"%ien'es o1ciones 1onen e$ #cen'o en e$ cos'e soci#$ 1#r# e$ #"resor e$ &eneicio 1#r# $# co%nid#d o 1#r# $# !)c'i#. Ser!icios co%ni'#rios E$ ser!icio co%ni'#rio coo s#nción orece #'r#c'i!os( 1or%e 1ro%e!e $# eec%ción de ser!icios 1ro>soci#$es coo consec%enci# de co1or'#ien'os #n'iso ci#$es. L# co%nid#d se &eneici# con $# re#$i#ción de es'os ser!icios e$ #"resor 1#"# 1or s% co1or'#ien'o criin#$ 4De1#r'#en'o de Correcciones de C#$iorni#( 788@5. E$ cos'e soci#$ 1%ede 'ener #s1ec'os de re+#&i$i'#ción( # %e e$ #"resor( en cier'o odo( se oc%1# de #%d#r # $# co%nid#d. Re#$i#r ser!icios de $i1ie#( 1or ee1$o re'ir#r $# s%r# de $#s #%'o1is'#s( 1%ede 'ener %n eec'o dis%#si!o( 1or%e se $o consider# o o des+onroso. Los ser!icios co%ni'#rios con rec%enci# ei"en $# iden'iic#ción 1&$ic# de$ #"resor( o'ro #c'or %e dis%#de # %c+os de coe'er s%&si"%ien'es !io$#ciones. A$"%nos 'r#os son %n des#)o 1#r# $os #"resores ( de es'e odo #%en'#n s%s c#1#cid#des soci#$es o !oc#cion#$es 4M#+er( 788=5. Pero( en "ener#$( $os ser!icios co%ni'#rios se %s#n coo s#nción de de$i'os no !io$en'os. Es'o 1odr)# B VIOLENCIA DOMESTICA d#r $# i1resión( # $# co%nid#d #$ #"resor( de %e $# %s'ici# no 'o# con seried#d $# !io$enci# do/s'ic#. Ades( ser)# in#dec%#do %&ic#r # $os #"resores !io$en'os en ser!icios %e 1on"#n en 1e$i"ro # o'ros. Us#r e$ ser!icio co%ni'#rio %n'#en'e con o'r#s s#nciones( $ii'#r $os 'r#os %e se #si"n#n # $os "o$1e#dores( 1%ede red%cir es'os ries"os. 7=
INDEMNI2ACION O REPARACION L# indeni#ción ei"e #cciones %e 1%ed#n re1#r#r $os d#0os eocion#$es #'eri#$es c#%s#dos # $# !)c'i#. En $# 1rc'ic#( $# #or)# de $#s dis1osiciones se concen'r#n en e$ 1#"o de dinero 1or d#0os res%$'#n'es de$ de$i'o 4#c'%r#s /dic#s( d#0os # $# 1ro1ied#d( s#$#rios5. L# re1#r#ción #'eri#$ coo s#nción 1#r# "o$1e#dores 1%ede 'ener &eneicios 1osi'i!os. Pro1orcion# rec%rsos neces#rios # $# %er "o$1e#d#. De# %n ens#e c$#ro 1#r# e$ "o$1e#dor de %e s% #cción es e%i!oc#d# de&e ser corre"id#. L# 1/rdid# de in"resos 1%ede 'ener %n eec'o dis%#si!o en %'%ros co1or'#ien'os. # %ienes #ir#n %e $# indeni#ción '#&i/n 'iene %n# %nción re+#&i$i'#dor#( 1or%e %er# #$ oensor # re1#r#r $os d#0os c#%s#dos 1or s%s #cciones 4Ro( 788@5. Den'ro de$ sis'e# de %s'ici# criin#$( $# indeni#ción( 1or $o "ener#$( se de'erin# coo %n# re'ri&%ción #'eri#$ 1ero '#&i/n de&eos consider#r o'r#s or#s de re1#r#ción 1#r# $os c#sos de !io$enci# do/s'ic#. L# descri1ción de #r' 4785 de co1or'#ien'os res1ons#&$es 1ro1orcion# cier'#s 1#%'#s de $#s #cciones %e $os "o$1e#dores 1odr)#n e1render 1#r# re1#r#r $os d#0os %e +# c#%s#do s% co1or'#ien'o. S%"iere %e %n "o$1e#dor 1%ede ser consider#do res1ons#&$e c%#ndo( en're o'r#s cos#s( en%er# $#s 1/rdi LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... B8 d#s s%rid#s 1or $# !)c'i# s% #i$i# es' de #c%erdo con $ii'#r s% con'#c'o con e$$#( s%s #is'#des s% #i$i#( es' de #c%erdo con e!i'#r $os $%"#res %e e$$# rec%en'# #di'e d#r$e %n es1#cio de $i&er'#d. L#s cor'es 1odr)#n es'#&$ecer 1ro"r##s es1eci#$es 1#r# ne"oci#r es'#s s#nciones de re1#r#ción. E$ 1roceso 1#r# de'erin#r $#s #cciones 1or e1render de&e ser c%id#dos#en'e conside consider#do. r#do. En cier'os c#sos( $# cor'e 'endr #%'orid#d 1#r# i1oner s#nciones # $os "o$1e#dores. En o'ros( $# re1#r#ción de&er ser %n 1roceso s co1$ic#do( %e ei"ir %n# $#r"# ne"oci#ción en're e$ "o$1e#dor s% !)c'i#. C%#ndo %n "o$1e#dor se %es're dis1%es'o # co1roe'erse en %n 1roceso de re1#r#ción( se 1%eden #1$ic#r '/cnic#s de reconci$i#ción !)c'i#>oensor 4U &rei'( 788=5. O'ro '/rino con %e se desi"n#n es'#s '/cnic#s es edi#ción !)c'i#>#"resor( sin er"o( ser)# s #dec%#do +#&$#r de cons%$'# de res1ons#&i$i#ción de$ 1er1e'r#dor o cons%$'# de re1#r#ción # $# !)c'i#. En es'e 1roceso se de&ern 'o#r %c+#s edid#s de se"%rid#d 1#r# $#s %eres "o$1e#d#s. A$"%nos 1ro"r##s de reconci$i#ción inc$%en enc%en'ros direc'os en're $# !)c'i# e$ #"resor( o'ros no 4%dson G#$#*#( 7885. Los enc%en'ros 'ienen %n eec'o 1res%i&$een'e or'#$ecedor 1#r# $# !)c'i#( 1or%e se enren'# con e$ "o$1e#dor de'#$$# $os d#0os 1rod%cidos. Pero( en e$ c#so de $# !io$enci# do/s'ic#( no se de&e ei"ir e$ con'#c'o c#r# # c#r# es inneces#rio des#conse#&$e en %c+os c#sos 4si no en 'odos5. Se 1%ede s%s'i'%ir 1or cons%$'#s en %e e$ 1erson#$ en're!is'#( 1or se1#r#do( #$ oensor # $# !)c'i#( 1#s# inor#ción de %no # o'ro en $# edid# de $o neces#rio. P#r# %e $# se"%rid#d se# i#( se 1%eden %s#r !)deos d%r#n'e $#s en're!is'#s. L# 1#r'ici1#ción de $# !)c'i# de&e ser 'o'#$en'e !o$%n'#ri#. 9@ VIOLENCIA DOM DOMESTICA E$ 1roceso de re1#r#ción no 1%ede inc$%ir $# ne"oci#ción de nin"%n# 1en#$id#d criin#$ o de #s1ec'os %e 1%ed#n disin%ir $os derec+os de $# !)c'i# # ini ci#r o'r#s #cciones $e"#$es( ci!i$es o criin#$es. Por ee1$o( ser)# in#dec%#do ne"oci#r( en es'os enc%en'ros( $# c%s'odi# de $os +ios o e$ '/rino de $os 1#"os. Si e$ 7B
con'#c'o con $# !)c'i# es' con'ro$#do 1or %n# orden de 1ro'ección( $# $ii'#ción de$ con'#c'o en're e$$os no ser %n 'e# #dec%#do de es'os enc%en'ros. No o&s'#n'e( se 1%eden inc$%ir $# ne"oci#ción de $# $ii'#ción de$ con'#c'o con #is'#des #is'#des #i$i#res de $# !)c'i#( $# ec$%sión de $os $%"#res donde e$$# dese# es'#r $i&re de s% 1resenci#( e'c/'er#. Es'os 1rocediien'os no se de&en %s#r 1#r# es'#&$ecer in'erc#&ios( 1or ee1$o( ren%nci#r # $os c#r"os % órdenes de 1ro'ección # c#&io de $# indeni#ción. Ades( no se de&en de&en es'#&$ecer #c%erdos %e( 1#r# ser c%1$idos( re%ier#n re%ier#n %n# in'er#cción en're $#s 1#r'es. De $o con'r#rio( d#rn #$ "o$1e#dor %n# ec%s# 1#r# con'#c'#r # s% !)c'i#. Es'# s#nción #$'ern#'i!# só$o de&e consider#r $#s indeni#ciones %e !##n !##n s #$$ de o'r#s s#nciones 1ro1orcion#d#s 1or $#s cor'es criin#$es o 1rocediien'os ci!i$es. E$ 1erson#$ %e 1#r'ici1# en es'os enc%en'ros de&e conocer e$ dese%i$i&rio de 1oder %e eis'e en're e$ #"resor $# !)c'i#( de&e es'r%c'%r#r % &ien e$ en c%en'ro 1#r# 1ro'e"er # $# !)c'i#. E$ dese%i$i&rio de 1oder 1%ede s%&s#n#rse 1ro1orcion#ndo # $# !)c'i# %n #&o"#do. Los #c%erdos de indeni#ción 1%eden inc$%ir #cciones %e 'en"#n %n si"niic#do #ec'i!o o si&ó$ico 1#r# $# !)c'i#( 1or ee1$o( %n escri'o %e reconoc# r econoc# $# res1ons#&i$id#d de$ #"resor 1or s% co1or'#ien'o !io$en'o e$ d#0o es1ec)ico %e +# c#%s#do # $# !)c'i#( s% #i$i# s%s #i"os. L#s re1#r#ciones %e inc$%en e'#s #ec'i!#s soci#$es sern s eec'i!#s si e$ "o$1e#dor de%es'r# cier'# dis1oni&i$id#d 1#r# #s% LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... 97 ir $# res1ons#&i$id#d de s%s #cciones. Por e$$o( es'# s#nción de&er)# d%r#r se"n e$ 1ro"reso deos'r#do 1or e$ "o$1e#dor d%r#n'e e$ 'r#'#ien'o. No o&s'#n'e( $# indeni#ción #'eri#$ o $# i1%es'# 1or $# cor'e sin $# 1#r'ici1#ción de$ #"resor( 1%ede +#cerse eec'i!# inedi#'#en'e. L# 1#r'ici1#ción #c'i!# de$ #"resor s% dis1osición 1#r# c%1$ir $#s s#nciones de re1#r#ción( ser!irn coo indic#dor de$ "r#do de res1ons#&i$id#d %e +# #$c#n#do 1or s%s #c'os. OPCIONES DE REA,ILITACION Los 1ro"r##s es1eci#$i#dos %e $#s cor'es orden#n( 1or $o "ener#$( son /'odos de re+#&i$i'#ción es1ec)icos 1#r# +o&res "o$1e#dores. Un e#en 1ro %ndo de $os isos s%1er# e$ #$c#nce de es'e $i&ro. Ades( en e$ c#1)'%$o #n'erior de es'e !o$%en( Ed$eson se oc%1# de $os isos en de'#$$e. Los 1ro"r##s ed%c#'i!os 1#r# "o$1e#dores in'en'#n odiic#r e$ co1or'#ien'o !io$en'o # 'r#!/s de$ c#&io de #c'i'%des( $# ense0#n# de oicios( e$ eor# ien'o de $os 1ro&$e#s 1sico$ó"icos o'ros ec#nisos. Ades de s%s #s1ec'os de re+#&i$i'#ción( "#r#n'i#n cier'o "r#do de s%1er!isión. P%eden #n'ener $# #en## de o'r#s s#nciones( e$ #ndono de $os isos 1%ede de'erin#r %e se #1$i%en 1en#s s se!er#s. Los ries"os #soci#dos con es'#s in'er!enciones inc$%en $# 1osi&$e con#&%$#ción en're $os +o&res %e 1#r'ici1#n en %n "r%1o 4Pence( 7885. L#s #$s#s es1e r#n#s( ins1ir#d#s 1or $#s 1roes#s de 1ro"resos %e #$"%nos 1ro"r##s +#cen( #ec'#n $os in'en'os de #$"%n#s %eres "o$1e#d#s de #ndon#r $# re$#ción o &%sc#r o'r#s #cciones $e"#$es. Los 1ro"r##s 1#r# "o$1e#dores( coo s#nción nic# de$ de$i'o de !io$enci# 9 VIOLENCIA DOM DOMESTICA 79
do/s'ic#( 1odr)#n #ec'#r '#&i/n $# 1erce1ción de $# seried#d de$ #&%so( 1or 1#r'e de$ #"resor de o'ros ie&ros de $# co%nid#d. Sin er"o( # en%do $#s cor'es $os %s#n coo s#nción nic#. L#s s#nciones #$'ern#'i!#s %e se 1resen'#n en es'e c#1)'%$o 1odr)#n %s#rse %n'#en'e con $os 1ro"r##s de re+#&i$i'#ción. Us#r $os 1ro"r##s coo nic# edid#( %is se# 'i$ 1#r# cier'os +o&res 1ero( 1#r# o'ros( d#do %e %n "r#n 1orcen'#e de +o&res !%e$!e # coe'er #cciones !io$en'#s des1%/s de co1$e'#r $os 1ro"r##s #si"n#dos( son neces#ri#s o1ciones #dicion#$es 4To$#n Ed$eson( 788B5. CONCLUSION Es'e c#1)'%$o es'%dió !#ri#s s#nciones #$'ern#'i!#s se1#r#d#s( sin er"o( son s eec'i!#s c%#ndo se $#s %s# co&in#d#s. L#n"#n 4788=5 s%"iere %e $os de $inc%en'es %e reci&en s#nciones in'eredi#s de&en ser s%1er!is#dos # 'r#!/s de$ #rres'o doici$i#rio con oni'oreo e$ec'rónico( $i&er'#d $i &er'#d condicion#$ con !i"i$#nci# in'ens#( 1r%es #n'idro"#s % o'ro c#s'i"o 4enc#rce$#ien'o( %$'#s ser!icios co%ni'#rios5. Es'# co&in#ción de eno%es 1%ede #%en'#r e$ i1#c'o de $# %s'ici# criin#$ so&re e$ #"resor 1o'enci#r e$ #c'or de dis%#sión. L# eec'i!id#d de $#s s#nciones de1ende de $# i1osición de s% c%1$iien'o. Des"r#ci#d#en'e eis'en 1oc#s 1oc#s 1ro&i$id#des de %e $#s cor'es se oc%1en de +# cer c%1$ir $#s s#nciones # enos %e $# co%nid#d 1resione 1#r# e$$o. Eis'en 1oc#s e!idenci#s %e de%es'ren $# i1osición de$ c%1$iien'o de s#nciones co%ni'#ri#s 4Doo&( 788@5. L#s e!idenci#s res1ec'o de s#nciones in'eredi#s 1#r# de$inc%en'es #d%$'os con!ic'os en $i&er'#d condicion#$ re!e$#n %e( #$ '/rino de LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... 9< $# is#( e$ =8X no +# c%1$ido $#s s#nciones 4L#n"#n( 788=5. Los es'%dios so&re $# res1%es'# %e $os sis'e#s de %s'ici# $# 1o$ic)# d#n # $# !io$enci# do/s'ic# s%"ieren %e es neces#rio %n es%ero cons'#n'e 1#r# #n'ener e$ #c#'#ien'o # $os sis'e#s 4G##c+e( Ed$eson Sc+oc( 785. Es'e c#1)'%$o e1$oró #$"%n#s s#nciones #$'ern#'i!#s des#rro$$#d#s en e$ con'e'o de$ sis'e# de $# %s'ici# criin#$ de Es'#dos Unidos. D#do %e $os es%eros de $#s #c'i!is'#s es'#do%nidenses se concen'r#n en $# criin#$i#ción de $# !io$enci# do/s'ic#( es'e /n#sis es' %s'iic#do. Sin er"o( e$ eno%e 'iene s%s $ii'#ciones( 1or e$$o es neces#rio consider#r s#nciones no s%e'#s #$ sis'e# de $# %s'ici# criin#$. L#s s#nciones des#rro$$#d#s en Es'#dos Unidos 1%eden no ser #1$ic#&$es en o'ros 1#)ses. En n%es'r# consider#ción de $#s %'%r#s in'er!enciones 1#r# e$ c#&io de co1or'#ien'o de $os "o$1e#dores( de&eos con'in%#r e1#ndiendo $# $is'# de s#nciones #$'ern#'i!#s( es'%di#r s 1ro%nd#en'e $os 1ro $os con'r# de $#s en%er#d#s #%)( !eriic#r s% #1$ic#&i$id#d en o'ros con'e'os c%$'%r#$es soci#$es. Reerenci#s A$$en( G. F. Tre"er( . 4788=5. Fines #nd res'i'%'ion orders: Pro'ioners 1erce1'ions. 1erce1'ions. Feder#$ Pro')on( B( 1"s. <=>=@. ,rne( J. M.( L%ri"io( A. J.( ,#ird( C.( M#r$e( G.( Coc+r#n( D. ,%c( G. S. 47885. Eec'i!eness o '+e ne* in'ensi!e s%1er!ision 1ro"r#s. Rese#rc+ in Correc'ions 4N# 'ion#$ Ins'i'%'e o J%s'ice Mono"r#1+ No. ( 1"s. I>=5. -#s+in"'on DC: N#'ion#$ Ins'i'%'e o J%s'ice. C#$iorni# De1#r'en' o Correc'ions 4788@5. Co%ni' ser!ices in correc'ions. C%r'in( E. L. 4788@5. D# re1or'in" cen'ers( # 1roisin" #$'ern#'i!e. 2ARCA Jo%rn#$( <( 1". . 7;
9= VIOLENCIA DOMESTICA LAS SANCIONES KUE SE APLICAN A LOS... 9B Di""s( D. -. Pie1er( S. L. 4788=5. Usin" d# re1or'in" cen'ers #s #n #$'ern#'i!e 'o #i$. Feder#$ Pro'ion( B( 1"s. 8>7. Doo&( A. 4788@5. Co%ni' s#nc'ions #nd i1risonen': o1in" or # ir#c$e &%' no' &o'+erin" e!en 'o 1r# or i'. C#n#di#n Jo%rn#$ o Criino$o"( <( 1"s. =7B>=. G##c+e( D. J.( Ed$eson( J. L. Sc+oc( M. D. 4785. Coordin#'ed 1o$ice( %dici#$ #nd soci#$ ser!ice res1onse 'o *o#n ''erin": A %$'i>se$ine e!#$%#'ion #cross '+ree co%ni'ies. En G. T. o'#$in"( D. Fine$+or( J. T. 3ir1#'ric M. S'r#%s 4co1s.5( Co1in" *)'+ #i$ !io$ence: Rese#rc+ #nd 1o$ic 1ers1ec'i!es 41"s. 78<>@85. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. #r'( ,. 4785. S#e' or *oen: Moni'orin" ''erers 1ro"r#s. #rris&%r": Penns$!#ni# Co#$i'ion A"#ins' Does'ic Vio$en'e. %dson( J. G#$#*#( ,. 47885. Fin#nci#$ res'i'%'ion: To*#rd #n e!#$%#&$e 1ro"r# ode$. C#n#di#n Jo%rn#$ o Criino$o"( <7( 1#"s. 7>7. 3in#de( P. T. Jenins( D. A. 4788=5. Pro&$es in es'#&$is+in" #$'ern#'i!e 1ro"r#s in eis'in" correc'ion#$ ne'*ors. Feder#$ Pro'ion( B 4<5( 1"s. <;>==. 3$ein( A. 4788=5. T+e K%inc co%r': Mode$ does')c #&%se 1ro"r#. K%inc( MA: K%inc Co%r'. L#n"#n( P. A. 4788=5. ,e'*een 1rison #nd 1ro'ion: In'eredi#'e s#nc'ions. Science( 9=( 1"s. ;87>;8<. M#+er( R. J. 4788=5. Co%ni' ser!ice: A "ood ide# '+#' *ors. Feder#$ Pro'ion( B 45( 1"s. @><. P#ren'( D. G. 4788@5. D# re1or'in" cen'ers or criin#$ oenders: A descri1'i!e #n#$sis o eis'in" 1ro"r#s. C#&rid"e( MA: A,T. Pence( E. 47885. ,#''erer 1ro"r#s: S+i'in" ro co%ni' co$$%sion 'o co%ni' conron'#'ion. En P. L. C#es#r L. 3. #&er"er 4co1s.5( Tre#'en' or en *+o ''er 41"s. =>B@5. N%e!# Yor: S1rin"er. Pe'ersi$i#( J. Desc+enes( E. P. 4788=5. -+#' 1%nis+esQ In#'es r#n '+e se!eri' o 1rison !s. in'eredi#'e s#nc'ions. Feder#$ Pro'ion( B 475( 1"s. <>. Pe'ersi$i#( J. T%rner( S. 47885. E!#$%#'ion o in'ensi!e Pro'ion in C#$iorni#. Jo%rn#$ o Criin#$ L#* #nd Cri)no$o"( 4<5( 1"s. 97@>9B. Ro( S. 4788@5. Oender>orien'ed res'i'%'ion &i$$s: ,rin"in" 'o'#$ %s'ice or !ic'isQ Feder#$ Pro'ion( B=( 1"s. <@><9. To$#n( R. ,+ose$( G. 47885. A co1#rison o '*o '1es o 1re"ro%1 1re1#r#'ion or en *+o ''er. Jo%rn#$ o Soci#$ Ser!ice Rese#rc+( 7<( 1"s. <<>==. To$#n( R. M. Ed$eson( J. 4788B5. In'er!en'ion or en *+o ''er: A re!ie* o rese#rc+. En S. S'i'+ M. S'r#%s 4co1s.5( Unders'#ndin" 1#r'ner !io$en'e: Pre!#$ence( c#%ses( conse%ences #nd so$%'ions 41"s. 9>;=5. Minne#1o$is: N#'ion#$ Co%nci$ on F#i$ Re$#'ions. U&rei'( M. 4788=5. Medi#'in" in'er1erson#$ con$ic's: A 1#'+*# 'o 1e#ce. M#n%scri'o no 1%&$ic#do( Uni!ersid#d de Minneso'#. CAPTULO 7 7 L# !io$enci# en $#s re$#ciones in'i#s: +#ci# %n# in'er!ención enoeno$ó"ic# 2!I C. EISI3OVITS ELI ,UC,INDER L#s in'er!enciones en c#sos de !io$enci# )n'i#( '#n'o con $#s !)c'i#s coo con $os 1er1e'r#dores( se es'n 1roesion#$i#ndo c#d# !e s( en %nción de$ crecien'e reconociien'o de $# seried#d de es'e 1ro&$e# soci#$. # %ienes creen %e es'o 7
eor#r $# c#$id#d de $#s in'er!enciones o'ros( sien'en %e 1%ede des!ir'%#r$#s. Se# c%#$ %ere e$ res%$'#do( $# 1roesion#$i#ción de $#s in'er!enciones or# 1#r'e de $# $%c+# 1o$)'ic# 1or deinir # %i/n 1er'enece e$ 1ro&$e#. Es'o sin d%d# 1ro!oc# 'ensión en're $os di!ersos "r%1os de #c'i!is'#s 43#n%+#( en es'e $i &ro Losee( 78;5( #&re %n# n%e!# e'#1# en $# $%c+# 1or con'ro$#r e$ #$'r#'o con'r# $# CENTRO UENERMAM %er. DE $A C'8STA Se s%1one %e en %n %'%ro cerc#no en es'e 'erreno +#&r re!%e$'#s #n#r%)#. En '#$ co%n'%r# es de es1er#r %e se in'ensii%en $os con$ic'os de in'ereses se 1rod%c#n c#&ios e+) Is( di!ers#s ideo$o")#s od#$id#des de in'er!ención. L# dis'ri&%ción de ondos se #d#1'#r # $#s odiic#ciones %e s%r#n $#s 1riorid#des. Por ee1$o( c#d# !e se es' c%es'ion#ndo s $# #ir#ción de %e $# criin#$i#ción de$ +o&re !io$en> 9 VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... 98 'o cond%ce neces#ri#en'e # %n# disin%ción de $# !io$enci# )n'i# 4,er( 788< ,%#*# ,%#*#( 788<5. Pero $# #1$ic#ción de s#nciones #$'ern#'i!#s es $en'# 4To$#n( es'e !o$%en5. E$ de'e es #c#$or#do( '#n'o en e$ ni!e$ ideo$ó"ico coo en e$ 1roesion#$( se 'orn# cr)'ico en $# co1e'enci# 1or c#1'#r rec%rsos econóicos. EL MODELO FENOMENOLOGICO Por %/ es o1or'%n# %n# orien'#ción enoeno$ó"ic# en es'# co%n'%r#Q E$ 1#r#di"# es #dec%#do( en 1rier $%"#r( 1or s% 1oder descri1'i!o. E$ eno%e des cri1'i!o se s# en $# 1reis# de $# $e"i'iid#d de $#s di!ers#s 1ers1ec'i!#s e1$ic#ciones( #$ien'# %n# #c'i'%d re$ei!#( reor#d# 1or %n# in!es'i"#ción #c'i!# cr)'ic# de $os di!ersos eno%es 1resen'#dos. En se"%ndo $%"#r( e$ eno%e cons'r%c'i!is'# enoeno$ó"ico #1%n'# # con'e1$#r $os di!ersos odos en %e( #c'ores de con'e'os es1ec)icos( cons'r%en( en c%#dr#n 1resen'#n %n 1ro&$e#. Mien'r#s se #ce1'# %e +# $'i1$es 1ers1ec'i!#s( es e!iden'e %e $# $e"i'iid#d de %n# en 1#r'ic%$#r es incier'#( 1or $o '#n'o( es neces#rio enc#r#r$# sin ne"#r e$ con$ic'o. En 'ercer $%"#r( #$ 'r#'#r de e1$ic#r n%es'r# 1ers1ec'i!#( $# de o'ros( $e"i'i#os e1$)ci'#en'e $# %$'i1$icid#d de eno%es #&rios %n es1#cio 1#r# %n di$o"o con'in%o en're 1osiciones +e'ero"/ne#s # !eces con$ic'i!#s. Por $o '#n'o( consider#os %e( '#n'o $os c$ien'es coo $os co$e"#s con 1osiciones di!er"en'es( son %en'es de si"niic#do. Por $'io( es'e eno%e nos 1osi&i$i'# #do1'#r %n# #c'i'%d de es'o #%e$$o en !e de %n# es'o o #%e$$o 4Go$dner( 7885. D#d# $# co1$eid#d de $os enóe nos( es neces#rio re1$##r e$ 1ens#ien'o ec$%en'e 1or $# &s%ed# cons'#n'e de %n sendero en're o1ciones co1$e#s #1#ren'een'e con'r#dic'ori#s. Por ee1$o( en "ener#$ $#s in'er!enciones con %eres "o$1e#d#s se #%s'#n # %n# de dos od#$id#des: %n# se concen'r# en $#s consec%enci#s 1sico$ó"ic#s de$ #&%so 4de&i$id#d #1rendid# o e$ s)ndroe de $# %er #$'r#'#d#( coo 1ro1one -#$er( 788<5( $# o'r# en e$ con'e'o soci#$ 1o$)'ico de$ #&%so $#s es'r#'e"i#s de $# %er 1#r# so&re!i!ir 4,o*er( 788<5. Por $o "ener#$( $# #do1ción de %n eno%e ec$%e #$ o'ro. L# orien'#ción enoeno$ó"ic# reconoce $# con'ri&%ción re$#'i!# de #s od#$id#des sos'iene %e se #$ien'#n %'%#en'e #%en'#n n%es'r# co1rensión de$ 1ro&$e#. 78
E$ ode$o nos 1osi&i$i'#r dise0#r %n 'i1o de in'er!ención +%#nis'# cen'r#d# en $os #ec'#dos( %e incor1ore "r#n 1#r'e de $o %e +eos #1rendido +#s'# e$ oen'o. Un c#%d#$ de conociien'o %e 1odr ser sin'e'i#do en n%es'ro ode$o( con %n eno%e con'e'%#$i#do %e con'e1$e $# or# en %e di!ersos #c'ores de$ en'orno in'er#c'#n en $# cons'r%cción de $# %er #$'r#'#d# den'ro de %n con'e'o soci#$ #1$io. Ades( e$ ode$o nos 1eri'ir %s#r %n #rco de reerenci# +e%r)s'ico( e!i'#ndo i1oner %n# 1ers1ec'i!# %e ec$%# # $#s des. Us#reos e$ enc%#dre enoeno$ó"ico de #ner# +e%r)s'ic# 1#r# des#rro$$#r %n ode$o de in'er!ención. E$ ode$o se ir enri%eciendo con $# 1rc'ic#( con %n /'odo sii$#r( 1ero no id/n'ico( #$ denoin#do ind%cción #n#$)'ic# 4M#nnin"( 78875. En ese /'odo se des#rro$$#n +i1ó'esis 1rc'ic#s( # 1#r'ir de inor#ción descri1'i!# enc#r#d# desde $# 1ers1ec'i!# de $os 1#r'ici1#n'es de $# !id# re#$. Es'#s +i1ó'esis se es'%di#n $%e"o en si'%#ciones concre'#s. Si son !#$id#d#s( cond%cen # or%$#ciones 'eóric#s %e se incor1or#n # $#s di!ers#s 1ers1ec'i!#s deri!#d#s de $os d#'os de c#1o. A$ iso 'ie1o( se 1rod%ce %n# in> ;@ VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ;7 !es'i"#ción cons'#n'e de $#s or#s en %e se descri&en( enc%#dr#n e1$ic#n $os 1ro&$e#s. Los ode$os #s) deri!#dos( 1%eden #1$ic#rse $%e"o # $# e$%cid#ción de si'%#ciones #n$o"#s( con %n ni!e$ de "ener#$i#ción denoin#do #n$isis de 1#%'#s o 'eor)# de #$c#nce edio 4Do&&er'( 785. E$ 1ro1ósi'o de es'e c#1)'%$o es %'i$i#r $os 1rinci1ios de$ eno%e enoeno$ó"ico 1#r# dise0#r es'r%c'%r#$en'e %n ode$o de in'er!ención( e#in#r s% din ic# e i$%s'r#r$# con di!ers#s si'%#ciones 1rc'ic#s. Si &ien es'e c#1)'%$o enoc# $os #s1ec'os c$)nicos de$ ode$o( $#s diensiones de #cción soci#$ co%ni'#ri# 1%eden de&en ser dise0#d#s so&re $# se de 1rinci1ios sii$#res( 1ero 'o#ndo en consider#ción $#s %er#s #cro soci#$es es1ec)ic#s de c#d# ni!e$ de #n$isis. UN ENFOKUE FENOMENOLOGICO PARA COMPRENDER E INTERVENIR Los conce1'os %e #%) 1resen'#os 'ienen %n do&$e #s1ec'o: 75 re$e#n %n# #ner# de en'ender $# !io$enci# )n'i#( 5 s%"ieren %n# or# de in'er!ención con !)c'i#s 1er1e'r#dores. Vereos #s #ce'#s. Es'#os in'eres#dos en co1render $# !io$enci# )n'i# '#$ c%#$ se 1rod%ce en $# !id# co'idi#n# desde e$ 1%n'o de !is'# de $os %e $# !i!en. K%ereos de#r de $#do $#s 1ers1ec'i!#s de'erinis'#s( %e 'ienden # descon'e'%#$i#r $#s si'%#ciones !io$en'#s( 1resen'ndo$#s coo %n# des!i#ción. Pens#os %e no eis'e %n nico odo de co1render $# !io$enci# )n'i#. En c#&io( c#d# indi!id%o( coo 1#r'ici1#n'e de di!ers#s si'%#ciones soci#$es( cre# s% 1ro1i# or# de co1render( #si"nndo$e %n# in'er1re'#ción # $#s e1erienci#s. En es'e 1roceso( $#s 1erson#s 1%eden e$e"ir e1$ic#ciones %e son do$oros#s d#0in#s 1#r# s) is#s 1# r# o'ros. Por ee1$o( $os +o&res %e son !io$en'os 1%eden $ii'#r s% in'er1re'#ción de $# !id# en con ec$%endo $os e$een'os 1osi'i!os( #s) %ed#n 1risioneros de %n# !isión 1#rci#$. Por o'ro $#do( es'# conce1ción $os &eneici#( 1or%e %s'iic# s% !io$enci#. De #ner# sii$#r( $#s !)c'i#s 1%eden #si"n#r # $# !io$enci# %n si"niic#do %e $$e!e # #n'ener$#s den'ro de $os $)i'es de $# #i$i# de es'e odo 'erin#n #'r#1#d#s 1or $# necesid#d de con!i!ir con $# !io$enci#. Pero '#&i/n 1odr)# redeinir $ # !io$enci# coo in'o$er#&$e( #ci$i'#ndo en'onces e$ #ndono de $# re$#ción !io$en'#. 7<@
E$ ode$o de in'er!ención %e 1resen'#os #%) s%"iere %n /'odo 1#r# co1render e$ odo en %e $# "en'e e1erien'# $os e!en'os !io$en'os cóo $os cons 'r%e( de #ner# '#$ %e se 'r#nsor#n en !id# !io$en'# cóo se rein!en'#n # s) isos # $os des so&re $# se de$ si"niic#do %e e$i"ieron #'ri&%ir # $# e1erienci#. E$ 'r#o con +o&res !io$en'os %eres #$'r#'#d#s se s# en $# 1reis# de %e $#s in'er1re'#ciones soci#$en'e cons'r%id#s se $oc#$i#n en e$ con'e'o co 'idi#no en cons'#n'e c#&io. L# in'er!ención es esenci#$en'e %n in'en'o de 1ro1orcion#r # $#s 1erson#s o'r#s 1osi&$es in'er1re'#ciones #c$#r#r $# 1erce1ción de o'ros. Se s%"ieren $os si"niic#dos de con'e'os es1ec)icos edi#n'e $# e$%cid#ción de $# re$#ción en're in'er1re'#ciones reci&id#s e$ con'e'o soci#$ e in'er1erson#$. Por $'io( se es1er# %n# #c'i'%d re$ei!# 4 se $# #$ien'#5 con $# c%#$ $os 1#r'ici1#n'es 1odrn 1erci&ir $#s e1$ic#ciones #$'ern#'i!#s de $os si"niic#dos %e $es d#n # $os e!en'os. Considereos( 1or ee1$o( e$ c#so de %n# %er %e s%"iere %e $# !io$enci# con'r# e$$# %e e$ res%$'#do de %n# 1e$e# %er# de con'ro$. En $# in'er!ención( es'%di#reos $#s or#s en %e $# %er enc%#dr# e$ conce1'o 1e$e#: s%s co1onen'es( s%s $)> ; VIOLENCIA DOMESTICA i'es( de %/ #ner# esc#1# #$ con'ro$( c%ndo es' o con'ro$( e'c/'er#. En e$ 1roceso de re$e#r # $# %er $os di!ersos si"niic#dos %e e$$# +# 1ro1orcion#do( e$ 'r##dor $# in'rod%ce en e$ conce1'o de 1$%r#$id#d de in'er1re'#cio nes $e %es'r# %e s% si'%#ción eocion#$( soci#$ #i$i#r( 1rod%cid# 1or $# !io$enci#( 1%ede #c'%#r coo o&s'c%$o 1#r# %e e$$# !e# o'r#s in'er1re'#ciones 1osi&$es. A$ +#cer$o( in'en'#os 'r#si'ir$e e$ ens#e de %e 'iene $i&er'#d 1#r# e$e"ir si"niic#dos( %e #%n%e $# !io$enci# 1%ede res'rin"ir s% $i&er'#d 1or %n 'ie1o( no 1%ede ne"#r$#. A con'in%#ción( e$ 'r##dor 1%ede %s#r e$ 1roceso in'er1erson#$ %e se 1rod%ce en're #&os 1#r# #c$#r#r $# n#'%r#$e# in'er#c'i!# s%&e'i!# de $# cons'r%c ción de in'er1re'#ciones. Por ee1$o( si s% 1#re# $# +# #en##do con %n c%c+i$$o( e$$# 1%ede !er$o coo 1/rdid# de con'ro$ conce&ir$o coo %n# 1e$e#. P#r# e$ 'r##dor( $# si'%#ción es de !id# o %er'e. E$ 'r##dor $$e!#r es'# dis'#nci# in'er1re'#'i!# # %n e'#ni!e$ de "ener#$i#ción e1$ic#r $#s or#s en %e $# %er 1#rece des#rro$$#r si"niic#dos es1ec)icos( $# dierenci# en're s% in'er1re'#ción $# de$ 'r##dor( e$ odo en %e es'o 1%ede #ec'#r $#s ne"oci#ciones #c'%#$es %'%r#s en're e$$os. En es'# e'#1#( e$ oco no de&er)# concen'r#rse en %n# e1$ic#ción es1ec)ic# sino s &ien en $# e1is'eo$o")#: e$ odo en %e %no se e1$ic# e$ %ndo en "e ner#$. L# co1rensión $'i1$e %e se +#&r #d%irido 1%ede ser #1$ic#d# $%e"o # o'r#s !#ri#&$es con'e'%#$es( coo "/nero( c$#se( c%$'%r# re$i"ión: se es'%di# e$ odo en %e !#r)# e$ si"niic#do de es'os e$een'os. A$ +#cer$o( $o"r#os %n# e'# do&$e: 75 $# si'%#ción %ed# $i&er#d# >'#n'o en $# 1si%e de$ in'eres#do( coo en $# is# s#$# de 'r#'#ien'o> de$ con'e'o c$)nico es1ec)ico en e$ %e se des#rro$$# 5 deos'r#os e$ 1roceso LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ;< de deri!#ción con%n'# de si"niic#dos( edi#n'e $# ne"oci#ción en're $#s di!ers#s in'er1re'#ciones %e $e d#os # $# si'%#ción. APLICACION DE LOS CONCEPTOS CLAVE DE LA INTERVENCION FENOMENOLOGICA E$ nc$eo de$ des#rro$$o de +i1ó'esis 1rc'ic#s en %n 1roceso de in'er!ención enoeno$ó"ic#( es' or#do 1or !#rios conce1'os: e1erienci#( re$eión( in"en%i d#d 7<7
#%'oi1%es'#( e$ con'e'o in'er1erson#$ de $# !io$enci#( e$ con'enido eocion#$( $# c%#$id#d si&ó$ic# de$ $en"%#e cóo se e1res# 'odo es'o en $os re$#'os. E1erienci# L# e1erienci#( #$ re$e#r n%es'r# concienci# en %n oen'o de'erin#do( es'#&$ece $# se de $# 1erce1ción de$ %ndo( de$ co1or'#ien'o de $#s 1erson#s. Un error % di%ndido conci&e # $# e1erienci# coo in'erior( coo '#$( c#ren'e de i1or'#nci# 1#r# e$ %ndo e'erior. Pero c%#ndo %no es !io$en'o( no $o e1erien'# só$o in'erioren'e( sino si%$'ne#en'e #den'ro #%er# 4diri"ido +#ci# o'ros5. L# e1erienci# de ser !io$en'o o ser e$ &$#nco de $# !io$enci# sie1re es' si'%#d# en e$ %ndo. E1erien'#r !io$enci#( coo 1er1e'r#dor( coo !)c'i# o #s cos#s( es %n# or# de es'#r 1resen'e en e$ %ndo( no %n s)n'o# o %n co1or'#ien'o 1#'o$ó"ico #is$#do. Ades( no 1odeos co1render $# !io$enci# con'r# $# %er sin %&)c#r$# con'e'%#$en'e den'ro de$ edio soci#$ 1o$)'ico. Coo #iró Denin 478=#5( de&eos record#r %e $# !io$enci# se 1rod%ce en e$ con'e'o de %n %ndo de ri'%#$es( re"$#s +or#> ;= VIOLENCIA DOMESTICA rios( 'o#do 1or "#r#n'i#do( en e$ %e $# %er es' s%&ordin#d# #$ !#rón. C%#ndo se ro1e es'# in'er1re'#ción "#r#n'i#d#( e$ c%rso de #cción %e se e$i # 1#r# res'#&$ecer $# re#$id#d #n'erior( %e se 1erci&)# coo s dese#&$e( 1%ede ser $# !io$enci#. P#r# #c$#r#r e$ #$c#nce de $#s in'er!enciones de es'e eno%e( e#ineos e$ conce1'o de so$ed#d( c#r#c'er)s'ico de$ +o&re !io$en'o. En $# enoeno$o")# de$ +o&re( $# so$ed#d se or"#ni# coo 1#r'e de $# e1erienci# !io$en'#. Y es !#$or#d# en $# c%$'%r# #sc%$in#: se $# #soci# # d%re#( #%'ode'erin#ción con'ro$ so&re e$ 1ro1io des'ino. E$ co*&o so$i'#rio( %e no 'iene res1#$do es %n inco1rendido( 1ero #c'# o'i!#do 1or %n# sens#ción in'erior de %s'ici#( es' % 1resen'e en $# i#"en de$ ro$ #sc%$ino. C%#ndo es' so$o( e$ +o&re !io$en'o sien'e %e se $o #)s$# in'encion#$en'e( %e $os o'ros $e nie"#n #cceso. Y re!e$# #$ %ndo es'e sen'iien'o( deiniendo $# +os'i$id#d $# !io$enci# coo or#s de so&re!i!ir o recon%is'#r e$ %ndo: %n# #ner# de +#cer %s'ici#. De es'e odo( $# !io$enci# se 'r#nsor# en e$ edio dis'orsion#do de e1res#r s% necesid#d de so&re!i!ir en %n %ndo in%s'o. Es neces#rio %e e$ 1roceso de in'er!ención con +o&res !io$en'os ro1# e$ enc#den#ien'o so&re!i!ir>+os'i$id#d> so$ed#d s#%e # $# s%1ericie dis'in'#s #ner#s de re$#cion#rse con o'ros ( #$ iso 'ie1o( $e 1ro1orcione conociien'o +#&i$id#des. Por ee1$o( +#&i$id#d 1#r# co%nic#rse( reso$!er con$ic'os( ne"oci#r re$#cion#rse 1or e1#')#. Es esenci#$ 'r#si'ir es'#s +#&i$id#des 'eniendo en c%en'#( #$ iso 'ie1o( e$ con'e'o eis'enci#$ c%$'%r#$ re$#cion#do con e$ odo en %e e$ +o&re !io$en'o !i!e en e$ %ndo. T#&i/n se de&en consider#r $#s #c'i'%des soci#$es %e +# #d%irido e$ odo en %e 1erci&e $os ro$es #sc%$inos ide#$es. LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ;B Re$eión L# re$eión >%n cons'#n'e 1roceso co"ni'i!o de 1reoc%1#ción eocion#$ 1or %no iso( $os o'ros e$ %ndo> c%1$e %n 1#1e$ c$#!e. C%#ndo es'#os #'en 'os # n%es'r# concienci#( soos #%'orre$ei!os. Por $o '#n'o( de&eos 1re"%n'#rnos si $# !io$enci# es %n #c'o re$ei!o. Y( si no $o es( si n%es'ro 'r#o de&er)# 'r#'#r de $$e"#r # %e $o se#. P#r'ios de $# ide# de %e( 1#r# #si"n#r si"niic#do # $# !io$enci#( 1#r# %no 1#r# $os o'ros( 1#r# ser c#1# de #s%ir res1ons#&i$id#d consider#r #$'ern#'i!#s( +# condiciones 1re!i#s: 1r#c'ic#r $# re$eión $# #%'orre$eión. 7<
L# re$eión #c'i!# 'iene %e !er con $# in'encion#$id#d. Es decir( consider#os %e $# !io$enci# es %n #c'o in'encion#$( con e$ c%#$ $os #c'ores e$i"en d#r si"nii c#do # s%s !id#s. L# e'# de $# in'er!ención son $#s e$ecciones # +ec+#s e$ odo en %e se +icieron. Por ee1$o( no se #ce1'#r( coo 1%n'o de 1#r'id# en $# 'er#1i#( $# 1osi&$e in'er1re'#ción de %n 1er1e'r#dor de %e s% !io$enci# es %n# re#cción #%'o'ic#. En c#&io( se #c$#r#r e$ 1#1e$ %e dese1e0# $# !io$enci# en $# eis'enci# de$ #"resor se inici#r %n 1roceso de recons'r%cción( %e #1%n'e # co1render $# necesid#d %e '%!o e$ +o&re de si"niic#dos es1ec)icos en $os %e $# !io$enci# er# %ncion#$. Se deri!#rn( en con%n'o( o'r#s #$'ern#'i!#s 1#r# $ # is# in'er1re'#ción( o in'er1re'#ciones #$'ern#'i!#s. En e$ c#so de $# %er #$'r#'#d#( e$ 1roceso 'ender # #c$#r#r e$ 1#1e$ de $os "/neros en e$ odo en %e e$$# in'er1re'# $os e!en'os. Por ee1$o( %e s% !isión de $# $e#$'#d #$ "o$1e#dor de$ co1roiso con $# in'e"rid#d #i$i#r 1%eden #n'ener$# #'#d# # %n# re$#ción !io$en'#. C%#ndo $# %er 1%ed# 'o#r concienci# de es'#s consider#ciones( co1render eor $#s 1osi&$es r#ones 1#r# 1er#necer en $# re$#ción. E$ conce1'o de ;9 VIOLENCIA DOMESTICA in'encion#$id#d( 1or s) iso( 1ro1orcion# %n# sens#ción de or'#$e# %e re1$## $# con%sión eocion#$ $# de&i$id#d. In"en%id#d #%'oi1%es'# L# od#$id#d de in'er!ención %e 1ro1oneos se s# so&re $# 1ers1ec'i!# in'erior. L#s #c'i!id#des de$ 'er#1e%'# es'n orien'#d#s 1or %n# in"en%id#d #% 'oi1%es'# %e 1eri'e %e se re$#cione con $# !io$enci#( '#$ coo se 1resen'# # $# 1erce1ción de$ in'eres#do. Se es1er# %e e$ 'r##dor s%s1end# o 1on"# en're 1#r/n'esis s%s 1ro1i#s in'er1re'#ciones( des#rro$$e c#'e"or)#s # 1#r'ir de$ #'eri#$ %e 1resen'#n $os 1#r'ici1#n'es. E$ 'r##dor es'r%c'%r# $# e1erienci# de$ in'eres#do en '/rinos de 'ie1o( es1#cio !i!enci# con o'ros. Es'#s c#'e"or)#s son enos es'i"#'i#n'es %e $os ró'%$os 1sico1#'o$ó"icos con!encion#$es. Por $o '#n'o( se consider#n s re1resen'#'i!#s de$ %ndo e1)rico de $# 1erson#. Se de&e no'#r %e( si &ien n%es'ro ode$o 'o# es'#s c#'e"or)#s de $# 1sico$o")# enoeno$ó"ic# eis'enci#$( $#s #1$)# +#s'# e$ ni!e$ socioes'r%c'%r#$. Por ee1$o( #$ 'r#'#r de es'i#r $#s #c'i'%des de $os "o$1e#dores( %s#os c#'e"or)#s 'e1or#$es o es1#ci#$es 1#r# os'r#r cóo i1#c'#n en s% #ner# de re$#cion#rse con s% 1#re# $o %e si"niic#n en '/rinos de !i!ir en e$ %ndo con o'ros ie&ros de$ seo o1%es'o. Es'#s c#'e"or)#s de 'ie1o es1#cio son 'i$es en !#ri#s e'#1#s de $# 'er#1i#. Por ee1$o( %n +o&re 1%ede decir %e # no $e %ed# 'ie1o( %e es' $$e"#ndo #$ co$o o %e s% re$#ción es' $$e"#ndo # s% in. Lo con en es'#s #ir#ciones es %e e$ +o&re e1erien'e %n# sens#ción de %r"enci#( #soci#d# con $# 1resión 1# LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ;; r# #c'%#r( %e 1%ede e1res#rse en !io$enci#. Tr##ndo so&re $# 1erce1ción %e e$ +o&re 'iene de$ 'ie1o( s% 'r#d%cción de $# sens#ción de %r"enci# en 1resión !io$enci#( $os #c'ores %e enoeno$ó"ic#en'e 1%eden e1#ndir s% sens#ción de$ 'ie1o( e$ 'er#1e%'# 1%ede 1ro1orcion#r$e edios e1erien'#$es 1#r# con'ro$#r s% !io$enci#. Con'e'o in'er1erson#$ 7<<
L# !io$enci# se e1erien'# se re$#cion# con o'ros en %n con'e'o in'er1erson#$. Los si"niic#dos de !io$enci# son co>cons'i'%idos en e$ 1roceso di#$/c'ico de $# re$#ción )n'i#. Es'o no %iere decir %e neces#ri#en'e se# e$ res%$'#do de $# in'er#cción( sino %e e$ co1or'#ien'o de #&os( 1er1e'r#dor !)c'i#( es in+eren'een'e in'er1erson#$. En're $os ie&ros de 'od# re$#ción )n'i# se cre# %n# re#$id#d con%n'#( %e se recre# cons'#n'een'e en e$ 1roceso de ne"oci#r $# !id# co'idi#n#. L# r%'in# con se #1o# en $#s in'er1re'#ciones %e se +#n #cord#do. En e$ 1roceso de cre#r $# re#$id#d con%n'#( se re#ir#n %'%#en'e. C%#ndo se 1rod%ce !io$enci#( $# necesid#d de %n# re#$id#d con%n'# se +#ce #n s #"%d#( en dos ni!e$es: 75 $# necesid#d de $$e"#r # %n #c%erdo 'en'#'i!o #cerc# de $o %e c#d# %no co1rende 1or !io$enci#( 5 $# necesid#d de es'#r de #c%erdo con $# in'er1re'#ción de $# !io$enci# de$ odo en %e se re$#cion# con $# !id# %e co1#r'en. P#r# 1oder 'o$er#r $# !io$enci#( #'en%#r s% "r#!ed#d e%i$i&r#r$# con sen'iien'os 1osi'i!os( %c+#s %eres "o$1e#d#s #niies'#n sen'iien'os de co1#sión +#ci# e$ 1er1e'r#dor. Un# %er "o$1e#d#( %e conoce e1isodios en %e s% es1oso +# sido !)c'i# o 'es'i"o de !io$enci# en s% #i$i# de ori"en( si sien'e e1#')#( no só$o es c#1# de iden'ii> ; VIOLENCIA DOMESTICA LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ;8 c#rse con $# +is'ori# de /$( sino '#&i/n de #ce1'#r$# coo e1$ic#ción de $# !io$enci#. De es'e odo( $# %er e$i"e or#r 1#r'e de $# +is'ori# de$ #"resor 1er1e'%#r$# en s% !id# #c'%#$. E$ s%riien'o de$ +o&re es e$ s%o( e$ s%riien'o de e$$# se #'en# 1or e$ de /$( de es'e odo se +#ce 'o$er#&$e. L# 1#re# necesi'# des#rro$$#r con%n'#en'e %n# e1$ic#ción de $# !io$enci# %e se# #ce1'#&$e 1#r# #&os. K%i conc%erden en %e +# %n# sec%enci# 1re !isi&$e de e!en'os %e $$e!#n # %n# esc#$#d# descon'ro$#d# de !io$enci#. Por ee1$o( 1%eden #cord#r %e c#d# !e %e #$"%ien de $# #i$i# de$ o'ro in'eriere en s%s !id#s( se ro1e e$ co1roiso de %no de $os dos con e$ si"niic#do con%n'o de $# 1#re#( $# !io$enci# se 'orn# ine!i'#&$e. A$ +#cer %e $# !io$enci# se# 1re!isi&$e( so&re $# se de %n# e1$ic#ción con%n'#( $# 1#re# se 1re1#r# 1#r# des>!io$en'i#r encon'r#r %n# so$%ción: Si nos co1roe'eos s con n%es'r# %nión 1oneos $)i'es c$#ros en're noso'ros $os o'ros( $# !io$enci# 1%ede ser e!i'#d#. L# in'er!ención #1%n'# # co1render $os 1rocesos. T#&i/n de&e #1%n'#r # cre#r %n# crisis #c'i!# en e$ si"niic#do cons'r%ido en con%n'o. Por ee1$o( si e$$# de# de 'ener e1#')# 1or $#s diic%$'#des de /$( 'endrn %e rene"oci#r $# in'er1re'#ción de $# !io$enci# de #ner# '#$ %e %ede en c$#ro $# res1ons#&i$id#d de /$ 1or ser !io$en'o $# de e$$# de 1ro'e"erse. Es'o 1%ede $$e!#r #$ 'e# de $os $)i'es de $# res1ons#&i$id#d de c#d# %no coo se 1#r# !i!ir %n'os. A en%do es diici$ 'r#'#r con e$ e$een'o res1ons#&i$id#d( 1or%e %c+os 1#r'ici1#n'es no se 1%eden re$#cion#r con co1onen'es de s% e1erienci# %er# de %n enc%#dre in'er1erson#$. En es'e con'e'o es neces#rio e1$or#r e1oner $#s e1$ic#ciones %e e$ +o&re +#ce de s% !io$enci#( 1or ee1$o: res1%es'# # $#s 1ro!oc#ciones de e$$#( %n'o con $#s %e $# %er +#ce de s% decisión de 1er#necer en $# re$#ción !io$en'#( 1or ee1$o: /$ e ##( 1or eso se eno# s coni"o %e con o'ros. L# !io$enci# coo enóeno eocion#$ 7<=
L# !io$enci# es esenci#$en'e %n enóeno eocion#$ 41#r# %n #n$isis s co1$e'o de $# !io$enci# )n'i# coo eoción( !er Denin( 78=&: Re'in"er( 7887( Sc+e Re'in"er 78875. Se #soci# con in'en'os de %s#r $# %er# isic# o eocion#$ $# coerción( 1#r# rec%1er#r #$"o esenci#$en'e eocion#$ %e e$ indi!id%o sien'e %e +# 1erdido 4Denin( 78=&5. En e$ es'%dio enoeno$ó"ico de $#s 1erson#s iners#s en %n# re$#ción !io$en'#( +# c%#'ro diensiones i1or'#n'es. Priero( si &ien $# eoción or# e$ nc$eo de $# !io$enci#( $os #c'ores 'ienen 1oc# concienci# de s%s es'#dos eocion#$es. Por $o '#n'o( $#s eociones 1resen 'es s%e$en es'#r dis'orsion#d#s. Por ee1$o( c%#ndo %n# %er #$'r#'#d# se co1or'# con 'eor 1ero ec$%e de s% c#1o enoeno$ó"ico de e1erienci# $# sens#ción de 'eor( es neces#rio co1render cóo 1or %/ se re#$ió es# ec$%sión. Y '#&i/n es neces#rio e!#$%#r e$ ries"o 1o'enci#$ de es# #c'i'%d eocion#$. L# inor#ción o&'enid# 1eri'e %e e$ 'er#1e%'# de'ec'e odos en %e e$ iedo 1%ede $$e"#r # or#r 1#r'e de$ con'e'o eocion#$ de $# %er sin 1rod%cir d#0o. Co1render es'o es i1or'#n'e( 1or%e e$ 'r##dor es' ins'#ndo # $# %er # 1edir %n# orden de 1ro'ección. En '#$es c#sos( s% e1erienci# de$ iedo 1%ede !erse #ec'#d# si e$ +o&re es !io$en'o %er# de$ +o"#r o si 'iene %n# +is'ori# de !io$enci# en "ener#$. Se"%ndo( c%#ndo $os ie&ros de %n# re$#ción donde eis'e !io$enci# 'r#'#n de iden'iic#r s%s eociones( 'ienden # si1$iic#r( se0#$#n sen'iien'os es1e c)icos( sin concienci# de $# co1$eid#d de $# e1erien> @ VIOLENCIA DOMESTICA ci# eocion#$ 'o'#$. Por ee1$o( c%#ndo %n# 1#re# &%sc# #%d# 1or 1ro&$e#s de !io$enci#( 1ero %ieren se"%ir %n'os( 1%ede ser %e se #1oen en sen'iien'os %e sos'ienen e$ s'#'%s %o $os #n'ienen %nidos 4$e#$'#d co1roiso5 # e1ens#s de sen'iien'os ne"#'i!os 4ir#( ce$os( odio iedo5. En '#$es c#sos( $# in'er!ención 'iene %e #1%n'#r # 'od# $# "## de sen'iien'os ( #$ iso 'ie1o( ense0#r$es # con'ener$os os'r#r$es %e %n# co%nic#ción eocion#$ s #1$i# 1%ede or'#$ecer e$ !)nc%$o en $%"#r de des'r%ir$o. Ades( es'o $e"i'i#r $# e1resión de sen'iien'os ne"#'i!os 1or 1#r'e de $# %er ( #$ 1oder e1res#r$os direc'#en'e( #%en'#r s% sens#ción de or'#$e#. Tercero( +# eociones es1ec)ic#s de c#d# seo( es decir( e$ !#rón $# %er 'ienen eociones dieren'es es'o +#ce %e #'ri&%#n si"niic#dos dieren'es #$ iso e!en'o %e 'en"#n re#cciones dieren'es. Por ee1$o( se +# descri'o %e $os "o$1e#dores 'ienen e1erienci#s de e&%do eocion#$ 4Lon"( 78;5. E$ nc$eo de ese sen'iien'o es' or#do 1or ir# r#&i#. Es'#s eociones se #ce1'#n soci#$en'e coo #sc%$in#s se $#s consider#n s nor#'i!#s %e e$ iedo #$ #ndono( $# !er"`en# e$ r#c#so. En '#$es c#sos( e$ 1#1e$ de$ 'er#1e%'# es #%d#r #$ +o&re 1#r# %e co1rend# 'od# $# "## de sen'iien'os %e !i!e se# c#1# de dierenci#r$os. E$ +o ire '#&i/n necesi'# $e"i'i#r s%s sen'iien'os en e$ con'e'o de $# soci#$i#ción de$ "/nero !o$!er # en#rc#r$os en %n 1roceso %e $$e!e # %n 1oder 1osi'i!o. C%#r'o( $#s eociones es'n si%$'ne#en'e diri"id#s # %no iso #$ o'ro( %&ic#n #$ 1ro'#"onis'# en %n c#1o de in'er#cción eocion#$ soci#$. Por ee 1$o( $'i#en'e se +# escri'o %c+o #cerc# de $# !er"`en# coo sen'iien'o cen'r#$( #soci#do # $# !io$enci# )n'i# s%s consec%enci#s 4,#$co( 78875. En e$ c#so de $os "o$1e#dores( $# !er"`en# $os co$oc# en %n# LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... 7 7
1osición de ineriorid#d !%$ner#&i$id#d en 'odos $os ni!e$es 41erson#$( in'er1erson#$ soci#$5. E$ +o&re se consider# d/&i$ 1erdedor( # s% 1#re# coo $# %en'e de s% !%$ner#&i$id#d. Soci#$en'e( se 1erci&e coo %n des!i#do( #r"in#do 1or s%s #c'os. En e$ c#so de $# %er( $# !er"`en# es $# %en'e de s% 1osición de !)c'i#. K%i se !i!# coo 1ro!oc#dor# de $# !io$enci# sien'# c%$1# 1or 1er#necer en $# re$#ción. T#&i/n 1%ede 1erci&irse coo inco1e'en'e e inc#1# de 1ro'e"er # s%s +ios. P#r# e!i'#r $#s consec%enci#s soci#$es de s% !er"`en#( '#$ !e o1'e 1or #n'ener $# !io$enci# en secre'o no &%sc#r #%d#. En e$ 1roceso de #%'oe!#$%#ción or#d#( $# !io$enci# s%s consec%enci#s sie1re #en##n disin%en #$ ser. En $# !io$enci# +# %n #c'or in+eren'e de r#c#so( %e se in'ensiic# en $# edid# en %e #&os( e$ #"resor s% !)c'i#( in'en'#n %n# o'r# !e 'ener e$ con'ro$ ( #$ +#cer$o( des'r%en $# re$#ción %e es'n 'r#'#ndo de con'ro$#r. Es esenci#$ %e $# 'er#1i# ro1# es'e c)rc%$o !icioso. L# sens#ción de !er"`en# %e s%r"e de $# e1erienci# de r#c#so de&e ser s#c#d# # $# $%( e$ 1#'rón de rro'is'# >de &%sc#r e$ con'ro$ 1or e$ %so de $# %er#de&e ser re1$##do 1or co1or'#ien'os s 1osi'i!os( no con'ro$#dores. Un# condición 1re!i# # es'e re1$#o 4%e $# 'er#1i# de&e oen'#r5 es $# #%'o#ir#ción( s#d# en !#$or#r $# c#1#cid#d de iden'iic#r sen'iien'os si'%#ciones %e "ener#n !er"`en#( e$e"ir eociones co1or'#ien'os #$'ern#'i!os. L# c%#$id#d si&ó$ic# de$ $en"%#e E$ ins'r%en'o c$#!e 1#r# cre#r si"niic#do es e$ $en"%#e. Por s% c%#$id#d si&ó$ic#( e$ $en"%#e 1eri'e %e $#s 1erson#s or"#nicen( descrin den si"nii> VIOLENCIA DOMESTICA c#do # s%s e1erienci#s( co1or'#ien'os ( en "ener#$( # s% eis'enci# 4,er"er 3e$$ner( 78;B5. E$ $en"%#e no só$o co%nic# sino %e '#&i/n cre# $# re#$id#d. Por $o '#n'o( es descri1'i!o 1ero( #des( 1rescri&e e1ec'#'i!#s. Medi#n'e e$ $en"%#e( no&r#os enc%#dr#os $#s e1erienci#s ( #$ +#cer$o( $es d#os( %n# o'r# !e( %n# dirección 4Ai$$#s Er#n( 788 Er#n( 788=5. Un ee1$o es e$ odo en %e $#s 1#re#s %e !i!en en !io$enci# des#rro$$#n s%s e1$ic#ciones indi!id%#$es con%n'#s de $o %e s%cede. En %n es'%dio de 1#re#s is r#e$)es %e con!i!en( en $#s %e e$ +o&re er# !io$en'o 4Eisio!i' Ed$eson( 7895( se en're!is'ó 1or se1#r#do # $#s es1os#s. En %n #n$isis no 1%&$ic#do( se !io %e s%s e1$ic#ciones de $#s c#%s#s de $# !io$enci# os'r#n sii$i'%d. P#rece +#&er %n# ne"oci#ción cons'#n'e %e( in#$en'e( 1rod%ce %n $en"%#e con c#'e"or)#s de in'er1re'#ción %e re$e#n $# !id# !io$en'#. O'ro ee1$o es e$ des#rro$$o de %n# es'r%c'%r# $in"`)s'ic# es'#&$e en're "o$1e#dores. En o'ro es'%dio 4Eisio!i' ,%c+&inder( 788B5( +#$$#os %e $os "o$1e#dores %s#n %n# es'r%c'%r# e'#óric# 1#r# descri&ir $#s "%err#s in'ern#s e'ern#s re1resen'#n #$ ser coo %n es1#cio 1e$i"roso se0#$i#n e$ in de $# !io$enci# con e'or#s de des>in'ensiic#ción e%i$i&rio. A $# $% de $o dic+o( es %nd#en'#$ %e $# 'er#1i# &%s%e %n# co1rensión 1ro%nd# de$ $en"%#e %e %s#n $os 1#cien'es. A 'r#!/s de$ $en"%#e( 1odeos co1render $#s in'er1re'#ciones s%&e'i!#s de s% %ndo( e in'en'#r ind%cir c#&ios en e$$#s. Un c#&io de $en"%#e 1%ede $$e!#r # n%e!os si"niic#dos %e( # s% !e( 1osi&i$i'#rn %n n%e!o re1er'orio de co1or'#ien'o. #&$#r de #ner# no !io$en'# o c#&i#r $# or# de in'er1re'#r $# !io$enci#( de odo %e inc$%# %n reconociien'o de $# res1ons#&i$id#d( 1ro&$een'e $$e!e # co1or'#ien'os no !io$en'os. LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... < 7<9
E$ re$#'o E$ re$#'o %e e$ 1#r'ici1#n'e +#ce de s% +is'ori# es esenci#$ 1or%e or"#ni# e in'e"r# s%s e1erienci#s ( 1or e$$o( de'erin# $o %e se 1rod%ce en s% !id# co'i di#n#. En e$ 1roceso cons'#n'e de cre#r recre#r s%s !id#s( $#s 1erson#s 'ienden # 1resen'#r %n# +is'ori# co+eren'e 1$#%si&$e. L# +is'ori# de $# !id# es %n# +err#ien'# eco$ó"ic# !#$ios#( 1or%e e1res# e$ sen'iien'o 1erson#$ den'ro de %n con'e'o soci#$ d#do( $#s es'r#'e"i#s 1#r# co%nic#r ese sen'iien'o # $os o'ros( $#s r#ones 1or $#s %e %n# 1erson# #ir# 1er'enecer # %n "r%1o soci#$. L# or%$#ción de %n re$#'o de $# !io$enci# es' !inc%$#d# con $# !id# en'er# de$ n#rr#dor( de $# c%#$ $# !io$enci# es so$o %n# 1#r'e. C%#ndo $# 1erson# n#rr# s% +is'ori#( necesi'# #%s'#r 'od# s% !id# 1#r# #cood#r en e$$# $# !io$enci#. De$ iso odo( c%#ndo $# !io$enci# 'erin#( $# 1erson# 'endr %e !o$!er # enc%#dr#r s% +is'ori#( 1#r# %e se# 1$#%si&$e sin $# !io$enci#. L# e1$ic#ción de$ n#rr#dor es' $i"#d# #$ 'ie1o # $# +is'ori# sin es'#s diensiones( no 1%eden ser co1rendid#s s%s 1#r'es es1ec)ic#s. A$ in'en'#r 1resen'#r %n# +is'ori# co+eren'e( $# "en'e '#&i/n descri&e i1$)ci'#en'e $#s nor#s $os !#$ores de$ "r%1o soci#$ #$ %e dicen 1er'enecer 4Riess#n( 788=5. Los reenc%#dres re$e#n $os c#&ios de #c'i'%d %e se 1rod%cen en e$ 1roceso de in'er!ención. Por ee1$o( si %n +o&re coien# e1$ic#ndo %e se 'or nó !io$en'o # c#%s# de$ co1or'#ien'o de s% %er( 1#s# $%e"o # disc%'ir $#s #c'i'%des %e #1rendió en s% +o"#r( es neces#rio %e %&i%eos s% re$#'o +is'óric#en'e( so&re $# se de $#s e1ec'#'i!#s %e #1rendió( re$#'i!#s #$ $%"#r de $# %er en $# #i$i# # s% 1osición en $# es'r%c'%r# de 1oder de $# #i$i# de $# so> = VIOLENCIA DOMESTICA cied#d en "ener#$. P#r# %n +o&re %e cree %e $# es1os# 'iene %n# 1osición s%&ordin#d#( e$ co1or'#ien'o de /s'# 1%ede ser in'er1re'#do coo !io$#ción de$ con'r#'o soci#$ e in'er1erson#$( %e /$ 'o# 1or "#r#n'i#do. Es'o( %n'o con $# sens#ción de in%s'ici#( %s'iic# $# !io$enci# coo +err#ien'# 1#r# #n'ener e$ s'#'%s %o. E$ re$#'o s% es'r%c'%r# son +err#ien'#s 'i$es en !#rios ni!e$es. Priero( e$ 'er#1e%'# 'iene %e ser conscien'e de $# con'in%id#d discon'in%id#d de $#s n#rr#ciones es1ec)ic#s de !io$enci# de $# +is'ori# co1$e'# de $# !id# de$ n#rr#dor. Es neces#rio #%d#r #$ n#rr#dor # "ener#r %n# +is'ori# #$'ern#'i!# en $# %e no +## es1#cio 1#r# $# !io$enci#. En se"%ndo $%"#r( # en%do $# inor#ción %e se o&'iene en e$ 1roceso de in'er!ención es enore. Us#r %n# es'r%c'%r# 1#r# #n#$i#r $os re$#'os nos 1eri'e or den#r $os d#'os c$)nicos sin dis'orsion#r$os o si1$iic#r$os. Un &%en ee1$o son $#s c#'e"or)#s es'r%c'%r#$es de L#&o! 4785( %e inc$%en %n res%en %n# c#r#c'eri#ción orien'#dor# con re$#ción # 'ie1o( es1#cio 1#r'ici1#n'es %n# 'i1o$o")# de #cciones e!en'os %n# 1#r'e e!#$%#'i!# %e nos d# $# c$#!e de $o %e de'erin#d# sec%enci# si"niic# 1#r# e$ n#rr#dor %n# conc$%sión %e 'r#e 'odo e$ re$#'o #$ 1resen'e. E$ 'r##dor de&e es1er#r %e +## !#ri#ciones en e$ con'enido $# es'r%c'%r# de $os re$#'os( de&e %s#r( de #ner# +e%r)s'ic#( $#s diensiones de orien'#ción %e +eos d#do( 1#r# #d#1'#r s% ode$o de 1rc'ic# # c#d# c#so( si"%iendo $# $ó"ic# de $# ind%cción #n#$)'ic#. CONCLUSIONES Res%iendo( $# in'er!ención enoeno$ó"ic# %e s%"erios #%) de&e #'ender !#ri#s diensiones si%$ 7<;
LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... B 'ne#en'e. Priero( e$ 'r##dor 'iene %e 1oner e$ #cen'o en $#s descri1ciones de$ n#rr#dor #1render # esc%c+#r con #c'i'%d e1'ic# re$ei!#. Se es1er# %e e$ 'r##dor 1on"# en're 1#r/n'esis s%s ide#s 1reconce&id#s( s%s 'eor)#s !#$ores( des#rro$$e %n# #1er'%r# in'er1re'#'i!#. Es'o $e 1errni'ir e1erien'#r( #$ enos 1#rci#$en'e( $os si"niic#dos s%&e'i!os %e $os 1#cien'es #'ri&%en # $os e!en'os. Los e!en'os es1ec)icos de&en ser %&ic#dos en s%s con'e'os( den'ro de $# +is'ori# de !id# de$ in'eres#do. E$ 'r##dor 'iene %e de'ec'#r $#s or#s en %e e$ 1#cien'e cons'r%e s% in'encion#$id#d. Es'o se $o"r# co1rendiendo e$ odo en %e diri"e 'r#d%ce $# "## de eociones de s% %ndo e1erienci#$( edi#n'e e$ es'%dio de$ $ en"%#e %e %s# 1#r# descri&ir 1rescri&ir s%s sen'iien'os( 1erce1ciones #cciones. Es %nd#en'#$ co1render %e $# !io$enci# es' si%$'ne#en'e diri"id# #%er# #den'ro 4# %no iso #$ o'ro5. Los 1er1e'r#dores $#s !)c'i#s( #%n%e #1#ren'een'e re1resen'#n in'ereses di#e'r#$en'e o1%es'os( es'n $i"#dos ine'ric#&$een'e # 'r#!/s de $# cre#ción con%n'# de in'er1re'#ciones. Reerenci#s Ai$$#s( E. Er#n( J. 47885. In'ern#$ con$ic'( $#n"%#"e #nd e'#1+or: I1$ic#'ions or 1sc+o'er#1. Jo%#$ o Con'e1or#r Psc+o'+er#1( 78( 1"s. 7=8>7B8. ,#$co( D. 478875. S+#e #nd !io$ence: Consider#'ions in co%1$es 're#'en'. Jo%#$ o Inde1enden' Soci#$ -or( B( 1"s. 79B>77. ,er"er( P. 3e$$ner( . 478;B5. M#rri#"e #nd '+e cons'r%c'ion o re#$i'. En D. ,risse' C. Ed"$e 4co1s.5( Lie #s '+e#'er 41"s. 78><<5. C+ic#"o: A$dine. 9 VIOLENCIA DOMESTICA ,er( R. A. 4788<5. -+#' '+e scien'iic e!idence s+o*s: On '+e #!er#"e( *e c#n do no &e''er '+#n #rres'. En R. J. Ge$$es D. R. Losee 4co1s.5( C%rren' con'ro%ersies on #i$ %io$ence 41"s. <<><<95. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. ,o*er( L. . 4788<5. A ''ered *o#ns 1ro&$es #re soci#$( no' 1sc+o$o"ic#$. En R. J. Ge$$es D. R. Losee 4co1s.5( C%rren' con'ro%ersies on #)$ %io$ence 41"s. 7B=> 79B5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. ,%#*#( E. S. ,%#*#( C. G. 4788<5. T+e scien'iic e!idence is no' conc$%si!e: Arres' is no 1#n#ce#. En R. J. Ge$$es D. R. Losee 4co1s.5( C%rren' con'ro%ersies on # i$ %io$ence 41"s. <<;>B77. Denin( N. 3. 478=&5. On %nders'#ndin" eo')on. S#n Fr#ncisco: Josse>,#ss. Do&&er'( M. L. 4785. E'+no"r#1+)c rese#rc+: T+eor #nd #11$)c#'ion or odere sc+oo$s #nd soc)e'ies. N%e!# Yor: Pr#e"er. Er#n( J. 4788=5. Ms'er( #&s'r#c'ion #nd n#rr#'i!e 1sc+o'+er#1. Jo%rn#$ o Cons'r%c'i%is' Psc+o$o"( ;( 1"s. 78>;. Eisio!i's( 2. ,%c+&inder( E. 4%$io( 788B5. T#$in" %io$en': A 1+enoeno$o"ic#$ s'%d o e'#1+ors ''erin" en %se. Presen'#ción #$ IV Con"reso In'ern#cion#$ de In!es 'i"#ción de $# Vio$enci# F#i$i#r( Uni!ersid#d de Ne* #1s+ire( D%r+#( N. Eisio!i's( 2. Ed$eson( J. L. 47895. Vio$ence in '+e #i$: A s'%d o ee *+o ''er. No 1%&$ic#do. So$ici'%d de ondos # $# F%nd#ción #rr Fr#n G%""en+ei. Esc%e$# de Tr#o Soci#$( Uni!ersid#d de #i#( 7sr#e$. Go$dner( V. 4#ro >#&ri$(7885. M#in" roo or &o'+#nd. T+e F#i$ Ne'*orer T+er#1( 1"s. BB>97. 7<
L#&o!( -. 4785. S1eec+ #c'ions #nd re#c'ions in 1erson#$ n#rr#'i!es. En D. T#nnen 4co1.5( An#$in" disco%rse: Te' #nd '#$ 41"s. 78>=;5. -#s+in"'on DC: Geor"e'o*n Uni!ersi' Press. LA VIOLENCIA EN LAS RELACIONES INTIMAS... ; Lon"( D. 478;5. -orin" *i'+ en *+o ''er. En M. Sc+er( G. Good G. A. Eic+ene$d 4co1s.5( #nd&oo o co%nse$in" #nd 1sc+o'er#1 *i'+ en 41"s. <@B> <@5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Losee( D. R. 478;5. Re#$i'ies #nd cons'r%c'ion o soci#$ 1ro &$es: T+e c#se o *ie #&%se. S&o$ic In'er#c'ion( 7@( 1"s. =>=<. M#nnin"( P. 3. 478875. An#$'ic ind%c'ion. En 3. P$%er 4co1.5( S&o$ic in'er#c'ionis: Vo$. . Con'e1or#r iss%es 41"s. =@7>=<@5. ,rooie$d( VT: Ed*#rd E$"er. Re'in"er( S. M. 478875. Vio$en' eo'ions: S+#e #nd r#"e in #ri'#$ %#rre$s. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Riess#n( C. 3. 4788=5. M#in" sense o #ri'#$ !io$ence: One *o#ns n#rr#'i!e. En C. 3. Riess#n 4co1.5( K%#$i'#'i%e s'%dies in soci#$ *or rese#rc+ 41"s. 77<7<5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. Sc+e( T. J. Re'in"er( S. M. 478875. Eo'ions #nd %io$ence: S+#e #nd r#"e in des'r%c'i%e con$ie's. Lein"'on( MA: Free Press. -#$er( L. E. A. 4788<5. T+e ''ered *o#n sndroe is # 1sc+o$o"ic#$ conse%ence o #&%se. En R. J. Ge$$es D. R. Losee 4co1s.5( C%rren' con'ro%ersies on #)$ %io$ence 41"s. 7<<>7B<5. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. CAPITULO 7 Ter#1i# de 1#re# con %eres "o$1e#d#s +o&res #"resores Tiene #$"n %'%roQ MICAL SAMAI D#do %e $# #i$i# re1resen'# '#n'o e$ $%"#r donde oc%rre coo e$ con'e'o de $# !io$enci# do/s'ic#( se 1odr)# es1er#r %e $# 'er#1i# de #i$i#s es'%!ier# #$ ren'e de $# in'er!ención en es'e c#1o. Sin er"o( no es #s). Por e$ con'r#rio( $# 'er#1i# #i$i#r( coo eno%e de$ 'r#'#ien'o 1#r# c#sos de %eres "o$1e#d#s( +# sido #1$i#en'e cri'ic#d# 4,o"r#d( 78= Go$dner( 78B#( 78B& Press#n( 7885. En es'e c#1)'%$o( e#in#reos #$"%n#s de $#s r#ones %e %nd#en'#n es'#s cr)'ic#s. Es'%di#reos e$ i1#c'o de $#s cr)'ic#s so&re e$ des#rro$$o de es'# 1rc'ic#. L%e"o !ereos %/ 1osi&i$id#des 'iene $# 'er#1i# #i$i#r de 1#re#s( 1#r# $os c#sos de %eres #$'r#'#d#s. CRITICAS A LA TERAPIA FAMILIAR C%#ndo %n# #i$i# %e +# e1erien'#do $# !io$enci# #sc%$in# en'r# en 'er#1i#( s%r"en $#s si"%ien'es 1re"%n'#s: L# !io$enci# #i$i#r( es %n de$i'o o %n# dis%ncion#$id#dQ C%$ es e$ 1#1e$ de$ 'er#1e%'#: re+#> 8@ VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... 87 &i$i'#r $os sis'e#s de$ #"resor o conse"%ir %e $o c#s'i"%enQ De&en $os 'er#1e%'#s co1roe'erse #c'i!#en'e con sis'e#s s #1$ios %e $# #i$i#Q 4,o"r#d( 7885. Es'#s o'r#s c%es'iones d#n or# # $# crecien'e con'ro!ersi# en're $os 'er#1e%'#s de es'# orien'#ción( en're e$$os $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Es'#s $'i#s sos'ienen %e $# 'er#1i# de #i$i# no +# sido eec'i!# en $os c#sos de !io$enci# #sc%$in# con'r# $# %er. 7<8
L# cr)'ic# enoc# !#rios #s1ec'os %e se consider#n in+eren'es # $# 'er#1i# #i$i#r. Priero( %c+os 'er#1e%'#s +#n res'rin"ido s% 1ens#ien'o sis'e'ico nic#en'e #$ sis'e# #i$i#r. En c#sos de !io$enci# con'r# $# %er( no se 1%eden i"nor#r $os con'e'os soci#$( 1o$)'ico c%$'%r#$ %e 1eri'en %e es'e enóeno oc%rr# 4T#""#r'( 78B5. Es irónico %e $os 'er#1e%'#s #i$i#res( %e +#n s#do s% eno%e en $# i1or'#nci# de$ con'e'o +#n cri'ic#do odos de 'er#1i# indi!id%#$ %e desconec'#n # $os indi!id%os de s% con'e'o( i"noren e$ con'e'o soci#$ de $# #i$i#( $ii'#ndo de es'e odo $# in'er!ención #$ sis'e# #i$i#r 4#nsen( 788< J#es Mc$n're( 78< M#c3innon Mi$$er( 78; T#""#r'( 78B5. Uno de $os 1rinci1#$es c#r"os %e $#s einis'#s 'ienen con'r# $# 'er#1i# #i$i#r 'r#dicion#$ 1#r# $os c#sos de !io$enci# do/s'ic#( es %e oi'e $#s !#ri#&$es de$ con'e'o soci#$ 4A!is( 78( 7885. Se"%ndo( se +# cri'ic#do e$ ode$o sis'/ico >e$ eno%e 'eórico %e 1re!#$ece en $# 'er#1i# #i$i#r> s%s 1osi&$es consec%enci#s en $# in'er!ención co 1rensión de $# !io$enci# )n'i#. En e$ ode$o sis'/ico( $os enóenos se conci&en coo in'er#c'i!os( 1or $o '#n'o( c%#$%ier e$een'o de$ sis'e# es' de'erin#do #n'enido 1or $os o'ros e$een'os. En o'r#s 1#$#&r#s( se 1odr)# s#c#r $# conc$%sión de %e $#s c#%s#s de $# !io$enci# residen en $# in'er#cción en're $os es1osos ( en'onces( $# res1ons#&i$id#d de&er)# ser co1#r'id# 4A!is( 788 ,o"r#d( 78( 788 Go$dner( 788 L#&( 78875. E$ 'r#o c$)nico s#do en '#$es 1reis#s 1ro&$een'e cond%c# # c%$1#r # $# !)c'i# 4,o"r#d( 78= #nsen( 788<5. Tercero( %c+#s de $#s cr)'ic#s se concen'r#n en $# 1osición de$ 'er#1e%'# en e$ 1roceso de in'er!ención. L# ne%'r#$id#d de$ 'er#1e%'#( en re$#ción con $#s #c'i!id# des den'ro de$ sis'e# #i$i#r( es 1#r'e in'e"r#$ de $# c#1#ci'#ción de $os 1roesion#$es de es'# orien'#ción( es1eci#$en'e en e$ eno%e sis'/ico de Mi$#n. Es'# ne%'r#$id#d( s#d# so&re e$ ode$o de c#%s#$id#d circ%$#r de $# in'er#cción #i$i#r( diic%$'# #$ 'er#1e%'# e$ 'r#'#ien'o de $# !io$enci# #i$i#r. L#s si'%#ciones de !io$enci# #i$i#r re%ieren %n# 1osición c$#r# en con'r# de $# !io$enci#. Un 1rerre%isi'o 1#r# e$ des#rro$$o de in'er!enciones eec'i!#s en c#sos de !io$enci# #i$i#r es %e e$ +o&re 1%ed# res1ons#&i$i#rse 1or s% co1or'#ien'o !io$en'o 4A!is( 788 -i$$c( 7885. C%#r'o( $# o1ción en're conce&ir $# !io$enci# coo %n s)n'o# de dis%nción o coo %n es'i$o de !id#( es' rode#d# de 1o$/ic#. L# 'er#1i# #i$i#r 'iende # 1er ci&ir$o coo %n s)n'o#( %e %ncion# 1#r# #n'ener $# +oeós'#sis #i$i#r( 1or ee1$o( $os ro$es( $#s er#r%)#s( $os !#$ores $os i'os. M%c+os 'er#1e%'#s creen %e #$ in'er!enir en e$ sis'e#( se '#1# e$ 1ro&$e# re#$: $# r#ón de $# eer"enci# de$ s)n'o#( es decir( $# !io$enci#. Sin en'r#r en e$ de'e re$#'i!o # $# c%es'ión de si $# !io$enci# es %n s)n'o# o %n es'i$o de !id#( de&er)#os decir %e #$ 'r##r con $# !io$enci#( $# e'# %nd#en'#$ de$ 'er#1e%'# de&e ser de'ener$#. Só$o des1%/s de +#&er sido de'enid#( 1odr o&ser!#r $# n#'%r#$e# dis%ncion#$ de $# 1#re# de $# #i$i# 4Go$dner( Penn( S+ein&er" -#$er( 788@ #nsen( 788<5. K%in'o( o'r# cr)'ic# se cen'r# en $os 1rocesos de e!#$%#ción( %e inii#n e$ #&%so( de&ido # $# 'en> 8 VIOLENCIA DOMESTICA denci# # #n'ener e$ 1oder dierenci#$ en $# si'%#ción 'er#1/%'ic# 4Coo Fr#n'>Coo( 78=5. Los 1er1e'r#dores 'ienden # inii#r e$ ni!e$ de #"resión( $#s %eres #$'r#'#d#s # en%do 'ienen de#si#do iedo coo 1#r# con'r#decir # s%s es1osos o descri&ir $# si'%#ción re#$. Por $o '#n'o( 1ro&$een'e $# %er conc%erde !#$ide $ #s 7=@
descri1ciones de$ +o&re 4Goods'ein P#"e( 787 #nsen( 788< Rosen% OLe#r( 7875. Por $'io( $os 'er#1e%'#s 'ienden # en'r#r en e$ sis'e# #i$i#r 1or e$ e'reo $ei&$e. K%i 1reier#n +#cer$o # 'r#!/s de $# %er 1or%e 1ro&$een'e se# s rece1'i!# %e e$ +o&re con res1ec'o # $# 'er#1i#. Es'o 1%ede red%cir $# #'ención 1%es'# en e$ 1er1e'r#dor #1o#r $# +i1ó'esis de %e $# %er es corres1ons#&$e de $# si'%#ción 4#nsen( 788<5. A !eces en'r#n en e$ sis'e# edi#n'e $# '/cnic# de $# %nión Min%c+in Fis+#n 4785 $# consider#n %n# +err#ien'# !i'#$ 1#r# ins'#r # $# #i$i# # en'r#r en e$ 1roceso de 'r#'#ien'o. En'onces s%r"e $# 1re"%n'#: cóo 1%ede e$ 'er#1e%'# iden'iic#rse con $os sen'iien'os de 'error #nies'#dos 1or $# %er ( #$ iso 'ie1o( con $os de$ 1er1e'r#dorQ Ades( # !eces( 1#r# #se"%r#r $# con'in%id#d de$ 1roceso 'er#1/%'ico( $# %nión inici#$ con $# #i$i# i1$ic# #cerc#rse desde $# 1osición s 1oderos#. Y( en es'e c#so( c%$es sern $#s consec%enci#s( c%#ndo $# 1erson# s %er'e es e$ !#rón !io$en'oQ. L# 'er#1i# de #i$i# +# res1ondido # es'#s cr)'ic#s de di!ersos odos. Uno( %e #ndon#r e$ c#1o de $# %er "o$1e#d#. A!is 47885 in'er1re'ó es'o coo %n# e!#sión 'er#1/%'ic#( en %n oen'o en %e $# i1or'#nci# de$ 1ro&$e# +#&)# #$c#n#do 1ro1orciones on%en'#$es. Por s% 1#r'e( cier'os 'er#1e%'#s deendieron s% #ndono de$ c#1o( so&re $# se de %e $# or'odoi# 1o$)'ic# es' #sii#ndo n%es'ros eno%es 4Li1c+i( 7887( 1". B85. M%c+os 'er#1e%'#s e!i'#ron TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... 8< 1resen'#r 1&$ic#en'e s%s in'er!enciones en c#sos de !io$enci# con'r# $# %er( #%n c%#ndo +%&ier#n o&'enido res%$'#dos eec'i!os( 1or e$ 'eor de ser cri'i c#dos si o'ros 1ro&$e#s( coo e$ 1oder( e$ con'ro$ o $# dierenci#ción de ro$es 1or seo( no es'#n 'r#'#dos desde e$ eno%e de $# i$oso)# einis'# 4Ericson( 7885. Es'#s res1%es'#s deensi!#s( $#s se!er#s cr)'ic#s diri"id#s con'r# $# 'er#1i# #i$i#r( %eron des#i#d#s 1or ,o"r#d 47885: A en%do( in'erc#&ios i1or'#n'es 1o'enci#$en'e 'i$es #cerc# de $# eic#ci# de $#s +i1ó'esis de !#rios ode$os de 'r#'#ien'o de$ #$'r#'o de $# %er( se de'erior#ron 1or 1osiciones r)"id#s es'o o #%e$$o %e no +#cen %s'ici# # $# ri%e# de esos ode$os( # $# in'e"rid#d #$ ri"or de $# #or)# de $os c$)nicos( # n%es'ro deseo co1#r'ido de err#dic#r $# !io$enci# de $#s #i$i#s. En n%es'r# $%c+# 1or con'ro$#r $#s deiniciones( si1$iic#os de#si#do( no só$o n%es'r#s 1osiciones( sino '#&i/n $# n#'%r#$e# co1$e# %$'ide'erin#d# de $# !io$enci# #i$i#r 41". =B5. Es'e des#)o nos $$e!ó # e#in#r n%es'ro od%s o1er#ndi ( #$ iso 'ie1o( # incor1or#r ide#s de $# i$oso)# einis'# en $# 'er#1i# #i$i#r 4Coo Fr#n' Coo( 78= Go$d&$#'' S+##i( 788= Go$dner( 78B#( 788B& Go$dner o'ros( 788@ #nsen Go$den&er"( 788< S+##i( 788( 788<5. L#s cr)'ic#s # $# 'er#1i# #i$i#r $$e!#ron # $# conc$%sión de %e $os 1ro&$e#s se 1resen'#n %nd#en'#$en'e en e$ doinio de $# 1rc'ic#( no en e$ c#1o conce1'%#$ o ideo$ó"ico. Si se 1erci&e e%i!oc#d#en'e e$ sis'e# #i$i#r( se 1odr)# decir %e se inii# $# res1ons#&i$id#d indi!id%#$ de $# !io$enci# se $# deine coo %n co1or '#ien'o sis'/ico( sin dierenci#r $os ro$es res1ec'i!os de$ #"resor de $# !)c'i#( s%s res1ons#&i$id#des. No o&s'#n'e( e$ 1ens#ien'o sis'/ico no i"nor# $# #%'ono> 8= VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... 8B 7=7
)# ni $# #%'ode'erin#ción de $os indi!id%os de$ sis'e#. Por e$ con'r#rio( en %n# #i$i# %ncion#$( +# s%icien'e es1#cio 1#r# c#d# ie&ro( son c$#ros $os $)i'es %e 1eri'en %nirse se1#r#rse. T#&i/n +# res1e'o 1or $os sen'iien'os( ide#s deseos de c#d# ie&ro. Un eno%e sis'/ico reconoce dieren'es ro$es res1ons#&i$id#des den'ro de $# #i$i#. Por $o '#n'o( enoc#r $# res1ons#&i$id#d de$ +o&re 1or s% !io$enci# no !# en con'r# de $os 1rinci1ios de $# 'eor)# sis'/ic#. Só$o %n# !isión si1$is'# de $# 'eor)# sis'/ic#( $# consider#r)# coo %n# si1$e ec%#ción #ri'/'ic# %e di!ide en 1#r'es i"%#$es( en're $os ie&ros %e 1#r'ici1#n( $# res1ons#&i$id#d de c#d# #c'o. #ce 'ie1o %e $# 'er#1i# #i$i#r #do1'ó conce1'os i$%s'r#'i!os( coo e$ 1oder $# er#r%)# dierenci#$ 4#$e( 78;9 M#d#ness( 787 Min%c+in( 78;=5( %e '#&i/n d#n r#ón de $#s dieren'es res1ons#&i$id#des en di!ers#s si'%#ciones. As 'eor)#s( e$ 1ens#ien'o sis'/ico $# 'er#1i# #i$i#r( enc#r#n $#s !#ri#&$es in'er#c'i!#s %e #n'ienen # $# 1#re# %nid# # 1es#r de $# !io$enci#. Es '#s !#ri#&$es( se re$#cion#n con e$ sis'e# s #1$ioQ Por ee1$o( %is e$ deseo de $# %er de no #ndon#r e$ sis'e# !io$en'o( o e$ 1ro1ósi'o de$ #rido de #is$#r # $# #i$i#( es'/ re$#cion#do con $# #%senci# de %n# #i$i# e'endid# % o'ro sis'e# de res1#$do. T#&i/n 1%eden es'#r %ncion#ndo i'os !#$ores "ener#cion#$es( %e i1iden #c'%#r con'r# e$ #rido 1er1e'#n ens#es #cerc# de$ 1#1e$ de $# es1os# e$ 'i1o ide#$ de $# re$#ción #rido>%er. E$ 1ens#ien'o sis'/ico o&ser!# $# in'er#cción de es's !#ri#&$es con $#s r#ones de$ !#rón 1#r# 1er#necer en %n# re$#ción %e $e 1rod%ce '#n'# %ri#. Es'n !inc%$#d#s con i'os !#$ores "ener#cion#$es #cerc# de$ 1#1e$ de$ +o&re en $# #i$i# o ens#es "ener#cion#$es #cerc# de $# re$#ción #'rioni#$Q O re$e#n iedo #$ #ndonoQ E$ es'%dio de es'#s !#ri#&$es no neces#ri#en'e se 'r#d%ce en c%$1#r # $# !)c'i#( 1#r'ic%$#ren'e c%#ndo se +#ce en %n con'e'o %e conden# c$#r#en'e $# noción de !io$enci# e iden'iic# #$ #&%s#dor coo res1ons#&$e. Por e$ con'r#rio( $# &s%ed# de es'#s !#ri#&$es %es'r# $# co1rensión de %e #$ enos dos 1erson#s es'n en!%e$'#s en e$ e1isodio de !io$enci#( c#d# %n# con %n 1#1e$ dieren'e %n# #ner# 1ec%$i#r de con'ri&%ir # #n'ener$#. L# in'er1re'#ción sis'/ic# de $# in'er#cción !io$en'# re%iere %n e#en c%id#doso de $#s 1osiciones de co1or'#ien'o( conociien'os eociones de c#d# ie&ro( #s) coo '#&i/n de $# in'er#cción en're es'#s 1osiciones( 1#r# 1oder se$eccion#r $# od#$id#d 'er#1/%'ic#. L# in'er1re'#ción sis'/ic# 'o# en consider#ción $os sis'e#s #ores( inc$%endo $#s ins'i'%ciones $# socied#d coo %n 'odo 4Min%c+in E$i%r( 7885( e$ odo en %e $os #c'ores 1erson#$es( in'er1erson#$es( soci#$es 1o$)'icos in'er#c'#n en $# cre#ción de $# !io$enci#. L# 'er#1i# de #i$i# no se #1o# en %n odo es1ec)ico de od#$id#d de 'r#'#ien'o o en %n eno%e 'er#1/%'ico en 1#r'ic%$#r. Los 'er#1e%'#s 1%eden s%"e rir( # %no o s de $os ie&ros de $# #i$i#( %n eno%e de 'er#1i# de "r%1o 1%eden inc$%ir enc%en'ros indi!id%#$es( sesiones de 1#re# sesiones con $os +ios o'ros ie&ros de sis'e#s s #1$ios 41#rien'es( esc%e$#( ins'i'%ciones de s#$%d( e'c/'er#5. Es'#r #&ier'o # $os di!ersos co1onen'es de$ sis'e# es %n re%isi'o &sico de $# 'er#1i#( ren'e # $# co1$eid#d de $os c#sos de !io$enci# #i$i#r. L# s%1%es'# ei"enci# de ne%'r#$id#d de$ 'er#1e%'# es o'ro i'o %e se %'i$ió con'r# $# 'er#1i# #i$i#r. E$ 'r#o de #$"%n#s de $#s i"%r#s $)deres de $# 'er#1i# #i$i#r( '#$es 7=
coo Min%c+in( -+i'#er( #$e( Ando$i o'ros( %es'r# %n 1ro%ndo co1roiso en $#s sesiones 'er#1/%'ic#s %e( en %c+os c#sos( inc$%e $# 89 VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... 8; e1resión de $#s 1ro1i#s o1iniones. E$ eno%e sis'/ico de Mi$#n re%iere ne%'r#$id#d( 1ero no es neces#rio %s#r ese eno%e es1ec)ico c%#ndo se 'r## en es'e c#1o. O'r# cr)'ic# %e se +# +ec+o # $# 'er#1i# #i$i#r 'iene %e !er con s% e'#. A en%do se $# #'#c# 1or e$ /n#sis %e 1one en #n'ener $# %nid#d #i$i#r # e 1ens#s de $os derec+os indi!id%#$es. Si &ien $#s c#r#c'er)s'ic#s es'r%c'%r#$es '/cnic#s de $# 'er#1i# de 1#re# 1%eden 1res'#rse # es# e%i!oc#ción( se s#&e %e $# #or)# de $os eno%es de 'er#1i# de #i$i# no &%sc#n #n'ener # $# #i$i# %nid# en c#sos en %e e$ sis'e# +# in!o$%cion#do +#ci# re$#ciones no /'ic#s o inor#$es( 1or ee1$o( $# !io$enci# 4,osoreni>N#"i( 7875( o e$ s#criicio de $os derec+os indi!id%#$es $# re#$i#ción 1erson#$ 4S#'ir( 78 -+i'#er 3ei'+( 7875. Los 'er#1e%'#s %e +#n incor1or#do $os 1rinci1ios einis'#s en s%s 'r#'#ien'os de $# #i$i#( +#n enri%ecido $#s 1osi&i$id#des de 'r##r con !io$enci# )n'i #. T#&i/n +# coen#do # c#&i#r e$ $en"%#e %s#do 1or $os 'er#1e%'#s. L#& 478875 coen'# %e $# $i'er#'%r# de $# 'er#1i# #i$i#r so$)# %s#r '/rinos coo #&%so en're es1osos( #"resión #'rioni#$( !io$enci# en $# 1#re#( e'c/'er#. Pero +eos no'#do %e %n nero crecien'e de 'er#1e%'#s %s#n c#d# !e s e$ $en"%#e es1ec)ico %e indic# %i/n es e$ 1er1e'r#dor %i/n $# !)c'i#. Los c#&ios en e$ $en"%#e indic#n c#&ios en e$ 1ens#ien'o. Coo +eos dic+o #n'es( $os c#&ios neces#rios 1#r# #d#1'#r $# 'er#1i# #i$i#r #$ 'r#o con %eres "o$1e#d#s 1er1e'r#dores de !io$enci# se re$#cion#n %nd#en'#$en'e con e$ %so e%i!oc#do $# i1$een'#ción es'rec+# de conce1'os 'eóricos( %e "ener# sos1ec+#s inneces#ri#s +# #1#r'#do( de es'e c#1o de $# 1rc'ic#( # $os 1roesion#$es de $# 'er#1i# de #i$i#. UN MODELO DE TERAPIA DE PAREJA PARA EL TRATAMIENTO DE LA VIOLENCIA MASCULINA CONTRA LA MUJER A$ des#rro$$#r %n ode$o 'er#1/%'ico( es neces#rio #'ender cier'#s c%es'iones &sic#s: 1or %/ r#ón des#rro$$#r$oQ A %i/n( c%ndo cóo 1%ede #1$ic#rseQ C%$es son s%s co1onen'esQ Cóo %ncion#Q C%$es son s%s $ii'#cionesQ L#s res1%es'#s # es'#s 1re"%n'#s nos #%d#rn # e#in#r $# 1osi&$e con'ri&%ción de $# 'er#1i# de 1#re# en es'e c#1o. R#ones 1#r# #1$ic#r $# 'er#1i# de 1#re# #nsen Go$den&er" reconocieron %e: Los 'er#1e%'#s se 1reoc%1#n c#d# !e s 1or%e %c+#s %eres 1er#necen en re$#ciones !io$en'#s # 1es#r de s%s recoend#ciones. En eec'o( #%n c%#ndo $#s %eres #ndonen $# re$#ción( # en%do re"res#n # e$$#... Con rec%enci#( c%#ndo %n# %er in'en'# #1#r'#rse( #%en'# e$ ries"o de %e e$ es1oso se !io$en'e 4-#$er( 7875. Ades( d#do %e son 1ocos $os "o$1e#dores %e #di'en 'ener 1ro&$e#s 1sico$ó"icos( $# #or)# no res1onde # $os 'r#'#ien'os indi!id%#$es 4-#$er( 7875. No o&s'#n'e( s%s %eres 1%eden #$en'#r$os # 1#r'ici1#r en sesiones con%n'#s. De odo %e( en %n# consider#ción 1ro%nd# de $#s in'er!enciones 'er#1/%'ic#s( es i1or'#n'e inc$%ir $# 'er#1i# con%n'# 4#nsen Go$den&er"( 788<( 1"s. ><5. # cinco r#ones 1rinci1#$es 1#r# %s#r $# 'er#1i# de 1#re# 4Go$d&$#'' S+##i( 788=5. Priero( e$ e1isodio !io$en'o se 1rod%ce den'ro de$ sis'e# de $# 1#re#. Si &ien 7=<
$# res1ons#&i$id#d rec#e so&re e$ 1er1e'r#dor( e$iin#r $# !io$enci# re%iere c#&ios en e$ #"resor( en 8 VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... 88 $# !)c'i# en $# in'er#cción en're #&os. Se"%ndo( e$ B@X de $#s 1#re#s 4en #$"%nos 1#)ses( s5 con'in#n s% re$#ción # 1es#r de $# !io$enci# re1e'id#. M%c+#s 1#re#s #niies'#n %e # 1es#r de $# !io$enci#( $# !id# en con 'iene #s1ec'os 1osi'i!os. L#s %eres só$o 1iens#n en #ndon#r # s%s es1osos c%#ndo sien'en %e es'n 1or 1erder e$ %icio 4Mi$$s( 78B5 o $# !id# 4,ro*ne( 7895 o c%#ndo 1%eden #ce1'#r %e son %eres "o$1e#d#s $# %s'iic#ción 1#r# 1er#necer con s%s #ridos de# de ser eec'i!# 4Jo+nson Ferr#ro( 78=5. Tercero( #&os es1osos 1erci&en de #ner# sii$#r $# !io$enci#( $#s r #ones %e $# 1rod%cen $# res1ons#&i$id#d 1or e$$#. Es %n# in'er1re'#ción con%n'# %e #%d# # #n'ener $# !io$enci# 4Go$d&$#''( 7885. Por $o '#n'o( 1#r# "ener#r %n c#&io( se de&e inc$%ir # #&os ie&ros. C%#r'o( %c+#s 1#re#s $$e"#n # $# 'er#1i# 1or 1ro&$e#s #'rioni#$es %e consider#n s "r#!es %e $# !io$enci#. M%c+#s e1res#n %e $# !io$enci# es %n co1onen'e de $# dis%nción #'rioni#$( 1ero no e$ 1rinci1#$ 4Do%"$#s( 7887 Go$d&$#''( 788 Se$#Ai'( 7885. K%in'o( +# 1#re#s %e sien'en 'eor o !er"`en# de 'r#'#r direc'#en'e e$ 'e#. E$ ró'%$o de 'er#1i# de 1#re# o 'er#1i# #'rioni#$ 1%ede red%cir esos sen'iien'os 1eri'ir %e den e$ 1rier 1#so. Princi1ios &sicos de$ ode$o So&re $# se es'#&$ecid# 1or Go$d&$#'' S+##i 4788=5( $os 1rinci1ios &sicos de $# 'er#1i# de 1#re#( en c#sos de !io$enci#( son: 7. D#do %e $# !io$enci# es #n'enid# 1or 1erce1ciones sii$#res co1$een'#ri#s sos'enid#s 1or #&os es1osos( con e$ in de de'ener$#( $# 'er#1i# 'iene %e inc$%ir$os # #&os. . L# e'# de $# 'er#1i# de 1#re# es de'ener $# !io$enci#( no #n'ener $# %nid#d de $# re$#ción. L# 'er#1i# de 1#re# 1%ede d#r coo res%$'#do $# se1# r#ción. En ese c#so( e$ 1#1e$ de$ 'er#1e%'# es res1#$d#r # $# 1#re# d%r#n'e e$ 1roceso( %e en $# #or)# de $os c#sos es do$oroso 4M#"i$$( 7885. <. L# 'er#1i# de 1#re# no es ne%'r#$. E$ 'er#1e%'# de&e dec$#r#r( en e$ 1rier enc%en'ro( %e se o1one # $# !io$enci# $# conden#( %e no +# n#d# %e $# 1%ed# %s'iic#r. Ades( de&e #c$#r#r %e $# res1ons#&i$id#d de $# !io$enci# no es co1#r'id#. =. L# res1ons#&i$id#d de $# !io$enci# rec#e 'o'#$en'e so&re e$ #"resor. No o&s'#n'e( en $# #or)# de $os c#sos( e$ +o&re 1%ede #1render # con'ro$#r$# s%1er#r$#. B. L# %er es res1ons#&$e de s% !id# no de $# !io$enci# ni de de'ener$#. E$ 'er#1e%'# de&e #c$#r#r %e( #%n c%#ndo $# !io$enci# oc%rr# den'ro de$ sis 'e# #i$i#r( e$ #&%s#dor es e$ nico res1ons#&$e de s% !io$enci#( de de'ener$#. Ac%dir # $# 'er#1i# es e$ 1rier 1#so %e $# %er d# 1#r# 1ro'e"erse con'ro$#r s% !id#. L# %er es res1ons#&$e de #1render # iden'iic#r $os co1or'#ien'os %e 1%eden in'ensiic#r $# !io$enci# #do1'#r n%e!os co1or'#ien'os +#ci# s% es1oso( ien'r#s /$ #1rende # con'ro$#r s% !io$enci#. 9. L# 'er#1i# de 1#re# se #1o# en %n con'r#'o escri'o #$ %e #s 1#r'es se co1roe'en. E$ +o&re se co1roe'e # de'ener s% !io$enci#( $# %er( # oc%1#rse de s% 1ro1i# se"%rid#d. 7==
;. L# 'er#1i# de 1#re# inc$%e !#ri#&$es de 'res &i'os: co1or'#ien'o( conociien'o eoción( s% e'# es $o"r#r c#&ios en $os 'res ni!e$es. . E$ 1roceso inc$%e sesiones con%n'#s '#&i/n indi!id%#$es. 8. D%r#n'e $# #disión( +# 1or $o enos %n# sesión <@@ VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... <@7 indi!id%#$ con c#d# ie&ro de $# 1#re#( con e$ o&e'i!o de de'ec'#r cier'os 1ro&$e#s re$#'i!os # $# !io$enci# %e $os indi!id%os 'e#n o se #!er"`encen de +#&$#r ren'e #$ o'ro. 7@. Si es neces#rio( $# 'er#1i# se e'iende # $os sis'e#s s #1$ios. P%ede inc$%ir # $os +ios( %e %i se#n 'es'i"os o !)c'i#s de $# !io$enci#( '#&i/n # 1#rien'es o'r#s 1erson#s si"niic#'i!#s 1#r# $# 1#re# %e 1%ed#n res1#$d#r$os d%r#n'e e$ diici$ 1roceso de c#&io. C%#ndo es neces#rio( inc$%e '#&i/n ins'i'%ciones soci#$es 41o$ic)#( #&o"#dos( /dicos( e'c/'er#5. 77. L# 'er#1i# de 1#re# no es $# 1#n#ce# %ni!ers#$ ni se 1%ede %s#r indiscriin#d#en'e. Es #1$ic#&$e con 1#re#s %e es'n dis1%es'#s # coo1er#r con e$ 1roceso con e$ 'er#1e%'#. Ser s eec'i!# si +# o'ros #s1ec'os de $# re$#ción %e #&os es1osos consider#n e$een'os 1osi'i!os de$ #'rionio. No es #dec%#d# en c#sos en %e +# d%d#s res1ec'o de $# se"%rid#d de $# %er( 1or ee1$o( si +# %n# $#r"# +is'ori# de in'ens# !io$enci# o si e$ +o&re no es' 1re1#r#do 1#r# de'ener$#. 7. C#d# ie&ro de $# 1#re# 'iene derec+o # 'erin#r e$ 1roceso con%n'o coen#r sesiones indi!id%#$es. 7<. En c#sos de !io$enci# d%r#n'e $#s sesiones( e$ 'er#1e%'# de&e 'erin#r $# 'er#1i# con%n'#. E$ #"resor consider#r si es' dis1%es'o # re'o#r $# 'er#1i#( en'endiendo %e só$o %ncion#r si $os 1#r'ici1#n'es 1%eden +#&$#r con'ro$#r s% co1or'#ien'o. Si decide #ce1'#r es#s condiciones( $os es1osos rene"oci#rn indi!id%#$en'e con e$ 'er#1e%'# $# 1osi&i$id#d de recoen#r $# 'er#1i# con%n'#( en'endiendo %e $# 'er#1i# en 1#re# $# !io$enci# no 1%eden coeis'ir. Me'#s de$ 'r#'#ien'o L# e'# %nd#en'#$ de$ 'r#'#ien'o es de'ener $# !io$enci# $#s #en##s de !io$enci#. E$ 'er#1e%'# #!#n#r +#ci# o'ros o&e'i!os( só$o c%#ndo es'# e'# se +## #$c#n#do( Cóo se de'erin# %e es# e'# +# sido #$c#n#d#Q Priero( +#&rn in#$i#do 'odos $os e1isodios !io$en'os( inc$%endo $#s #en##s de$ 'i1o: S%/'#e( de $o con'r#rio !o # #'#r # #$"%ien o C%id#do( no e 1ro!o%es. Es neces#rio %e e$ e #"resor des#rro$$e co1or'#ien'os conociien'os %e $e 1eri'#n con'ro$#r s% ir# ( '#&i/n( %e #d%ier# $# c#1#cid#d de co%nic#r esos sen'iien'os de #ner#s $e")'i#s. P#r# %e $os c#&ios se#n d%r#deros( #&os de&en c#&i#r s% !isión de $os ro$es de$ !#rón de $# %er. Es'o no só$o re%iere c#&io de conociien'os( sino '#&i/n %n 'r#o so&re $#s eociones. En e$ c#so de$ +o&re( es'e 1roceso i1$ic# sen'iien'os de 1/rdid# d%e$o %e( # en%do( se re$#cion#n con $# #nsied#d e$ iedo # ser #ndon#do 1or #%e$$os %e $e +#n co%nic#do es'#s ide#s. Ades( e$ 1roceso in'r#1s)%ico reerido #$ 'i1o de re$#ción %e 'iene con e$ o&e'o( 1or ee1$o( %n #1e"o inse"%ro o e$ iedo # ser #ndon#do 1or s% co1#0er#( 1%eden des1er'#r en /$ sen'iien'os de 'ris'e#( iedo do$or( %e de&en ser e$#&or#dos en e$ 1roceso 'er#1/%'ico. 7=B
Por s% 1#r'e( $# %er 'endr %e c#&i#r s% conce1ción de s%s derec+os ro$es. Es'o i1$ic# %n c#&io eocion#$( %e inc$%e e$ d%e$o 1or $# 1/rdid# de ide#s ens#es reci&idos de "ener#ciones #n'eriores de $# socied#d. Por o'r# 1#r'e( 'o#r concienci# de$ derec+o e$ 1oder %e 'iene # #s%ir $# res1ons#&i$id#d de s% 1ro1i# !id#( de s%s deseos de s%s co1or'#ien'os. Es'os c#&ios en!%e$!en sen'iien'os 1enosos( 1or ee1$o 'ris'e# 1or s%e0os no c%1$idos( %> <@ VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... <@< r)# con'r# e$ #rido iedo # $o desconocido. P#r# #$c#n#r es'e o&e'i!o 'er#1/%'ico( es neces#rio in'er!enir en !#rios ni!e$es 4co1or'#ien'o( conociien'o eociones5. L# se"%nd# e'# de$ 'r#'#ien'o es e#in#r $# re$#ción #'rioni#$. Si en #$"n oen'o de$ 1roceso( $os es1osos deciden 'erin#r e$ #'rionio( e$ o&e 'i!o de$ 'er#1e%'# c#&i#. Tendr( en'onces( %e #%d#r$os # e$#&or#r $# se1#r#ción sin !io$enci#. Si $# 1#re# decide 1er#necer %n'#( se de&e 'r##r so&re $# re$#ción( 'o#ndo 'e#s '#$es coo $# r#ón 1#r# e$e"ir #$ o'ro( $os ens#es "ener#cion#$es( $os 1#'rones de co%nic#ción( e$ odo de reso$!er con$ic'os co1#r'ir ro$es. T#n'o e$ 'er#1e%'# coo $# 1#re# de&en #ce1'#r %e $# +is'ori# #'rioni#$ %e c#ó'ic# # !eces 'r#%'ic#( %e no ser o$!id#d# ni 1erdon#d#. En eec'o( $# +is'ori# de&e ser %'i$i#d# 1#r# os'r#r %/ 1e$i"ros# es $# !io$enci# 1#r# 'odos $os ie&ros de $# #i$i#( inc$%endo #$ #"resor. Es'os dos o&e'i!os( en #$"%n# edid#( se s%1er1onen. Proceso L# d%r#ción de$ 1roceso de 'r#'#ien'o es de #$ enos 'rein'# # c%#ren'# sesiones se#n#$es( s %n 1er)odo 1os'erior de se"%iien'o con %n# sesión 1or es. Un eno%e # cor'o 1$#o 1odr)# ser eec'i!o 1#r# e$ cese inedi#'o de $# !io$enci# isic#( 1ero %i no se# s%icien'e 1#r# $# co1$e# '#re# de 'r#'#r $os 1ro&$e#s #soci#dos( 1sico$ó"icos socio$ó"icos( %e %nd#en'#n e$ co1or'#ien'o !io$en'o. L# 'er#1i# de 1#re#s 1%ede co&in#rse con o'ros 'r#'#ien'os( 1or ee1$o( 'er#1i# de "r%1o. C%#ndo se# neces#rio( se 1%eden inc$%ir sesiones indi!id%#$es( 1or ee1$o( en %n c#so en %e e$ #rido +# de'enido $# !io$enci# 1ero $# %er +# coen#do # e1res#r s% ir# con'r# /$. Un# sesión con%n'# 1%ede des#$en'#r$os # 1rose"%ir en s%s es%eros. T#&i/n 1%eden ser neces#ri#s sesiones indi!id%#$es 1#r# 'r##r 'e#s 1ri!#dos o 'r#%#s coo( 1or ee1$o( inces'o. E$ 1roceso inc$%e !#ri#s e'#1#s: Adisión. Se re#$i# %n# e!#$%#ción de$ 'i1o e in'ensid#d de $# !io$enci# de $# es'r%c'%r# #i$i#r 4$%c+#s de 1oder( #'óser#( co%nic#ción5( 1#r# !er si $# 'er#1i# de 1#re# es e$ eno%e #dec%#do. Se 'r#si'e inor#ción #cerc# de$ 'r#'#ien'o se es'#&$ece %n con'r#'o %e #$ien'# $#s es1er#n#s de de'ener $# !io$enci#. Prier# e'#1#. Se concen'r# en 'r#si'ir # $# 1#re# conociien'os co1or'#ien'os 1#r# de'ener $# !io$enci# o deenderse de e$$#( +err#ien'#s 1#r# e$#&or#r $#s eociones %e #co1#0#n es'os c#&ios. Se"%nd# e'#1#. En es'# e'#1# es i1or'#n'e iden'iic#r $os ens#es "ener#cion#$es soci#$es %e #ec'#n $# re$#ción #'rioni#$( 'r##r con s%s conse c%enci#s en $os 'res ni!e$es 4eocion#$( de conociien'o de co1or'#ien'o5. Tercer# e'#1#. Coo res%$'#do de $# ind#"#ción so&re $# r e$#ción #'rioni#$( se enc#r# e$ 'r#o 1#r# eor#r $# re$#ción o 1#r# #%d#r en e$ 1roceso de se1#r#ción. 7=9
Reso$%ción. Fin#$i# e$ 1roceso in'ensi!o de 'r#'#ien'o coien# e$ 1er)odo de se"%iien'o. Si %er# neces#rio 41or ee1$o( %n# si'%#ción de es'r/s i 1re!isi&$e %e +# !%e$'o # 1rod%cir !io$enci#5( se 1%ede recoen#r o'r# e'#1# in'ensi!#. Los 'er#1e%'#s %'i$i#n !#ri#s '/cnic#s: res1#$do( or'#$eciien'o( '#re#s 1#r# 'r#si'ir n%e!os conociien'os co1or'#ien'os( "eno"r##s( re$#'os( ri'%#$es '/cnic#s de s%"es'ión 4S+##i( 788( 788<5. <@= VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... <@B Pro&$e#s no res%e$'os en e$ ode$o Eis'en cier'os 'e#s %e 'od#!)# no es'n res%e$'os( # $os %e e$ 'er#1e%'# de&e 1res'#r #'ención es1eci#$. E$ 1riero es ideo$ó"ico. No se 1%ede ne"#r %e $# socied#d( '#n'o $# 'r#dicion#$ coo $# odern#( !#$or# $# ins'i'%ción #i$i#r. T#1oco se 1%ede ne"#r %e $os 'er#1e%'#s %e e$i"en e$ eno%e sis'/ico de $# #i$i#( #d+ieren # es# !#$or#ción. No o&s'#n'e( en cier'#s si'%#ciones( 1reser!#r $# %nid#d de $# #i$i# 1%ede ser d#0ino 1e$i"roso. E$ 'er#1e%'# 'iene $# res1ons#&i$id#d de reconocer #ce1'#r %e( en es'os c#sos( %i se# neces#ri# $# se1#r#ción '#&i/n c%#ndo %no de $os ie&ros de $# 1#re# dese# se1#r#rse. E$ se"%ndo 1ro&$e# no res%e$'o se re$#cion# con $# $e#$'#d. L#s 'er#1e%'#s einis'#s 1iden %n co1roiso es1eci#$ con $# %er #$'r#'#d# creen %e $# 'e r#1i# de 1#re# es inco1#'i&$e con ese co1roiso. Un 'er#1e%'# de 1#re#s no 1%ede ser $e#$ # %no de $os es1osos( de&e ser $e#$ # $# e'# de de'ener $# !io$enci# de$ #"resor #%d#r # $# !)c'i# # deenderse con'r# $# !io$enci#. Es'o re%iere de$ 'er#1e%'# %n# #c'i'%d de res1#$do # #&os ie&ros de $# 1#re# d%r#n'e e$ di)ci$ 1roceso %e inc$%e( #des de $#s sesiones( s% 1osi&$e #c'%#ción coo !)nc%$o con o'r#s ins'i'%ciones soci#$es 41o$ic)#( +os1i'#$( cor'es %dici#$es5. Un 'ercer 1ro&$e# no res%e$'o es e$ odo en %e e$ 'er#1e%'# %s# e$ 1oder. Es'e 'e# se reiere( en re#$id#d( # 'odos $os 'er#1e%'#s( de c%#$%ier orien'#ción( %e 'r#'#n con $# !io$enci# do/s'ic#. A$ 'r##r con es'os c#sos( e$ 'er#1e%'# de&e reren#r 'od# or# de !io$enci# #&%so de$ 1oder( inc$%so #%n%e es'/ diri"id# con'r# e$ #"resor. Es neces#rio e!i'#r e$ #$ %so de $# #%'orid#d e$ 1oder( 1#r# no "ener#r %n# #'óser# de #en##s. Por $o '#n'o( $os 'er#1e%'#s de&en !eriic#r con'in%#en'e e$ odo en %e s%s 1#cien'es co 1renden $os $)i'es $#s re"$#s de $# si'%#ción. Tienen %e con'ro$#r s% ir# r%s'r#ción( sen'iien'os %e sie1re se 1resen'#n en e$ 'r#o en es'e c#1o. Si +# de e1res#r esos sen'iien'os( ser con %n# #c'i'%d #ser'i!# ( #$ iso 'ie1o( res1#$d#n'e. Es'os 1ro&$e#s $$##n # %n# #or i1$een'#ción e!#$%#ción de $# 'er#1i# de 1#re# con %eres #$'r#'#d#s +o&res !io$en'os. L#s e!#$%#ciones c%#n'i'#'i!#s c%#$i'#'i!#s de$ 1roceso( de s%s res%$'#dos de $# re$#ción en're e$ 'er#1e%'# e$ 1#cien'e( enri%ecern e$ ode$o eis'en'e. EL FUTURO DE LA TERAPIA DE PAREJA L# 'er#1i# de 1#re# es %n eno%e 1o'enci#$en'e $)'i$ 1#r# $# in'er!ención con %eres "o$1e#d#s +o&res !io$en'os. En es'e c#1)'%$o( +e 'r#'#do de os'r#r %e e$ eno%e sis'/ico %e incor1or# $# 'er#1i# de 1#re# 1%ede ser #dec%#do en es'os c#sos. L# #or 1#r'e de $#s cr)'ic#s einis'#s # es'e /'odo se re$#cion#n con $# 1rc'ic#. Sin i"nor#r $#s con'ri&%ciones einis'#s # es'e doinio( e 1#rece %e 1%eden es'#r 'ir#ndo #$ &e&/ %n'o con e$ #"%#. En !e de 'r#'#r de #$en'#r # $os 1r#c'ic#n'es de $# 'er#1i# #i$i#r 1#r# %e des#rro$$en s e$ /'odo de 'er#1i# de 1#re#( 1#r# 1oder 7=;
#%en'#r e$ re1er'orio de $#s in'er!enciones des'in#d#s # de'ener $# !io$enci#( +#n in!er'ido de#si#d# ener")# en 1e$e#r con'r# es'e eno%e 4A!is( 788 Ericson( 788 3#%#n( 7887 Me'+( 7885. Es'# 'er#1i# 'iene s% $%"#r en $# so$%ción de es'os con$ic'os. So 1#r'id#ri# de 1ro"r##s de 'r#'#ien'o %e #iren $# res1ons#&i$id#d de$ +o&re 1or s% co 1or'#ien'o !io$en'o( enren'en $os 1ro&$e#s de $os seos de$ 1oder ( si %er# neces#rio( 1on"#n e$ #cen'o en $os sis'e#s s #1$ios. Con es'e in( $os 'er#1e%> <@9 VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... <@; '#s %e 'r##n con 1#re#s de&en 1%&$ic#r s%s 'r#os en es'e c#1o( '#n'o 1#r# #%d#r # e1$ici'#r $#s con'ri&%ciones de es'e eno%e( coo 1#r# #c$#r#r $os errores de in'er1re'#ción con %e se $o #'#c#. Ades( de&en re#$i#r e!#$%#ciones sis'e'ic#s 1#r# es'%di#r s # ondo s%s &eneicios des!en'##s. P#r# reso$!er e$ con$ic'o eis'en'e( $os 'er#1e%'#s de 1#re# de&ern con!oc#r # $os 'er#1e%'#s( in!es'i"#dores 1o$)'icos de dieren'es conce1ciones %e 'r# #n en es'e c#1o( 1#r# %n in'erc#&io de conociien'os. L# 'eor)# de $os sis'e#s 1ro1one #&rir e$ sis'e# #$ in'erc#&io de inor#ción no cerr#r$o( ne"#r$o ni o1onerse # $# inor#ción e'ern#. Los 'er#1e%'#s de 1#re# de&en %s#r 'od# s% e1erienci# en $# reso$%ción de con$ic'os 1#r# con!er'ir es'# crisis en %n di$o"o. Ades de enri%ecer e$ re1er'orio de /'odos de in'er!ención( e$ di$o"o se i1ondr coo ode$o de$ res1e'o con %e se de&en 'r#'#r s%1er#r $#s dierenci#s. Por $'io( es neces#rio deos'r#r # $os res1ons#&$es de $#s 1o$)'ic#s( $# i1or'#nci# de $# 'er#1i# de 1#re# %n'o con $os 'r#os en e$ &i'o soci#$ o'ros eno%es 'er#1/%'icos. P#r# e$$o es neces#rio es1eciic#r $# sin"%$#rid#d de$ eno%e( #s) coo $os rec%rsos %e se re%ieren 1#r# c#1#ci'#r s%1er!is#r # $os 'er#1e%'#s( re#$i#r %n# e!#$%#ción cons'#n'e. Reerenci#s A!is( J. M. 4785. Dee1enin" #*#reness: A 1ri!#'e s'%d "%ide 'o einis #nd #i$ '+er#1. Psc+o'+er#1 #nd '+e F#i$( <( 1"s. 7B>=9. A!is( J. M. 47885. -+ere #re #$$ '+e #i$ '+er#1is': A&%se #nd !io$ence *i'+in #i$ies #nd #i$ '+er#1s res1onse. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 7( 1"s. B> <. ,o"r#d( M. 478=5. F#i$ ss'es #11ro#c+ 'o *ie ''erin": A einis' cri'i%e. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'+o1sc+i#'r( B=( 1"s. BB>B9. ,o"r#d( M. 4785.o* ''ered *oen #nd #&%si!e en #cco%n' or does'ic !io$ence: Ec%ses( %s'iic#'ions( or e1$#n#'ionsQ En G. T. o'#$in"( D. Fine$+or( J. T. 3ir1#'ric M. S'r#%s 4co1s.5( Co1in" *i'+ #i$ !io$ence: Rese#rc+ #nd 1o$ic 1ers1ec'i!es. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. ,o"r#d( M. 47885. V#$%es in con$ic': C+#$$en"es 'o #i$ '+er#1is's '+inin". Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 7( 1"s.=B>B9. ,osoreni>N#"i( 7. 47875. Con'e'%#$ #i$ '+er#1. En A. S. G%r#n D. P. 3insern 4co1s.5( #nd&oo o#i$ '+er#1. N%e!# Yor: ,r%nnerM#e$. ,ro*ne( A. 47895. Ass#%$' #nd +oicide #' +onre: -+en '+e ''ered i$$. En L. S#e M. J. S#s 4co1s.5( Ad%#nce in #11$ied soci#$ 1sc+o$o" 4Vo$. <5. i$$sd#$e( NJ: L#*rence Er$%. Coo( D. Fr#n'>Coo( A. 478=5. A ss'eic 're#'en' #11ro#c+ 'o *ie ''erin". Jo%rn#$ o M#rri#"e #nd F#i$ T+er#1( 7@( 1"s. <>8=. 7=
Do%"$#s( . 478875. Assessin" !io$en' co%1$es. F#i$ies in Socie'( ;( 1"s. BB>B9;. Go$d&$#''( . 47885. Acco%n's>Re$ec'ion 'o !io$ence &e'*een s1o%ses. Tesis 1resen'#d# en $# Esc%e$# de Tr#o Soci#$( Uni!ersid#d de #i#. Go$d&$#''( . S+##i( M. 4788=5. Co%1$e '+er#1. En . Go$d&$#'' 2. Eisio!i's 4co1s.5( Does'ic !io$ence: To*#rds # %$'i>ode$ in'er!en'ion. #i#: T+e Uni' or S'%d( Tre#'en' #nd Pre!en'ion o Does'ic Vio$ence. Go$dner( V. 478B#5. Feinis #nd #i$ '+er#1. F#i$ Process( =( 1"s. <7><;. Go$dner( V. 478B&5. -#rnin": F#i$ '+er#1 # &e +##rdo%s 'o o%r +e#$'+. F#i$ T+er#1 Ne'*orer( 8 495( 1"s. 78><. <@ VIOLENCIA DOMESTICA TERAPIA DE PAREJA CON MUJERES... <@8 Go$dner( V. 47885. M#in" roo or &o'+#nd. F#i$ T+er#1 Ne'*orer( 79 45( 1"s. B=>97. Go$dner( V.( Penn( P.( S+ein&er"( M. -#$er( G. 4788@5. Lo!e #nd !io$ence: Gender 1#r#does in !o$#'i$e #''#c+en's. F#i$ Process( 8( 1"s. <=<><9=. Goods'ein( R. 3. P#"e( A. -. 47875. ,#''ered *ie sndroe: O!er!ie* o dn#ics #nd 're#'en'. Aeric#n Jo%rn#$ o Psc+i#'r( 7<( 1"s. 7@<9>7@==. #$e( J. 478;95. Pro&$eso$%in" '+er#1. S#n Fr#ncisco: Josse>,#ss. #nsen( M. 4788<5. Feinis #nd #i$ '+er#1: A re!ie* o einis' cri'i%es o #11ro#c+es 'o #i$ !io$ence. En M. #nsen M. #r*# 4co1s.5( ,#''erin" #nd #i$ '+er#1: A einis' 1ers1ec'i%e. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. #nsen( M. Go$den&er"( 7. 4788<5. Conoin' '+er#1 *i'+ %io$en' co%1$es: Soe !#$id consider#'ion. En M. #nsen M. #r*# 4co1s.5( ,#''erin" #nd #i$ '+er#1: A einis' 1ers1ec'i%e. Ne*&%r P#r( CA: S#"e. J#es( 3. McIn're( D. 478<5. T+e re1rod%c'ion o #i$ies: T+e soci#$ ro$e o #i$ '+er#1Q Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 8( 1"s. 778>78. Jo+nson( J. M. Ferr#ro( 3. J. 478=5. T+e !ic'iied se$: T+e c#se o ''ered *oen. En J. A. 3o'or A. Fon'#n# 4co1s.5( T+e eis'en'i#$ se$ o socie'. C+ic#"o: Uni!ersi' o C+ic#"o Press. 3#%#n( G. 47885. T+e s'erio%s dis#11e#r#nce o ''ered *oen in #i$ '+er#1is's oices: M#$e 1ri!i$e"e co$$%din" *i'+ #$e !io$ence. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 7 4<5( 1"s. <<>=<. L#&( S. 478875. Ac's *i'+o%' #"en's: An #n#$sis o $in"%is'ic #!oid#nce in o%rn#$ #r'ic$es on en *+o ''er *oen. Aeric#n Jo%rn#$ o Or'$io1sc+i#'r( 97( 1"s. B@> B;. Li1c+i( E. 478875. S1o%se #&%se: C+#$$en"in" '+e 1#r' $ine. T+e F#i$ Ne'*orer( 7B( 1"s. B8>9<. M#c3innon( L. 3. Mi$$er( D. 478;5. T+e ne* e1is'eo$o" #nd '+e Mi$#n #11ro#c+: Feinis' #nd socio1o$i'ic#$ consider#'ions. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 7<( 1"s. 7<8>7BB. M#d#ness( C. 47875. S'r#'e"ic #i$ '+er#1. S#n Fr#ncisco: Josse>,#ss. M#"i$$( J. 47885. F#i$ '+er#1: An #11ro#c+ 'o '+e 're#'en' o *ie #ss#%$'. En ,. Press#n( G. C#eron M. Ro'+er 4co1s.5( In'er%enin" *i'+ #ss#%$'ed *oen: C%rren' '+eor( rese#rc+ #nd 1r#c'ice. i$$sd#$e( NJ: L#*rence Er$%. 7=8
Me'+( R. L. 47885. M#rri#"e #nd #i$ '+er#1is's *orin" *i'+ #i$ !io$ence: S'r#ined &ede$$o*s or co1#'i&$e 1#r'nersQ: A coen'#r on A!is( 3#%#n #nd ,o "r#d. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 74<5( 1"s. B;>97. Mi$$s( T. 478B5. T+e #ss#%$' on '+e se$: S'#"es in co1in" *i'+ ''erin" +%snds. K%#$i'#')%e Socio$o"( ( 1"s. 7@<>7<. Min%c+in( S. 478;=5. F#i$ies #nd #i$ '+er#1. C#&rid"e( MA: #r!#rd Uni!ersi' Press. Min%c+in( S. E$i%r( J. 47885. Ins'i'%'ion#$iin" #dness: F#i$ies( '+er#1 #nd socie'. N%e!# Yor: ,#sic ,oos. Min%c+in( S. Fis+#n( . C. 47875. F#i$ '+er#1 'ec+n)%es. C#&rid"e: MA: #r!#rd Uni!ersi' Press. Press#n( ,. 47885. -ie>#&%sed co%1$es: T+e 1eed or co1re+ensi!e '+eore'ic#$ 1ers1ec'i!es #nd in'e"r#'ed 're#'en' ode$s. Jo%rn#$ o Feinis' F#i$ T+er#1( 7( 1"s. <>=<. Rosen%( A. OLe#r( 3. D. 47875. T+e 're#'en' o #ri'#$ !io$ence. En N. S. J#co&son A. S. G%r#n 4co1s.5( C$inic#$ +#nd&oo o #ri'#$ '+er#1. N%e!# Yor: G%i$ord. S#'ir( V. 4785. T+e ne* 1eo1$e#)n". P#$o A$'o( CA: Science #nd ,e+#!ior ,oos. Se$#>Ai'( M. 47885. Vio$ence #on" s1o%ses: To*#rds # '+eor o '+e %io$en' e1isodes. Tesis 1resen'#d# # $# Esc%e$# de Tr#o Soci#$( Uni!ersid#d de #i#. S+##i( M. 47885. Usin" ri'%#$s in '+er#1 o %io$en' co%1$es. Presen'#ción en e$ Con"reso In'ern#cion#$ de F#i$i#s en si'%#ción de Ries"o( Londres. S+##i( M. 4788<5. Usir$" s%""es'ions in '+er#1 o %io$en' <7@ VIOLENCIA DOMESTICA co%1$es. Presen'#ción en e$ Con"reso In'ern#cion#$ de Ter#1i# F#i$i#r( As'erd#( P#)ses ,#os. T#""#r'( M. 478B5. T+e einis' cri'i%e in e1is'eo$o"ic#$ 1ers1ec'i!e: K%es'ions o con'e' in #i$ '+er#1. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 77( 1"s. 77<>79. -#$er( L. E. A. 47875. ,#''ered *oen: Se ro$es #nd c$inic#$ iss%es. Proession#$ Psc+o$": Rese#rc+ #nd Pr#c'ice( 7 475( 1"s. =>8=. -+i'#er( C. A. 3ei'+( D. V. 47875. S&o$ic>e1erien'i#$ #i$ '+er#1. En A. S. G%r#n D. P. 3nisern 4co1s.5( #nd&oo o #i$ '+er#1. N%e!# Yor: ,r%nnerM#e$. -i$$c( D. 47885. E'+ics #nd #i$ '+er#1: T+e c#se #n#"een' o #i$ !io$ence. Jo%rn#$ o M#ri'#$ #nd F#i$ T+er#1( 7B( 1"s. =<>B. CAPTULO 7< E$ %'%ro de $#s in'er!enciones en e$ c#1o de $# %er "o$1e#d# Te#s co%nes direcciones eer"en'es S!I C. EISI3OVITS G% ENOS JEFFREY L. EDLESON Un# $ec'%r# de $os c#1)'%$os 1receden'es re!e$# %n# serie de 'e#s co%nes. C#d# 'e# es' 1resen'#do de di!ersos odos( se"n $# 1osición de $os #%'ores. A !eces( $os #%'ores re%er#n $#s o1iniones de o'ros( # !eces 1#recen o1onerse. Coo res%$'#do( en es'e $i&ro se re$e#n '#n'o $#s ide#s %e $os %nen coo $os 1%n'os en %e se #1#r'#n. En "ener#$( +# %n #$'o "r#do de #c%erdo con res1ec'o # %e son neces#ri#s $#s di!ers#s or#s de in'er!ención c#d# %n# con s% con'ri&%ción nic#. E$ 1ro1ósi'o de es'e c#1)'%$o es e1$ici'#r $os 'e#s co%nes co1#r#r $#s !#ri#ciones en're $os #%'ores( so&re $# se de %n #n$isis de$ con'enido de $os c#1) '%$os 1receden'es. T#&i/n se inc$%en e$een'os 'o#dos de$ #n$isis de $#s 7B@
"r#ciones( re#$i#d#s en #i#( de$ de'e 1os'erior # c#d# 1resen'#ción. Los 'e#s co%nes iden'iic#dos en n%es'ro #n$isis son $os si"%ien'es 4c#d# %no re1resen'# %n con'in%o( en #$"n $%"#r de$ c%#$ se %&ic# $# 1osición indi!id%#$ de c#d# <7 VIOLENCIA DOMESTICA EL FUTURO DE LAS INTERVENCIONES... <7< #%'or5: #5 $# deinición de$ 1ro&$e# s% #$c#nce &5 orien'#ción ideo$ó"ic#: desde e$ ide#$iso +#s'# e$ 1r#"#'iso c5 di$e#s re$#'i!os # $# 1er'enenci# 1o$)'ic# or"#ni#cion#$ d5 $os od%s o1er#ndi( en're $# 'er#1i# e$ #c'i!iso e5 orien'#ción res1ec'o de o'r#s ins'i'%ciones 1ro&$e#s soci#$es( desde $# coo1er#ción +#s'# e$ con$ic'o( $ e$ 'i1o de e'or#s %s#d#s e$ odo en %e c#d# %no enc#r# $# in'er1re'#ción de$ 1ro&$e#( A%n%e no +eos re#$i#do es'e #n$isis con e$ 1ro1ósi'o de i1oner %n# orien'#ción 'eóric# es1ec)ic# e$ !o$%rnen es cons'r%c'i!is'# 1or%e e1res# %n# !#rie d#d de 1ers1ec'i!#s 1resen'# $# re#$id#d de$ o!iien'o soci#$ 1#r# $# %er "o$1e#d# '#n'o de #ner# 1$%r#$is'# coo 1$s'ic# 4Sc+*#nd'( 788=5. P$%r#$is'#( en e$ sen'ido de %e %s# %n# !#ried#d de s)&o$os sis'e#s de $en"%#e 1#r# enc#r#r e$ 'e# de #ner# in'encion#$ es1ec)ic#. Y 1$s'ic#( 1or%e $os di!ersos odos de 1resen'#ción se or#n e1#nden 1#r# re$e#r $# in'ención de $os #%'ores. VARIACIONES EN LA DEFINICION Y EL ALCANCE DEL PRO,LEMA A$"%nos #%'ores 1ro1onen %n eno%e %e( 'r#s iden'iic#r $#s di!ers#s or#s de #&%so con'r# $# %er( 1one %n #cen'o es1eci#$ en $# !io$enci#. Y s%"ieren %e #1$i#r e$ oco( s #$$ de $# !io$enci# )sic#( 1ro!oc#r)# %n# 1/rdid# de $# !isi&i$id#d $os rec%rsos es1ec)ic#en'e dedic#dos # $# %er "o$1e#d#( %n# 1osi&$e disin%ción de $# i1or'#nci# #si"n#d# #$ 1ro&$e# 4Ed$esor$5. De$ iso odo( !#rios #%'ores s%"ieren in'er!enciones direc'#s con $#s %eres "o$1e#d#s $os "o$1e#dores( en ins'i'%ciones es1eci#$i#d#s con '/cnic#s es1ec)ic#s 4Eisio!i's ,%c+&inder( S+##i5. O'ros( 'ienden # #1$i#r $# deinición de$ 1ro&$e# se0#$#n !#ri#s orien'#ciones re$#cion#d#s( 1or ee1$o( re$#cion#r e$ #$'r#'o con'r# $# %er con o'ros 1ro&$e#s soci#$es( coo $# ne"#ción de $os derec+os +%#nos de $# %er 4eise( 3#n%+#5( $# discriin#ción econóic# 4D%''on( 3e$$5( $# 1ros'i'%ción 43#n%+#( 3e$$5( $# e1$o'#ción co%ni'#ri# 43e$$5( $# discriin#ción r#ci#$ 43#n%+#5( $# eini#ción de $# 1o&re# 43e$$5 $# discriin#ción s#d# en $# orien'#ción se%#$ 43e$$( 3#n%+#5. T#&i/n se #1$)# $# deinición de$ 1ro&$e# #"re"#ndo e$ #&%so de !)c'i#s sec%nd#ri#s >coo $os ni0os 'es'i"os> enc#r#ndo s% !ic'ii#ción en %n 1$#no de i"%#$d#d #$ de $# %er #$'r#'#d# 4Pe$ed5. L# co1$eid#d de $#s in'er#cciones en're $#s di!ers#s or#s de o1resión "ener# %n orden de !ic'ii#ción( de n#'%r#$e# es'r%c'%r#$. L# #1$i#ción 'iende # re#$#r $#s coneiones en're %n# or# de !ic'ii#ción o'r#. T#&i/n se s%"iere %n# #1$i#ción de $# deinición e$ #$c#nce de$ re# de ser!icios. Los %e 1ro1onen es'e eno%e sos'ienen %e o'ros sis'e#s( s ins'i'%cion#$i#dos >coo &ienes'#r de$ enor( s#$%d 1&$ic#( cor'es $e"#$es de %s'ici# criin#$> 'endr)#n $# 1ro&i$id#d de $$e"#r # s %eres "o$1e#d#s %e $os ser!icios es1eci#$i#dos #c'%#$es. Asiiso( es'os sis'e#s orecen #ores rec%rsos #'eri#$es 1#r# #1$ic#r #$ res1#$do de $#s %eres orecer$es ser!icios 4Sc+ec+'er5. A1o#ndo es'# #1$i#ción de $os ser!icios( se consider#n '#&i/n o'r#s in'er!enciones( con +o&res "o$1e#dores con ni0os 4Pe$ed( Ed$eson( To$#n5. <7= VIOLENCIA DOMESTICA 7B7
EL FUTURO DE LAS INTERVENCIONES... <7B ORIENTACION IDEOLOGICA: DEL IDEALISMO AL PRAGMATISMO Los #%'ores !#r)#n en e$ "r#do en %e se inc$in#n +#ci# %n# 1osición ide#$is'# o 1r#"'ic#. Pero $# !#ri#ción es só$o de "r#do( no 1ro1one ec$%siones o con 'r#dicciones. En re#$id#d( 'odos $os #%'ores sos'ienen %n# #c'i'%d ide#$is'# 1r#"'ic# 1ero( en s%s 'r#os en es'e $i&ro( 'ienden # en#'i#r %n# so&re $# o'r#. Los %e se inc$in#n +#ci# e$ ide#$iso son %c+o s #1$ios en e$ #$c#nce de s%s 1ro1%es'#s en s% orien'#ción +#ci# %n %'%ro dis'#n'e 4eise5. Los %e se inc$in#n #$ 1r#"#'iso son s es1ec)icos #1%n'#n # $# so$%ción de 1ro&$e#s( con %n c$#ro #cen'o en e$ 'r#'#ien'o de 'e#s es1ec)icos de$ #%) #+or# 4To$#n5. E$ ide#$iso se re$e# co1#r#ndo eno%es 1re!ios %e( en cier'# edid#( +#n r#c#s#do o %eron 1#rci#$es( con eno%es no 1rodos #n( %e 1roe'en res1%es'#s s #rc#n'es 43#n%+#( 3e$$5. E$ 1r#"#'iso se re$e# en e'#s s odes'#s: se concen'r# en #"re"#r %n n%e!o esc#$ón 1#r# con'ri&%ir #$ /i'o en e$ #neo de$ 1ro&$e# 4S+##i5. DILEMAS DE PERTENENCIA POLITICA Y ORGANI2ACIONAL Desde $# 1ers1ec'i!# +is'óric#( es c$#ro %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s n#ció coo res1%es'# # $# i"nor#nci# 1&$ic# #cerc# de$ s%riien'o de $# % er #$'r#'#d# de $# %er en "ener#$. Los #%'ores 1resen'#n %n# s#n# 'ensión en're !#ri#s 1osiciones res1ec'o de $# necesid#d de %n #cerc#ien'o # $os 1oderes es'#&$ecidos. A$"%nos recoiend#n %n# #1roi#ción c#%'e$os#( # 1es#r de reconocer $os 1e$i"ros 1o'enci#$es 4Sc+ec+'er( eise( Pe$ed5. O'ros( creen %e e$ 1recio de '#$ #cerc#ien'o ser)# de#si#do e$e!#do 1#r# $#s or"#ni#ciones %e #c'%#$en'e orecen ser!icios # $# %er "o$1e#d# 43e$$5. Es'os $'ios recoiend#n #cen'%#r e$ des#rro$$o de rec%rsos en e$ ni!e$ co%ni'#rio( en $%"#r de #1o#rse en $# #%d# de $#s ins'i'%ciones "%&ern#en'#$es. Re$#cion#do con es'# disc%sión( se 1resen'# e$ 'e# de$ 1roesion#$iso !ers%s !o$%n'#riso. Eis'e %n 1#r#$e$o en're $os %e s%"ieren #1o#rse en #c'i!id#des en e$ ni!e$ co%ni'#rio $os %e #&o"#n 1or e$ %so de $# or"#ni#ción ins'i'%cion#$ #c'%#$. Es'e di$e# +is'órico 'iene !#ri#s consec%enci#s ideo$ó"ic#s 1o$)'ic#s( se re$#cion# con $# #i$i#ción 1o$)'ic# or"#ni#cion#$. Los %e #&o"#n 1or %n #or 1roesion#$iso $# ins'i'%cion#$i#ción den'ro de $#s #c'%#$es es'r%c'%r#s de s#$%d( &ienes'#r $e"#$es( '#n'o n#cion#$es coo in'ern#cion#$es 4eise( Sc+ec+'er5( %nd#en'#n s% 1osición en $# 1osi&i$id#d de #cceder # #ores rec%rsos de 1res'#r ser!icios # #or c#n'id#d de %eres. Los %e no es'n de #c%erdo en co$#&or#r con $#s ins'i'%ciones eis'en'es( s%"ieren %e +#cer$o $ii'#r)# #$ o!iien'o ideo$ó"ic#en'e( red%cir)# s% er!or cre#'i!id#d e i1ondr)# #ner#s ins'i'%cion#$es 1roesion#$es de 'r#'#r e$ 1ro&$e#. Ades( se #ir# %e $# is# 1erce1ción de$ 1ro&$e# %ed#r)# $ii'#d# # $os in'ereses e in'er1re'#ciones ins'i'%cion#$i#dos %e( 1or n#'%r#$e#( #c'%#rn en con'r# de $os in'ereses de $# %er 43e$$5. MODUS OPERANDI: DESDE EL ACTIVISMO ASTA LA TERAPIA Los #%'ores de orien'#ción #c'i!is'# #&o"#n 1or e$ c#&io de $# es'r%c'%r# soci#$ e$ res1#$do de $# %er "o$1e#d# 43#n%+#5. Los #%'ores de$ eno%e 'er#1/%'ico s%"ieren in'er!enciones( coo $# 'er#1i# de 1#re# o $# <79 VIOLENCIA DOMESTIC>A EL FUTURO DE LAS INTERVENCIONES... <7; 7B
in'er!ención enoeno$ó"ic#( c%o #$c#nce es 1%n'%#$ 4Eisio!i's ,%c+&inder( S +##i5. Pero no 'o#n 1osiciori es ec$%en'es sino %e in'en'#n co1$een'#rse rni%'%#en'e. A1%n'#n s &ien # %n eno%e es'o #%e$$o 4Go$dner( 7885 1re sen'#n !#ri#s o1ciones 1#r# &%sc#r %n# co1$een'#ción. Por ee1$o( si &ien S7> i$##i s%"iere $# 'er#1i# de 1#re#( '#&i/n s%"iere e$ 'i s o de $# 'eor)# sis'/ic#. S% eno%e s%1one %e $# 'er#1i# no es' conin#d# # $# c$)nic# %e( en di!ers#s e'#1#>s de$ 1roceso( es neces#rio %n 'r#o in'ensi!o con o'ro s sis'e#s soci#$es re$#cion#dos con e$ 1ro&$e#. Desde o'ro n"%$o( Sc+ec+'er s%"iere %e es neces#rio %n c#&io en $os sis'e#s de s#$%d de &ienes'#r de$ enor( 1ero orece es'e eno%e con $# es1er#n# de 1ro1orcion#r ser!icios s direc'os # $#s !)c'i#s de $# !io$enci#. OR7ENTACION: DE LA @@@PERACION AL CONFLICTO Un# 1reoc%1#ción con # 'odos $os 'r#os es e$ "r#do de co$#&or#ción o con$ic'o con $os sis'e#s soci#$es ins'i'%cion#$es en $#s re#s de $# $e( $# s#$%d e$ &ienes'#r. Se de&e record#r %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s n#ció # 1#r'ir de$ con$ic'o con esos sis'e#s( %e ne"#n e$ s%riien'o de $# %er "o$1e#d#. Re$eion#ndo so&re es'# +is'ori# $eendo $os c#1)'%$os de es'e $i&ro( se !e %e +%&o %n# e!o$%ción +#ci# or#s s #1$i#s de coo1er#ción. L# dis1oni&i$id#d 1#r# coo1er#r >%e sie1re +# es'#do 1resen'e en e$ o!iien'o( 1ero #+or# es' co&r#ndo s %er#> 1#rece s#rse so&re $# +i1ó'esis de %e e$ o!iien'o 'iene # %n# iden'id#d só$id#( 1or $o %e 1%ede coen#r # e1#ndirse 1#r# &eneicio de $ #s %eres "o$1e#d#s de$ o!iien'o en "ener#$. L# 'endenci# # $# coo1er#ción con $os 1oderes ins'i'%cion#$es se e1res# de !#ri#s or#s. Por ee1$o( eise s%"iere coo1er#r con di!ers#s or"#ni#ciones de ni!e$ in'ern#cion#$( 1#r# 1oder $$e"#r # de'erin#dos 1#)ses %e #1o#n 1oco # $# %er "o$1e#d#. En ese c#so( $# coo1er#ción es %n# 'c'ic# 1#r# enren'#r %n con$ic'o. En o'r#s 1#$#&r#s( se es1er# %e $# coo1er#ción inc$ine e$ e%i$i&rio de 1oder en #!or de $os in'ereses de $# %er en re"iones de'erin#d#s. E$ 'r#o de 3e$$ 1resen'# $# necesid#d de coo1er#r con $os or"#nisos co%ni'#rios( 1ero %s# %n# 1ers1ec'i!# de con$ic'o 1#r# $o"r#r es'# e'#. D%''on( Ed$eson( S+##i Sc+ec+'er s%"ieren %e $#s es'r#'e"i#s coo1er#'i!#s #&rirn e$ #cceso # s %eres 1ro1orcion#rn s 1osi&i$id#des de #%d#r$#s. E$ eno%e de $%c+# se consider# 'i$ 1#r# 'r#'#r 1ro&$e#s %e 'r#dicion#$en'e +#n sido des#'endidos o in'encion#$en'e ne"#dos. Por ee1$o( e$ 1ro&$e# de $# r## re$#cion#do con $# !io$enci# con'r# $# %er. 3#n%+# s%"iere %n con$ic'o con e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Se0#$# %e( en s% &s%ed# de i"%#$d#d( e$ o!iien'o o$!idó # $# %er ne"r#( # $#s $es&i#n#s # o'ros "r%1os #r"in#dos den'ro de$ o!iien'o. Si &ien eis'e $# 'endenci# "ener#$ # &%sc#r odos de coo1er#ción( %c+os 'od#!)# conci&en $# ide# de %e( en %n con'e'o soci#$ s#do en $# $%c+# de 1oderes con .in'ereses o1%es'os( e$ con$ic'o es 'i$. USO DE METAFORAS E$ $en"%#e $#s e'or#s son edios si&ó$icos i1or'#n'es %e sir!en # $os #%'ores 1#r# e1res#r s% orien'#ción ideo$ó"ic#( s% 1osición con re$#ción #$ 'e# de $# 1rc'ic#( s% #i$i#ción or"#ni#cion#$( e'c/'er#. Medi#n'e e$ %so de cier'o 'i1o de e'or#s( $os escri'ores <7 VIOLENCIA DOMESTICA EL FUTURO DE LAS INTERVENCIONES... <78 7B<
cons'r%en %n enc%#dre en'#$ %e "ener# conce1'os. Es #s) coo $#s e'or#s descri&en cre#n $# re#$id#d. Los c#1)'%$os de es'e $i&ro con'ienen !#rios ee1$os de $# cre#ción de %n# re#$id#d # 'r#!/s de$ %so de e'or#s. Por ee1$o( $#s e'or#s de D%''on cre#n %n# conce1'%#$i#ción eco$ó"ic# de$ 'e# 1resen'#do orecen %n enc%#dre %e 1%ede #1$ic#rse 1#r# or"#ni#r 'odo $o escri'o. De #ner# sii$#r( e$ c#1)'%$o de Eisio!i's ,%c+&inder %s# e'or#s enoeno$ó"ic#s( coo si"niic#do e1erienci#( 1#r# cre#r %n# $ec'%r# %e #cen'# e$ si"niic#do 1erson#$ %n# #c'i'%d in'er1re'#'i!# de$ 'e'o. L#s e'or#s de derec+os s#$%d( %e 1resen'# eise( e!oc#n dos %ndos de #$"n odo di!er"en'es( %e re1resen'#n #1$i#s r##s de 1ens#ien'o den'ro de$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s. Uno es $e"#$is'#( e$ o'ro es s#$%d 1&$ic#. E$ eno%e $e"#$is'# de $os derec+os indi!id%#$es de $# %er "o$1e#d# es +is'óric#en'e con'in%o con $#s e'or#s de $#s #c'i!is'#s de$ o!iien'o. De #ner# sii$#r( $# e'or# de s#$%d 1&$ic# diri"e n%es'r# #'ención # deiniciones /dic#s # $# orien'#ción +#ci# $# 1re!ención %e s%r"e de $# e1ideio$o")# coo %n# ideo$o")#. CONCLUSIONES do %n# e'#1# de des#rro$$o en $# %e 1%ede #ron'#r $# con'e'%#$i#ción de s% 'r#o sin 1erder 1ri#c)#. P#rece %e e$ er!or de $#s #c'i!is'#s( %e %e % %ncion#$ 1#r# +#cer de $# %er "o$1e#d# %n 1ro&$e# soci#$( 'endr %e co&in#rse con %n# #or 1roesion#$i#ción en e$ c#1o. L#s od#$id#des de in'er!ención 'endrn %e #rc#r desde e$ #c'i!iso inde1endien'e e$ c#&io de $os sis'e#s( +#s'# $#s #c'i!id#des es1eci#$i#d#s de 'er#1i# indi!id%#$( de 1#re# de "r%1o( se"n $# necesid#d e$ección de $os 1#cien'es. Es'o i1$ic# %n# #c'i'%d de es'o #%e$$o( en !e de $# ec$%sión de cier'#s od#$id#des de in'er!ención so&re ses ideo$ó"ic#s. Es'e eno%e $$e!# i1$)ci'# %n# orien'#ción ideo$ó"ic# %e 1#rece inc$in#rse +#ci# e$ 1r#"#'iso. Un# es1ecie de 1r#"#'iso %e se concen'r# en $#s necesid#des inedi#'#s %r"en'es de $# %er "o$1e#d# sin 1erder de !is'# $# necesid#d de c#&ios c%$'%r#$es es'r%c'%r#$es. Es'# orien'#ción conci&e $os c#&ios 1r#"'icos en e$ ni!e$ inedi#'o coo es$#&ones de %n 1$#n #or( %e 'ienen %n# c$#r# ideo$o")# orien'#dor#. Es'#s 'endenci#s se si&o$i#n en %n $en"%#e %e es s inc$%si!o. Tod#s $#s 'endenci#s con'ri&%en # $# cons'r%cción de %n c#1o %e se #&re # $# co$#&or#ción( des1%/s de +#&er es'#&$ecido con /i'o %n# %er'e iden'id#d inde1endien'e. Es'e #n$isis re$e# %e e$ c#1o de $# in'er!ención en e$ #$'r#'o de $# %er es' 'endiendo # o!erse +#ci# $)i'es s #1$ios. Es'o se e1res# '#n'o en %n# 'endenci# # #1$i#r $# deinición de$ 1ro&$e#( coo en %n# 'endenci# # in'e"r#r$o > no se1#r#r$o> de o'ros 1ro&$e#s soci#$es. Si &ien es'# 'endenci# 1%ede es'#r #soci#d# con e$ 'eor de 1erder !isi&i$id#d 1riorid#d( es'o no neces#ri#en'e de&er 1rod%cirse. D# $# i1resión de %e e$ o!iien'o de %eres "o$1e#d#s +# #$c#n# Reerenci#s Go$dner( V. 4#ro>#&ri$( 7885. M#in" roo or &o'+#nd. T+e F#i$ T+er#1 Ne'*orer( 1"s. BB>97. Sc+*#nd'( T. A. 4788=5. Cons'r%c'i!is'( in'er1re'i!is' #11ro#c+es 'o +%#n in%ir. En N.3. Denin Y.S. Linco7n 4co1s.5( #nd&oo o %#$i'#'i!e rese#rc+ 41"s. 777<;5. T+o%s#nd O#s( CA: S#"e. Es'e $i&ro se 'erinó de i1riir en e$ es de oc'%&re de 788;( en $os T#$$eres Gricos Co$or Ee( P#so 78( A!e$$#ned#( ,%enos Aires. 7B=