vẹn. Cũng tương tự như IQ, tài năng là món quà từ những thế hệ đi trướ c. c. Nếu may mắn, chúng ta có th ể đượ c th ừa hưở ng. ng. Trong số ít những tài năng tố t, chiều tiêu cực s ẽ ngay lậ p tức kháng cự những nỗ lực mà sáng tạo đòi hỏi, nhưng mộ t khi những tiêu c ực này
ết thúc, phía tài năng sẽ bùng phát hành độ ng và xoay chuyển tình hình b ằng sự điêu k ết luyện đáng kinh ngạ c. Những điểm sáng này dường như xuấ t hi ện một cách bất ngờ v v ớ i lý do hiển nhiên sau: chúng ta vô th ức mà nảy sinh ra chúng. Nói ng ắn gọn, nếu niềm cảm hứng xuất hiện, nàng ta chẳng thì thầm to nhỏ đến những k ẻ bất tài. Vậy nên mặc dù Steve và tôi có th ể b ất đồng quan điể m v ề ngu ồn g ốc, chúng tôi vẫn đồng ý vớ i nhau v ề tầm ảnh hưở ng: ng: khi niềm cảm hứng bộc phát, cô nàng s ản sinh ra
nét đẹ p và s ự thật. Và khi Steven Pressfield vi ết nên cuốn Cuộc chiến nghệ thuật, nàng ta đã quấn tr ọn lấy ông vào lòng mình.
CUỘC CHIẾN NGHỆ THUẬT
TÔI LÀM
T
ôi thức dậy, tắm một cái và ăn bữa sáng. Tôi đọc báo, đánh răng. Nếu có cú
điện thoại nào cần gọi, tôi li ền th ực hiện chúng. Đến đây tôi làm cho mình một
tách cà phê. Tôi mang đôi boot may mắn của mình r ồi thắt dải dây may mắn mà
cháu gái Meredith t ặng. Tôi đến văn phòng, khởi động chiếc máy tính. Cái áo len chui
đầu v ận đỏ đượ c quàng qua ghế, v ớ i t ấm bùa may mắn tôi có đượ c ở Saintes-Maries-de Saintes-Maries-dela-Mer thuộc Pháp chỉ với 8 đô la, và cái tag name may m ắn LARGO từ một giấc mơ xưa
cũ. Tôi gắn nó vào. Ở trên cuốn từ điển là chiếc Cannon may m ắn mà ngườ i bạn Bob Versandi gửi tặng từ Morro Castle, Cuba. Tôi để nó hướ ng ng về chiếc ghế, để từ đó lan tỏa thêm niềm cảm h ứng vào mình. Tôi c ầu nguyện, theo phân đoạn l ờ i c ầu nguyện c ủa àng
thơ trong Chuyến phiêu lưu củ a Homer đượ c dịch bởi T.E. Tôi đặt cuốn Lawrence, ập mà ngườ i bạn trí cốt Paul Rink g ửi tặng gần k ệ cùng khuy măng séc Lawrence xứ Ả R ập của cha và quả đấu may mắn trên cuốn tr ận chiến Thermopylae. Đã khoả ng 10 giờ 30. 30. Tôi ngồi xu ống và bắt tay vào công vi ệc. Khi những l ỗi đánh máy sai b ắt đầu xu ất hi ện, tôi biết mình đang lả mệt. Công việc kéo dài kho ảng chừng 4 tiếng. Tôi chạm đến
ngưỡ ng ng hiệu su ất gi ảm d ần. Tôi gói gọn công việc cho một ngày b ằng cách sao chép b ất cứ cái gì vừa xong vào đĩa rồi c ất g ọn vào ngăn chứa trên xe phòng trườ ng ng h ợ p cháy nổ
ờ 30 phút. Văn phòng và phải tháo chạy. Tôi tắt năng lượ ng. ng. Đồng hồ đã điểm 3 giờ , 3 giờ 30 tan tầm. Tôi đã làm đượ c mấy trang? Tôi ch ẳng quan tâm. Có cái nào t ốt không? Tôi còn chẳng nghĩ đến chuyện đó. Hơn hết, tôi đã sắ p xế p thờ i gian và tận dụng nó vớ i tất cả mọi thứ của mình. Điểm quan tr ọng là, trong ngày hôm nay, trong bu ổi làm việc này, tôi đã
vượ t qua Sự Kháng Cự.
TÔI BIẾT
C
ó m ột bí mật mà chỉ nh ững ngườ i vi ết th ực s ự m ớ i bi ết trong khi những ngườ i
đang muốn hành nghề này thì không, bí m ật đó là: Không phả i khó ở khâu khâu viết
lách. Cái khó n ằm ở chuy chuyện ngồi vào bàn mà làm.
Điều ngăn chúng ta thực hiện việc đó chính là S ự Kháng Cự.
CUỘC SỐNG TINH THẦN
H
ầu hết chúng ta đều có hai cu ộc sống. Cuộc sống chúng ta đang tận hưở ng, ng, và cuộc sống tinh th ần hiện hữu xung quanh ta. Đứng ngăn cách giữa hai phương
diện này là S ự Kháng Cự.
Bạn đã bao giờ mang mang về nhà một chiếc máy ch ạy bộ và để nó bám b ụi trên gác
mái? Bạn đã từng đổ g ục trướ c một ch ế độ ăn kiêng, một khóa yoga, một bu ổi t ậ p thiền? Bạn đã từng bỏ qua một cuộc gọi để tậ p trung vào bài tậ p tinh thần, dốc sức mình cho một buổi kêu gọi nhân đạo, hay cống hiến cuộc đờ i cho cộng đồng? Bạn đã từng muốn
ở thành tr ở thành một bà mẹ, một bác sĩ, một luật sư bào chữa cho k ẻ yếu; điều hành một quán cà phê, chiến dịch cho hành tinh, cho hòa bình th ế giớ i,i, hay bảo vệ thiên nhiên? Khi đêm
đến, b ạn có hình dung một hình tượ ng ở thành, ng mà bạn có thể tr ở thành, công vi ệc mà bạn có thể đạt đến, nhận ra ý nghĩa khi là chính bạ n? Bạn có phải là một nhà văn mà không viế t, một họa sĩ mà không vẽ , m ột doanh nhân mà chưa từ ng mạo hi ểm? Nếu đúng thì bạ n biết S ự
ồi đấy. Kháng Cự là gì r ồi Một đêm khi tôi đang ngả giấc, Tôi nghe cha hàn huyên cùng m ẹ.
Tôi nghe cha nói, hãy để thằng bé bugi-ugi Vì nó ở bên bên trong thằng bé và nó s ẽ phải lộ diện. -John Lee Hooker, “Boogie Chillen” Sự Kháng Cự là tác động độc hại nhất trên hành tinh. Nó là c ội nguồn của nhiều sự bất hạnh hơn cả nghèo đói, bệnh dịch, hay cả chứng liệt dương. Để càng lớ n mạnh, Sự Kháng Cự làm bóp méo tinh th ần. Nó khiến ta hao mòn, hạ thấ p những giá tr ị đã định sẵn. Nếu bạn tin vào Chúa (và tôi cũng thế ) b ạn ph p hải th ừa nh ận S ự Kháng Cự là điều tai hại,
vì nó ngăn cản chúng ta đạt đế n cuộc sống mà Chúa đã đị nh sẵn cho mỗi ngườ i vớ i tài năng thiên phú riêng mình. Genius (tài năng) là mộ t từ Latin; ngườ i La Mã s ử dụng nó để
biểu th ị tinh thần bên trong, tinh th ần này bảo v ệ và dẫn l ối đến nh ững s ứ mệnh c ủa h ọ, linh thiêng và không th ể xâm phạm. Nó là c ốt lõi tâm h ồn và là bình ch ứa những tiềm
năng sắp đượ c khai phá. ời đều phản chiếu cái bóng của nó, cái bóng của tài năng là Sự Kháng Mọi mặt tr ời Cự. Dẫu tiếng gọi tiềm thức bên trong chúng ta có m ạnh mẽ, thì Sức Kháng Cự cũng không thua kém gì. S ự Kháng Cự có tốc độ nhanh hơn một viên đạ n bắn, đầy năng lượ ng ng
hơn một đầu toa xe, và khó mà c ự tuyệt hơn cả thuốc phiện. Không chỉ riêng chúng ta d ễ bị khuất ph ục b ở i S ự Kháng Cự; triệu người đàn ông, phụ n ữ lành mạnh trên thế giới đã từng l ụy ngã. Và đây là điề u tai quái nh ất: Chúng ta th ậm chí còn ch ẳng biết cái gì đánh bại mình. Tôi không bao gi ờ biết được điề u này. Ở độ tuổi từ 24 cho đến 32, Sự Kháng Cự đã hành hạ tôi ngượ c phía Tây xuôi đến miền Đông và lặ p lại như thế những mườ i ba lần, thế mà tôi còn ch ẳng biết cái g ọi là Sự Kháng Cự hiện hữu. Tôi tìm ki ếm k ẻ thù khắ p mọi nơi và chẳng thể nhìn ra nó đang lừng lừng ngay trướ c mắt mình. Bạn đã nghe câu chuyện này chưa: một ngườ i phụ nữ phát hiện mình b ị ung thư,
ở llại thực hiện ướ c chỉ còn 6 tháng để s ống. Trong những ngày này, cô ta b ỏ việc, quay tr ở mơ viết những bài hát Tex- Mex mà mình đã bỏ lỡ để ỡ để chăm sóc gia đình (hay bắt đầ u học chuyên ngành Hy L ạ p cổ điển, hay chuyển đến một thành phố khác và c ống hiến cuộc
đờ i mình cho những đứa tr ẻ bị nhiễm AIDS). Bạn bè nghĩ ngườ i ph ụ nữ này bị điên; còn cô ta thì l ại hạnh phúc hơn bao giờ h h ết. Tái bút l ại th ế này. Căn bệnh ung thư của ngườ i phụ nữ thuyên giảm dần. Lý nào lại thế? Chẳng lẽ chúng ta phải cận k ề cái k ết thì mớ i đứng lên đấu tranh vớ i Sự Kháng Cự? Chẳng lẽ Sự Kháng Cự phải hủy ho ại, làm bi ến dạng cuộc s ống con
ngườ i thì chúng ta m ớ i ngộ ra s ự tồn t ại của nó? Đã ai trong số chúng ta mắc phải chứng nghiện rượ u, u, nghiện ma túy, m ắc ph ải căn bệnh hiểm nghèo, đàm tiếu sau lưng, hay đơn thuần là nghi ện công nghệ, chỉ vì chúng ta quá buông l ỏng lý trí? S ự Kháng Cự quật ngã chúng ta. Nếu sáng hôm sau, b ỗng có phép lạ nào khiến cho mọi tâm trí y ếu đuối, l ạc lối
ở lại vớ i sức lực căng tràn để thực hiện ngay ước mơ đang theo đuổ i, thì sẽ hồi sinh tr ở chẳng có những sự lùi bước trước khó khăn. Nhà tù sẽ không có lấy bóng ngườ i.i. Công nghiệ p sản xuất rượ u và thuốc lá, cũng như ngành thức ăn nhanh, phẫ u thuật thẩm mỹ,
hay kinh doanh giải trí s ẽ sụp đổ; đó là chưa đề cập đến các công ty dượ c phẩm, bệnh viện, các chuyên ngành y khoa t ừ cao đến thấ p. Bạo hành trong nướ c sẽ biến mất, cũng
như tình trạng nghiện hút, béo phì, đua xe, chứng đau nửa đầu hay gàu bám da đầ u. Lắng nghe chính con tim b ạn. Tr ừ phi tôi đang bị điên, ngay lúc này đây, trong
ằng đã mườ i nghìn lần trước, đó là con đườ ng thâm tâm đang báo hiệu, nói r ằng ng của b ạn và chỉ riêng bạn. B ạn bi ết chắc là nó. B ạn không cần ai phải ch ỉ ra điều này. Và tr ừ phi tôi
đang điên, giờ bạn cũng chẳng hành động theo mách b ảo đó hơn bạ n ngày hôm qua hay bạn của ngày mai. B ạn nghĩ Sự Kháng Cự không có thật ư? Nó sẽ vùi lấ p bạn thôi.
ở thành Bạn có biết, Hitler đã muố n tr ở thành một họa sĩ. Năm 18 tuổi, ông thừa hưở ng ng gia sản 7 triệu đồng vàng Kronen của mình r ồi chuyển tới Vienna để sinh sống và học tậ p. Ông nộp đơn vào Họ c vi ện Nghệ thu ật và sau đó là Trườ ng ng Kiến trúc. Thế đã có ai từ ng nhìn thấy những bức tranh của ông ta chưa? Tôi cũng chưa. Sự Kháng Cự đã lật đổ Hitler. Cứ cho là phóng đại nhưng tôi vẫ n phải nói: Đối vớ i Hitler, gây bùng n ổ Chi ến tranh thế giớ i thứ II còn d ễ dàng hơn so vớ i chuyện đối mặt vớ i một tờ gi giấy tr ắng xóa trên bảng vẽ.
QUYỂN MỘT
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ Định nghĩa k ẻ thù
K ẻ thù là m ột ngườ i thầy r ất giỏi. - Dalai Lama
NHỮ NG NG TUYỆT ĐỈNH CỦA SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ
D
ưới đây là một danh sách không theo th ứ tự cụ thể về những hoạt động dễ nảy sinh Sự Kháng Cự nhất: 1) T heo đuổi con đườ ng ng viết lách, hội h ọa, âm nhạc, phim ảnh, nhảy múa, hay bất k ỳ hoạt động sáng tạo nào, tuy nhiên khó mà thực hiện hoặc bất quy tắc. 2) Khởi đầu c ủa b ất kì doanh nghi ệ p hay sự đầu tư mạo hi ểm, có thể vì lợ i nhuận hoặc không. 3) Bất k ỳ chế độ ăn kiêng hoặc chế độ dinh dưỡng đặ c biệt. 4) Bất k ỳ những chương trình thúc đẩy tinh thần. 5) Bất k ỳ những hoạt động vớ i mục đích làm săn chắ c bụng. 6) Bất k ỳ những khóa học hay chương trình đượ c thiết k ế để vượ t qua những thói quen, ch ứng nghiện không lành m ạnh. 7) Mọi loại hình giáo d ục. 8) B ất k ỳ những hành vi liên quan đến sự dũng cảm v ề chính tr ị,ị, đạo đức, dân tộc, bao gồm những quyết định mang tính thay đổ i hình mẫu, nhận thức không phù hợ p hay phẩm chất đạo đức của con ngườ i.i.
9) Công cu ộc kinh doanh của b ất k ỳ doanh nghiệ p hay những n ỗ lực tương
ợ cho cho các doanh nghi ệ p. tr ợ 10) Bất k ỳ hành vi dẫn đến những cam k ết vớ i bản thân. Quyết định k ết hôn, có con, củng cố những thời điểm bất ổn trong một mối quan hệ.
11) Đưa ra những quan điể m có tính nguyên tắc khi đối mặt vớ i nghịch cảnh. Nói cách khác, đó là những hành vi bác b ỏ thành quả tr ực tiế p có lợ i ích cho sự phát tri ển lâu dài nói riêng và các m ục tiêu dài h ạn nói chung. Di ễn đạt theo cách khác,
đó là những hành vi xu ất phát từ bản năng bậc cao của con ngườ i.i. Những hành vi đó khơi gợ i Sự Kháng Cự. Vậy: đặc điểm của Sự Kháng Cự là gì?
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÔ VÔ HÌNH
C
húng ta không th ể nhìn, chạm đến, nghe ngóng hay ngửi thấy Sự Kháng Cự.
Nhưng có thể cảm nhận ra nó. Đây là một tác độ ng r ất gây khó ch ịu. Nó tiêu cực. Mục đích của loại tác động này là làm xao lãng, ngăn cản chúng ta khỏi
công việc đang dở dang dang của mình.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ XU XUẤT PHÁT TỪ BÊN BÊN TRONG TINH TH ẦN
D
ường như Sự Kháng Cự đến từ những yếu tố bên ngoài. Chúng ta hay đị đ ịnh vị nó t ừ phía bạn đờ i,i, công việc, c ấ p trên , con cái. Mà như Pat Riley đã từ ng ví
von khi giảng dạy tại Los Angeles Lakes: “Kẻ thù ngoại vi”.
Sự Kháng Cự không phải là một k ẻ thù ngoại vi. Sự Kháng Cự phát sinh từ bên trong. Nó tự phát triển và tự duy trì. Đây là kẻ thù xuất phát từ bên trong chúng ta.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ X XẢO QUYỆT
S
ự Kháng Cự sẽ thủ thỉ mọi điều để ngăn bạn đến bàn làm vi ệc. Nó thề thốt, bịa đặt, bóp méo; cám d ỗ, tán tỉnh, vùi lấ p. Sự Kháng Cự không kiên đị nh. Nó sẽ khoác lên b ất kì mọi hình thức để l ừa dối. Nó sẽ lấy lý do cho mọi điều như mộ t
vị luật sư hay dí chặ t một khẩu 9mm vào m ặt bạn như một tên tr ộm. Sự Kháng Cự không
sở h hữu lương tâm. Nó thế chấ p mọi thứ để đối phó, sau đó thẳ ng thừng phản bội ngay khi bạn đầu hàng. Sự Kháng Cự luôn dối trá và ch ỉ toàn những thứ rác rưở i.i.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ KHÔNG KHÔNG DỄ MỦI LÒNG
S
ự Kháng Cự giống như một gã ngoài hành tinh, K ẻ hủy diệt hay con cá m ậ p hung tợ n trong bộ phim Jaws. Nó không th ể bị thuyết phục. Không có gì ngoài sức m ạnh, nó giống như một c ỗ máy phá hủy đã đượ c lậ p trình sẵn ch ỉ vớ i một
mục tiêu duy nhất: ngăn cản chúng ta ti ến hành công việc của mình. Sự Kháng Cự không
ở thành biết mỏi mệt, nó cứng đầu và không dễ mủi lòng. Khiến nó tr ở thành một tế bài đơn thì tế bào đó vẫn sẽ tiế p tục phản kháng. Đây là bản chất của Sự Kháng Cự. Là những gì mà nó thông th ạo.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ KHÔNG Ự KHÔNG HƯỚNG ĐẾN RIÊNG MỘT AI
S
ự Kháng Cự không nhắm vào bạn một cách ch ủ đích. Nó không biết và cũng chẳng quan tâm bạn là ai. Sự Kháng Cự là một tác động tự nhiên. Nó hành động
không hướng đến riêng một ai cả.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ KHÔNG KHÔNG THỂ SAI LẦM
hư một cây kim la bàn bóng loáng trôi n ổi trên bề mặt l ớ p dầu, S ự Kháng Cự sẽ chỉ thẳng hướ ng ng Bắc một cách chính xác – t tức dù ở tr tr ạng thái m ờ i gọi nào,
nó đều muốn làm ta đứt đoạ n hẳn công việc của mình. Chúng ta có th ể áp dụng nó. Sử dụng nó như một cái la bàn. S ự Kháng Cự gọi mờ i,i,
ở nên khiến chúng ta nghe theo và b ỏ qua những thứ khác, ta có th ể tr ở nên tiêu c ực hẳn. Kinh nghiệm: L ờ i mờ i gọi càng quan tr ọng, càng cấp bách đến diễn biến tâm trí, thì chúng ta càng có c ảm giác mu ốn theo đuổi Sự Kháng Cự.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ R R ẤT PHỔ BIẾN
ếu bạn nghĩ chỉ có bản thân mình phải vật lộn vớ i Sự Kháng Cự thì bạn sai r ồi. Những ai có th ể xác đều tr ải nghiệm qua Sự Kháng Cự này.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ KHÔNG KHÔNG BAO GIỜ NGH NGHỈ NGƠI
H
ợ trướ c mỗi phút đầ u của màn biểu enry Fonda vẫn luôn cảm thấy hồi hộ p lo s ợ trướ diễn, ngay cả khi ông đã 75 tuổi. Nói cách khác, n ỗi sợ không không bao giờ biến
mất. Ngườ i chiến binh cũng như ngườ i nghệ sĩ đều có một quy lu ật b ắt bu ộc,
mỗi ngày họ phải luôn làm m ớ i các mặt tr ận chiến đấu của minhg.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ HÀNH HÀNH ĐỘNG ĐẾN CÙNG
M
ục đích của S ự Kháng Cự không phải là gây thương tích hay tướ c b ỏ năng lực của một ai. Sự Kháng Cự được định hướng để giết. Đối tượ ng ng của nó là cốt lõi trung tâm c ủa chúng ta: tài năng, lý trí, những thiên phú độ c nhất vô
nhị mà tạo hóa ban t ặng cho mỗi người. Đó là nhiệ m vụ phải đượ c thực hiện của Sự
Kháng Cự. Khi chúng ta đấu tranh, chúng ta đã nhả y vào tr ận chiến sinh tử vớ i nó.
NỖI SỢ LÀ LÀ NGUỒN DINH DƯỠ NG NG CỦA SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ
S
ự Kháng Cự không có một thế mạnh riêng nào. Mỗi aoxo năng lượ ng ng của nó bắt nguồn từ bản thân ta. Chúng ta dung n ạ p sức mạnh cho nó bằng nỗi sợ c của chính mình. Chống lại nỗi sợ này, này, chúng ta có th ể quật ngã đượ c Sự Kháng Cự.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ CH CHỈ CHỐNG ĐỐI TỪ M MỘT HƯỚ NG NG
S
ự Kháng Cự làm chệch hướ ng ng l ối đi của ta từ phạm vi nh ỏ đến l ớ n. n. Nó phát huy khả năng khi chúng ta theo đuổi con đườ ng ng nghệ thuật, mở đầu một doanh nghiệp có tính độ t phá, hay khi chúng ta ng ộ ra một góc nhìn cao hơn về mặt đạo
đức, triết lý, tinh thần. ở Calcutta mà đang đắn đo phát Vậy nên, nếu bạn làm vi ệc vớ i Quỹ Mẹ Teresa ở Calcutta
triển sự nghiệ p của mình vớ i vị trí ti ế p thị qua điện thoại… hãy cứ thư giãn. Sự Kháng Cự sẽ không ngó ngàng gì đế n bạn.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ PHÁT PHÁT HUY SỨ C MẠNH TỐ ĐA Ở CHẶNG ĐƯỜ NG NG CUỐI
O
ở v dysseus tr ở về với gia đình sớm hơn ngày dự định. Ithaca đã ở trong trong tầm ngắm, gần đến độ từ b ờ bi bi ển các th ủy th ủ có thể trông thấy làn khói bốc lên từ đám
cháy phía nhà h ọ. Odysseus đã đinh ninh r ằng mình an toàn r ồi, thực tế ông ấy
còn đánh một giấc ngủ ngắn. Và r ồi khi lính c ủa ông tin r ằng có vàng trong bao t ải da bò sở h h ữu b ở i ch ỉ huy của h ọ, li ền v ồ l ấy và kéo xoạc nó ra. Chiếc bao chứa nh ững cơn gió
ngược mà vua Aeolus đã nén chặt cho Odysseus, sau khi k ẻ lang thang xâm ph ạm đến món quà được ban phướ c c ủa ngài. Cơn gió vụ t m ạnh ra phía trướ c v ớ i ch ỉ một cái thổi ở llại những chặng hải lý mà h ọ đã liều lĩnh, chuyển hướ ng ng con tàu của Odusseus ngượ c tr ở vất vả vượ t qua, khiến ông tiế p tục đương đầu vớ i những gian nan và cùng c ực, cuối cùng,
ông đơn độc tr ở ở vvề quê hương và tr ở ở vvề mãi mãi. Mối nguy hiểm đạt giớ i hạn lớ n nhất khi ch ặng cuối cùng đã ở trong trong tầm ngắm. Tại đây, Sự Kháng Cự biết chúng ta sắ p sửa đánh bại nó. Nó kích ho ạt ngay phím bấm sợ
ận đột kích cuối cùng và nã đạ n ngay tắ p lự vớ i mọi thứ mình sở h hãi. Đưa đến tr ận hữu. ở đòn trả miếng này. Thận tr ọng Những ngườ i chuyên nghi ệ p ph ải th ật c ảnh giác ở đòn cho đến cuối cùng. Đừng mở chi chiếc bao chứa gió ấy ra.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ KÊU KÊU GỌI LIÊN MINH
S
ự Kháng Cự theo định nghĩa là tự hủy ho ại. Tuy nhiên v ẫn có những mối nguy hiểm song song cần phải bị triệt tiêu: hủy hoại bởi các tác động khác. Khi một ngườ i viết bắt đầu tìm cách vượ t qua Sự Kháng Cự - nói cách khác, khi
cô ấy bắt đầu viết – cô cô có thể cảm thấy r ằng hành vi c ủa mình đang dần lạ đi. Những
hành vi đó có thể là buồn r ầu, ủ rũ hay có cảm giác b ệnh tật; chúng h ọa chăng đang đổ lỗi cho sự nhận thức “đang thay đổi” của cô, “không phải con người cô trước đây nữa”. Những ngườ i viết càng đến gần hơn vớ i khái ni ệm giác ngộ hành vi nh ận thức, họ sẽ càng hành xử kì quái và đặt nhiều cảm xúc hơn vào những hành động của mình. Những yếu tố đó đang cố gắng hủy hoại cô gái này.
Lý do đưa ra là chúng đang đấu tranh, có hoặc không có ch ủ ý, chống lại Sự Kháng Cự của riêng mình. Khi nh ận thức của cô gái đang dần giác ngộ thành công, những yếu t ố trên sẽ cảm thấy sự ch ỉ trích. N ếu cô gái có th ể đánh bại những tên yêu ma Kháng Cự kia, vậy tại sao chúng lại không? Những cặp đôi hay bạn thân, th ậm chí các thành viên trong m ột gia đình, sẽ
thườ ng ng hay có nh ững thỏa thuận ngầm hiểu, từ đó mỗi cá nhân cam k ết (một cách vô tình) giữ l ại nh ững khoảng không gian riêng, nơi bả n thân họ và những ngườ i trí cốt c ủa mình vẫn có đượ c sự thoải mái. Hành vi nhận th ức c ủa ngườ i vi ết c ần ph ải vô tình, không ch ỉ v ớ i b ản thân họ mà còn vớ i những ngườ i khác. M ột khi bạn tạo sự bức phá của mình, bạn không thể cứ loanh quanh mãi bên những đứa b ạn thân không có tác độ ng tích cực đến mình. Điều tốt nhất bạn có thể làm cho ngườ i b ạn này (và anh ta s ẽ nói điều này, nếu anh ta th ực sự là một
ngườ i bạn) là thoát ly kh ỏi ngục tù và bước nhanh hơn. Điều t ốt nh ất và duy nhất m ột ngườ i nghệ sĩ có thể làm cho nh ững ngườ i khác là ở thành tr ở thành một hình mẫu và đem đến niềm cảm hứng. Đến đây, chúng ta hãy để ý đến khía cạnh tiế p theo c ủa Sự Kháng Cự: triệu chứng của nó.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TRÌ HOÃN
T
rì hoãn là bi ểu hiện thông thườ ng ng nhất của Sự Kháng Cự bở i yếu tố này dễ dàng
ờ định viết xảy ra nhất. Chúng ta ch ẳng bao giờ tự ng ẫm: “Tôi sẽ không bao gi ờ đị
bản nhạc của mình.” Thay vào đó, chúng ta nói, “Tôi sẽ viết bản nhạc của
mình; tôi d ự định bắt đầu vào ngày mai.”
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TRÌ HOÃN, PHẦN HAI
M
ặt nguy hại nhất của sự trì hoãn nằm ở chỗ nó có thể tr ở ở thành thành một thói
quen. Chúng ta không ch ỉ buông lỏng cuộc sống của mình hôm nay; chúng ta buông lỏng nó cho đế n ngày mình ch ết trên giườ ng. ng.
Đừng bao giờ quên quên r ằng: Tại khoảnh khắc này đây, chúng ta có thể thay đổi cu ộc
sống của mình. Chưa bao giờ có có một khoảnh khắc, và sẽ không bao giờ có, có, khi chúng ta thiếu đi nghị lực thay đổi v ận mệnh của mình. Khoảnh khắc th ứ hai, chúng ta có th ể lật
ngượ c tình thế vớ i Sự Kháng Cự. Tại thời điểm này, chúng ta có th ể ngồi xuống và bắt tay vào công vi ệc của mình.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TÌNH D ỤC
Đ
ôi khi, Sự Kháng Cư mang hình hài củ a phương diện tình dục, hay một mối
bận tâm đầy ám ảnh vớ i tình dục. T ại sao lại tình dục? B ở i tình dục đưa đến sự hài lòng t ức thì và mạnh mẽ. Khi ngủ cùng một ngườ i,i, chúng ta c ảm th ấy
đượ c trân tr ọng, bằng lòng, và cả yêu thương. Sự Kháng Cự cực kì hứng thú với tác động đó của mình. S ự Kháng Cự biết nó đã làm xao lãng chúng ta chỉ vớ i một phương thứ c đơn giản, vô cùng hờ i hợt và ngăn đượ c ta kh ỏi công việc của mình. Đương nhiên không phả i mọi hình thái c ủa tình dục đều là biểu hiện của Sự Kháng Cự. Theo kinh nghi ệm c ủa tôi, bạn có thể bi ết đượ c b ở i mức độ tr ống r ỗng mà bạn c ảm nhận sau đấy. Bạn càng cảm thấy tr ống r ỗng, bạn càng chắc ch ắc r ằng mình đang không trân tr ọng, thậm chí không ham mu ốn động lực thật sự của mình ngoài S ự Kháng Cự
đang đầy r ẫy bên trong. Điều này cũng rõ ràng khi nói đế n các vấn đề nghiện hút, mua sắm, thủ dâm, TV, ngồi lê đôi mách, rượ u c ồn, và sự tiêu th ụ c ủa tất cả các sản phẩm ch ứa chất béo, đườ ng, ng, muối, hay sô cô la.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ R ẮC R ỐI
C
ối vì đó là cách rẻ ti ền nh ất để gây sự chú ý. R ắc húng ta tự mình rơi vào rắ c r ối r ối là một hình thái gi ả tạo của sự nổi tiếng. Bán khỏa thân trên giườ ng ng vớ i
ờ cũng dễ dàng hơn việ c hoàn thành một chức danh phu nhân ch ủ tịch bao giờ cũng
bài luận về những lý thuyết suông của chú hề trong tậ p tiểu thuyết ngắn của Joseph Conrad. Sức khỏe kém là m ột dạng của r ắc r ối, ở đây biểu thị cho chứng nghiện rượ u, u, nghiện ma túy, tình tr ạng d ễ g ặ p tai nạn, các ch ứng r ối lo ạn th ần kinh, và những khuyết
điểm tưở ng ng chừng bình thường như thói ghen tị , thói quen ch ậm tr ễ, hay phong cách nh ạc rap 100dB xậ p xình phát ra t ừ chi ếc ’95 Supra cửa kính mờ c c ủa b ạn. B ất c ứ cái gì khiến
chúng ta gây đượ c chú ý một cách giả tạo là một biểu hiện của Sự Kháng Cự. Ác độc với ngườ i khác là một hình thái c ủa Sự Kháng Cự, cũng giống như sự tự nguyện bị người khác đố i xử tàn nhẫn. Một ngườ i nghệ sĩ đang làm việ c s ẽ không dung túng cho r ắc r ối bao quanh cu ộc sống của cô ta vì cô bi ết r ắc r ối làm t ắc nghẽn công việc của mình. Ngườ i nghệ sĩ triệt tiêu mọi nguồn r ắc r ối khỏi thế giớ i của mình. Cô t ận dụng sự thúc giục tìm đến những r ắc r ối để chuyển đổi nó vào công vi ệc.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ VỞ K K ỊCH CỦA CHÍNH MÌNH
T
ạo ra một loạt các vở opera opera trong cuộc sống là tri ệu chứng của Sự Kháng Cự. Tại sao phải tốn nhiều năm thiết k ế một phần mềm ứng dụng mớ i trong khi bạn
có thể tạo ra từng ấy s ự chú ý chỉ b ằng việc mang về nhà một c ậu bạn trai vớ i
tiền án hình sự?
Đôi lúc, nhiều gia đình vô tình tham gia vào mộ t vở k k ịch do chính họ tự dựng. Bọn tr ẻ nạ p nhiên li ệu, ngườ i lớ n nắm gi ữ bộ điều khiển, cả con tàu chao đả o vớ i phần giữa thấ p th ỏm đầy giật gân. Phi hành đoàn biế t cách duy trì tình hình. N ếu mức k ịch tính bị thụt giảm so vớ i một ngưỡ ng ng nhất định, ai đó sẽ nhảy vảo để kéo nó lên. Cha nghi ện rượ u, u, bà mẹ bị ốm, Janie xu ất hiện tại nhà thờ với hình xăm cướ p biển Oakland. Chuyện này còn châm biếm hơn cả phim truyền hình. Và nó thành công: không ai đạt đượ c một cái gì cả. Thỉnh thoảng tôi ví S ự Kháng Cự như một phiên bản song sinh quái đả n c ủa Ông
già Noel, người đi khắ p b ốn phương, từ nhà này sang nhà khác để đảm bảo r ằng ằng ai cũng đượ c chăm sóc. Khi đi đến một ngôi nhà đang bị vướ ng ng vào vở k k ịch t ự di ễn, đôi má ửng ực và ông đi thẳ ng ra ngoài ngay sau 8 chú tu ần l ộc tí hon hồng c ủa ông già Noel sáng r ực của mình. Ông biết r ằng sẽ chẳng có ai trong cái nhà này đạt đượ c cái gì c ả.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ T TỰ CH CHỮ A TR Ị
B
ạn có thường hay ăn, có hoặ c không kiểm soát, vớ i m ục đích làm giả m b ớ t s ự tuyệt vọng hay lo l ắng? Tôi đã trải qua một vài kinh nghiệm như sau: Tôi từng làm vi ệc ở v vị trí ngườ i viết bài cho một công ty quảng cáo lớ n ở New New
York. Sế p chúng tôi chỉ đạo thế này: Hãy ch ế ra một căn bệnh. Ông ấy nói: Xuất hiện một căn bệnh, và chúng ta có th ể bán cách ch ữa. Chứng R ối Loạn Tăng Động Giảm Chú Ý, Tr ầm Cảm Theo Mùa, b ệnh Sợ Xã Xã Hội.
Đó không phả i là bệnh tật, đó là những mánh khóe marketing. Không ph ải bác sĩ phát hiện ra chúng mà là nh ững copywriter. Là nh ững b ộ phận Marketing. Là nh ững công ty
dượ c phẩm. Có lẽ tuyệt vọng và lo l ắng là có thật. Nhưng chúng cũ ng có thể là Sự Kháng Cự. Khi chúng ta t ự chuốc thuốc bản thân mình để làm mờ đi tiếng gọi của lý trí, chúng ta là nh ững công dân M ỹ tuy tu yệt v ờ i và là nh ững ngườ i tiêu dùng mẫu m ực. Chúng
ta hành động chính xác như những gì quảng cáo thương mại trên TV và v ăn hóa vật chất hiện đại đã in sâu trong trí óc ngay t ừ thuở nh nhỏ. Ngoại tr ừ việc tự thu nạ p kiến thức, tự k ỉ luật, g ặt hái những thành quả đến mu ộn và làm vi ệc chăm chỉ, chúng ta ch ỉ đơn thuần là
đang tiêu thụ một món hàng. Nhiều khách bộ hành trên con đườ ng ng thực hiện bổn phận công vi ệc của mình đã bị
thương tật hay ám sát b ở i sự giao thoa giữa Kháng Cự và Thương Mại này.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ NẠN NHÂN
C
ác bác sĩ ướ c tính có khoảng 70 đến 80% các ca b ệnh không liên quan gì đế n vấn đề sức khỏe cả. Họ không bệnh, họ chỉ đang diễn lại là như thế. Đôi khi
phần khó nhất c ủa y khoa là gi ữ cho mình nét mặt th ẳng thắn. Cũng như Jerry
Seinfeld quan sát đượ c từ kinh nghiệm 20 năm hẹn hò của mình: “Phần nhiều khi tán tỉnh là phải diễn.”
ạng mang đến nhiều quan tr ọng cho sự tồn tại của một ngườ i.i. Tiế p nhận một tình tr ạng Bệnh t ật, những gánh nặng c ủa riêng mình. M ột vài người đi từ tình tr ạng này sang tình tr ạng kia; họ v ừa ch ữa lành cái này, thì cái kia đã nhả y vào thế ch ỗ. Bản thân tình tr ạng
ở thành lại tr ở thành công vi ệc nghệ thuật, một phiên bản bóng tối ch ậ p chờ n của ho ạt động sáng tạo th ực s ự, mà những người đóng vai nạn nhân đang cố tránh xa bằng việc miệt mài và tâm huyết chăm sóc cho tình tr ạng của mình.
Hành động như nạn nhân là một hình thái c ủa công kích b ị động. Nó tìm kiếm s ự hài lòng không phải từ những công việc chân th ực hay sự cống hiến đi lên từ kinh nghiệm hay thấu hi ểu và yêu thương, mà từ vi ệc lôi kéo các thành ph ần khác bằng s ự đe dọa âm thầm (và không quá âm th ầm). Nạn nhân ép buộc những ngườ i khác chấ p nhận sự cứu r ỗi của mình và họ phải cư xử theo ý hắn ta muốn, hoặc bắt giữ họ làm con tin trướ c tính bệnh hoạn, rò r ỉ, thối r ữa quá xa về mặt tinh th ần c ủa mình, hay đơn giản h ắn s ẽ đe dọa
ở nên khiến cho cuộc sống của những con ngườ i này tr ở nên khốn khổ nếu không tuân theo. Tự mình đóng vai nạn nhân là đố i chọi lại vớ i công việc của bạn. Đừng hành động
ạng như thế , hãy dừng lại. vậy. Nếu bạn đang trong tình tr ạng
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ SỰ L LỰ A CHỌN CỦA BẠN ĐỜ I
Đ
ôi khi, n ếu chúng ta không tự nhận thức đượ c Sự Kháng Cự của riêng bản
thân, chúng ta s ẽ chọn ngườ i bạn đờ i của mình - đã hoặc đang chống lại Sự Kháng Cự hiệu quả. Tôi không rõ là t ại sao. Có l ẽ tạo ý niệm v ề việc ngườ i
bạn đờ i của mình có một năng lực mà trên th ực t ế, ta bị ám ảnh b ở i nó nhưng quá sợ hãi hãi
để giành l ấy thì dễ dàng hơn. Có lẽ, ni ềm tin về ngườ i bạn đời đầy yêu thương củ a mình đáng đượ c tận hưở ng ng tr ọn v ẹn cu ộc sống tinh thần của cô ấy/ anh ấy trong khi chúng ta không, thì ít gây đá ng s ợ . Ho ặc có chăng, chúng ta hi v ọng ngườ i b ạn đờ i c ủa mình như một hình mẫu để ph ấn đấu. Và r ồi, chúng ta tin (hay ướ c r ằng), một vài năng lự c c ủa h ọ sẽ chuyển đổi sang mình, n ếu chúng ta tiếp xúc đủ lâu vớ i chúng.
Đó là cách mà Sự Kháng Cự làm biến dạng tình yêu. Nó t ạo ra một bể màu mỡ , đặc sắc đến nỗi Tennessee Williams có th ể dùng để biến hóa thành b ộ ba tác ph ẩm bất hủ của mình. Nhưng liệu tình yêu là như vậ y? N ếu chúng ta là ngườ i v ợ, ngườ i ch ồng luôn
ợ , ch ẳng phải chúng ta nên t ự đối m ặt v ớ i th ất b ại c ủa mình để giành lấy cuộc s ống hỗ tr ợ tinh thần kia, còn hơn là quá giang theo đuôi ngườ i bạn đờ i? i? Và nếu chúng ta là ngườ i vợ ,
ngườ i ch ồng đúng nghĩa, ch ẳng phải chúng ta nên là h ậu phương vững chắc trướ c s ự ưu tú đó và khuyến khích h ọ tiến bướ c, c, phát triển thêm tiềm năng của mình?
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ CUỐN SÁCH NÀY
K
hi mớ i bắt đầu cuốn sách, Sự Kháng Cự đã gần như đánh bạ i tôi. Như thế này.
Nó nói (giọng nói ở trong đầu tôi) tôi là m ột nhà văn chuyên viết các tác phẩm thần thoại, do đó tôi không nên đưa ra những ý tưở ng ng về Sự Kháng Cự
theo nghĩa đen cũng như nghĩa bóng; hơn hế t, tôi nên hòa h ợ p và ẩn dụ nó vào trong cu ốn tiểu thuyết của mình. Quả là một cuộc tranh lu ận đầy thuyết phục và vô cùng tinh vi. Tính hợ p lý l ý mà S ự Kháng Cự chỉ ra, đó là tôi nên viế t, nói ra, một mẩu chiến tranh mà vai trò của Sự Kháng Cự đượ c mô tả như nỗi sợ mà mà các chiến binh có thể cảm nhận đượ c. c. Sự Kháng Cự cũng nói rằng tôi không nên theo đuổ i công việc hướ ng ng dẫn, hay tự
đặt mình vào v ị trí ngườ i ban phát trí tu ệ, bởi điều đó quá kiêu ngạ o và phù phiếm, thậm chí còn ch ẳng ra đâu vào đâu; đến cuối cùng, điều này cũng chỉ sẽ có hại cho bản thân tôi. Thật đáng sợ . Nó quá logic.
Sau cùng, điều thôi thúc tôi ti ến thẳng tới đơn giả n chỉ bở i tôi sẽ c ảm thấy thực s ự không vui khi không làm v ậy. Tôi đang hình thành nên nhữ ng biểu hiện t ốt. Miễn là tôi ngồi xuống và bắt đầu, tôi sẽ không sao.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ NỖI BẤT HẠNH
C
húng ta cảm nhận Sự Kháng Cự như thế nào?
Đầu tiên, đó là không vui. Chúng ta cả m giác cứ như địa ngục. Nỗi kh ốn khổ
mớ i chỉ ở cấ p thấ p tràn ngậ p mọi thứ. Chúng ta th ấy chán n ản, bồn chồn.
Chẳng thể khai phá đượ c một sự hài lòng nào c ả. Đúng là tiêu cự c song chúng ta chẳng muốn đụng chạm vào thứ gì cả. Chúng ta ch ỉ mu ốn đi ngủ, th ức d ậy và tiệc tùng. Chúng ta cảm thấy mình không được yêu thương và cảm thấy bản thân cũng chẳng thú vị. Chúng ta thật đáng kinh tởm. Chúng ta căm ghét cuộc sống này, và ghét c ả chính bản
thân mình trong đó. ở thành Sự Kháng Cự tr ở thành một căn bệnh âm ỉ. Tr ầm cảm, công kích, ho ạt động bất bình thường. Sau đó là nhữ ng tội ác th ật sự và tự hủy hoại về mặt thể chất. Nghe giống cuộc sống nhỉ, tôi biết. Nhưng không phải. Đây là Sự Kháng Cự.
ở đây là bởi chúng ta đang số ng trong một nền văn hóa tiêu thụ Có tính châm biếm ở đây vớ i nhận thức sâu sắc về nỗi bất h ạnh này. Nền văn hóa đó tậ p hợ p mọi pháo binh lùng sục lợ i nhuận để bóc lột, b ằng việc bán cho chúng ta m ột sản phẩm, một liều thuốc hay một sự xao lãng. John Lennon đã từng viết:
Ừ, anh nghĩ mình thật thông minh, tự do và không phân bi ệt tầng lớ p.
Nhưng anh vẫn chỉ là tên nông dân quèn trong con mắt của ta. Với cương vị là những ngườ i nghệ sĩ và chuyên gia, khởi xướ ng ng cuộc cách mạnh tinh thần, sự nổi dậy riêng tư tiềm ẩn bên trong trí óc là b ổn phận của chúng ta. Trong cuộc cách m ạng này, chúng ta phát giác đượ c tính chuyên ch ế đầy áp đặt của l ối văn hóa
ban đầu tiêu dùng. Lật đổ những k ịch bản phác thảo đã tẩy não chúng ta ngay t ừ thuở ban trong các phương diện từ quảng cáo, điện ảnh, trò chơi điệ n tử cho đến tạ p chí, TV, và
MTV. Chúng ta giải thoát b ản thân khỏi xi ềng s ắt b ằng việc nh ận th ức đượ c mình sẽ c ứ mãi thao th ức, b ồn ch ốn n ếu c ứ tiế p t ục c ống hiến v ốn tài nguyên sẵn có cho những thứ
rác rưở i; i; ngoại tr ừ việc bay vào làm công vi ệc của mình.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ CHỦ NGHĨA CỰC ĐOAN
ghệ sĩ và những ngườ i theo chủ nghĩa cực đoan đều phải đối mặt vớ i một vấn
đề, đó là giải đáp bí ẩn về sự tồn tại như những cá nhân. Các bên đều có ở đây? Cuộc sống của tôi những nghi vấn giống nhau: Tôi là ai? T ại sao tôi lại ở đây? có ý nghĩa gì? Ở những giai đoạn sơ khai của sự tiến hóa, con ngườ i không phải giải quyết những ở lại nguyên của sự bạo tàn, ngu dốt, l ối văn hóa nay dạng câu hỏi như thế này. Quay tr ở đây mai đó, xã hội cổ xưa hay đờ i sống bộ lạc và thị tộc, vị trí của một ngườ i bị điều khiển bở i lời răn dạ y c ủa cả cộng đồng. Chỉ khi có sự xuất hiện của tính hiện đại (khở i
đầu là Hi Lạ p cổ xưa), vớ i sự bùng nổ tự do và t ự tôn cá nhân, nh ững vấn đề trên mớ i đượ c bùng lên giải phóng. Đó chẳng phải là những câu hỏi dễ dàng. Tôi là ai? T ại sao tôi lại ở đây? ở đây? Chúng chẳng dễ bởi con người không được khơi dậ y chức năng tồn tại như những cá nhân.
Chúng ta được khơi dậ y tính cộng đồng, hành động như mộ t phần của một nhóm. Tâm lý của chúng ta đượ c l ậ p trình bở i hàng triệu năm tiến hóa săn bắt hái lượ m. m. Chúng ta bi ết
định nghĩa phe phái cũng như cách thích nghi để tồn tại trong một nhóm và c ộng đồng ngườ i.i. Cái mà chúng ta b ỏ qua chính là cách để sống cho riêng mình. Chúng ta không biết cách gi ải phóng bản thân. Nghệ sĩ và phe bảo thủ cực đoan xuất hiện trong xã hội tại những giai đoạn phát triển khác biệt. Nghệ sĩ là một hình mẫu cao cấ p. L ối sống c ủa họ có ảnh hưởng đến số
đông, sự kiên định, cũng như là nguồn tài nguyên có uy tín để dẫn đến cái gọi là tự ngẫm ợ điều này. Quả về bản thân khá là xa x ỉ. T ự do bao trùm l ấy ngườ i nghệ sĩ. Họ không sợ điề thật may mắn. Họ được sinh ra đúng nơi vớ i cốt lõi là s ự tự tin, vớ i hoài bão th ẳng tiến về
tương lai. Họ tin tưở ng ng vào quá trình và s ự phát triển. Tin tưở ng ng vào sự tiến hóa cao cấ p của loài ngườ i,i, tuy khậ p khiễng và kém hoàn hảo, nhưng là hướ ng ng về một thế giớ i tốt đẹ p
hơn.
Phe bảo thủ cực đoan thì ấ p ủ những hi vọng không theo một ý niệm nào. Trên
quan điểm của họ, loài người đã ngã xuố ng từ một vị thế cao hơn. Sự thật không phải chờ được soi sáng vì nó đã hiệ n hữu sẵn r ồi. Lờ i nói của Chúa đã đượ c cất lên và ghi nh ận bở i những giáo đồ của Ngài, là Jesus, Muhammad, hay Karl Marx. Chủ nghĩa cực đoan là triết lý về sự bất lực, bị chế ngự, bị phơi bày và bị tr ục xuất. Mầm mống sinh sôi c ủa nó là s ự đổ nát của chính tr ị và thất bại của quân đội, như chủ
nghĩa cực đoan của Hebrew đã trỗi dậy trong thời đế ch ế Babylon, của nh ững người Cơ đốc da tr ắng xuất hi ện trong suốt giai đoạn tái thi ết Nam Mỹ, như ý niệm của Ch ủng t ộc thượng đẳng mở ra ở Đức theo dòng l ịch s ử Chi ến tranh thế giớ i th ứ nhất. Tại vô số th ờ i ra ở Đứ kì bi thương đó, phe chiế n thắng sẽ san bằng mọi tín hiệu của sự sống mà không đoái hoài đến những chủ nghĩa, thuyết giáo nhằm khôi phục hi vọng và vinh quang. Chủ nghĩa cực đoan của ngườ i Hồi Giáo cũng phát triể n từ bối cảnh của tuyệt vọng và bị chi phối bở i cùng một lờ i kêu gọi đầy uy lực và ghê gớ m này.
Chính xác thì đó là sự tuyệt v ọng nào? Đó là truyệ t v ọng trong khẩn cầu đượ c t ự ời đượ c tr ải nghiệm bở i những cá nhân thoát mình kh ỏi cơ do. Sự dịch chuyển và tách r ời cấu quen thuộc và đầy thoải mái c ủa mô hình b ộ lạc, thị tộc, làng xóm và gia đình.
Đó là vị thế của cuộc sống hiện đại. Phe bảo thủ cực đoan (hay chính xác hơn, những cá nhân bị chỉ trích đi theo chủ
nghĩa chính thống) không thể chịu đựng sự tự do. Họ không thể định hướng tương lai củ a mình và luôn s ống ẩn d ật trong quá khứ. H ọ hoài niệm về nh ững ngày tháng vinh quang và mong muốn xây dựng lại đế chế ấy vớ i cả bản thân b ằng sự thuần khuyết và đáng
lương tâm hơn. Họ quay tr ở ở l lại những điều căn bản. Những điều chính thống. Chủ nghĩa cực đoan và nghệ thuật triệt tiêu lẫn nhau. Không có cái g ọi là nghệ thuật theo ch ủ nghĩa cực đoan. Song không có nghĩa ngườ i theo ch ủ nghĩa cực đoan thì
ở đây bị đảo lộn. Họ phá hủy. Ngay cả không sáng tạo. Chính xác hơn, đó là sức sáng t ạo ở đây những công trình thuộc ch ủ nghĩa này, từ trườ ng ng h ọc cho đến nh ững m ạnh lướ i t ổ ch ức,
đều phục vụ cho sự hủy diệt, cả k ẻ thù lẫn bản thân những con người đó . Những ngườ i bảo thủ cực đoan dành riêng các thành t ựu sáng tạo để hình tượ ng ng hình ảnh k ẻ thù Satan, trái ngượ c vớ i những định nghĩa và ý niệ m trong cuộc sống của họ.
ở đây là Giống như nghệ sĩ, ngườ i cực đoan cũng trải nghiệm S ự Kháng Cự. Kháng Cự ở đây ờ như sức cám d ỗ của tội ác. Ngườ i cực đoan tìm kiếm động lực từ Satan, k ẻ mà họ tôn thờ như tôn thờ s s ự ch ết chóc. Ngườ i c ực đoan căm ghét và sợ hãi hãi phụ n ữ vì h ọ xem phụ n ữ như huyết mạch của Satan, nh ững người đàn bà khêu gợi thì được ví như Delilah, ngườ i quyến rũ Samson khỏi sức mạnh của hắn.
Để đả kích tên g ọi t ội ác, S ự Kháng Cự, ch ủ nghĩa cực đoan hoặc là lao vào hành động, hoặc là lao vào chiêm nghi ệm những bài kiểm tra thánh th ần. Họ đánh mất bản thân từ đây, giống như ngườ i nghệ sĩ trong quá trình sáng tạ o. Sự khác biệt là ở ch chỗ, một
bên hướ ng ng v ề phía trướ c, c, hi vọng tạo ra một thế giớ i tốt đẹp hơn thì bên còn lạ i ngoảnh ở llại một thế giớ i thuần khiết mà mình đã sa ngã. mặt lại phía sau, mong m ỏi tr ở ằng loài người, như nhữ ng cá thể, có sứ Các nhà nghiên c ứu văn hóa Hi Lạ p tin r ằng mện cùng nhau tái t ạo l ại th ế gi ớ i v ới Chúa. Đó là lý do vì sao họ trân tr ọng giá tr ị nhân loại đến vậy. Theo quan điểm của họ, mọi thứ đều có sự tiến hóa, kéo theo c ả cuộc sống; mỗi cá nhân đề u có giá tr ị, chí ít là nh ững giá tr ị tiềm năng để phát triển hệ quả này. Những ngườ i bảo thủ cực đoan không thể chấ p nhận điều đó. Trong xã hộ i của họ, bất
đồng quan điể m không chỉ là tội ác mà còn là b ội giáo; đó là dị giáo. Khi chủ nghĩa cực đoan thắ ng thế, thế giớ i sẽ chìm vào k ỉ nguyên u ám. Tôi v ẫn
chưa thể lên án ai đã tạo nên triết lý sống này. Tôi đề cập đến hành trình tinh th ần của bản thân mình, đến nh ững l ợ i th ế tôi đã giành đượ c v ề giáo dục, s ự sung túc, ủng h ộ t ừ phía gia đình, sức kh ỏe, và một điều may mắn vô hình khi đượ c sinh ra là m ột công dân M ỹ, và hơn hết tôi đã chiêm n ghiệm để sống như một cá nhân t ự tr ị. ở nên ở Có lẽ loài người chưa sẵn sàng để tr ở nên tự do. Phải chăng không khí trên cao tr ở nên quá loãng để tất cả chúng ta cùng th ụ hưở ng. ng. Chắc chắn, tôi s ẽ không thể viết nên cuốc sách này nếu như sống cùng vớ i tự do quá dễ dàng. Như Socrates đã minh họa trướ c
đây, có vẻ như nghịch lí xảy ra thế này, cá nhân ch ỉ th ực s ự đượ c t ự do khi chúng ta m ở ộng đượ c quyền tự làm ch ủ của mình. Trong khi nh ững ngườ i không làm ch ủ bản thân r ộng thì lại bị k ết án là b ị chi phối bở i những thế lực khác.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ CHỈ TRÍCH
ếu bạn phát hiện thấy bản thân đang chỉ trích ngườ i khác, có l ẽ bạn đang hành động vớ i sự khống chế quá thâm của Sự Kháng Cự. Khi nhìn th ấy những ngườ i khác bắt đầu s ống thật v ớ i b ản thân, chúng ta có c ảm giác bu ồn b ực vì mình đang không sống đúng vớ i bản chất. Những cá nhân s ống đúng vớ i bản thân hầu như không bao giờ chỉ trích ngườ i khác. Nếu có, đó là những l ời đưa đế n s ự khích lệ. Hãy coi ch ừng. Phần l ớ n nh ững biểu hiện của Sự Kháng Cự chỉ có hại đến bản thân chúng ta. Ch ỉ trích và ác ý cũng có hạ i
như vậy đến những ngườ i khác.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ HOÀI NGHI
H
oài nghi có th ể là một liên minh. B ở i nó hoạt động chẳng khác nào cơ chế hít
bình thườ ng thở bình ng của loài ngườ i.i. Nó phản chiếu tình yêu, yêu một ngườ i trong
mộng, và khao khát, khao khát có đượ c tình yêu này. N ếu bạn đang tự hỏi bản
thân (và những ngườ i bạn xung quanh), “Tôi có phả i thực sự là một ngườ i viết? Tôi có thực sự là một nghệ sĩ?” Nhiều khả năng là có. Những đổi mớ i giả tạo thì khiến chúng ta c ực kì ung dung t ự tại. Những cái đổi mớ i thực sự mớ i thật sự đáng khiế p sợ .
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ NỖI SỢ
B
ạn có bị nỗi sợ làm làm cho tê li ệt không? Đó là dấ u hiệu tốt đấy. ợ cũng là một ch ỉ dẫn, giống như tự hoài nghi vậy. N ỗi s ợ Sợ hãi hãi là t ốt. Nỗi s ợ cũng
phản chiếu những gì chúng ta cần phải làm.
Bạn hãy nhớ bài bài h ọc s ố một: chúng ta càng s ợ công công việc hay mục tiêu trướ c mắt
bao nhiêu thì chúng ta càng càng ch ắc chắn đó là những điề u chúng ta cần phải làm b ấy nhiêu. Sự Kháng Cự đượ c tr ải nghiệm tương tự như nỗi sợ hãi; hãi; mức độ sợ hãi hãi làm cân bằng thế mạnh c ủa S ự Kháng Cự. Vậy nên, chúng ta c ảm nhận càng nhiều nỗi s ợ v về một công việc kinh doanh cụ thể, chúng ta càng đảm b ảo hơn tầm quan tr ọng của công việc
này đến b ản thân cũng như sự phát triển t ừ lý trí. Đó là lý do ta cả m nh ận quá nhiều S ự Kháng Cự. Nếu một điều không có nghĩa lý gì, thì sẽ chẳng có cái t ồn tại gọi là Sự Kháng Cự . ng sau phòng thu c ủa diễ n viên chưa? Ngườ i Bạn đã từng xem chương trình Đằ ng
ằng, “Yếu tố nào dẫn chương tr ình ình James Lipton luôn luôn h ỏi khách mờ i của mình r ằng, ợ nó.” khiến bạn quyết định nhận vai diễn đó?” Các diễn viên đều tr ả lời: “Bờ i vì tôi e s ợ nó.” Những ngườ i chuyên nghiệ p thườ ng ng giải quyết những dự án khiến họ căng cả
ngườ i.i. Họ đảm nhận phần việc khiến bản thân phải nhảy vảo những khối nước chưa đượ c thăm dò, bắt buộc họ phải thám hi ểm những khía cạnh vô thức của bản thân mình. Họ có sợ không? không? Cực kì. Họ sợ ch chết điếng là đằng khác.
(Ngượ c lại, ngườ i chuyên nghi ệ p từ chối những phần việc mà họ đã từng kinh qua trước đây. Họ không còn e s ợ nh những thứ đó nữa. Vậy tại sao phải tốn thêm th ờ i gian vào chúng làm gì?)
ợ hãi, đó là một dấu hiệu tốt. Nó biểu Cho nên, nếu bạn cứng đơ cả ngườ i vớ i nỗi s ợ hãi, thị ra những gì bạn cần phải làm.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TR Ở Ở THÀNH THÀNH MỘT NGÔI SAO
K
hả năng tưởng tượng đồ sộ là một triệu chứng của Sự Kháng Cự. Chúng là
những dấu hiệu của ngườ i không chuyên. Những ngườ i chuyên nghi ệ p thì nhận thấy r ằng, thành công cũng như niềm hạnh phúc, là một thành quả đượ c
tạo ra từ công việc. Những ngườ i chuyên nghiệ p tậ p trung vào công việc và họ để cho những phần
thưở ng ng tìm đến hoặc không, theo cách mà mình mu ốn.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ CÔ LẬP
Đ
ôi khi, chúng ta có nh ững chống đối khi đang bắ t tay vào một công việc kinh
ợ đơn độc. Chúng ta cảm thấy thoải mái khi có đội nhóm, tậ p doanh bở i n ỗi s ợ đơn thể xung quanh mình; điề u này nảy sinh lo lắng khiến ta thu mình l ại.
Đây là một mánh: Ta không bao gi ờ cô ờ cô đơn. Bướ c ra khỏi lửa tr ại sáng r ực và cảm
ên vai ta. Hành động can đả m dứt khoát ti ến về cái tôi hứng s ẽ như một chú bướm đậ u tr ên sâu hơn sẽ hỗ tr ợ ợ và và giúp chúng ta ch ống đỡ . Bạn đã xem bài phỏng vấn John Lennon hay Bob Dylan th ờ i tr ẻ, lúc mà phóng viên cố gắng hỏi về cái tôi cá nhân c ủa họ chưa? Các chàng trai đánh lạc hướ ng ng những nghi vấn đó vớ i sự châm biếm khinh miệt. Vì sao? Vì Lennon và Dylan bi ết r ằng cái phần bên trong mình sáng tác nên nh ững ca khúc không phải “họ”, không phả i cái tôi đầ y mê hoặc vượ t tr ội mà tên ph ỏng vấn ngu xuẩn đang ám chỉ đến. Lennon và Dylan cũng biết r ằng cái phần sáng tác bên trong đó quá sợ hãi, hãi, quá quý giá và mong manh để bị đem
ra làm trò cườ i cho nh ững bài mua vui của các-vị sẽ-tr ở ở nênnên-điên-cuồng-vì thần tượ ng ng (là những ngườ i b ị S ự Kháng Cự làm sậ p b ẫy). Vậy nên, các chàng trai nh ử h ọ đến r ồi th ổi bay họ đi ngay. Nghệ sĩ và trẻ em có một đặc điể m chung, đó là họ không nhận th ức đượ c v ề th ờ i
gian cũng như trạng thái cô độc trong khi đang quan sát. Thờ i gian trôi qua. C ả th ợ điêu ợ điêu ốn chó đều nhìn lên ch ớ p mắt khi mẹ gọi, “Giờ cơm “Giờ cơm tớ i r ồi!” ồi!” khắc lẫn cậu bé trèo cây tr ốn
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ CÔ LẬP PHẦN HAI
V
ài ngườ i bạn đôi khi có hỏi, “Ông không thấy cô đơn khi cứ ngồi ở nhà nhà cả
ngày ư?” Lúc đầu, có vẻ hơi kì khi nghe chính bả n thân mình tr ả lờ i là Không. ằng mình đâu có cô đơn; tôi ở trong Song sau đó, tôi nhậ n ra r ằng trong cuốn sách; vớ i
các nhân v ật của mình. Tôi đang ở v vớ i Chính Tôi cơ mà. Không chỉ không cảm thấy đơn độc vớ i các nhân v ật, tôi còn h ứng thú và cảm nhận sống động hơn vớ i hộ, thâm chí hơn vớ i những con người trong đờ i thực của mình. Nếu b ạn suy nghĩ sẽ th ấy trườ ng ng h ợ p này ch ẳng có gì khác bi ệt. Để một cu ốn sách (hay bất k ỳ dự án và công vi ệc kinh doanh nào) được đầu tư trong mộ t khoảng thời gian đúng
đắn r ồi gặt hái thành qu ả, nó cần phải đượ c kích ho ạt vào tâm trí hay đam mê hết sức trở thành đề tài công vi ệc, ngay cả khi chúng ta chưa quan tr ọng của chúng ta. Vấn đề đó trở thành thể hiểu hết hay định hình rõ ràng ban đầu. Khi những nhân vật xuất hiện, mỗi cá th ể
phơi bày chính xác mỗi khía cạnh trong tâm trí ngườ i viết. Những nhân vật này có th ể không thú vị gì vớ i mọi người xung quanh nhưng lạ i hoàn toàn khiến chúng tôi ph ấn khích. Họ là chúng tôi. Là phiên b ản xấu tính, thông minh và quy ến rũ hơn. Ở bên những nhân vật này có r ất nhiều lý thú bở i họ bùng phát từ những hình thái tương tự nảy sinh
trong chúng tôi ban đầ u. Họ là tri k ỉ,ỉ, là ngườ i tình, là nh ững ngườ i bạn trí cốt. Ngay cả những k ẻ phản diện. Đặc biệt là những k ẻ phản diện. Ngay cả trong một cuốn sách không chứa nhân vật như thế này, tôi v ẫn chẳng cảm thấy đơn độc bởi tôi đang tưởng tượng nên người đọc, ngườ i mà tôi ví von như một tay nghệ sĩ truyền cực kì nhiều cảm h ứng chẳng khác gì cái tôi tr ẻ trung mà lại ít phàn nàn
hơn của mình. Tôi hi v ọng gửi gắm đến cái tôi đó mộ t ít nghị lực, một ít cảm hứng và nền tảng, một ít thôi, v ớ i sự tinh thông khó-mà- đấm-vỡ và và vài cái mánh ngh ề.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ PHỤC HỒI
B
ạn có từng du ngoạn đến Santa Fe chưa? Ở đó có một nền văn hóa riêng về “phục hồi”. Ý tưở ng ở đây là xây dự ng nên những phương thứ c tr ị liệu trong ng ở đây một bầu không gian. Đó là một nơi an toàn để đến và thả lỏng cơ thể. Cũng có
một vài nơi khác (theo như tôi nhớ thì thì là Santa Barbara và Ojai, California), thườ ng ng tụ tậ p bở i những con người thượng lưu sỡ hữu quá nhiều thờ i gian và tiền bạc đến độ không biết nên sử dụng vào việc gì, và trong gi ới này, văn hóa phụ c hồi cũng phổ biến. Ý tưở ng ng bao trùm những môi trường này dường như hướng đế n việc hoàn thi ện quá trình ph ục hồi
ở tư thế sẵn sàng cho công vi ệc của mình. của một người trướ c khi anh ta ở tư Cách nghĩ này (anh qua mặt tôi à?) là m ột dạng của Sự Kháng Cự. R ốt cuộc thì chúng ta đang muố n chữa lành cái gì? Ngườ i vận động viên biết ngày nào sẽ không bao giờ t t ớ i n ếu anh ta thức d ậy mà không thấy đau nhức gì. Anh phải chơi quyết liệt hơn. Hãy nhớ r r ằng, khía cạnh tưởng tượ ng ng c ần ch ữa lành trong chúng ta không ph ải là phần ta tạo ra, phần đó sâu sắc và mạnh mẽ hơn rất nhiều. Cái phần đượ c tạo ra đó không thể bị chạm tớ i bở i bất cứ một tác động nào từ cha mẹ hay xã hội. Nó không xấu xa, không thể bị phá hủy, nó cách âm, không th ấm nước và cũng không đầu đạn nào có thể bắn thủng. Trên thực tế, chúng ta càng rơi vào nhiề u r ắc r ối bao nhiêu, khía c ạnh đó sẽ càng tốt đẹ p và dồi dào bấy nhiêu. Khía cạnh cần phục hồi là đờ i sống riêng tư của chúng ta. Đờ i sống này không liên
quan gì đế n công việc. Bên cạnh đó, có cách phụ c hồi nào tốt hơn ngoài việ c tìm ra c ốt lõi của sự tự chủ? Chẳng phải đó là toàn bộ vấn đề của việc phục hồi này hay sao? Vài thậ p k ỉ trướ c, c, tôi t ừng hành nghề r ửa chén thuê t ại New York và kiếm đượ c 20
đô mỗi đêm từ vi ệc lái taxi để tìm cách ch ạy tr ốn kh ỏi công việc c ủa mình. Một đêm nọ đơn độc trong căn hộ thuê với giá 110 đô/ tháng, tôi tụ t dốc thảm h ại khi ngẫm nghĩ về những hướ ng ng r ẽ mà tôi đã trải qua quá nhiều l ần đến độ kiên quyết không th ể ti ế p t ục nó thêm một đêm nào nữ a. Tôi li ền lôi chi ếc máy Smith- Corona xưa cũ của mình ra, nghĩ
đến mà sợ mớ kinh kinh nghiệm vô dụng, không ích lợi mà cũng chẳ ng có nghĩa lý gì, đó là chưa kể đến nh ững bài tập đau thương mà tôi có thể tưởng tượ ng ng ra. Tôi ngồi đó, tra tấn những tờ giấy và ném thẳng chúng vào thùng rác trong 2 ti ếng đồng hồ. Đủ r ồi. Tôi xê
ửa là đống chén bát dơ bẩ n mườ i dịch chiếc máy ra xa r ồi quay vào căn bế p. Trong b ể r ửa ngày. Chẳng biết th ế nào mà tôi quyết định đi r ửa chúng. Cảm nhận làn nướ c ấm khá dễ chịu cùng vớ i xà phòng và mi ếng bọt biển trên tay. Thế là chồng đĩa sạch cứ tăng dần
tăng dần trên giá đỡ khô khô ráo. Tôi ng ạc nhiên nhận ra, ồ mình đang huýt sáo. Dường như tôi đã có mộ t ngã r ẽ tích cực. Tôi vẫn ổn. Tôi sẽ ổn thôi bắt đầu từ bây giờ . Bạn có hiểu không? Tôi ch ẳng viết đượ c m ột th ứ gì hay ho c ả. Có lẽ s ẽ tốn thêm nhiều năm trướ c khi tôi s ẽ, ho ặc có cái hành động như vậy. Điều đó cũng chẳ ng sao. Cái
ở đây, sau nhiều năm tránh xa, giờ đây ờ đây tôi đã thực sự ngồi vào bàn và làm công mấu chốt ở đây, việc của mình.
Đừng hiểu lầm. Tôi không hàm ý gì v ề sự phục hồi đích thự c. Tất cả chúng ta đều cần nó. Nhưng điều đó không liên quan đế n công việc và có th ể, nó còn là m ột bài luyện tập đồ s ộ c ủa Sự Kháng Cự. Sự Kháng Cự yêu thích vi ệc “chữa lành”. Nó biết r ằng, nếu chúng ta càng b ỏ ra nhiều năng lượng tâm lý để nạo vét và tiế p tục n ạo vét sự mệt mỏi, bất công, buồn chán từ đờ i sống riêng tư, chúng ta sẽ càng ít động l ực để thực hi ện công việc của mình.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ HỖ TR Ợ Ợ
B
ạn có từng đến một buổi hội thảo? Những việc làm vô ích đó chính là môi trườ ng ng của Sự Kháng Cự. Chúng hẳn phải là tấm bằng Tiến sĩ của Sự Kháng Cự. Có cách nào xua đuổi s ự hoàn tất công vi ệc t ốt hơn ngoài việc đi đế n h ội
ở đây, đó là hỗ tr ợ ợ . thảo. Nhưng cái cụm từ tôi còn căm ghét hơn ở đây, ợ từ bạn bè và gia đình giống như thể ngườ i thân đâng tụ tậ p Tìm kiếm sự hỗ tr ợ ợ là vòng quanh chiếc quan tài c ủa bạn vậy. Có sự hỗ tr ợ là tốt, nhưng khi con thuyề n hạ thủy, điều họ có thể làm cho b ạn chỉ là đứng đằng xa từ bến và nói lờ i tạm biệt. ợ nh Mọi sự hỗ tr ợ nhận đượ c từ những ngườ i máu mủ giống như tờ ti tiền Monopoly; nó không phát huy tác d ụng trong phạm vi công vi ệc c ủa mình. Trên th ực t ế, chúng ta càng
đốt năng lượ ng ợ ttừ phía đồng nghiệ p và những ngườ i thân yêu, chúng ng vào những sự hỗ tr ợ ở nên ta sẽ càng tr ở nên yếu đuối và thụt giảm khả năng tự chèo lái công vi ệc của mình. Vào thời điểm Carol b ạn c ủa tôi cảm nh ận cu ộc s ống c ủa mình đang chao đả o và khó kiểm soát, cô đã có một giấc mơ như sau: Carol là một hành khách trên xe buýt. Tài x ế là Bruce Springsteen. B ất thình lình,
ờ i bỏ vị trí r ồi thả chiếc chìa khóa vào tay cô, r ồi sấm chớ p. Trong gi ấc mơ, Springsteen r ờ Carol r ất hoảng loạn. Làm sao cô ấy có th ể lái chiếc Greyhound to đồ sộ như vậy? Lúc này, các hành khách đều liếc mắt về phía cô. Rõ ràng, h ọ không có ý định bước đế n và hỗ
ợ cô điều gì. Carol gi ữ tay lái. Cô vô cùng ng ạc nhiên khi biết mình có thể xử lý đượ c. tr ợ cô c. Lúc sau, khi phân tích gi ấc mơ, cô phát hiện ra Bruce Springsteen là “Ngườ i sếp”. Cấ p trên trong tâm trí mình. Chi ếc xe buýt chính là phương tiệ n trong cuộc s ống c ủa cô.
Ngườ i sế p nói vớ i Carol r ằng ằng đã đến lúc cô hành động. Hơn hế t, bằng việc thực sự đưa cô ấy vào vị trí tài xế, để cô cảm nhận r ằng mình có th ể điều khiển chiếc xe trên đườ ng, ng, giấc mơ đã mang đến một đườ ng ng chạy giả lập, để xây dựng nền t ảng t ự tin làm ti ền đề cho cô làm chủ cuộc sống của mình.
ợ thực sự. Đó là một tờ ngân Giấc mơ như thế là một hỗ tr ợ ngân phiếu bạn có thể lãnh khi ngồi vào bàn, yên v ị và làm việc. Tái bút: Khi cái tôi sâu th ẳm c ủa bạn nhận đượ c một giấc mơ như thế này, đừng nói nhiều về nó. Đừng làm nhạt năng lượ ng ng đi. Giấc mơ là là dành cho b ạn. Nó nằm gi ữa bạn và niềm cảm hứng. Hãy im lặng và sử dụng.
ở đây, nếu chia sẻ với ngườ i bạn đồng cam cộng khổ của mình Ngoại tr ừ duy nhất ở đây, là sự khích lệ trong sự cố gắng của họ, hãy cứ chia sẻ.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TÍNH DUY LÝ
T
ính duy lý là cánh tay ph ải của Sự Kháng Cự. Công việc của nó là giữ cho chúng ta thoát kh ỏi nh ững mặc cảm hổ thẹn, xấu hổ đáng ra phải có khi ta th ực
ằng, mình đang không làm việ c. sự đối mặt vớ i thực tại hèn nhát r ằng, MICHAEL
Đừng chỉ trích tính duy lý, chúng ta s ẽ rơi vào tình trạ ng nào nếu thiếu nó? Tôi không biết ai có th ể tr ải qua môt ngày mà không có hai hay ba s ự hợ p lý hóa ngọt
ọng hơn cả tình dục. ngào kia. Chúng còn quan tr ọng SAM
ọng hơn tình dụ c cả. A, thôi nào! Chẳng có gì quan tr ọng MICHAEL
Ồ thế à? Thế cậu có từng tr ải qua một tuần liền mà không có tính duy lý chưa? - Jeff Goldblum and Tom Berenger, trong Rùng Mình của Lawrence Kasdan
Nhưng tính duy lý có thế mạnh riêng của nó. Tâm lý chúng ta th ực sự tin những gì tính duy lý mách b ảo. Nói dối bản thân là một chuyện. Tin tưở ng ng vào những lờ i nói dối lại là một chuyện khác.
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ VÀ VÀ TÍNH DUY LÝ PHẦN HAI
S
ự Kháng Cự là nỗi s ợ hãi. ợ hãi. Nhưng nó lạ i r ất láu cá khi l ộ di ện bản chất c ủa chính ợ đang khống chế mình. Tại sao? Bở i nếu Sự Kháng Cự để chúng ta thấy rõ nỗi sợ đang
bản thân, ta sẽ cảm thấy hổ thẹn vì nó. Và s ự hổ thẹn có thể khiến chúng ta hành
động chống lại nỗi sợ . Sự Kháng Cự không muốn điều này xảy ra. Do đó nó mang tớ i tính duy lý. Tính
duy lý là vị bác sĩ xoay ngượ c thế tr ận của Sự Kháng Cự. Giấu diếm cây c ọc lớn sau lưng là mánh khóe c ủa nó. Thay vì bi ểu l ộ ra n ỗi s ợ hãi hãi của chúng ta (điều này có thể gây hổ thẹn và thúc đẩ y chúng ta làm vi ệc), Sự Kháng Cự trình chiếu một chuỗi nh ững l ờ i bi ện minh vì sao không nên làm công vi ệc này một cách quá tinh vi và h ợ p lý. Cụ thể, sự quỷ quyệt ở đây nằm ở chỗ, phần nhiều những cái tính duy lý mà Kháng Cự trình bày đều là đúng. Chúng đề u r ất logic. Vợ chúng chúng ta có l ẽ đang ở th th ờ i k ỳ bầu 8 tháng r ồi; cô ấy thật sự cần chúng ta ở nhà nhà mà. Bộ phận đang thay đổi hệ thống nên sẽ ngốn nhiều th ờ i gian làm vi ệc lắm đây. Quả thực, tạm ngưng bản đồ án lúc này có khi lại hợ p lý, ít nhất cho đến khi đứa bé ra đờ i.i.
Đương nhiên, thứ Sự Kháng Cự để lại là tất cả những thứ mang tên l ừa đảo. Tolstoy có 13 đứa con và ông v ẫn sáng tác nên Chi ến Tranh và Hòa Bình. Lance Armstrong mắc bệnh ung thư nhưng vẫn giành đượ c giải the Tour de France t ận 3 năm và vẫn đang tính tiếp cho đế n bây giờ .
SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ CÓ CÓ THỂ BỊ ĐÁNH BẠI
ếu Sự Kháng Cự không thể bị đánh bại, sẽ không có những tuyệt phẩm như Bản giao hưở ng ng thứ năm, Romeo và Juliet, Chiế c cầu cổng vàng. Đánh bại Sự
ở dạ sinh con vậy. Trông nó có v ẻ như không Kháng Cự cũng giống như tr ở tưởng cho đế n khi bạn sực nhớ ra ợ hay ra r ằng, dù cho có s ự hỗ tr ợ hay không thì mọi phụ nữ vẫn luôn vượ t cạn thành công trong 50 tri ệu năm liền.
QUYỂN HAI
CHIẾN ĐẤU SỰ KHÁNG KHÁNG CỰ Tr ở ở nên chuyên nghiệ p
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP VÀ NGƯỜ I KHÔNG CHUYÊN
hững ngườ i nghệ sĩ tạo cảm h ứng bị Sự Kháng Cự đánh bại chia sẻ một đặc
điểm. Họ đều suy nghĩ như những ngườ i không chuyên. Họ v ẫn chưa trở nên nên chuyên nghiệ p. Khoảnh khắc nghệ sĩ trở thành thành một ngườ i chuyên nghiệ p thì vô cùng quan tr ọng ví
như thời điểm đứ a con đầu lòng của anh ta ra đờ i.i. Vớ i một bướ c ngoặt, mọi thứ liền thay đổi. Tôi có thể chỉ rõ chính xác r ằng mốc cuộc đờ i của mình được chia làm hai giai đoạ n: trướ c khi tr ở ở thành thành chuyên nghi ệp, và sau đó. Đễ rõ ràng hơn: khi tôi nói chuyên nghiệ p, tôi không ám ch ỉ các bác sĩ và luật sư, không phải kiểu “chuyên gia” đó. Ở đây tôi muốn nói r ằng Chuyên nghiệ p là một hình mẫu lý tưở ng. ng. Chuyên nghiệp trái ngượ c vớ i không chuyên. Cân nh ắc đến sự khác biệt
như thế này. Ngườ i không chuyên ch ỉ chơi cho vui. Kẻ chuyên nghiệp chơi để tích lũy thành quả lâu bền.
Đối v ới người không chuyên, trò chơi là giải trí. Vớ i k ẻ chuyên nghiệp, đó đượ c gọi là nghề nghiệ p.
Người không chuyên chơi nửa mùa, k ẻ chuyên nghiệ p dành tr ọn thờ i gian. Ngườ i không chuyên đóng vai chiế n binh vào mỗi cuối tuần. K ẻ chuyên nghiệ p xuất hiện cả 7 ngày. Cụm từ amateur (không chuyên) xu ất phát từ tiếng Latin có nghĩa là “để yêu”. Theo cách gi ải thích thông thường, người không chuyên theo đuổ i tiếng gọi tình yêu,
trong khi ngườ i chuyên nghiệp hành động vì tiền. Tôi không nhìn theo cách đó. Theo quan điểm c ủa tôi, người không chuyên không dành đủ tình yêu cho cu ộc chơi. Nếu có, anh ta đã chẳng xem nó như một con đườ ng ng d ự bị để theo đuổi, có sự khác biệt v ớ i nghề nghiệp “thực sự” của anh này.
Ngườ i chuyên nghi ệ p yêu cu ộc chơi rất nhiều. Anh ta cống hiến cuộc đờ i cho nó và cam k ết dành tr ọn thờ i gian.
Đó là ý tôi ám chỉ khi tôi nói tr ở ở nên nên chuyên nghi ệ p. ở nên Sự Kháng Cự bày tỏ sự căm phẫn khi chúng ta tr ở nên chuyên nghi ệ p.
MỘT NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP
M
ột ngườ i từng hỏi Someret Maugham li ệu ông sáng tác theo l ịch trình hay theo cảm hứng. “Tôi sáng tác chỉ khi cảm hứng ùa đến,” Ông đáp. “Không
may thay, c ảm hứng toàn đến vào mỗi buổi sáng khi kim đồ ng hồ chỉ đúng
9 giờ.”
Đó là một ngườ i chuyên nghiệ p. Khi bàn về Sự Kháng Cự, Maugham có nói, “Tôi khinh thườ ng ng S ự Kháng Cự; tôi sẽ không để nó làm mình b ối r ối; tôi sẽ ngồi vào bàn và làm vi ệc.” Maugham bàn đến điều khác, một s ự thật sâu sắc hơn; bằng những hành động r ất
đỗi bình thườ ng ng như ngồi vào bàn, bắt đầu làm việc, ông sắ p xế p theo sự vận động những sự kiện liên tiế p khó gi ải thích nhưng không thể sai lầm về việc s ản sinh niềm cảm hứng, ông chắc chắn như thể nữ thần đã đồng hộ hóa đồng h ồ của nàng v ớ i lịch trình của ông vậy. Ông biết nếu ông thiết lậ p nó, nàng ta sẽ đến.
MỘT NGÀY CỦA NHÀ VĂN DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO
T
ợ đã ùa ôi thức dậy vớ i một cảm giác bất mãn đang gậ m nhắm. Chưa gì nỗi sợ đã đến. Chưa gì những c ảm giác yêu yêu thương xung quanh đã bắt đầu mờ d d ần. Tôi
tương tác vớ i c ảm giác này. Tôi đang ở trong trong hiện t ại. Nhưng lạ i không ở hi hi ện
tại.
Tôi đang không nghĩ đế n công việc. Thực chất tôi đã phó mặ c nó cho niềm cảm hứng. Cái tôi quan tâm hi ện giờ là là S ự Kháng Cự. Tôi cảm thấy nó sôi sục trong ruột gan mình. Tôi cho nó m ột sự tôn tr ọng tối đa, bở i tôi biết nó có thể dễ dàng đánh bại mình bất k ể ngày nào chẳng khác gì sự thèm khát hơi men có thể quật ngã một tay nát rượ u. u.
Tôi đi làm vài việ c v ặt, thư từ hay những tr ọng trách cho một ngày. Một l ần n ữa, ở đó nhưng thự c ra lại không. Tiếng đồng hồ tích tắc trong đầu; tôi có th ể buông tôi đang ở đó lỏng bản thân vào nh ững công việc l ặt v ặt ngán ngẩm thườ ng ng ngày trong một lúc, nhưng r ồi tôi sẽ phải chấm dứt khi tiếng chuông reo. Tôi nhận thức r ất nghiêm túc v ề các nguyên t ắc ưu tiên, đó là (a) bạ n cần phải biết sự khác biệt giữa cái khẩn cấ p và cái quan tr ọng, và (b) bạn cần phải làm nh ững tác vụ
ọng trướ c. quan tr ọng c. ở đây là công việc. Đó l à cu ộc chơi mà tôi phả i di ện b ộ vét vì Tác vụ quan tr ọng ở đây nó. Đó là lĩnh vự c mà tôi ph ải dồn hết mọi nguồn lực mà mình có. Tôi có thực s ự tin r ằng công việc c ủa mình là c ần thiết cho tự tồn vong của hành
ọng đối với tôi như thể bắt chuột là bản tinh? Tất nhiên là không. Nhưng công việ c quan tr ọng năng của loài diều hâu đang lấp ló bay lượ n bên ngoài cửa sổ. Nó đang rên đói. Nó cần phải giết. Cũng tương tự như tôi.
ồi. Đã đến lúc. Tôi c ầu nguyện và sẵn sàng đi săn. Làm việc vặt đến đây là đủ r ồi. ời vẫn chưa lên cao; vẫ n còn c ảm giác lành l ạnh; những cánh đồng bên Mặt tr ờ ngoài vẫn còn ướt sũng. Bụ i gai mâm xôi cào vào gót chân tôi, nh ững tán lá cây vùn v ụt hiu hắt ngay trướ c mặt. Ngọn đồi thật chết tiệt nhưng biết làm sao? Tôi ti ến mỗi bướ c chân lên và tiế p tục đi.
Đã trôi qua một tiếng đồng hồ. Nhị p p chân khi ến máu điều hòa hơn, làm tôi cũng ở nên có c ảm giác âm ấm d ần. Những năm tháng qua đã rèn cho tôi mộ t k ỷ xảo: cách tr ở nên tồi tàn. Tôi bi ết cách im mi ệng và tiế p tục chán chường. Đó là một tài sản quý bở i con
người mà, đó là vai trò hợ p lý cho sự tồn tại. Điều này không trái v ớ i ý Chúa, mà g ợ i lên cho chúng ta s ự nhắc nh ở c c ủa h ọ. S ự lơ là của tôi phai m ờ d dần. Những bản năng bắt đầu
giờ đồng hồ nữa lại trôi qua. Tôi thoát ra t ừ bụi cây và nó đây rồi: tôi làm chủ từ đây. Vài giờ đồ biết con thỏ béo núc kia s ẽ xuất hiện nếu tôi cứ kiên trì mà. Tôi thầm cảm tạ những vị thần vì đã ban cho mình ngôi nhà nhìn ra đồ i này, tôi dâng hiến thành quả đi săn cho họ. H ọ đã mang nó đến, h ọ xứng đáng với đóng góp củ a mình. Tôi cảm thấy đầy biết ơn.
Tôi đùa nghịch với các con trướ c lò sưởi. Người đàn ông mang về th ịt xông khói, bọn tr ẻ hạnh phúc. Ngườ i phụ nữ ti ế p t ục công việc nấu nướng, bà cũng hạ nh phúc theo. Tôi cảm th ấy thỏa lòng; tôi v ẫn luôn chăm sóc cho gia đình như thế , chí ít là trong ngày hôm nay. Hiện giờ , Sự Kháng Cự không phải là một tác động. Tôi không nghĩ đế n cuộc đi
săn hay công việ c ở văn ở văn phòng. Không có chút căng thẳ ng nào cả. Những gì tôi c ảm nhận, lên tiếng và thực hiện đêm nay sẽ không xuất phát từ những phần chối bỏ, thiếu quyết
đoán của mình, những phần bị lung lay b ở i Sự Kháng Cự. Tôi bước lên giường đầ y mãn nguyện, nhưng ý nghĩa cuố i cùng lại dành cho Sự Kháng Cự. Tôi sẽ thức dậy cùng nó vào ngày mai. Chưa gì tôi đã cả m thấy cứng r ắn r ồi.
TR Ở Ở THÀNH THÀNH K Ẻ KHỐN KHỔ
T
huở niên thiếu luôn né tránh nh ững bản thảo, không rõ cách nào mà tôi có những tr ải nghiệm t ại Đoàn Thủ y Quân Lục Chiến. Có một truyền thuyết r ằng
ở những đợ t huấn luyện t ại thủy quân sẽ biến những lính mớ i mặt búng ra s ữa tr ở
thành những tay giết ngườ i máu l ạnh. Tin tôi đi, Thủ y Quân Lục Chiến không có hiệu quả như thế. Những gì Đoàn huấ n luyện, mặt khác, còn h ữu dụng hơn rất nhiều.
ở nên Thủy Quân Lục Chiến dạy bạn cách tr ở nên khốn khổ. Điều này đối vớ i một nghệ sĩ đượ c coi là vô giá. Thủy quân ưa thích sự c ực khổ. Cái thỏa mãn đầy éo le của h ọ đến t ừ việc s ỡ h hữu những thiết b ị nghèo nàn, cùng t ỷ l ệ thương vong cao hơn hẳ n so với các đơn vị bộ binh hay phi công lái máy bay, và h ọ khinh thường các đơn vị này. Vì sao? Bở i những tên ẻo lả kia chẳng biết thế nào là cực khổ cả. Những ngườ i nghệ sĩ tận tâm vớ i nghề nghiệ p tình nguy ện nhảy vào lửa mà chính
mình cũng không nhậ n biết. Họ sẽ đượ c tuyên dương trướ c những cô lậ p, bác bỏ, hoài nghi, tuyệt vọng, chế nhạo, khinh miệt, và sự bẽ mặt.
Ngườ i nghệ sĩ phải giống như một ngườ i lính th ủy quân. Họ phải biết thế nào là cùng cực. H ọ phải ưa thích cái sự cùng cực ấy. Họ phải lấy làm tự hào vì những tình thế cùng cực mà mình đã trả i qua nhiều hơn so vớ i những chiến binh hay đơn vị bộ binh nào. Bởi vì đây là chiế n tranh, các bạn ạ. Và chiến tranh thì là địa ngục.
CHÚNG TA ĐỀU ĐÃ LÀ NHỮ NG NG TAY CHUYÊN NGHI ỆP
T
ất cả chúng ta đều chuyên nghiệ p ở m một lĩnh vự c: công việc của mình.
Chúng ta có chi phi ếu. Chúng ta làm vi ệc để kiếm tiền. Chúng ta là nh ững
ngườ i chuyên nghiệ p.
Bây giờ : Liệu những quy tắc trong công vi ệc hằng ngày mà chúng ta th ực hiện
thành công có th ể áp dụng trong những khát v ọng nghệ thuật của mình không? Chính xác thì những yếu tố nào quyết định sự chuyên nghiệ p của chúng ta? 1) Chúng tôi xuất hi ện hằng ngày. Có chăng chúng tôi làm thế vì đó là bổn ph ận,
cũng là cách duy trì năng lượ ng ng hằng ngày. Nhưng đúng vậ y. Chúng ta xuất hi ện hằng ngày. 2) Dù cho có chuyện gì xảy ra, chúng tôi v ẫn xuất hi ện. Dẫu bệnh tật hay có v ấn
đề về sức khỏe, dẫu có đi xuống đị a ngục hay vượ t qua những bậc nướ c cao, chúng tôi vẫn đặt chân đến nơi làm việ c. Có thể, chúng tôi làm v ậy ch ỉ để không
làm đồng nghiệ p thất v ọng, hay cũng bở i ít những lý do khoa trương. Nhưng đúng vậy. Chúng tôi xu ất hiện mặc cho chuyện gì có th ể xảy ra. 3) Chúng tôi duy trì công vi ệc cả ngày. Tâm trí có th ể quẩn quanh, song cơ thể vẫn theo nhị p p quay c ủa công việc. Chúng tôi nh ấc điện thoại khi có chuông reo, giúp
đỡ khách khách hàng khi h ọ tìm kiếm nhu cầu. Chúng tôi không về nhà cho đến khi tiếng còi đượ c huýt. 4) Chúng tôi cam k ết một chặng đường dài. Năm tớ i,i, chúng tôi có th ể sẽ chuyển sang một công việc khác, một công ty khác, hay qu ốc gia khác. Nhưng chúng tôi vẫn tiế p tục làm việc. Chỉ khi mức năng lượng đã ở mức thấ p nhất, còn không, chúng tôi vẫn là một phần của lực lượng lao động.
5) Thù lao c ủa chúng tôi cao và x ứng đáng. Chung quy làm việc là để tồn tại, nuôi sống gia đình, tạo điề u kiện giáo dục tốt cho con cái. Lo l ắng về vấn đề cơm ăn áo mặc.
ở đây chỉ để cho 6) Chúng tôi tr ả công cho lao độ ng của mình. Chúng tôi không ở đây vui. Chúng tôi làm vi ệc để kiếm tiền.
7) Chúng tôi không đạ i diện chuẩn mực cho công vi ệc của mình. Chúng tôi có th ể tự hào về công việc, ở l lại làm tr ễ hay đến văn phòng vào cuố i tuần, song chúng tôi không giống như mô tả của công việc đang làm. Mặt khác, ngườ i không chuyên
ất rõ xu hướ ng lại nhận dạng r ất ng làm việc cũng như khát vọ ng nghệ thu ật của anh ta. Đó là cách anh ta định nghĩa bản thân mình. Anh là m ột nhạc sĩ, một h ọa sĩ, hay một nhà soạn k ịch. Sự Kháng Cự ưa thích điều này. Nó biết r ằng một nhà soạn nhạc không chuyên sẽ không bao gi ờ sáng sáng tác nên b ản hòa tấu của mình bở i anh ta
quá đầu tư vào sự thành công c ủa nó và khiế p sự những nỗi thất bại có thể xảy đến. Người không chuyên suy nghĩ rấ t cẩn thận song cách suy nghĩ đ ó làm anh ta tê li ệt. 8) Chúng tôi thông thạo tay nghề mà công vi ệc yêu cầu. 9) Chúng tôi có khiếu hài hướ c về công việc đó. 10) Trên thực tế, chúng tôi nhận đượ c cả lờ i khen và chê. Bây giờ , khi nói về ngườ i không chuyên: m ột ngườ i khao khát làm h ọa sĩ, một nhà
ịch tương lai. Làm thế nào họ theo đuổi mục tiêu của mình? soạn k ịch Một, anh ta không xu ất hiện mỗi ngày. Hai, anh không xu ất hiện dẫu có bất cứ chuyện gì xảy ra. Ba, anh không duy trì cường độ làm việc trong một ngày. Anh không
ết đi đến cùng cuộc hành trình l ớ n; cam k ết n; thù lao c ủa anh không x ứng đáng và vô cùng viễn vông. Anh không ki ếm đượ c tiền. Anh lại quá coi tr ọng chuẩn mực vớ i công việc.
Anh còn không sở h h ữu khiếu hài hướ c v ề nh ững thất b ại. B ạn s ẽ ch ẳng nghe anh ta ch ừi
ằng: “Cái tác phẩ m chết tiệt này đang giế t chết tôi!” Thay vào đó, anh ta không sáng thề r ằng: tác một cái gì c ả.
Người không chuyên chưa thông thạ o rõ những kĩ năng cần có trong công vi ệc. Và anh ta cũng chẳng bộc l ộ b ản thân khi có s ự đánh giá trong thự c ti ễn. N ếu chúng ta khoe khoang một bài thơ với lũ bạ n và họ nói, “Tuyệt quá, tôi thích bài thơ này,” thì đó không phải lờ i phản hồi thực tế, đó chỉ là lờ i lịch sự tế nhị từ bạn bè chúng ta. Không th ứ gì quyền năng hơn sự công nhận trong thực tế, ngay cả khi đó là sự công nhận về thất bại. Công việc viết lách chuyên nghi ệp đầu tiên mà tôi t ừng làm, sau 17 năm miệt mài cố g ắng, là trong bộ phim King Kong. Tôi cùng ngườ i c ộng-sự-lúc-bấy-giờ , Ron Shusett
ịch thiên tài, đồ ng thời cũng là nhà sả n xuất của các b ộ phim Ngườ i ngoài (một biên k ịch hành tinh và Truy tìm kí ứ c)
đã ra sứ c hoàn thiện k ịch b ản phim cho Dino DeLaurentiis.
ằng đó là một bướ c ngoặt ngoạn m ục. Sau Chúng tôi yêu thích nó c ực k ỳ; và chắc ch ắn r ằng khi xem bản hoàn thành, chúng tôi còn đảm b ảo đây s ẽ là m ột b ộ phim bom t ấn. Chúng tôi mờ i tất cả những người mình quen đế n buổi công chiếu, thậm chí còn t ạm thuê một thanh nối c ửa phòng trườ ng ng h ợp người xem đến quá đông. Sau khi tớ i t ừ r ất s ớ m, m, chúng tôi cảnh báo bạn bè r ằng, r ạ p chiếu sẽ chật ních ngườ i cho mà xem. Không một ai đến. Chỉ có một gã đứng ở làn làn bên c ạnh những vị khách đang càu
nhàu gì đó về m ấy đồng xu lẻ. Trong r ạ p chi ếu, bạn bè chúng tôi th ẫn th ờ trướ ờ trướ c bộ phim không nói một lờ i.i. Khi ánh sáng xu ất hiện, họ liền bỏ chạy y như nhữ ng con gián khẽ chuồn vào bóng đêm. Ngày ti ế p theo ra mắt bài cảm tưở ng ng trên Variety: ”… Ronald Shusett và Steven Pressfield; chúng tôi hi v ọng đây không phả i tên thật của họ, nếu đúng thì thật cảm thông cho cha mẹ của h ọ.” Sau khi tổng k ết một tu ần đầu công chiếu, dường như không ai tớ i
ở các đô thị, hay xem nữa. Tôi vẫn níu giữ một chút hi vọng. Biết đâu, bộ phim sẽ thu hút ở các nó thành công hơn ở vùng vùng ngoại ô. Tôi ch ạy mô tô ra một cụm r ạ p Edge City. Có một cậu trai tr ẻ đang đứng ở quầy popcorn. “King Kong có hay không ?” Tôi hỏi. Cậu ta hướ ng ng
dở kinh.” ngón cái ch ỉ xuống. “Bỏ qua đi chú. Nó dở kinh.”
Tôi suy sụp. Tôi lúc đó, 42 tuổi, đã li dị , không con, và t ừ b ỏ m ọi th ứ mà đáng lý ra một
con người bình thường nên theo đuổi để đi thực hi ện ước mơ trở thành thành một nhà văn c ủa mình; cuối cùng tôi cũng đã đượ c góp tên vào một ê kíp sản xu ất Hollywood to bự đứng
đầu bởi Linda Hamilton, nhưng rồ i chuyện gì xảy ra? Tôi là một k ẻ thua cuộc, một tên bắt chướ c; c; cuộc sống chẳng còn giá tr ị gì hết, tôi cũng vậ y.
Ngườ i bạn Tony Keppelman kéo tôi ra kh ỏi tình tr ạng này bằng câu hỏi: liệu tôi có định nghỉ việc không? Tr ời, ời, không! “Vậ y thì cứ vui lên. Cậu đang ở nơi ở nơi mà cậu muốn r ồi còn gì? Ừ cậu đang có một vài cú ngã. Đó là cái giá khi được đứ ng trên sân khấu chứ không phải chỉ đứng bên lề. Ngưng phàn nàn và hãy tự thấy biết ơn đi.”
Đó là khoảnh khắc tôi nhận ra mình đã trở thành thành một ngườ i chuyên nghi ệ p. Tôi vẫn chưa thành công. Nhưng tôi đã có một thất bại thực sự.
CHO TÌNH YÊU V Ớ I CUỘC CHƠI
Đ
ể chỉ ra một điểm về trình độ chuyên môn, đó là: một ngườ i chuyên nghiệ p,
mặc dù chấ p nhận vấn đề tiền bạc, vẫn thiếu đi sự thích thú. Anh ta bu ộc phải
yêu thích nó. N ếu không anh sẽ không thể dành tr ọn cuộc đờ i mình cho nó
như đã dự định. Ngườ i chuyên nghiệp đã học đượ c r ằng dành quá nhi ều niềm yêu thích có th ể là một điểm không tốt. Quá nhiều yêu thích có th ể khiến anh ta tắc nghẽn. Sự thờ ơ bên ngoài của ngườ i chuyên nghiệ p, tính cách máu l ạnh thể hiện trên từng cử chỉ, là một
phương cách bù trừ giúp kiềm chế s ự yêu thích quá m ức c ủa anh ta v ớ i cu ộc c hơi, tránh để anh chần ch ừ hành động. Bướ c vào cu ộc chơi vì tiền, hay sao chép thái độ c ủa ngườ i tham gia vì ti ền, sẽ làm giảm bớt cơn số t này. Hãy nhớ nh những gì chúng ta đã bàn về n ỗi s ợ hãi, hãi, tình yêu, và S ự Kháng Cự. B ạn càng yêu nghệ thu ật/nghề nghiệ p/công vi ệc kinh doanh c ủa mình, thì vi ệc hoàn thành nó
ở nên nên quan tr ọng ọng hơn, bạn s ẽ càng sợ trong tiến trình phát tri ển tâm trí c ủa bạn s ẽ càng tr ở và tr ải nghiệm nhiều hơn những Sự Kháng Cự đối diện với nó. Đỉnh cao khi nh ảy-vàomột-cuộc-chơi-vì-tiền không phải là tiền bạc (thứ mà bạn có thể sẽ không bao giờ có, ngay cả sau khi bạn đã trở nên nên chuyên nghiệ p). Đỉ nh cao nằm ở ch ch ỗ nh ảy vào cuộc chơi vì tiền s ản sinh ra thái độ chuyên nghiệp đúng đắn. Nó khắc sâu vào tâm tính, tâm tr ạng nòng cốt, cứng cỏi, khó lay độ ng – thứ tâm tr ạng xuất hiện mỗi khi bạn làm việc, ngày
qua ngày đấu tranh đế n cùng bất k ể bối cảnh khắc nghiệt ra sao. Nhà văn là một ngườ i lính bộ binh. Anh ta bi ết sự tiến b ộ lấy thước đo từ những thướ c bùn lầy bòn rút ở k ẻ thù một ngày, một giờ , một phút cùng một lúc và phải đánh đổi bằng máu. Ngườ i nghệ sĩ đi đôi boot chiến đấu. Anh nhìn vào gương và trông thấ y GI Joe. Hãy nhớ , niềm cảm hứng yêu thích nh ững con ngườ i làm việc để kiếm sống, mặc dù
đó là những công việc bu ồn tẻ. Cô nàng dị ứng vớ i nh ững nữ ca sĩ hát chính đầ y kiêu sa. Đối v ớ i các v ị th ần, t ội ác tối thượ ng ng không phải cưỡng đoạ t hay gi ết ngườ i mà là ni ềm
kiêu hãnh. Kiêu hãnh khi t ự xem mình như mộ t k ẻ tay sai, một tên sát th ủ đã in sâu ý niệm về địa vị thấ p kém của mình. Nó gột sạch những kiêu hãnh và quý giá đi. Sự Kháng Cự yêu thích ni ềm kiêu hãnh và tính quý giá. Nó nói r ằng, “Chỉ cho ta một nhà văn quá giỏi đến độ họ không thèm đảm nhận công việc X hay nhi ệm vụ Y đi, ta sẽ cho ngươi thấ y một gã ta có th ể bẻ gãy như nghiề n nát một hạt óc chó.” Về căn bản, ngườ i chuyên nghi ệ p làm hao tốn ti ền bạc. Nói một cách nghiêm túc,
ngườ i chuyên nghi ệ p tham gia cuộc chơi để đượ c tr ả tiền. Nhưng sau cùng, anh ta làm việc vì niềm yêu thích. Hãy cùng cân nh ắc thử xem: Ngườ i chuyên nghi ệ p có những khía cạnh gì?
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP KIÊN NHẪN
S
ự Kháng Cự đánh lừa một ngườ i không chuyên b ằng cái mánh khóe xưa cũ nhấ t ở trong trong sách: s ử dụng s ự hăng hái của chính người này để chống lại h ọ. Để hoàn thành nhiệm v ụ c ủa mình, Sự Kháng Cự khi ến chúng ta dồn h ết tâm trí vào m ột
dự án vớ i k ế hoạch làm vi ệc quá tham v ọng và phi th ực t ế. Nó biết ch ắc ta không th ể tr ụ vững trướ c một mức cường độ như vậy. Ta sẽ đâm thẳng vào tường và đổ vỡ .
Ngườ i chuyên nghi ệ p, mặt khác, lại hiểu rõ những thành quả đến tr ễ. Anh ta là một loài kiến lửa, không phải châu chấu; là rùa ch ứ không phải thỏ. Bạn đã nghe về
ắng ba đêm để hoàn thành k ịch bản cho huyền thoại Sylvester Stallone, người đã thứ c tr ắng bộ phim Rocky chưa? Tôi thì chưa, mà có th ể điều đó lại đúng. Như ng theo l ời đồn, nó là
loài độc hại nhất trướ c cả những nhà văn đã giác ngộ, bở i nó dụ dỗ anh ta tin r ằng anh có thể dành lấy bàn thắng lớ n mà không phải hứng chịu thương đau hay thiếu đi sự kiên trì.
Ngườ i chuyên nghi ệ p trang bị cho mình tính kiên nh ẫn, không phải chỉ để nuôi dưỡ ng ng những tinh túy để tương trợ cho cho sự nghiệp, mà còn để tr ấn áp anh ta kh ỏi việc bùng phát quá mức trong những công việc cá nhân. Anh bi ết r ằng bất kì công việc nào
cũng vậy, sáng tác một cu ốn ti ểu thuyết hay tu s ửa căn bế p, có thể tốn th ờ i gian gấ p hai và cũng tốn chi phí gấ p hai lần như thế. Anh chấ p nhận điều này. Anh công nhận điều này đúng vớ i thực tế. Ngườ i chuyên nghiệ p khổ luyện ngay từ thời điể m bắt đầu của một dự án, điều này nhắc nh ở anh anh r ằng d ự án này là Iditarod ch ứ không phải m ột cu ộc đua dài 60 thướ c. c. Anh bảo toàn năng lượ ng ng của mình, chu ẩn bị tâm trí cho m ột ch ặng đườ ng ng dài. Anh tr ụ vững với ý nghĩ, nế u anh có th ể gi ữ cho đoàn Husky tiế p tục ch ạy, dù sớ m hay muộn thì chiếc xe kéo cũng sẽ đậu đến Nome.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP TÌM KIẾM THỨ B BẬC
K
hi còn sinh s ống đằng sau chiếc van Chevy, tôi đã phả i dịch chuyển chiếc máy
đánh chữ c ủa mình ra kh ỏi m ớ công công cụ tháo lắp phía dưới, đống quần áo bẩn thỉu, và những cuốn sách đóng bìa thườ ng ng ở trong. trong. Chiếc xe tải của tôi lúc đó
chẳng khác gì m ột cái ổ chuột, tổ ong, nơi dơ dáy có bốn bánh xe vớ i giườ ng ng ngủ luôn phải đượ c lau chùi mỗi đêm để có chỗ mà nghỉ ngơi.
Ngườ i chuyên nghiệ p không thể sống như thế. Anh ta đang phả i thi hành m ột nhiệm v ụ. Anh sẽ không cho phép s ự b ừa bãi. Anh lo ại bỏ s ự h ỗn độn kh ỏi th ế gi ớ i c ủa
mình để tr ục xuất nó ra kh ỏi tâm trí bên trong. Anh mu ốn một tấm thảm đã đượ c hút sạch bụi và ngưỡ ng ng cửa nhà đã đượ c lau dọn kĩ càng, để như thế, có cơ may nàng thơ cảm hứng sẽ gõ cửa và bụi bẩn sẽ không vương vãi tà áo c ủa nàng.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP LÀM SÁNG TỎ MỌI THỨ
M
ột ngườ i chuyên nghi ệ p nhìn nhận công việc như cái nghề ch ứ không phải nghệ thuật. Không phải vì cô ấy tin nghệ thuật thiếu đi một khía cạnh huyền bí. Ngượ c lại. Cô hiểu r ằng mọi nỗ lực nghệ thuật thì đều thiêng
liêng, nhưng cô không nghĩ về nó. Cô biết khi mình nghĩa quá nhiề u về nó, cô sẽ bị tê liệt.
Vậy nên, cô chú tâm vào nh ững kĩ năng. Ngườ i chuyên nghi ệ p tinh thông nh ững cái như thế nào,
và để lại cái gì và t ại sao cho Chúa. Giống như Somerset Maugham, cô không
đợ i c ảm h ứng kéo đến, cô hy vọng cho sự xuất hiện. Ngườ i chuyên nghi ệ p nhận th ức r ất ọng, cô để chúng phát sâu sắc những điều mơ hồ kéo theo c ảm h ứng. Vớ i mọi sự trân tr ọng, huy tiềm năng của mình. Để chúng nhận diện tầm vóc của mình trong khi cô chú tâm vào tầm vóc cô. Dấu hiệu c ủa ngườ i không chuyên là s ự tán dương thái quá và bậ n tâm vào nh ững
điều bí ẩn. Ngườ i chuyên nghi ệ p khép mi ệng họ lại. Cô không bàn đế n những chuyện đó. Cô ngồi vào bàn làm công vi ệc của mình.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP HÀNH ĐỘNG ĐỐI DIỆN NỖI SỢ HÃI HÃI
gườ i không chuyên tin r ằng anh ta phải đánh bại n ỗi s ợ hãi ợ hãi trước tiên; sau đó mớ i bắt tay vào công vi ệc. Ngườ i chuyên nghi ệ p thì biết nỗi s ợ ch chẳng bao giờ có thể b ị khu ất ph ục. Anh biết trên đờ i này không có th ứ gì gọi là chiến binh
ợ hãi hay ngườ i nghệ sĩ không khiế p sợ c không sợ hãi cả. Henry Fonda, sau khi ói m ửa trong toa lét t ại phòng thay đồ , li ền lau chùi và ti ến
bướ c ra sân khấu. Ông vẫn chưa hết kinh hãi nhưng vẫn gi ữ mình kiềm ch ế trướ c n ỗi lo sợ này. này. Ông biết một khi mình ti ến thẳng ra ngoài, n ỗi sợ s sẽ thụt lùi và để ông yên.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP KHÔNG CHẤP NHẬN NGỤY BIỆN
gười không chuyên đánh giá thấ p tính xảo quyệt của Sự Kháng Cự, chấ p nhận cơn cảm cúm để ngăn mình khỏi những chương sách; anh ta tin rằ ng giọng nói trong đầu đang mách bả o, g ửi mẫu b ản th ảo quan trong hơn nhiề u so vớ i việc hoàn tất công việc hằng ngày.
Ngườ i chuyên nghi ệ p hiểu th ấu thâm hơn. Anh tôn trọ ng S ự Kháng Cự. Anh biết nếu mình nhượ ng ng bộ hôm nay, dù cái c ớ có có h ợp lý đế n mức nào, khả năng gấp đôi là anh sẽ tiế p tục nhượ ng ng bộ vào ngày mai. Sự Kháng Cự giống như một nhà marketing qua điệ n thoại; nếu bạn a lô, bạn xong
đờ i r ồi. ồi. Ngườ i chuyên nghi ệ p còn ch ẳng thèm nhấc điện thoại lên. Anh ta kiên định v ớ i công việc của mình.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP CÓ SỰ CHU CHUẨN BỊ
H
iển nhiên là tôi không nói đế n nh ững mánh khóe. Ngườ i chuyên nghiệp đượ c chuẩn bị ở m m ột cấp độ sâu hơn. Anh ta đượ c chuẩn bị m ỗi ngày, để ch ống l ại
sự tự hủy hoại của bản thân mình.
Ngườ i chuyên nghi ệ p hiểu r ằng Sự Kháng Cự nảy sinh không ng ừng và r ất tài tình.
Nó sẽ tống vào anh nh ững thứ anh chưa từng thấy trước đây.
Ngườ i chuyên nghi ệ p chuẩn bị về mặt tinh th ần để hấ p thụ những ngọn gió và truyền tải chúng. Mục đích của anh là để nhận lấy những gì một ngày đem lại. Anh đượ c
ở nên ở nên chuẩn bị để tr ở nên thận tr ọng, tr ở nên liều lĩnh, chủ động ném tr ả cú đánh nếu buộc phải, ở l lại khi anh có kh ả năng. Trận chiến thay đổi mỗi ngày. Mục tiêu của anh và phản công tr ở không phải chiến thắng (thành công s ẽ tự đến khi nó muốn) mà là để chế ngự bản thân và tinh thần bên trong c ủa anh, vớ i mọi sự kiên định và vững vàng hết mức có thể.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP KHÔNG KHOE KHOANG
C
ông việc của một ngườ i chuyên nghi ệ p có phong cách, và nó minh bạch hoàn toàn vớ i phong cách c ủa anh ta. Phong cách c ủa anh phục vụ cho nguồn tư liệu.
Anh không đặt nặng vai trò của nó như một cách gây s ự chú ý c ủa mình.
Điều này không có nghĩa ngườ i chuyên nghi ệ p không chấ p nhận một thử thách
360 tomahawk jam 3, chỉ là anh mu ốn các cậu bé biết mình vẫn đang ở trong trong cuộc chơi.
3
ế ng Một thuật chơi nổi ti ế ng trong môn th ể thao bóng r ổ.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP CỐNG HIẾN HẾT MÌNH ĐỂ TINH THÔNG TAY NGHỀ
gườ i chuyên nghi ệ p tôn tr ọng nghề nghiệ p và không t ự đề cao bản thân đẳng cấp hơn nó. Anh công nhậ n những thành qu ả đóng góp của những người đi
trướ c. c. Vớ i họ, anh cũng chỉ như một thợ h học việc. Ngườ i chuyên nghi ệ p cống hiến hết mình để tinh thông tay ngh ề không phải do anh tin tưởng vào kĩ năng như mộ t vật thay thế cho cảm hứng, mà bở i anh muốn toàn ỡ kĩ năng này khi niề m cảm hứng kéo đến. K ẻ chuyên nghiệ p quyền sỡ hữu kho màu m ỡ kĩ thì láu cá l ắm. Anh ta biết bằng sự chăm chỉ cần cù bên thềm kĩ năng, tài năng sẽ gõ c ửa
ngay sau lưng anh.
YÊU CẦU SỰ GIÚP NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP KHÔNG DO DỰ YÊU Ự GIÚP ĐỠ
T
iger Woods là tay gôn tuy ệt vờ i nhất thế giớ i.i. Ông vẫn đang luôn có một ngườ i thầy; đó là Butch Harmon. Tiger không tr ải nghiệm lờ i chỉ dẫn hay bị tác động
– ông – ông say sưa cùng vớ i nó. Ra ngoài kia và tham gia m ột tr ận phát bóng cùng
Butch là ni ềm vui chuyên nghi ệ p mãnh li ệt nhất của ông, để tìm hiểu sâu hơn về môn thể
thao yêu thích này. Tiger Woods là một k ẻ chuyên nghiệ p t ột b ậc. Không bao giờ có có chuyện ông biết hết mọi thứ, hay tự tìm hiểu mọi thứ được, và điều này cũng tương tự vớ i những ngườ i
không chuyên. Ngượ c l ại, ông tìm ki ếm ngườ i th ầy am tườ ng ng nhất và lắng nghe bằng c ả hai tai. Ngườ i h ọc trò của cu ộc chơi biết r ằng các mức độ khám phá có th ể bộc l ộ trong bộ môn gôn nói riêng, cũng như các lĩnh vự c nghệ thuật nói chung, đều không thể lần đâu cho hết đượ c. c.
KHOẢNG CÁCH BẢN THÂN VỚ I CÁC NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP GIỮ KHO CÔNG CỤ
gườ i chuyên nghiệp đứng tách r ờ ời vớ i công cụ của mình – đó – đó là con ngườ i,i, thể xác, tiếng nói, tài năng củ a cô; tinh th ần thể chất, sự tồn tại về mặt cảm xúc và tâm lý mà cô s ử d ụng cho công việc c ủa mình. Cô không đồ ng nhất v ớ i công cụ này. Đó đơn thuầ n là những gì Chúa ban t ặng, là những gì cô ph ải cộng hưở ng. ng. Cô
đánh giá nó một cách h ờ h hững, bâng quơ và khách quan. Ngườ i chuyên nghiệp đồng nhất vớ i nhận thức và mong muốn của mình, không phải vớ i sự thật r ằng nhận thức và mong mu ốn ảnh hưởng đế n nghệ thuật. Madonna có quanh quẩn xung quanh căn nhà vớ i chiếc áo lót hình nón l ả lơi khêu gợ i không? Cô ấy quá bận b ịu l ậ p nên k ế ho ạch D-Day. Madonna không đồng nhất v ới “Madonna”. Chính
“Madonna” này làm việc cho Madonna.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP KHÔNG NHẬN LẤY THẤT BẠI (HAY THÀNH CÔNG) V Ề PHÍA MÌNH
K
hi ngườ i ta nói ngh ệ sĩ mặt dày, họ không ám chỉ r ằng ằng ngườ i này ngu ng ốc hay lạnh lùng, mà người này đã đặ t nhận thức chuyên nghi ệ p của mình lên
ở nên như thế cần một cá tính r ất ngoại tr ừ bản ngã cá nhân của họ. Để tr ở
mạnh m ẽ, bở i bản năng sâu xa nhấ t c ủa chúng ta đi ngượ c l ại với điều này. Tiến hóa đã lập trình để chúng ta c ảm nhận sự cự tuyệt. Đó là cách mà các b ộ tộc thời xưa khống chế phục tùng, bằng việc đe dọa tr ục xuất. Nỗi sợ b bị cự tuyệt không phải về mặt tâm lý mà v ề mặt sinh học. Nó hiện hữu trong tế bào của chúng ta. Sự Kháng Cự bi ết điều này và lợ i d ụng nó chống l ại chúng ta. Nó s ử d ụng n ỗi s ợ cự tuyệt để làm tê li ệt và ngăn cả n ta, nếu không phải từ vấn đề công việc thì cũng là phơi
ời bày sự đánh giá công khai. Tôi có m ột ngườ i bạn đáng mến, người đã ấ p ủ hàng năm tr ờ để cho ra cuốn tiểu thuyết cá nhân đầy ưu tú sâu sắc. Bản thảo hoàn thành. Ông để nó trong hộp thư nhưng không thể tự mình gửi nó. Nỗi sợ b bị cự tuyệt làm ông n ản chí.
Ngườ i chuyên nghiệ p không th ể lấy v ấn đề cự tuyệt làm chuyện cá nhân b ở i làm vậy ch ỉ khi ến S ự Kháng Cự thêm mạnh hơn. Ngườ i biên tậ p không phải k ẻ th ủ, các nhà
phê bình cũng không. Sự Kháng Cự mớ i là k ẻ thù. Cuộc chiến đang diễn ra bên trong đầ u chúng ta. Chúng ta không th ể để những lờ i chỉ trích từ bên ngoài, dẫu cho nó có đúng, làm cho k ẻ thù bên trong mạnh thêm. Tên địch thủ đó đã đủ mạnh lắm r ồi.
Ngườ i chuyên nghiệ p yêu thích công việc của mình. Cô toàn tâm toàn ý dành tr ọn tâm trí vào nó. Nhưng cô quên mấ t một điều, công việc không phải là cô. Khía c ạnh nghệ thuật hàm ch ứa nhiều công việc và nhiều s ự th ực hi ện. Chưa gì nhữ ng công việc, những bổn phận ti ếp theo đã thấ m sâu vào bên trong cô. Nh ững l ần ti ế p theo sẽ t ốt đẹp hơn, và những cái sau nữa vẫn sẽ như thế.
Ngườ i chuyên nghi ệ p tự thừa nhận bản thân. Cô có cách nhìn r ất cứng r ắn và trung bên trong thâm tâm, cô đánh giá mọ i lậ p. Khi phải đối m ặt v ớ i s ự lãnh đạm hay nịnh b ợ bên công việc của mình một cách khách quan và độ c lậ p. Khi có thiếu sót, cô sẽ tìm cách c ải
ở nên vượ t tr ội ội hơn. Cô sẽ làm việc ngày một thiện. Khi nó vượ t tr ội, cô sẽ khiến nó tr ở nên chăm chỉ. Cô sẽ luôn quay tr ở ở l lại vào ngày mai. Ngườ i chuyên nghi ệ p lắng nghe những lờ i chỉ trích, tiếp thu để học hỏi và phát triển. Nhưng không bao giờ quên quên r ằng Sự Kháng Cự lợ i dụng chỉ trích ở một mức độ ranh ma, qu ỷ quyệt hơn nhiề u để chống lại cô. Sự Kháng Cự tăng cườ ng ng những lờ i chỉ
trích để gia tăng thêm cột thứ năm là n ỗi s ợ hãi hãi vốn đã định hình rõ ràng trong đầ u, từ đó thèm khát đượ c đốn ngã và phá hủy mọi sự cống hiến của cô. Ngườ i chuyên nghi ệ p thì không dễ b ị đổ v ỡ b b ở i th ế l ực này. Hơn hết, s ự kiên quyết c ủa ngườ i chuyên nghiệ p v ẫn
luôn đượ c b ảo toàn: Dẫu có vấn nạn thế nào, tôi s ẽ không bao giờ để ờ để Sự Kháng Cự đánh bại đượ c mình.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP CHỊU ĐỰ NG NG VẬN ĐEN
T
ôi đã ở Tinseltown ở Tinseltown 5 năm, hoàn thành chín bộ k ịch b ản như một s ự đầu cơ cho
cá nhân nhưng chẳng bộ nào bán đượ c. c. Cuối cùng tôi dành đượ c cu c uộc h ẹn vớ i một nhà sản xuất lớ n. n. Ông ta cứ mãi nói chuyện qua điện thoại, ngay cả khi tôi
đang hăng say kể về những tác phẩm của mình. Ông ta có th ứ gọi là ống nghe điện đài của riêng mình, v ậy nên không c ần phải nhấc điện thoại lên nhiều lần, ông ta bấm và nhận những cuộc gọi đó. Cuối cùng có một cuộc khá là riêng tư. “Phiề n anh một chút
nhé?” ông ta nói , ra dấu v ề phía cửa. “Tôi cần chút không gian riêng cho cu ộc g ọi này.” Tôi đi ra ngoài. Chiế c cửa đóng sầm l ại đằng sau. 10 phút trôi qua. Lúc đó tôi vẫn đang đứng ngoài sảnh tiế p tân. Lại 20 phút khác. Cu ối cùng, chiếc cửa bật mở , nhà sản xuất bướ c ra mặc vội chiếc khoác da. “Ồ, tôi r ất xin lỗi!” Ông ta đã quê n hẳn tôi. Tôi là con người. Đau lắ m chứ. Tôi còn không phải là một đứa con nít, là một ở thành cánh tay đắ c lực c ủa thằng cha 40 tuổi vớ i một chuỗi dài th ất b ại tr ừ phi có th ể tr ở thành ông ta. Ngườ i chuyên nghi ệ p không thể để bản thân mình gánh l ấy sự nhục nhã. Tình tr ạng bẽ mặt, giống như sự cự tuyệt và chỉ trích, là nh ững phản chiếu bên ngoài c ủa Sự Kháng Cự bên trong.
Ngườ i chuyên nghiệ p chịu đựng những vận r ủi, vận đen. Anh ta để phân chim tung tóe trên chi ếc áo của mình vớ i sức phun cực mạnh. Bản thân anh ta, vớ i cốt lõi sáng tạo, không thể bị vùi dậ p, ngay c ả khi bị vùi dập dướ i đống phân phim. Cốt lõi của anh không thể xuyên thủng bởi đạn bạc nào. Không gì có th ể chạm đến nó tr ừ phi anh có ý
định như vậ y. Tôi từng thấy một gã béo già h ạnh phúc trong chiếc Cadillac trên đoạn đườ ng ng cao
phì thò điếu xì gà r ẻ ti ền bên máy CD v ớ i tốc. Gã có một chiếc điều hòa đang chạ y, thở phì từng giai điệu của Pointer Sisters. Bi ển số xe của gã đề:
NỢ ĐÃ TRẢ
Ngườ i chuyên nghi ệ p dán m ắt lên chiếc bánh rán ch ứckhông phải lỗ hổng. Anh tự ằng đứng trên sân kh ấu thì luôn t ốt hơn, dẫu cho có b ị húc bở i một con bò nhủ bản thân r ằng đực, còn hơn là lẫn đâu đó trong đám đông hay mộ t bãi gi ữ xe chật kín ngườ i.i.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP NHẬN BIẾT GIỚ I HẠN CỦA MÌNH
C
ở thành một đặc vụ, một luật sư, hoặc có thể là một k ế toán. Cô biết ô ấy tr ở
ở nên nên chuyên nghiệ p trong một lĩnh vực. Cô tậ p hợ p lại hết mình chỉ có th ể tr ở thảy những ưu điểm khác và hết mực tôn tr ọng chúng.
NGƯỜ I CHUYÊN NGHIỆP ĐỔI MỚ I BẢN THÂN
D
iễn viên Gildie Hawn t ừng nói câu tho ại: m ột n ữ diễn viên chỉ có 3 giai đoạ n
ở Hollywood: “Bé cưng, Hoa Khôi củ a Hạt, Quý cô độc dược điên tỏa sáng ở Hollywood:
đảo.” Bà ấ y nói theo m ột khía cạnh khác, nhưng tương đồ ng thế này: Như
nghệ sĩ chúng ta tôn thờ niềm cảm hứng, thì niềm cảm hứng lại có thể có nhiều vai trò với chúng ta hơn trong suố t cả cuộc đờ i.i.
Ngườ i chuyên nghi ệp không đóng khung bả n thân tr ở ở thành thành một hình tượ ng ng cụ thể dẫu cho đó là một hình tượng đầy thành công. Ví như sự luân hồi, anh ta tháo b ỏ l ớ p áo
cũ và khoác lên mình bộ cánh mớ i.i. Anh tiế p tục đi trên cuộc hành trình c ủa mình.
LÀM CHỦ BẢN THÂN
K
hi tôi mớ i lần đầu chuyển đến Los Angeles và làm quen v ớ i công việc viết k ịch bản, tôi nhận thấy r ất nhiều biên k ịch có công ty riêng c ủa mình. Họ
cung cấ p dịch vụ vi ết không phải với tư cách nghề mà theo “hình thức đầu tư
lẫn nhau” với phía đối tác kinh doanh. Các b ản hợp đồng viết bài c ủa họ đều là “cho dị ch vụ của” – chính chính họ. Tôi chưa từng thấy chuyện này trước đây. Tôi nghĩ nó nó khá là ngầu.
Đối v ớ i nh ững nhà văn có thể làm chủ b ản thân, nguồn thuế và tài chính t ự ch ủ là ở đây là phép ẩ n dụ. Tôi thích cái ý tưở ng những lợ i thế. Nhưng điều tôi hứng thú ở đây ng bản thân đượ c cộ p mác một tổ chức. Như thể tôi có th ể đội đến hai cái mũ. T ôi có thể thuê mướ n bản thân và cũng có thể sa thải chính bản thân. Thậm chí, như Robin Williams từng nhận xét về những nhà sản xuất kiêm biên k ịch, tôi còn có th ể tự tung hô nịnh bợ cái cái mác của chính mình. Làm chủ bản thân (hay chỉ mới nghĩ mình theo cách đó) củng cố ý tưở ng ng về phẩm
ời hai khái ni ệm nghệ-sĩ -làm-vi chất chuyên môn b ở i nó tách r ờ -làm-việc vớ i mong-muốn-vànhận-thức-điều-hành-công-việc. Cho dù ý ni ệm lạm dụng này có thể bị nhồi nhét quá
nhiêu trong đầu, song sau cùng ta cũng sẽ ch ấ p nhận và ti ế p t ục gi ữ vững. Ngượ c l ại v ớ i thành công: Bạn-là-một-nhà-văn có thể là một đỉnh cao, nhưng bạ n-là-sế p dạy cho bạn cách tiết chế niềm kiêu hãnh và nhún nhườ ng. ng. Bạn có từng đi làm ở m m ột văn phòng chưa? Nếu có hẳn b ạn bi ết nh n hững nghi thức họ p m ặt bu ổi sáng thứ hai. Cả nhóm tậ p h ợ p trong phòng h ội nghị và ngườ i s ế p s ẽ phân
ợ lý công nhiệm vụ cho mỗi thành viên trong tu ần. Khi cuộc họ p k ết thúc, tr ợ lý chuẩn bị giấy tờ và và phân b ổ nó. Một ti ếng sau, tờ gi giấy đó đã hiện hữu trên bàn làm vi ệc của bạn, chỉ rõ những gì bạn phải làm trong tu ần. Tôi có những buổi họp như thế vớ i bản thân vào sáng s ớ m th ứ hai mỗi tuần. Tôi ngồi xuống bàn và th ực hiện bảng phân công. Sau đó đánh máy lạ i và phân bổ cho bản thân.
Tôi có đồ dùng văn phòng phẩ m, t ấm danh thiếp làm ăn và một cu ốn s ổ ki ểm tra trong tổ chức của riêng mình. Tôi t ự khấu tr ừ những khoảng chi phí và chi tr ả cho các khoản thuế của t ổ chức đó. Tôi có nhiều t ấm th ẻ tín dụng khác nhau cho b ản thân và cho cả tổ chức nói trên. Nếu chúng ta cân nh ắc đến bản thân như một đoàn thể , nó sẽ giữ cho ta nh ững khoảng cách lành m ạnh v ề bản thân. Chúng ta ít tính ch ủ quan hơn, không câu nệ những lặt vặt cá nhân. Máu l ạnh hơn, và đ ánh giá món hàng c ủa mình đầy tính xác th ực. Đôi khi,
như Joe Blow phiên bản chính mình, tôi cư xử quá dễ dãi để ti ế p c ận bên ngoài. Nhưng với cương vị đoàn thể Joe Blow, tôi còn có th ể đi dắt khách cho b ản thân. Tôi không còn là tôi nữa. Tôi là T ổ chức liên hợ p Tôi. Tôi là một k ẻ chuyên nghiệ p.
CON NGỰ A VẪN CỨ TI TIẾN LÊN
T
ại sao Sự Kháng Cự lại chịu nhún nhườ ng ở nên nên chuyên nghi ệ p? Bở i Sự ng khi ta tr ở Kháng Cự chỉ là một k ẻ bắt nạt. Nó không có điể m mạnh, vớ i nguồn năng
lượ ng ng chính vớ t vát từ nỗi sợ của chúng ta. K ẻ bắt nạt sẽ lùi bướ c khi những
đứa còi cọc ngu đần nhất khẳng định chỗ đứng của mình. Cốt lõi c ủa ph ẩm ch ất chuyên nghiệp đứng đằng sau công việc và những yêu cầu
công việc. Những chiến binh Sparta c ổ xưa kiểm soát chính mình khi đố i mặt v ớ i k ẻ thù, bất c ứ k ẻ thù vô danh hay vô di ện nào. Nói cách khác, h ọ tin tưở ng ng r ằng nếu h ọ d ốc s ức vì nhiệm vụ của mình thì không m ột thế lực nào trên Trái Đất có thể ch ống lại h ọ. Trong bộ phim Cuộc Truy Lùng, John Wayne và Jeffrey Hunter c ạnh tranh vị trí đứng đầu, xuất hiện nhân vật Scar bắt cóc một ngườ i họ hàng của họ thủ vai bở i Natalie Wood. Winter
đưa tay ngăn cản, nhưng nhân vậ t c ủa Wayne là Ethan Edwards, l ại tr ở nên ở nên chùng bướ c. c. Anh ta quay lại con đườ ng ng mòn, anh dám ch ắc, không sớ m thì muộn, k ẻ tr ốn ch ạy cũng sẽ mất cảnh giác mà thôi. ETHAN
Dường như anh ta không bao giờ nh nh ận ra r ằng ngựa r ồi s ẽ c ứ ti ến lên phía trướ c. c. Chúng ta sẽ tìm thấy họ, tôi hứa với anh điều đó. Chắc như vòng quay củ a Trái
Đất. Ngườ i chuyên nghiệ p cứ thế mà tiến lên. Anh đánh bại Sự Kháng Cự trong cuộc chơi của riêng mình b ằng cách kiên quyết và cứng r ắn ắn hơn nó.
CHẲNG CÓ GÌ BÍ ẤN
C
ở nên nên chuyên nghiệp. Đó là quyết hẳng có điề u gì thần bí xung quanh chuy ện tr ở
định được mang đế n t ừ những hành động c ủa khao khát. Chúng ta thay đổi để nhìn nhận con người mình như mộ t tay chuyên nghi ệ p. Chỉ đơn giản vậy thôi.
QUYỂN BA
KHÁNG CỰ VƯỢ T XA SỰ KHÁNG Tầm cao mớ i
“Bổn phận hàng đầu là thành tâm hướng đế n thánh thần, c ầu mong sự thông thái, l ờ i hay ý đẹ p và k ỳ tích để tạo ra những chiến công khiến ngườ i hài lòng, nh ững chiến công đem đến cho bản thân, bằng hữu và quê hương sự yêu thương, thuận lợ i may mắn ngậ p tràn và những chiến thắng vinh quang.”
-
Xenophon,
Tư lệnh k ỵ binh
LÝ THUYẾT VỀ NHỮ NG NG THIÊN THẦN
C
ợ ác chương tiế p theo bàn về những tác động huyền bí vô hình góp ph ần hỗ tr ợ
và nâng đỡ chúng ình tìm đế n chính mình. Tôi d ự định sẽ chúng ta trong cu ộc hành tr ình sử dụng những cụm từ như: nàng thơ và thiên thầ n .
Điều này có gây b ất tiện cho bạn không? Nếu có, bạn có thể nghĩ đến hàm ý các thiên th ần theo khía cạnh lý thuyết. Hãy xem những tác động này huyền ảo, không thể chạm đến đượ c như trọng lực. Có khi họ lại
đúng như vậ y. Không khó để tin vào điề u này phải không, r ằng thế lực trên hiện hữu trong mỗi hạt giống đượ c gieo mầm và phát tri ển dần? Hay bên trong m ỗi con mèo, mỗi con lừa là những bản năng thôi thúc chúng chạ y tới, chơi đùa và nhậ n biết.
Cũng như Sự Kháng Cự có thể đượ c gợ i nhắc đến như một con người (tôi có đề cậ p r ằng Sự Kháng Cự “ưa thích” rất r ất nhiều hay “căm ghét” cũng rất r ất nhiều lần), nó
còn đượ c nhìn nhận như một tác động tự nhiên tr ừu ừu tượ ng ng chẳng khác gì nhi ệt lực học hay sự phân rã phân t ử.
Tương tự, tiếng gọi của sự phát triển cũng được định nghĩa như nhữ ng yếu tố chủ quan (một vị thần hay một thiên tài, m ột thiên thần hay một nàng thơ), tự a tiến trình biến
đổi của sao Kim hay nh ững cơn thủ y triều gợn sóng. Dù sao đi nữa, cách hiểu nào cũng đều hướng đế n những hàm ý chung mi ễn là chúng ta c ảm thấy thoải mái khi ti ế p nhận. Nhưng nếu hàm ý của nó quá sâu xa và v ẫn gây cản tr ở, ở, hãy nghĩ đến nó như một “tài năng” đã đượ c lậ p trình vào bộ gen của bạn thông qua sự tiến hóa. Điểm mấu chốt ở đây ở đây mà tôi vẫn đang hướng đến, đó là tồn tại những tác động mà ta có thể coi là đồng minh.
ở thành Nếu Sự Kháng Cự là tác động ngăn cản chúng ta tr ở thành những ngườ i mà ta đượ c sinh r a để hướng đến thì cân bằng và đối nghịch là những năng lượ ng ng chống lại nó. Những năng lượng đó là đồ ng mình và các thiên s ứ của ta.
TIẾP CẬN SỰ HUY HUYỀN BÍ
T
ại sao tôi l ại nhấn mạnh r ất nhiều về phẩm chất chuyên nghi ệ p trong các
chương trướ c? c? Bởi vì điề u quan tr ọng nhất về nghệ thuật là sự hành động. Không có điề u gì gây ảnh hưở ng ng bằng việc ngồi xuống mỗi ngày và c ố gắng.
Tại sao điều này lại quan tr ọng? Bở i vì khi chúng ta ng ồi xuống mỗi ngày và ti ế p tục mài dũa, những điề u thần bí
sẽ xảy ra. Đưa một quá trình vào qu ỹ đạo chắc chắn và hiệu quả thì thiên đườ ng ng sẽ r ộng mở . Những yếu tố vô hình hiện hữu trong hành động lại củng cố một cách th ần kì cho mục đích của chúng ta.
Đây lại là một bí mật khác chỉ những nghệ sĩ thực thụ mớ i biết mà những ngườ i ở thành nhà văn thì không. Khi chúng ta ngồ i xuống mỗi ngày và làm vi ệc, năng muốn tr ở thành lượ ng ng liền phong tỏa xung quanh. Nàng thơ cả m hứng để ý đến nỗ lực ta gây dựng. Nàng chấ p nhận nó. Chúng ta nh ận đượ c sự ủng hộ từ nàng. Khi ngồi xuống và làm vi ệc, chúng
ở thành ta dần tr ở thành một thanh nhiễm từ thu hút nhi ều mảnh sắt. Ý tưở ng ng nảy sinh. Sự nhìn thấu thông suốt dần.
Cũng như Sự Kháng Cự có tầm ảnh hưở ng ng từ địa ngục, sức sáng tạo cũng định hình đượ c chỗ đứng của nó trên thiên đàng. Nó không chỉ là một nhân chứng mà còn là một đồng minh hăng hái và nhiệt thành. Cái phẩm chất chuyên nghiệ p mà tôi gọi tên có th ể đượ c nhiều ngườ i khác hiểu
như Chuẩn Mực của Nghệ Sĩ hay Hướng Đi của Chiến Binh. Nó là thái độ của bản ngã và phụng sự. Những Hiệp Sĩ Bàn Tròn thì thuầ n khiết và khiêm nhườ ng ng song họ vẫn
chưa thể đối chọi vớ i những con r ồng. Chúng ta cũng đang phải đố i mặt vớ i những con r ồng, những con quái vật đang khè lửa bên trong tâm hồn ta. Đó là đối tượ ng ng mà ta phải chiến đấu quật cườ ng ng và đầy
mưu mẹo để có thể vớ i tay đến kho tàng của cái tôi ti ềm ẩn, giải phóng những tinh túy mà Chúa định sẵn cho mỗi con người cũng như tìm ra câu trả lờ i về sứ mệnh khi sinh ra của mỗi cá nhân.
KÊU GỌI NIỀM CẢM HỨ NG NG
L
ờ i trích dẫn từ nhà sử học Xenophon mở đầ ở đầu cho phần này đến từ một cuốn
sách nhỏ có tên Tư lệnh k ỵ binh, đượ c các chi ến binh nổi ti ếng và các sử gia sử
ở thành dụng để ch ỉ d ẫn cho những thanh niên tr ẻ, nh ững ngườ i có khao khát tr ở thành
một ph ần c ủa binh đoàn Athena. Ông chỉ ra r ằng, nhiệm vụ trướ c nh ất c ủa người tư lệ nh
ời và khẩn cầu sự tr ợ ợ giúp. là toàn tâm toàn ý ph ụng sự chúa tr ờ giúp. Tôi cũng làm điều tương tự. Trướ c khi ng ồi xuống làm việc, tôi luôn c ầu nguyện và nói lớ n những lờ i cầu nguyện đó vớ i một sự nghiêm túc tuyệt đối. Sau đó, tôi mớ i bắt tay vào các công việc. Trong những năm tháng cuối c ủa m ốc tu ổi 20, tôi có thuê m ột căn nhà nhỏ ở B B ắc
California; đến đó để hoàn thành cu ốn tiểu thuyết hay cố gắng đến chết để hoàn thành nó. Cũng cùng thời điểm này, tôi đã phá hỏ ng cuộc hôn nhân với ngườ i phụ nữ mình yêu bằng c ả trái tim, b ị th ổi bay mất hai sự nghiệp, bla bla,…, tấ t cả những chuyện đó xả y ra
cũng bở i (lúc đó tôi không hề có một ý niệm gì về nó cả) tôi không th ể kh ống chế đượ c Sự Kháng Cự. Tôi đã viết đượ c chín phần mườ i một cuốn tiểu thuyết và đến 99% một cuốn khác trước khi quăng thẳ ng chúng vào sọt rác. Tôi đã không thể hoàn thành. Chẳng
ở thành có một nghị l ực nào cả. Trướ c s ự vây hãm của S ự Kháng Cự, tôi tr ở thành n ạn nhân của mọi tội lỗi, xấu xa, điên cuồ ng, bạn có thể k ể tên những thứ tôi đã đề cập trước đây,
chúng đều chẳng đi đến đâu, và cuối cùng bị gột sạch trong cái x ứ California đầ y hiu quạnh này, vớ i chiếc Chevy, con mèo Mo, và món đồ cổ Smith-Corona. Một gã tên là Paul Rink s ống ở cuối con đường. Nhìn ông ta như thể bướ c ra từ quyển hồi kí của Henry Miller. Paul là m ột nhà văn và ông sống trong chiếc lều “Con Cá
Voi” của mình. Tôi thườ ng ng hay có những buổi cà phê với Paul và đượ c ông khai sáng về ờ tôi chưa từng biết đến. Ông thuyết gi ảng về tính tự k ỉ những kiểu nhà văn mà trướ c gi ờ tôi luật, s ự c ống hiến và những m ặt x ấu c ủa th ị trườ ng ng bây giờ. Nhưng trên hết, ông chia s ẻ lờ i c ầu nguyện của mình, L ờ i C ầu Kh ẩn Nàng Thơ từ Odyssey của Homer theo b ản dịch
của T.E.Lawrence. Paul đánh chữ lờ i cầu nguyện đó trên chiếc máy Remington th ậm-chí-
ờ đây nó đã ngả còn-cổ-xưa-hơn-nhiều so vớ i cái của tôi. Tôi v ẫn còn giữ t ờ gi gi ấy này. Giờ đây vàng và nứt nẻ đến độ chỉ cần thổi nhẹ một cái là tan bi ến thành tro b ụi.
Trong căn nhà nhỏ đó, tôi không có TV. Tôi chưa bao giờ đọ giờ đọc một tờ báo báo hay đế n một r ạ p chi ếu phim nào. Tôi ch ỉ đơn thuần là làm vi ệc. M ột chiều n ọ, khi đang sáng tác trong phòng ngủ thì tôi nghe đài radio bên nhà hàng xóm phát sang. Ai đó vớ i gi ọng nói
ỳ.” Tôi liền lớn đang diễ n thuyết “… để giữ gìn, bảo vệ và bào chữa cho Quốc Hội Hoa K ỳ.” chạy ra. Cái gì đang diễ n ra vậy? “Anh không nghe thấ y à? Nixon từ chức r ồi; Họ đã chọn ra một gã mới.”
Tôi đã hoàn toàn bỏ lỡ v vụ Watergate 4. Tôi đã xác định là tiế p tục công việc. Tôi đã thất bại quá nhiều, và gây ra quá nhiều tổn thương đế n bản thân cũng như những người mình yêu quý, đế n nỗi mà tôi có cảm giác n ếu lần này lại đổ vỡ , tôi sẽ treo cổ luôn cho xong. Khi đó tôi chẳ ng biết đến cái khái niệm g ọi là Sự Kháng Cự. Không có ai ch ỉ ra cho tôi điều này. Dù sao tôi cũng đã kinh qua r ồi, một c ảm giác khó mà rơi vào quên lãng. Tôi trả i nghiệm nó như một sự bắt buộc phải tự hủy hoại mình. Tôi không th ể hoàn thành nh ững cái đã bắt đầ u. Càng tiến
đến gần nó, tôi càng có nhi ều cách khác nhau để làm hỏng. Tôi đã làm việ c tròn 26 tháng, chỉ nh ận hai chỉ định v ề di cư lao động t ại bang Washington, và cu ối cùng thì trong m ột ngày nọ, tôi lật đến trang cuối cùng và đánh dòng chữ : K ẾT THÚC.
Tôi đã chưa bao giờ tìm tìm một ai đó để bán cu ốn sách này. Và cũng không cho cuố n sách tiếp theo. Đã 10 năm kể từ ngày tôi nh ận đượ c tấm séc đầu tiên cho th ứ mà mình viết và 10 năm tiế p theo trướ c khi cuốn tiểu thuyết, Huyề n thoại Bagger Vance đượ c xuất bản thật sự. Nhưng cái khoả nh khắc của bước đột phá đầu tiên để tôi có th ể tự hào nói lên 4
Một vụ bê b ối chính tr ị tại Hoa Kỳ từ 1972 đế n 1974.
ẾT THÚC đó quả nhiên r ất tuyệt vờ i.i. Không một ai biết tôi đã hoàn thành. cụm từ K ẾT ồng mà tôi đã chiế n Chẳng ai quan tâm c ả. Nhưng tôi biế t. Cảm giác này c ứ như thể con r ồng đấu trong suốt cuộc đời mình nay đã ngã xuống dướ i chân mình và thoi thóp gượ ng ng lại những hơi thở cu cuối cùng. Yên nghỉ nhé, con m ẹ chết tiệt.
Sáng hôm sau, tôi đi uố ng cà phê cùng Paul và k ể r ằng ằng tôi đã hoàn thành rồ i. “Chúc mừng cậu,” ông ấy nói mà không ngướ c mắt nhìn. “Hãy bắt đầu một cuốn khác hôm nay nhé.”
KÊU GỌI NIỀM CẢM HỨ NG, NG, PHẦN HAI
T
rướ c khi quen biết Paul, tôi chưa hề nghe qua đến Các Nàng Thơ lầ n nào. Ông
ấy đã khai sáng cho tôi v ề h ọ. Các Nàng Thơ là chín chị em ruột, những ngườ i con gái c ủa th ần D ớ t và Mnemosyne, mang ý nghĩa “kí ức.” Họ tên lần lượ t là
Clio, Erato, Thalia, Terpsichore, Calliope, Polyhymnia, Euterpe, Melpomene, và Urania.
Nhiệm vụ của họ là truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ. Mỗi Nàng Thơ chị u trách nhiệm về một phân vùng nghệ thuật khác nhau. Ở New Orleans có m ột khu phố với các con đườ ng ng
đều đượ c lấy tên từ Các Nàng Thơ. Tôi có số ng ở đó ở đó một l ần và cũng chẳng hiểu nổi; tôi cứ nghĩ đó là mấ y cái tên kì d ị.
Ngườ i Hi Lạ p hiểu rõ sự thần bí bằng việc nhân cách hóa nó lên. La Mã c ổ đại nắm bắt những năng lực sơ khai đầ y quyền năng của thế giới. Để có thể đến gần vớ i những năng lực này, họ gán lên chúng nh ững hình hài gương mặt con ngườ i.i. H ọ g ọi tên những thế lực đó là thầ n Dớ t,t, thần Apollo, thần Aphrodite. Bộ tộc da đỏ cảm thấu những
điều thần bí tương tự song diễn t ả chúng theo những hình thái linh v ật – Linh Linh Thú Gấu, Sứ Giả Diều Hâu, Sói Ranh Mãnh. Tổ tiên của chúng ta nh ận thức r ất sắc sảo về các thế lực và năng lượ ng ng này, chúng
ời khác cao quý và đầ y không hiện hữu ở thế giớ i vật chất này mà t ồn tại ở một chân tr ời thần bí hơn. Họ đã tin tưở ng ng những gì về cái hiện thực cao hơn kia?
ở đó. Các vị thần đều bất tử. Thứ nhất, họ cho r ằng cái ch ết không hề tồn tại ở đó. Các vị thần, mặc dù không giống như loài người, nhưng có vô vàn quyền năng. Thách thức ý chí c ủa họ là một điều vô cùng phù phiếm. Hành xử cao ngạo chống lại
thiên đàng đồng nghĩa vớ i việc nhận những cú giáng tai ương.
Thờ i gian và không gian thì bi ểu thị cho những hình thái luôn bi ến đổi c ủa chiều
cao hơn này. Các vị th ần du ngoại “nhanh như suy nghĩ.” Một vài trong s ố họ còn có thể ịch Agathon đã kể, thấy được tương lai, và mặc dù nhà soạn k ịch Con người đơn độ c khướ c từ Chúa: khả năng làm lại quá khứ Những ngườ i b ất t ử có thể chơi đùa vớ i th ời gian, cũng như chính chúng ta có lẽ , thỉnh thoảng trong những viễn cảnh hay giấc mơ.
Vũ trụ, theo như lòng tin của ngườ i Hi Lạ p, thì không có gì khác biệt. Các vị thần hứng thú vớ i những mối quan hệ giữa ngườ i với ngườ i,i, và can thi ệ p vào khi t ốt đẹp cũng
như ôm đau như ý muốn của chúng ta. Theo cách nhìn đương thờ i,i, những ý niệm ở trên trên gây mê m ẩn nhưng lại hết sức phi lý. Có phải không? Vậy bạn hãy tr ả lờ i câu hỏi này. Hamlet đế n từ đâu? Đền Parthenon bắt nguồn từ đâu? Bức tranh Nude Descending a Staircase xu ất phát từ nơi nào?
KINH THÁNH CỦA K Ẻ MƠ MỘNG
Sự vĩnh hằng len lỏi trong tình yêu v ớ i sức sáng tạo của thờ i gian. - William Blake
T
ôi biết nhà thơ mơ mộng William Blake là m ột trong những hiện thân điên rồ của tạo hóa – nh những con ngườ i uyên bác có kh ả năng ngượ c dòng thời gian đến
ờ đẹp đẽ, và quay tr ở ở lại thực tại để sẻ chia những những tầng thời đại sững sờ đẹp
tr ải nghiệm k ỳ thú qua những ý thơ. Chúng ta có nên c ố gắng phân tích câu thơ ở trên trên không nhỉ?
Điều Blacke ám ch ỉ khi nói đến “Sự vĩnh hằng”, tôi nghĩ, phạ m vi hàm ý r ộng ộng hơn hẳn so vớ i bản chất th ật của nó , đó là hành tinh củ a hi ện thực thiên về những khía cạnh vật chất mà chúng ta ng ụ tại. Trong “sự vĩnh hằng”, không có cái khái ni ệm gọi là thờ i gian (hay cú pháp s ử dụng từ ngữ của Black không phân bi ệt nó từ “sự vĩnh hằng”) và có lẽ cũng chẳng có cái g ọi là không gian. Hành tinh này có l ẽ đượ c ng n gự tr ị b ở i nh ững loài sinh vật cao c ấp hơn. Hay đơn thuần, đó là hành tinh củ a những linh hồn và nhận thức thuần khiết. Dù là dạng nào, thì theo cách nói c ủa Black, nó đề u có khả năng “rơi vào
ạng thái yêu.” tr ạng Nếu có sinh vật t ồn t ại trên hành tinh này, tôi ch ắc ch ắc Blake ám ch ỉ r ằng h ọ vô hình. Họ không có thể xác, nhưng có sự k ết nối vớ i giớ i hạn của thờ i gian mà chúng ta
đang sống. Những vị thần hay linh hồn đó bị lôi cuốn vào chiều sâu này. Họ tr ở ở nên nên hứng thú vớ i nó.
“Sự vĩnh hằng len lỏi bên trong tình yêu v ớ i sự sáng tạo của thời gian” có nghĩa là, theo tôi, bằng cách nào đó, nhữ ng sinh vật trên quả c ầu r ộng l ớ n này (hay b ản thân Trái
Đất một cách tr ừu ừu tượ ng) – loài ngườ i có ng) tận hưở ng ng niềm vui thích t ừ những gì chúng ta – loài sự sống hạn định sản sinh vào sự tồn tại tự nhiên trong thế giớ i vật chất của mình. Nó có th ể vượ t quá giớ i hạn của mình, nhưng những sinh vật này tận hưở ng ng trong
“sự sáng tạo của thời gian”, phải chăng họ không thể thúc đẩy chúng ta s ản sinh thêm cho
mình? Nếu đúng như vậy thì hình tượ ng ng niềm c ảm hứng thì thầm bên tai ngườ i nghệ sĩ
khá là đúng. Sự vô tận có k ết nối vớ i sự định hạn trong thờ i gian. Bằng hình mẫu của Blake, tôi hi ểu nó thế này, như thể bản giao hưở ng ng số 5 đã
được đình hình trước đó trong quả địa cầu ở bậc cao kia, trướ c cả khi Beethoven ng ồi ở đây: công việc chỉ hiện hữu ở dạng xuống và chơi điệu dah-dah-dah-DUM. Mấu chốt ở đây: tiềm tàng, chính xác là như vậy. Đó chưa hẳ n là âm nh ạc. Bạn không thể chơi điệu đó, và
cũng chẳng thể nghe nó. Nó cần một ai đó, cầ n một v ật chất cụ th ể, một con ngườ i,i, m ột nghệ sĩ (chính xác
hơn là một tài năng, theo hàm nghĩa Latin là “tâm trí” hay “linh hồ n s ống động”) để biến ở nên nó tr ở nên hữu hình trong th ế giớ i này. Do vậy, một Nàng Thơ thủ thỉ niềm cảm hứng bên tai Beethoven. Có l ẽ, cô nàng còn th ủ thủ bên tai hàng tri ệu ngườ i khác. Nhưng không ai nghe cả, chỉ duy có Beethoven. Ông sáng tác nên Bản giao hưở ng ng số 5, một “sự sáng tạo của thời gian,” để “sự
vĩnh hằng” có thể “len lỏi tình yêu vào.” Sự vĩnh hằng, chúng ta có hi ểu về ý niệm này vớ i nhận thức thuần khiết và tinh thông sâu r ộng như của Chúa, hoặc chúng ta nghĩ đến nó như nhữ ng sinh vật, những vị
– “nó” hay “họ”, không biế t b ằng cách nào mà thần, linh hồn, hay một hi ện thân nào đó – “nó” khi lắng nghe thứ âm nhạc tr ần tục của Trái Đất, lại cảm thấy hứng thú và đầ y niềm vui.
ời là có thật. H ọ Nói c ách khác, Black đồng quan điể m v ới ngườ i Hi Lạ p c ổ đại. Chúa tr ờ thâm nhậ p vào hành tinh tr ần tục của chúng ta. Tôi hiểu Xenophon theo ý c ủa ông; trướ c khi ngồi xu ống làm vi ệc, tôi sẽ dành ra
vài phút để trân tr ọng ọng Năng lượ ng ng vô hình này, thứ năng lượ ng ng có thể định hình và cũng có thể vật ngã tôi.
ĐIỀU KÌ DIỆU CỦA BƯỚ C KHỞI ĐẦU
B
ạn đã xem Đôi cánh khát vọ ng, một b ộ phim của Wim Wenders nói v ề nh ững thiên thần xung quanh chúng ta chưa? (Thành phố của những thiên thần do Meg Ryan và Nicolas Cage là phiên b ản của M ỹ). Tôi tin điều đó, Tôi tin rằ ng
ở đây, chỉ là chúng ta không th ể thấy. ngoài kia có các thiên th ần. Họ ở đây, ờ i.i. Nhiệm vụ của họ là giúp đỡ chúng ta. Các thiên th ần phụng sự cho Chúa tr ờ Thức t ỉnh và để chúng ta t ự v ấ p ngã, tự đứng lên. Thuyết Kabbalah mô t ả các thiên th ần
như những bó đuốc sáng, đạ i di ện cho sự tinh túy và xu ất s ắc. Những ngườ i theo thuyết tin tưở ng ng r ằng trên mỗi chiếc lá là m ột thiên th ần đang gào thét “Lớ n lên! Lớn lên!” Tôi sẽ đi xa hơn như thế này. Tôi tin trên ch ặng đườ ng ng của mỗi con ngườ i sẽ có một siêu thiên thần đang la lớn: “Cố lên! Cố lên!” Các thiên thần cũng giống như niề m c ảm h ứng. Họ biết đến nh ững thứ mà chúng ta không. Họ muốn giúp đỡ . Họ đứng ở phía phía bên kia t ấm gương, la hét để khiến ta chú ý.
Nhưng chúng ta chẳng thể nghe. Chúng ta bị xao lãng quá mức bở i những thứ vụ vặt nhảm nhí c ủa bản thân mình.
À, nhưng khi chúng ta bắt đầ u. Khi chúng ta có m ột sự khởi đầu.
Khi chúng ta theo đuổ i một công việc kinh doanh và theo đuổ i tớ i cùng vớ i nó trướ c nỗi sợ hãi ợ hãi đang hiện hữu, một điều tuyệt vờ i liền xảy đến. Vết nứt xuất hiện trên màn chắn. Như vết n ứt đầu tiên trên chi ếc v ỏ lúc chú gà con c ố gắng chui ra. Thiên th ần
đóng vai trò như nhữ ng nữ hộ sinh xung quanh ta, h ọ giúp sức khi ta lột xác ra chính mình, cái tôi hi ện hữu từ ngày ta chào đờ i,i, v ới cái định mệnh đã gắn chặt trong tâm trí, những thói vô thường, và tài năng thiên bẩ m của chúng ta. Khi có một s ự khởi đầu, chúng ta r ẽ bước để nhường đườ ng ng cho những thiên thần
ờ đây, họ có thể trò chuyện với chúng ta và điề u này dảm trách nhiệm vụ của mình. Giờ đây, khiến h ọ ph ấn khích. Điều này khiến Chúa mãn nguyện. S ự vĩnh hằng, Như Black đã có thể bày tỏ, đã mở ra ra một chiếc cổng đón chào thờ i gian.
Và chúng ta chính là nó.
SỰ KÌ KÌ DIỆU CỦA VIỆC TIẾP TỤC TIẾN BƯỚ C
K
hi tôi hoàn thành công vi ệc của một ngày, tôi li ền thẳng tiến đến ngọn đồi cho
đ ể khi cái tôi bên một chuyến đi bộ. Tôi mang theo m ột cuộn băng ghi hình để
ngoài đang trống r ỗng v ớ i cuộc đi bộ, m ột ph ần khác bên trong s ẽ tr ỗi dậy và
bắt đầu chuyện trò.
ở trang 342… lẽ ra nên là “cái liếc mắt đưa tình.” Cụm từ “cái liếc nhìn đểu cáng” ở trang ở Chương 21. Câu văn cuố i cùng chẳng khác gì câu văn đoạn Ông lặ p lại bản thân ở Chương giữa của Chương 7.
Đó là kiểu chuyện trò sẽ xảy ra. Nó xảy đến vớ i tất cả chúng ta, mỗi ngày, mỗi phút. Những đoạn văn tôi đang viế t bây giờ là những đoạn khiến tôi ức chế hôm qua; chúng thay th ế cho đoạn mở đầu cụt ngủn, thiếu thuyết phục ở chương này. Tôi đang
định hình một phiên bản khấm khá hơn, và giờ thì thì ghi âm l ại trong máy. ất thông thường nhưng chúng ta Cái quá trình t ự tổng duyệt và tự sửa sai này r ất ờ để ý tớ i.i. Song quá trình này chính là một phép màu. Những gợ i ý từ nó chẳng bao giờ để thật sự đáng kinh ngạc.
Nhưng ai lại đang làm những cái khâu duyệt bài như thế này? Tác động nào khiến ta ngậ p ngừng trướ c những khâu đó?
Điều gì tạo ra tác động này cũng đang ám chỉ đến cấu trúc tâm lý c ủa ta, đó là, nếu thiếu đi những n ỗ l ực c ố g ắng hay thậm chí ch ỉ là suy nghĩ, một vài giọng nói trong đầ u sẽ vụt đến khuyên bảo chúng ta (khuyên b ảo một cách thông minh) v ề những cách chúng ta cần làm để tiế p tục công việc và cuộc đờ i của mình? Đó là nhữ ng giọng nói của ai? Phần mềm nào đang rít lên ken két để ghi lại dung lượ ng ng gigabyte, trong khi cái c ốt lõi tr ọng tâm của chúng ta đang hoạt động kiểu khác?
Đó có phải những thiên th ần không? Hay họ là những niềm cảm hứng? Liệu đó chỉ là sự vô tình? Cái tôi?
Dù có là gì đi chăng nữa thì nó thông minh hơn chúng ta. Hơn hẳn là đằ ng khác. Nó không cần chúng ta mách b ảo ph ải làm những gì. Nó tự mình nỗ l ực. Dường như nó muốn đượ c làm việc. Nó hưở ng ng thụ điều đó. Vậy chính xác nó đang làm gì?
Nó đang tổ chức. Nguyên tắc tổ chức đượ c xây dựng trong t ự nhiên. Bản thân sự hỗn độn cũng chính là tự tổ chức. Những ngôi sao tìm ki ếm qu ỹ đạo của chúng, những dòng sông tự
tìm đườ ng ng nối ra biển lớ n, n, tất cả xảy ra một cách hỗn độn. Giống như Chúa khở i tạo vũ trụ, khi chúng ta kh ở i tạo một cuốn sách, một vở di diễn opera, một khoảng đầu tư kinh doanh mạ o hiểm – nh những nguyên tắc tương tự sẽ xảy đến. K ịch b ản phim tự bản chất nó đã có cấu trúc 3 ph ần, b ản giao hưở ng ng chuyển đổi những
hình thái bình thườ ng ở nên ng tr ở nên sống động, Khoản đầu tư mạo hiểm tìm ra chu ỗi các điều kiện thuận lợ i nhất để đáp ứng thờ i cuộc. Làm sao chúng ta có nh ững tr ải nghiệm này? Bằng việc nảy sinh ra những ý tưở ng. ng. Những sự thật ngầm hiểu bộc phát trong đầ u khi chúng ta cạo râu, tắm r ửa hay thậm chí, đầy thú vị là khi chúng ta đang làm việ c. Những
người tí hon đằ ng sau chuyện đó thật thông minh. N ếu chúng ta quên điề u gì, họ liền nhắc nh ở . N ếu chúng ta đang đi chệch hướ ng, ng, họ tính toán phân tích l ại r ồi kéo chúng ta quay về. Chúng ta có th ể rút ra điều gì từ đây?
Rõ ràng trí óc thì đang làm việc, đang độ c lậ p vớ i nhận thức của chúng ta và đang xử lý dữ liệu, như thể nó đang ngồi ngay bên c ạnh tách bi ệt hẳn vớ i ta vậy.
Đó là lý do vì sao ngườ i nghệ sĩ thì thườ ng ng khiêm tốn. Họ biết r ằng không phải chính họ đang thực hiện công việc, họ chỉ đi theo những chỉ dẫn. Đó cũng là lý do vì sao những người “không sáng tạo” thì không ưa người “sáng tạo.” Bở i những con ngườ i này
đang ghen tị. Họ cảm tưở ng ờ đến đượ c những nguồn ng r ằng nghệ sĩ và nhà văn có thể sờ đến năng lượ ng ng và cảm hứng mà bản thân họ họ không thể k ết nối tớ i.i. Tất nhiên, điề u này thật vớ v vẩn. Chúng ta đều sáng tạo như nhau. Chúng ta đề u có
tâm lý như nhau. Nhữ ng phép màu xuất hi ện trong đầ u chúng ta ngày này qua ngày n ọ, qua từng giờ t từng phút.
LARGO
Ở
độ tuổi hai mươi, tôi có làm lái xe cho m ột công ty có tên là Burton Lines ở
Durham, phía Bắc Carolina. Tôi không gi ỏi mấy về công việc này; thế là con qu ỷ tự hủy hoại liền thăm dò đế n. Chỉ có may mắn hi hữu lắm mớ i giúp tôi thoát kh ỏi
cái việc tự giết bản thân hay bất cứ một k ẻ nghèo khổ nào lang lang thang trên đườ ng ng cao
ợ và gia đình ghẻ l ạnh thờ ơ. ờ ơ. Đêm tốc. Đó là một th ờ i kì khủng hoảng. Tôi khánh ki ệt, v ợ và nọ, tôi mơ thấ y: Tôi là một trong những nhân viên tại bến tàu. Chỉ có một con tàu
còn đậu tại vùng nướ c nông. Nó vẫn đang cố định tại vị trí đó, nhưng bỗng chốc trôi dạt nửa dặm ra bi ển. Mọi thủy thủ đều hiểu rõ cái tình tr ạng toáng loạn lúc đó, ai nấy cũng đều lo lắng triền miên không dứt. Chỉ duy có một ngườ i là trung sĩ hải quân vớ i biệt danh
“Largo”. Trong giấc mơ, dường như đây là cái tên ngầ u nhất mà một ngườ i có thể có. Largo. Tôi thích cái tên này. Largo là m ột trong những hạ sĩ quan nòng cốt tựa như nhân vật Warden trong bộ phim
ừ đây cho đế n Vô T ận. K ẻ duy nhất trên tàu biết đượ c chính xác T ừ đây chuyện gì đang diễn ra, đó là kẻ r ắn r ỏi lão làng nh ất có thể đưa ra mọi quyết định và thực sự làm ch ủ tình hình.
Nhưng Largo đang ở đâu? ở đâu? Tôi đang đứng khắc khổ bên cạnh tay vịn thì thuyền trưở ng ng tiến lại nói chuyện. Ngay cả khi ông đang
hoang mang. Đó là tàu của c ủa ông, nhưng ông cũng không biế t làm cách nào để đưa nó quay lạ i chỗ bến. Đượ c nói chuyện vớ i một con ngườ i kì cựu khiến tôi lo l ắng cực kì, và ch ẳng thể nghĩ đượ c câu nào để nói cho ra h ồn. Thuyền trưởng dường như không chú ý, ông chỉ bất ngờ quay quay sang phía tôi và h ỏi, “Giờ chúng chúng ta phải
làm cái quái gì đây, Largo?” ỏi lão làng đó . Tôi tỉnh dậy trong bất thình lình. Tôi là Largo. Tôi chính là gã r ắn r ỏi Dòng xung điệ n n hư chạy ngang qua đôi tay, tấ t c ả nh ững gì tôi có thể nghĩ là tin tưở ng ng vào điều đó. Giấc mơ này đến từ đâu? Hiển nhiên mục đích của nó là giúp người. Nhưng nó từ
đâu ra nhỉ? Lại một lần nữa, chúng ta đều những giấc mơ dạng như vậy. Chúng y chang nhau.
ời, điều đó chẳng làm phai nh ạt đi cái gọi là nhiệm Vậy nên cũng như ánh nắng mặt tr ời, màu chút nào cả.
Trướ c khi chuyển đến Bắc Carolina, tôi làm vi ệc cho một mỏ dầu gần vùng Buras thuộc Louisiana. Tôi s ống trong một căn nhà tồ i tàn với vài con ngườ i nhạt nhẽo. Một gã nhặt đượ c tờ giấy nói về thiền tại một cửa tiệm sách ở New New Orleans; và anh ta d ạy tôi
cách để thiền như thế nào. Tôi đã từ ng hay tạt qua khu vũng này sau giờ làm làm và luyện tậ p xem liệu có nghiệm đượ c gì không. Một đêm xả y ra câu chuyện:
Tôi đang ngồi bắt chéo chân thì m ột con diều hâu bay đến đậu ngang vai mình. Con di ều hâu hòa vào tôi và c ất cánh ở thành tâm trí nó, đôi tay tôi cũng như bay tiế p, tâm trí tôi tr ở thành ở thành đôi cánh của nó. Cảm giác như thật. Tôi có thể thể tr ở thành cảm nhận không khí áp sát vào đôi cánh, vững vàng như khi quạt mái chèo vào làn nướ c. c. Sống động như thậ t. Vậy hóa ra
chim thường bay như thế . Tôi nhận ra r ằng việc một chú chim rơi ra khỏi bầu tr ờ ờ i là không tưở ng; ng; nó chỉ cần vương rộng đôi cánh, không khí sẽ nâng đỡ như đỡ như cái cảm giác khi ta dán tay ta y vào cửa kính của một chiếc ô tô đang đi chuyển. Tôi khá là ấn
tượ ng ng vớ i cảnh tượng đang hình dung trong đầu nhưng chẳ ng thể lý giải ý nghĩa của nó. Tôi hỏi con diều hâu, Này, tôi ph ải
làm sao để giác ngộ từ điều này? Một giọng nói cất lên (âm th ầm):
Anh phải học những thứ mà mình nghĩ chẳng có gì, những thứ nhẹ bỗng như không khí, đó mớ i chính là những nguồn lực sống
động đầy năng lượ ng, ng, có thật và r ắn chắn như Trái Đất. Tôi đã hiểu. Con diều hâu mách b ảo r ằng những giấc mơ, viễn c ảnh, những buổi ờ đây sống động, thiền mà tôi có mà ngày trướ c bị xem thường như ảo tưở ng ng viễn vông, giờ đây vững chãi như mọ i thứ trong cuộc sống thực tế của mình. Tôi tin con diều hâu. Tôi đã nhận đượ c một thông điệ p. Sao l ại không cơ chứ ? Tôi
đã cảm nhận sự vững vàng của không khí. Tôi bi ết nó đang nói sự thật. Điều này dẫn chúng ta t ớ i câu hỏi: Con diều hâu đến từ đâu? Tại sao nó lại xuất hiện thật đúng lúc để nói những cái tôi đang cần nghe? Rõ ràng, sự tinh thông vô hình đã tạo ra, đưa nó đến dướ i hình hài một con diều
hâu để tôi có để hiểu rõ những gì nó muốn truyền đạt. Trí tinh thông này đã dìu dắ t tôi từ lâu. Giữ cho mọi thứ đơn giản. Đưa ra nhữ ng vấn đề rõ ràng và căn bản đến nỗi những ai cù lần và hay ngái ng ủ như tôi cũng có thể hiểu.
CUỘC SỐNG VÀ CÁI CHẾT
C
ác b ạn còn nhớ bộ phim Billy Jack do Tom Laughlin th ủ vai không? Bộ phim
và những phần ti ế p theo có kho ảng cách khá xa, song Tom Laughlin v ẫn luôn
góp mặt. Bên cạnh công việc đóng phim, ông còn là một giảng viên, nhà văn và
nhà tâm lý học thuộc trườ ng ng phái tâm lý c ủa Karl Jung và ông chuyên làm vi ệc vớ i những bệnh nhân bị chủng đoán ung thư. Tom Laughlin dạ y h ọc và dẫn dắt trong các buổi hội thảo; đây là một đoạn tôi có nghe đượ c của ông: Khi một ngườ i biết được mình đang bị ung thư giai đoạ n cu ối, m ột s ự thay đổi to lớ n li ền l ấn chiếm lấy tâm lý ông. Ch ỉ m ột lúc trong văn phòng bác sĩ, ông đã nhậ n th ức
được điều gì đang đế n vớ i mình. Những thứ mà m ới 60 giây trước còn đang quan trọ ng ở nên vô nghĩa, trong khi những ngườ i và những v ấn đề ông đã bỏ quên từ bỗng chốc tr ở nên lâu nay lại quan tr ọng tột bậc. Có lẽ, ông đã nhậ n ra r ằng, làm việc vào ngày cu ối tuần cho thương vụ lớ n này giờ chẳng còn mấy c ần thiết. Bây giờ bay bay dọc đất nước đến bu ổi t ốt nghiệ p c ủa cháu trai có
ọng hơn. Có lẽ , tranh giành lờ i nói sau cùng trong nh ững tr ận cãi vả vớ i vợ khi lại quan tr ọng không còn là vấn đề cốt yếu nữa. Thay vào đó, có lẽ ông nên tâm s ự r ằng bà ấy có ý
nghĩa với ông đến nhườ ng ng nào và ông yêu bà bi ết bao nhiêu. Một vài suy nghĩ khác vụt đến ngườ i b ệnh nhân này? Th ế còn những suy nghĩ đó
ở thành của ông vớ i âm nhạc thì sao? Điều gì tr ở thành niềm đam mê khi ông có lần muốn làm giờ đây việc vớ i những người vô gia cư và đau ố m? Tại sao những ý nghĩ trong tâm trí đó giờ đây lại quay về đầy năng lượ ng ng và sự sâu sắc đến vậy? Khi phải đối m ặt v ớ i cái chết đang ập đến, Tom Laughlin tin tưở ng ng r ằng, mọi gi ả
ở thành thiết đều sẽ tr ở thành câu h ỏi. Cuộc sống chúng ta có ý nghĩa gì? Liệ u chúng ta đã làm tròn bổn phận v ớ i s ự s ống? Liệu có những hành động nào cần làm nhưng chúng ta đã bỏ quên từ lâu? Liệu có quá tr ễ?
Tom Laughlin đã vẽ ra một biểu đồ tâm lý, hình m ẫu đượ c chuyển tải từ thuyết trườ ng ng phái tâm lý c ủa Karl Jung có d ạng như thế này:
BẢN NGÃ
BẢN CHẤT
VÙNG SIÊU PHÀM Jung chỉ ra r ằng, Bản Ngã là một phần tâm lý mà chúng ta định hình thành “Tôi.” Trí óc nhận th ức c ủa chúng ta. Đó là bộ não suy nghĩ, lên kế ho ạch, điều hành mọi ho ạt
động thườ ng ng nhật trong cuộc sống. Cái Tôi, theo như Jung định nghĩa, là mộ t thực thể tuyệt vời hơn, nó bao gồ m Bản
Ngã nhưng không hòa hợ p vớ i Sự vô thức có tậ p hợ p và riêng v ề cá nhân mình. Gi ấc mơ ực giác đến t ừ phần Cái Tôi này. Nguyên b ản c ủa s ự vô thức ng ự tr ị t ại đây. và những tr ực Jung tin tưở ng ng r ằng, nó là hình kh ối của tâm h ồn. Tom Laughlin tranh lu ận: Điều gì xảy ra trong khoảnh khắc chúng ta bi ết mình sắ p chết sớ m, m, liệu đó có phải sự thay đổi về bản chất của nhận thức không. Nó dịch chuyển từ vùng Bản Ngã sang vùng Cái Tôi.
Dướ i góc nhìn c ủa Cái Tôi, th ế giớ i hoàn toàn m ớ i mẻ. Trong ch ốc lát, chúng ta phân biệt đượ c những cái thực sự quan tr ọng. Những mối quan tâm h ỡ h hững bị bỏ lại, thế
ộng hơn. chỗ là những mối quan tâm sâu s ắc, với góc nhìn đầ y sâu r ộng Đó là cách mà khám phá c ủa Tom Laughlin đánh bại ung thư. Ông khuyên bệnh nhân không nên để sự thay đổi đó ảnh hưởng đến tâm lý mà hãy để nó hiện hữu trong ợ tìm cuộc sống của mình. Ông ủng hộ những ngườ i nội tr ợ tìm lại sự nghiệ p ngoài xã hội, thúc
đẩy một doanh nhân quay tr ở ở về với violon, giúp đỡ một cựu chiến binh Việt Nam viết nên cuốn tiểu thuyết của mình.
ở l lại. Kì diệu thay, căn bệnh ung thư ngày càng thuyên giả m. Bệnh nhân hồi phục tr ở Tom Laughlin t ự hỏi: Có khả thi không khi bệnh tật tự thân nó là h ậu quả gia tăng từ những hành vi trong đờ i sống? Liệu đờ i sống tinh thần có ném nh ững cú tr ả đũa vào
chúng ta dưới hình hài ung thư? Và nếu như vậ y, liệu ta có th ể chữa lành cho b ản thân, ngay bây gi ờ , bằng việc sống chung vớ i nó?
BẢN NGÃ VÀ CÁI TÔI
T
ôi nghĩ thế này. Các thiên th ần trú ngụ ở vùng vùng Cái Tôi, trong khi S ự Kháng Cự
cư trú tạ i vùng Bản Ngã. Đây là cuộc chiến giữa hai thế lực này.
Cái Tôi có mong mu ốn sáng tạo, mong muốn gia tăng. Còn Bản Ngã ưa chuộ ng
những thứ trướ c sau như một. Vậy Bản Ngã là gì? Bởi đây là cuốn sách c ủa tôi nên tôi s ẽ tự định nghĩa theo
quan điểm của mình. Bản Ngã là phần tâm lý tin tưở ng ng vào những thực thể hữu hình. Nhiệm vụ của Bản Ngã là quan tâm đến những gì thế giớ i thực tại đang diễn ra.
Đó là một nhiệm vụ quan tr ọng. Chúng ta không thể nào tr ải qua một ngày mà thi ếu đi nó. Nhưng có những thế gi ớ i khác bên ngoài th ế gi ớ i thực này, và đó là nơi Bả n Ngã sa vào những r ắc r ối.
Đây là những gì Bản Ngã tin tưở ng: ng: 1) Cái chế t là có th ật . Bản Ngã tin r ằng sự tồn tại của chúng ta được định nghĩa bằng xương bằng thịt. Khi một cơ thể chết đi, chúng ta cũng không còn tồ n tại. Không có một cuộc sống nào khác ngoài cu ộc sống này.
ằng để đi từ A c. Tương tự, Bản Ngã tin r ằng 2) Thờ i gian và không gian là hi ện thự c. đến Z, chúng ra ph ải đi qua B, C và D. Để có t ừ b ữa ăn sáng cho đến b ữa ăn tối, chúng ta phải sống qua nguyên một ngày.
ỗi cá thể thì ẫn nhau. Bản Ngã tin r ằng tôi khác bi ệt so thì khác bi ệt và tách bi ệt l ẫ 3) M ỗ vớ i b ạn. Cặp đôi chúng ta không th ể đồng nhất. Tôi có th ể làm đau bạn nhưng nó sẽ không khiến tôi bị thương.
bất đồng d ễ nhận th ấ y v ớ i cu ộc s ố ng ng là bản năng tự v vệ. Bở i vì sự tồn tại của ự b ễ nh 4) S ự
chúng ta đượ c tính về mặt sinh học và theo đó, dễ b ị t ổn thương trướ c vô vàn cái ợ hãi trướ c những việc làm c ủa mình. Bản Ngã tin ác, chúng ta hành x ử không sợ hãi r ằng những hành động như có con để duy trì nòi gi ống, đạt lấy những thành quả sẽ
trườ ng ng tồn vớ i thờ i gian, hay th ắt dây an toàn là nh ững hành động thông minh. 5) Chúa không t ồn t ại. Không có một khái ni ệm nào tồn tại ngoại tr ừ các khái niệm sinh học và không có nh ững luật lệ nào đượ c áp dụng ngoại tr ừ những nguyên tắc của thế giớ i vật chất.
Đó là những nguyên tắc s ống của B ản Ngã. Chúng là nh ững nguyên tắc b ất di bất dịch.
Còn đây là những điề u Cái Tôi tin tưở ng: ng: 1) Cái chế t là ảo ảnh. Linh hồn vẫn duy trì và tr ỗi dậy trướ c vô số hình thái. 2) Thờ i gian và không gian là ảo ảnh. Thờ i gian và không gian ch ỉ hoạt động
ở đây, cũng đừng ứng dụng vào giấc mơ, viễn cảnh, hay trong phạm vi vật lý, và th ậm chí ở đây, những cảm xúc mãnh li ệt. Ở những chiều sâu khác, chúng ta d ịch chuyển cái gọi là “suy
nghĩ nhanh chóng” và tồ n tại trong nhiều mặt phức tạ p cùng một lúc. ể đề u là m ột. Nếu tôi làm đau bạn, tôi cũng sẽ bị tổn thương. 3) M ột cá thể đề ối thượ ng cảm xúc t ối ng nhấ t là tình yêu. Liên minh và giúp đỡ qua 4) Thứ c qua lại lẫn nhau là nhu cầu của cuộc sống. Chúng ta hòa h ợ p trong vấn đề này.
ời m ọi nơi. M ọi th ứ đều là Chúa trong nhi ều hình hài. Chúa tr ờ 5) Chúa hiện h ữ u ở m – Vùng Vùng siêu phàm mà chúng ta sinh s ống, di chuyển và hòa h ợ p. Vô vàn nh ững m ặt c ủa
thực tiễn tồn tại, tất cả đều đượ c tạo ra, duy trì và căng đầ y sức sống bở i linh h ồn của Chúa.
TR ẢI NGHIỆM CÁI TÔI
B
ạn có bao gi ờ tự hỏi tại sao thuật ngữ lóng cho tình tr ạng nhiễm độc lại có thiên hướ ng ng xấu xa không? Say thuốc, sau rượ u, u, vỡ nợ . Bở i vì họ đang bàn đến Bản Ngã. Chính Bản Ngã đã dẫn đến những tình tr ạng tiêu cực, đáng
ủa trên. Chúng ta đập đổ Bản Ngã để tiến về vùng Cái Tôi. nguyền r ủa Phần rìa vùng Cái Tôi ch ạm đến Sự Siêu Phàm. Đó là khoả ng r ỗng bí ẩn, nguồn nhiên liệu cho trí tu ệ tinh và nhận thức tinh thông. Những ước mơ trở thành thành hiện thực, những ý tưở ng ng nảy sinh đều xuất phát từ vùng Cái Tôi. Khi thi ền, chúng ta xâm nh ập được đến vùng này. Khi chúng ta ăn chay, cầ u nguyện, tìm ki ếm những viễn cảnh; thì chúng ta cũng đang tìm kiế m Cái Tôi. Khi th ầy tu xoay vòng, nhà thi ền sinh tụng kinh, người sùng đạ o cắt đi một phần máu thịt; khi k ẻ sám hối lê lết trăm dặ m, công dân M ỹ đâm xuyên ngườ i trong nghi th ức Sun Dance, hay khi
lũ trẻ ngoại ô ngây ng ất nh ảy điên cuồng trong một l ễ hội, tất th ảy họ đều tìm kiếm Cái ọng thay đổi nhận thức, chúng ta cũng đang cố gắng tìm kiếm Tôi. Khi chúng ta th ận tr ọng Cái Tôi của mình. Khi k ẻ say rượ u ngã quỵ quên mất bản thân, một gi ọng nói vọng lên thế này, “Tôi sẽ giúp anh,” đó là giọng nói bắt nguồn từ Cái Tôi của hắn. Cái Tôi là hi ện thân sâu s ắc nhất của chúng ta. Cái Tôi hòa h ợ p vớ i Chúa. Cái Tôi không có kh ả năng nói dố i.
Cái Tôi, cũng giống như Sự Siêu Phàm th ấm đẫm trong nó, luôn luôn phát tri ển và luôn luôn tiến hóa. Cái Tôi lên ti ếng cho tương lai.
Đó là lý do tạ i sao Bản Ngã căm ghét nó. Bản Ngã căm ghét Cái Tôi bởi khi đặ t nhận thức vào vùng Cái Tôi, chúng ta đã bỏ quên Bản Ngã. Bản Ngã không muốn chúng ta ti ến hóa. Bản Ngã đang làm chủ vỡ diễn. Nó chỉ
ưa thích những thứ như vốn dĩ bả n chất của chúng.
Bản năng hướng chúng ta đế n vớ i nghệ thuật là sự thúc đẩy tiến hóa, thúc đẩ y học hỏi, tăng cườ ng ng và nâng cao nh ận thức của mình. Bản Ngã ghét điều này. Vì chúng ta càng tỉnh táo bao nhiêu, chúng ta s ẽ chẳng cần đến Bản Ngã bấy nhiêu. Bản Ngã căm phẫn khi những nhà văn giác ngộ bắt tay vào công vi ệc bên chi ếc
máy đánh chữ. ở thành Bản Ngã căm phẫn khi một ngườ i khao khát tr ở thành họa sĩ bướ c tớ i khung vẽ tranh. Bản Ngã căm phẫn như vậ y vì nó bi ết những tâm trí này đang dầ n thức t ỉnh theo tiếng gọi, từ một vùng cao quý hơn nhữ ng thứ vật chất và bắt nguồn những những kho tàng sâu sắc, mạnh mẽ hơn vật chất bình thườ ng. ng. Bản Ngã không ưa nhà tiên tri và nh ững ngườ i nhìn xa trông r ộng vì họ tiên đoán những chặng đường phía trướ c. c. Bản Ngã căm ghét Socrates và Dớ t,t, Luther và Galieo, Lincoln, JFK và Martin Luther King.
ở đườ ng, Bản Ngã căm ghét những ngườ i nghệ sĩ vì họ là những ngườ i mở đườ ng, mở lối hướ ng ng về tương lai, vì mỗi cá nhân đề u thách th ức, theo cách nói c ủa James Joyce, để “rèn cho tâm hồn những lương tri chưa từng đượ c tạo ra trên ch ặng đườ ng ng của mình.” Những sự tiến hóa như vậy đe dọa đế n cuộc sống của Bản Ngã. Do đó mà nó phản
ứng lại. Nó triệu tậ p những sự xảo quyệt, hợp thành bè lũ kéo đế n. Bản Ngã sản sinh ra Sự Kháng Cự và tấn công những ngườ i nghệ sĩ giác ngộ.
NỖI SỢ HÃI HÃI
S
ự Kháng Cự ti ế p thêm nhiên li ệu từ n ỗi s ợ hãi. hãi. Chúng ta tr ải nghiệm nó như trả i nghiệm nỗi sợ. Nhưng đó là nỗ i sợ v về cái gì?
Nỗi sợ hậu qu ả khi theo đuổ i tiếng gọi trái tim. N ỗi sợ phá phá sản, nghèo túng, v ỡ
nợ . N ỗi s ợ khi khi tự mình làm ch ủ, khi chúng ta bỏ cu ộc và bò l ết v ề điểm b ắt đầu. Nỗi s ợ
ở nên ở thành ợ lăng loàn hay những ngườ i chồng không thủ y tr ở nên ích k ỷ, tr ở thành những ngườ i vợ lăng ợ khi không đủ kh ả năng nuôi sống gia đình, khi bỏ qua những ước mơ củ a chung; nỗi s ợ khi họ để theo đuổi hoài bão của mình. Nỗi sợ ph p hản b ội đồng đội, b ạn bè, những ngườ i yêu
ở thành trò cườ i.i. N ỗi s ợ b quý. Nỗi s ợ th th ất b ại. N ỗi s ợ tr tr ở thành b ỏ ngang trườ ng ng học, huấn luyện, sự chuẩn bị mà những người thân yêu đã hi sinh quá nhiều để dành lấy cho chúng ta, hay khi chúng ta làm vi ệc cực nhọc để dành lấy chúng. Nỗi sợ sa sa ngã; bỏ lỡ quá quá nhiều thứ mà ta không thể rút lui, không th ể đảo ngượ c hay hủy bỏ, và phải sống vớ i những sự lựa
ợ điên loạn. Nỗi sợ mất trí. Nỗi sợ cái chọn đã rồi đó trong suố t phần đờ i còn lại. Nỗi sợ điên cái chết.
Đó là những nỗi s ợ nghiêm ọng. Nhưng chúng không phả i nỗi s ợ th nghiêm tr ọng. th ật sự. Không phải Trùm c ủa nh ững N ỗi S ợ hay hay Bà Mẹ c ủa nh ững N ỗi S ợ c c ận k ề chúng ta đến n ỗi nói thành lời cũng khó mà tin đượ c. c. Nỗi Sợ r r ằng Chúng Ta S ẽ Thành Công. R ằng chúng ta có th ể thâm nhậ p vào những năng lực mà mình khát khao th ầm kín.
ở thành R ằng chúng ta có th ể tr ở thành những ngườ i mà cảm nhận sâu sắc trong trái tim phải là chính chúng ta.
Đây là viễn c ảnh đầy đáng sợ mà mà một người bình thườ ng ng có thể phải đối m ặt, b ở i nó sẽ t ống khứ anh ngay l ậ p tức (anh tưởng tượ ng) ng) khỏi c ộng đồng đã hằn sâu trong tâm trí anh từ bao đờ i nay.
ằng chúng ta còn hơn cả những gì mình nghĩ. Hơn Chúng ta sợ ph phải khám phá ra r ằng cả nh ững gì cha m ẹ/con cái/thầy cô nghĩa. Chúng ta sợ r r ằng mình thực s ự khao khát cái
tài năng mà giọng nói nhỏ trong đầu vẫn luôn mách b ảo. R ằng chúng ta th ật sự có nghị
ằng mình đúng thậ t có thể lái thuyền. lực, lòng kiên nh ẫn, sức chịu đựng. Chúng ta sợ r ằng giương cờ , tiến đến Mi ền Đất H ứa. Có nỗi s ợ đó ợ đó bở i vì nếu đúng như vậy. ta đã trở nên nên ở thành xa lạ với chính con người mình. Ta vượ t rào chắn. Tr ở thành những con quái thú g ớ m guốc. Chúng ta biết nếu đi theo những lý tưở ng ng này, mình c ần phải chứng minh sự giá tr ị
ở thành thành chúng ta? Ta s ẽ đánh mất của nó. Và điều đó đáng sợ đến thất kinh. Cái gì s ẽ tr ở bạn bè và gia đình, họ s ẽ không còn nhận ra ta n ữa. Ta chiến th ắng trong đơn độ c, trong không gian r ỗng tuếch, không một ai, một bóng người để dựa dẫm nữa.
Đương nhiên đó chính xác là nhữ ng chuyện s ẽ xảy ra. Nhưng đây là mộ t cái mẹo. Ta đạt đượ c mục tiêu, nhưng không đơn độc. Thay vào đó, ta trôi dạ t vào kho tàng r ực sáng, vô tận và không bao gi ờ cạn kiệt của trí tuệ, nhận thức và tình b ằng hữu. Đúng,
ở nơi mà mình chưa từ ng chúng ta mất bạn. Nhưng ta cũng tìm thấ y những ngườ i bạn, ở nơi nghĩ đến. Và họ là những ngườ i bạn tốt hơn, chân thành hơn. Và ta cũng nên tố t và chân thành như thế vớ i họ. Bạn có tin tôi không?
CÁI TÔI ĐÍCH THỰ C
B
ạn có con cái không?
ồi đấy, chúng chẳng tự nhiên mới sinh ra mà đã có kinh Nếu có thì b ạn biết r ồi nghiệm hay nhận th ức. M ỗi cá nhân đế n th ế gi ớ i này vớ i nh ững tính cách độ c
đáo và khác biệt. M ỗi đứa tr ẻ là chính b ản thân chúng. Ngay c ả ở những c ặ p song sinh, dẫu có đượ c sinh ra t ừ chính xác một c ặp gen tương đồng thì chúng v ẫn có sự khác biệt hoàn toàn t ừ ngày đầu tiên xu ất hiện và mãi mãi v ẫn như thế. Nói cách khác, không ai trong s ố chúng ta được sinh ra như nhữ ng giọt nướ c
ờ đợ i thế giớ i ghi dấu. Thay vào đó, chúng ta xuấ t hiện v ớ i niềm khao giống nhau và ch ờ đợ khát về sự tinh tế và cá nhân hóa b ản thân. Một cách nghĩ khác nữa là: Chúng ta không đượ c sinh ra vớ i vô vàn nh ững sự lựa chọn.
ở thành Chúng ta không thể tr ở thành những gì chúng ta mu ốn. Chúng ta đến thế giớ i này v ớ i mỗi s ố phận c ụ thể. Ta có công vi ệc ph ải làm, tiếng để bước đế n, và một cái tôi để hướ ng gọi để bước ng tớ i.i. Chúng ta là chính mình t ừ trong cái nôi, và bị mắc k ẹt trong cái nôi này. Nhiệm vụ của chúng ta trên đờ i không phải định hình bản thân theo m ột hình mẫu
tưở ng ng tượng trong đầ u, mà phải khám phá mình đã là ai và hướng đế n nó. ở thành Nếu sinh ra để vẽ thì bổn phận của ta là tr ở thành họa sĩ. ở Nếu sinh ra để nuôi dưỡ ng ng và giáo d ục tr ẻ em thì b ổn phận của chúng ta là tr ở thành những bà mẹ. Nếu sinh ra để đấu tranh cho s ự ngu dốt và bất công trên hành tinh thì b ổn phận của chúng ta là nhìn nh ận ra nó và b ắt tay vào công vi ệc.
PHÂN VÙNG LÃNH TH Ổ VỚ I HỆ THỐNG CẤP BẬC
Ở
vương quốc các loài v ật, m ỗi cá thể định nghĩa bản thân chúng bằng m ột trong
hai cách – b b ở i th ứ hạng tính theo sự tôn ti tr ật t ự ho ặc s ự k ết n ối của chúng vớ i
lãnh thổ.
Đó là cách mà mỗi cá thể - con người cũng như độ ng vật – đạ – đạt l ấy s ự an toàn về
mặt tâm lý c ủa mình. Các cá th ể biết chỗ đứng của nó. Đó là cách thế giớ i hoạt động.
Ở hai khía c ạnh này, tôn ti tr ật t ự dường như đượ c tự ngầm hiểu v ới nhau. Đây là yếu tố tự động kích hoạt khi chúng ta còn nh ỏ. Chúng ta hành độ ng tự nhiên theo s ố đông, theo bè phái mà không nh ận thức nhiều về điều này, chúng ta bi ết ai là con đầu đàn và ai là con đứng chót. Và ta bi ết đượ c c ả ch ỗ đứng c ủa mình. Dường như chúng ta đị nh hình bản thân một cách b ản năng, trong phạm vi sân trường, bè lũ hay câu lạ c bộ.
Mãi đến sau này, thườ ng ng là sau những quá trình giáo d ục nghiêm ng ặt, ta mớ i b ắt đầu tìm hiểu về vế phân vùng lãnh th ổ. Đối vớ i một vài người, điều đó cứ u sống họ.
ĐỊNH HƯỚ NG NG HỆ THỐNG THỨ B BẬC
Đ
a số chúng ta định hình bản thân theo th ứ bậc mà không hề nhận thức điều đó.
Khó mà không như vậy. Trườ ng ng học, quảng cáo, và c ả cái nền văn hóa vật
chất này tậ p cho ta ngay t ừ thu ở l l ọt lòng cái thói quen định nghĩa bả n thân từ
những ý kiến của ngườ i khác. Uống cốc bia này và có ngay m ột công việc, nhìn nhận
theo cách đó và mọi người đều sẽ yêu mến bạn. R ốt cuộc thì hệ thống cấ p bậc là gì? Hollywood là m ột h ệ th ống cấ p bậc. Tương tự như Washinton, Phố Wall, và c ả tổ chức Daughters of the American Revolution.
Trườ ng ng trung học chính là h ệ thống cấ p bậc tiền đề. Và nó thành công; trong cái ao nhỏ đó, định hướ ng ng tôn tri tr ật tự đã thành công. Đội trưởng độ i cổ vũ biết nơi nào phù hợ p với cô ta, cũng như nhữ ng k ẻ ngố trong Câu L ạc Bộ Cờ Vua Vua vậy. Mỗi cá nhân có chỗ đứng thích hợ p của họ. Hệ thống làm việc hiệu quả.
ở nên Tuy nhiên, cái định hướ ng ng này lại phát sinh v ấn đề. Khi số lượ ng ng tr ở nên quá l ớ n, n, sẽ có thứ bùng nổ. Một thứ tự bầy đàn chỉ có thể giữ một số lượ ng ng gà nhất định. Tại Massapequa High, bạn s ẽ tìm thấy chỗ đứng c ủa mình. Di chuyển đến Manhattan thì cái
mánh đó chẳng còn tác d ụng. Thành phố New York thì l ại quá lớn để thực hiện chức năng như một hệ thống cấ p bậc. Tương tự như IBM, và bang Michigan. Mỗ i cá nhân trong đám đông cả m th ấy mình bị lấn át và tr ở ở nên nên vô hình. Anh ta b ị nhấm chìm trong đám đông quá lớ n. n. Anh lạc lối. Con người chúng ta dường như chị u ảnh hưở ng ng t ừ s ự ti ến hóa trong quá kh ứ, t ức cảm th ấy thoải mái trong m ột c ộng đồng chỉ kho ảng 20 cho đến 800 ngườ i.i. Chúng ta có thể nâng con s ố này lên vài nghìn, th ậm chí 5 nghìn. Nhưng trong mộ t vài khía c ạnh, nó
ở nên tr ở nên quá l ớ n. n. Bộ não chúng ta không th ể lưu trữ nổi quá nhiều khuôn mặt như vậ y. Ta dịch chuyển không ngừng nghỉ, phơi bày chớ p nhoáng những tấm huy hiệu cho địa vị của mình (Này, cậu có thích huy hi ệu thủy thủ Lincoln c ủa tôi không?) và t ự hỏi sao chẳng ai thèm quan tâm.
Chúng ta đã thâm nhậ p vào Xã Hội Quần Chúng. Hệ thống thứ bậc quá lớ n. n. Nó không còn hiệu quả như trướ c nữa.
NGƯỜ I NGHỆ SĨ VÀ HỆ THỐNG THỨ B BẬC
Đ
ể một ngườ i nghệ sĩ định nghĩa bả n thân theo sự phân bậc là một điều tai hại.
Hãy cùng tìm hi ểu vì sao. Đầu tiên, các b ạn hãy nhìn xem điề u gì xảy ra vớ i
định hướ ng ng tôn ti tr ật tự.
Một cá nhân định nghĩa bả n thân b ở i chỗ đứng của mình trong h ệ thống cấ p bậc
sẽ: 1) Cạnh tranh đế n cùng vớ i nh ững ngườ i khác trong h ệ th ống, mong muốn nâng hạng bậc của mình bằng cách nâng t ầm hơn những k ẻ ở trên, trên, trong khi tr ấn giữ vị trí của mình trướ c những k ẻ thấp hơn.
2) Đánh giá hạ nh phúc/ thành công/ thành t ựu bằng thứ hạng c ủa mình trên bậc thang c ấ p, c ảm thấy thỏa mãn nhất khi thứ hạng của mình cao và kh ốn khổ khi thứ hạng thấ p. 3) Hành xử với ngườ i khác dựa trên th ứ bậc của họ, loại tr ừ các yếu tố khác.
4) Đánh giá mỗi bướ c ti ến c ủa mình bằng hiệu quả nó mang lại vào những ngườ i khác. Anh ta s ẽ hành động, ăn mặc, nói chuyên hay suy nghĩ sao cho phù hợ p với ngườ i khác.
Nhưng nghệ sĩ không thể cứ nhìn nét mặt k ẻ khác mà đánh giá nỗ lực hay mục tiêu của mình. Nếu bạn không tin tôi, hãy h ỏi Van Gogh, người cho ra đờ i đầy những tác phẩm bất hủ và không bao gi ờ ph phải tìm một ngườ i mua trong suốt cuộc đờ i của mình.
Ngườ i nghệ sĩ phải hành động theo sự phân vùng lãnh th ổ. Anh ta phải làm vi ệc vì lợ i ích của chính mình.
Trong hệ thống cấ p bậc, ngườ i nghệ sĩ đối mặt vớ i bên ngoài. Khi g ặ p gỡ một
ngườ i mớ i,i, anh ta t ự hỏi bản thân, Ngườ i này có th ể làm gì cho mình? Làm th ế nào để ngườ i này nâng cấ p chỗ đứng của mình? Trong hệ thống này, ngườ i nghệ sĩ thườ ng ng ngắm núi này trông núi n ọ. Nơi duy nhất anh ta không th ể nhìn ra chính l à nơi mà anh ta phải: tiến vào trong.
ĐỊNH NGHĨA CỦA NGƯỜ I VIẾT THUÊ
T
ôi học được điều này từ Robert McKee. Ông ấy nói, ngườ i viết thuê là những
nhà văn dự đoán khán giả. Khi một ngườ i vi ết thuê ngồi vào bàn làm vi ệc, anh
ằng trái tim mình đang cả m nhận điều gì. Anh ta hỏi th ị ta không hỏi b ản thân r ằng
trường đang tìm kiếm điề u gì. Ngườ i viết thuê hạ mình trước người đọc. Anh ta nghĩ mình cao cấp hơn họ . Sự thật là, anh chàng s ợ h họ muốn chết, chính xác hơn, sợ là là hàng thật khi đứng trướ c mặt họ, sợ vi viết nên những cái mình th ực sự cảm nhận hay tin tưở ng, ng, những cái tự thân anh nghĩ là thú vị. Anh sợ nó nó sẽ ch c hẳng bán được. Do đó, ngườ i vi ết thuê phải đoán trướ c cái mà th ị
trườ ng ồi đưa nó cho họ . ng muốn, r ồi Nói cách khác, những ngườ i viết thuê sáng tác d ựa trên thứ bậc. Anh ta viết những
gì mình tưởng tượ ng ng là sẽ đượ c mọi người đón nhậ n. Anh ta ch ẳng tự hỏi mình, Chính tôi muốn viết cái gì? Tôi nghĩ cái gì là quan trọ ng? Thay vào đó, anh hỏi, Bây giờ cái cái gì nóng hổi nhất, Có cái gì để mình kiếm hờ i không?
Ngườ i viết thuê giống như một chính tr ị gia luôn thăm các bả ng khảo sát trướ c khi đảm nhận vi trí. Ông ta là m ột k ẻ mị dân đầy lén lút.
ĐỊNH HƯỚ NG NG PHÂN VÙNG LÃNH THỔ
G
ần khu đồi chỗ tôi có một con sói ba chân. M ọi thùng rác trong khu ph ố đều thuộc v ề nó. Đó là cách nó đánh dấ u lãnh thổ c ủa mình. Thỉnh thoảng, những con vật phá đám bốn chân khác c ố g ắng chiếm l ấy lãnh thổ này nhưng chúng
không thể. Trong vùng đất sỡ h hữu của con sói, mặc dù nó bị cụt chân song vẫn là bất khả chiến bại.
Con người chúng ta cũng có nhữ ng vùng lãnh th ổ của riêng mình. Vùng lãnh th ổ đó thuộc về tâm lý. Lãnh th ổ của Stevie Wonder là chi ếc piano. Của Arnold Schwarzenegger là phòng t ậ p thể hình. Khi Bill Gates bước vào khu đậ u xe của Microsoft, ông ấy đang tiến vào vùng lãnh th ổ. Khi tôi ngồi xuống sáng tác, tôi đang ở trong lãnh th ổ của chính tôi. Những yêu cầu của một vùng lãnh thổ là gì? sản sinh phương tiệ n sinh s ố ng. ng. Những đấu thủ chạy đua biế t thế 1) Vùng lãnh th ổ s
nào là một vùng lãnh thổ. Tương tự như những người leo núi, người đua thuyề n và các nhà thiền sinh. Nghệ sĩ và các doanh nhân cũng biết vùng lãnh th ổ là gì.
ổ nâng đỡ chúng ực truyề n t ừ ừ bên chúng ta mà không c ần đế n một l ự bên ngoài. 2) Vùng lãnh th ổ nâng Một lãnh th ổ hàm chứa luồng ý kiến phản hồi khép kín. Nhiệm vụ của chúng ta là ra s ức nỗ lực và yêu thương; vùng lãnh thổ bị cuốn hút bở i những tác động này và g ửi lại chúng ta những hình thái tốt đẹp tương tự . có yêu sách làm vi ệc m ột mình. B ạn có thể chung nhóm v ớ i m ột 3) Vùng lãnh th ổ có
đối tác, tậ p thể hình vớ i một ngườ i bạn, nhưng bạn chỉ cần chính bản thân để khai thác s ự màu mỡ , tiềm năng trong lãnh th ổ của mình.
có yêu sách v ề công công việc. Khi Arnold Schwarzenegge r vượ t qua 4) Vùng lãnh th ổ có
một thử thách th ể hình, anh đang ở trong trong mảnh đất của bản thân. Nhưng những thứ khẳng
định tính chủ quyền của anh lại chính là hàng gi ờ , hàng năm vật vã mồ hôi để thu phục nó. Lãnh th ổ không cho tặng mà nó trao tr ả lại. trao tr ả l ại chính xác nh ữ ng ng gì b ạn đã bỏ ra. Các vùng lãnh th ổ, 5) Vùng lãnh th ổ trao
phạm vi thì r ất công bằng. Mỗi éc năng lượ ng ng bạn bỏ ra liền chảy hết vào trong tài kho ản của mình. Lãnh th ổ không bao gi ờ h h ạ th ấ p giá tr ị c ủa m ột ai và cũng không bao giờ s s ụ p
đổ. Khi bạn đặt cọc, bạn sẽ nhận lại, chính xác đế n từng đô la. Lãnh thổ của bạn là gi?
NGƯỜ I NGHỆ SĨ VÀ LÃNH THỔ
H
ành động c ủa sáng tạo thì bắt nguồn từ sự xác định lãnh thổ. Gi ống như một
ờ đón đứa con chào đời, ngườ i nghệ sĩ hay nhà cải cách đề u bà mẹ chuẩn bị chờ đón mang trong mình sự s ống mớ i c ủa h ọ. Không ai có th ể giúp họ đón nhận nó.
ợ. Và họ cũng không cần những sự hỗ tr ợ Cả ngườ i mẹ và nghệ sĩ đều được thượng đế quan sát từ phía trên. S ự thông thái của tự nhiên biết đâu là thời điể m s ự sống bên trong hé mở một cách toàn di ện. Nó biết
chính xác đến từng nano giây khi nào nh ững xuất hiện những chiếc móng tay nhỏ bé đầu tiên.
Khi ngườ i nghệ sĩ hành động theo sự phân cấ p bậc, cô lòng vòng xung quanh Nàng Thơ Cảm Hứng. Cô đả kích và khiến nàng ta bực mình. Nghệ sĩ và ngườ i mẹ là những phương tiện, không phải là ngườ i khởi đầu. Họ không tạo ra sự s ống m ớ i mà chỉ là ngườ i b ảo b ọc. Đó là lý do tại sao sinh đẻ l ại là một tr ải nghiệm khiêm nhường. Ngườ i mẹ vỡ òa òa vì sung sướng trước điề u kì diệu bé nhỏ trên tay. Cô biết đứa con đi ra khỏi ngườ i cô chứ không phải từ cô, thông qua cô nhưng không phải của cô.
ời.i . Khi những ngườ i nghệ sĩ làm việc trong phạm vi của mình, cô tôn sùng chúa tr ờ Cô hướng mình đế n vớ i thế lực bí ẩn hội t ụ năng lượng cho vũ trụ ấy và khao khát giải phóng s ự s ống m ớ i thông qua bản thân. Bằng việc hoàn thành công vi ệc c ủa mình vì lợ i ích của nó, cô toàn tâm toàn ý v ớ i những thế lực này. Hãy nhớ , v ớ i v ị trí là những ngườ i nghệ sĩ, chúng ta không biết đế n những thứ vô giá tr ị. Chúng ta trau d ồi nó mỗi ngày. Cố gắng dự đoán những bướ c ti ế p theo của Nàng
Thơ Cảm Hứng giống như cách những ngườ i viết thuê dự đoán khán giả của họ là một ời.i . Đây chẳng khác nào m ột sự báng bổ và xúc cách hạ thấ p giá tr ị bản thân vớ i chúa tr ờ phạm đến thần thánh.
Thay vào đó, chúng ta hãy tự hỏi bản thân như những bà mẹ ch ờ đón ờ đón đứa con đầu lòng. Tôi cảm nhận ra thứ gì đang hình thành bên trong mình? Hãy để tôi dìu d ắt nó, nếu
có thể, vì lợ i ích c ủa chính nó ch ứ không phải vì những điều nó có thể làm hay nâng cao
địa vị của tôi.
SỰ KHÁC KHÁC BIỆT GIỮ A PHÂN VÙNG LÃNH TH Ổ VÀ PHÂN CẤP BẬC
L
àm sao để biết nếu định hướ ng ng của chúng ta là v ạch ra những phạm vi của mình
hay hành động dựa trên sự phân cấ p bậc? Có một cách, đó là tự hỏi b ản thân. Nếu tôi đang cảm th ấy lo lắng, tôi định sẽ
làm gì? Nếu chúng ta nhấc điện thoại và gọi cho sáu ngườ i bạn, từng ngườ i từng ngườ i một để đượ c nghe giọng nói của họ và v ững tâm r ằng họ vẫn quan tâm đến chúng ta, tức
chúng ta đang hình thành sự phân cấ p bậc. Chúng ta tìm ki ếm những ý kiến tốt từ ngườ i khác. Arnold Schwarzenegger s ẽ làm gì trong m ột ngày quái đản? Anh ta không g ọi cho những ngườ i bạn trí cốt của mình mà ti ến thẳng đến phòng tậ p thể hình. Anh chẳng quan tâm nếu nơi này đang tr ống r ỗng, nếu mình đang không cất tiếng nói đến tâm trí. Anh
ở l lại. biết r ằng chỉ cần tậ p thể hình cũng đủ để kéo bản thân tậ p trung tr ở Đó là định hướng đánh dấ u lãnh th ổ. Sau đây là một bài kiểm tra khác. Khi tham gia b ất k ỳ hoạt động nào, bạn hãy tự hỏi bản thân: Nếu tôi là ngườ i cuối cùng còn lại trên Trái Đất, liệu tôi có còn làm nó không? Nếu chỉ có mình b ạn đơn độc trên hành tinh, định hướ ng ng về phân cấ p bậc sẽ không
còn nghĩa lý gì. Không có ai để gây ấn tượ ng. ng. Vậy nên, nếu b ạn v ẫn theo đuổi hình thái này, xin chúc mừng. Bạn đang thự c hiện nó với định hướ ng ng phân vùng lãnh th ổ Nếu Anrnold Scharzenegger là người đàn ông cuối cùng trên Trái Đấ t, anh ta s ẽ vẫn đến phòng tậ p. Stevie Wonder s ẽ vẫn luyện các điệu nhạc vớ i chiếc piano. Giá tr ị họ nhận được đến t ừ chính những hành vi, chứ không phải t ừ ấn tượng mà chúng đem đế n. Tôi có một ngườ i b ạn r ất say mê th ờ i trang. Nếu cô là ngườ i ph ụ n ữ cu ối cùng trên Trái
Đất, h ẳn cô ta s ẽ phóng thẳng t ớ i c ửa hi ệu Givenchy hay St. Laurent, l ậ p t ức ti ến vào và bắt đầu công cuộc ă n tr ộm. Trong trườ ng ng hợ p của cô bạn này, hành vi không ph ải để gây
ấn tượ ng ng vớ i k ẻ khác. Cô ch ỉ đơn giản là yêu thời trang. Đó là lãnh thổ của cô. Bây giờ : Chúng ta v ới cương vị là những ngườ i nghệ sĩ thì sao?
Chúng ta thực hi ện công việc c ủa mình như thế nào? Ảnh hưở ng ng b ở i s ự phân cấ p bậc hay phân vùng lãnh th ổ của mình?
ở nên Nếu tr ở nên hoảng loạn, liệu chúng ta có đến đó trướ c? c? Nếu chúng ta là nh ững ngườ i cuối cùng trên Trái Đấ t, liệu chúng ta v ẫn sẽ xuất hiện ở phòng phòng thu, buổi diễn tậ p, phòng thí nghiệm?
ĐỨ C TÍNH QUAN TR ỌNG NHẤT
M
ột ngườ i từng xin đức vua Leonidas c ủa Sparta ch ỉ ra đức tính quan tr ọng nhất của một ngườ i chiến binh. Ông đáp: “Khinh thườ ng ng cái ch ết.”
Đối v ớ i chúng ta, như những ngườ i nghệ sĩ, hãy thay thế bằng c ụm
từ “thất b ại”. Khinh thườ ng ng sự th ất b ại là thói quen quan tr ọng nhất. B ằng việc kìm hãm sự chú ý của mình đến những hành động và ý nghĩa – nói cách khác, đế n công việc và những yêu cầu công việc – chúng ta đã chém xo ạc đến những k ẻ thù đang xuyên mác
vung giáo kia.
THÀNH QUẢ LAO ĐỘNG
K
hi Krishna hướ ng ng dẫn cho Arjuna r ằng chúng ta có quy ền với lao động của mình chứ không phải vớ i thành quả của họ, tức anh ta đang khuyên nhủ các chiến binh hành động theo sự phân vùng ph ạm vi, chứ không phải theo sự
phân cấ p bậc. Chúng ta nên làm vi ệc vì sự tận hưở ng, ng, yêu thích chứ không phải vì của cải, sự chú ý hay những tràng pháo tay.
Đến đây, có một cách th ứ ba được đề nghị từ cuốn sách Chúa t ể K ỉ Luật, cách này nằm ngoài những khái niệm phân cấ p bậc hay phân vùng lãnh th ổ. Đó là, làm vi ệc và cống hiến cho Ngườ i.i. Thực hiện nó như một sự dâng tặng đến Chúa.
Hãy đưa ta sự hành động Thanh lọc những hi vọng và bản ngã Trau dồi sự quan tâm đến tâm hồn
Hành động đi và hành động vì ta. Dù sao đi nữa thì công vi ệc cũng bắt nguồn t ừ Chúa tr ờ ờ i.i. Tại sao không gửi tr ả nó lại?
Để lao động theo cách này, văn bả n Bhagavad Gita có nói, chính là m ột d ạng c ủa thiền và là hình thái t ối cao của sự thành tâm về tinh thần. Tôi tin nó cũng chuẩ n mực và gần gũi nhất vớ i Hiện Thực Cao Hơn. Trên thự c tế, chúng ta là nh ững nô lệ của Điều
ở thành Thần Bí. Chúng ta hi ện diện trên trái đất để tr ở thành những đặc vụ của Thượng Đế, để đem lại sự tồn tại cho những thứ vẫn chưa thể tồn tại, nhưng những thứ đó sẽ tồn tại thông qua chúng ta. Từng hơi thở , t ừng nhịp đậ p c ủa chúng ta, m ỗi quá trình ti ến hóa c ủa t ừng t ế bào
đều b ắt nguồn từ Chúa và đượ c duy trì b ởi Ngườ i t ừng giây một, cũng như mỗ i s ự sáng tạo, mỗi phát minh, mỗi vạch nhị p p hay mỗi khổ thơ, mỗi suy nghĩ, viễ n cảnh, tưở ng ng
tượ ng, ng, mỗi thất b ại v ớ v v ẩn và đột phá của thiên tài đề u bắt nguồn t ừ trí tinh thông vô t ận
đã hình thành chúng ta và cả vũ trụ trong cả mọi chiều sâu, vượ t xa những khoảng tr ống r ỗng, những vô tận tiềm tàng, những hỗn độn sơ nguyên, nhữ ng cảm hứng. Để thừa nhận
ở v hiện thực này, để lu mờ nh những bản ngã, để công việc hòa vào chúng ta và t ự do tr ở về vớ i nguồn gốc, đó, theo ý kiến của tôi, chân thực như hiện thật đã định.
CHÂN DUNG NGƯỜ I NGHỆ SĨ
C
uối cùng, chúng ta đi đế n tìm hiểu về hình mẫu trong thế giớ i của ngườ i nghệ sĩ.
Đó là hình mẫ u tồn tại ở một hiện thực xa vời khác, nơi ta chẳ ng thể chứng
mình điều gì, nhưng lạ i có thể n ảy sinh sức s ống, công việc và ngh ệ thu ật c ủa
mình. Những hành tinh này đang cố g ắng giao tiế p v ớ i thế gi ớ i của chúng ta. Khi Black ca ngợ i r ằng Sự Vĩnh Hằng len lỏi tình yêu vớ i s ức sáng tạo của thời gian, ông đang liên
tưởng đến những hành tinh này vớ i tiềm ẩn thuần khiết. Những tiềm ẩn đó vô hạn, không bị giam hãm b ở i nơi chốn hay một không gian nào, song có th ể truyền tải những tầm nhìn
đến đây, đến thế giớ i đã được định hình về không gian và th ờ i gian của chúng ta. Ngườ i nghệ sĩ là nô lệ của khái niệm đó, của những thiên thần, của Nàng Thơ Cả m Hứng kia. K ẻ thù của nghệ sĩ lại chính là cái B ản Ngã tầm thườ ng ng có thể sản sinh Sự Kháng Cự, s ản sinh ra con r ồng luôn cảnh giác trông gi ữ kho vàng quý giá. Đ ây là lý do
ở thành thành chiến binh, và gi ống như các chiến binh, những ngườ i nghệ tại sao nghệ sĩ phải tr ở sĩ trong suốt bấy lâu nay đã giành đượ c sự khiêm tốn, khiêm nhườ ng. ng. Một vài trong s ố họ có thể hành xử quá phô trương trong xã hội. Song, khi đượ c ở một mình v ớ i công việc,
ở nên họ l ại tr ở nên mộc mạc, đầy khiêm tốn. Họ bi ết b ản thân mình không ph ải là nguồn sáng tạo truyền tải đến đờ i thực. Họ chỉ đang tạo điều kiện và nâng niu chúng. H ọ chính là những công cụ điêu luyệ n và tự nguyện đến các vị thánh thần mà mình thành tâm ph ụng sự.
CUỘC SỐNG NGƯỜ I NGHỆ SĨ
B
ạn có phải một nhà văn bẩm sinh? Bạn được sinh ra để tr ở ở thành thành họa sĩ, nhà khoa học, hay một sứ giả của hòa bình? Đến cuối cùng, câu h ỏi chỉ có thể
đượ c tr ả lờ i bằng hành động.
Làm hoặc không làm.
Nghĩ theo hướ ng ng thế này có th ể dễ hiểu. Nếu bạn được sinh ra để ch ữa tr ị ung thư hay sáng tác một bản hòa tấu hay mã hóa ph ần mềm mà bạn không làm, b ạn không chỉ làm tổn thương, mà thậ m chí còn h ủy hoại b ản thân. Bạn khiến con cái t ổn thương. Bạ n khiến tôi tổn thương. Bạn làm đau hành tinh này. Bạn xấu hổ trướ c những thiên sứ đã kề vai sát cánh v ớ i mình, b ạn căm phẫn
Thượ ng ng Đế, Người đã tạ o ra bạn vớ i những món quà độc nhất vô nhị chỉ bạn mớ i có, vớ i ở ll ại v ớ i mục đích duy nhất: đị nh hình mỗi con ngườ i v ớ i những con đườ ng ng riêng quay tr ở Chúa. Công việc sáng tạo không phải hành động ích k ỷ hay lôi kéo s ự chú ý như một phần của các diễn viên. Đó là món quà đế n thế giớ i và mỗi sinh vật sinh sống trên thế giới này. Đừng l ừa d ối chúng tôi b ằng s ự đóng góp của b ạn. Hãy thể hi ện nh ững cái mà bạn có.
S T E V E N P R E S S F I E L D là tác gi ả c ủa cuốn sách bán ch ạy trên toàn th ế
ổ ng ng Lử a, a, Dòng Ch ả y Chiế n Tranh, và Th ờ i Khắ c giớ i Huyề n Thoại Bagger Vance, C ổ Cuố i Cùng C ủa ủa Ngườ i Amazon.
Ông hiện đang sinh sống tại Los Angeles.
Để biết thêm chi ti ết, truy cậ p www.StevenPressfield.com