TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD
TS 3576 EN ISO 898-1 Mart 2006
ICS 21.060.10
BAĞLAMA ELEMANLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİ KARBON ÇELİĞİ VE ALAŞIMLI ÇELİKTEN İMAL EDİLMİŞ BÖLÜM 1: CIVATA, VIDA VE SAPLAMALAR Mechanical properties of fasteners made of carbon steel and alloy steel - Part 1: Bolts, screws and studs
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
−
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayan ılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya ç ıkacak geliş gelişme ve değ değişikliklere uydurulmas uydurulması mümkün olduğ olduğundan ilgililerin yay ınlar ı izlemelerini ve standardın uygulanmas ında kar şılaş laştıklar ı aksaklıklar ı Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
−
Bu standardı oluş olu şturan Hazırlık Grubu üyesi değ de ğerli uzmanlar ın emeklerini; tasar ılar üzerinde görüş görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluş kurulu şlar ı ile kiş kişilerin değ değerli katkılar ını şükranla anar ız.
Kalite Sistem Belgesi kurulu şlar ın sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluş Standardlar ına uygun olarak kurmalar ı durumunda TSE taraf ından verilen belgedir.
Türk Standardlar ına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâj ına konulduğ konulduğu mallar ın veya hizmetin ilgili Türk Standard ına uygun olduğ olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ç ıktığında Türk Standardlar ı Enstitüsü’nün garantisi altında olduğ olduğunu ifade eder.
TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâj ına konulduğ konulduğu mallar ın veya hizmetin henüz Türk Standard ı olmadığından ilgili milletleraras ı veya diğ diğer ülkelerin standardlar ına veya Enstitü taraf ından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğ oldu ğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ç ıktığında Türk Standardlar ı Enstitüsü’nün garantisi alt ında olduğ olduğunu ifade eder.
DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek baş başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standard ına uygun üretildiğ üretildiğine dair üreticinin beyan ını ifade eder. Türk Standardlar ı Enstitüsü taraf ından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni ş geni ş bilgi Enstitümüzden sağ sağ lanabilir. lanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Ön söz −
Bu standard, CEN taraf ından kabul edilen EN ISO 898-1: 1999 standard ı esas alınarak TSE Makina İhtisas Grubu’nca TS 3576 EN 20898-1: 1996’n ın revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulunun 02 Mart 2006 tarihli toplant ısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yay ımına karar verilmiştir.
−
Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskılar ı geçersizdir.
−
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklar ına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Bağlama elemanlar ının mekanik özellikleri – Karbon çeliği ve alaşımlı çelikten imal edilmiş - Bölüm 1: Cıvata, vida ve saplamalar 1
Kapsam
Bu standard, 10°C ilâ 35°C ortam sıcaklığı aralığında deneye tâbi tutulduğunda, karbon çeliği ve alaşımlı çelikten imal edilmiş cıvata, vida ve saplamalar ın mekanik özelliklerini kapsar. Bu standardın kurallar ına uyan mamuller, sadece ortam s ıcaklığı aralığında değerlendirilir ve daha yüksek veya daha düşük sıcaklıklarda belirtilen mekanik ve fiziksel özelliklerini korumayabilir. Yüksek s ıcaklıklardaki akma gerilmesi alt s ınır ı ve % 0,2 orantısız uzamadaki gerilmeye örnek oluşturan Ek A’ya dikkat çekilmektedir. Ortam sıcaklık aralığından daha düşük s ıcaklıklarda, özellikle darbe mukavemeti olmak üzere özelliklerinde önemli bir değişme ortaya çıkabilir. Bağlama elemanlar ı ortam sıcaklık aralığının altında veya üstünde kullanılacaksa, mekanik ve fiziksel özelliklerinin bu özel çal ışma şartlar ına uygunluğunun sağlanması sorumluluğu, kullanıcıya aittir. Belirli bağlama elamanlar ı, havşa başlı, havşa mercimek başlı ve yassı başlılarda olduğu gibi, dişteki gerilme bölgesine k ıyasla başın kayma bölgesini azaltan baş geometrisinden dolay ı, bu standardın çekme veya burulma kurallar ını kar şılayamayabilir (Madde 6). Bu standard aşağıdaki cıvata, vida ve saplamalara uygulan ır: - M1.6 ilâ M39 aras ındaki normal ad ımlı ve M8x1 ilâ M39x3 aras ındaki ince vida ad ımlı, - ISO 68-1’e göre üçgen ISO dişli, - ISO 261 ile ISO 262’ye uygun çap/ad ım kombinasyonlu, - ISO 965-1 ile ISO 965-2’ye uygun diş toleranslı, - Karbon çeliği veya alaşımlı çelikten imal edilmiş. Bu standard, çekme gerilmesi alt ında olmayan tespit vidalar ı ve benzer dişli bağlama elemanlar ına uygulanmaz (ISO 898-5). Bu standard, aşağıda belirtilen özellikleri kapsamaz: - Kaynak edilebilirlik, - Korozyon dayanımı, - +300°C’un (10.9 için +250 °C) üzerinde veya -50°C’un altındaki sıcaklıklara dayanım kabiliyeti, - Kayma gerilmesine dayan ıklılık, - Yorulma dayan ımı.
Not - Bu standardın kısa gösteriliş sistemi, mukavemet sınıflar ının bütün mekanik özelliklerinin kar şılanmas ı kaydıyla, bu maddede verilen s ınırlar ın dışındaki (örneğin, d>39 mm) ölçüler için kullan ılabilir.
2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara at ıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen at ıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, at ıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yap ılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standard ın en son bask ısı kullanılır. EN, ISO, IEC vb. No ISO 68-1 ISO 83 ISO 261
Adı (İngilizce) ISO general purpose screw threads- Basic profile - Part 1:Metric screw threads Steel - Charpy impact test (U-notch) ISO General purpose metric screw threads- General plân
TS No.1)
Adı (Türkçe)
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardlar ın TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standard ın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yay ımlanmış olan Türk Standardlar ıdır. 1
ICS 21.060.10 EN, ISO, IEC vb. No ISO 262 ISO 273 ISO 724 ISO 898-2
ISO 898-5
ISO 898-7
ISO 965-1
ISO 965-2
ISO 6157-1 ISO 6157-3 ISO 6506 ISO 6507-1 ISO 6508 ISO 6892
3
TÜRK STANDARDI Adı (İngilizce) ISO General purpose metric screw threads- Selected sizes for screws, bolts and nuts. Fasteners-Clearance holes for bolts and screws. ISO General purpose metric screw threads-Basic dimensions. Mechanical properties of fasteners made of carbon steel and alloy steel-Part 2:Nuts with specified prof load values-Coarse thread. Mechanical properties of fasteners made of carbon steel and alloy steel-Part 5:Set screws and similar threaded fasteners not under tensile stresses.
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006 TS No1)
TS 528 EN 20273
Metallic materials-Hardness test-Vickers test-Part 1:Test method. Metallic materials-Hardness test-Rockwell test (scales A-B-C-D-E-F-G-H-K).
Bağlama Elemanlar ı-Civatalar İçin Boşluklu Delikler
TS 3611 Bağlama Elemanlar ının Mekanik EN ISO 898-2 Özellikleri-Bölüm 2: Deney Yükü Değerleri Belirlenmiş Somunlar-Normal Adımlı TS 3767 Bağlama Elemanlar ının Mekanik Özellikleri-Çekme Gerilme Altında Bulunmayan Başsız Vida ve Benzeri Vida Dişi Açılmış Bağlama Elemanlar ının Mekanik Özellikleri, Tanımlar ı, Deneyleri ve Malzemeleriyle İlgili Genel Esaslar TS EN 20898- Bağlama elemanlar ının- Mekanik 7 özellikleri kısım 7: Anma çaplar ı 1 mm 10 mm olan cıvatalar İçin burulma deneyi ve en küçük momentler
Mechanical properties of fasteners made of carbon steel and alloy steel-Part 7:Torsional test and minimum torques for bolts and screws with nominal diameters 1 mm to 10 mm. ISO general purpose metric screw threads- TS 61-15 Tolerances-Part 1:Principles and basic data ISO general purpose metric screw threadsTolerances-Part 2:Limits of sizes for general purpose external and internal screw threads-Medium quality. Fasteners-Surface discontinuties-Part 1:Bolts, screws and studs for general requirements Fasteners-Surface Discontinuties-Part 3:Bolts, screws and studs for special requirements Metallic materials-Hardness test-Brinell test.
Adı (Türkçe)
Bağlama elemanlar ı-Vidalar-Kısım 15: ISO metrik anma çapı 1 mm ve daha büyük-Tolerans sistemi esaslar ı
TS EN ISO 6157-2*
TS 139-1 EN Metalik Malzemeler- Brinell Sertlik ISO 6506-1 Deneyi- Bölüm 1: Deney Metodu TS 207-1 EN ISO 6507-1 TS 140 EN ISO 6508-1
Metal Malzemeler - Vickers Sertlik Deneyi - Bölüm 1: Deney Metodu Metalik Malzemeler- Rockwell Sertlik Deneyi- Bölüm 1: Deney Metodu (A, B, C, D, E, F, G, H, K, N, T Skalalar ı)
Metallic materials-Tensile testing at ambient temperature.
Kısa gösteriliş sistemi
Cıvata, vida ve saplamalar ın mukavemet sınıflar ı için kısa gösteriliş sistemi Çizelge 1’de verilmiştir. Yatay eksen N/mm2 olarak anma çekme mukavemet değerlerini (Rm), düşey eksen ise % olarak kopmadan sonra en az uzamay ı (Aen az) göstermektedir. Mukavemet sınıf ı sembolü iki rakamdan meydana gelir: - Birinci rakam, N/mm2 olarak anma çekme mukavemetinin 1/100’ünü gösterir (Çizelge 3, Madde 5.1); - İkinci rakam, akma gerilmesi alt sınır ı ReL’nin (veya % 0,2 orantısız uzamadaki gerilme Rp0,2) anma çekme mukavemetine (Rm) oranının 10 katını gösterir. Bu iki rakamın çarpımı, N/mm2 olarak, akma gerilmesinin 1/10’unu verir.
2
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
En düşük akma gerilmesi alt s ınır ı R eL,en az (veya % 0,2 orantısız uzamadaki en düşük gerilme, Rp0,2,en az ) ile en küçük çekme gerilmesi R m,en az birbirine eşit veya anma değerlerinden büyüktür (Çizelge 3).
4
Malzemeler
Çizelge 2, cıvata, vida ve saplamalar ın çeşitli mukavemet sınıflar ı için çelikleri ve temperleme s ıcaklıklar ını belirtir. Kimyasal bileşim, ilgili ISO standardlar ına göre değerlendirilmelidir.
5
Mekanik ve fiziksel özellikler
Ortam sıcaklığında Madde 8’de belirtilen metotlara göre deneye tabi tutuldu ğunda, cıvata, vida ve saplamalar, Çizelge 3’te belirtilen mekanik ve fiziksel özelliklere sahip olmal ıdır.
Çizelge 1 - Koordinat sistemi Anma çekme mukavemeti Rm,anma N/mm2
300
400
500 600
700
800
900
1000 1200
1400
7 8
6,8
9
12,9 10,9
10
Kopmadaki sonraki en düşük uzama % Aen az
9,8a)
5,8
12
8,8
14 4,8
16 18 20
5,6
22 4,6
25 30
3,6
Akma mukavemeti ile çekme mukavemeti aras ındaki ilişki Sembolün ikinci rakamı Akma gerilmesi alt sınır ı ReLb) Anma çekme mukavemeti, Rm, anma
.6 60
.8 80
.9 90
x100 %
veya % 0.2 orantısız uzamadaki gerilme R p0.2 b) Anma çekme mukavemeti, Rm, anma
x100 %
Not - Bu standardda çok sayıda mukavemet sınıf ı belirtilmiş olmasına rağmen, bu durum, bütün sınıflar ın bütün bağlama elemanlar ı için uygun olduğu anlamına gelmez. Belirli mukavemet s ınıflar ının uygulamalar ı için ilave yol gösterici bilgiler, ilgili mamul standardlar ında verilmiştir. Standard olmayan bağlama elemanlar ı için, benzer standard bağlama elemanlar ı için hâlihazırda yapılmış olan seçime mümkün olduğu kadar yakın olanlar ın kullanılması tavsiye edilir. a) Sadece d ≤ 16 mm olan diş çaplar ına uygulanır. b) Çizelge 3’teki anma değerleri uygulanır.
3
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 2 - Çelikler Mukavemet sınıf ı
Malzeme ve ısıl işlemi
Kimyasal bileşim sınırlar ı (pota analizi) % (m/m) C
3.6 b) 4.6 b) 4.8 b) 5.6 5.8 b) 6.8 b) 8.8 c)
9.8
10.9 e) f)
10.9
f)
12.9 f) h) i) a)
Karbon çeliği
Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı (örneğin B, Mn veya Cr) karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı (örneğin B, Mn veya Cr) karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı (örneğin B, Mn veya Cr) karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı (örneğin B, Mn veya Cr) karbon çeliği Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı çelik g) Su verilmiş ve temperlenmiş alaşımlı çelik g)
S en çok 0,06 0,06
B a) en çok 0,003 0,003
Temperleme sıcaklığı °C en az
en az ---
en çok 0,20 0,55
P en çok 0,05 0,05
0,13 --
0,55 0,55
0,05 0,05
0,06 0,06
0,003
0,15 d)
0,40
0,035
0,035
0,003
425
0,25
0,55
0,035
0,035
0,15 d)
0,35
0,035
0,035
0,003
425
0,25
0,55
0,035
0,035
0,15 d)
0,35
0,035
0,035
0,003
340
0,25
0,55
0,035
0,035 0,003
425
0,003
380
0,20 d)
0,55
0,035
0,035
0,20
0,55
0,035
0,035
0,28
0,50
0,035
0,035
----
Etkisiz borun, titanyum ve/veya alüminyum ilâvesiyle kontrol edilmesi kayd ıyla, bor muhtevası % 0,005’e kadar çıkabilir. b) Bu mukavemet s ınıflar ı için, içerisinde % 0,34 kükürt (en fazla), % 0,11 fosfor (en fazla) ve % 0,35 kur şun (en fazla) olan otomat çeliğine müsaade edilebilir. c) 20 mm’den büyük anma çaplar ında, mukavemet s ınıf ı 10.9 için belirtilen çelikler, yeterli sertleşebilmeyi sağlamak için gerekli olabilir. d) Karbon miktar ı % 0,25’ten az olan (pota analizi) borlu çeliklerde en az Mn muhtevas ı, mukavemet sınıf ı 8.8 için % 0,6, mukavemet s ınıflar ı 9.8, 10.9 ve 10.9 için % 0,7 olmalıdır. e) Mamuller, ilave olarak, mukavemet s ınıf ı sembolünün alt ı çizilerek tanımlanabilir (Madde 9). Mukavemet s ınıf ı 10.9, kendisine ait en düşük temperleme s ıcaklıklar ı buna yüksek sıcaklıklarda farklı gerilme giderme karakteristikleri vermekle beraber, mukavemet sınıf ı 10.9’un bütün özelliklerini kar şılamalıdır (Ek A). f) Bu sınıflar ın malzemeleri, sertleştirilmiş bağlama elemanlar ının dişli bölümlerinin iç kısımlar ında temperlemeden önce, yaklaşık % 90 martenisitik bir yapı elde edebilmek amac ıyla yeterli sertleşebilme özelliğine sahip olmas ı beklenir. g) Bu alaşım çeliği içinde, en az değerleri verilen aşağıdaki elementlerden en az biri bulunmal ıdır: % 0,3 Cr, % 0,3 Ni, % 0,2 Mo, % 0,1 V. Bu elementlerin ikili, üçlü veya dörtlü bile şiminin tanımland ığı ve bunlar ın yukar ıda belirtilen alaşım muhtevasından daha az olmas ı durumunda, s ınıf belirleme için uygulanacak s ınır değer, iki, üç veya dört elementin yukar ıdaki sınır değerlerinin toplamının % 70’i olacaktır. h) Çekme gerilmesi altındaki yüzeylerde, mukavemet s ınıf ı 12.9 için, metalografik yöntemle tespit edilebilen fosforca zengin beyaz tabakaya müsaade edilmez. i) Kimyasal bileşimi ile temperleme s ıcaklığı araştır ılma aşamasındadır.
4
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 3 - Cıvata, vida ve saplamalar ın mekanik ve fiziksel özellikleri Madde
Mekanik ve fiziksel özellikler
Mukavemet sınıf ı
No
5.1 5.2
3.6
2
Anma çekme mukavemeti, R m,anma N/mm En az çekme mukavemeti, R m,en az d) e)
4.6
300
4.8
5.6
400
5.8
6.8
500
a)
8.8
9.8
b)
10.9
12.9
600
d≤16 c) mm 800
d>16 c) mm 800
900
1 000
1 200
330
400
420
500
520
600
800
830
900
1 040
1 220
95
120
130
155
160
190
250
255
290
320
385
250
320
335
360
380
435
181
238
242
276
304
366
238
304
318
342
361
414
2
N/mm
Vickers sertli ği, HV 5.3
5.4
en az
F≥98 N
en çok
Brinell sertli ği, HB
en az
F=30 D2
220 90
114
en çok en az
Rockwell sertli ği, HR 5.5
124 209
HR-B
52
67
71
HR-C
--
--
--
en çok
f)
HR-B
95.0
HR-C
--
147
152
f)
79
82
89
--
--
--
--
--
--
--
--
22
23
28
32
39
99.5
--
--
--
--
--
--
32
34
37
39
44
f)
g)
5.6
Yüzey sertli ği, HV 0,3
en çok
5.7
Akma gerilmesi alt s ınır ı
anma
180
240
320
300
400
480
--
--
--
--
--
en az
190
240
340
300
420
480
--
--
--
--
--
h) ReL ,
5.8
2
N/mm
% 0,2 orant ısız uzamadaki I)
anma
--
--
640
640
720
900
1 080
en az
--
--
640
660
720
940
1 100
2
gerilme, R p0,2, N/mm Deney yükü 5.9
Sp/ReL veya Sp/R p0,2
altındaki gerilme
--
2
Sp, N/mm
5.10
Kopma momenti, M B, Nm
en az
5.11
Kopmadaki % uzama, A
en az
5.12
Kopmadan sonraki kesit
% en az
0,94
0,94
0,91
0,93
0,90
0,92
0,91
0,91
0,90
0,88
0,88
180
225
310
280
380
440
580
600
650
830
970
10
9
8
48
48
44
-25
22
--
ISO 898-7 20
--
--
12
--
12 52
daralması, Z 5.13
Kamalı yük alt ındaki mukavemet
5.14
Darbe mukavemeti, KU
e)
J en az
5.15
Ba şın dayanıklılığı
5.16
5.17
Dekarbürize edilmemi ş diş bölgesinin en az yüksekliği, E Tamamlanmış mm dekarbürizasyonun en çok derinliği, G Yeniden temperlemeden sonraki sertlik
5.18
Yüzey düzgünlü ğü
Cıvata ve vidalar ın (saplamalar hariç) tam boylar ı için bu de ğerler, Madde 5.2’de gösterilen çekme mukavemetlerinin en az de ğerlerinden daha az olmamal ıdır. -25 -30 30 25 20 15 Kır ılma olmamalı --
½ H1
---
2/3H1
3/4H1
0,015 En fazla 20 HV’’lik sertlik azalmas
ı
ISO 6157-1 veya ISO 6157-3’le uyumlu
a)
Mukavemet s ınıf ı 8.8 ve anma çap ı d≤16 mm olan c ıvatalarda, fark ına var ılmadan yap ılan aşır ı sıkma sonucu deney yükünün a şılması halinde somunun sıyr ılma ihtimali artar. ISO 898-2 tavsiye edilir. b) Sadece, d ≤16 mm olan anma di ş çaplar ına uygulan ır. c) Çelik yap ılarda kullan ılan cıvatalar için s ınır 12 mm’dir. d) En küçük çekme özellikleri, anma uzunlu ğu l ≥ 2.5d olan mamullere uygulan ır. En küçük sertlik, anma uzunlu ğu l < 2.5d olan mamullere ve çekme deneyi uygulanamayan (örne ğin, baş biçimi sebebiyle) di ğer mamullere uygulan ır. e) Tam boy c ıvata, vida ve saplamalar ın deneye tâbi tutulmas ı esnas ında, Rm’nin hesaplanmas ında kullan ılacak çekme yükleri, Çizelge 6 ve Çizelge 8’de verilen de ğerleri kar şılamalıdır. f) Cıvata, somun ve saplamalar ın ucunda okunan bir sertlik de ğeri, en fazla 250 HV, 238 HB veya 99.5 HR -B olmal ıdır. g) Yüzey ve çekirdek okumalar ının her ikisinin de HV 0.3’te yap ılması halinde yüzey sertli ği, mamul üzerinde ölçülen çekirdek sertli ğinden en çok 30 HV’ kadar yukar ıda olabilir. Mukavemet s ınıf ı 10.9 olan m amullerde, yüzey sertli ğinin 390 HV’yi a şmasına musaade edilmez. h) ReL akma gerilmesi alt s ınır ının belirlenememesi durumunda bunun yerine % 0,2 orant ısız uzamadaki (R p0,2) gerilmenin ölçülmesine musaade edilir. Mukavemet s ınıf ı 4.8, 5.8 ve 6.8 olanlar için R eL değerleri, sadece hesaplama amac ıyla verilir, bunlar deney de ğerleri de ğildir. i) Akma gerilmesi oran ı, mukavemet s ınıf ının kısa gösterimine ve % 0,2 orant ısız uzamadaki (R p0,2) en az gerilmeye göre hesaplanm ış akma gerilmesi, işlenmiş deney numunelerine uygulan ır. Tam boy c ıvata ve vidalar ın deneyinden elde edilmi ş olması halinde bu de ğerler, i şlem metodu ve boyut etkileri nedeniyle farkl ılık gösterebilir.
5
ICS 21.060.10
6
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Tayin edilmesi gereken mekanik ve fiziksel özellikler
Madde 8’de tan ımlanan metotlar kullanılarak, cıvata, vida ve saplamalar ın mekanik ve fiziksel özellikleri için A ve B olmak üzere iki deney programı, Çizelge 5’te verilmiştir. Deney programının seçimi dikkate alınmaksızın, Çizelge 3’teki bütün kurallar yerine getirilmelidir. B programının uygulanmas ı her zaman arzu edilir, ancak, A programının uygulanmas ı konusunda aç ıkca mutabakata var ılmamışsa, en büyük çekme yükü 500 kN’dan daha az olan mamuller için B program ının uygulanmas ı zorunludur. A programı, işlenmiş deney parçalar ı için ve gövde alanı gerilme bölgesinden daha küçük olan c ıvatalar için uygundur.
Çizelge 4 - Deney programlar ı anahtar ı (Çizelge 5) Ölçü
Diş çapı d≤3 mm veya uzunluğu l < Diş çapı d>3 mm ve uzunluğu l ≥ 2,5 da) olan cıvata ve vidalar 2,5 d olan c ıvata ve vidalar O Kabul deneyleri • a) Gövdesi diş açılmış kısımdan daha zay ıf veya özel baş biçimli cıvata ve vidalar için de geçerlidir.
6
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 5 - Kabul için A ve B deney programlar ı (Bu işlemler mekanik özelliklere uygulan ır, kimyasal özelliklere uygulanmaz.) Deney
Deney programı A
grubu
Özellik Deney metodu
I
5.2 5.3, 5.4 ve 5.5
En küçük çekme mukavemeti, Rm,en az b) En küçük sertlik
8.1
8.4
Çekme deneyi
III
En düşük akma gerilmesi alt sınır ı, d) ReL,en az % 0,2 orantısız uzamadaki gerilme, d) Rp0,2 Deney yükü altında gerilme, Sp Kopma momenti, M B
8.1
Kopmadaki en az % uzama, d) Aen az Kopmadan sonraki en az kesit daralması, Zen az Kamalı yük altındaki f) mukavemet En küçük darbe mukavemeti, KU i) Başın dayanıklılığı
8.1
Çekme deneyi
8.1
Çekme deneyi
5.16
En çok dekarbürize edilmiş bölge
8.9
5.17
Yeniden temperleme sonrası sertlik
8.10
5.11 5.12 5.13
IV
5.14 5.15
V
•
8.2
o
o
8.4
Çekme deneyi
a)
•
•
o
o
c)
deneyi
5.7
5.10
•
Mukavemet sınıf ı 3.6,4.6 8.8,9.8 4.8,5.6 10.9, 5.8,6.8 12.9
Sertlik
En büyük yüzey sertliği
5.9
Deney metodu
c)
5.6
5.8
Mukavemet s ınıf ı 3.6,4.6, 8.8,9.8, 5.6 10.9,12.9
Sertlik
En büyük sertlik
II
Deney programı B
Çekme deneyi
deneyi
•
•
•
•
o
o
o
o
•
•
o
o
•
• o
8.1
Çekme deneyi
• 8.5
Deney yükü deneyi e) Burulma deneyi
•
8.6
Kama yüklemesi a) deneyi
•
•
8.8
Başın dayanıklılığı a) deneyi Dekarbürizasyon deneyi
o
o
8.3
8.7
Darbe g) deneyi
Dekarbürizasyon deneyi
•
• o
• •
• h)
•
• o
8.9
• o
Yeniden 8.10 Yeniden • • temperleme temperleme o o j) j) deneyi deneyi 5.18 Yüzey düzgünlüğü 8.11 8.11 Yüzey Yüzey kusurlar ı • • • • kusurlar ı muayenesi o o o o muayenesi a) Kamalı yük deneyinde uygun sonuç al ınırsa eksenel çekme deneyi uygulanmaz. b) En küçük sertlik, anma uzunluğu l < 2,5d olan mamullere ve çekme ve burma deneyi uygulanamayan (örne ğin, baş biçimi sebebiyle) diğer mamullere uygulanır. c) Sertlikler, Vickers, Brinell veya Rockwell metotlar ından biriyle ölçülebilir. Ancak şüpheli durumlarda, Vickers sertlik deneyi esas al ınmalıdır. d) Sadece, l ≥ 6d olan c ıvatalar içindir. e) Sadece, çekme deneyi uygulanamayan c ıvata ve vidalar içindir. f) Diş açılmış bölümüne göre daha zay ıf gövde biçimine sahip özel ba şlı cıvata ve vidalar, kamalı çekme deneyi özelliklerinden muaf tutulmuştur. g) Diş çapı d ≥ 16 mm olan c ıvata, vida ve saplamalara, sadece al ıcı taraf ından gerek görülürse uygulan ır. h) Sadece, 5.6 mukavemet s ınıf ı içindir. i) Sadece, çaplar ı d ≥ 16 mm ve uzunluklar ı kamal ı yük deneyine müsait olmayan çok k ısa cıvata ve vidalar içindir. j) Deney zorunlu değildir, sadece anlaşmazlık durumunda bir referans deney olarak uygulan ır.
7
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
En büyük çekme yüklerinin asgarî değeri ve deney yükleri
7
Çizelge 6, Çizelge 7, Çizelge 8 ve Çizelge 9’a bak ılmalıdır.
Çizelge 6 - En büyük çekme yüklerinin asgarî değeri- ISO metrik normal adımlı
a)
Diş (d)
Anma gerilme kesit alanı b) As,anma 2 mm
Mukavemet sınıf ı
3.6
4.6
4.8
5.6
5.8
6.8
8.8
9.8
10.9
12.9
En büyük çekme yükünün en küçü ğü (As,anma x Rm,en az ), N
a)
M3
5,03
1 660
2 010
2 110
2 510
2 620
3 020
4 020
4 530
5 230
6 140
M3,5
6,78
2 240
2 710
2 850
3 390
3 530
4 070
5 420
6 100
7 050
8 270
M4
8,78
2 900
3 510
3 690
4 390
4 570
5 270
7 020
7 900
9 130
10 700
M5
14,2
4 690
5 680
5 960
7 100
7 380
8 520
11 350
12 800
14 800
17 300
M6
20,1
6 630
8 040
8 440
10 000
10 400
12 100
16 100
18 100
20 900
24 500
M7
28,9
9 540
11 600
12 100
14 400
15 000
17 300
23 100
26 000
30 100
35 300
M8
36,6
12 100
14 600
15 400
18 300
19 000
22 000
29 200
32 900
38 100
44 600
M10
58
19 100
23 200
24 400
29 000
30 200
34 800
46 400
52 200
60 300
70 800
c)
75 900
87 700
103 000
c)
104 000
120 000
140 000
c)
141 000
163 000
192 000
M12
84,3
27 800
33 700
35 400
42 200
43 800
50 600
67 400
M14
115
38 000
46 000
48 300
57 500
59 800
69 000
92 000
M16
157
51 800
62 800
65 900
78 500
81 600
94 000
125 000
M18
192
63 400
76 800
80 600
96 000
99 800
115 000
159 000
--
200 000
234 000
M20
245
80 800
98 000
103 000
122 000
127 000
147 000
203 000
--
255 000
299 000
M22
303
100 000
121 000
127 000
152 000
158 000
182 000
252 000
--
315 000
370 000
M24
353
116 000
141 000
148 000
176 000
184 000
212 000
293 000
--
367 000
431 000
M27
459
152 000
184 000
193 000
230 000
239 000
275 000
381 000
--
477 000
560 000
M30
561
185 000
224 000
236 000
280 000
292 000
337 000
466 000
--
583 000
684 000
M33
694
229 000
278 000
292 000
347 000
361 000
416 000
576 000
--
722 000
847 000
M36
817
270 000
327 000
343 000
408 000
425 000
490 000
678 000
--
850 000
997 000
M39
976
322 000
390 000
410 000
488 000
508 000
586 000
810 000
--
1 020 000
1 200 000
Vida kısa gösterilişinde diş adımı gösterilmediğinde, normal di şi ifade eder. Bu durum ISO 261 ve IS O 262’de verilmi ştir. As’yi hesaplamak için Madde 8.2’ye bak ılmalıdır. c) Çelik konstrüksiyon bağıntılar ı için, sırasıyla 70 000 N, 95 500 N ve 130 000 N’dur. b)
8
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 7 - Deney yükleri- ISO metrik normal ad ımlı
a)
Diş (d)
Anma gerilme kesit alanı b) As,anma 2 mm
Mukavemet sınıf ı
3.6
4.6
4.8
5.6
5.8
6.8
8.8
9.8
10.9
12.9
Deney yükü (As,anma x Sp), N M3
5,03
910
1 130
1 560
1 410
1 910
2 210
2 920
3 270
4 180
4 880
M3,5
6,78
1 220
1 530
2 100
1 900
2 580
2 980
3 940
4 410
5 630
6 580
M4
8,78
1 580
1 980
2 720
2 460
3 340
3 860
5 100
5 710
7 290
8 520
M5
14.2
2 560
3 200
4 400
3 980
5 400
6 250
8 230
9 230
11 800
13 800
M6
20,1
3 620
4 520
6 230
5 630
7 640
8 840
11 600
13 100
16 700
19 500
M7
28.9
5 200
6 500
8 960
8 090
11 000
12 700
16 800
18 800
24 000
28 000
M8
36,6
6 590
8 240
11 400
10 200
13 900
16 100
21 200
23 800
30 400
35 500
M10
58
10 400
13 000
18 000
16 200
22 000
25 500
33 700
M12 M14
84,3 115
15 200 20 700
19 000 25 900
26 100 35 600
23 600 32 200
32 000 43 700
37 100 50 600
37 700
48 100
56 300
48 900
c)
54 800
70 000
81 800
66 700
c)
74 800
95 500
112 000
c)
102 000
130 000
152 000
M16
157
28 300
35 300
48 700
44 000
59 700
69 100
91 000
M18
192
34 600
43 200
59 500
53 800
73 000
84 500
115 000
--
159 000
186 000
M20
245
44 100
55 100
76 000
68 600
93 100
108 000
147 000
--
203 000
238 000
M22
303
54 500
68 200
93 900
84 800
115 000
133 000
182 000
--
252 000
294 000
M24
353
63 500
79 400
109 000
98 800
134 000
155 000
212 000
--
293 000
342 000
M27
459
82 600
103 000
142 000
128 000
174 000
202 000
275 000
--
381 000
445 000
M30
561
101 000
126 000
174 000
157 000
213 000
247 000
337 000
--
466 000
544 000
M33
694
125 000
156 000
215 000
194 000
264 000
305 000
416 000
--
576 000
673 000
M36
817
147 000
184 000
253 000
229 000
310 000
359 000
490 000
--
678 000
792 000
M39
976
176 000
220 000
303 000
273 000
371 000
429 000
586 000
--
810 000
947 000
a)
Vida kısa gösterilişinde diş adımı gösterilmediğinde, normal di şi ifade eder. Bu durum ISO 261 ve IS O 262’de verilmi ştir. As’yi hesaplamak için Madde 8.2’ye bak ılmalıdır. c) Çelik konstrüksiyon bağıntılar ı için, sırasıyla 50 700 N, 68 800 N ve 94 500 N’dur. b)
9
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 8 - En büyük çekme yüklerinin asgari değeri- ISO metrik ince adımlı
Diş a) (dxP )
Anma gerilme kesit alanı b) As,anma 2 mm
Mukavemet sınıf ı
3.6
4.6
4.8
5.6
5.8
6.8
8.8
9.8
10.9
12.9
En büyük çekme yükünün en küçü ğü (As,anma x Rm,en az ), N M8x1
39,2
12 900
15 700
16 500
19 600
20 400
23 500
31 360
35 300
40 800
47 800
M10x1
64,5
21 300
25 800
27 100
32 300
33 500
38 700
51 600
58 100
67 100
78 700
M10x1,25
61,2
20 200
24 500
25 700
30 600
31 800
36 700
49 000
55 100
63 600
74 700
M12x1,25
92,1
30 400
36 800
38 700
46 100
47 900
55 300
73 700
82 900
95 800
112 400
M12x1,5
88,1
29 100
35 200
37 000
44 100
45 800
52 900
70 500
79 300
91 600
107 500
M14x1,5
125
41 200
50 000
52 500
62 500
65 000
75 000
100 000
112 000
130 000
152 000
M16x1,5
167
55 100
66 800
70 100
83 500
86 800
100 000
134 000
150 000
174 000
204 000
M18x1,5
216
71 300
86 400
90 700
108 000
112 000
130 000
179 000
--
225 000
264 000
M20x1,5
272
89 800
109 000
114 000
136 000
141 000
163 000
226 000
--
283 000
332 000
M22x1,5
333
110 000
133 000
140 000
166 000
173 000
200 000
276 000
--
346 000
406 000
M24x2
384
127 000
154 000
161 000
192 000
200 000
230 000
319 000
--
399 000
469 000
M27x2
496
164 000
198 000
208 000
248 000
258 000
298 000
412 000
--
516 000
605 000
M30x2
621
205 000
248 000
261 000
310 000
323 000
373 000
515 000
--
646 000
758 000
M33x2
761
251 000
304 000
320 000
380 000
396 000
457 000
632 000
--
791 000
928 000
M36x3
865
285 000
346 000
363 000
432 000
450 000
519 000
718 000
--
900 000
1 055 000
M39x3
1 030
340 000
412 000
433 000
515 000
536 000
618 000
855 000
--
1 070 000
1 260 000
a)
P diş adımıdır. As’yi hesaplamak için Madde 8.2’ye bak ılmalıdır.
b)
10
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 9 - Deney yükleri- ISO metrik ince adımlı Anma gerilme kesit alanı b As,anma 2 mm
Diş a) (dxP )
Mukavemet sınıf ı
3.6
4.6
4.8
5.6
5.8
6.8
8.8
9.8
10.9
12.9
Deney yükü (As,anma x Sp), N M8x1
39,2
7 060
8 820
12 200
11 000
14 900
17 200
22 700
25 500
32 500
38 000
M10x1
64,5
11 600
14 500
20 000
18 100
24 500
28 400
37 400
41 900
53 500
62 700
M10x1,25
61,2
11 000
13 800
19 000
17 100
23 300
26 900
35 500
39 800
50 800
59 400
M12x1,25
92,1
16 600
20 700
28 600
25 800
35 000
40 500
53 400
59 900
76 400
89 300
M12x1,5
88,1
15 900
19 800
27 300
24 700
33 500
38 800
51 100
57 300
73 100
85 500
M14x1,5
125
22 500
28 100
38 800
35 000
47 500
55 000
72 500
81 200
104 000
121 000
M16x1,5
167
30 100
37 600
51 800
46 800
63 500
73 500
96 900
109 000
139 000
162 000
M18x1,5
216
38 900
48 600
67 000
60 500
82 100
95 000
130 000
--
179 000
210 000
M20x1,5
272
49 000
61 200
84 300
76 200
103 000
120 000
163 000
--
226 000
264 000
M22x1,5
333
59 900
74 900
103 000
93 200
126 000
146 000
200 000
--
276 000
323 000
M24x2
384
69 100
86 400
119 000
108 000
146 000
169 000
230 000
--
319 000
372 000
M27x2
496
89 300
112 000
154 000
139 000
188 000
218 000
298 000
--
412 000
481 000
M30x2
621
112 000
140 000
192 000
174 000
236 000
273 000
373 000
--
515 000
602 000
M33x2
761
137 000
171 000
236 000
213 000
289 000
335 000
457 000
--
632 000
738 000
M36x3
865
156 000
195 000
268 000
242 000
329 000
381 000
519 000
--
718 000
839 000
M39x3
1 030
185 000
232 000
319 000
288 000
391 000
453 000
618 000
--
855 000
999 000
a)
P diş adımıdır. As’yi hesaplamak için Madde 8.2’ye bak ılmalıdır.
b)
8
Deney metotlar ı
8.1 İşlenmiş deney parçalar ının çekme deneyi Aşağıdaki özellikler, işlenmiş deney parçalar ı üzerinde ISO 6892’ye göre çekme deneyleri yap ılarak kontrol edilmelidir. a) b) c)
Çekme mukavemeti, Rm, Akma gerilmesi alt sınır ı, ReL, veya % 0,2 orant ısız uzamadaki gerilme R p0.2, Kopmadaki % uzama; A
d)
=
Lu
− Lo Lo
* %100
Kopmadan sonra yüzde kesit daralması: Z=
S o − S u So
* %100
Çekme deneyinde, Şekil 1’de gösterilen işlenmiş deney parçası kullanılmalıdır. Cıvatanın uzunluğundan dolayı kopmadan sonraki uzaman ın belirlenememesi halinde, L o’ın en az 3d o olması kaydıyla, kopmadan sonraki kesit daralması hesaplanmal ıdır. Deney parçasının işlenmesi sırasında, d > 16 mm olan ısıl işlem görmüş cıvata ve vidalar ın gövde çaplar ındaki azalma, deney parças ının orijinal çapının % 25’ini (yaklaşık olarak, başlangıç kesit alanının % 44’ü) aşmamalıdır.
11
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Mukavemet sınıf ı 4.8, 5.8 ve 6.8 olan mamuller (soğuk şekil verme ile sertleştirilmiş), tam boy olarak çekme deneyine tabi tutulmal ıdır (Madde 8.2).
Açıklama d = Anma çapı, do = Deney parçası çapı (do
Şekil 1 – Çekme deneyi için işlenmiş deney parçası.
8.2 Tam boydaki cıvata, vida ve saplamalar ın çekme deneyi Bu çekme deneyi, işlenmiş deney parçalar ının çekme deneyine (Madde 8.1) uygun olarak tam boydaki cıvatalara uygulanmal ıdır. Bu deney, çekme mukavemetinin belirlenmesi amac ıyla yapılır. Çekme mukavemetinin (Rm) hesaplamas ı, anma gerilme kesitine (A s,anma ) dayandır ılır. A s anma
π d 2 + d 3 2 = 4 2
Burada; d2: diş temel bölüm dairesi çap ı (ISO 724), d3: vida diş dibi çapıdır. d3
= d1 −
H 6
Burada; d1: temel diş dibi çapı (ISO 724), H: temel vida üçgeninin yüksekliğidir (ISO 68-1). Tam boydaki c ıvata, vida ve saplamalar ın deneyinde, Çizelge 6 ilâ Çizelge 9’da verilen yükler uygulanmal ıdır. Deneyin yapılması esnasında, bir çapa (1d) eşit uzunluktaki bir serbest diş açılmış boy, çekme yüküne tâbi tutulmal ıdır. Bu deneyin şartlar ını kar şılamak için kopma, gövdede veya diş açılmış serbest bölümde olmal ı, baş ile gövdenin birleşme yerinde olmamal ıdır. Hareketli çekme çenesi ile belirlenen deney h ızı, 25 mm/min değerini aşmamalıdır. Deney cihazının çekme çeneleri, deney parçası üzerindeki yanal yüklerden sak ınmak için kendiliğinden aynı eksene gelecek şekilde olmalıdır.
12
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
8.3 Burulma deneyi Burulma deneyi için ISO 898-7’ye bak ılmalıdır. Bu deney, çekme deneyi yap ılamayan 3 mm ≤ d ≤10 mm anma çapına sahip kısa cıvata ve vidalara uygulanabildiği gibi anma çap ı d ≤ 3 mm olan c ıvata ve vidalara da uygulan ır.
8.4 Sertlik deneyi Normal bir muayenede; c ıvata, vida ve saplamalar ın sertliği, deney parças ının uygun bir şekilde hazırlanmas ından ve var olan herhangi bir tabaka veya kaplaman ın kaldır ılmasından sonra, baş, uç veya gövde üzerinde belirlenebilir. Tüm mukavemet s ınıflar ı için, en yüksek sertlik değerinin aşılması halinde yeni bir deney, belirtilen en büyük sertliğin aşılmayacağı konum olan uç k ısımdan çap uzunluğu kadar geride, yar ıçap ortası konumunda yapılmalıdır. Tereddüt hasıl olması halinde Vickers sertlik deneyi, kabul için karar vericidir. Yüzey sertlikleri için sertlik okumalar ı, malzemenin orijinal yüzeyini muhafaza etmek ve tekrar ölçme yapmak için taşlama ve parlatma işlemi yapılan uçlarda veya alt ıgen başın yan yüzeylerinde yapılmalıdır. Yüzey sertlik deneyi için HV 0.3 Vickers deneyi, hakem deneyidir. HV 0.3’ten alınan yüzey sertlik okumalar ı; gerçekçi bir kar şılaştırma yapmak ve 30 Vickers değerine kadar müsaade edilen bağıl artışı belirlemek için, HV 0.3’den al ınan benzer çekirdek sertlik okumalar ı ile kar şılaştır ılmalıdır. 30 Vickers değerinden daha fazla olan bir art ış, karbürizasyona işaret eder. Mukavemet sınıf ı 8.8 ilâ 12.9 için çekirdek sertliği ile yüzey sertlikleri aras ındaki fark, cıvata, vida ve saplamalar ın yüzey tabakalar ındaki karbürleme durumuna karar vermek için belirleyicidir. Sertlik ile teorik çekme mukavemeti arasında doğrudan bir ilişki bulunmayabilir. En büyük sertlik değerleri, teorik en büyük mukavemetin dikkate al ınması dışındaki sebepler için (örneğin, gevrek kır ılmadan kaçınmak) seçilmiştir.
Not -
Karbürizasyondan kaynaklanan sertlik art ışı ile, yüzeyin ısıl işlem veya soğuk işlenmesi sebebiyle oluşan sertlik artışı arasında dikkatlice ayr ım yapılmal ıdır.
8.4.1 Vickers sertlik deneyi Vickers sertlik deneyi ISO 6507-1’e göre yap ılmalıdır.
8.4.2 Brinell sertlik deneyi Brinell sertlik deneyi ISO 6506’ya göre yap ılmalıdır.
8.4.3 Rockwell sertlik deneyi Rockwell sertlik deneyi ISO 6508’e göre yap ılmalıdır.
8.5 Tam boydaki cıvata ve vidalar ın deney yükü deneyi Deney yükü deneyi, aşağıdaki iki ana işlemden ibarettir: a) Belirtilen bir çekme deney yükünün uygulanmas ı (Şekil 2), b) Varsa, deney yükünün sebep olduğu kalıcı uzamanın ölçülmesi. Çizelge 7 ve Çizelge 9’da verildiği şekliyle deney yükü, bir çekme cihazındaki cıvatanın ekseni doğrultusunda uygulanmal ıdır. Bu tam deney yükü, 15 saniye süre ile uygulanmal ıdır. Yüke maruz kalan serbest diş uzunluğu, bir çap (1 d) olmal ıdır. Başa kadar diş açılmış vidalarda, yüke maruz kalan serbest diş uzunluğu, mümkün olduğunca bir çapa (1 d) yakın olmalıdır. Kalıcı uzamanın ölçülmesi için cıvata veya vidanın her iki ucu da uygun bir şekilde hazırlanmalıdır (Şekil 2). Deney yükünün uygulanmas ından önce ve sonra c ıvata veya vida, küresel çeneleri olan, tezgâha bağlanmış ölçme cihazına yerleştirilmelidir. Ölçme hatalar ını en aza indirmek için eldiven veya maşalar kullanılmalıdır.
13
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Deney yükü deneyinin şartlar ını kar şılamak için, yüklemeden sonraki c ıvata, vida veya saplamanın uzunluğu, ölçme hatası için müsaade edilen ± 12,5 µm’lik bir tolerans dâhilinde, yüklemeden önceki uzunlukla ayn ı olmalıdır. Hareketli çekme çenesi ile belirlenen deney h ızı, 3 mm/min değerini aşmamalıdır. Deney cihazının çekme çeneleri, deney parças ı üzerindeki yanal yüklerden sak ınmak için kendiliğinden aynı eksene gelecek şekilde olmalıdır. Deney yükü başlangıçta uygulandığında, doğrusallık ve diş hizalaması gibi bazı değişkenler (ilâve olarak ölçme hatas ı), bağlama elemanlar ında görünen uzamaya yol açabilir. Böyle durumlarda, ba ğlama elemanlar ı % 3 daha fazla bir yük kullan ılarak yeniden deneye tabi tutulmal ı ve bu yüklemeden sonraki uzunluğun bu yüklemeden önceki ile ayn ı olması halinde (ölçme hatas ı için 12,5 µm’lik bir tolerans dâhilinde) bağlama elemanlar ı tatminkâr kabul edilebilir.
a)
dh: ISO 273’e göre, orta seriler (Çizelge 10).
Şekil 2 – Tam boydaki cıvata ve vidalar için deney yükünün uygulanmas ı
8.6 Tam boydaki cıvata ve vidalar ın (saplamalar hariç) kama yüklemesi altındaki çekme mukavemeti deneyi Bu kama yüklemesi deneyi havşa başlı vidalara uygulanmamal ıdır. Kama yüklemesi altındaki mukavemet deneyi, Şekil 3’te gösteriliği gibi bir kama kullan ılarak ISO 6892’de belirtilen çekme deney cihaz ında yapılmalıdır. Vida dişi sonu ile somunun dayanma yüzeyi aras ındaki en az uzaklık, d kadar olmalıdır. Çizelge 10 ve Çizelge 11’e göre sertleştirilmiş bir kama, cıvata veya vida başı altına yerleştirilmelidir. Kopma olana kadar çekme deneyine devam edilmelidir.
14
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Bu deneyin şartlar ını sağlamak için kopma, gövdede veya diş açılmış serbest bölümde olmal ı, baş ile gövdenin birleşme yerinde olmamal ıdır. Cıvata veya vida, kamalı çekme deneyi veya kamas ız olarak yapılacak tamamlayıcı bir çekme deneyi esnas ında, ilgili mukavemet sınıf ı için verilen kopmadan önceki değerlere göre en küçük çekme mukavemeti şartlar ını sağlamalıdır. Kopmaya sebep olan bir çatlak, dişin serbest uzunluğunda başlamış, hatta kopmadan önce baş altı yuvarlatmasına veya başa kadar yayılmış veya uzamış olsa da, başa kadar diş açılmış vidalar bu deney şartlar ından geçmelidir. Mamul kalitesi C için r 1 yar ıçapı aşağıdaki bağıntıya göre kullan ılmalıdır: r 1 = r en çok + 0,2 Burada; r en çok
=
d a en çok − d s en az 2
Burada; r: baş altı yuvarlatma yar ıçapı, da: geçiş çapı, ds: diş açılmamış gövdenin çapı.
a)
dh: ISO 273’e göre, orta seriler (Çizelge 10’a bak ılmalıdır). sertlik: en az 45 HR-C. c) yar ıçap veya 45°’lik pah. b)
Şekil 3 – Tam boydaki cıvatalarda kama yüklemesi
15
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 10 - Kamalı yükleme çekme deneyi için delik çaplar ı Boyutlar mm’dir.
Anma çapı d
dha)
r 1
Anma çapı d
dha)
r 1
3
3,4
0,7
16
17,5
1,3
3,5
3,9
0,7
18
20
1,3
4
4,5
0,7
20
22
1,3
5
5,5
0,7
22
24
1,6
6
6,6
0,7
24
26
1,6
7
7,6
0,8
27
30
1,6
8
9
0,8
30
33
1,6
10
11
0,8
33
36
1,6
12
13,5
0,8
36
39
1,6
14
15,5
1,3
39
42
1,6
a)
Kare boyunlu c ıvatalar için delik, kare boynunu içine alacak şekilde uyarlanmal ıdır.
Çizelge 11 - Kama boyutlar ı Mukavemet sınıf ı:
Cıvata ve vida anma çapı d
Gövdesinde ls ≥ 2d kadar vida açılmamış kısmı olan cıvatalar 3.6,4.6,4.8,5.6 5.8,8.8,9.8,10.9
6.8,12.9
Oturma yüzeyine kadar vida aç ılmış ve gövdesinde l s < 2d kadar vida açılmamış kısmı olan c ıvatalar 3.6,4.6,4.8,5.6 6.8,12.9 5.8,8.8,9.8,10.9
α ±0° 30′
mm d ≤ 20
10°
6°
6°
4°
20 < d ≤ 39
6°
4°
4°
4°
Baş oturma çapı 1,7d’den büyük olan ve kamal ı yük deneyinde başar ısız olan mamuller için baş, 1,7d’ye kadar işlenebilir ve Çizelge 11’de belirtilen kama aç ılar ında yeniden denenebilir. İlâve olarak, baş oturma çapı 1,9d’den büyük olan mamuller için 10 ° lik kama açısı, 6° ye azaltılabilir.
8.7 İşlenmiş deney parçalar ı için darbe deneyi Darbe deneyi ISO 83’e göre yap ılmalıdır. Deney parçası, cıvata veya vida yüzeyine olabildiği kadar yakın olarak gövde uzunluğu yönünde al ınmalıdır. Deney parçasının çentik açılmamış taraf ı, cıvata yüzeyine yak ın olmalıdır. Bu deney, diş anma çapı sadece d≥16 mm olan c ıvatalara uygulanabilir.
8.8 d 10 mm olan ve uzunluklar ı kamalı yük deneyine müsait olmayan çok k ısa, tam boydaki cıvata ve vidalar için vida ba şı sağlamlık deneyi Başın sağlamlık deneyi, Şekil 4’te gösterildiği gibi yapılmalıdır. Çekiçle birçok kez vurulup en az 8 defa en çok 10 defa büyüten bir mercekle bak ıldığında, cıvata veya vida başı, baş ve gövde arasındaki birleşme yuvarlatmasında herhangi bir kopma belirtisi görülmeden, (90 °-β)’lık bir açı kadar eğilmiş olmalıdır.
16
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Baş altına kadar diş açılmış vidalarda, başın kopmamas ı şartıyla, birinci dişte bir çatlama izi görülmüş olsa da, deney sonucu olumlu say ılır.
Not 1 - dh ve r 2 için (r 2 = r 1 ) Çizelge 10’a bak ılmalıdır. Not 2 - Deney plâkası kalınlığı 2d’den büyük olmal ıdır.
Şekil 4 – Başın sağlamlık deneyi Çizelge 12 - β açısı değerleri Mukavemet sınıf ı β
3.6
4.6 60°
5.6
4.8
5.8
6.8
8.8 80°
9.8
10.9
12.9
8.9 Dekarbürizasyon deneyi: yüzey karbon durumunun de ğerlendirilmesi Uygun ölçme metotlar ı kullanılarak (duruma göre Madde 8.9.2.1 veya Madde 8.9.2.2), ana malzeme bölgesinin yüksekliği (E)’nin ve tamamlanmış dekarbürizasyon bölgesi derinliği (G)’nin belirli sınırlarda olup olmadığını belirlemek için vida dişinin boylamas ına alınan kesiti incelenmelidir (Şekil 5). E’nin en küçük değeri için formül ve G için en büyük değer Çizelge 3’te belirtilmiştir.
Açıklama 1 Tam dekarbürizasyon 2 Kısmî dekarbürizasyon 3 Bölüm dairesi çizgisi 4 Ana metal H1 en çok malzeme durumunda d ış vida yüksekliğidir.
Şekil 5 – Dekarbürizasyon bölgeleri
17
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
8.9.1 Tarifler 8.9.1.1 Ana metal sertliği Sırasıyla dekarbürizasyon veya karbürizasyonu belirten, sertlik azal ışı veya artışının hemen önünde (çekirdekten dış çapa geçişte), yüzeye en yakın yerdeki sertliktir.
8.9.1.2 Dekarbürizasyon Genel olarak, ticarî demir malzemesinin (çelik) yüzeyindeki karbon azalmasıdır.
8.9.1.3 Kısmî dekarbürizasyon Metalografik muayenede ferrit tanelerini göstermeyecek şekilde, temperlenmiş martensitte daha aç ık bir renk elde etmek ve bunu çevreleyen ana metale göre önemli derecede daha dü şük sertlik sağlayan yeterli karbon azalmasıdır.
8.9.1.4 Tam dekarbürizasyon Metalografik muayenede sadece, aç ıkca tanımlanan ferrit tanelerini göstermek amac ıyla uygun karbon azalmasıdır.
8.9.1.5 Karbürizasyon Yüzey karbonunu ana metaldeki muhtevas ından daha yükseğe çıkarmaktır.
8.9.2 Ölçme metotlar ı 8.9.2.1 Mikroskobik metot Bu metot E ve G’nin tayinini sağlar. Kullanılan deney parçalar ı, bütün ısıl işlemleri yapılmış cıvata, vida veya saplamalar ın ucundan yaklaşık olarak anma çapının yar ısı (1/2 d) kadar uzaklıkta, vida ekseni boyunca alınan boylamas ına kesitlerdir. Ölçme yapılacak yüzeyin zımparalanmas ı ve parlatılması için deney parçası, bir mengeneye veya tercihan plâstik ağızlığa bağlanmal ıdır. Bundan sonra, iyi bir metalografik inceleme sağlayabilecek derecede taşlama ve parlatma işlemi yapılmalıdır. Dekarbürizasyonun sebep olduğu madde yapısındaki mikroskobik değişikliklerin görülmesi için % 3’lük nital çözeltisi (etanolde seyreltilmiş konsantre nitrik asit) içinde dağlama işlemi yapılmalıdır. Aksi belirtilmedikçe, mikroskobik incelemelerde 100 defa büyütmede yapılmalıdır. Kullanılan mikroskop skalalı tipten ise, dekarbürize edilmiş alan, doğrudan bir ölçek ile ölçülebilir. Ölçme için görme merceği (eyepiece) kullanıldığında, bu mercek bir artı kıl (a cross hair) veya bir ölçeği içeren uygun bir tipte olmalıdır.
8.9.2.2 Sertlik metodu (kısmî dekarbürizasyon için referans metot) Sertlik ölçme metodu sadece, adımı P ≥ 1,25 mm olan vidalara uygulan ır. Vickers sertlik ölçmeleri, Şekil 6’da görüldüğü gibi üç noktada yap ılır. E için değerler Çizelge 3’te verilmiştir. Yük 300 g olmal ıdır. 3 noktası için sertlik ölçümü, 1 ve 2 noktalar ının bulunduğu vida dişinin bitişiğindeki dişin bölüm dairesi çizgisi üzerinde yapılmalıdır. 2 noktasındaki Vickers sertliğinin değeri (HV2), 1 noktasında ölçülen değerin 30 eksiğine eşit veya bu değerden büyük olmalıdır. Bu durumda, dekarbürize edilmiş E bölgesinin yüksekliği, en az Çizelge 3’te belirtilen değere eşit olmalıdır. 3 noktasındaki Vickers sertliğinin değeri (HV3), 1 noktasında ölçülen değerin 30 fazlas ına eşit veya bu değerden küçük olmal ıdır.
18
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Çizelge 3’te belirtilen en büyük değerlere kadar tam dekarbürizasyon, sertlik ölçme metodu ile tespit edilemez. Ölçüler mm’dir.
HV2 ≥ HV1 - 30 HV3 ≤ HV1 + 30
Açıklama 1,2,3 Ölçüm noktalar ı 4 Bölüm dairesi çizgizi
Şekil 6 – Dekarbürizasyon deneyi için sertlik ölçümü. Çizelge 13 - H1 ve E değerleri a)
Vida adımı p mm H1 mm b)
0,5
0,6
0,7
0,8
1
1,25
1,5
1,75
2
2,5
3
3,5
4
0,307
0,368
0,429
0,491
0,613
0,767
0,920
1,074
1,227
1,534
1,840
2,147
2,454
Mukavemet
8.8,9.8
Een az
0,154
0,184
0,215
0,245
0,307
0,384
0,460
0,537
0,614
0,767
0,920
1,074
1,227
sınıf ı
10.9
mm
0,205
0,245
0,286
0,327
0,409
0,511
0,613
0,716
0,818
1,023
1,227
1,431
1,636
0,230
0,276
0,322
0,368
0,460
0,575
0,690
0,806
0,920
1,151
1,380
1,610
1,841
12.9 a) b)
p ≤1 mm için sadece mikroskobik metot. Madde 5.16’daki özelliğe dayalı olarak hesaplanm ış (Çizelge 3).
8.10 Yeniden temperleme deneyi Bir cıvata veya vida üzerinde yeniden temperlemeden önce ve sonra, üç noktada yap ılan çekirdek sertlik okumalar ının ortalamalar ı; belirtilen en küçük temperleme s ıcaklığının 10°C altındaki bir sıcaklıkta 30 dakika bekletilerek yeniden temperlendiğinde, 20 HV’den daha fazla fark göstermemelidir.
8.11 Yüzey kusurlar ı muayenesi Yüzey kusurlar ı muayenesi için ISO 6157-1 veya ISO 6157-3’den uygun olan ına bakılmalıdır. Deney programı A’da, yüzey kusurlar ı muayenesi, deneye tâbi tututlan c ıvatalara işlenmeden önce uygulanır.
9
İşaretleme
Bu standardın kurallar ına göre imal edilen mekanik bağlama elamanlar ı, Madde 9.1 ilâ Madde 9.5’teki hükümlere uygun olarak işaretlenmelidir.
19
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Bu standardın bütün şartlar ının yerine getirilmiş olması halinde, kısımlar Madde 3’te tanımlanan kısa gösteriliş sistemine uygun olarak işaretlenmeli ve/veya tan ımlanmal ıdır. Mamul standardında aksi belirtilmedikçe, baş üstündeki kabartma işaretlerin yüksekliği, baş yükseklik boyutuna dâhil edilmemelidir. Kanall ı ve yuvalı vidalar ın işaretlenmesi genellikle yap ılmaz.
9.1 İmalâtçı tanıtım işareti İmalâtçı tanıtım işareti, mukavemet s ınıf ıyla işaretlenmiş bütün mamuller üzerine, imâlat işlemi sırasında yapılmal ıdır. İmalâtç ı tan ıtım işareti, mukavemet sınıf ıyla işaretlenmemiş olan mamuller üzerinde de tavsiye edilir. Bu standardın amacı bakımından, belli bir tan ıtım işaretine sahip olan ve bağlama elemanlar ını işaretleyen dağıtıcı, bir imâlatçı olarak değerlendirilmelidir.
9.2 Mukavemet sınıf ı için işaretleme sembolleri İşaretleme sembolleri Çizelge 14’te verilmiştir.
Çizelge 14 - İşaretleme sembolleri Mukavemet sınıf ı 3.6 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 9.8 10.9 a),b) İşaretleme sembolü 3.6 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 9.8 10.9 a) İşaretleme sembolü içindeki nokta konmayabilir. b) 10.9 mukavemet sınıf ı için düşük karbonlu martensitik çelikler kullan ıldığında (Çizelge 2).
10.9 12.9 10.9 b) 12.9
Küçük vidalar durumunda veya baş biçimi Çizelge 14’te verildiği şekliyle işaretlemeye müsait olmad ığında, Çizelge 15’te verildiği gibi saat görünümlü işaretleme sembolleri kullan ılabilir.
Çizelge 15 - Cıvata ve vidalar ı işaretlemek için saat görünümlü sistem. 3.6
İşaretleme sembolleri
4.6
a
6.8
b
a
b b
b
Mukavemet sınıf ı 9.8 10.9 a
5.8 a
b
b
8.8 a
5.6 a
a
a
b
a
Mukavemet sınıf ı 4.8
b
b
10.9 a
12.9 a
b
b
a)
12’yi gösteren saat konumu (referans işaret), imâlatçının tanıtım işaretiyle veya bir nokta ile işaretlenmelidir. b) Mukavemet sınıf ı, k ısa bir çizgi veya çift kısa çizgiyle işaretlenecek, sadece 12.9 mukavemet s ınıf ı ise bir noktayla işaretlenecektir.
9.3 Tanıtım 9.3.1 Altı kanallı (hexalobular) ve alt ıköşe başlı cıvata ve vidalar Altı kanallı ve altıköşe başlı cıvata ve vidalar (flânşlı olanlar dâhil), imâlatç ı tanıtım işareti ve Çizelge 14’te verilen mukavemet s ınıf ı işaretleme sembolüyle işaretlenmelidir.
20
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
İşaretleme bütün mamuller için zorunludur; ba şın üstüne oyma veya kabartma olarak veya başın kenar ına oyma olarak yapılması tercih edilir (Şekil 7). Flânşlı cıvata ve vida durumunda işaretleme, imâlat işleminin başın üstüne işaretleme imkânı vermediği durumda, flânş üzerinde olmaldır. Diş çapı d ≥ 5 mm olan alt ı kanallı ve altıköşe başlı cıvata ve vidalarda işaretleme gereklidir.
a)
İmâlatç ı tanıtım işareti Mukavemet sınıf ı
b)
Şekil 7 – Altı kanallı ve altıköşe başlı cıvata ve vidalarda işaretleme örnekleri
9.3.2 Silindir başlı altıköşe ve altı kanallı vidalar Silindir başlı alt ıköşe ve altı kanallı vidalar, imâlatçı tan ıtım işareti ve Çizelge 14’te verilen mukavemet s ınıf ı işaretleme sembolüyle işaretlenmelidir. İşaretleme, mukavemet s ınıf ı 8.8 ve daha yükseği için zorunludur; başın üstüne oyma veya kabartma olarak veya başın kenar ına oyma olarak yapılması tercih edilir (Şekil 8). Diş çapı d ≥ 5 mm olan silindir başlı altıköşe ve altı kanallı vidalarda işaretleme gereklidir.
Şekil 8 – Silindir başlı altıköşe ve altı kanallı vidalarda işaretleme örnekleri
9.3.3 Bombe başlı kare boyunlu cıvatalar Mukavemet sınıf ı 8.8 ve daha yüksek olan bombe başlı kare boyunlu c ıvatalar, imâlatçı tanıtım işareti ve Çizelge 14’te verilen mukavemet s ınıf ı işaretleme sembolüyle işaretlenecektir. Diş çapı d ≥ 5 mm olan cıvatalar için işaretleme zorunludur. İşaretleme, başın üstüne oyma veya kabartma olarak yapılmalıdır (Şekil 9).
Şekil 9 – Bombe başlı kare boyunlu cıvatalarda işaretleme örneği
21
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
9.3.4 Saplamalar Anma diş çapı d ≥ 5 mm, mukavemet s ınıf ı 5.6 ile mukavemet s ınıf ı 8.8 ve daha yüksek olan saplamalar, Çizelge 14’te verildiği gibi mukavemet sınıf ının işaretleme sembolü ve saplaman ın diş açılmamış kısmı üzerine imâlatçı tanıtım işareti oyularak işaretlenmelidir (Şekil 10). Diş açılmamış kısmın işaretlenmesi mümkün değilse, mukavemet sınıf ı işaretlenmesi, sadece saplaman ın somunlu ucu üzerine müsaade edilir (Şekil 10). Temaslı geçme ile takılan saplamalarda işaretleme, mümkünse sadece, imâlatç ı tanıtım işaretiyle somunlu uca yapılmalıdır.
Şekil 10 – Saplamanın işaretlenmesi Çizelge 16’daki sembollere, mukavemet s ınıflar ının bir alternatif tanıtımı için müsaade edilir.
Çizelge 16 - Saplamalar için alternatif işaretleme sembolleri Mukavemet sınıf ı İşaretleme sembolü
5.6
8.8
9.8
10.9
12.9
9.3.5 Diğer cıvata ve vida tipleri Madde 9’un ilk paragraflar ında tanımland ığı şekliyle aynı işaretleme sistemleri, ilgili taraflar ın mutabakatı halinde, diğer cıvata ve vida tipleri ile özel mamuller için de kullan ılmalıdır.
9.4 Sol vida dişli cıvata ve vidalar ın işaretlenmesi Sol vida dişli cıvata ve vidalar, Şekil 11’de gösterilen sembol ile baş üzerine veya uç üzerine işaretlenmelidir. İşaretleme, anma diş çapı d ≥ 5 mm olan c ıvata ve vidalar için gereklidir.
Şekil 11 – Sol vida dişi işaretlemesi
22
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Şekil 12’de gösterilen sol vidan ın alternatif işaretlenmesi, altıköşe başlı cıvata ve vidalar için kullanılabilir.
Açıklama s: anahtar ağzı genişliği, k: baş yüksekliğidir.
Şekil 12 – Sol vidanın alternatif işaretlenmesi
9.5 Alternatif işaretleme Madde 9.2 ilâ Madde 9.4’te belirtilen alternatif veya seçmeli müsaade edilen i şaretleme, imâlatç ının seçimine bırakılmalıdır.
9.6 Ambalâjlar ın işaretlenmesi İmâlatçı tanıtımı ve mukavemet s ınıf ıyla yapılan işaretleme, her boyuttaki bütün alternatif ambalajlar için zorunludur.
23
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Ek A (Bilgi için) Yüksek sıcaklıklardaki akma gerilmesi alt sınır ı veya % 0,2 orant ısız uzamadaki gerilme Cıvata, vida ve saplamalar ın mekanik özellikleri, sıcaklığın artmasıyla çok farklı nedenlerden dolay ı değişim gösterir. Sadece yol gösterici olan Çizelge A.1, çeşitli yüksek sıcaklıklarda kar şılaşılabilecek olan akma gerilmesi alt sınır ında veya % 0,2 orant ısız uzama gerilmesindeki azalman ın yaklaşık bir gösterimidir. Bu bilgiler deney şartlar ı olarak kullanılmamal ıdır.
Çizelge A.1 - Yüksek sıcaklıklardaki akma gerilmesi alt s ınır ı veya % 0,2 orant ısız uzamadaki gerilme
Mukavemet sınıf ı 5.6 8.8 10.9 10.9 12.9
+20
300 640 940 940 1 100
Sıcaklık C +100 +200 +250 +300 Akma gerilmesi alt sınır ı, ReL veya % 0,2 orantısız uzamadaki gerilme, Rp0,2 N/mm2 270 230 215 195 590 540 510 480 875 790 745 705 ----1 020 925 875 825
Yüksek çalışma sıcaklığında uzun süreli çal ışma, önemli gerilme boşalmasına sebep olabilir. Tipik olarak, 300°C’te 100 saatlik bir çal ışma, akma gerilmesindeki azalmadan dolay ı, cıvatadaki başlangıç sıkma yükünde % 25’ten fazla kal ıcı azalmaya sebep olacakt ır.
24
ICS 21.060.10
TÜRK STANDARDI
TS 3576 EN ISO 898-1/Mart 2006
Ek ZA Atıf yapılan uluslararası standardlar ile bu standardlara kar şılık olan Avrupa standardlar ı Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara at ıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yap ılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yap ılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya doküman ın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standard ın en son bask ısı kullanılır.
Not - Uluslararası bir standardda, CENELEC taraf ından (mod) ile gösterilen ortak değişiklikler yapıldığında, ilgili EN/HD uygulanır. IEC no
Tarih
Standardın adı
ISO 273
1979
ISO 898-2
1992
ISO 898-5
1998
ISO 898-7
1992
ISO 6157-1
1988
ISO 6157-3
1988
ISO 6507-1
1987
Fasteners; Clearance holes for bolts and screws Mechanical properties of fasteners; part 2: nuts with specified proof load values; coarse thread Mechanical properties of fasteners made of carbon steel and alloy steel - Part 5: Set screws and similar threaded fasteners not under tensile stresses Mechanical properties of fasteners; part 7: torsional test and minimum torques for bolts and screws with nominal diameters 1 mm to 10 mm Fasteners surface discontinuities; part 1: bolts, screws and studs for general requirements Fasteners; surface discontinuities; part 3: bolts, screws and studs for special requirements Metallic materials - Vickers hardness test Part 1: Test method
EN
Tarih
EN 20273
1991
EN 20898-2
1992
EN ISO 898-5
1998
EN 20898-7
1992
EN ISO 26157-1
1991
EN 26157-3
1991
EN ISO 6507-1
1997
25