TS 1695 en ISO 2624_1998 Bakır Ve Bakır Alaşımları

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI

TS 1695 EN ISO 2624/Nisan 1998

ÖNSÖZ − Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN ISO 2624:1995 esas alõnarak Metalurji Hazõrlõk Grubu’nca TS 1695’in revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 2.4.1998 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


İÇİNDEKİLER 1 - KAPSAM............................................................................................................... 1 2 - SEMBOLLER VE ANLAMLARI ............................................................................ 1 3 - DENEY NUMUNELERİ ......................................................................................... 1 4 - İŞLEMLER ............................................................................................................ 1 4.1 - KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ..................................................................................... 1 4.2 - KESİŞTİRME YÖNTEMİ............................................................................................ 1 4.3 - PLANİMETRİK YÖNTEM .......................................................................................... 2

5 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 2 5.1 - KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ..................................................................................... 2 5.2 - KESİŞTİRME YÖNTEMİ VEYA PLANİMETRİK YÖNTEMLER.................................. 3 5.3 - KARIŞIK TANE BÜYÜKLÜĞÜ................................................................................... 3

EK A........................................................................................................................... 4

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


GİRİŞ Tane, bir metal kesitinde, bir kristalin sõnõrlarõ içerisinde kalan alandõr. Bu standardda tanõmlanan yöntemlerin uygulanmasõnda bir kristal ve bu kristalin ikiz bantlarõ bir tane olarak kabul edilmiştir. İkinci derecedeki taneler, önemsiz fazlar, safsõzlõklar ve katkõ maddeleri, tane boyutu tayininde göz önüne alõnmamõştõr. Bu yöntemlerin kullanõlmasõnda, tane büyüklüğü tayininin kesin bir ölçme olmadõğõnõn bilinmesi önemlidir. Bir mikro yapõ, değişik büyüklük ve biçimlerdeki üç boyutlu kristaller topluluğudur. Bütün bu kristallerin biçimleri ve büyüklükleri aynõ olsa bile, herhangi bir yüzeyin (gözlem yüzeyi) böyle bir yapõyõ kesmesiyle oluşan tane kesitleri, bu yüzeyin her bir kristali neresinden kestiğine bağlõ olarak, sõfõr ile maksimum bir değer arasõnda bir dağõlõm gösterir. İki farklõ alanda yapõlan gözlemler birbirinin tam olarak aynõsõ olamaz. Pratik nedenler, sayõlabilecek tane sayõsõnõ, istatistikî olarak istenilen sayõdan daha küçük bir sayõyla sõnõrlar.

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


BAKIR VE BAKIR ALAŞIMLARI - ORTALAMA TANE BÜYÜKLÜĞÜ TAYİNİ 1 - KAPSAM Bu standard, temel olarak tek fazdan oluşan bakõr ve bakõr alaşõmlarõnõn ortalama tane büyüklüğünü tayin etmede kullanõlan üç yöntem ile bunlarõ ifade etmenin kurallarõnõ tanõmlar. Bu yöntemlerin adlarõ karşõlaştõrma, kesiştirme ve planimetrik yöntemdir. Karşõlaştõrma yöntemi (numunenin, standard bir resim ile karşõlaştõrõlmasõ) en kolay yöntemdir ve çoğu ticarî amaçlar için yeterli duyarlõktadõr. Tane büyüklüğü tayininde daha fazla duyarlõlõk, kesiştirme (Heyn) veya planimetrik yöntemle (Jeffries) sağlanabilir. Anlaşmazlõk durumlarõnda, bu yöntemlerden birinin kullanõlmasõ ilgili taraflar arasõnda önceden bir anlaşmayla kararlaştõrõlmalõdõr. Yapõsõ eş eksenli olmayan (eksantrik) malzemede kesiştirme yönteminin kullanõlmasõ tavsiye edilir.

2 - SEMBOLLER VE ANLAMLARI Sembol f m d l γ

Anlam Planimetrik metotla milimetre karedeki tane sayõsõnõ elde etmede kullanõlan Jeffries katsayõsõ Milimetre karedeki tane sayõsõ Milimetre cinsinden ortalama tane “çapõ”; 1/ m olarak tanõmlanan her hangi bir ölçme Ortalama kesişme uzunluğu Büyültme

3 - DENEY NUMUNELERİ 3.1 - Tane büyüklüğü tayini, her deney numunesi kesitindeki, temsil niteliği olan ve rastgele seçilen üç veya daha fazla sayõdaki alanda yapõlõr. Bilinen eş eksenli yapõlarda, numune üzerinde temsil niteliği olan yalnõzca bir kesitin alõnmasõ yeterlidir. Eş eksenli olmayan veya bilinmeyen yapõlarda, herbiri diğerine dik, üç kesit hazõrlanmalõdõr. 3.2 - Deney numunesi, asitle dağlanarak, standard resimlerle karşõlaştõrõlmak üzere tane sõnõrlarõ ortaya çõkarõlacak şekilde dikkatle hazõrlanmalõdõr.

4 - İŞLEMLER 4.1 - KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ Tane büyüklüğü tayini, deney parçasõnõn temsil niteliği olan bir alanõnõn uygun büyültmedik fotomikrografõnõn veya ekrandaki görüntüsünün, standard tane büyüklüğü resimlerinin fotomikrograflarõ veya bunlarõn uygun kopyalarõ ile doğrudan karşõlaştõrõlmasõyla yapõlõr (standard tane büyüklüğü resimleri için EK A’ya bakõnõz). Projeksiyon mikroskobu yoksa bir masa mikroskobu kullanõlabilir. Karşõlaştõrmayõ kolaylaştõrmak için, ekrandaki görüntü ile standard fotomikrograflarõ birbiri ardõsõra üst üste getirecek mekanik bir düzenleme yapõlmasõ tavsiye edilir.

4.2 - KESİŞTİRME YÖNTEMİ

1) Planimetrik ölçümde veya karşõlaştõrma işlemi ile ölçülen tane “çapõ” hesaplarõyla uyum sağlamak için kesişme uzunluğu (l) 1,13 faktörü ile çarpõlmalõdõr.

1

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


4.2.1 - Tane büyüklüğü, bir projeksiyon mikroskobunun buzlu camõ üzerinde, bir masa mikroskobunun kafeslere bölünmüş görüntüsü üzerinde, numune iç yapõsõnõn fotomikrografõ üzerinde veya numunenin kendisi üzerinde, çizgi başõna en az 10 kesişme verebilecek uzunlukta bir veya daha fazla çizginin kestiği taneler sayõlarak tayin edilir.Tüm çizgilerin kesişme sayõsõ normal amaçlar için en az 50, hakem amaçlõ tayinler için en az 200 olmalõdõr. Bir çizginin ucunun dokunduğu taneler yarõm tane olarak sayõlõr. Kesit yüzeyindeki çizgi veya çizgilerin milimetre cinsinden uzunluğu o çizgi veya çizgilerin kestiği tane sayõsõna bölünerek ortalama kesişme uzunluğu (l) elde edilir. Pratik ortalama tane çapõ 1) (d)’ye eşit olarak kabul edilebilir . 4.2.2 - Eşeksenli olmayan yapõlarda, ölçmeler, numunenin birbirine dik kesit düzleminde yapõlõr. Her yönde, ortalama tane “çaplarõ” Madde 4.2.1’deki gibi hesaplanmalõdõr.

4.3 - PLANİMETRİK YÖNTEM 4.3.1 - Planimetrik işlemde, fotomikrografa (iç yapõ fotograõna) veya projeksiyon mikroskobunun buzlu 2 cam ekranõna alanõ bilinen (genellikle hesaplarõ kolaylaştõrmak için 5000 mm ) bir daire veya dikdörtgen çizilir. Sayõm alanõnda normal amaçlar için en az 50, hakem amaçlarõ için en az 200 tane verebilecek bir büyültme seçilmelidir. Görüntü netleştirildiğinde, alan içinde kalan taneler sayõlmalõdõr. Bilinen alan içerisinde bütünüyle kalan taneler ile alanõ çevreleyen çizginin kestiği tanelerin yarõsõnõn toplamõ, söz konusu alanda ve söz konusu büyütmede eşdeğer tane sayõsõ olarak alõnmalõdõr. Bu sayõ, Çizelge 1’in ikinci sütunundaki ve büyültme oranlarõnõn karşõsõndaki Jeffries katsayõsõ ile çarpõlõrsa, milimetre karedeki tane sayõsõ (m) bulunur. 4.3.2 - Her alan için ortalama tane çapõ (d) milimetre cinsinden, d = 1/ m formulünden hesaplanõr. 2

ÇİZELGE 1 - 500 mm lik bir alan için Jeffries katsayõlarõ 2

Kullanõlan büyültme, mm ’ye düşen tane sayõsõnõ bulmada kullanõlan Jeffries katsayõsõ, f γ 1 0,0002 10 0,02 25 0,125 50 0,5 1) 75 1,125 100 2,0 150 4,5 200 8,0 250 12,5 300 18,0 500 50,0 750 112,5 1000 200,0 2 1) Eğer kullanõlan alan 5625 mm (çapõ 84,5 mm olan daire) ise 75 büyütme ile Jeffries katsayõsõ (f) birim olur.

5 - DENEY RAPORU 5.1 - KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİ Her alan için tayin edilen tane büyüklüğü, buna en yakõn olan standard tane büyüklüğü resminin (Ek A’ya bakõnõz) değeri olarak rapor edilir. Tek bir değer istendiğinde, bu değerlerin ortalamasõ rapor edilir. Normal olarak bakõr ve bakõr alaşõmlarõ için uygun olan resimler 75 büyütme ile basõlõr. Eğer başka büyültme oranlarõ gerekli ise Çizelge 2’den uygun tane büyüklüğü rapor edilmelidir. Bu çizelgede gösterilen değerler yaklaşõk ticarî kullanõmlar için yuvarlatõlmõştõr. Uygun katsayõlar kullanõlarak, Çizelge 2 başka büyültmelerdeki karşõlaştõrmalar için kullanõlabilir; örneğin, 250 büyültme için, 25 büyültmede belirtilen tane büyüklüğü 10’a, 400 büyültme için 200 büyültmede belirtilen tane büyüklüğü 2’ye bölünür. 2

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


Böylece 250 büyültmede, 75 büyültmede 0,050 mm’lik standard tane büyüklüğü resmi ile uyuşan tane büyüklüğü 0,015 mm’dir (25 büyültmedeki 0,150 mm olan tane büyüklüğü 10’a bölünmüştür) Belirli bir alanõn tane büyüklüğü tayininde deneyi, yapanlarõn standard tane büyüklüğü resimlerinde bir basamak farklõ sonuca ulaşmalarõ normal karşõlanmalõdõr.

5.2 - KESİŞTİRME YÖNTEMİ VEYA PLANİMETRİK YÖNTEMLER Eş eksenli malzemede, tayini yapõlan üç veya daha fazla temsili alanõn her birinin sonucu rapor edilmelidir. Bir tek rakam istenildiğinde, bu sonuçlarõn ortalamasõ rapor edilmelidir. Eş eksenli olmayan malzemede, kesiştirme yöntemi kullanõldõğõnda, üç yönün her birinin sonuçlarõ ya her alan için ayrõ ayrõ ya da her yönün ortalamasõ olarak verilmelidir.

5.3 - KARIŞIK TANE BÜYÜKLÜĞÜ Karõşõk tane büyüklükleri ile, bazen, örneğin sõcak şekillendirilmiş metallerde karşõlaşõlõr. Karşõlaştõrma yöntemi kullanõlarak, iki değişik tane büyüklüğü veya tane büyüklüğü aralõğõnõn kapladõğõ alanlar , ölçme yapõlan alanõn yüzdesi olarak ifade edilmelidir. ÇİZELGE 2 - Değişik Büyütmelerde Gözlemlenen Numunelerin Gerçek Tane Büyüklüğü İle Standard Tane Büyüklüğü Resimleri Arasõndaki İlişki Büyültme

x 75

0,010

Görüntü, standard tane büyüklüğü resmi ile çakõştõğõnda mm olarak tane büyüklüğü, mm 0,015 0,020 0,025 0,035 0,045 0,050 0,060 0,070 0,090 0,120 0,150

0,200

0,030 0,015 0,008 -

0,045 0,020 0,010 0,005 -

0,600 0,300 0,150 0,075 0,030

(standard)

x 25 x 50 x 100 x 200 x 500

0,060 0,030 0,015 0,007 -

0,080 0,040 0,020 0,010 -

0,110 0,050 0,025 0,012 0,005

0,140 0,070 0,035 0,017 0,007

0,015 0,080 0,040 0,020 0,008

0,180 0,090 0,045 0,022 0,009

0,210 0,100 0,050 0,025 0,010

0,270 0,140 0,070 0,035 0,014

0,360 0,180 0,090 0,045 0,018

0,450 0,220 0,110 0,055 0,022

3

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


EK A (Hüküm İfade Eder) STANDARD TANE BÜYÜKLÜĞÜ RESİMLERİ (75)

NOT - Bu ekte verilen referans fotomikrograflar ASTM E 112: 85, “standard methods for determining the average grain size, plate lll” den alõnmõştõr. 4

ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


5

ICS 77.040.01 77.120.30

6

TÜRK STANDARDI


ICS 77.040.01 77.120.30

TÜRK STANDARDI


7

ICS 77.040.01 77.120.30

8

TÜRK STANDARDI


TS 1695 en ISO 2624_1998 Bakır Ve Bakır Alaşımları

Recommend Documents