1
Τ αμ π ο ύ
Τ ρ ό μ ο ς γ ι α : πρόσωπα,
τοποθεσίες,αντικείμενα, προσωρινές καταστάσεις
η α π α γ ό ρ ε υ σ η που προκύπτει απ’ αυτή τη δύναμη το ιερό , πέρα από το συνηθισμένο, το επικίνδυνο,ανόσιο,απρόσιτο πράξεις ,ενέργειες που σχετίζονται με ιδέες λατρείας Το ταμπού έχει επιζήσει σε πολλές συνήθειες του σύγχρονου ανθρώπου
Ζ ώ α απαγορεύεται να τα σκοτώνουν/ να τα τρώνε
Ά ν θ ρ ω π ο ι α) οι έφηβοι στην τελετή ενηλικίωσης β ) οι γυναίκες στη διάρκεια της εμμηνόρροιας /τοκετού γ) τα νεογέννητα,οι άρρωστοι,οι νεκροί δ)πράγματα που χρησιμοποιούνται(ρούχα ,εργαλεία,όπλα) ε) το όνομα , που αποκτά το αγόρι όταν γίνεται άντρας πρέπει να μείνει μυστικό
Δέντρα, φυτά, σπίτια, τοποθεσίες δεν είναι σταθερά, ισχύει να θεωρείται ταμπού καθετί που προξενεί τρόμο ή παραμένει μυστήριο
2
Φόβος για τη δαιμονική δύναμη που υποτίθεται ότι υπάρχει στο αντικείμενο-ταμπού. Κατόπιν….. ( το ταμπού ) ανεξαρτητοποιήθηκε από το δαιμονισμό κι έγινε καταπίεση ( εθίμων,παράδοσης, νόμων), αλλά πίσω απ’ τα προηγούμενα κρύβεται πάντα η οργή των δαιμόνων . Έτσι Το ταμπού διατηρήθηκε σαν πηγή των ηθικών μας επιταγών και νόμων
Νευρώσεις και ταμπού ( Ομοιότητες ) Αναιτιολόγητες απαγορεύσεις ( η παράβαση της εσωτ. εντολής
θα προκαλέσει «βλάβη» ακατανόητες, παιδαριώδεις με προφανείς σκοπούς Φοβία επαφής Μετάθεση επεκτείνονται με συνειρμικές διαδικασίες από το ένα
αντικείμενο στο άλλο) Οι απαγορεύσεις
Επιβάλλουν μεγάλες στερήσεις και περιορισμούς στη ζωή
3
Μπορούν να εξουδετερωθούν με καταναγκαστικές πράξεις (μετάνοιας, εξιλασμού, άμυνας, κάθαρσης ) Στηρίζονται σε μια εσωτερική αναγκαιότητα
Πρώτη
παιδική ηλικία Εξωτερική απαγόρευση Ανάγκη
επαφής ένστικτο καταπιέζεται αλλά δεν καταργείται απωθείται στο ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ
Ένστικτο
και απαγόρευση : Διατηρούνται Αμφιθυμική
συμπεριφορά Ψυχική καθήλωση Αφιθυμική συμπεριφορά ( προς ένα-κάποιο μεμωνομένο αντικείμενο ) Έχουμε
2 τάσεις Πρώτη τάση :να πραγματοποιηθεί η επαφή
4
Δεύτερη τάση : να αποτραπεί η επαφή Οι 2 τάσεις δε συγκρούονται άμεσα ( γιατί η απαγόρευση είναι συνειδητή αλλά η επιθυμία ασυνείδητη ) Δεύτερη
παιδική ηλικία
Α π ώ θ η σ η ( λήθη και αμνησία ) Η
απαγόρευση ( τώρα ) Εντονότερη(αίτια άγνωστα) συνειδητή καταναγκαστικού χαρακτήρα μετατίθεται
Η
ανικανοποίητη επιθυμία
1.ψάχνει να βρει υποκατάστατα ( του απαγορευμένου ) 2.αντιτίθε ται (στην απαγόρευση ) αντικείμενα εσωτερ. Πράξεις αναγκαιότητα
που είναι
5
Έτσι:
Πρέπει να μειωθεί η ένταση
Συμβιβασμός, μετάνοια, εξιλασμός υποκατάστατες πράξεις που αποζημιώνουν το ένστικτο Γι’ αυτό….. οι ιδεοκαταναγκαστικές πράξεις μπαίνουν στην υπηρεσία του ενστίκτου και πλησιάζουν όλο και πιο πολύ την απαγορευμένη πράξη βάση( δηλ. πίσω κρύβεται ) του ταμπού ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ
Η
είναι ο
Αφυπνίζεται: Η ζήλια η αμφι θυμική σύγκ ρουση
6
Στη νεύρωση το ένστικτο παρουσιάζεται μέσα από συνειρμικές διαδικασίες, στο ταμπού έχουμε την απαγόρευση Στη νεύρωση το ένστικτο μετατίθεται σε νέα αντικείμενα , το ίδιο και στο ταμπού ( μόνο που εδώ η επανόρθωση γίνεται με εξιλασμό(παραίτηση) και μετάνοια) Αγωνιώδης φροντίδα Στη νεύρωση έχουμε υπερτρυφερότητα και α μ φ ι θ υ μ ί α ασυνείδητη εχθρότητα (η ασυνείδητη εχθρότητα καταπνίγεται με τη μεγάλη αύξηση τρυφερότητας)
Η τρυφερότητα
Εκδηλώνεται με αγωνία,ανησυχία (καταναγκαστικού χαρακτήρα) Υπάρχει για να κρατήσει την εχθρότητα α π ω θ η μ έ ν η
7
ο ψυχικά άρρωστος αποδίδει απεριόριστη αξία σε ένα πρόσωπο και του αναγνωρίζει υπερβολική δύναμη ( για να του «φορτώσει» ευθύνες για κάθε δυστυχία) ένας παρανοϊκός που πάσχει από μανία καταδίωξης από κάποιον «διώκτη» (στην ουσία βάζει τον «διώκτη» στη θέση του πατέρα του) μια καταναγκαστική πράξη είναι φαινομενικά (ανήκει στο συνειδητό) ένα προστατευτικό μέτρο για την αποφυγή της απαγορευμένης πράξης αλλά ουσιαστικά «το ουσιαστικόπραγματικό ανήκει στην περιοχή του ασυνείδητου» είναι η επανάληψη του απαγορευμένου οι ιδεοληπτικοί νευρωτικοί επιδείχνουν την ίδια με τους άγριους συμπλεγματική ευαισθησία κατά την εκφώνηση ορισμένων λέξεων ή το άκουσμά τους και η συμπεριφορά τους απέναντι στα δικά τους ονόματα προκαλεί διαταραχές οι ιδεοληπτικές αυτοκατηγορίες ( ο νευρωτικός νιώθει υπεύθυνος για το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου εξαιτίας μιας απροσεξίας ή αμέλειάς του). Είναι κάτι σαν παθολογική έκφραση του πένθους κι εξαφανίζεται βαθμιαία με το πέρασμα του χρόνου= υπάρχει μέσα τους μια ασυνείδητη επιθυμία που ικανοποιήθηκε με το θάνατο ( και θα τον είχε επιδιώξει και η ίδια «επιθυμία» αν ήταν αρκετά ισχυρή) αυτοκατηγορία
ασυνείδητη επιθυμία
διχασμός (ανθρώπινων συναισθημάτων ) αμφιθυμία οι άγριοι κάνουν π ρ ο β ο λ ή της ασυνείδητης επιθυμίας «να
σκότωναν το αγαπημένο πρόσωπο» εξωτερικεύοντας την με την εχθρότητα στο νεκρό.
8
Ονειρευόμενοι Παιδιά
αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο τους νεκρούς: αμφιθυμία
άγριοι η εσωτερική καταπίεση ( με την προβολή )αντικαθίσταται με μια εξωτερική θλίψη
λανθάνουσα εχθρότητα
απώθηση (ασυνείδητης εχθρότητας) με την π ρ ο β ο λ ή +τελετουργία τελικά … εξασθενεί η σύγκρουση η π ρ ο β ο λ ή εκδηλώνεται κι εκεί που λείπει η σύγκρουση φόβος δαιμόνων και φαντασμάτων ο σεβασμός των
προγόνων πένθος = λειτουργεί έτσι ώστε οι ζωντανοί να ξεκόψουν από τις αναμνήσεις και τις ελπίδες στο νεκρό έτσι : μ ε τ ρ ι ά ζ ε τ α ι η οδύνη η μεταμέλεια οι τύψεις ο φόβος για το δαίμονα Σήμερα η αμφιθυμία στη σχέση ζωντανών-νεκρών έχει μειωθεί σημαντικά γιατί εγείρεται σαν επουλωτική ουλή η ευλάβεια Μόνον
οι νευρωτικοί θολώνουν το πένθος τους ( για την απώλεια αγαπημένου προσώπου) με ιδεοληπτικές αυτοκατηγορίες που είναι έκφραση της
9
παλιάς αμφιθυμίας Ε ν ώ οι άγριοι ελάττωσαν την αμφιθυμία και εξαφανίστηκε το ταμπού οι νευρωτικοί που αναπαράγουν την εσωτερική διαμάχη έχουν μια α ρ χ α ϊ κ ή ιδιοσυγκρασία κ α ι σ π α τ α λ ο ύ ν έ ν α υ π έ ρ μ ε τ ρ ο ποσό ψυχικής ενέργειας. Η συνείδηση-ταμπού ίσως είναι η πιο παλιά μορφή συνείδησης που μπορούμε να βρούμε Συνείδηση :η εσωτερική αντίληψη για την απόρριψη ορισμένων επιθυμιών μας Ταμπού : εντολή της συνείδησης
Άρα και η συνείδηση οφείλεται σε μια αμφιθυμία ;
Το
ίδιο συμβαίνει κι εδώ :
( ό,τι με τη συνείδηση –ταμπού ) νευρωτικοί : έχουν μια οδυνηρή ευσυνειδησία
σύμπτωμα αντίδρασης ενάντια στον πειρασμό που ελλοχεύει στο ασυνείδητο
που γίνεται συναίσθημα ενοχής μεγάλου βαθμού
περιέχει πολλά στοιχεία από τη φύση του φόβου (συνειδησιακό άγχος)
10
αυτό έχει ασυνείδητα αίτια (όταν οι επιθυμίες απωθούνται η libido τους μετατρέπεται σε άγχος ) όπου υπάρχει απαγόρευση εκεί πρέπει να κρύβεται και μια επιθυμία •
•
Μια ( ασυνείδητη ) παρόρμηση δε δημιουργείται πάντα εκεί που εμφανίζεται, μπορεί να ΄χει τελείως διαφορετική αφετηρία, ν’ αναφέρεται αρχικά σ’ άλλα πρόσωπα και σχέσεις και μέσω του μηχανισμού της μ ε τ ά θ ε σ η ς να φτάνει τελικά εκεί που την εντοπίζουμε. Οι (ασυνείδητες) παρορμήσεις μπορούν να περισώσουν για μεταγενέστερο χρόνο και μεταγενέστερες σχέσεις ατόφιες εκφράσεις που τώρα ξενίζουν με την τοπική και χρονική ακαταλληλότητάς τους.
•
Φοβάται ότι αν διαπράξει κάτι απαγορευμένο θα τιμωρηθεί όχι αυτός, αλλά κάποιο άλλο πρόσωπο, ακαθόριστο ( αλλά με την ανάλυση δείχνεται ότι είναι ένα από τα πιο κοντινά και αγαπημένα)
απαγόρευση
αναφέρεται σε μια ορισμένη πράξη (που αυτή
εκπροσωπεί με μ ε τ ά θ ε σ η μια εχθρική πράξη) εχθρική
διάθεση (επιθυμία θανάτου) απωθείται μέσω μιας α π α γ ό ρ ε υ σ η ς
σ τ η σ υ ν έ χ ε ι α : η αρχική επιθυμία θανάτου εναντίον του αγαπημένου προσώπου
11
αντικαθίσταται μετά από φόβο για το θάνατό του Ο αλτρουϊσμός (λοιπόν του νευρωτικού) οφείλεται στο σ υ μ ψ η φ ι σ μ ό της αντίθετης τάσης (που βρίσκεται στη βάση της ) που είναι η τάση ενός βάναυσου εγωισμού.
• • •
Όλες οι κινητήριες δυνάμεις που (κατά τη νεύρωση) παρεκκλίνουν και μετατοπίζονται, έχουν σεξουαλική καταγωγή Η υπερίσχυση των σεξουαλικών ενστίκτων πάνω στα κοινωνικά είναι χαρακτηριστικό στοιχείο για τη νεύρωση Ο συνδυασμός εγωιστικών στοιχείων δίνουν ερωτικών
κοινωνικά ένστικτα
Θα μπορούσαμε να πούμε • • •
Υστερία είναι μια παραμορφωμένη καλλιτεχνική δημιουργία Ιδεοληπτική νεύρωση μια παραμορφωμένη θρησκεία Παρανοϊκή μανία ένα παραμορφωμένο φιλοσοφικό σύστημα
Ε Π Ε Ι Δ Η οι νευρώσεις είναι α-κοινωνικοί* σχηματισμοί. Προσπαθούν με α τ ο μ ι κ ά μέσα να επιτύχουν ό,τι επιτυγχάνεται στην κοινωνία με συλλογική εργασία. ( *η ακοινωνική φύση της νεύρωσης οφείλεται στη φυγή (του ανθρώπου) από μια πραγματικότητα- χωρίς ικανοποίηση – σ’ ένα φανταστικό κόσμο γεμάτο ευτυχία. • Οι κινητήριες δυνάμεις που εξασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή έχουν σεξουαλικά αίτια Η σεξουαλική ικανοποίηση είναι ιδιωτική υπόθεση του κάθε ατόμου
12
Α ν ι μ ι σ μ ό ς : « να παίρνει κανείς – λανθασμένα – μια φανταστική σχέση για πραγματική» • •
Η αντανάκλαση του εσωτερικού κόσμου στην εξωτερική πραγματικότητα εξαλείφει την άλλη εικόνα του κόσμου, την εικόνα που πιστεύουμε ότι βλέπουμε με τα μάτια μας. Στις ιδεοληπτικές νευρώσεις η «παντοδυναμία των σκέψεων» εμφανίζεται με σαφήνεια.
•
Αυτό που καθορίζει τη δημιουργία των συμπτωμάτων (των νευρωτικών ) δεν είναι η πραγματικότητα της εμπειρίας, αλλά η πραγματικότητα των σκέψεων. Οι νευρωτικοί ζουν σε ένα ξεχωριστό κόσμο όπου το μόνο που τους επηρεάζει, είναι οι εντατικές σκέψεις και οι παθιασμένες εικόνες - αν αυτές οι σκέψεις και οι εικόνες συμφωνούν ή όχι με την εξωτερική πραγματικότητα δεν έχει μεγάλη σημασία γι’ αυτούς
•
Με την αναμονή του «κακού» συνήθως αρχίζει η νεύρωση. Πίσω του βρίσκεται ο θάνατος
• • •
ανιμιστικό στάδιο ( ναρκισσισμός ) θρησκευτικό ( προσκόλληση σε γονείς ) επιστημονικό ( ωριμότητα )
αυτοερωτισμός ναρκισσισμός εκλογή αντικειμένου
13
Διαταραχή στο βάδισμα- αβασία –αγοραφοβία : διέξοδος ασυνείδητς επιθυμίας [ κρύβεται πίσω : ασυνέπεια – αυθαιρεσία ] Δηλ. Ασυνείδητη επιθυμία + άμυνα εναντίον ( της επιθυμίας ) : εκφράζεται με αγοραφοβία ( αβασία, διαταραχή στο βάδισμα )
φυλής
φύλου ατομικό
τοτεμισμός : είναι τόσο < θρησκευτικό > όσο και < κοινωνικό > σύστημα
•
Το μικρό παιδί «νιώθει» να βρίσκεται πιο κοντά στα ζώα παρά στους μεγάλους ανθρώπους. • Το παιδί ( κατόπιν ) αρχίζει , ξαφνικά , να φοβάται ένα συγκεκριμένο είδος ζώου και να φυλάγεται από την επαφή ή τη θέα κάθε ζώου αυτού του είδους ( η φοβία αφορά κατά κανόνα ζώα, που γι’ αυτά το παιδί είχε δείξει μέχρι τότε , ιδιαίτερα ζωηρό ενδιαφέρον ). • Ειδικά στο αγόρι, ο φόβος του, προερχόταν από τον πατέρα του ( που είχε μετατοπιστεί σ’ ένα ζώο ). • Επίσης ισχυρός είναι και ο φόβος της νύχτας – που είναι επίσης μετατόπιση –για το φόβο- ενός απ’ τους δυο γονείς. • Το παιδί βρίσκεται σε μια αμφιθυμική κατάσταση ( σύγκρουση ) και δίνει διέξοδο μετατοπίζοντας τα
14
συναισθήματα εχθρότητας και φόβου σ’ ένα πατρικό υποκατάστατο. Η μετατόπιση δε βάζει τέλος στη σύγκρουση. • Τα παιδιά έχουν αμφιθυμική συμπεριφορά απέναντι στον πατέρα και που συχνά συνεχίζεται και στην εφηβική ηλικία. Ο θεός στην ουσία δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας εξυψωμένος πατέρας Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι ο πυρήνας όλων των νευρώσεων Δεν υπάρχουν ψυχικές ορμές τόσο πολύ καταπιεσμένες, ώστε να μην αφήνουν κανένα ίχνος εμφάνισης. Και η πιο ισχυρή καταπίεση αφήνει χώρο για παραμορφωμένες υποκατάστατες ορμές και για αντιδράσεις, που προέρχονται απ’ αυτές. Το δημιουργικό συναίσθημα ενοχής το βρίσκουμε στους νευρωτικούς, εκφράζεται με τρόπο ακοινώνητο, παράγοντας καινούργιες φόνος πατέρα ηθικές εντολές και με διαρκείς περιορισμούς ( ως εξιλέωση για τα εγκλήματα που έκαναν και σαν προφυλακτικά μέτρα γι’ αυτά που πρόκειται να κάνουν Το συναίσθημα ενοχής των νευρωτικών βασίζεται σε ψυχικά δεδομένα, όχι σε πραγματικά ( σε σκέψεις, όχι πράξεις ). Το τελετουργικό και οι απαγορεύσεις των νευρωτικών βασίζονται μόνο στην ψυχική πραγματικότητα, σε προθέσεις κι όχι σε πράξεις.
