TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD
TS EN ISO 9934-2 Haziran 2007
ICS 19.100
TAHRİBATSIZ MUAYENE - MANYETİK PARÇACIK MUAYENESİ BÖLÜM 2: TESPİT ORTAMI Non-destructive testing - Magnetic particle testing Part 2: Detection media
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
−
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
−
Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2 /Haziran 2007
Ön söz -
Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 9934-2(2002) standardı esas alınarak TSE Metalurji İhtisas Grubun’ca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun 21 Haziran 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
-
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
İçindekiler 1 2 3 4 5
Kapsam................................................................................................................................................... 1 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ......................................................................................... 1 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................. 2 Güvenlik önlemleri ................................................................................................................................ 2 Sınıflandırma.......................................................................................................................................... 2 5.1 Genel ....................................................................................................................................................... 2 5.2 Manyetik mürekkepler ............................................................................................................................. 2 5.3 Tozlar....................................................................................................................................................... 2 6 Deneyler ve deney sertifikası ............................................................................................................... 2 6.1 Tip deneyleri ve parti deneyleri ............................................................................................................... 2 6.2 Kullanım sırasında yapılan deneyler ....................................................................................................... 2 7 Şartlar ve deney metotları .................................................................................................................... 3 7.1 Performans .............................................................................................................................................. 3 7.2 Renk ........................................................................................................................................................ 3 7.3 Parçacık büyüklüğü ................................................................................................................................. 3 7.4 Sıcaklık direnci ........................................................................................................................................ 3 7.5 Flüoresan katsayısı ve flüoresan kararlılığı............................................................................................. 3 7.6 Taşıyıcı sıvının flüoresansı...................................................................................................................... 5 7.7 Parlama noktası....................................................................................................................................... 5 7.8 Tespit ortamının sebep olduğu korozyon ................................................................................................ 5 7.9 Taşıyıcı sıvının viskozitesi....................................................................................................................... 5 7.10 Mekanik kararlılık............................................................................................................................. 5 7.11 Köpürme .......................................................................................................................................... 6 7.12 pH .................................................................................................................................................... 6 7.13 Depolama kararlılığı ........................................................................................................................ 6 7.14 Katı madde muhtevası..................................................................................................................... 6 7.15 Kükürt ve halojen muhtevası ........................................................................................................... 6 8 Deney şartları......................................................................................................................................... 6 9 Deney raporu ......................................................................................................................................... 6 10 Ambalajlama ve etiketleme................................................................................................................... 6 Ek A Tip, parti ve kullanım deneyleri için işlem .......................................................................................... 9 Ek B Referans blokları ................................................................................................................................. 10 Ek C Çeliğin korozyonu deneyleri .............................................................................................................. 15 Kaynaklar........................................................................................................................................................ 18
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Tahribatsız muayene - Manyetik parçacık muayenesi Bölüm 2: Tespit ortamı 1
Kapsam
Bu standard, (manyetik mürekkep, toz, taşıyıcı sıvı, kontrast boyası dâhil) manyetik parçacık muayenesinde kullanılan mamullerin önemli niteliklerini ve bu nitelikleri kontrol etme metotlarını kapsar.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır. EN, ISO, IEC,vb No EN 1330-1
Adı (İngilizce) Non-destructive testing Terminology - Part 1 : General terms
EN 1330-2
Non-destructive testing Terminology - Part 2 : Terms common to non-destructive testing methods Quenched and tempered steels Part 1: Technical delivery conditions for special steels. Metallic products - Types of inspection documents. Rotodynamic pumps – Coolant pumps units for machine tools Nominal flow rate, dimensions. Petroleum products - Corrosiveness to copper - Copper strip test (ISO 2160:1998). Non-destructive testing - Penetrant testing and magnetic particle testing - Viewing conditions (ISO 3059:2001) Petroleum products - Transparent and opaque liquids - Determination of kinematic viscosity and calculation of dynamic viscosity (ISO 3104:1994). Non-destructive testing - Magnetic particle testing - Part 1: General principle (ISO 9934-1:2001).
EN 10083-1 EN 10204 EN 12157 EN ISO 2160 EN ISO 3059 EN ISO 3104
EN ISO 9934-1 EN ISO 9934-3
Non-destructive testing - Magnetic particle testing - Part 3 : Equipment (ISO/DIS 9934-3:1998)
prEN ISO 12707*
Non-destructive testing Terminology - Terms used in magnetic particle testing. (ISO/DIS 12707:2000).
1
TS No1) TS EN 1330-1
TS EN 1330-2
TS 2525-1 EN 10083-1 TS EN 10204 TS EN 12157 TS 2741 EN ISO 2160 TS EN ISO 3059 TS 1451 EN ISO 3104
TS EN ISO 9934 -1 TS EN ISO 9934 - 3
Adı (Türkçe) Tahribatsız muayene - Terimler ve tarifleri - Bölüm 1: Genel terimler listesi Tahribatsız muayene - Terimler ve tarifler - Bölüm 2: Tahribatsız muayene metotları ortak terimleri Su verilmiş ve menevişlenmiş çelikler (ıslah çelikleri) - Kısım 1: Özel çeliklerin teknik teslim şartları Metalik ürünler - Muayene ve deney belgelerinin tipleri Rotodinamik pompalar - Soğutma pompa üniteleri- Takım tezgahları için - Anma debisi, boyutlar Petrol ürünleri - Bakır korozyonu Bakır şerit metodu Tahribatsız muayene - Penetrantla muayene ve manyetik parçacıkla muayene - İnceleme şartları Petrol ürünleri - Saydam ve opak sıvılar - Kinematik viskozite tayini ve dinamik viskozitenin hesaplanması Tahribatsız muayene - Manyetik parçacık muayenesi - Genel ilkeler Tahribatsız muayene - Manyetik parçacık muayenesi - Donanım
TSE Notu: Atıf yapılan Standardların Türkçe adı ve numarası 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. * 2005 yılında iptal edilmiştir. 1
ICS 19.100 EN, ISO, IEC,vb No ISO 2591-1 ISO 4316,
3
TÜRK STANDARDI Adı (İngilizce) Test sieving - Part 1: Methods using test sieves of woven wire cloth and perforated metal plate. Surface active agents Determination of pH of aqueous solutions - Potentiometric method.
TS No TS 3479 ISO 2591-1
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007 Adı (Türkçe) Elek analizi - Bölüm 1: Delikli metal levha ve tel örgülü deney eleklerini kullanma metotları
Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları bakımından EN 1330–1, EN 1330–2 ve EN 12707’deki terim ve tariflerle birlikte aşağıdaki terim ve tarif geçerlidir.
3.1
Parti
Bir imalât işlemi esnasında imal edilen, tamamı aynı özelliklere sahip ve aynı tanıtıcı numara veya işarete sahip olan malzeme miktarı
4
Güvenlik önlemleri
Manyetik parçacık muayenesinde kullanılan malzemeler ve kimyasal maddelerle yapılan ilgili deneylerde kullanılan malzemeler sağlığa zararlı, alevlenebilir ve/veya uçucu olabilir. Bunlarla ilgili bütün gerekli önlemler alınmalıdır. Sağlık ve güvenlik, kirlilik,vb. konulardaki yerel ve ulusal düzenlemeler dâhil bütün ilgili düzenlemelere uyulmalıdır.
5
Sınıflandırma
5.1 Genel Bu standardın kapsamındaki manyetik parçacık muayenesi malzemeleri aşağıdaki gibi sınıflandırılmalıdır.
5.2 Manyetik mürekkepler Manyetik mürekkepler, uygun bir taşıyıcı sıvı içerisinde dağılmış ince taneli renkli veya flüoresan manyetik parçacıklardan ibaret olmalıdır. Karıştırıldığında bu parçacıklar homojen bir süspansiyon oluşturmalıdır. Manyetik mürekkepler pasta ve tozlar dâhil konsantreler hâlinde piyasaya sürülen mamullerden elde edilebilir veya kullanıma hazır olarak satın alınabilir.
5.3 Tozlar Kuru teknikte kullanılan tozlar ince taneli renkli ve/veya flüoresan manyetik parçacıklardan ibaret olmalıdır.
6
Deneyler ve deney sertifikası
6.1 Tip deneyleri ve parti deneyleri Manyetik parçacıkların tip deneyleri ve parti deneyleri EN ISO 9934-1, EN ISO 9934-2, ve EN ISO 9934-3’te verilen kurallara göre yapılır. Tip deneyi bir mamulün amaçlanan kullanıma uygun olup olmadığını belirlemek için yapılır. Parti deneyi bir partinin özelliklerinin belirtilen mamul tipine uygun olup olmadığını göstermek için yapılır. Tedarikçi bu standardda ayrıntıları verilen metotlara uygunluğu gösteren bir sertifika vermelidir. Bu sertifika elde edilen sonuçları ve izin verilen toleransları içermelidir. Tespit ortamında bir değişiklik yapılacak olursa, yeni bir tip deneyi yapılmalıdır.
6.2 Kullanım sırasında yapılan deneyler Kullanım sırasında yapılan deneyler, tespit ortamının performansını koruyup korumadığını göstermek için yapılır.
2
ICS 19.100
7
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Şartlar ve deney metotları
7.1 Performans 7.1.1 Tip deneyleri ve parti deneyleri Tip deneyleri ve parti deneyleri, Ek B’de tarif edilen Tip 1 veya Tip 2 referans blokları kullanılarak Ek A’ya uygun olarak yapılmalıdır.
7.1.2 Kullanım sırasında yapılan deneyler Kullanım sırasında yapılan deneyler, Ek B’de tarif edilen Tip 1 veya Tip 2 referans bloklarından birini veya donanımda kullanılan bloklarda görülenlere benzer süreksizlikleri bulunan bloklar kullanılarak Ek A’ya uygun olarak yapılmalıdır.
7.1.3 Kontrast boyası Tip deneyleri ve parti deneyleri, imalâtçının talimatına uygun olarak kontrast boyası uyguladıktan sonra ve onaylanmış bir tip deneyi ve uygun bir manyetik mürekkeple Madde 7.1.1’e göre yapılmalıdır.
7.2 Renk Manyetik parçacık tespit ortamının çalışma şartlarındaki rengi, tedarikçi tarafından belirtilmelidir. Parti deneyinde kullanılan deney numunesinin rengi gözle karşılaştırıldığında tip deneyi numunesinin renginden farklı olmamalıdır.
7.3 Parçacık büyüklüğü 7.3.1 Metot Parçacık büyüklüğünü tayin metodu, parçacık büyüklüğü dağılım aralığına bağlıdır. Not – Manyetik mürekkepler için parçacık büyüklüğü dağılımı Coulter metoduyla veya eş değer bir metotla (Bk. Kaynaklar) tayin edilmelidir.
7.3.2 Parçacık büyüklüğünün tarifi Tane büyüklüğü aralığı aşağıdaki gibi olmalıdır: Alt çap, dl: Parçacıkların en fazla % 10’u dl’den küçük olmalıdır; Ortalama çap, da: Parçacıkların % 50’si da’dan büyük % 50’si da’dan küçük olmalıdır; Üst çap, du: parçacıkların en fazla % 10’u du’dan büyük olmalıdır.
7.3.3 Şartlar dl, da ve du rapor edilmelidir. Manyetik mürekkeplerde büyüklükler dı ≥ 1,5 µm ile du ≤ 40 µm arasında olmalıdır. Not – Tozlarda genellikle dı ≥ 40 µm’dir.
7.4 Sıcaklık direnci Tedarikçi tarafından belirtilen azamî sıcaklıkta 5 dakika süreyle ısıtıldığında mamulde hiçbir bozulma olmamalıdır. Bu durum, Madde 7.1.1’de tarif edildiği gibi performans deneyin tekrarlanarak doğrulanmalıdır.
7.5 Flüoresan katsayısı ve flüoresan kararlılığı Bu deneyleri yapmak için kuru toz kullanmak gerekir. Manyetik mürekkeplerde, manyetik parçacık katı muhtevası kullanılmalıdır.
7.5.1 Tip deneyleri 7.5.1.1 Metot Flüoresan katsayısı β, cd/W cinsinden aşağıdaki gibi tarif edilir:
3
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
β = L / Ee Burada; L Ee dir.
: Düz bir toz yüzeyinin parlaklığı, cd/m2, : Toz yüzeyindeki UV ışıma seviyesi, W/m2
Kullanılan aygıtın düzenlenişi Şekil 1’de gösterilmiştir. Toz yüzeyi (45° ± 5) °’lik açıyla homojen bir şekilde UV(A) ışımaya tabi tutulmalıdır. Parlaklık, uygun bir ölçme cihazıyla ± % 10 doğrulukla ölçülmelidir. Bu cihaz parlaklığı toz yüzeyinden ve hedef alanın dışındaki etkilenmemiş bölgeden ölçmelidir. Işıma seviyesi, toz yüzeyi yenilenerek UV sensörü EN ISO 3059’a uygun bir ölçüm cihazıyla ölçülmelidir.
Açıklama: 1 2 3 4 5
Parlaklık ölçülmesi Lamba UV ışıma Işıma ölçüm noktası Toz yüzeyi Şekil 1 - Manyetik parçacıklar için flüoresan katsayısı β’nın tayini
Not – Tavsiye edilen bir düzenleme, 200 cd/m2’lik bir aralığa sahip bir parlaklık ölçme cihazını 20º ‘lik bir gözetleme açısıyla (α), 40 mm’lik çapı olan düz toz yüzeyinin 80 mm üzerine yerleştirmektir. UV(A) lambaları toz yüzeyinde Ee 10 W/m2 ile 15 W/m2 arasında homojen bir ışıma sağlayacak şekilde yerleştirilmelidir.
7.5.1.2 Şartlar Flüoresan katsayısı (β)1,5 cd/W’den büyük olmalıdır.
7.5.1.3 Flüoresan kararlılık Numune, ilk önce Madde 7.5.1.1’de tarif edilen metoda göre deneye tabi tutulmalıdır. Sonra numune Madde 7.5.1.1’de tarif edildiği gibi 20 W/m2’lik (en az) UV-A ışımaya 30 dakika süreyle maruz bırakıldıktan sonra yeniden deneye tabi tutulmalıdır. Flüoresans katsayısı % 5’ten fazla azalmamalıdır. 4
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
7.5.2 Parti deneyleri Parti deneyleri Madde 7.5.1.1’e göre yapılmalıdır. Flüoresans katsayısı tip deneyi değerinin % 10’u dahilinde olmalıdır.
7.6 Taşıyıcı sıvının flüoresansı
Taşıyıcı sıvının flüoresansı en az 10 W/m2’lik UV-A ile ışımaya tabi tutulmuş kinin sülfat çözeltisi ile karşılaştırılmak suretiyle gözle kontrol edilmelidir. Kinin sülfat çözeltisinin derişimi 0,1 N H2SO4 içerisinde 7 × 10-9 M (5,5 ppm) olmalıdır. Deneye tabi tutulan taşıyıcı sıvı, kinin sülfat çözeltisinden daha fazla flüoresans göstermemelidir.
7.7 Parlama noktası Su esaslı olmayan manyetik mürekkeplerde, taşıyıcı sıvının parlama noktası (açık kâse metodu) belirtilmelidir.
7.8 Tespit ortamının sebep olduğu korozyon 7.8.1 Çelikte korozyon deneyleri Çelikte korozyona sebep olma etkisi Ek C’ye göre bildirilmeli ve deneye tabi tutulmalıdır.
7.8.2 Bakırın korozyon deneyleri Bakırda korozyona sebep olma etkisi EN ISO 2160’a göre deneye tabi tutulmalıdır.
7.9 Taşıyıcı sıvının viskozitesi Viskozite tayini EN ISO 3104’e göre yapılmalıdır. Dinamik viskozite (20 ± 2) °C’ta 5 mPa.s’den büyük olmamalıdır.
7.10 Mekanik kararlılık 7.10.1 Uzun süreli deney (dayanıklılık deneyi) İmalâtçı, tespit ortamının 120 saat süreyle tipik bir manyetik parçacık muayene tezgâhında kullanılmaktan etkilenmediğini göstermelidir. Bu, bir manyetik parçacık muayene tezgâhında veya bunun benzeşimi olan bir düzenlemede kanıtlanabilir. Tavsiye edilen bir düzenleme aşağıda verilmiştir. 40 L’lik bir tespit ortamı santrifüj pompalı, korozyona dayanıklı bir hazne içine konulur. Tespit ortamı dolaşıma dahil edilmeli ve bir vana ile akışı engellenebilmelidir. Teknik veriler: Dalgıç pompasının tipi EN 12157 - T 160-270-1 Dönüş akımının çapı RI 1" NB boru Çevrim süresi − Vana açık, 5 s − Vana kapalı, 5 s. Tespit ortamı 120 saat kullanımdan önce ve sonra bir referans blokla (bk. Madde 7.1.1) kontrol edilmelidir. Belirtilerin niteliğindeki herhangi bir fark edilebilir değişiklik ret sebebi sayılmalıdır.
7.10.2 Kısa süreli deneyler 7.10.2.1 Donanım Şekil 2’dekine benzer bir karıştırma tertibatı kullanılmalıdır.
5
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
0
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
) rpm.
1)
Karıştırma kanadının hızı: (3 000
2) 3) 4)
Karıştırma kâsesi: 2 L kapasiteli Referans blokları Tip 1 ve Tip 2, Ek B’de tarif edildiği gibi. 10 W/m²’lik bir ışıma sağlayacak UV-A kaynağı, EN ISO 3059’a uygun.
− 300
7.10.2.2 İşlem 1 L’lik bir numune 2 saat süreyle karıştırılır. Referans blok N° 1 ve Referans blok N° 2 üzerinde karıştırılan prob ve referans prob kullanılarak elde edilen belirtiler karşılaştırılır.
7.10.2.3 Şartlar Belirtilerin niteliğindeki fark edilebilir herhangi bir değişiklik ret sebebi sayılmalıdır.
7.11 Köpürme Mekanik kararlılık deneyi sırasında köpürme Madde 7.10.1 veya Madde 7.10.2’ye göre kontrol edilmelidir. Önemli derecede köpürme ret sebebi sayılmalıdır.
7.12 pH Sulu taşıyıcı sıvıların pH değeri ISO 4316’ya göre tayin edilmelidir. Bulunan değer rapora yazılmalıdır.
7.13 Depolama kararlılığı Son kullanım tarihi imalâtçı tarafından verilmeli ve her orijinal kap üzerine işaretlenmelidir.
7.14 Katı madde muhtevası Manyetik mürekkeplerin g/L’si cinsinden tavsiye edilen manyetik parçacık muhtevası tedarikçi tarafından verilmelidir.
7.15 Kükürt ve halojen muhtevası Kükürt ve halojen muhtevası düşük olarak nitelendirilen mamullerde, kükürt ve halojen muhtevası 200 ppm’lik kükürt/halojen muhtevasında ± 10 ppm’lik bir hassasiyetle ölçüm yapabilen bir metotla tayin edilmelidir. - Kükürt muhtevası (200 ± 10) ppm’den düşük olmalıdır; - Halojen muhtevası (200 ± 10) ppm’den düşük olmalıdır (halojen, klor + flüor olarak alınmalıdır).
8
Deney şartları
Deneyler Çizelge 1’de verilen şartlara göre yapılmalıdır. Tip deneyleri (Q) ve parti deneyleri (B) tedarikçinin veya imalâtçının sorumluluğunda olmalıdır. Kullanım sırasında yapılan deneyler (P) kullanıcının sorumluluğundadır.
9
Deney raporu
Siparişte kararlaştırıldığı gibi, manyetik parçacık muayenesi malzemelerinin tedarikçisi veya imalâtçısı EN 10204’e göre bir uygunluk sertifikası vermelidir. Çizelge 1’de gerekli görülen bütün deneylerin sonuçları rapor edilmelidir.
10 Ambalajlama ve etiketleme Ambalajlama ve etiketleme mevcut ulusal ve yerel düzenlemelere uygun olarak yapılmalıdır. Kaplar tespit ortamına uygun olmalıdır. Kapların üzerine aşağıdaki bilgiler işaretlenmelidir: Mamulün tanıtımı, Tespit ortamının tipi, Parti numarası, İmalât tarihi, Son kullanma tarihi.
6
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Çizelge 1 – Deney şartları Özellikler
Performans Renk Parçacık büyüklüğü Sıcaklık direnci Flüoresans katsayısı Flüoresans kararlılığı Parlama noktası Taşıyıcı sıvının flüoresansı Çelikte korozyon Bakırda korozyon Viskozite
Kontrast boyası
Kuru tespit ortamı
Organik taşıyıcı sıvı
Kullanıma hazır sulu süspansiyon
Q/B Q/B/P
Q/B/P Q/B/P
Q
Q/B/P Q/B/P
Kullanıma hazır organik süspansiyon Q/B/P Q/B/P
Q/B
Q/B
7.3
Q
Q
7.4
Q/B
Q/B
Q/B
7.5
Q
Q
Q
7.5.1.3
Q/B
7.7
Q/B Q
Q
Q/B
Q
Q/B Q/B
Q/B
Q
Q
Madde no 7.1 7.2
Q/B
7.6
Q
7.8.1
Q
Q
7.8.2
Q/B
Q/B
7.9
Q/B
Q/B
7.10
Q Q/B
Q Q/B
7.10 7.11
Metot Standard/Not
Karşılaştırmayla
Karşılaştırmayla
EN ISO 2160 EN ISO 3104
Mekanik dayanıklılık Kısa süreli deney Uzun süreli deney
Köpürme pH (Sulu çözeltiler) Depolama kararlılığı Kükürt ve halojen kararlılığı
Q
Q Q
B
Q/B
Q/B
B
Q/B
B
7.12 Q/B
B
ISO 4316
7.13
7.15
Not – sadece düşük kükürt/halojen muhtevalı olarak nitelenen mamuller için
Not Q :Tip deneyler B: Parti deneyleri P: Kullanım sırasında yapılan deneyler.
7
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007 Ölçüler mm’dir
Malzeme: Korozyona karşı korunmuş ferromanyetik olmayan çelik
Açıklama 1 Motor 2 Klape 3 Motor plakası 4 Dipten 10 mm mesafedeki destek halkası ayarı 5 Köşebentlerle sabitleme 6 Püskürtme levhası 7 Kâse ISO 3819 – HF 2000 8 4 statör levhası, kalınlık 2 mm - Destek yüksekliği ≈ 170 mm
Aralık ölçüleri sh = 2 ± 0,5 s1, …, s4 = 2 ± 0,5 (s1 + s3)/2 = 2 ± 0,2 (s2 +s4)/ 2 = 2 ± 0,2 Toleranslar 4 kanat pozisyonunda sağlanmalıdır. 9 Mil 10 3 destek 11 Pilot halka 12 Keçe 13 Ana levha 14 Kanat
Şekil 2 – Madde 7.10.2’ye göre karıştırma düzeneği kurulması 8
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Ek A Tip, parti ve kullanım deneyleri için işlem A.1 Tespit ortamının hazırlanması Tespit ortamı imalâtçının talimatına uygun olarak hazırlanmalıdır.
A.2 Referans blokların temizlenmesi Referans blok, yüzeyde flüoresan madde, oksit, kir ve gres bulunmamasını sağlayacak uygun bir metotla temizlenmeli ve yüzey dalgasız olmalıdır
A.3 Tespit ortamının uygulanması Tespit ortamı EN ISO 9934-1’e uygun olarak Ek B’de ayrıntılı olarak tarif edildiği gibi Referans Blok No 1 ve Referans Blok No 2’ye uygulanmalıdır. Püskürtme: 3 s – 5 s, Numune hatve açısı : 45° ± 10° Püskürtme yönü: Muayene edilmekte olan yüzeye 90° ± 10°’lik açıyla
A.4 Muayene ve yorumlama A.4.1 Muayene Deney parçaları EN 3059’da tarif edilen gözetleme şartlarında muayene edilmelidir.
A.4.2 Yorumlama A.4.2.1 Tip deneyleri ve parti deneyleri Deney üç defa yapılmalı ve elde edilen sonuçların ortalaması kullanılmalıdır. Belirtiler gözle muayene veya eş değer bir metotla değerlendirilmelidir.
A.4.2.1.1 Referans blok Tip 1 Belirtiler referans tespit ortamıyla elde edilen belirtilerle karşılaştırılmalıdır (örneğin fotoğrafla). Sonuç rapor edilmelidir.
A.4.2.1.2 Referans blok Tip 2 Belirtilerin kümülatif uzunluğu rapor edilmelidir.
A.4.2.2 Kullanım sırasında yapılan deneyler Tip 1 deney bloku veya Tip 2 deney bloku kullanılarak elde edilen belirtiler bilinen sonuçlarla karşılaştırılmalıdır.
A.5 Kontrast boyası Kontrast boyasının, referans deney blokunun temizlenmesinden sonra imalâtçının talimatına göre uygulanması gerektiği haller dışında Madde A.1 – Madde A.4.2.1’e göre deneye tabi tutulması gerekir.
9
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Ek B Referans blokları B.1 Tip 1 referans blok B.1.1 Tarif Referans blok yüzeyinde Şekil B.1’de görüldüğü gibi 2 tip doğal çatlak bulunan bir disktir. Referans blok taşlamanın ve gerilme korozyonunun sebep olduğu kalın ve ince çatlaklar içermelidir. Blok, merkezi deliğin içine yerleştirilmiş bir iletkenle kalıcı olarak mıknatıslanmalıdır. Tespit ortamı, gözle veya belirtileri karşılaştırmada kullanılan daha başka uygun bir metotla değerlendirilir.2
B.1.2 İmalât Malzeme hazırlama: Çelik (90MnCrV8) kullanılarak, yüzeyler (9,80 ± 0,05) mm’ye taşlanmalı, sonra 2 saat süreyle (860 ± 10 °C)’ta sertleştirilmeli ve 63 HRC - 70 HRC yüzey sertliği sağlamak üzere yağ içerisinde hızlı soğutulmalıdır. İşlem: Grit boyutu 46J7 taş kullanılarak 35 m/s hızla, her yüzeyden 0,05 mm talaş kaldıracak şekilde ve 2,0 mm’lik ilerleme adımlarıyla taşlama yapılır. 145 °C - 150 °C arasında bir sıcaklıkta 1,5 saat süreyle siyah oksitleme işlemi yapılır. Mıknatıslama: Mıknatıslama merkezi bir iletken kullanılarak 1000 A’lik (tepe değer) bir doğru akımla yapılmalıdır.
B.1.3 Doğrulama İlk değerlendirme: Flüoresan tespit ortamı kullanılmalı ve sonuçlar kaydedilmelidir. Tanıtım: Her referans blok ayırt edici bir şekilde tanıtılmalıdır. Referans blokla birlikte EN ISO 9934-2’ye uygunluğu beyan eden bir sertifika verilmelidir.
2
Bilgi için: Block N° 1bir Alman patentinde: G 01 N 27/84 Auslegeschrift 23 57 220’de tarif edilmiştir; bu patentin süresi 1990’da dolmuştur.
10
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Ölçüler mm’dir
Açıklama 1 2
Taşlama çatlakları Gerilme korozyonu çatlakları Şekil B.1 – Tipik Tip 1 referans bloku
B.2 Tip 2 referans bloku B.2.1 Tarif Tip 2 referans bloku dışarıdan manyetik alan oluşturulmasını gerektirmeyen kendi kendine yeterli bir birimdir. Şekil B.2’de görüldüğü gibi 2 çelik çubuk ve 2 sürekli mıknatıs içerir. + 4 işareti + 100 A/m, – 4 işareti – 100 A/m’yi temsil edecek şekilde kalibre edilmelidir. Belirti uzunlukları performans seviyesini gösterir. Belirtiler uçlarda başlar ve merkeze doğru azalır. Uzunluğun fazla olması performansın daha iyi olduğunu gösterir. Sonuçlar sağ ve sol yönlerdeki belirtilerin toplam uzunluğu olmalıdır.
11
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Açıklama 1
Püskürtme yönü
Not – Merkezde 2 çelik çubuk: 0,015 mm aralıkla (10x10x100) mm. Şekil B.2 – Tip 2 referans bloku
B.2.2 İmalât B.2.2.1 EN 10083-2’ye göre C15 çelikten 100,5 mm ± 0,5 mm uzunlukta iki adet çubuk kenar uzunluğu 10 mm’lik kare olacak şekilde makinede işlenerek hazırlanır. Mıknatısları tutmak ve korumak için manyetik olmayan malzemeden bir çubuk tutucu ve iki adet koruyucu uç işlenir (Bk. Şekil B.2).
B.2.2.2 Her çubuğun bir yüzü Ra ≈ 1,6 µm’ye ve < 5 µm düzlüğe erişecek şekilde taşlanır. Uyarı: Çubukların sıcaklığı 50 °C’u geçmemelidir.
B.2.2.3 İki çubuğun mıknatıslığı giderilir. B.2.2.4 İki çubuğun taşlanmış yüzleri arasına 15 µm kalınlığında alüminyum bir sac yerleştirilir, sonra takımın tamamı çubuk tutucuya yerleştirilir. 12
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
B.2.2.5 Çubuklar gerekli konumlara klapeye sabitlenir. B.2.2.6 Mıknatısların koruyucu uçları uygun duruma getirilir. B.2.2.7 Takımın üst yüzeyi Ra ≈ 1,6 µm olacak şekilde taşlanır. B.2.2.8 Mıknatısların koruyucu uçları çıkarılır. B.2.2.9 Mıknatıslar şemada (Şekil B.3) gösterildiği gibi yerlerine yerleştirilir (küçük kapı mandallı tip: örneğin CF 12-6N3). Manyetik alan değerini ayarlamak için 0,2 mm kalınlığındaki çelik şöntler (paralel devre, tali direnç) kullanılır.
Açıklama 1
Şönt (paralel devre, tali direnç) Şekil B.3 – Yerlerine yerleştirilen mıknatısları gösteren şema
B.2.2.10 Mıknatısların koruyucu uçları yerine takılır. B.2.2.11 Üst yüz Şekil B.4’te görüldüğü gibi oyulur. Oyma, aralığa 2 mm’den daha fazla yakın olmamalıdır.
3)
ARELEC şirketi tarafından üretilen mıknatıs CF 12-6N piyasada mevcut uygun ürünlere bir örnektir. Bu bilgi kullanıcıların yararlanması için verilmiş olup söz konusu ürünün CEN tarafından onaylandığı anlamına gelmez. 13
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Açıklama 1
Aralık Şekil B.4 – Tip 2 referans blokun oyulması
B.2.3 Doğrulama B.2.3.1 Teğetsel bir alan kuvveti ölçme cihazı kullanılarak + 4 ve – 4 taksimatlarında yapay kusura dik alan değeri ölçülür.
B.2.3.2 Kabul kriteri -4 taksimatında alan şiddeti değeri: (– 100 ± % 10) A/m + 4 taksimatında alan şiddeti değeri: (+ 100 ± % 10) A/m Bu değerler yeterli değilse, alan şiddeti şöntlerle ayarlanarak Madde B.2.2.9’dan itibaren olan işlemler tekrarlanır.
B.2.3.3 Tanıtım Her Tip 2 referans blok ayırt edici bir seri numarası ile tanıtılır. Referans blokla birlikte EN ISO 9934-2’ye uygunluğu belirten bir sertifika verilir.
14
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Ek C Çeliğin korozyonu deneyleri C.1 Prensip Tespit ortamının korozyona yol açma özellikleri, daha önceden belirli şartlarda muayene sıvısı emdirilmiş granüllerin süzgeç kâğıdı üzerinde bıraktığı korozyon izlerinin gözle muayenesi yoluyla tayin edilmelidir. Korozyon deneyinden sonra, manyetik parçacık muayenesinde kullanılan mamulleri imalâtçısı granüllerin durumu hakkında bilgi verilmelidir. Bununla birlikte deneyin uyarlığını mümkün kılan granüllerin kullanılması tavsiye edilir. Karşılıklı olarak anlaşmaya varılırsa, imalâtçı tarafından yapaılan manyetik parçacık muayenesinde kullanılan mamullere uygulanacak deneylerde kullanılması için kullanıcı tarafından belirli granüller temin edilebilir. Böylesi granüller mevcut değilse veya anlaşmazlık durumunda Madde C.3’te tarif edilen granüller kullanılabilir.
C.2 Cihaz C.2.1 Camdan yapılmış, 100 mm çaplı, Petri kabı. C.2.2 Pipet, mL taksimatlı. C.2.3 Yuvarlak süzgeç kâğıdı, ø 90 mm, sabit mürekkeple üzerine 40 mm çaplı çember çizilmiş. C.2.4 Spatula, paslanmaz çelikten. C.2.5 ISO 2591-1’e göre 5 mesh elek. C.2.6 Terazi,0,1 g doğrulukla tartabilen.
C.3 Reaktifler ve malzemeler C.3.1 Aseton, C.3.2 Ksilen, C.3.3 Sınıf 2C40 çelik granül (EN 10083-1’e uygun), genel olarak boyutları 2,5 mm × 2,5 mm olan, C.3.4 Yapraksı grafitli genel amaçlı dökme demir granül, (S > % 0,18 P < % 0,12 ) kuru işlenmiş, yaklaşık olarak boyutları 2,5 mm × 2,5 mm olan. Granüller uygun bir donanım içerisinde ksilen kullanılarak dikkatle gres yağından arındırılmalıdır.
C.3.5 Sert su, C.3.6 Çeşitli stok çözeltiler hazırlanmalıdır: Çözelti A: 40 g CaCl2 .6H2O damıtık suda çözülür ve 1 L’ye tamamlanır. Çözelti B: 44 g MgSO4 .7H2O damıtık suda çözülür ve 1 L’ye tamamlanır.
C.3.7 Bu stok çözeltilerden aşağıdaki gibi seyreltik çözeltiler hazırlanır: a) 1 L damıtık su içerisinde 2,90 mL çözelti A + 0,5 mL çözelti B, b) 1 L damıtık su içerisinde 10,7 mL çözelti A + 1,7 mL çözelti B, c) 1 L damıtık su içerisinde 19 mL çözelti A + 3 mL çözelti B. 15
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
C.4 Deney işlemi C.4.1 Çözeltilerin hazırlanması (100 mL) Üç adet 100’er mL’lik erlene deneye tabi tutulan mamulden aynı miktarlarda deney numunesi konulur. Her deney numunesi farklı sertlikte sular (Madde C.3.7’de hazırlanan a,b,c çözeltileri) kullanılarak seyreltilir. Diğer 2 derişim için aynı işlemler takip edilir.
C.4.2 Granüllerin ve süzgeçlerin hazırlanması Gresi alınmış dökme demir ve çelik granüller üzerinde pas birikintisi olup olmadığını görmek için önce gözle muayene edilir. Üzerine silinmez mürekkeple çapı 40 mm olan eş merkezli çemberler çizilmiş bir dizi süzgeç kâğıdı hazırlanır. Her manyetik parçacık muayenesi mamulünü deneye tabi tutmak için aşağıdakilerin yapılması gerekir: Çelik granülleri muayeneye tabi tutmak için 9 süzgeç (üç farklı sertlikte sudan hazırlanmış artan derişimde üç ayrı çözelti), Dökme demir granülleri muayeneye tabi tutmak için9 süzgeç. Boyutu küçük granülleri ve tozu elemek için granüller elekten geçirilir. Hazırlanan süzgeçler Petri kaplarına yerleştirilir. 2 g ± 0,1 g granül her süzgecin kalemle çizilmiş çember bölgesi içerisine dağıtılır.
C.4.3 Korozyon deneyleri Her kaptaki granüller uygulamaya özgü 2 mL çözeltiyle ıslatılır. Çelik ve dökme demir granüllerle her çözelti için aynı işlem tekrarlanır. Süzgeç kâğıdının altında kabarcık olup olmadığı kontrol edilir, Petri kabının üzeri kapatılır. Kap 2 saat ± 10 dakika süreyle oda sıcaklığında (23 °C ± 1 °C), hava cereyanı ve güneş ışığı almayan bir yerde bekletilir. Bu sürenin sonunda süzgeç kâğıdı elle ters çevrilerek granüller süzgeçten alınır. Bir yıkama şişesindeki su kullanılarak kâğıda yapışmış granüller bol miktarda damıtık su ile yıkanır. Bu süzgeçler iki defa asetona batırılır, sonra oda sıcaklığında kurutulur.
C.5 Sonuçların yorumlanması Süzgeç kâğıdında kalan korozyon izleri yıkama ve kurutmadan hemen sonra optik cihaz kullanmadan gözle muayene ile yorumlanmalıdır. Şekil C.1’in amacı okumayı kolaylaştırmaktır. Not - Lekelenmiş yüzeyin sayısal bir değerlendirmesi saydam bir kareli (kenar uzunluğu 1 mm olan kare) kâğıt kullanılarak yapılabilir. Çizelge C.1 – Süzgeç kâğıdı üzerindeki korozyon lekelerinin derecelendirilmesi Derece 0 1 2 3 4
16
Anlamı Korozyon yok Korozyon izleri Düşük korozyon Orta korozyon Kuvvetli korozyon
Yüzeyin tarifi Leke yok 1 mm’den küçük çaplı bir dairede en fazla 3 leke Yüzeyin % 1’inden daha az Yüzeyin % 1’inden daha çok ve % 5’inden daha az Yüzeyin % 5’inden daha çok.
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
C.6 Sonuçların yorumlanması Derecelendirme konusunun belirsiz olması durumunda daha yüksek derecelendirme numaraları verilmelidir. Sonuçlarla birlikte aşağıdaki hususlar da kaydedilmelidir: - Muayebneye tabi tutulan numunenin tanıtılması, - Mamul derişimi ve su sertliği, - Muayene konusunda gerek duyulan herhangi bir yorum, - Tarih.
C.7 Belirsizlikler Deney sonuçlarının uygulanabilirliği aşağıdaki deneylerle değerlendirilmelidir: - Tekrarlanabilirlik: Bir operatör tarafından aynı şartlarda yapılan iki deney, iki ölçüm çiftinin 4 değeri bir skala biriminden daha fazla farklı olmadığında kabul edilebilir ve geçerli sayılır; - Uyarlık ve kesinlik: İki ayrı laboratuvarda yeniden oluşturulabilen benzer şartlarda yapılan iki deneyin sonuçları, aynı ölçümler için okunan değerler birbirinden bir skala biriminden fazla fark etmediğinde kabul edilebilir ve geçerli sayılır .
Şekil C.1 – Korozyon işaretlerinin değerlendirilmesi
17
ICS 19.100
TÜRK STANDARDI
TS EN ISO 9934-2/Haziran 2007
Kaynaklar ISO 3819,
Laboratory glassware (beaker).
BS 3406-5,
Methods for determination of particle size distribution. Recommendations for electrical sensing Zone method (the Coulter principle).
NF X 11-666,
Particle size analysis of powders - Diffraction method.
18
