Joaquín Zamacois
TEORÍA DE
LA MÚSICA DIVIDIDA EN CURSOS
LIBRO II
ÍNDICE DE MATERIAS Págs. Ad!"#!ncias $"!ias%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% $"!ias%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 11 I. Notas de adorno (§§ 1 al 55) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 13 &ENERALIDADES%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 13 D!'inici(n% No#a $"inci$a) * no#as au+i)ia"!s% Dis#ancias a qu! $u!d!n !s#a" )as no#as au+i)ia"!s, !n "!)aci(n con )a $"inci$a)% Es$)!ndo" * d!cad!ncia d! )as no#as d! ado"no% In#!"$"!#aci(n d! )as no#as d! ado"no% Las a)#!"acion!s !n )as no#as d! ado"no% A-O.ATURAS%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
1
D!'inici(n% In#!"$"!#aci(n% Va)o" a$a"!n#! * "!a) d! )as no#as d! ado" ad o"no no "!$" "!$"!s !s!n !n#a #a#i #ia ass d! a$ a$o* o*a# a#u" u"as as%% R!/) R!/)as as #"ad #"adic icio iona na)! )!ss "!'!"!n#!s a) a)o" qu! d!0! da"s! a )as a$o*a#u"as, cuando 1s#! no s! d!2a a) )i0"! c"i#!"io d!) in#1"$"!#! o no )o 'i2a )a no#a d! ado"no% MORDENTES %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%
1!
D!'inici(n% Mo"d!n#! d! una no#a, a$o*a#u"a 0"!! o 3accia 3acciacc cca#u a#u"a4 "a4%% Mo"di! Mo"di!n#! n#! d! dos no#as% no#as% Si/nos Si/nos d! mo"d!n mo"d!n#!% #!% 5o"ma d! indica" !n )os si/nos d! mo"d!n#! a )a 6%7 )a a)#!"aci(n d! )a no#a au+i)ia"% Mo"d!n#!s Mo"d!n#!s d! #"!s * cua#"o no#as% In#!"$"!#aci(n d! )os mo"d!n#!s% Mo"d!n#!s a0so"0!n#!s% &RU-ETOS%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
"#
D!'ini D!'i nici ci(n (n%% &"u$ &"u$!# !#oo asc! asc!nd nd!n !n#! #! o in'! in'!"i "io" o" * d! d!sc sc!n !nd! d!n# n#!! o su$!"io"% &"u$!#o an#!"io" * $os#!"io"% N8m!"o d! no#as d! qu! cons#an )os /"u$!#os% Si/nos d! /"u$!#o% 5o"ma d! indica" !n )os si/nos d! /"u$!#o )a a)#!"aci(n d! )a no#a au+i)ia"% No#a $o" )a cua) d!0! !m$!9a"s! * #!"mina"s! !) /"u$!#o an#!"io"% R!$"!s!n#aci(n d! )a no#a qu! $"!c!d!, a) !m$!9a" un /"u$!#o an#!"io" qu! !s#: indicado $o" un si/no% No#as con qu! d!0! !m$!9a" * #!"mina" !) /"u$!#o $os#!"io"% No#a d! )a cua) #oma a)o" !) /"u$!#o $os#!"io"% In#!"$"!#aci(n d!) /"u$!#o $os#!"io" cuando )a no#a $"inci$a) no #i!n! $un#i))os% In#!"$"!#aci(n d!) /"u$!#o $os#!"io" cuando !) a)o" d! )a no no#a #a $"in $"inci ci$a $a)) #!"m #!"min inaa co conn $u $un# n#i) i))o )o co com$ m$)! )!m m!n !n#o #o%% In#!"$"!#aci(n d!) /"u$!#o $os#!"io" cuando !) a)o" d! )a no#a $"inci$a) #!"mina con $un#i))o d! $"o)on/aci(n% In#!"$"!#aci(n d!) 5
/"u$!#o $os#!"io" cuando !) a)o" d! )a no#a $"inci$a) #!"mina con do0)! $un#i))o d! $"o)on/aci(n% &"u$!#os a0so"0!n#!s% TRINO%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 33 D!'inici(n% Ti$os d! #"ino% 5o"ma d! indica" !) #"ino% 5o"ma d! com!n9a" !) #"ino, cuando )a misma no !s#: indicada% R!$!#ici(n d! )a no#a qu! $"!c!d!, a) !m$!9a" un #"ino% 5o"ma d! #!"mina" !) #"ino, cuando )a misma no !s#: indicada% A)#!"aci(n d! )a no#a au+i)ia"% Uni'o"midad * "a$id!9 con qu! d!0! !2!cu#a"s! !) #"ino% 5i/u"a d! )a cua) d!0!n #oma" a)o" )a $"!$a"aci(n * )a "!so)uci(n d!) #"ino% -"!$a"acion!s * "!so)ucion!s c):sicas% R!so)uci(n 'acu)#a#ia% E) #"ino !n no#a cu*o a)o" #!"mina con $un#i))o o $un#i))os d! $"o)on/aci(n% E) #"ino !n no#a )i/ada% E) #"ino !n una no#a con ca)d!"(n o s!/uida d! $ausa% E) #"ino !n no#a 0"!!% AR-E&IADO%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% #3 D!'inici(n% A"$!/iado asc!nd!n#! * d!sc!nd!n#!% Modo d! indica" !) a"$!/iado% In#!"$"!#aci(n% 5IORITURAS . CADENCIA%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% #5 5io"i#u"as% Cad!ncia o '!"ma#a%
II. A$ordes (§§ 5 a %) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% #& A"monía% Aco"d!% Nom0"! d! cada una d! )as no#as d! un aco"d!% Dis$osici(n d! )os aco"d!s% Es#ado d! )os aco"d!s% Cons#i#uci(n d! )os aco"d!s #"íadas o d! ;%7% &"ados d! )as !sca)as 0:sicas, ma*o" * m!no", !n qu! s! 'o"man cada uno d! )os aco"d!s #"íadas% Cons#i#uci(n d! )os aco"d!s cua#"íadas, o d! <%7, * quin#íadas, o d! =%7% D!s$)i!/u! d! )os aco"d!s% No#as !+#"a>as a )os aco"d!s% 5unci(n #ona) d! )os aco"d!s% Aco"d! qu! d!#!"mina )a #ona)idad * )a moda)idad%
III. S'stea de 5. as (§§ & a !")%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
55
CONSTITUCI?N DE LOS INTERVALOS%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
55
In#!"a)o /!n!"ado"% Los sonidos * su a)#u"a% S!n#ido asc!nd!n#! d! )as ;%as * d! )os in#!"a)os qu! con !))as s! cons#i#u*!n% Modo d! d!si/na" )os in#!"a)os% Di'!"!ncia !n#"! !) s!n#ido con#"a"io d! un in#!"a)o * )a in!"si(n d!) mismo% In#!"a)os qu! s! 'o"man, d!sd! )a no#a d! $a"#ida, a) !ncad!na" ;% as% La ;%7 si@'a% Man!"a ':ci) d! a))a" !) n8m!"o d! ;% as d! qu! cons#a un in#!"a)o% 6
CONSTITUCI?N DE LAS ARMADURAS%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% N8m!"o d! a)#!"acion!s d! qu! cons#a una a"madu"a% R!)aci(n !n#"! !) n8m!"o d! ;% as qu! s!$a"a dos #(nicas d! i/ua) moda)idad * sus "!s$!c#ias a"madu"as% A"madu"as !)!adas * "!0a2adas% CONSTITUCI?N DE LA TONALIDAD%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% " No#as dia#(nicas * c"om:#icas% Di'!"!ncia !n#"! no#a c"om:#ica * no#a dis#in#am!n#! a)#!"ada qu! !n )a a"madu"a% Esca)as dia#(nicas * !sca)as c"om:#icas% S!"i!s #ona)!s% S!"i! dia#(nica% S!"i!s c"om:#icas d! /"ados "!0a2ados * d! /"ados !)!ados% S!"i! in#!/"a) uni#(nica% S!"i! d! #i$o c"om:#ico% Cons#i#uci(n d! cada uno d! )os s!is #i$os c"om:#icos% -osi0i)idad!s d! !m$)!o d! )os di'!"!n#!s #i$os c"om:#icos% S!"i! /!n!"a)% Modo d! sa0!" !) n8m!"o d! !c!s qu! 'i/u"a un in#!"a)o !n una s!"i! #ona) * !) n8m!"o d! s!"i!s d! dis#in#a #(nica a qu! $!"#!n!c!% Modo d! sa0!" )a #ona)idad d! )as s!"i!s a qu! $!"#!n!c!n una o m:s no#as% C)asi'icaci(n d! )os in#!"a)os * aco"d!s $!"#!n!ci!n#!s a una misma s!"i! in#!/"a) uni#(nica%
I*. Trans+os'$',n o trans+orte (§§ !3 a 11) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%!
D!'inici(n% 5ina)idad d!) #"ans$o"#!% T"ans$osici(n !sc"i#a * m!n#a)% La c)a!, !n !) #"ans$o"#! !sc"i#o% La c)a!, !n !) #"ans$o"#! m!n#a)% -"oc!dimi!n#os $a"a a))a" )a c)a! !n qu! d!0! )!!"s!, !n un #"ans$o"#! m!n#a)% 5o"ma d! a))a" )a a"madu"a co""!s$ondi!n#! a una #"ans$osici(n% No#as qu!, a) #"ans$o"#a", "!su)#an modi'icadas !n su a)#!"aci(n% R!/)as $a"a )as a)#!"acion!s co)ocadas d!)an#! d! )as no#as%
*. Instr-entos -s'$ales (§§ 1" a 111) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
&%
C)asi'icaci(n d! )os ins#"um!n#os !n qu! i0"a !) ai"!% C)asi'icaci(n d! )os ins#"um!n#os !n qu! i0"an cu!"das !n #!nsi(n% C)asi'icaci(n d! )os ins#"um!n#os !n qu! i0"an cu!"$os s()idos qu! no son cu!"das% Ins#"um!n#os #"ans$osi#o"!s * no #"ans$osi#o"!s% Tonos d! a'inaci(n, d! !sc"i#u"a * d! !'!c#o, !n )os ins#"um!n#os #"ans$osi#o"!s% O"qu!s#a * Banda% -a"#i#u"a% C)a!s !n qu! s! !sc"i0!n )os ins#"um!n#os musica)!s% E'!c#o co""!s$ondi!n#! a )os di!"sos ins#"um!n#os #"ans$osi#o"!s% Ins#"um!n#os a'inados !n do qu! no s! !sc"i0!n !n su !"dad!"a %7%
*I. R-d'entos de r'to elod/a 0 tr'$a (§§ 11" a 1"%) %%%%%%%%%%%%%% 7
!&
Ri#mo% 5("mu)as "í#micas% Mono""i#mia * $o)i""i#mia% M!)odía% M1#"ica% Di'!"!ncia !n#"! "i#mo * m1#"ica% 5("mu)as m1#"icas% -un#os sa)i!n#!s% Conco"dancia * disco"dancia !n#"! )os $un#os sa)i!n#!s% Ac!n#o m1#"ico, "!/u)a" o d!) com$:s% -un#os d!) com$:s !n qu! "!ca! !) ac!n#o m1#"ico% 5("mu)as m1#"icas co""!s$ondi!n#!s a cada #i$o d! com$:s% Dis#in#as $osicion!s d! una '("mu)a m1#"ica !n !) com$:s% E)!cci(n d! com$:s% 5("mu)as m1#"icas im$"o$iam!n#! !sc"i#as, !n cuan#o a) com$:s% Ti$os "í#micos d!#!"minados $o" !) comi!n9o * $o" !) 'ina) d! )as id!as m!)(dicas%
*II. R-d'entos de A$2st'$a (§§ 1"& a 1!&) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
11#
VIBRACIONES . SONIDO%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
11#
Vi0"aci(n% Vi0"aci(n sim$)! * do0)! o com$)!#a% Vi0"acion!s #"ans!"sa)!s * )on/i#udina)!s% Vi0"acion!s "!)a#ias * i0"acion!s a0so)u#as o '"!cu!ncia% Vi0"acion!s )i0"!s * 'o"9adas% Vi0"acion!s $o" in')u!ncia% Vi!n#"!s * nodos d! i0"aci(n% Sis#!ma i0"a#o"io sim$)! * com$u!s#o% Ca"ac#!"ís#icas i0"a#o"ias d! )os ins#"um!n#os d! cu!"da% Ca"ac#!"ís#icas i0"a#o"ias d! )os ins#"um!n#os d! i!n#o% Ca"ac#!"ís#icas i0"a#o"ias d! )os d!m:s ins#"um!n#os% EL SONIDO . SU -RO-A&ACI?N %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
1"
Sonido% Sonido d!#!"minado ! ind!#!"minado% M!dios #"ansmiso"!s% V!)ocidad d! $"o$a/aci(n d!) sonido% Ondas sono"as% Cu"a d! sonido% 5o"ma, am$)i#ud * )on/i#ud d! )a onda% Encu!n#"o d! ondas% R!su)#ados d! )a su$!"$osici(n d! ondas% A0so"ci(n * "!')!+i(n d!) sonido% Eco% R!sonancia o "!!"0!"aci(n% R!'"acci(n d!) sonido% Di'"acci(n d!) sonido% -u)sacion!s% Sonido di'!"!ncia)% Sonido adiciona)% In#!"'!"!ncia% E NTONACI?N, INTENSIDAD . TIMBRE%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
1"
-"o$i!dad!s d!) sonido% Causa d! qu! d!$!nd! )a !n#onaci(n d!) sonido% L!*!s /!n!"a)!s "!'!"!n#!s a )a !n#onaci(n% L!*!s d! '"!cu!ncia co""!s$ondi!n#!s a )as cu!"das% L!*!s d! '"!cu!ncia co""!s$ondi!n#!s a )a i0"aci(n d!) ai"! !n )os #u0os% Dia$as(n% Lími#!s d! $!"c!$ci(n * d! id!n#i'icaci(n d!) sonido% Causas d! qu! d!$!nd! )a in#!nsidad d!) sonido% &"aduaci(n d! )a in#!nsidad% Causas d! qu! d!$!nd! !) #im0"! d!) sonido% E) #im0"! d! )os 8
cu!"$os sono"os sim$)!s * !) d! )os com$u!s#os% E) #im0"! * )a cu"a d! sonidos% ARM?NICOS, CONCOMITANTES O ALÍCUOTAS%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
133
E) sonido /!n!"ado" * sus a"m(nicos, concomi#an#!s o a)ícuo#as% S!"i! a"m(nica% In#!"a)os qu! 'o"man !n#"! sí )os $"im!"os sonidos d! )a s!"i! a"m(nica% Anu)aci(n d! a"m(nicos% C(mo !) sis#!ma i0"a#o"io d! )as cu!"das $"oduc! na#u"a)m!n#! )os sonidos d! )a s!"i! a"m(nica% C(mo !) sis#!ma i0"a#o"io d!) ai"! !n )os #u0os $"oduc! na#u"a)m!n#! )os sonidos d! )a s!"i! a"m(nica% Modo d! d!s#aca" un a"m(nico, con ca#!/o"ía d! sonido $"inci$a)% LOS INTERVALOS EN LA ACÚSTICA%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
1#1
Modo d! !+$"!sa")os% Am$)iaci(n d! )os in#!"a)os% R!ducci(n d! )os in#!"a)os% In!"si(n d! )os in#!"a)os% Suma * "!s#a d! in#!"a)os% Modo d! a))a" )a '"!cu!ncia d! una no#a d!#!"minada% LA A5INACI?N DE LA ESCALA%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 1# Sis#!mas $"inci$a)!s qu! "i/!n% E) sis#!ma d! -i#:/o"as% u!0"ados co""!s$ondi!n#!s a )os in#!"a)os d! )a !sca)a ma*o", !n !) sis#!ma $i#a/("ico% Los s!mi#onos $i#a/("icos% Coma $i#a/("ica% Incon!ni!n#!s qu! s! s!>a)an a) sis#!ma $i#a/("ico% E) sis#!ma d! Za")ino% u!0"ados co""!s$ondi!n#!s a )os in#!"a)os d! )a !sca)a ma*o", !n !) sis#!ma d! Za")ino% Los s!mi#onos d!) sis#!ma Za")ino% Las comas d!) sis#!ma Za")ino% Incon!ni!n#!s qu! s! s!>a)an a) sis#!ma Za")ino% E) sis#!ma Fo)d!"% Incon!ni!n#!s qu! s! s!>a)an a) sis#!ma Fo)d!"% Sis#!ma #!m$!"ado% Incon!ni!n#!s qu! s! s!>a)an a) sis#!ma #!m$!"ado% Los sis#!mas d! a'inaci(n * )os ins#"um!n#os musica)!s%
A+nd'$e (Notas 0 a$lara$'ones) %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% 15%
9
10
Aderten$'as +re'as %7 Es#! )i0"o II com$)!#a nu!s#"a TEORÍA DE LA MÚSICA con'o"m! a )as di"!c#"ic!s !+$)icadas !n )as Advertencias previas d!) Li0"o I% S! a2us#a, $u!s G sa)o !n )o conc!"ni!n#! a 3Ac8s#ica4 G, a) $"o/"ama d!) ;%H cu"so d! )a asi/na#u"a Solfeo, Teoría, Dictado * Transposición, !n !) Cons!"a#o"io Su$!"io" Munici$a) d! M8sica, d! Ba"c!)ona% 6%7 D! acu!"do con !) ci#ado $"o/"ama, nos )imi#amos, !n !) ca$í#u)o 3Aco"d!s4, a )o 0:sico $a"a qu! s! com$"!nda )a 'o"maci(n ! im$o"#ancia #ona)@moda) d! )os mismos !n !) #i#u)ado 3Ins#"um!n#os musica)!s4, a #"a0a" conocimi!n#o con 1s#os * $osi0i)i#a" )a )!c#u"a d! una $a"#i#u"a, cosa qu! no a d! s!", ci!"#am!n#!, $"ii)!/io d! )os qu! an !s#udiado Instrumentación, * !n !) d!dicado a 3Ri#mo, m!)odía * m1#"ica4, a $on!" )os 2a)on!s $a"a !) cu"so !s$!cia) d! Formas musicales G ind!$!ndi!n#! d! )os d! Com$osici(n G, ma#!"ia qu! #am$oco a d! !s#a" "!s!"ada a )os a)umnos d! !s#a 8)#ima !s$!cia)idad% %7 E) ca$í#u)o d!dicado a 3Ac8s#ica4 a sido inc)uido con !) 'in d! qu! !s#! )i0"o "!$o"#! #am0i1n u#i)idad a )os qu! cu"s!n #a) ma#!"ia $os#!"io"m!n#!%
11
12
I.
Notas de adorno 4eneral'dades § 1. De'n'$',n. Ba2o )a d!nominaci(n d! notas de adorno o, sim$)!m!n#!, adornos s! a/"u$an d!#!"minadas o"nam!n#acion!s m!)(dicas qu! )os an#i/uos c"!*!"on con!ni!n#! !sc"i0i" $o" m!dio d! pequeñas notas G )as $"o$iam!n#! notas de adorno G * signos convencionales% A #!n!" !n cu!n#aK a) Las $!qu!>as no#as qu! indican !) 3ado"no4 no tienen asignado valor dentro del compás % E) qu! s! )!s da s! #oma, unas !c!s, d! )a 'i/u"a qu! si/u! a) ado"no, * o#"as, d! )a an#!"io"% 6) Es cos#um0"! casi /!n!"a) !sc"i0i" )as no#as d! ado"no con los palos hacia arriba, cua)qui!"a qu! s!a !) )u/a" qu! ocu$!n !n !) $!n#a/"ama% $) Los si/nos "!$"!s!n#a#ios d! )as no#as d! ado"no s! $on!n, unas !c!s, encima o debao de la nota ordinaria que ornamentan, * o#"as, despu!s de la misma % S! co)ocan fuera del pentagrama, si!m$"! qu! !s $osi0)!% § ". Nota +r'n$'+al 0 notas a-7'l'ares. D!nomina"!mos nota principal a )a no#a o"dina"ia qu! s! o"nam!n#a, )o mismo si )a o"nam!n#aci(n #oma a)o" d! dica no#a qu! si )o ac! d! )a an#!"io"% . notas au"iliares# superior e inferior , a )as no#as co""!s$ondi!n#!s, "!s$!c#iam!n#!, a) /"ado inm!dia#o su$!"io" ! in'!"io" d! dica no#a $"inci$a)% § 3. D'stan$'as a 8-e +-eden estar las notas a-7'l'ares en rela$',n $on la +r'n$'+al. La dis#ancia !n#"! )a no#a 13
$"inci$a) * cua)qui!"a d! sus au+i)ia"!s no puede e"ceder de la $%& ma'or % -!"o, ad!m:s, d!0! #!n!"s! !n cu!n#a qu!K 1.9 Si!m$"! s! an $"ac#icado )os ado"nos qu! u#i)i9an )a no#a au"iliar superior con 1s#a a su dis#ancia dia#(nica G s!a 6%7 ma*o" o m!no" G, o a$"o+imada d! un s!mi#ono a )a $"inci$a), cuando su dis#ancia na#u"a) !s d! un #ono% Sin !m0a"/o, )o $"im!"o !s muco m:s '"!cu!n#! qu! )o s!/undo% ".9 An#i/uam!n#! s! $"ac#ica"on #am0i1n, !n )a misma 'o"ma, )os ado"nos qu! u#i)i9an )a au"iliar inferior , aun cuando !) a$"o+ima" 1s#a a )a $"inci$a) 'u!s! m:s co""i!n#! qu! !) ac!")o con )a au+i)ia" su$!"io"% 3.9 En !) si/)o I s! 'u! im$oni!ndo d! #a) 'o"ma !) /us#o $o" !) s!mi#ono, en el caso de la au"iliar inferior , qu! ))!/( a consid!"a"s! $un#o m!nos qu! indis$!nsa0)! !)!a" 1s#a si!m$"! qu! dia#(nicam!n#! no !s#a0a a dica dis#ancia% Los casos qu! !+#"a>an m:s a )os oídos dominados $o" !s#a s!nsi0i)idad son, $o" )o /!n!"a), aqu!))os !n qu! )a dis#ancia dia#(nica !n#"! )as dos no#as au+i)ia"!s !s d! una (%& ma'or % D! aí qu! s!a !n !s#os casos cuando m:s s! $"ac#ica )a !)!aci(n d! )a au+i)ia" in'!"io"% Como cons!cu!ncia d! )o !+$u!s#o !n !) !+#"!mo %H, 0as#an#!s com$osi#o"!s an d!2ado d!sd! !n#onc!s d! s!>a)a" )a a)#!"aci(n de la au"iliar inferior , d:ndo)a $o" so0"!n#!ndida% En #a)!s casos !s, $u!s, )(/ico in#"oduci")a, aunqu! no !s#1 indicada !n !) si/no "!$"!s!n#a#io d!) ado"no $!"o !))o no d!0! conduci" a ac!" )o mismo !n )a m8sica a qu! nos !mos "!'!"ido !n !) !+#"!mo 6%H $u!s !n !))a )os arcaísmos !s#:n !n su $un#o, ni #am$oco !n )os au#o"!s qu! conci!n9udam!n#! ma"ca"on * ma"can dica a)#!"aci(n cuando )a d!s!an%
14
§ #. Es+lendor 0 de$aden$'a de las notas de adorno. Las no#as d! ado"no #ui!"on su !s$)!ndo" !n )a 1$oca d! )os clavecinistas % -a"a !i#a" qu! )as no#as )a"/as s! !+#in/ui!s!n !n s!/uida G como suc!día !n !) c)a! ! ins#"um!n#os simi)a"!s G, s! )as ado"na0a con '("mu)as m!)(dicas qu! man#!nían )a sono"idad% A) a$a"!c!" !) $iano * !o)uciona" )os #i$os d! com$osici(n musica), 'u!"on c!di!ndo #!""!no )os ado"nos% Mod!"nam!n#! s! !m$)!an $oco * s()o a)/unos d! )os a"iadísimos #i$os an#i/uos% § 5. Inter+reta$',n de las notas de adorno. La in#!"$"!#aci(n d! )as no#as d! ado"no G !s$!cia)m!n#! cuando s! #"a#a d! m8sica an#i/ua G !s una d! )as ma#!"ias !n qu! m:s disc"!$ancias * con'usi(n s! o0s!"a% Las $"inci$a)!s causas d! !s#a con'usi(n sonK 1.: Las dis#in#as "!/)as qu! )os an#i/uos com$osi#o"!s dic#a"on $a"a )a in#!"$"!#aci(n d! )as no#as d! ado"no qu! 'i/u"a0an !n sus o0"as% No s()o disc"!$a0an mucas !c!s )as "!/)as d! unos * o#"os com$osi#o"!s, sino qu!, inc)uso, a)/unos cam0ia"on d! c"i#!"io * s! "!c#i'ica"on a si mismos 6% ".: La !o)uci(n d!) !s#i)o musica), )a cua) a dado )u/a" a qu! a)/unos ado"nos no s! in#!"$"!#!n d!) mismo modo !n )a m8sica mod!"na qu! !n )a an#i/ua% 3.: La $a"#! $!"sona) d!) /us#o d!) in#1"$"!#!, a cu*o a"0i#"io qu!da, mucas !c!s, 3a)/o4 d! )a !2!cuci(n d!) ado"no% Es, $o" #odo )o !+$u!s#o, qu! )os com$osi#o"!s mod!"nos $"!'i!"!n !sc"i0i" con no#as o"dina"ias #odo cuan#o d!s!an qu! s!a in#!"$"!#ado con !s#"ic#o "i/o"% GGG Cu)#iado"!s d!) clavecín, uno d! )os ins#"um!n#os an#!"io"!s a) $iano% 6 E) aci!"#o in#!"$"!#a#io no s! !ncon#"a":, $u!s, a$)icando "í/idam!n#! a #odos )os au#o"!s unas mismas "!/)as, sino a cada au#o" aqu!))as $o" )as cua)!s 1) s! "!/ía% Cosa ci!"#am!n#!, mu* di'íci) d! sa0!" con a0so)u#a c!"#!9a, !n mucas ocasion!s% V1as! )a no#a A d!) A$1ndic! $:/% ;<% 15
§ . ;as altera$'ones en las notas de adorno. Las no#as d! ado"no $u!d!n #!n!", d!sd! )u!/o, a)#!"acion!s% Unos #!("icos a'i"man qu! )as a)#!"acion!s co)ocadas an#! )as no#as d! ado"no afectan e"clusivamente a las notas que las llevan o#"os sos#i!n!n que no se apartan de la regla general , * qu! $o" )o #an#o, a'!c#an #am0i1n a )as no#as d! i/ua) nom0"! qu! 'i/u"an d!s$u1s, !n !) mismo com$:s% An#! )a disc"!$ancia, 0u!no s!":, $u!s, $un#ua)i9a" c)a"am!n#! )as cosas, a$!)ando, si coni!n!, a )as a)#!"acion!s 3d! $"!cauci(n4 % A+o0at-ras § %. De'n'$',n. S! d!nomina apo'atura 6 a una no#i#a, d! i/ua) ca":c#!" qu! )as no#as o"dina"ias, qu! an#!c!d! a )a $"inci$a) * ocu$a !) /"ado su$!"io" o in'!"io" d! 1s#a % -o" )o "!/u)a", a )i/ada a !))a %
§ &. Inter+reta$',n. Fan d! !2!cu#a"s! con a)/o d! ac!n#o, )i/adas a )a no#a $"inci$a) * tomando valor de !sta ;% GGG -:/ina ; d!) Li0"o I% 6 D!) I#a)iano 3a$$o//ia#u"a4, nota apo'ada% No !s m:s qu! )a apo'atura !s#udiada $o" )a A"monía, #"a#ada como ado"no% E) d!#a))! d! )i/a" )a no#i#a no !s un:nim!m!n#! o0s!"ado, ni !n )a a$o*a#u"a ni !n )as d!m:s no#as d! ado"no% ; En )os comi!n9os d!) !m$)!o musica) d! )as apo'aturas, 1s#as no s! !sc"i0íanK !) !2!cu#an#! )as in#"oducía )i0"!m!n#!% Lu!/o $asa"on a s!" !sc"i#as !n )a 'o"ma !+$)icada, as#a qu! d!2a"on d! ano#a"s! como ado"nos * $asa"on a s!")o como no#as o"dina"ias% No an d!2ado, $u!s, d! !m$)!a"s!, pero si de escribirse con caracteres especiales% V1as! )a no#a < d!) A$1ndic! $:/ina ;%
16
§ !. *alor a+arente 0 real de las notas de adorno re+resentat'as de a+o0at-ras. R!s$!c#o a) $a"#icu)a", an im$!"ado )os si/ui!n#!s c"i#!"iosK a) E) d! indica" la nota cons#i#u#ia d! )a a$o*a#u"a, pero no el valor que debía darse a la misma , !) cua) s! d!2a0a a) /us#o d!) !2!cu#an#!% Ps#!, $u!s, debía hacer caso omiso de la figura de la nota de adorno * qu!da0a au#o"i9ado $a"a da" a )a a$o*a#u"a )a du"aci(n qu! c"!*!s! o$o"#una % 6) E) d! !sc"i0i" )a a$o*a#u"a #a) como aca0a d! !+$)ica"s! !n a), pero quitándole al interprete la facultad de fiar por si mismo el valor de aqu!lla% Es#! d!#a))! d!0ía "!so)!"s! con'o"m! a una s!"i! d! reglas de eecución m:s o m!nos $!"sona)!s * coincid!n#!s% $) E) d! fiar el propio compositor la duración que debía darse a las apo'aturas , !sc"i0i!ndo a) !'!c#o )a no#a d! ado"no siempre con la figura correspondiente al valor conforme al cual había de eecutarse 6% § 1. Reglas trad'$'onales reerentes al alor 8-e de6e darse a las a+o0at-ras $-ando ste no se de=a al l'6re $r'ter'o del 'ntr+rete o no lo '=a la nota de adorno. a) Cuando !) a)o" in#!/"o d! )a no#a $"inci$a) G inc)uido !) qu! "!$"!s!n#!n $un#i))os * no#as )i/adas, si 'i/u"an !s#as
GGG Fa0ía com$osi#o"!s qu! $a"a indica" )as a$o*a#u"as s! s!"ían sis#!m:#icam!n#! d! una misma 'i/u"a d! no#a d! ado"no si!m$"! una $!qu!>a n!/"a, si!m$"! una $!qu!>a co"c!a, !#c%, $!"o o#"os $"oc!dían ca$"icosam!n#! cada !9% En ocacion!s, s! !ncu!n#"an inc)uso a$o*a#u"as d! a)o" superior a) d! )a no#a $"inci$a)% 6 E+is#!n !dicion!s !n )as qu! a$a"!c!n !sc"i#o con'o"m! a c )o qu! !) au#o" !sc"i0i( d!n#"o d! a o 0, * o#"as !n qu! s! a sus#i#uido )a no#a d! ado"no $o" una no#a o"dina"ia% En am0os casos, c)a"o !s#:, !) a)o" d! cada a$o*a#u"a )o a 'i2ado !) "!iso" d! )a !dici(n s!/8n su $!"sona) c"i#!"io% V1as! )a no#a C d!) A$1ndic! $:/% ;% 17
$"o)on/acion!s G !s divisible en mitades , )a a$o*a#u"a )! #oam la mitad del valor K
6) Si !) a)o" ín#!/"o d! )a no#a $"inci$a) !s divisible en tercios, )a a$o*a#"ua )! #oma dos tercios K
$) En )os d!m:s casos !s cos#um0"! diidi" !) a)o" d! )a no#a $"inci$a) !n dos partes desiguales ;, asi/nando GGG E) qu! )! #om! un a)o" su$!"io" a )a mi#ad !s m!nos !+c!$ciona) qu! )o con#"a"io% 6 En 1s#! * si/ui!n#!s !2!m$)os indicamos )as a$o*a#u"as con igual figura de nota de adorno% O0s1"!s! qu! aí )a no#a $"inci$a), la, !s#: !sc"i#a !n )a )ín!a !"#ica) d! )as o#"as dos no#as in'!"io"!s con )as cua)!s 'o"ma a"monía, *, !n cam0io, !n )a interpretación *a no suc!d! así, $u!s )a a$o*a#u"a, "!a)i9ada, ha sustituido a aqu!lla# al tomarle parte de su valor % T1n/as! !))o !n cu!n#a $a"a #odos )os casos !n qu! s!a !)!m!n#o in#!/"an#! d! un in#!"a)o a"m(nico o d! un aco"d!% Un #!"cio $a"a )a a$o*a#u"a * dos $a"a )a no#a $"inci$a) !s #am0i1n $osi0)!, aunqu! m!nos co""i!n#!% ; Dis#"i0uidas, c)a"o !s#:, d! acu!"do con )as diision!s * su0diision!s d!) com$:s% 18
la parte ma'or a la apo'atura
* d!2ando )a m!no" $a"a )a
no#a $"inci$a) %
Ra9on!s d! índo)! a"m(nica o "í#mica $u!d!n im$osi0i)i#a" )a a$)icaci(n d! !s#as no"mas 6%
Mord'entes § 11. De'n'$',n. No #odos )os #!("icos d!nominan mordientes a )os mismos ado"nos% Es#! #1"mino s! !ncu!n#"a !m$)!ado con )os si/ui!n#!s dis#in#os c"i#!"iosK a) E+c)usiam!n#! $a"a d!si/na" !) ado"no d! dos notas qu! noso#"os d!nomina"!mos mordiente a la $%& inferior % 6) -a"a d!si/na" !s! #i$o d! ado"no *, ad!m:s, !) d! s!n#ido con#"a"io, qu! noso#"os d!nomina"!mos mordiente a la $%& superior % $) -a"a d!si/na" todos )os ado"nos d! dos notas qu! s! !2!cu#an ":$idam!n#! an#!s d! )a no#a $"inci$a)% d) -a"a d!si/na" todos )os ado"nos G cualquiera que sea el n)mero de sus notas G qu! s! !2!cu#an ":$idam!n#!, an#!s o d!s$u1s d! )a no#a $"inci$a) %
GGG V1ans! no"mas * !+$)icacion!s com$)!m!n#a"ias !n )a no#a D d!) A$1ndic! $:/% ;=% 6 V1as! )a no#a E d!) A$1ndic! $:/% Q% V1as! )a no#a > d!) A$1ndic! $:/% Q%
19
§ 1". Mord'ente de -na nota a+o0at-ra 6ree o ?a$$'a$$at-ra@ % Con #odos !s#os nom0"!s !s conocida )a no#a d! ado"no "!$"!s!n#ada $o" una pequeña corchea# con su palo ' corchete atravesados diagonalmente por una ra'ita 6% S! co)oca d!)an#! d! )a no#a $"inci$a), )i/ada a
!))a, * )o mismo $u!d! ocu$a" uno d! sus /"ados inm!dia#os qu! o#"o qu! no )o s!aK
§ 13. Mordente de dos notas. Su "!$"!s!n#aci(n $o" m!dio d! no#i#as !s con dos pequeñas semicorcheas barradas , co)ocadas d!)an#! d! )a no#a $"inci$a) * )i/ada a )a misma% E) dis!>o m!)(dico d! sus no#as cons#i#u#ias $u!d! s! !) qu! s! d!s!!, si 0i!n s()o )os si/ui!n#!s son clásicosK
% Mo"d!n#! a )a 6%7 in'!"io"% 6% Mo"d!n#! a )a 6%7 su$!"io"% % Mo"d!n#! "!c#o d!sc!nd!n#!% % Mo"d!n#! "!c#o asc!nd!n#!% ;% Mo"d!n#! d! no#as au+i)ia"!s d!sc!nd!n#!% % Mo"d!n#! d! no#as au+i)ia"!s asc!nd!n#! %
GGG Nos )imi#amos a )as d!nominacion!s u)/a"i9adas% V1as! )a no#a 4 d!) A$1ndic! $:/% % 6 A)/unos, !n )u/a" d! una $!qu!>a co"c!a, !sc"i0!n o#"a 'i/u"a in'!"io" G s!mico"c!a, 'usa, !#c% G, i/ua)m!n#! a#"a!sada $o" )a "a*i#a% E) !m$)!o d! )a ra'ita s! a#"i0u*! a )os i#a)ianos, si/)o VIII, $u!s an#!s #a) ado"no s! !sc"i0ía como a$o*a#u"a, * así si/ui!"on !sc"i0i1ndo)o 0as#an#! #i!m$o d!s$u1s !n o#"os $aís!s% V1as! )a no#a d!) A$1ndic! $:/% % A)/unos !sc"i0!n $!qu!>as 'usas o s!mi'usas% Todas !s#as d!nominacion!s G m:s o m!nos u)/a"!9adas, !n "a9(n d! )o !+$)icado !n !) G )as !m$)!a"!mos, $o" nu!s#"a $a"#!, 8nicam!n#! cuando #!n/amos qu! !s#a0)!c!" dis#incion!s !n#"! )os di!"sos #i$os d! mo"di!n#!s% 20
21
22
23