Rofer A. Arches
Dr. Rabina
III-4 BSE Filipino
Disyembre 8, 20!
TEORYANG TEORYANG PANGGR PANGGRAMAT AMATIKA IKA
I. Introduksyon •
•
•
•
•
Ba"a# laran$an ay may sarilin$ sanli$an. An$ an%man$ sanli$an an$ ma$sisilbi ma$sisilbi ni#on$ ma#ibay na p%n&asyon$ mapan$haha"a'an. An$ sanli$an a# p%n&asyon$ i#o ay nasa anyo n$ m$a #eorya a# sim%lain o iyon$ m$a se# n$ 'aisipan$ na$#a#an$'an$ ma$pali"ana$ n$ isan$ pan$yayari na na'apaloob sa isan$ #iya' na &isiplina o laran$an. (ala'i an$ $ina$ampanan n$ m$a #eorya a# sim%lain sapa$'a# an$ m$a i#o an$ na$sisilbin$ ba#ayan n$ m$a pamaraan sa $a$a"in$ pa$-aaral a# pa$#%#%ro n$ "i'a %pan$ #iya'in '%n$ an%-ano an$ &apa# bi$yan$-pansin a# pa$papahala$a. Sa ma&alin$ sabi, an$ m$a sim%lain, prinsipyo o #eoryan$ i#o bilan$ sanli$an an$ na$sisilbin$ ba#ayan o #an$la" sa pa$paplanon$ $a$a"in o isasa'a#%paran. An$ m$a #eorya)# sim%lain$ i#o an$ &ahilan '%n$ ba'i# nabibi$yan$-lina" an$ m$a na$nanais na p%malao# laran$an n$ pa$-aaral a# pa$'a#%#o n$ "i'a. *a'apaloob sa iba)# iban$ #eorya, panana", a# sim%lain an$ pa$hahanap n$ m$a 'asa$%#an sa m$a 'a#an%n$an$+Paano 'a#an%n$an$+ Paano natututuhan / natatamo ang wika? Paano dapat itinuturo ang wika? Ano ang dapat na maging tuon sa pagtuturo ng wika? Paano magplano, maghanda, at maglapat ng iba’t ibang dulog, teknik, at pamaraan sa epektibong pagtuturo at pagkatuto ng wika? An$ m$a p%n&asyon$ #eore#i'al m%la sa ba#ayan$ #eorya, prinsipyo, panana", a# sim%lain sa laran$an n$ "i'a ay masasabin$ esensiyal a# in#e$ral sa iba pan$ la"a' n$ pa$-aaral. (ahala$an$ #an&aan na an%man$ pa$'a#%#on$ ma#a#amo n$ isan$ ma$-aaral ay ma$sisilbin$ #%lay sa iba pan$ la"a' #%la& n$ pamaraan a# es#r es#ra# a#eh ehiy iya a sa pa$# a$#%#%r %#%ro, o, pa$# pa$#a# a#ay aya a n$ m$a m$a ma'r ma'ron on$ $ 'asan asanay ayan an,, &ebe &ebelo lopm pmen en## n$ '%ri '%ri'% '%l% l%m, m, pa$h pa$hah ahan an&a &a a# ebal ebal" "asyo asyon n n$ 'a$a 'a$ami mi#a #an$ n$ pampa$#%#%ro, pa$s%s%li#, a# pananali'si'. Sama'a#%"i&, %nan$ ha'ban$ an$ 'aba#iran sa pa$-aaral a# pa$'a#%#o n$ "i'a pa#%n$o sa iba pan$ pa$-aaral a# pa$'a#%#o n$ m$a pa'sa sa loob a# labas n$ &isiplina. I#o an$ p%n&asyon$ ma$papa#a#a$ sa sa pa$s%on$ sa laran$an$ Filipino bilan$ &al%yan n$ 'aalaman a# 'ar%n%n$an. Bila Bilan$ n$ $%ro $%ro n$ "i'a, "i'a, maha mahala la$a $a an$ an$ sasan sasan&i &i$a $an n mon$ mon$ panin panini" i"al ala a %'ol %'ol sa 'ali' 'ali'as asan an n$ "i'a "i'a a# ba#a ba#a %pan$ %pan$ epe' epe'#i #ibo bo sila silan$ n$ ma#% ma#%#o #o n$ "i'a "i'a #%n$ #%n$o o sa 'apa'inaban$a 'apa'inaban$an$ n$ panlip%nan. panlip%nan. An$ m$a #eorya a# sim%lain sim%lain an$ pa$m%m%lan pa$m%m%lan n$ panini"ala n$ isan$ $%ro 'a%$nay n$ a&hi'ain$ ma#%#o a# ma#amo n$ ba#a an$ "i'a para sa 'apa'inaban$an$ pansarili, pampamilya, a# pampamayanan. Sa pan$'alaha#an, may m$a sim%lain sa pa$#%#%ro a# pa$'a#%#o n$ "i'a.
Teoryang Baryasyonista or Variationist •
%mala$anap an$ #eoryan$ i#o &ahil sa %n#i-%n#in$ pa$-%sbon$ n$ m$a iba#
•
iban$ speech comm%ni#y na na$#a#a$lay n$ maramin$ baryasyon n$ "i'a. *a'apo'%s sa baryasyon n$ "i'an$ $ina$ami# n$ m$a #aon$ san$'o# sa isan$ &is'%rso 'inapapalooban i#o n$ pa$'a'aiba sa #ono, in#onasyon, $ami# n$ sali#a
•
$ayon &in an$ es#r%'#%ran$ pan$$rama#i'a n$ isan$ /eoryan$ Baryasyonis#a inanini"alaan ni i##le"oo& sa 'anyan$ pa$#ala'ay na na'i'i#a n$ na$-aaral n$
•
"i'a an$ iba# iban$ baryasasyon sa #a$apa$sali#a. Sa pa$-aaral naman n$ "i'a, an$ m$a 1homs'yan ay nanini"ala na na$i$in$ mahirap para sa na$-aaral n$ "i'a an$ maramin$ baryasyon o 'a%$nay n$
•
baryasyon$ i#o an$ ponolohiya n$ "i'a. Sa pa$-aaral naman n$ "i'a, an$ m$a 1homs'yan ay nanini"ala na na$i$in$ mahirap para sa na$-aaral n$ "i'a an$ maramin$ baryasyon o 'a%$nay n$
•
baryasyon$ i#o an$ ponolohiya n$ "i'a. An$ baryasyonis#a naman$ si /arone ay malina" na na'apo'%s sa proseso n$ pa$#%'las. Ayon sa 'anya, an$ lay%nin n$ pananali'si' ay ilara"an an$ $rama#i'al a# ponolohi'al na sis#ema na na'a#%on sa pa$sasa$a"a o performance n$ ma$-aaral.
Teoryang Generative-Transor!ationa" Gra!!ar /ina#ayan$ &e'a&a )0, an$ generative-transformational na san$ay n$ lin$$%"is#i'a ay %m%sbon$ sa pamama$i#an n$ impl%"ensya ni *oam 1homs'y.ara sa 'anya an$ "i'a ay hin&i 'a$ya# na ma'%'%ha sa pamama$i#an n$ simplen$ pa$mamasi& sa m$a reinforcement a# rea'syon, o sa &ami n$ m$a hila" na &a#os na na'alap n$ m$a &al%b"i'a sa pali$i& na maaarin$ i#%rin$ bilan$ 'om%ni&a& pan$"i'a. In#eresa&o an$ m$a generative linguist hin&i laman$ sa pa$lalara"an n$ "i'a 3an$ pa$#a#amo n$ an#as n$ 'asapa#an sa pa$lalara"an o descriptive adequacy , '%n&i ma$in$ sa sapa# na pa$papali"ana$ 3 eplanatory level of adequacy n$ m$a pa$-aaral %'ol sa #iya' na "i'a. ara 'ay 1homs'y, an$ pa$i$in$ malaya n$ an%man$ "i'a an$ na$in$ ba#ayan n$ 'anilan$ sim%lain sa pa$pili n$ an$'op a# sapa# na pa$lalara"an n$ balarila n$ ba"a# "i'a. An$ %nan$ san$ay na naip%nla noon$ pa$sisim%la n$ i'a-20 si$lo. inaninin&i$an ni Fer&inan& &e Sa%ss%re, 'ini'ilala bilan$ 5Ama n$ in$$%"is#i'a6 na siyan$ na$m%hon a# na$pa'ilala %'ol sa pa$'a'aiba sa pa$i#an n$ parole a# langue.
Ano n$a ba an$ parole a# langue7
de #aussure
#kinner
$%o!sky
arole
namamasi& 'apansinpansin na $a"i 3obser9e
erformance
an$%e
&i-lan#a& &i-namamasi& na 'a'ayahan$ pan$"i'a 3%nobser9e&
1ompe#ence
*a$in$ mai$#in$ an$ pa$sali$ n$ na%nan$ san$ay n$ m$a es#r%'#%ralis#a sa pa$-aaral n$ parole a# naisan#abi an$ langue na na$in$ sanhi %pan$ an$ generative linguistics ay #%mi"ala$ sa panini"ala n$ m$a es#r%'#%ralis#a %'ol sa $ami# n$ "i'a bilan$ panlabas na manipes#asyon ni#o. Sa halip, inilara"an n$ m$a generative linguist an$ mahala$an$ pa$'a'aiba sa pa$i#an n$ namamasi& na aspe'#o n$ "i'a a# n$ m$a na'a#a$on$ an#as n$ 'ah%l%$an a# 'aisipan na na$bibi$ay-&aan sa m%lin$ pa$li'ha n$ m$a 'apansin-pansin na linguistic performance. ara sa m$a cognitive psychologist an$ 'ah%l%$an, pa$-%na"a, a# pa$-alam sa pina$-aaralan$ "i'a ay mahahala$an$ &a#os para sa si'olohi'al na pa$aaral. Sa halip na ma$#%on sa %$nayan$ stimulus-response, #inan$'a n$ m$a cognitive psychologist na #%'lasin an$ si'olohi'al na sim%lain sa pa$b%b%o, pa$sasaayos, a# pa$$ami# n$ "i'a 3 psychological principles of organi!ation and functioning . Sinisi'ap &in n$ m$a cognitive psychologist na alamin an$ m$a na'apaloob na mo#ibasyon a# malalim na es#r%'#%ra n$ 'a$a"ian n$ #ao sa pamama$i#an n$ rasy%nal na pa$&%lo$ 3rational approach : isan$ &%lo$ na malaya sa pa$hihi$pi# n$ empiri'al na pa$-aaral ;#%la& n$ m$a behaviorist < ba$'%s ay 'ina'asan$'apan &in sa pa$-aaral an$ lohi'a, 'a#"iran, hin%ha, a# pan$$a$al%$a& o e'splorasyon %pan$ maipali"ana$ an$ $a"i n$ #ao na na$aaral n$ #iya' na "i'a. An$ pa$papali# o pa$lipa# m%la sa descriptive pa#%n$on$ eplanatory an$ pina'amahala$an$ amba$ n$ san$ay na i#o. Teoryang &u'tiona" Gra!!ar api# an$ #eorya sa pa$#a#amo a# pa$'a#%#o n$ "i'a na na$sasaa& na an$ $ampanin o #%n$'%lin na "i'a a# m$a elemen#o ay ma$in$ sali$ sa pan$-%na"a n$ proseson$ pan$$lin$$"is#i'a a# es'#r%'#%ra. Ipinapan%'ala n$ #eoryan$ i#o na yaman$ an$ "i'a ay isan$ sali$an$ ins#r%men#o, ma'a#"iran ipa$pala$ay na an$
is#r%'#%ra an$ pina'ama$an&an$ s%riin a# an$ pa$-%na"a sa san$$%nian sa #%n$'%lin$ 'anilan ibinibi$ay.
#tandard T%eory •
Imin%m%n$'ahi n$ #eoryan$ i#o na an$ $rama#i'a n$ "i'an$ $ina$ami# n$ #ao ay bin%b%o n$ m$a bilan$ n$ m$a 'omponen#, o 'aisahan n$ m$a pan%n#%nan an$ m$a pan%n#%nan sa ba"a# blo'e ay alins%no& sa m$a #iya' na sim%lain n$ ba"a# %ri, a# an$ 'alalabasan n$ ba"a# 'omponen# ay na$papa'ah%l%$an sa isan$ #iya' na lebel n$ lin$$"is#i'a.
#ANGG(NIAN
Ba&ayos, a=%i#o B. 32008. (e#o&olohiya sa a$#%#%ro a# a$'a#%#o n$sa Filipino+ ($a /eorya, Sim%lain a# Is#ra#ehiya. *irebisan$ E&isyon. >alen?%ela 1i#y+ (%#ya %blishin$ @o%se.
Bro"n, @. Do%$las. 32000. rinciples of an$%a$e earnin$ an& /eachin$. 4 #h E&i#ion. *+ earson E&%ca#ion.
/eoryan$ Baryasyonis#a by Shenna Ann ope? on re?i.h#ml
ramma#ical/heory - h##p+&in$o.sbs.ari?ona.e&%Clan$en&oenramma#ical/heory.p&f
