A
Stasis v lí oo sace, Incuye
b l , j y
Tradió de Roigo Mola-Zavía iió d Fava Cta
Aiana alo etoa
Agamben, Giorgio Stsis: a guerra civi co paadiga poítico irgi Ag mbe - la Aóoma de Bos Aies: Adiaa Hiag editoa . ; x - (soa e histria)
Cid
Tdi d: Rodigo Mia-Zavaía ISBN 9-9-99- l Fiosfí Cteáea Mia-Zaaía Rdig trad I Tí. DD 9
js e ha
Tílo srcnal: Ge civi come paraia polío. N / ea, il o e il nio Traducó Rodrg Mol-Zvalía Traduccó de lo txtos e latín y ralercó de l térmo del reo too u Edor Fabá Lbegk Deño Gabrela D Gusep Prduccó Maraa Lrr
' edcó e Argea © 0, by Gorgo Agambe Ogl/publhed Bt &i editr, T. © 2 17 b Gorgo rs rrve © Adraa Hl go edora SA, 017 w.adradalgocom
ISBN Arg
Este ib e egoiad a a d Ut Ker Liteay Ag Barna ktagc Ages Iisa Agezi Lettria Toio. tació eo d sta oa sid naiada e SEPS Segtariato r h e bicaini Scii
RTATO EU P SSN �if
Imeo e Aret Qda eco l dpso que dc l le
13
robd a eprdcc parcal o oal s pemso ecrto de a doral od dreco resevado
edc ermó e mpr mr ta mproes SRL Ca Auoma d o el m febro de20
Dobla
os dos exos a plados reprode o od aioes y agregados dos searos sore a gerra ii dados e a iersdad de reo e ore de 00 l os leores dedr e edda as esis ahora popesas e dea e a gerra e r de polizaó dae de Odee y e la amia, es der e la aseia de pelo, el eleeo osuo del sado odero osera gea o s el greso e la desió de la gera il udial ha erado de odo eseal su sgado
d rdr epre e ha so pose se ha eo a a sa as ersoes orgaes e ras y e gs e as oras aas por e aor el aso e oros oas se ha osao las raoes exsees e aselao óo se ha oao as as e esas úas ao para o aoa esar e hlo argeao o a er iologa e gae ha sio esaee eesaro
ASS Hay en la acualidad un consenso genealizado aceca de la oa ausencia de una docina de la guea civil in que esa laguna aezca eocua demaiado a juisas y oióogos Roman Schnu, que ya en los años
ochena omulaba ese diagnósico añada, sin embago que la desaención hacia a guea civil iba de a mano con el avance de la guea civ munda (Schnu, y 56) Han anscuido eina años y la obsevación no ha eddo nada de su actuaidad menas hoy aece esa ausene la osibidad misma de disngui a guea ene os Esados de a guea inesina, os esecialisas en el ema coninúan evitando con cidado oda mención a una eoía a guea civil de s gueas cieo que úimos años ane eldeecdecimieno queen noos odían se denidas como inenacionaes se han muilicado, sobe odo en Estados Unido, las ublaciones concenientes a las así llamadas nerna wars; eo ncluso en estos casos el anáisis no se oienaba a a ineeacióndel fenómeno, sino, según una ais cada ve más etendida, a las condi ciones que volvan osible una intevencón intenaciona E aadigma del conenso que acualmene domna ano 11
i b a praxs oo a eora pola o paree opable o la esgaó sra e óeo e es eos a aigo oo la eoraa oea N Exste hoy tanto una olemología': una teoría de
guerra como una "renología una teoría paz pero no aí una tasología: una teoría de guerra cvl. hemos menconado cómo sen Schnu esta guna puede reco narse con el avance de guerra cvl mundal El concepto ea vl mundale noduc en nuesos tempos por Hannah Arendt en su lbro O eolio en (aí Sen Guerra Mundal se ne como una espe ce de guerra cl desencadena en to supece de Terra- Arendt p y por Carl Schmt en su eor es arsae esto es en un lbro dedcado a gura que marca elnal de concepcón erra delJs pbl ropae baa en posld drencar con c rd entre guerra y paz entre lo mltares y los cvles ene los enemgos y mnas. Cuauera que sea cha a que se quera hacer remontar este nal es certo que hoy el estad de gerra ha desaparecdo Inclusoen sentdo Guerra adconal del G evrtualmente dec el últmo conct que tovía pareía presentarse om una guerra ene Estados- se omató sn que los Estados elgerantes decrasen el estado de guerra (que para alguno de eo cmo es el co de tala se haría opeto a su Consttuón gente) La generalón de un mdelo de erra que no poda ser dndo om cncto nternaonal y al cual sn eargo le fltaban tradonales carateríta 2
uera civi ha inducido a aunos estudiosos a haba r de unc wa que no arecen diri como ueras civies a contro a transrmación de sistema otico pa. sino mimi e desoden no dicaron a atención que a os aos noventa os estudiosos a est ueras evidentemente no odía conducir a una eoía de erra civi sino sóo a una doctna de anageen o sea de esión de maniución de internacionaición de os conicos ineos na pobe azn de dene po a guea cl
adca en a ceciene popuadad (po lo eno haa nae de o año eena del cocepo de eoucn que a enudo uuye al de guea cil aunque i nunca coincdi con ue Hannah Aend en u encionado libo de 93 quen foul in eea a ei de a he eogeneidad ene abo feneno. a eoucione cibe- on lo únco aconecieno polco que no enena deca e ineiabeene con el pobea de un
nueo coenzo. La la eolucione odena ienen [ ] con bien poco en coún mutato rerum eoucn] de a hioa oana o con a stásis,la dicoda ciil que peub a la óis gega No podeo denicaa c a meaboaíanoacione de Plan la ca naura anoacin de una foma de gobieno en oa ni c la oieíon anakkQsiseoucn poica] de Poibio el predeeinado ecuo cclico a cual on ueo lo aun o huan, debido a ue eo epe on leado a o
Goo Aaben
exemos La Anigüedad sca esaba muy famazada on e ambio político y la iolenia que lo aompañaba peo nuna nnguno de esos le rao apareado ago om
pleamene (Arendt S ben esnueo probable que a pdiferena enre os dos on eptos sea en rea dad puramene nom na, es cero que onenrar la atenón en el onepto de reouión que por aguna rzón pareía an a una estdosa despeucada como Arendt ms respeable qe el de stáss contrbuyó a la marginaizaón de los estudos acera de la guerra cil 3 Una eoría de la gerra i no se enuentra enre
los obeos posbles de ese eo Me mtaré, ms bien, a examnar ómo esta se presenta en e pe nsamiento políto occidenta en dos momenos de stora: en os testimonios de los lósofos y de lo storadore de la Greia sa y en el pensamiento de o bbes Los dos ejemo no an sdo eegdos al aar; querra sgerr que epreentan por derlo a dos aras de un msmoen paradigma políto qe seas,maniesa, or na parte la armaón de a neesdad de la gerra iil y por la otra, en a neesidad de su esón Que el paradgma sea, e realdad, no, sgna qe la do neesdades opuestas mantene etre ella una sereta sodardad, qe se tratar de omprender Un ansis de problema de a guerra i tssen la Grea cia no pede o omenzar on los esudos
Si
de icoe Loax quien e dedcó a la sásisuna seie de Íulos y ensayos, ecoados en 99 en e voumen a d diidi oido en memoria Aenas al cua sumbraba eferirse como mon ive a ecellence · la vda de los esudosos, como en la de os aisas bén hay miserios Es así que nunca he alcanzado a en ender de modo sasacoo o qué Loax no ncluyó en ese volumen un ensayo escrio en 98 ara una con enca en Roma, que lleva or uo La guere dans la mile y que acaso sea el más imorane ene os esu ios que desnó al obema de la sásis.L circunsanca s mucho más inelcabe desde el momeno en que ela ecdió ublicar el ensayo en e mismo año de aaiión e libo, en un númeo de la revisa Cio deicado a las urres ciiescomo si hubera sido consciene -eo ha bría sido una movación en vedad sngula- de qu as ess desarroadas en el ensayo sin dudas se adecuaban meor a esa ublcacón or su srcnaidad y adicadad qu aquelas si bien verdaderamene agudas- rousas en el lbro Inenaré de cualquer modo esumi as concusones del ensayo lamaba ara uego aa de denca lo que Ludig Feuebach a nwickunhiei a caacdad de desaoo que elas conienen. 4. Oos sdiosos raceses anes que Nico Loau quería menc ona a meos dos cáscos: Gusave Gloz y Fuse de Couanges y, desués de elos eanPere Vernan habían sub rayado a mo ancia de a sis
en la pólis griega. La novedad de enfoque de Loraux es que la autora sitúa inmediatamente e probema en su locus especco, esto es en la relación entre el okos -a
a pól, a cudad. famiia a casa-escrie stasis la 'Taire se jouerao entre trois termes; cité la famie" [E asunto se jugrá entre tres términos a sis a ciudad a famiia] (Lorax 2 p 38 sta identicación de lugar de a guerra civi implica que desde el comienzo se rediseñe a topograa tradicionl de as relaciones entre a familia a ciudad No se trata, segn e paradigma corriente, de una superación de a famiia en a ciudad de lo privado en o púbico de o particuar en lo genera, sino de una reación má ambigua compeja que precisamente in tentaremos comprender Lora comienza su anlisis con un psaje de Menos patónico en e cua a amigüedad de a guerra civi se preseta en toda su evidencia. Cuando describ la sdsis que divide a os ciudadanos de Atens e ño 40, Patón ioniza: Nuestra guerra famiiar [oikeos pólemos] fue conducida de ta modo que si el destino condenara a a humanidad conicto esta nadieenfermedad. desearía ueDesde a propia ciu dad ufriera a igualmete e Pireo desde a ciudad ¡con qu joviidad con qué amiia ridad se mecaron entre eos [hs enQs ka oíke ka oikefs al/los synexan�!'. No sóo e vero ue Platón empea (megnyi) signica tto mecarse como trenarse en e comate combatir sino que a misma epresión oikeos plemos es para un oído griego un omoron plems designa de heco a guerra eterna 1
i se ee coo Pan esc en a Rebica(47c) a óion ka othneon aeno y exaneo enas que a o oikéion ka syenés faa y paene e éno opado es e acuerdo con a e cura que Loaux ce de esosstis pasaes Pan paece pca que os enenses haan onducdo una guera nesna so r e goce de una esa faa (oaux 1 p ). La a es e ogen de a dvsn y de a stis y a a ve paadga de a econcacn Pan escr que os egos coaen enre eos coo s esuvean desnaos a econclase Re. 471a).
stásises según oraux funcn de la agüedad de okos con e cua uea es onsusanca. La guera cv es stásis émhyos, conco prop de hon, de paenesco de sangre es ela has a puno connatua a a faa ue t emhyía eaene ls coss ntenas de la espe sgnca spleente gueras cvles. Para oaux e téno 5 Por o ano a avaena de a
desgna eacn sangena a cudaddeencerada cuanto estrpe yacoo a pensada en qe s condcn anene consgo s (Lorax p ). so tepo pecsaente po cuanto est en el orgen de la stis, a a es taén a que conene su pose reedo. ernnt señaa de esa ane que a ger enre as falas a enudo se copone a ravés de un ntecao de uees es dec gacas a un ar no entre as estrpes rvales paa os gegos ano en el
Ggi gaen
eo e ls relcones soces coo en el e uno no es posle seprr ls ues e conco e ques e unn Vernn p 129. L ge esono no vnculo enre guerr sso cvl y l ili y e el en que el Á res emhioscr as euménides 862863 el Ares que hi en el okos hce pesr sore cu LOrestaes pr Lor l evoccn e l lrg cen e sesnos en cs e os Á rs y e l coneorcn e su supercn por eio e l uncn el runl el Aepgo que ponr n l crnce r E oren poco inegr l ili en su seno Lo que signc que quel es iepe vruene eno po l sco inheene prenesco coo un segun nure én que y h supero es en' Venn p 39. Deo que l guer cil es connrl l le ecr okeos óemos gue en cs en l s e es es l esis que Lou prece sugei connur l cu es pre negne e l vi polic e los gegos 6 A l el ensyo Lou n el cso e un peqeñ cu geg e cl Ncone one en e s glo I los cunos un stái ecieron ognir l econclcn e un oo uy pculr Ejeron l los noes e os cinos pr vilos en gpos e cco que e es ne e vovieron adeho
Sai
í, heranos por sorteo e netraaa la fala al pero al so tepo la netraan se rea a edane n solo por exelena parenal la ·rndad. El orgen de las dsordas vles, se ,ered a la prodn de na frale de la dad ndad posta La nsripn e nos han transdo s notias presa e los nevos heranos no dean er enre ellos parenteso falar algno la fraterndad aente polta saa del ego a la fraerndad de la �gre on esa lera a la dad de la i émphy el so geso sn eargo la priera reonsite n pareneso en el plano de pói,hae de la dad na la de n nevo género lan haa epleado n adga falar de este género al sgerr e en s epúla dea na ve e la fala natral fera eliada a ravés del onso de las eres de los enes ada en vera en el o a n herano o na herana n padre o na adre n ho o na hja'' Rep46 La fnn avalene del k de a e e es onnatal se ona na ve ás Loax pede en ese pno onl s anáss na doe exhortan S fal dad estason noones se artlan según ne d fer en la ae la rrrena la speposn prevaeen aplaene soe todo proeo onno e evoln De a la paradoja la avaena on las e nos heos enontrado en de na opotndad aso peda el hsoador de pareneso enonra en ella la oasn de reexain el lgr oún de na rese spean del k po pare de la dad n no al
oio An
hioiado de o poico é pod reforar conviccin de qe la eexin giega soe a cidad se uee aivalene una ve qe en ela e inege atis de hecho e conico ineno a deedeserphn penado coo efecivaene de inerio no coopoeniene qera na adicin deaiado coda iporado dede e exeio [ s neceario aa de pesa con o griegos a gerra en a faiia neceario spone qe la ciudad es n phn de eso se desprende que a s e s eveado neceaio ai qe la cidad es n ks en horonte de oieo ómo se pera entonces una esta de reconciiacin Y nalene adir qe ene ea dos opeaciones la ensin no puede ser euel' orax 1 pp 6 1 62
7 nteneos copendia en fora de esis los res tados de los anisis de oax 1 La st cesiona ane todo e lgar coún qe conie a la poltica giega coo ua deniiva speracin del ko en la ó. 2 st o guerra civi es en s esencia na gera en a aiia que poviene deoo no de exerio Precsaente poqe es connaral a a aiia sis a ge coo su reador estionia su ieducile preencia en laóis 3 okos es esenciee avalente po una pare es n facto de diisin de conicos por la ora el 0
Sai
ga qe perte la reconclacn de aqelo qe vddo. qe de nedato reslta evdente de esta exposcn \ra es qe entas la presenca y a ncn deloos phon en la cdad es aplaene exanada y de n odo denda jstaene la fncn de la stis, q constta el ojeto de la ndagacn peranece en la ra. Esta no es sno n revelador del oos es decr edce l eleento del cl provene y de cya presenca la cdad no hace s qe da testono s dencn hasta el n eldda. Intentaeos por lo tanto exa
na las tess de Loax pecsaente en esta deccn scando echa l en este nodcho. 8 En o qe se eee al pre pnto ceo qe s nvestgacones ecentes han deostrado s ll de oda dda qe las elacones entre el oos y la póis, la zo y e íosqe son el ndaento de la poltca occdental deen se coeno la Geca la spledesde vda elnat est En exclda de laclsca póis y la epensadas anece connada a la esea del oos A nco e la oíticaArstteles de se odo dstnge con cdado al oiónomos jee de na epresa y a despótesel ee de la ala qe se ocpan de la repodccn y e la conservan de la vda del poltco y crtca con drea a qenes sostenen qe la derenca qe los vd es de cantdad y no s en de caldad. Y cado, en n
Goo Aben
pje qe e volver cco e trdi poltic de cidente, dene l nlidd de l pó coo ondd perfect, lo ce jtente oponiedo el ipe eo de vvr clicd e zn t opoicn zn vd [t no Et entepoltete vivir y vvir en e o tnte, l io tiepo picin del peo en el egndo, de f e n l dd y de zé e l vd poti Uno de o popo de Hm aer pder beran i denue preete el de nir l oe coneceni de et elin qe e ve incli de l vid nr e l poc. ¿Qé elcione deeo poer enre l zé y e s por prte, y entre pói el bí, por l or i lo prieo deen e inclido en lo egndo rvé de eclin En e perpeciv, i inveigioe e perfetee coeente co l exort de ox ceion el lgr coú de n ireile pecin de por pte de l cdd. No e rt de n per, ino de coplicdo e ireeo nteo de prr exerioidd y de ep n yiniidd l fnciPero de lco geeteder, ivil e ee co eo, e gr
9. egd ece tei en e heo co pedido inveigcoe e Lo e peet o e l, poei Segú e ei el g srcinl de l s e el s, ger ivi e n ger en fili, n es póms s y conl 2
S
sásis e es heee ua eseia amvaleia po la ua ua es a la v o ue la ucó e la iua y el araigma e su reomposió e ua. ¿Cómo ar esa amivaea? el e uato otiee oos, e sgregaó a soia y a sis,es u eemeo a ¿ómo puee pesetase omo el moeo e la iaió? ¿Y po ué a ama implia reuti ee e su iteio e oito? ¿Po ué a guerra i sea u seeto e amiiay e sagre y o u aao >tio? Quzá la situaió géesis e la siseo el o, ue las hpótesis e orau paree a por eso a ee se veriaas y orregias Sis (e ísmi) esiga segú el étmo e ao e vaarse e esar meme e pe [simóses e puto a trageia e el ual el oo se etiee permaee e e habla; st es auel ue pouia e pe el jurame t] ¿Dóe está la sásis uá es su lugar popio? ara respoer a esas pregutas seá peiso volver a reoer guos e os teos ue oraux aaliza paa emosrar su tesis e la situaió amiiar e a guerra ivil veria eorio sstita pemite po e otario ua etura e esoso extos E pime lugar ua ita e a eyese lató (IX, 869 "E hemao [adehós e hermao e sage] ue e ua guea ivil mata a su hemao e omate [ ] seá oierao puo thós] oo si huiea matao a u eemgo olémios] ; mismo sueeá co e uaao ue e las mimas oioes mata a oto iuaao y co e extaero ue ata a u exrajeo.
3
Gigi ga
omea ese asae oau eibe e él ua vez más u esimoo e a ima eaió ee sisy amiia "e el eseaeameo el oio iv, es el aee más
eao a quie se maa ea e1 a a amiaoau ma omo meáoa e a[ iua , .iua 44 as lo que esula e eo e a ley ouesa o el aeiese e el álogo laóio o es ao la oeó ee sásis y okos, uao el heho e que a guea vil asmla y hae sigubles al hemao y al eemgo, el aeo y el aea, la asa y la ua. E la sis e asesao e aquello que es más mo o se eea e asesiao e lo que es más ajeo. Auque eso sgia que la sásis o ee su luga eo e la asa so que osuye ae oo u umba e iieeia ee e okos y la póis ee e aeeso e sage y la uaaa. se uevo eslazaieo e la sis haa el líme ee la asa y la iua es omao o oo asaje e ese o e ues que oaux a e ua oa A oóso e a sagea guea vil que uvo luga e Cóia e e ao 425 Tuíies esbe que la sis alaza a eoa que el aeeso [ syenés se vovió ás ajeo quevulo el e ae aió ola oú eairikoú " oaux obseva que, aa exesa la ms ma ea la omulaó ivesa haía so más aual: el víulo e a aó ola se vovió ás imo que el vulo ama oaux 35) eaa ua vez más lo eso es que la sis oue e u esazaeo ble, lo que eee a oks y o q ue es oo e la pói o mo y lo ajeo: e vulo olo
i
ere al seno e la asa en la isa eia en que
ulo failiar se istania en faiones s tal ez en este iso sentio qu e uee in terre ne el sin ular oto ieao los iou aanos e N : tab ié nisositi aqu e l ee e laor es ler iniser hs el oikos y la póls el arenteso que se isuele en iuaana y el nulo oltio que en los "eranos orteo to a la ora i nonrue nte e un arenteso
Poeos aora intentar resoner a la reunta ;!era e óne es' la stás, y e u ál es el luar r oio la uerra iiL stá s esta nues tra i ótesi s no iene u r n i en el ikos ni en la póls, ni en la ailia ni n la iua onstituye una zo na e in ierenia entre el saio ioltio e a ailia el oltio e la iua l transreir este ubral el oiks se olitiza y a la iner sa póls se eonoiz es eir se reue a okos. Et sca que e stea poíta ega a vl
ncon como un umbral polzón spltón a vés l cual casa se cede en cu cd s spt efla En la traii ón el ereo rieo existe un ouent o sinular que aee onrar llá e toa ua l a situaión e la uerra il oo ubrl e olitizaión/ esolitizaión que aabaos e rooner Si bien es enionao no ólo or Plutaro Aulo Gellio y ierón sino tab ié n on artiula r reisión o r Aristóteles (Ah Cns 5 la oraió n e la s que te ouento 2
orgo gbe
mpi es h esdo n desonertnte os hstorido es modernos de pot e mendo h sido dedo de do (nso por Lor e pese itro en e ib, no o menion en e ío e r de ey de Soón e igb on ama (es deir, on pérdid de os derehos ies iddno e en n ger i no bier ombido por n de s dos pres (omo de Aisótees on rdez e ue, ndo idd se enenr en n gerr i stous ts óQsno om s rms [téta t ótermene pone e esdo] por gn de s dos pes e se igdo on in [átmos a y se eido de poí [ts m mtéh (Cierón Est A X 1 rdr at saxt evo oponmene pt dnut péd de ere os, e oresponde tma geg o o prte en gerr ee ser ep s do de s y onndo oks si de i dd p ser reddo oni ón m poí de o p do Eso no sgn omo es obo e os giegos onsiderrn gerr vi omo n en peo sssfnon omo n retione reedee poión eemeno p oío en e sode eemo, omo m e eemin pr s e re poíto o impoío de n deerindo ser 1 1 Crstin Meer demostró ómo en Grei de sigo V se de n tnsormón de oneptuzón nstition e e ez por medo de o qe é m n pozón otsiungde id d Don de 6
Ss
·� ertenencia socal se denía en prer luga po
1nes y au de distinto tpo (nobles y eros undades de culto, abegos y ercaderes, d de alia y parientes, hatantes de a cudad y d po, señoes y centes) y sólo en un segundo o por a cudadanía, con los derechos y deberes que 11aa, ahoa es esta la ue se converte coo ta en el o polítco de la dentdad socal Naó así escbe r na dentdad poltca especícaente grega de la danía La expectatva de e os cudadanos se coaan coo cudadanos [ürgerichesto es, en sentdo •o, poítcaente encontó una ora nsttuconal •
dentidad no tenía copetdores dgnos de nota, po ·plo, en a pertenenca a grupos consttudos a partr condades econócas, pofesonales, de taajo de igón o de ota espece [ En a edda en la cua en la ocracas los cudadanos se decaban a la vida poítca os se coprendían a sí sos ante todo coo patíc es de la p y la pi se consttía a partr de eso en lo a ellos ean sencalente sodaros, n otas paabras, oellosoden nteeses orgnaraente opatse en y ne la justica [ podían y peía deecho e cddanía], en este sentdo se denían utuaente Paa un grpo eataente uy apo de cudadaos a polítca se uele así n ontend ta [eennhay un inteés oo . La pse conerte en n ábto ente os cidadano claaent distnto de casa y a poítca, ua esfea dtta del reino de la necesdd anankaa Meer p. 0)
iogio g
Sgún s pocso d poicn d a cdada na s spccan ggo dsd Gca s ans con aacons acons d aos gnos a a poca occdna. n aq pspca q aq nosq nsa s ncsao pcsa a poacn d a haa d sas n capo d nsons n okos a póli dndo po pocsos oan opsos d poacn dspoacn n s capo d nsons a stis cons n a, n ca s aasado, a pnnca dosca s poa n cdadana a a nvsa a cdadan s dspoa n sodadad faa. ado q as nsons son coo hos so con ponas s vv dcso a n ca sas s ansfoan s nn s nn o dsnn N eie
toma sutancialmente nión chmiana de lo político como "el ado de intensid . una o ciación o una disoación (Schmi5 Como él suere, no obstante nición no concie tanto a esencia políco, cuanto a unid política En este sentido, como
aunid pesa a m intenso Schmi, unid pai política del cualse.sia terminael tambi
ditinón intena esto e el reaupamiento en amigo enmigo E esta unid supma . . poque ci� en su inteo pue impedi a to los oos eaupamientos opuestos dioiaón hta ema enmistad {es ea civi (Shmi p En e i un o mbito se ne po una paa conctos opuesto ninno s pue se intalmnte clui sin compomete u
f/. n su cndión extrem disción ¡ r vil es mbién s visión scmiin un •r ue n pue elimine l stem plíc Occnte
. Es o scial stás y poíica o coa isiució giga qu oau o cioa
uo po a a qu ica u capíuo ipoa so ciud didid la aisía E 43 as a gua civi Aas que cuia co oa la oigaquía los ia os ocáicos oiosos coucios po Aquio s copoio oa sol a o coa ig caso [ ] os ciios psaos [tn prettºn mni prs dén mnskkein Aisóes At Cnst. 39 6)]. s ci a o casiga uicio os los coeios ua gua civil coa sa cisió qu coici co a ivció la aisía Aisós sci qu sa aa os ocáicos acuao oo ás olíico litkótt [. . ] crésti] spco os as
asaos a coo gua ci t Cns ) E ació o vi a aisía pus4 l copoaio ás a a políica Dse puo vsa cho a ás ac ia sa a po os iicos pc a cohs sí: po u ao o oa pa la s poíica cupal po oo olviala cuao ha ao s u olíico. a óua m mnsikken uao asía s auc co cucia co o co o sso 2
Gi oio Aben
o teer resetimeto, o tee malos eeos" Lora trae je e rappeerai pas les maleres"; Lora 2 p. 147) E ajetivo mnsíkakos sa e esa orma reoroso, resetio", y se apia a ombre qe tre malos reeros No es e iú moo ierto, si embaro, qe lo mismo pea valer para e verbo mneskaken E e riptoipo qe rela la orma e ompestos verbales e esa ase e rieo, el seuo térmio está e éero aivo. Mneskaken o sia tao eer maos eueros", sio más be aer ma o a memoia aer u ma so e os reeros" Se raa, e este aso espeo, e érmio lea, que se reere a eo e a asai por rmees ometios rae a sts La amisa aeiese o es smpemee ovo o a remoi el pasao es a eora i a o aer ma so e a memoria E ao osiye paraima polo oeseia a a a, qe mara e ever poio e lo impoltio el okos e eveir impolio e o poo e a póls a sts o es ao qe aa vez pea ser oviao o removio: es o qeosiempre ebe sieo posiblea e a ioviable ia y qe obsae, o seuir ebe ser reoao ravés e proesos uiiaes resetimieos. samee o orario e o qe a erra ivi paree ser para os mo eros es eir, a que se ebe aar e aer impsible a ta osta y qe sempre ebe ser reorao a ravés e poesos y asaoes eaes
30
Sa
\ tetemos extraer aas cocsioes proisorias �tros aáisis a stáis o proiee e ks o es a erra " , sio qe forma pare e ispositio qe e ilia ia e maera simiar a esao e excepci As m e e esao e excepci la é a ia ara �·;Í cuia e e ore ricopoico a raés e s si, e moo aáoo a traés e astáis el ks está izao e iio e a pólis
2) Lo que esá e eo e a reaci ere e ks y ólis es a costici e mbra e iiferecia e ua o poico y lo impoltico e afera y e aetro, icie Etoces ebemos coebir a poltica como campo e ferzas cyos exremos so e ks y a pólis re eos la erra cii marca el mbral e e qe, a rasiarse o impotico se poitia y lo poico se eco omza"
kspoitizaci !� stáisespoiiaci pólis Eso siica qe ao e la Grecia cásica como hoy o exise ao as como a ssacia poica: a poica es campo icesatemee reorrio por as corrietes e esi ere a poiiaci y la espoia ci ere a famiia y a cia tre esas poariaes opesas, esas e imamete iaas a esi para 31
ogio abe pfrr digoi d o o pd ro do pc ti hci oos cidd prc qr ror fmii q d tipo pcil, l g cii fcio toc como mbr c rcio fmii rpoitiz; cdo o q prc bio l ti hci plis y co fmii prc r ntoc sts iti pr rcodicr térmo potio co fmr Gci cic t lgr dod t t i otr por momto cirto prcrio qiibrio cro d hior potc ci d Occid tdci dpoizr cidd trfor mdo c o fm, rgd por rcio d g por oprcio mrmt comic trr por cotrro f iméricmt op t c todo o ipotico db r mozdo poitido oform przc dci o o cmbir tmbié fci diocc y orm d grr ci pro prob mitr pbr
púbco" fii' idd piado oom' y potc ig ido tido b ti o podr r ord d c poc d Occdt N a a
qu guea c ha apta en actua d en hstoa unda es l toso Si a diagnosis uaultana de a ot odna coo biopolítca es oecta si bién es genaa que ei un a dia teoco entonces el teosmo undil
es rma que erra civil asume cuand vi cm tal e vuelve puesta enjueg plica Precamente cuan d póls se presenta en fgura anquilizdra de un oiks -la "casa Eurpa': el mund cm espaci abslut de gestión ecnómca glbal, entnces stáss, que ya n ede situae en el umbl entre el okos y ós se vuelve el paria de td cnict y ena en fra del terr l terrrsm es "gerra vil mundial que ataca una u ra na del epaci pnetari N e reultad del azr que el "terr haa cincidid cn el mmen en el cual vi m tal nación, e deci el nacmient- e cnvera en el np de beranía a únicaa en que vi m tal puede ser plitz es incndicina psión muerte es deci v denu.
Figu
Tom Hobe, L Lndre, Cke Fotspici
e la pri eiió.
TÁN HMTH
He aqu una reroducción de céebre grabado de onisicio de a riera edición de ibro de oas obbes ithn Or the Mt Forme Power o ommonth Ecitic nd iireso en ondres or Andre Crooke en e Green Dragon de a ale S aus Churchard, en 65) e raa, coo se dio oorunamene de a ás fo sa iagen en a hisoria de a osofía oica oderna (aco 4). ueso que en aqueos años a iera u ebeáica haba acanzado su eno oreciieno es egio suoner qu e e auor haa enido a inención de coendiar en una iagen odo e conenido a enos e senido esoérico de a obra a idea de a obr , coo esá escrio en e grabado que Giabaisa Vico eligió ara e fronisicio de su Pinpio de cieci nu Sin ebargo a esar de que a bibiografía sobre ese em bea or eceencia de a o ia oderna ha conocido un aceerado creciieno en os úios decenios sigue siendo reaiaene eig Coo ocurre cada vez que una invesgación se siúa en e cruce de coeencias
g Agme
dscpinas dvsas los studiosos qu asumion sta tara pacn movs n una spci d terra incita, n a cua para ontas sa ncsaro conuga los cusos d lancta iconología aqullos d son la doctina ta n v más lábl ntcon todas las qu nsñadas nustas unvsdads: la losoa polítca. El sab dl qu aquí tndmos ncsdad s d una cncia qu podía llamas nga phiphica, qu quá s ncó nt 1 53 1 (cha d la publicacón d los Ememaad Anda ciato) y 162 (cuando apacn losinneen minneien d Jacob Cats) po paa la cua hoy nos fatan ncluso los pncpos más lmntals En m ntnto d ntptacón dl mblma tata d no olvida lo qu st vosímlmnt a n las ntncons d Hobbs una puta o un umbal qu dbía conducr s bn d modo vlado al núclo probmátco dl lbro Esto no sgnca ncsaant qu yo ptnda popon una ctua sotca d eiathan Cal Schmitt a quin l dbmos una mpotant monograa sob l lbro sug n fcto n más d una ocasión qu l Leiathan s lbo sotico. Escocbida posbl scb qu la (dlunLviatán) haya sido para oculta unmagn signicado mistoso y más pondo Coo todos los gands pnsados d su timpo Hobbs ra popnso a os vlos soticos. S olía dc d sí msmo qu a vcs haca vtus po vlaba sóo a mdas sus pnsamntos y s compotaba com sas psonas qu abn p un sgundo una ntana ylgo la can d nmiato po tmor a las tmpstads" (Schtt3 pp 4344
Ss
ún en 94 5 en una a a rn Jünge mad n e b de pesonaje de eman evle Beno Ceeno re Este e u bo de prinipio a n eoéico [ein urch un urh eerhe Bh su imanee eoeiso auea uao á pofudaene e peea en ¡Suo! ejo deja e ibo dode e enconaba [. No e adees en los arana meo epea; eno haa qe haya do iodo en e de una om popada y evenumene addo De o onao, odía e pea d un aceo de a ue euaía noia aa u aud e nna e go qe eá á aá de oda deuión Qünger-Sh .
sts onsdeaoneson evdentemene ua de e ue e bo u se eeen peo no loga opde s aaa que pesuen oe oda nenn esoa ontene de oma nevtae una adó que ma su dieeniaón respeto de la mstia y de a losa: outaeno es ago oo sero ytal noyna romano entnes dee ser eermenad e se pued ee a petenión de saber l que n uede más qe gnrar si o e onai es na roma e oteismo sá en este as tdava me usado o demás es posile ue utamente e el o tspio del nos oupams Hobes aya ldd a alo s om u ve esio. embema nee en su ent en eeto ua uere de vel o elón en el
gí Agmen
qe eá ecio e ío de ob, y qe e eo eí poible elev p e qé y po deá Sci o de de obe qe e eló qe pede e el ceto de l eco de qe c co o dc peo bé ocd" (Scit 3 p 17) L ecó á popi de de coee de l teoí poíc de Edd boc coezdo po el De arcanis rerum publicarum libri ex de Arod Clpr ( 165) po Disertatio de arani rerum publiarum de Ctop eold (1614) e pecee l qe dige e l etrc del poder c iibe qe debe e ed ocl (e éico aranum imperii ecreto del pode]) Nd á leo de teció de Hobbe, qe, coo do gedo qe et po pe vez l loo políc obe be cieíc (e p 39 S e pág igiee eo de lz ete eló, eto o igc qe petedo tibe obbe teció eotéc. A eo qe o qie e eotérc ecit qe ce co lecoe perpicce, e dec c pce, coo debe e todo eco dgo de ee obe de o dej qe ecpe lo dele y l pticle oddde de e l e epoicó X existía un teln en los teatros del mundo io si
bien no caía es arrba ino que era elevado desde abajo omo en el teln ho mao ' almana y e lo aloaba e un o ene ena y orqeta No s uándo e omenz por el ontrario a haer caer el teln también desde lo alto omo si aquelo que debe esoder esena teatral y
Sa
\arar de reald proiniera l ielo no Tiea o en los teatos anios n atuali el teln por lo era/ se abre orintalmente a ar l en omo ua rtia babios o e ero que sea litodel atibuir si del oiieo tel psenio. elun do a estos >e u nea el ten o el ve que elontpio de ata oulta el eno siblio del pod es doinado ¡r s nudos en lo alto aería por lo tanto des el ie desde era No os iteresa a el roblea del artista se
la ayora de los estdiosos se tratarí de braa oe e siiedo las isrccioes de Hobbes rea zó la iae Es ás iteresate la existecia de a oia asrita sobre eraio e obbes aba eco rearar ara Calos II e la c la iae del tisiio reseta gas diereci o eres la ás siicatia de las cle or ieo qe aí los bretos e fora el cero de eiaá o ira aa delsoberao sobero coo el lbrolsio aia el decir qe e estiaba ucrto ectorlaescabe a 2 ete setido o a erdadero cotrate ete ls dos rotisicios ore e abos asos ls súb ditos dirie s irada aia el soberao e caso e la iae; y e el otr reee resete E la ate serior d ebea dode se ecetra la esada y el báco atora qe el eaá sosee e u o se lee a cita e laí d e Job on es potest sue
Figua Bose, fronpico d Tom Hbb Cpa ob pro Birh Lbr Egto
Stass
rram quae ompareur ei[No hay poe soe la ea ue puea ompaase a él]. e tata e la últma pate el lo uao Dos, paa aalla oa emaó e Jo, le ese las os teles esas pmoales ehemoth e la taó heea epesetaa omo too ggateso y el mostuo mao Levatá. La espó el Levatá sste e su ueza ateaoa Puees tú pesa al Levatá o el azuelo 1 y matee me su legua o ua uea? E su uello ese la ueza1 y elate e él se espae e meo [ . uo omo a ea s u ozó uo omo la ea eo mo io. Cuao se levata se atea los etes1 y a ausa el stueo uea oo. 1 La espaa ue lo alaza o eeta1 laza, eha aala: aa él el heo s omo aja; e oe omo maea oa [ .] Hae e ls paes omo s ea ua ola 1 el ma hae u vso e ugüeto.1 Detás e sí poue ua laa estela 1 y así el asmo paee ao. 1 Nae soe la ea uee omaase a él, 1 heho paa o tm a ae 1 Ve too lo exeso eo a él 1 y e ey e toos los hos
e ogullo latíeram e la Vulgata oes paee ei Non e es elsuper poesasque quae compareur segu: qui us es u nullum mere Omne subime vide se es re super uniersos fos supebie o hy poe soe la tea ue puea om paásele a él ue logó o teme a ae Ve too ese lo ato, él e ey po soe too lo hjos e la soea] E el apulo e lo Hoes se eee explítamee ste paae ílo y ee que ompaó el ga poe el soeao, al ual
Gg Agen
el u y las tras pasies ha ad a ls hmbes a smetese, c el Leiatá, extayed ta cmpaació de s ds últims escs del captu de , dde Ds, tas hbe estabecd el a pde del Leiatá, lama rey de u da hay sbe a era que pueda cmpase a é stá hech paa teme a adie Ve td excels iei a é y es rey de tds s hijs de Hbbes ) Ya tedems casió de eesa sbe e patcula scad escatóic de ests amales tat e a tadició hebrea cm e la cistiaa Imediatamete debaj de a cita ta e de aú md cstitye a empesa de emblema (e la tadicó de a eatua emlemática e a cal també este tispici se iscib a mae siempe es acmpaada d mte empesa), ems a ua itsca, cuy trs la úca pa rte isible de s cep está md p a mltitd de peeas ra hmaas, seú la dcta hbbesa de pact ue ica a mltitd e a sla y misma pesa (ibd. I). l iate lea sbe a cbea ua cra y sstiee e a ma deecha a símbl smb de pderdetempra, y e qeda, espad bác patra pde espital ecesiástic cm Hbbes peere deci Has Bai bseró e a a es smétrcamete iesa a as epre setacies medieales de a esia e as caes a ma derecha sstiee e bác, y a izieda, a espada primer pa, de md de cbri e est de cuep de ite paisaj de cli salpicad de pe bs, desembca e a mae de ua cdad, e a qe s
S
conocen con cridd l cedl (en l pre qerd oespondiene báclo y l ore (en l p dere h, corspondiene espd). L pre inferor de ronispico qe n sere de co dvde de l spero coniene en corresponden con cd no de os brzos del ggne, n sere de eqeños emblems cnco po do qe se reeren l oder empor (n forlez n coron, n cñón n pnopl de esndes y n bll) y l ecesásco n glesi, n mr e ryo de excomnón os sím olos de os siogismos lógicos y n especie de conclio n medio de ellos se l e eón con e ílo del ibro
3. Un neprecón de embem debe comenz por g del ggnteLeván Tno se concendo os stdosos en s signcdo como símboo del Estdo, qe n omtdo pte gns pregns obvs concernen es, por eemplo su poscó ¿ónde se sú e etán especto de os otos elementos qe componen l imgen? En lnpe esdo Brndintenó d b del eempl cuerpo deRenrd gigne oclt l md gendo s proporciones de cnon de Mco Virio (es dec mginndo qe l cbe coesponde n oco de odo el cerpo (Brndt pp 222 g 3) E e utdo es n g mn cyos pies pcen c cmene en e pnto de fonspico en el c esá scio el nome de oms Hobe o Mmesb He dco c, porqe no esá clo sobe qé se poyn 4
ogo Agmen
s sobe l ie o obe el gu S upoemo omo pe e eomi que llee el pe e oli e euet el m eso oo l peei o el heho e que mie el Behemoh e ue iml teesebbli el Letá e uque im mio u uete e eome pez o u lle uque o es posibe pelo o zuelo Qoh Bmhll que e u mléol polémi o obbe ugiee que el Leiá e bo i e i pez [. . ] mezl e u Dio e u home e u pez es e mimo obe m que el eeo Leá e u blle; Bmhll pai) L hiptei e Shmit e ueo o ul l oposii BehemohLeiá oepoe l metl opo i geopoli ee tie m eot s u omi e el fopiio Lo eiio e too so má á e opoi e te ie m es el sopeete heho e que e Do mot el hombe til lmo Coonwelth o Eto (omo obe o ee e l itou hbi e iu iep e e el Su ug e eteo o lo epeo l fue mull iu io mbié epeo e su eitoo e u e e ie o e el m omoquie que e o e iu. l Coonwelth e body p liti o oiie e uepo sio e l iu es iu m l que ebeemo iet ompee
4
Fi Rard Brandt, dbujo spero oni d To Hb
hn S
o go men
4 ra aoaa del ebea o eos egáica que a precedee y co oda probabdad coecada a ea es qe a cdad a ecepcó de algos guardias arados y de res guras uy especaes siuadas e las proiidades de a caedra, de s cuaes debereos ocparos ás adeae, esá copletaete prada de ss habtaes. s cles absoutaee vacas la ciudad esá deshabada, ade vve e ea Ua posble epicacó es que a població de a cudad se haya trasferido egaete a cerpo de eviaá pero esto picara que o sóo e soberao sio ue siquera e puebo ee su gar e la cidad E ebea poíco del rotispicio cotiee, etoces, os eigas o advias que debereos ratar de resover por é el eviaá o haba e a cdad por qué a cudad esá deshabitada Aes de esayar a respuesa covedrá eaar os resultados de oro estudio que cuesioa la propa cossteca de hobre artical laado Commonwa o Esado.
E su esayo del froispco 5 Maco Noel atraoaera de uevo a ateció del sobreeviaa u pasaje de la nswr o Davenan ce o Goniber escria por Hobbes e e so peíodo e e cual trabaaba e el eviaha obbes, etre cuyas obras gura dos tratados de pa e acus de raione de 1640 y el Firs Draug o Opiues de 146) describe aq u dsposivo óptco ue, por o ue paree, a a só estaba de oda reo e habéis vso ua sere de criosa 4
Sai
perspeiv e l ul uie observ rvés e u oro ubo vío u piur ue oiee iverss gurs o ve igu el moo omo e p sio ue e ambio ve u úi pero orm e sus pres le los ojos por oe i e u lee (om p 125; gurs4 5) e sbí peemee ue el Leviá er u reo ompble omo sugiee Hobbes e l irouió u uóm o "u máui ue e mueve por sí mism o muelle rues omo u reloj; pero lo ue e esuio e lolm e eer es ue o se r e u meismo sio, más bie e u isposiivo ópio uerpo gge el Leviá ormo por umerbles peueñs gurs o es u reli po ser riil sio u ilusió ópi a mr phanam u mero sm , omo polémimee lo eí Brmhl. o obsae oorme l reiee presigio ue óp v urieo e uellos ños omo prigm ieo e iio es e porue permie oerirle ui u mulplii U pse e r eiori e Rhr shve or su uió e or Fido e Gimbas Guri i Hobbes u pobbemee ooí 1647) mr ueue usmee meismo e ese ipopree porío esr e e orge e embem e su viahan Su Aeza pede hber vs en Parí a pr marmee dbjada qe aunue mer bevadr crene u md de peqeñs caa a qen a e e camb a avé de pc pepecva e preea pr e cnar n únc gan
7
F 4 -F c La Pspectiv r, ou Mag arl djmrx. D l'Oq a f in d e
:IX
l
!
Ciqu ar xo mr Cylndrqus Conqu D orqu a a s Pís Bil 1638 ls 48-9.
Gg Agaen
rera ndvd de Cacer ca c e pnr nenara mrar medane a a . cóm e cep p h body politc] e cmpe de ch cerp narae cm cada n de e -en m ener fad de caea man ecéera e a caea n a man en e r cerp des qe e prad n pe den cnerae e púbc e derd (d. p
La nicacón e a ml e los caanos en na ica pesona es o semeane a na són e pespec v a epeenaa poca es sóo una epeseacón ópca (peo no po so menos eca)
E ea ue e emema planea a leco es el e una cia aca de s habianes e Esao siao po ea e s ones eco ¿ué pede oespoe e e peamen plco e Hobes a ee apaene ompecaea s e popio uen ns seeene una peb epuea cano e eHoes a isni e i [ppulus y mu multtuo, dene cm paaoa aradoum]a no e sus eoeas ndaenaes pebo esbe en e Cie na na unum qu ue poe una soa onta a cua po eo pee aibusee na an popa No puee es o msmo e a ulu E pebo eina en oa iua ul in oni vi t ea clso en monaa 5
s
poque e puebo quiere a aés de la olunad de un soo ombe. Los ciudadanos es decir los sbdios, son la muiud En la democacia y en la aisocracia os ciudadanos son la muliud y la asamblea es e puebo ur st ouusambién en la monaquía os sbdios son a muliud y, si bien esa es una paradoa umqum pdoxum st el ey es el puebo x st ouus Los ignoanes y todos aquellos que no compenden ese puno ablan de la mui tud como si ea fuea el pueblo y dicen que la ciudad ts se ebeó cona e rey, lo ue es imposi ble, o que el pueblo quie e o no quiere o que uieen o no quieen os sbdios rebedes e ese modo, con e pretexo del pueblo excan a los ciudadanos en cona de la ciudad y a la mutiud cona el pueblo (obbes X 8) nenemos eexionar acerca de esa paadoja Esa implica, a mismo iempo, una cesura (muttudo/ opuus: la muliud de os ciudadanos no es el pubo y una coicidencia rx st ouus) El pueblo es sobeano, a condición de diidise de sí mismo, escindiéndose en una muliud y enla un muliud pueblo de Sinlos mbago puede nica cosa rea cuepos¿cómo nauaes, quea ano inesaba a obbes (el 1 5 de abril de 1 1 después de haber eminado e Lth escibe aoa pedo ole a mi inerumpida especulación sobe los cuepos nauraes obbs 1 oles una soa pesona? ué sucede con la mu ltiud de os cuepos una ez que se unica en el ey
5
Go Aaen
E u etar auel Pu uraya que el
ma hea e ua parja l puel e e t ua u } que pee ua vluta y al al pue aruíre ua aó utaa a que pue re ulttu [ l ae que e popls o ivtate regatterma e ua ata vaía. De heh ue a e t e mult út. E el per e e reulta uta l puel e u ra t u e el e a l pue e u que el rea e t E lugar l que e l pue rea [ ..} lu e marquía prque el pue quere a avé vlu u h re haría r r ua u árqua e ra que u haya quer que ha quer el mara a parja l r e el puell paraox rex est op} e etere r m § 14) De el put v u jur m e Pu parja e reuelve teretá ua to irs {ó reh} E He erva v tetá u : el era verrete el pue st e e meae u art ópr pr que ues út
7 L rpesta a pes se eete el pítlo I de De veoe ob edios tios e e el state iso e e e l pebo ee soea o, el prie se sea e a ttd osa to
S
sucede o sóo e ua moaqua, e la ua apeas el ey es eegdo el pueblo ya o e ua oa pesoa, so a mtud dsueta [populus non aplus es persona una poque era ua persoa exus sd dssolua uluo] amete e rtud del pode sobeao su iperii] que ahoa ha aseido ry" (Hobbes 2 I ). Lo msmo suede e ua demoaca o e ua astoaca, e las uales apeas se ostuye la asambea, e ese msmo state el pueblo se dsuee " [ea elca populus siul issoliur (bd, V , 9). No se compede el setido de la paadoj s o se eexoa e oo al esaus de esta dssolua uluo [muud disuelta, que oblga a epesa desde el p pio el sisema poltco hobbesao l pueblo el boy poliic existe sólo de imedao e el momeo e el que omba a u hombe, o asamblea de hombes, qu epresete su persoa Hobbes X pero ese puto cocide co su udse e ua multtud dsuela cuerpo polico es u ocepto mposble que ie sólo a esió e la mulud y elpopulusrsmpre es ya e dsolese e la ostucó del soberao ese, poao oradepae es amee ua arcial personbd, XV ua uidad s e eeo de u measmo ópco o de ua msaa Tal e el ocepo dameal de pesameto de Hobes s e de uepo[bodyoda su osoa es ua me dacó oor (y eso hace de é pesador baoc, si o baoo ede derse como la uó de u cuepo y de u eo) pero a codó de pesar, como ae Hobbes
Goo Aben
en e Emens o w aal an Poliic qe e eblo no iene n ceo oio: qe el eblo se n ceo dsno a disinc boyde qel o qelos qe ienen sobern sobre él e n eor" Hobbes 3, 11, II 9 En e eviahan Hobbes no eoc excimene l doa deDe ve ero recismene n ecr en del cloIII del rimero n he righs osoereign by insiion" De los derechos de os sobernos or ns ición ermie reci e ess rdóco de l mid Aq Hobbes escribe qe os miembros de n mid qe con n co se oblig conerir e oder soberno n erson no eden legmene hcer n neo co enre eos ar obedecer ningn oo e nngn seco si ermio. Por o mismo os qe son sbdio de n monc no eden sin s consenimieno deenderse de monrq oer a consión de n mid desnida and eun o the consion o a isunite muiue n rnsferir a ro erson desde é, qe os reresen haci oro hombre or smble. Hobbe ). rene condcción concomo e dcdo dele e se resee ácilmene i se dige, hce obbes ene a mlid desnd' disunied mule qe ecede co y l md dise issoua mulido qe es oserio é consitión de l dopopulusr n roceso qe a de n mltd y rers n mld: ero l mu ouen l el elo e diee, no ede coincidir on la dunite mu etende qe ede nombrar neo oberano l clo multu
S
desunipueblormuliud disuela es despedado en n pno y el nento de ole a esado na onde on la ea l
í
md dsela
\
pebloey
ea l
mld desnda
�
J
8 oa podemos ompende po qé en el emble ma, e erpo de evatn no pede aba en la dad, sno e a en na sete de nolar y po é en a dad no ay abantes Es n a omn qe en Hobbes la mld no tene n snado polto, e ela e lo e debe desapaeer paa e el sado peda ser as e s nesta eta de paradoa es orrea, s ele peblo, se onstyó polana mtd desnda dsee de neo en na mtd, enones esa no sólo eexse a peblo/rey, sno qe, omomuliu dsolu onna exsendo leo de este o e desapee es, ms ben, e peblo, e se ansró a persona de soberano, y por o tanto ena en oda dad, per sn pode habla L md no ene n nado polo, es e eemeno mpoío sobre ya exlsón se sena
Giio Aben
l cudd y, sn embgo, en l cdd hy úncmente multitud, poque pueblo es sempe undido en el sobeno En su condicón de multtud dsuelt es, no obstnte, ltelmente iepesentble, o puede se epesend sólo de om indect, como ocue en el emblem del onspcio Hbmos eocdo l cos pesenc, en l cudd c, de los guds mdos y de dos pesonjes, cuys denddes ho es empo de eel. ncesc lk ll mó l tencón sobe el hecho de que ls dos gulls qe esn de pe juno los gdis ente l ctedl llen l cctesc msc con pco de los mdcos de l peste E detlle hb sdo señldo po Hos Bedekmp, quen l especto no hb scdo nngn consecuenc l nes, Fncesc Flk suby con ón el sgnicdo polco (o bopolco que os mdicos dquin dunte un epdem: su pesenc en e embem eued l seeión l excsón l poxmdd en l mgen, ente l epdem l sud y l soben Flk p 73). L mul tud iepesentble, simil ms de os pesdos, puede epesendy los sólomédcos ésque de loscudn gdis qe gn se su obedenc Hbit en l cudd, peo sóo como objeo de los debees y de los cuddos de quelos que ejeen soben obbes m odo eso con cldd n el cptulo XIII del D e y en e cptuo del athan donde, s hb ecoddo que todos os debees de qellos qu gobnn esn compenddos en es únc mxm: l slud de pueblo s l ley supem au 56
ss
pp pmx]'", siente a neesdad de peisa que or pueb n s entiend aqu a una persna , n a a msma udad que gbierna, sno a a muttud de os udadanos qe son gobenados d vm rgnr II y qe po saud debe enendese no só a sme onseraón de a da omo t, sn a de una da posbemene fez (obes XII 4) E embema de frontspio, a empo que ustra a a pefeón e esatus paadójo de a mutitud hobsana, es también una esafeta qe anuna e go bopotio que e poder sobean esaa pómo a reaiar Mas hay otra azón paa a nusón de os médos de a peste en e frontspo En su tradón de a r Ppnde uídes, obbes se había topado on un asae en e ua a pese de Atens se dena omo e orgen de a nm asena de e] (Hobbes tade nny de a m [transfomaón] (qe obbes iete om vn): "nd g nnanóma w n kn w d bgn m d Fr w
bmn wd dmb; nd ndknwdg dnb pn d nw , ng b vn dng nd n wr nng, nn [ e gran de senfeno ue tamén de otras formas se etendó en a dad, prno omenzó on esta efemedd Ya que o que antes e hombr e abrí oudo, sin eonoe que se haa po par ora o ae sn auos, pes tene ate sus ojos ua rda eon, s os mueren y 5
Gigo Agben
hobe que no vlen nd, hered u pionio! (obbe 4, I) De quí l de de que ssouta muiu que hbi l iudd bjo e de evián, e ii ld l dedoinio o edo, ue debepued er uidd gobernd Que odiió de o úbdo de evá e be de gún odo de o enero eá píio po o deá, en u pje de píuo XIII, dode, oen I 33 24 Hobbe ecbe que, en el eno de Do, condiión de lo hbie e no e eneo [ e coniion ohe ae the nhabian sha no ay am k (obbe 1) coo i, po one, vid de uiud en el eo prono euve nee riene expue pee de diolión. 9. En el peneno de obbe e he oee í codiión que e oncepo quá de de l dió polí oden e de puebo. e h e do que e e vobulo oó o políio Odene, éino l pueblodeoo uerpoo poio íiene i que dodeig bién pede eerre elidd di erlene op ue, e deir l peblo oo muiud poene o d (Koeek 2 p 14. El onepo de puebo 1 Se a tduid cmn d inglés p vso aa dp-
nb d H P nf tduón h p p Hb. D qí e n, Na Tdw e á.
8
Sa
oene pue ua eón nea que viénoo epe e puebo ulu o y ltho pobla ión pueblo oolo graso oolo nuo ipe que puea e a i egalee peee oo un oo. ee e puno e ia el eeho onuional i po una pae e puebo iepe ebe e enio e po una hoogeneia onene uaquiea que ea u epee éia egoa eoóa eéea) y po oniguiene e epe p eee o o po la oa en uao una pola no uee ea peene ao a avé e lo ombe que lo epreenan Inluo i e ame omo uee al eno a par e la eouó Faea que el pueblo e e iula e poer ouene e omo iua e ee poe que ebe eo nae neeaaee po uea e oa o ava uroonuiona Por ee oio Se poa eibi que on o oeoir e naio ur a ere o e e u hor u e oia o u oe o la a léa e naure la aioe obe la Tea e eben oebir oo ivuo po uea e laooial o oo io iho e eao e auae a que una naióhae oi n peu e ouee e oe ouonee ni ebe n puee oeee a oa oi uioae ; y i eba go o a i ma aó ea úi iene eeia e eenane e p 83)
2 "ebo ma bge ebo peño o ee
Gíorgo gamben
Es de el pueblo es lo absolutamente prsente que, en cuanto tal nunca puede esta presente y puede por lo tan só ser representado.Si por el témino griego paa puebo, amamos a a aenca de n puebo endimose Eado hobbeno ama one mo do ado, ve en una ondión de onan e adma
X Hobbes ea petamente onscente de pelosa y onsttutva abgüed l térno "ueblo': poue este s sep conene en sí a ult EnTe Emen of w Nau and Poiic esbe ue ' onrovers ue surg a ppó s hoslpuebloproe eucl tno puesto que pabra ueb[peope} tene un b s n un sent a smplemente una cand de hobes q se derna sen el lugar su resnca, coo el ueb Inga o el ueb Fanca ue no es so multd aquelk pon parres ue habn es egone, n consrar nnn conato o pato [on o enan}ene els a tra s a l e oblga con el resto n oro s para sca
una peona es un hob o una aba en a lund tv nu e pla olunad uno parcu [] Po esto uellos que no dnen ene estos s ss por eral atbn a una mlt dsuel[a doedmultiude s ehos ue peee ó alpueb onten alente en el cuo l ta o del soberao (obbes3, I IL 11).E c obes ya onoce on dón re pobóny lpuebw que Mhel oucault pondá en el no bopoa o 60
Stasis
0 S la multtu suelta o el ueblo es la úa
resea huaa e la ua s la multtu es sujeto e la uerra vl, esto sa ue la uerra vl semre sue seo osbe e el stao obbes lo amte s ua reta e el atulo X el eviahanue traa "O hose hs thatwee or te to the ssouto o the Commowealh De auells osas ue eblta o tee a la souó e u stao la ousó el atulo esrbe "Por últmo uao e ua uerra extera o testa los eemos obtee ua vtora esva, ueso ue ebo a ue las eras el stao o se matee e el amo a o exste roteó alua ara os súbtos e su ealta, etoes el stao se sueve aa uaao tee la lberta e roteerse or los eos ue su sreó e suerr' (obbes ) sto ma ue metras la uerra vl está e urso la suerte e a luha etre la muttu el soberao oava o está ea o ha soluó el stao uerra vly CommonweahBehemoth y Levatá oexste as omo la mulu suela oexse o e soberao Sólo uao a erra o a vtora e la tee uesta eeso olue elCommonweah a estao emulttu atuaease e la multu suelta a a multtu esua sto sa ue uea vl Commonwealth esa o e auralea o oe so ue esá uos e ua omaa relaó estao e aturalea omo Hobbes exa e e reao alDe ve, es lo ue aaree
3 Ags tccions stls onsn "úli o "Est
6
Gg Agbn
ando se onsidera a dad oo si esviera separada civit ] tanquam disoluta consideetur] ut qualis sit natura humana ] recte inteigatu[para reazar na investigaión idadosa aera .. stados [.. es neesario ás ] onsderarlos oodesios esviesen sparados es deir es neesaro e entendaos a derehas á es la adad de a natraeza hana] obbes , es deir desde el pno de ista de la gerra l en oras paabras e esado de naraeza es na proeón toógia haia e pasado de a gerra vi la gerra v es a la inversa na proeión del esado de natraeza en la idad es o e aparee ando se onsidera a dad desde el pno de visa de esado de naraleza.
a egado e oento de reeionar sobre a
eleión de obbes de térino Leiaán oo o de ibro na eeión as razones naie ha onsegido epiar de anera satisaoria. ¿or é Hobbes laó a Commonwealth, a eora intentaba proveer on el nobre n onsro e enosdeonaas? en la radiión risianade haba asido onnotaiones Se ha sgerido e Hobbes a rerirse úniaene al Lbro de ob no habra esado plenaene a orrente de estos signiados erene negaivos por o tanto hara sado ándidaente na iagn e ego le dara a ss adversarios ejores artas para jgar en s ontra (arneti pp 8 ribuir ignorana a n ato r tanto ás s se traa de n ator oo Hobbes a opeea 6
S
teoló e be e oo etooloí ú eo reoeble e trbre opete ró Qe Hobbe er oete e ploe etv de ttlo et plíto po lo e e el oo e el e tr hber evodo e troó el éro "evt (e e eeró e el r Levt) de eto ñe: "o pr hbr o or evere [to speak mo reerent;e l eó lt ut dius quar] e el poe toboro opeto e rbe lbro ] ooio o horble o bre [drad name] Levt o e o h tt err e l eeó e l e el Levt e proo el hor lé pero e Hobbe tvo e pr o por prete evoó e poe ít Qeer e h o e et ee ve e eotrre e tó el prez e vo poee e o oo l oú erz h pee otror Corre por oete el ro e eotrre o ete o o eoio epdo e o etrer l o e ee
evt terpretó h veto ot ] L ro 3 p e 124 e e Hobbe (ht
2 L tró e oe terptó eo el tá bbo oón oo ete e el trto e rr po Je oeh por ro Beo e ba e e perv e e do e otereDere d
Go o Aen
Atcrso e ls Malia e osio in Job e ego go oe to el Beheoh coo el Levtá so socos l tcrso l bes e Aocss XIII Peo tes eó e sj os ho í e e toroDos l sal 1 3 y ) escrbe eoos ce eóo otete rgó llo Levá, e e e e greg etete esés est es l ser ete e e ls e el río e sejo y l cal se e eró jgr co osotos om 30) st erecó sácocrísc el evá hll s crstlcó oogác e el Lber oridu o c ó eccloc coe st lre eor el o 120 o el oje berto e er. log ee l ge e Acrs set sbre el evá l el sober o e el ro sc o e bro e obbes es t sorreee e es legíto g e Arh Bosse ve e so Hobbes, coo t El Atcrso con cro eg e l cbe tee e o eeh l coo el Levtá e Hobes es es e o er el el geso l ecó e coresoe e l oo cooesoo el oer esrl l áco e tsco) Ss es to e orso el Leá eeseo oo rgó e o lg rcete eso e g A, scón s e sigco escológco to el Acrso co el ostro nihiu edn sue Lvaan ete dabolum ganm betam in criso seose o sobe Leatha
·-;,4
:fDJ �hXiOl .
Figua 6. Lamberco d Snt-Om, LberFordu, 120 . El Atiso n; ván Blhqu N Frn, Pas.
Ggo Agbe
uen señ un serpene , re es e n (ur 6) 13 n e pse ue cams e t Sch ec trcin nepreó ere e evá n e crs e su es precs es lusón Sen r cón eísc escre, e eán repesn es e sa 0 1 es ecr s nes pna. sr e mn se presen un uch e s ncnes pas nr n prtclr, c ene ur entre e evtán s pencs e r e eet s pencs e Terr s ís sea ó ncs e un se eernn unas ras, pr es s uís asre recprc e as nnes es ea kosh erá s rnes e as cnes sesns etrerán v e es Sct3 pp 1718) Se r, n ta en e n ascón tse e n ró tdc (¡n cst) se e eván ue Sct srsn n ntenó.
e cuer c es rón, ue ncenr erss pses e a el se drs en en s nu s de ess e evá e ee s ds nsrus e s renes rán n cnr e r s pereerá en uc ntnces s uss prepán u nuee mesá urnte e ual merán s crnes s s ess s pre ue S cncer est ró estó cu se reere rtc pserr (De enee er eerunen 6
und Hiis zu u viIon Rfom osumd Cmios y fcis sb uvs ios dl viá , d 6 vocdo l s cblsi dl bu msiáico l u os juss s uiá c ls cs d vián muo (ibíd p 2) Coi o o s dició lmúdic, s co
u Hobbs l sciv scolói l o com pl fmil o lo dmá úlm y sb imc dició cis , l cul e viá s socib l Aiciso u, i d I d y b sid idicdo po ls ds c e Hb d omi' dl célb ecurssclóico l Sud íso d lo los Tsloicss 2 Ts, 2, 2 miiu dl ber oius s má u sci icic d s covci l viá y e Aiciso e suo d os oís y e l d lo imos o u scolóico od l c dl u, bj l úbicdo a h eathan Con weal c u uéic sb o d Dios, iómod l lcs mds d Hobs u sos c fcuci iplm lo iodo oosiió l dci pv u dí ip l coc smi d Bae thoú lz d Dis sid fóico Hbs co fuz u l io d Dis siic o iuo Tsmo com l Nuvo, u i 7
Gigi ge
oíio e ue iuido e Ise ueo de eeió de ú se e sudo o Ciso d e os iemos
1e ng herreG a ea n a eahía Kng an s aken, n n n he 0/ Tsaen u heew. When we sa "Fr hne is heng he Pwe an G': s e unrs G Kng re ur enan n he righ G wer r suh a Kng G awas hah s ha were sueuus sa n ur e 1 King e uness e ean he resran ha n G hr whih rev he sraees ha een ínerrue in he een Sau ha i een rer sa 1e kng Heaven is a han r ra 1 Kíng e ha s nnue [Po o ano e Reno de o e n Reno ea no eao. e aí o a o no o en e Anuo Teaeno no en e Neo Cuano eo "e uo e e Reno e Pode a Goa dee enene e Reno de o o de ueza nueo no ene o eadeeo e odee oPao ee Reno e o o� o ue eí ueuo de en ne oan enga u eno ao enono a a eaan o Co e aue Reno de o e e neudo en a en de a ú o eu e e o ae a ea adeado de e Reno de o eo eá ea n o eng Reno ee onnaa gene] (Hoe 5 8
Si
En l cplo III s fuz l id d qu s d n concpo plnmn polco d qu l s colo po consuin tn n Hobbs un sinicdo polítco concto
Las seeing i haheen already rved u fdiversevi den e fScure, in he X chaer fhi k ha he ngdm Gd a Civil Cmmn-wealh where Gd himse is Sveei virue rs f heOld and since fhe New Cvenan wherein he reineh his Var r ieuenan; he same ces d herre arve ha aer he cming again f ur Saviur in his Majes and g rein acal and Eealhe ngdm fGd is e n arh [Pr ú vend qe ya e a rad pr ed de dver paae evdene de la Ecrra en e capu X de e r que e ren de D e un Ead cv en e cu D mm es Seran pr vrud en prmer ar de Anigupac y depué de Nuev y que en é rena pr med de u Vcar Luarenene mm paaje pruean p an aén queya a nueva de ec nue Svadr u Maead ra para venda renar de pr da en a Eerndad e Ren de endr uar e a Tera] d X III)
Nulmn l Rno d Dios sob l T s lzá sn Hobbs coo sún Pbo ls Escrtus sólo n l momno d nd Vnid d Ciso s noncs los nálsis d los libos pcdns dl en
igi Ag en
se sedo vádos embo es mposbe leer l teo del Esdo de Hobbes omo l ere pre del o que otee los prpos de lo qe Hobbes l "po rs esdo Princ es oLChistian Poitiques bd 32) o ube est rmó de Berd Wlm s ofome l cl " teolo polt es e shibboleh de obbesForscungveó sobre Hobbes] (Wlms p 3) debe pesse e el sedo de que l teolo polt pree e Hobbes e u ópt deddmete esoló Como opormete se h observdo Hobbes e el eviatan o sólo redue l teolo rs l pofe y esolo so que proyet " utordd prof e e futro estoóo (Pook p 73) De ese modo l pol sume u dmesó mesác s omo el messmo que mpl es s brutmete po o (bd p 74 Lo qu e l eor hobbes dee es de heho qe e Reo de Dos y el Reo pofo (el Levtá) so bs olutme te uóomos y o obste e l pespetv esoó esá de l mr oorddos puesodebeá ue mbos edrá lur sobre er y el Levtá por fuer despreer do el Reo de Dos se ee poete e el mudo E Reo de Dos pr retomr e tto de do de ommso Cmpell ue Hobbes pod ooer es u ut Mnaia Messiae[Morq del Mess msmo tempo prdm y trmo de l morq prof
Stass 5. s sta psptva tolóa los mas
dl frospo dl lbro pd otar s soó obsvamos a vz ms a ma d Lva otamos u uosamt los pños urpos osttuy l upo d at o st prss su abza lo otasa o los paalos oo os auos y modos u Host Bdkamp sró su vstaó too a frospo dod las pas u as s oa psam t a abza (Bdkamp paim) to par mpa l Lva s ltralmt la bza d boy poic s forma por pbo d os súbdtos omo hmos vso o pos u po popo so xst putualmt sóo l upo dl sobao ro sta ma dva drtamt d a opó pala prs ms pasas d ss písoas ofor m las als so s a abza [kepha1d la ekkía s d d a asambla d los s Él (Crsto) s la abza dl upo d a asamba h kepha o mao ekkía(ol 8) ] ; "Crsto s a abza d a al todo lado do mdat adarmo atuaó úllarpo avdad d yada mmbro rb y daó (f , 5-6); mardo s a abza d la m omo Crso s a abza d la asambla y savado d upo ( 5 2) almt 2 5 dod falta la ma d a abza po d la mttd d los mmbros d la omudad s d "osotros somos muos somos Crsto úo urp po o po o somos mmbos o os d os otros 71
Goo Aaben
Si nuta hipóti cocta la imagn dl ontipicio pnta la lación ntr l Lviatn y lo údito como a contrapart proana d la rlación nt Crito y a kksÍSin mbago, ta imagn "cic' d a rlación nt Crito y la Iglia no pud paada d a ti d a catología pauna d acudo con la cua, al na d o timpo "cuando l ijo r omtido a aul ha omtido a Él toda la coa, Dio "r todo n todo ánta én pín Cor 1 5, 8) La ti n apaincia pantta adui u ntido propiamnt po lítico i a l junto a a concpción clica d la lación ntr Crito y a kksn tado actual, Crito la caa d cupo d a aama po, a na d lo timpo, n ino d lo cio a no ha ditinción nt la caa y curpo pou Dio todo n todo Si tomamo iant a a maión hoiana gún cual ino d Dio no d ntndido d oma mtaórica ino al pi d a lta, o ignica a na d lo timpo la cción clica d Lviatn podra oada pubo nconta u curpo La cura u divid l bod y poitc ólo vii iuión óptica d viatn, aunu d hcho ialn y aa ultitud ral pro polticamnt invii, a na r comada n a Igia pcta. Po to ignica tamin u hata ntonc ningu unidad ra, ningú curpo poítio d vra poil body políí pud únicamnt diolv una mutitud l viatn convivi hata na on l Bhmth, con a poiiidad d a gura civi
Stasis E singur
que n s Evanglios multitudque roa a Jss nunca s prsnte omo una nidplítia -un pu bl sin simpr n trminos d una masa o una turba: í n l Nuo Tstamnto nonramos rs tminos para ublo· pl�ho (tnmlido vcs;óclo (n ra vcslaó (tnpl vcs (st úimo émino s conrir n l oabuo postrior ls n un auténtico término técnico lpubl Dios comop Di. Falta l érmino con alor poticodmo {popuu como si l aconciminto msiánico ya ransfm dsd simp alpublo n unamltitdo o n una maa inrm. D manra anloga a constitución lmortali d n ciud d Hobbs si simultn isolución lcuo polico n una muli La sis ogicopoltica Hobbs sn ual hta Sn Vni Cto no pu abr sobr ea un Rin Dios con ar ommonwalth polio implica qu a noncs Iglsia xist sólo n potncia os gidos quins minr tén n s mund cnsituyn nicamnt n potncia una Iglsia qu no star n acto hta qu san spas réprobos s rnan n llos en l Da dljuicio Hobbs XL 6 t momnto d anaiar l tto d Nuvo
Ttamno n l cual la radición cocurda n vr a dcripció n d conicto catológico pcd inm diatamnt a a intaració d Rin d Dio n l cua a comprnió dl p naminto pltico d Ho no ra compta: la Sgnda pítoa d Palo a o 73
Giorgio Agamben
Talonicn n ta cata Pao al hala a lo ta oncn d la Paua d Sño dc dam a toógio como un concto u v po una pat al Ma po la ota a do ponaj u l lama " hom d a y anomia' [ho nhropos e anom,litalmnt l hom d la auncia d ly y "au u tin [h kaéhQn]: Nadi os engae e ninguna manera; porque no veá i antes no vene la apoaía y no e reela el hombre e a anomia [ho ánthps s anmí], el hijo e a erución, aquel que se opone y e evana por obre oo er que e lama Dios, o que e obeo e o; asta enarse en el empo e Dio ostrnose omo Dios. ¿No o acor á e que uano o aún esab ere vosoro o deca ess oas? Ahora ooros abéis o qe reene y a u iempo será eeao El mserio e a anoiamytérn tf nmíque e Vugaa e raue omo msterium nqtas]ya etá en ao hasa que sea quiao medi aquel que rene Y eoe e pío erá relao [nms ierlmene " sin l'] l ul Seño Jes elinrá on u lento (2 T 2, 1-
Cuando la gla aún no haa ado u puta catoógica la idnticación d o do pona n cutión "au q ti h aéhQn] "l hom d a anoia haa rudo d modo pcal dl acn hmntico d lo Pad dd no hata ónimo y dd ipóito ata Ticonio Agtn. Minta qu haa concodania n idnticar a gundo ponaj 74
Sss
con e nticrist de la iera Epístola de Juan ( 8) e pieo según una tadición que gustín centa apliaente en el De ciitate Dei,4 había sido identi cado con el perio roan A esta tdición se reee Schitt quien e en la dctrina del athna única psibilida d de concebir la histria desde una isión cristiaa " fe en un pode que tiene el n de und es cibe- cnstitue el únic puente que pude cnducir desde la parálisis escato lógica de tdo acnteciient huan hacia una potencia gndiosa c aquela de ipeio cistian de ls rees geánics (Schitt p ) Y es en esta tradición "katekóntica que ubia a teoía hbbesiana del stad
7 ntnces está fuera de dud que al laar al
mmneath cn un nbe -eiatán- que en su tieps tdaía era sinónio de nticrist Hbbes era consciente de situ su cncpción del stado en una pers pectia decididaente escatlógica (la us ión en el pasaje antes citado del e eII 2 a una sepaación de ls buenos deao répobsEpístla en a Iglesia, contiene una reisión iplícita la Sgunda a l s Tenicenses Y pe cisaente aquí a interpetación schittiana del Leiahan uestra su insuciencia. No es p casalidad qe en el Leiathan, dnde se encuentan ás de cincuenta citas de cu pauin bbes n unca encine diectente la Segunda Epísta a os esanicenses n a plítica
2013 T p: S d de D M BAC
G ogo Agben
cstn d Hobbs l Estdo n odo luno pud tn l funcón d n pod qu fn y tn l nl d los tmpos y n fcto nnc s psntdo dsd st pspcv; po conto n d los tmpos pd dvn coo n l tdcón d ls Escus qu Hobbs vndc t v óncmnt con un ls q pc b ovddo cd nstnt, y Estdo no sólo no ob como un kékhQn, sno q ns bn concd con l s bst sctolóc qu db s nqld l nl d los pos Es conocd l tss d Scht confo l cu los concpos polícos son concpos oócos sculzdos Es ss db s pcsd n sndo d u hoy son scldos sncln concpos sctoócos (pn ss n l cnldd d concpo d css s dc d tno fundmna d scoloí crsn l Juco nl Kosllc 1 polítc contmporn s fnd n s sndo n n sclcón d sctoloí d hy s jno l pnsnto d Hobbs qu dj a scoloí su conccón y su pop scón A l políc l d n no confusón d lo nt sc toóco hobbsn con lo polítco sno unlcón snu dos podrs utónomos El no d vtn y l no d Dos son dos ldds polícs tóno ms, jms dbn conndrs Sn bro stn scatoócmnt conctds n l sntdo d qu prro db ncs nt dspc cndo sundo s rlc sctoloí hobsn pst í n spc andd con ql u lt Bnjmn rcl n 6
Sasís "eooscholtisches Frament ambén ara é e Reino tiene sentido sóo coo éhaton y no como ele mento histórico (desde n nto de vsta histórico el Reino de Dios no es el objetivo sino a meta); y asmismo ara Benjamn la esfera de a oítica rofana es absol tamente atónoma resecto del Reino No obstante ara Benjamn como ara Hobbes la olítica rofana no tiene en eacón con e Reino nnna fnión katekóntca: or e contraio lejos de frenar e advenmiento , ea es escibe Benjamn "na cateoía de s más silencioso acecamento Po s natraea e EstadoLevatán e debe ase arles la seidad a y a satisfacón conenens of] a los súbditos es también o qe precita e nal de los temos La atenatva formlada or ohn Barclay en s novea rgeni omo jsticación del absoltsmo ("o dar a eblo s bertad o ben roveer s pa cfr Koseleck2, 2) eda necesariamente iresuelta Hobbes conocía el asaje de la Primera Eístoa a os esonicenses 5 3 a eístola se ta en el eiathan Hobbes en e c y la sedad con[eirn_ ciden on"la el advenimiento catastró co a del apháia Día del Seño ("Cando dan y seridad entonces reentnamene los opeará a rin) Por esto el Behemoth es nseaabe de Levatán y seún a radición almúdca evocada or Schmitt a nal de os tiemos "Behemoth wll wth is horns ll Leviahan down and rend i ad Leviahan wil wth s ns l Behemoth down and ece throh El ehemth con sus cuernos derribar al 7
Gi m
Levtán y lo degrá y l Levián, con u et, dei á l Behemoth y lo erá Miashore el ítico Shemini XI I; 0; cf trck y illeeck 63 ;
p p l nqee ólo en ee momento podán lo o Dewe ente en eiánico liedo p iempe de lo vncuo de ey: Y lo o djeon: ¿et en epet el itl? ¿No e no h eneñdo que cd qien pede en, y qe puede enr en todo tiempo y con todo inmen to peo no con un egdo, con n ier, con o dente o con l ñ, orqe et oocn? El ino An . n dijo " [ . n ne oá ldá de m (íd) E qizá po un on de l te que el iatha ete texto tn deno y, co, rócmene ecoógco e h velto no de lo pdigm de teoí moden del Etdo M e cieto qe l loo políc de Modenidd no podá l de u contdiccone i o tom concen de íce ológ
7
OGFÍA Ambn Goro Homo aer Il oere ovrano e nu via urn nud 00 d s Homo ae l oder oberanoy vi nu Bunos rs Adrn Hdlo 0 Arnd Hnn On revoluion Nuv York kn Prss rd. Sul rivoluzione Mlán dzon d Con rd s Sobre la revoluin Mdrd Anz 200 Bnmn lr Theologiholiihe ragmen n Rol dnn rnn ppnusr (ds eamele ShrenII , ráncfor dl Mno urkp 9 rd rammo eologiooliio n Goo An (d Oere : oneo di
ria nel romaniimo edeo. Srii 99-922 urn nud 9 rd s: "Frno olóo polo n Obras lro JI vol Mdd Ad 20 Brns un Hobbe n Lo russ Jop Crops (ds Ho o Poli hohy Co Unsy of Co Pss
Goio Aaben
Betzzi Mc, Toma Hobbes !enma de evatano er Bve 198 B n "e Cchin f Levn he Ge We, e Catgatons of Mr Hobbes Hs Last
Animveonsn the Ce Concngbe and Unveal NecessLde Ck 1658 Bd Renhd, "D Tet de Lihn d G Gnte en Ud Bemc KuMiche Kdle (ed Fuht undFreihet LevthanDskusson 300 ahe nach oa Hobbes Oplde, Wedeche Ve, pp 2323 ; d L pd de Levi en v Vnena Fsoa25 8 pp 246 Bedkp rt Tm Hobbes De Levathan D rb des odenen ttes und sene GegenbeBen Adee Vel 23 De Li "ein Behemh d Ziz: Chiin Adpn una! of the 56 bg and Courtau Insttutesv en 44, o 1 pp 48 Fk nec ine gestche Geschchte de Genzen
We de beamus an de Grene an seine Genen ommt Pden he nk 20 ne Re canne odeo losoa potca e geneaogaT Bt Bhiei 2
S
obbs, oms
l Levihn (6 Rihrd (d), Cmbrid, Cmbrid Uivrsity rss, ; trd st Leián Méio, odo d Ctr oómi 0 2 De e (6, Rihrd Mih ivrhor (ds), Cmbridv Yor, Cmbrid Uivrsity rss, 8 trd i: Eeeniosoi s tdino id Opee poiihe orbrto Bobbio (d), rí, U, 88 trd. st do sobe e ino Mdrid, UD, 00 3
1e een of Lw N nd poii(60,
Frdid is (d), Lodrs, Css, 6; trd it
eeni di ee n e poirrio hi (d), ori, ov ti, 68 trd st Eeenos deeho n poíioMdrid, liz, 00 e Seond Book ofhe Hiso of1dis (62, Wii Mosort (d.), 1e Enish ksof1os Hobbes vo V , iti, 66 Jür, rst hmitt, Cr, Bie 1930193 m Kis (d), tttrt, ttCott, Kos, Rihrt l. Kris, Oo Brr, Wrr Coz Rhrt Kos (ds), eshihihe ndbe Hisohes Leikon z poiishsoen in Deshnd7 vos, tttrt, KttCott,
Kiik nd Kise in Beit z hoenese de beihen �tFribroMúih, lbr, ; rd it
a
Cc iuint e csi de societ boghese n Il Mn d ct ícy cis n estudiosobe tognesis undo bugués Mdd Unes 00.
dd tónm de Mdd Lx, Nce L ee ds l fmle en io Hisoies ees et sociétés n° p 6
ité divis oubi ns éoie dhnes ís Édtns yt & Rves td cit div Lobio ne eo d Anecen, Ne z 200; td ct ud diidi oido en eo Aen ens e t 008 .
Mlcl Nel e ee f evithn Seen n Cs especte en e Seveneenth entuy n° , 8 tbén e n Mlc Ne secs oHobbes xfd, xfd Une ess 00 pp 003 Mee C st e Wndel de pl tsc e V ndet Beset mHtoche C e Ret selle (ed Sentiv und Be eschiche tt lettC 7
cc n Gele Ad e Hst nd ctl y t e t f b bes en oitics
nuge nd e sss on oic/ hough nd Hsto c Ue s f Cc es td t Poti ngu e soi Scitt cei
e A bni ed. Mil án Edi zini d i Cni 0 Pech Jessie he Be b in he Líber Fríd Mnscips en }ournal of the rburg and Courtauld Instite II 170 pp 4151 Pend Sel De iure naturae et genium libri octo (1670 en Fnk Bhling Wilhel SchidBiggenn eds Gesammelte rke,4 vl Beln Adeie Velg 011 Shi Cl Positionen und Begri. !m Kampf mit Wiar Gen Vrsailles 29 Hbg Hnseiche Velgnlng 140 d .: osízíoní e concei n lota con imar-Gínevra-rsails93939 Ani Ccccil ed Miln Gi 007 d cs "P sicie cncep en l ge cn WeiGneb Veslle en Agil O ess ed arl Schmi teógo l potica Méxic Fnd de Cl Enómi 00u 2 1eoríe des artsanen Zwischenbemerkung Bel Dke & Hbl 9 Bedes Polítischen d. i. Toría lpartigiano nteione coceo l po líticoMilán Adelphi 005 d cs Tora lpartano Acotan al concepto potico Mdid T 0 3 er Leviathan in der Sttsehre s oma Hobbes nn und Fehlschg eines politishen Symbo Sg KleC 18
8
Giogi g
4 Der Nomos dr Erd ím Vlkcht d u publium uropum", Berl Der Huot 94 r t.: JI nomo d trr nl díro íntzíon do u
pubcum uropum': Fro Vol (e. M Aeh 99; ra. ast El nmos d rr n l drcho d gnt dl Ju pubícum uropum ra Etoral Cores 2003 5 r Bgd Polchn Tx von mit ínm ro und drí Corolrín, Ber Duer & Humlo 96 ra. i J conco dí olíco e L ctgoí d políio. Sí d orí polít Garo Migl io Pergelo hea (es. Bolo Muo 92 t polto. Txo d as concpto d con un prloo tr cororoMr A 99. hr Roma Roluton un Wtbürg Sdín zurOuur nch78Ber Due Humo 9 ra . volzoe e grra e e oo oaro (e M iur 96
Quist-c l tir étt? e 90 EueJeh Gera : C os Troqu tto erto Cerro e Ro it Riuniti, 99 t ¿u rcr do Mxo N, 9. SoDoa M Uncíl wr. ntrntionl sur nd th nt! onjict,Bouler e Rieer uher 99
Stas
ac Hea Leeeht Bllee aul,Kon zum Nun Ttn Au Tlud und Mid I 2: Eku zu inzlnn tlln d Nun Ttnt, Múh Osa Bec, 928 Vea Jeaee (ed Pol d l gu n ninn, as euil 985 Wlls, Bad i Antot d itn o H Polii 1oi, NeuedBel Luchthad 90
5
OA SORE LA GUE R E EGO EL EEGO
a dnicin schiiana d l plic a aés d a psicin ai/ni n la cual la pinncia, c S chi da nnd l csp nd al ni ha sid discuida paaasada an a nud u a inad ansánds d a psia, sún as palaas d ulian Fund, n una "analidad sup i [nlité supéiur]u s acpada cazada sin u la chncia d sus iplicacins licas haa sid sida a un análisis ius s dcii n pa icula, la i plicacin n la nisad la ua, u panc apsada n un ccul icis u Schi, si in a siln cnscin d su xisncia, s sf p disiula Sa uss, uin n su cnsin d grfds litischn(13 ha sad a psi ilidad d la ua "n c ni u l pic c a , sin u psn a su pu a n d snid dtinan -np palaas Schianti n n acinp "d d ccd cn la psi ilsidad al d la iinacin sica', d ll n ha sacad, p cnscuncia auna n cua a la psu na piaca d a ca d ni, u sa aa a cusi ada p n s ppns au, p an, las páias d l concpto d l poltico n as u Sc laa su dicin d ni c "cii d l pic
[it s Pltíshn]"a la lu de la elacn consti tuta a i so tiepo edente y oculta sueltaete a ada denea da co n la ia tenacda d ente enestad y uea deci edad qe la enestad se encuente tan ntaete lada a la ea coo paa conudise casi dentcase con e la se siee a des de el popio eeo u da nico al peacio añaddo a la eedicin del texto en 963 n l a cta de la íllini ittees expesa o que dicen y piensan los sabios eto es ue la aistad y la guea son causa de ceacin y de desccin chitt 7 el tino ue a ocupa exactaente e l lar en el cal deeía encon tase la palaa enestad La estatea no ueda clao si n ca y conscien te o incosciente y dene atoia es au la isa ue nos oleos a enconta en a auenta cin del enao as coo en los escitos sucesios uea contitye de hecho lo poltico y o ostante el conepto piao y deteinnte siue siendo el de ene istad ürMaschk dstaq S xj s
sso poltic o al ey Felip d l n d l dpltic d Baasa mos aliccoinzo su einado 8 Bins (só ú l l plc disticin n ly l go " s haa lt pv il n pña dl ly l t indi tli ica30 C qin haa ld n tdcn l n JJ My
Noa sobe a ea, e jeo e eneo
No s sorprdt por lo tto q trmolo béc s pó t poo como Smtt t prcs ocpto dmio Comi po disti mo privdo d mo públco [inii [host oio. mo ehtho] ste últmo stdo úo q s tt l syo "s sóo cojo d ombrs q mos vtmt s dc sú posibldd l combte [evente h. en Mgichkeit nch kfeny qe s opo to coj d mbs d msm trle (Scmit 1, p 111. D mdio s spcc q s cios d "bl y d " so qí it os q l d "msd: En e ne e íc esá n a a eenaa en e eren e a eaa e na aaa [Kmps].Ee érm n ebe emearse neenenemene e camb e e eenan e esar src e a ténca m e as armas L gerra es a rmaa enre na e a rganaas a gerra e a ama a enr e na na ganaa e esamene r ese se esá en bemáca) esea e cn e L em e ama rese en e e e e e nren maana s enre mbes Cm e émn e "enemg amén e e "a ebe er enen a en e en e na aba gnrea[ nce e amg enemg a aeren s sgna rea e e e e e anenen en rean e eseí n a a re e a emnan ca[aufdie Mogchk siche Ttung]bí 1516; e
Gogo Agbe
i st sido s la gra o q mia "sigiao a d la misad a ooigaidad d os dos témios si mago dsmida d imdiao "a gra s osia a hosi idad pso q sta s gaió asota d alqr oro sr a grra s sóo a raliaó tma a hostilidad iíd. sta o d otido d a mistad sio osiy sóo s prspso: la gra o s po osigi popósio o ma i iso úiamt oido d a políia sio s et stzun simp ps omo posiilidad ra q dmia d modo paia l psamito y a aió d homr pooado así ompoamio poíio spío iíd p ) La al mos apa oadiió r "s osia y "prspso q par impiar a prdia, o podía por io sapár a Shmi q la saya as i a siir asadila émio "pspsto aqir aso, rago primario d a gra a disió d a misad s rama poo dspés "Todaía ho, l aso d gra s aso disiode Ensll l so d l aso sio d dirs qmgi aí omolirlm otros asos pism l a d pió in a impoaia patiarm disiva apa rva l molo d aso co sóo a cha ral s maisa a osc ia tma d agrpamito políio amigo y migo s dsd sa posiilidad a q a vida dl hom adqi s sió spía ltiaiíd p 8) l a rátr "polítio d a id hma dia d la posiliad
Noa obe a ua ju o y e no
de l uer l eemitd tee oto coedo ue et piildd X
Habn osibil id una lucha retoma nión gue a real HugoGcio que Schmit dne entre guea comoto y ea comott "De ordi nao se sia con el trmino "guea no una acción sino un esta; suerte que guea es el esta s individuos que resuelvensus contienspor er Gio rere a un pae in andríae speil le en el cual el enemigo es ni en reón guea con precisan, no obsnte, que e coiran enemigos no só aquels que nos acan acalmentepor mar opor ea, sino tambin aquels que organin s medios ataque cona nuesospuertos o nues murals aunque tovía no nos haan aredi ita nción Servio en ea lpeo tiempo durane el cual se está ocupaen los preparativos s actos hoslid) y batal ("que se dice l momento en que ctivamente se are) sincavo que Hobbes quien no podía sconocer el libro Grocio mencione dis tinón en nat el momeno nir l hombre en el es ura como "gueacondición to hombre cona to hombre puesto que guea no cois únicamente en batas o en actos combate sino en un pero en elcual volunad dputar en bal es suentemente conoci (eviatán cap )No se ata sin embargo posibilid abs ac un combate sino como chmit se toma elabao subraya una poibilid "real' que se aduce, pues en una condiión hoslid reconocib como tal
Goo Amb
3 Sci tnía tanta cncincia d caáct pb áic d a aión nt a nistad y a ua u sintió a ncsidad d s ma n 938 n un Ü atcu u a ttu und b das Vnis dn Bin vni ind "Sb aiscn ación nt s cncpts d ua y d ni] (sinicati vant incuid c cai n a dición d 963 d E concpto ptc E atícu cina cn a tsis pnia: "nmi s y cncpt pimai prr B (n ación a ccpt d ua (Schit 2 p 58. En a atia d binda un a pua d Scmit mpa sin cia a G a anti ua p apann inssayab distinción n ua cm acción ua c ttu Mitas u n a ua c acción s dci n vi d as ataas y d as ilidads un ni cm advsai cntapat stá tan indiatant psnt y isib qu n tin ncsidad d s psupus a ua cm sad ni pmac psn auu csn s c bas d d u auí a nisad s puputo
[ rutung dastad d ua (ibíd 3 A inti dais md dnici d capí d nsay S cmit n pda da d advi u staba iindicand d auna ana a cicuaidad d a a ción n as ds cins: a a s psups d a nistad y a isad s pspst d a ua c d u émin pspust sé scit n ambs css n btdia impicaá c vsimiiud una misión a a óica ina d a pspsición:
No obe l gea e uegoy e eneg
s oo l nst prsupo n s , pon gurr gu for l gurr prsupon s r pon l ns El onpo "ngo no s n oo guno rpro prrio n sólo s l lón psuposiión los pr os énos Gr nis prnn n sn nrzos q nngun nr s posil sprlos on sin polí s n li n l is i, n oin grr N mbién en el artículo de 93 taler eind, totaer
rieg, totaler Staat el intento de dnir guerra a aé de enemitad choa con mima ontradicione. Si, or una arte Schmituede en cto coenr ecribiendo ue "el meoo de cuetión etá en la guerra Krg sk dr Kn r Dng(Schmit3 82)or oa recia de inmediato ue " guerra tota recibe u entido óo a avé de enemitad tota ibíd .42-43Sin embargo, armación no erueba n modo auno e acasoor ete motivo ue Shmit iente neceid conclur rearmando rimacía de aenemtad guerraElGuerra enemitad ertenecen hitoriaobre de loueblo eor mal nace, no obtante cuan como en erra 9598 en enemitad e dearo de uera en ez de ue, como era usto enato una eitnte, inmutab u total entd conda auicio diino ua ea total (ib, . 485) a mencin de un uicio dinoGosl} reve conciencia de ue i rescnde de era no ha en ltima inancia critroaa dni al enemigo
Gi orgio Agamben
a erra s vedramnt sprma oría q ded de na ve para siempr atorí d o potio 4 rrdd es ráter ostte de r metó de eso Veve tto e deó de reó ere e Estdo o poío omo e de l reó se ded e mporte pto 7 ere estdo d re pot e axom o e ome e eso rez: E oepto de Esdo prespoe e d o poo (hmt p 0 es der posbdd de provo eó , p d derse o emdd e o polo pespoe e Estdo dd l omto e e oo re e pío 5 Estd o e to d d pot des v' e perteee e is beisto s l posbdd de exr de ees perteee propo peo dsposó mo r mr (b d p 29 Por otr pre pdd de mr e err e dee o poío, repos s ve e esdo de rez Naurustan(bíd 44;edseror p 47) e e mo e ore se preset omo fdmemee bse] ods s eorís poíts setdo propo pespoe hore omo mo' ve der lo osder ser extred mete probemáto más peoso' ries] bíd p 46; d or p 49 omo h eñdo o tss (trd r p 96 htt vv dre v o stats natralishobbeso, peo metrs e pr Hobbes ste er o e debí ser oldo sstdo
No se l gue, e j uego e eemig
po sttus csp cmtt concd con cond cón potc dl ombr E omb s proso porqu pud mtr n n ur pro pud crlo porqu s proso por nr E po stdo dsntur n l plosdd d ombr, st mbén ld únco conndo d sdo poltco Un crclrdd conscn s bn no s dcl como tl, dj d sr vcos odo dmstr qu form prt d n srt n l cu poc y ur l Estdo y l polc l sttus ntusy sttus css prsupo nn y s consuyn cprocmn Er sncl pr uor qu ur s mntuvs n nm rcón con l potc, cul s dn d st modo tvés d posdd d mtr En s sndo s dcsv l tss d qu os concpos d mo, nmo y luc d qurn su sncdo l d co d q s mnnn n rcón d modo spcco con posbldd r d l lmncón sc (p 1 1 6) oposcón mo/ no no s sno un fmsmo dsndo cbr con ps mnos fus lo qu l posl dcón d 1 932 dn como l s du dpolco o poÍtco Un crc l concpcón scmtn d o no pud po lo tnto conformrs con dnuncr su cculrdd qu or cptur y rtcul dnro d s s oposcons nddors d s culs tn ncsdd l crc dr nrors ms bn sob o q quddo po fur so s so cuno db s cudo cqur costo dl mbo d lo poco
Grgio Agamb
X A nr oítco a avés osbd rovocar
emnacón sca chmt no hacía oa cosa que retomar una adcón que ara é remtía drectamente a Hobbes y a utu eartemor recroco} va hecho que tos s hombres son aes en que cuanto a osbd matar on as quenes oseen cos as Quenesoseen que
hay de m an y terrb es c onchar v oseen cos as s s hombres son or tanto naramente s Hobbes s nvesgaones han mosa, sn embargo que roduccón una v a que seue r muerte una v acra constye s e comen e umbra edourídcooítco Occnte esatea chmt se drenca en esta ersectva só or vountad subordnar este hechomao a un conceto enems que ncusorecbe aque su conten esenca 5 Strass bnda en su eensin un vis ind ara na indagan be las aznes n dias de a estrategia sitana. Sgn Straus a ran lia de
a de iin sitana deeds líti en la vn tad dennegar r tds ls tdarside nein de a sedad uana e s bas n la eusn de a gra "Sit n eaa est d r t [ . ] sin se rrza ant l. Qu n usr ss seniiens d d rane sn el nai inene ulals n a sin da ás ea a su a {Sas 51 En se nt Srass ia e asaj d ensa en a S rela s erdadera inenin
No be gua e ueg l enig
(E dí n q sqr l smp vnldd d n dsncón nr mgo nmgo dsprzc noncs rí n so concpcón dl mndo n cr n cvzcón n conomí n morl, n Ziviliatio], tcér Uterhaltu drco n rt n divertimeto no conmndos por l políc olikreie]pro no r poítc n Esdo) cm 1 , p 138 d or p 42 grg contncón "Hmos dstcdo érmno dvrtmno porq cm c odo o posl por cro cai dsprcr n n nmrcón d ocp cons srs; n prclr cétr q sg dspés dl érmno mpd vr q dvrmno s n vrdd l úlmo mmro d l sr s fs ulmu Lo q cmt qr cr comprndr s so: os dvrros d lo potco pdn dcr o q qrn pdn nvocr pr jscr ss procos ls ms s sprcons d los omr s s n f no stá n cstón dmmos q l dologí l cl cér no son ncsrmnt dvrmnos pro pdn n rgo rnsformrs n so A contrro s mposl socr polc l
e Esdo drmnto l poíc Esdo n son l nc con grntí q mpd q l mndo s vl mndo d dvrtmnto d dstrccons n mndo crn d seed (rss p 12 En nrprcón d trss l prolm d cmt s rsm n conrpocón nr "srdd d l políco l dvrtmno l q s rdc n socdd dspoltzd compnd ntoncs por qé cm rc l dl l pcmo ( m fndmnlmn
G og Abn
todaía e de a cacón por qué arma o potco rma o poítco porque consdera que a seredad de a da umana está amenaada cuando o potco está amnado (b d p 13 R pregunrse osa que trass omte hacer- por qué a seriedad de a da debe consstr esencaente en la e poscón a una enaza de muerte oenta. Como cmtt escrbe agunas págnas antes, con una cardad que no deja dudas a respecto Un nd en e denvene e ded de d ded pbdd de n de ee p, n b eee denvene p d e n nd y n dnón ene y ene y en neen n nd n pí En pd be npne ndne y neene peen e n de d p pe e ene n b nnn npn be y be e pdee e e be e de pp vd y pdee de be 1 p 11 ne y
Una ez más a rrenuncabe seredad de o poítco consste en a producón de una da que puede ser matada óo es erdaderamente seo [] e "caso de guerra [
Na b a y m
6 aamente sede qe n ato onme y atoe na ntepetaón de a qe aba sdo objeto Es o qe sedó on e pasaje de a eensón de Stass qe aaba 163, pbaa mos de examna a eedón exatamente tenta n años En despés de qe de Stass ss "Obseaones, Shtt añade a s ensayo na nota qe eza En s eensón de 132 [ eo Stass se detene en e tmno 'detmento ea aó E témno, en efeto no es apopado oesponde a a etapa, a a són nompeta en qe aaba eón En a atadad da jego Spe�paa as epesa on mayo énfass e onepto opesto aee'bd., p 13 ego de em t a bo de 16 Hmleto Heb De Enb e et n pel S a nota ontna dst ngendo ente na ase de jego qe deja abeta a posbdad de n atago nsmo, anqe sóo sea onenona, ente os jgadoes, oto en e a omo oe en a teoa matemáta de os jegos, amsd y ostdad spemente se ontab sede omo en e jego de ajede, en e qe e ontaste ente as peas banas y as pezas negas a no tene nada
qeEn eHlet on a amsd y a ostdad o Héb bo a e emte a nota Shmtt etomando a dstnón benjamnana ente uepely tageda, eoa de manea ta, s bn on apaente dstanamento, a dfsó de paadgma de jego en a ta de aqeos años y dmesta onoe ss mpaones osóas teoógas: Es neesao dstng esb- nte epily tageda, y man teneos sepaados de modo qe a espdad d a 101
N obe gea e eg y e eego
7 ¿Po qué ipo Schi xcu
ió d pdi d juo? oció opo Schi o d u idicio pci coio d ícuo d 138 " Ü d hi ich d Bi v Ki ud Fid T h ucido o ú cu " coco d io hoy copo piio có cocpo u vo c u i d óo ociodo p o cu o o vádo o o v ci p ju u d i o duo o p pi d ii óo o' nur on' ssan] (Schi 2 58 y u u qu o o y qu d xcu d poic ou d oo odo podr cuo dició qu Schi dio d 1 38 hí cido úi o ipor d Joh Huii Hoo uns, qu pooí iui juo u idd hioi d cuu y d coid ocidd hu sub sp ludí. io co dos cíuo q o d odo icu y qu o o o ció d Sci cuo Juo ySp dcho y ob odo un i Huii quio "ddido juo y u din pi iicdo y ipoci d éio io ón o cu y Jco Buchrd u uo uy fii Schi o óo hí do có sio u ico hb cñdo éio 6 &bekrige el oigi e co co e o
tt Kreg
e lic os es csos ilidos l gu o esgidos
visbles los vesos 03
Giorgio gmn
"gonl precsente pr denr l hombre grego trvés de un grn vredd de ejeplos -que coprenden ovente tbén los fenóenos evocdos por htt en el rtculo ctdo coo el torneo, el duelo todos los deás csos dendos genércente oo guerrs go nles- Hung demuestr que el agó en Grec coo en cualquer otr prte donde se h ddo, present por lo tnto tods ls rtersts forles del juego su ncón pertenee cs ntegrlente l esfer de l es que es un esfer del jugo Huzng, p 37). o que l nvestgón de Hung deuestr es que l os oncos gonles no onsttuen en modo lguno un excepcón o un enóeno rgnl sno que reveln onstur en el undo cláso y todv hst el sglo un fenó eno de n portnc que nos fuer cuestonr ls dvsones hbtues entre lo jurdco lo relgoso lo políco, pr enrr en un eser en l ul el prdg del ugo se converte en el prdg prro No se trt sólo de chnmpoo l us medevl, sno de todos quelos sos, oo l guerr lrd en el sglo V ACente entrevándlos ls dos uddes Cls y rer, l guerr y lnos gregs, en Esp el Cobe de los Ten en Bret en35 o ún en 503 el Deso de Brlet, en los cules un guerr o l for de un cobte rtuldo medne un sre prcs de pres crpones prohbcones que evocn rresstbleene ls regls de un uego En los dos útos sos cdos el ereneno entre los pueos es sstudo por un cobte enre dos grupos de cblleros re cblleros
No soe gue e uego y enemgo
po ao e Balea, co el acueo e que la icoa e uo e eos sicaía la ctora e oo el puelo quí la lucha aoal se apoxa a ese "icio e Dios co e 13 (Schit 3) ee ca Schi atcuo a uea oale Laeoaía o eleotsutl es pecsaee ese feóeo e e cua ua uera aopta a oa e u jueo peecaee seio e e ue la coa o a eroa e u coate ruaizo ostiuye a puea e a outa ia La cocus sueria po Huiza es ue a uea e su foa oiiaia, puee se cosera coo u aspeco eseca e l uc aoísca y po lo tato úca- e ua socea aa " coae coo c cuual pesupoe siepe eas ue lo la exie qu e ea ecooco, al eos asa ceto puo e caácte e uo (í p 8) En l lib 96ale o Hcua chmvoc
n oic unqu i nob l libo Hun Y o slo luino n n quos ño un h too u toí lúio': sio o l o ci n ullo l juo ilic nci l io l iió o o u ot u ícul Rüi Altmn o u ou ljo ólo t nio u s lo sio lusin Huizi vit n l íulo u i in linc l juo ui luo u to xm l ouou n unou co ciíl oo uo
G oo a en
r sro rsto s osto n n tnno brr r l oo b br s bn bl s xsonsr on slo n ntntooso no or{ j non nnr n onto Jo .o l n tnnos lo lo j osto s ntvo l so o s ot n nn jo b .44 8 En 196 n mno de Kerén e hei Angelo reih p blia en onn n voen q llev a por títlo Gr on l nl G Gueras agones os en a ea aa] en 932 n lbo ttlado r n Polqe haba to na pla són qe lente po aere paao ina verio a Stt ans Saefe rma reltaent el ater agoníio de guer en l rei araia onponía en ee sento l olos n en e l el obate no tenía otro propósio l elena e reea podía po tnto pli n liiaión e l a renna a la Tre eón det os enegos aoensva pa d poneros ao s de e lbo de Vto henber st n st etoand el téno do rkt edab l e n ptl on el ttlo Da Agnae El lbo e el, qe bvamene enona ets aneedene e de patia nteé poe se at de l pr monogaí enteaene edida obe e la ge goe en ei elih to dstna e
No gua jug nmg
hikbataa ga] e i e qe e haba pa tempaamete Uee e at e 1 4 (Uee pp 4 3544 , e ae, qeaa e veae e tatabaem e e ta eeba mbate p ae e me e Xdikó e ma e a bataa imuo udo (Tt v, X , 1 a gea qe eh eama aqea ete a Eeta ete g Epata atéta gea qe pa mbate eamamet e age embag peeta aateta abtamete epabe et e a epó e ge a a a a etam habta te t a ae e etó (et e et, e pat a, paa a Eeta e ga aea eemga qe ate be et gaa p atga eae e ata qe ge e tae a pe e a ega epetó e a gea a pat e tep mít egea Spee aem qe e bjet e a pta ea empe e m (e e a ta a peqea aa amaa eat pe qe ha, paa a pea ae qe mbae, gú teé eó etatég a ete ma eg qe aea aea ememete epta, m e e a ta a etea e e tep e ema e mat e e e etema ama (p eemp a ha , m e a bataa eva ete g Epta qe qee mbatea ea teet hbe p a
Gg gamben
Del eo de qe ese o de oe opoe evi denes eleenos ios les esl qe qí se de lgo s oo n oe il qe peenee ssos l esfe de exin eigó qe deosene l olíi n los qe ei een el ore de os eos (o delos ee si orrlos el vesiieo de os oienes o os feeni ns is qe se en on freen e los ros de sje o de i iiió n des los oes esn lgd os lo de n dvnidd (eis risi o olo Piio e n los dos sos en los qe os eos deenido de odo qe el agón se rese de lg odo oo eqi vlene l elerión de n rio De qí l póesis o l siión io qe rei sgiee oo onlsión de s invesigión: dos is o dos iddes sends en oliddes veis en reión isos n on o legn edo ins eriódiene n oe ene os óvenes qe en d n de els n erindo re in do s el se i l edd dl No sólo ls fos s ino i l fe eliión oeo de de l oniend venión s rs sedeen de neo de o o iees ilió segn ronologí eód oo e ls ess o os ios de inión po úlio ión oo oeo de l oniend de n llidd osde d s o s osió de le o o el eo de es n l eno del aón il s de ese dig rio qe deivn ls ges qe nos son files 8
Nota sobe la gue, el juego y e enigo
Con la gradl lraón d la ondon ol l ral y rlgoa y n modo prlar on la formaón d la dad-ado y d na rlgón polía y por lo an on la dpaón d l an naon ambén l arr d la gurra d orgn no u prond ranormaon aunq onrrn dran go u ar adonal n ll rn m lado ya no ólo lo ón n dad d nonado no odo lo udadano apo para l arma la mra xpanona d a udadado lo rnor ado por l pdda dmaado grav n lo om ba prdn anorman la onnda ra n gra gnal o raondo polo" (Brl p84)
e econoce qu veicd en e co epecíco de Gec pte de izng ger, meno en u núceo m nguo peenecen efe de ego y, po m que n evolcondo iicmnt en o dreccone e neceio vove dentro de ee pdgm quiere compendee fncin oginr
Un ao paradmáo d gurra agona cébr podo dcomba ntr o Horaco o Curaco. na atnta tura d a nt mura qu o qu aqu cu tona nttucón mma d ura como una rad ruada-, omo crbó Gog Duméz u ddó un tudo jmpar a podo- d l nón gurrra'� E trc d Roma Tufo Hoto n cto dpto por nt omo un ndó todo tma mta at N
09
mben
d l gurra (Duzl pp 1617 o n pabr d Oroso mtars reí inttutor (ans d é d hcho guas ran m bn rapñas vons onducd con ngaño coo aqul con losSabnos} Convnc qu n l oo nvanecee [ cvate to, uo oslo or os pars buscaba prxos para prooca una urra (To vo namn lo ncunra con Alba qu n l ns o s complca: no sólo no qu cro l d s s cudads Roa o Alba qu dcró a sno qu sus pu bs roanos albanos saban hasa al puno lgs por rcons d asad y san (ambos dscndan s royanos qul rra nr ls s volva ao coo una gurra cvl[l smm bello ppe nte parente natoque b.. Esa gurra cvl no s coba sn bargo por l conuno d los unos sn por dos upos d s hranos glos gemni ate} as n d y valor no s aa d una conraposcón puramn agona qu o v r qu ova n sus mpos no saba cro a qu publ prnan unos oros {utru
popl utri Cuaii fueint y l haba l Horat a los oracs coo rprsnns qu Roa ca a
su arbo ut ncln nm S sabl d consuno l mpo y l luga[teu e ocu cnen}y adms s crra un paco raloed} d acurd con l cual l publo vncdor rcrá l mando sbr l oo con buna paz ae populo c na ae ipraet sncal aqu s qu n l momno mso su ns uón ra n rma d un agn n s pars
Nota sb gue el g y l nmg
nr cua n xis ninguna nmisa L Hracis s Curacis n s maanprqu sn nmigs ni sn nmig prqu pun maars: cmban a mur pr una ran puramn agna n s sni pr jug'� 9 e omprede eoe l ró por l e ó del jego er mporte pr Shmt gerr goe deddmee poe e el de jo reó rlr ere eemd gerr e dee o políto e poble gerr eemtd e úm t "eó o e el eto o rve pr der lo poo o omo emó de reeo e el ego d jere ólo pr ded e ret do de agón) o e depree e premete el rero e pemte de ee l "eedd de lo plío el mplo dvermeo o edo m reee o ólo pree ormr l poldd de gerr emeje o e mer e be e ee er el re orgro de l gerr e mdo ePere oervó e el edo mo go gerrVer o e pree ee Gre omo tó e rve pr reolver o o ere o do o m be omo" peo m ere lo termbo ermlre omo de l orm e pede dopr el omer etre grpo hmo mmo empo odo opeo (Ver p 11 ert br l mbgüedd del mo grego xnos de lo h(e Shm bí dd de o 111
orgio gn
menconr) eto deignn to ernero enemigo cunto l huéped que es cogdo en l cs pr etecer un recón durder de mid mim migüedd vueve enconrrse en el térmno grego que gnic el etrnjero el etrño vez oho l relcón de nz entre fmili con ste térmno upide dene el ettus de Alceti en cs del mrido. guerr e mtrmon precen tener en et perpectiv un fun cón complement el mtrmonio pone n l gue trnsform lo do grpo rvle en idos undos por l elcón de phocomo e concto mrr l con tccón de un nz e enemgo etuvier detndo contture como mgo (es que ltón ere que Lo griegos omen entre elo como si esuern dendos reconclire Rblia 4 Vernnt uetr cóo tod un sere de prctic gonles que ien durnte od l stor greg dn tetono de et ín solidridd entre el con icto l soción [ . ] coo lo ncos soces e estrehn lo lrg de l mms nes rds po l uego l rvldde ernnt, pp Anl en etdeperpectv s vrid forms de comtes ctco pero que en reldd mendo son nguinros, como ls ltoo de cén leu l tl entre lo eeo eprno en e lti uc ene Jo Mento (el ruo el moreno) que lo tenene ce lern en el rto otol de l pturs en ls ces l niccón éc pee r l pr de l integrcón soc conusión qu rr Vernnt es qe n su orm 12
Nota sb gue el g y l nmg
de ompt e o se dge al aqlameto de a l al elgosa dl adesao, a gea lsa es agón" (íd, p 2 "Est a esa paeteso los Grades Jegos pahelos, dode la raldad,o sgedo eseao e mhos aspetos alogo se ejee de modo paío Qees toma parte e los jegos se efreta e ore de las msmas dades qe se dspta e la gea a detdad de los protagostas, la homología de estrta etre las dos sttoes oforma as as dos aas, ateratamete exhdas, de msmo feómeo soal toda operaó mlta dee sspederse date todo el tempo e e qe tasrre la eleaó de os Jegos Ete los omates tos qe oere a foa talada a la agresdad teror de gpo, os orsos qe opoe etre elos los dsos eeetos de a omdad adaa, los Grades Jegos qe eúe a todas as dades gregas e a sma ompetó, , por últo, a gera, ha sete otdad para qe el pasaje peda e oasoes seder desde a forma haa la ota d E este setdo es patlarmet s tta la gera etedelos megros, de qees oseforma Pltaro e a las Cutin griga paa epla e orge de tm o run hsped de la aa Esta gera etre las o aldeas e las qe estaa ddas las poaoes me gas se oatía esre ltaro, "de mod dosto y oo etre paretes [mrs kai ynik"(Paro, Qe apaa a psoero lo leaa a s asa y tras haer dddo o la sa y la omda, o eaa
b a casa a cab d n rsca qu pda acpar só dspués d abr rad " aq qu aa pad rcat s na n gran cnsdracón y sga snd ag para spr q pcaba a prnnca [hilo, a s grup aar d qn aa captrad pr st ra aad n doriatos(prn d a za) sn doruxnos uéspd d a anza L ncón sca d as grra agnas aq vdnt traa d crar racns d aana d philia nr grup q n cndran ngs sn ás n xenoi n db sgncad d térn ranr éspds Pd nncs prpnr a póss -puta a a d Sc d q n rgn a grra a n asp d a funcón gndca, cnsuanca cn a cnvnca ntr s s a ravé d a cu s cnsrn racns d ntgraón d ia nr grups ra n sn d a msa cundad ntr dsnas css d dad. La grra cm nsrs a cnc p cnrar dpv a ravé d ca a nón agnada s purada p ad drgda a rs n
Lo stuos contnios voum riio por Van uetran qué odo nón ua n Gra e ranra proiae n orreondni on eoun l -Ea. Un rr oento en t rocso onid on a rra íta arer d igo VIA. CA tnr a onjnto equño rotao qu oan qia oo ois o o iitar l aritoraa" u abob fncin ura N
14
oa oe gea e ego el enemgo
ntea en su propio unieopoíco ese mu ea que en heroica ataba saán i ordinaa (Vnt p. a iene te mo unanción pói comoyta susaí a sse eiones ene pos cuas ces euego ue que potión ea a mano poión identid ciudana descipta por Christian Meepara Aten de sigo V Saipp 2628 De cuaquie manera con e aumento dimensiones ciud en pacu a a sao ea naa ea tendió necesamente a cotuie como una aidsepaa que tenía susfnasy s medosparticures y eque espectas a tos s nies e inuso mecenaos E mo agon no obsnte unca e comptamente boa porque cius en conicto no buscaban tanto aniqui a adersario y desuir su écito como haceos reconoe en e curso una pueba re como un toeo supeoid er oo } e a paz beá afn consaa este supeo por ae cuna spaes habrá mus e e campo ba (bí p 8 E mo en que este mo
ha si pesiamente supmi hto Ocn has ga a s coictosena s en smo s to eg agona se ha ausent y e enmigo ume a cmina y inhumano es un pbm que no ena en s ímites esta nota que nicament se popon mosa que nició schmna poítica a as enemd y ea resu conadictoria puesto que en ead ene como objetio exui una dtinta y m antigua conepción ger cuyos asgos esecias hemos pocu inea
BILIOGRF Bech nge oni uti n& Gci ci Bnn R Haet 91 Dumé Geges Hu t mu du ui, Ps PF 99 rad t E tino d u Apcto mí tico d unción u nt os indouopo,Mx Sg 200 Eheneg tst undW din ushichich Pbmik Antik, BnnPgaLepgen eag f M he 195 Hes s (4), h u D v Mhae vene (es geNue Y mge nvet e 998 t. Emnti foofc su! citdine d pe pitich,et B (e d, I un UE 988; ad st. tdo so ciun, Madd NE 009 g G D ju i ac ci Pas ; td st D dch u d pa Mad es, 9 117
Agben
Hng on Hoo Lu A Sdy ofhe Pylement in Culure Lnd Roldg 2002 d c. Hoo 968 Mdd 2007 ck Gn rend nd Fnd Ky nd mo d Bno s Scwoge Cl cm r ner Zeh, Ben en Über n Tg h. sschr }ng Fe 3 200217 Pco Or Moa y CombV Mdd Gedo 989 Schfe Hn tu lk Untersuchungen zur giechichen Geschchte des 6 und 5. ]ahhunder g hc Velgbcndlng 2 cm l . Der Begr ds olchen Bn nck &
Hlo 933; d conceo d oco en e cegore l políico d eoría olc Gnfno glo y Pngo Sce d Bolonxto Mno o o. 1932 9 d c El oneo cn un prólgo y e rro Mdd n 998 2 " Ü d ln wcn dn Bgn n g d end n Fedn der muGn Mck d Ben nck & Hblo 00 3 Fnd ol Kg o n e or sGn Mcke ed Beln nck Hmo 200 8
Nta obe ea e je el ene
Hame oder Heuba Der Einbuch der Zeit in Spietrd t Hame o Hcuba. a irrupión de iemo en e drama,eni Peteto 13 St eo "mekngen r Shmit Der egri de Poiihen en Archivr Soziawisenchaen und ozio ng gotoptere de 1932, vol 6 fao pp 324; d "oentrio ore El onepto de o polto de al Sht e Heinrih eier a chmit eo aus E conceto de o poítico,eno re K 008 Tito ivo b urbe condia drd edo 99 ener Hernn "Heig Hdng n chen, On Zee 165
Keine
enn JenPer Pobme del guerre en rce ancienne Pr HSS 19
1
ÍNDICE T dvetea . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Sti 9
evat eeoth iiga . .
..
. .
..
.
..
3 9
N OBRE GUERR, E JEGO Y E ENEMGO Na oe la gea e eg el eemig 87 iigaa ......................... .... ......... . . 1 1 7