Sistemi Za Dobavu Goriva Kod Dizel Motora

7

2. OSNOVNE KARAKTERISTIKE INSTALACIJA ZA UBRIZGAVANJE DIZEL GORIVA

Instalacije za ubrizgavanje goriva (dizel gorivo, biodizel, mješavine dizel i biodizel goriva) kod dizel motora imaju ključnu ulogu u procesu formiranja radne smjese gorivo-zrak i njenog izgaranja, što najdirektnije utiče na ekonomičnost motora sui i emisiju zaga đ ujućih materija u izduvnim gasovima. Zbog toga je za instalaciju ubrizgavanja goriva važno definisati: - osnovne zahtjeve koje instalacija mora da zadovolji na motoru; - karakteristike raspršivanja i miješanja goriva sa zrakom u prostoru izgaranja, koje ostvaruje instalacija i - izlazne veličine (karakteristike) koje instalacija za ubrizgavanje može ostvariti.  Važno je poznavanje i različitih vrsta instalacija za ubrizgavanje goriva, koje mogu da zadovolje željene karakteristike. Zbog toga će ovdje biti data i detaljna podjela instalacija za ubrizgavanje goriva kod dizel motora. U nastavku će, pored najvažnijih integralnih karakteristika instalacija za ubrizgavanje goriva, kroz princip rada i funkciju pojedinih sklopova, biti detaljno objašnjene sve hidrodinamičke i dinamičke karakteristike koje su svojstvene za neku instalaciju za dobavu goriva. 2.1 Zahtjevi

Izlazni parametri motora, izraženi u formi efektivnih pokazatelja: snage (P e ); obrtnog momenta (Me ); časovne potrošnje goriva (Gh ); efektivnog stepena korisnosti ( ηe ), itd., predstavljaju najvažnije energetske pokazatelje motora. Posebno interesantan je parametar efektivnog obrtnog momenta (Me ), kao i njegova promjena sa promjenom brzinskog režima rada, odnosno broja obrtaja motora (n). Naime, veličina efektivnog obrtnog momenta, osim apsolutnih vrijednosti, svojim karakterom odražava "elastičnost" momentne karakteristike i ima presudan uticaj na dinamičke parametre motornog vozila.  Veličina efektivnog obrtnog momenta (Me ) motora može se izraziti kao:

Me 

Pe  C1 p e 

 ,

(2.1)

a srednji efektivni pritisak (pe ) može se napisati, koristeći poznate relacije izmeđ u pokazatelja motora, za razumne granice ekvivalentnog odnosa zraka (  ), kao:

8

2. Osnovne karakteristike instalacija za ubrizgavanje dizel goriva

Ivan Filipović, Dževad Bibić, Boran Pikula SISTEMI ZA DOBAVU GORIVA KOD DIZEL MOTORA

Recenzenti: Prof. dr. Božidar Nikoli ć, akademik DANU Prof. dr. Kemal Hanjali ć, akademik ANUBiH

Lektor: Slavko Šantić, književnik Izdavač: Mašinski fakultet Sarajevo Za izdavača: Prof. dr. Ejub Džaferovi ć  Tiraž: 200 primjeraka Godina: 2010. Štampa: GARMOND d.o.o. Sarajevo

Odlukom Senata Univerziteta u Sarajevu br. 01-38-1966/10 od 14.07.2010 god. data je suglasnost da se knjiga SISTEMI ZA DOBAVU GORIVA KOD DIZEL MOTORA objavi kao univerzitetska knjiga. CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 621.436.2(075.8) FILIPOVIĆ, Ivan

Sistem za dobavu goriva kod dizel motora / Ivan Filipović, Dževad Bibić, Boran Pikula. - Sarajevo : Mašinski fakultet, 2010. - 309 str. : ilustr. ; 25 cm Bibliografija: str. 291-293. ISBN 978-9958-601-28978-9958-601-28-6 6 1. Bibić, Dževad 2. Pikula, Boran COBISS.BH-ID 18219782

Ivan Filipović, Dževad Bibić, Boran Pikula SISTEMI ZA DOBAVU GORIVA KOD DIZEL MOTORA

Recenzenti: Prof. dr. Božidar Nikoli ć, akademik DANU Prof. dr. Kemal Hanjali ć, akademik ANUBiH

Lektor: Slavko Šantić, književnik Izdavač: Mašinski fakultet Sarajevo Za izdavača: Prof. dr. Ejub Džaferovi ć  Tiraž: 200 primjeraka Godina: 2010. Štampa: GARMOND d.o.o. Sarajevo

Odlukom Senata Univerziteta u Sarajevu br. 01-38-1966/10 od 14.07.2010 god. data je suglasnost da se knjiga SISTEMI ZA DOBAVU GORIVA KOD DIZEL MOTORA objavi kao univerzitetska knjiga. CIP - Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 621.436.2(075.8) FILIPOVIĆ, Ivan

Sistem za dobavu goriva kod dizel motora / Ivan Filipović, Dževad Bibić, Boran Pikula. - Sarajevo : Mašinski fakultet, 2010. - 309 str. : ilustr. ; 25 cm Bibliografija: str. 291-293. ISBN 978-9958-601-28978-9958-601-28-6 6 1. Bibić, Dževad 2. Pikula, Boran COBISS.BH-ID 18219782

UNIVERZITETSKA KNJIGA

Ivan Filipović, Dževad Bibić, Boran Pikula

SISTEMI ZA DOBAVU GORIVA KOD DIZEL MOTORA 

 Mašinski fakultet u Sarajevu Sarajevu 2010.

I

I

PREDGOVOR Procesi dovođ enja enja goriva i zraka i njihovog miješanja u motoru sa unutarnjim izgaranjem imaju dominantan uticaj na njegove energetske, ekološke i eksploatacione pokazatelje. U želji za postizanjem što što povoljnijih ekoloških i energetskih pokazatelja motora sui, sa sa jedne strane, te povoljne dinamičnosti vozila, sa druge strane, danas su sistemi za dovo đ enje enje goriva i zraka u motor sui nezamislivi nezamislivi bez sofisticiranog upravljanja, nadzora i regulacije, regulacije, korištenjem modernih tehnologija iz domena elektronike, informatike i mašinstva. Tako se može reći da su sistemi za dovo đ enje enje goriva i zraka, kao i ostali sistemi na motoru sui, mehatronički moduli koji, na osnovu izmjerenog činjeničnog stanja, postavljenog željenog stanja i mogućnosti sistema u datom trenutku, vrše upravljanje i regulaciju procesima. Kod sistema elektronske regulacije regulacije i upravljanja dizel dizel motorima, a prema zahtjevima koji se postavljaju pred njih, prednja či sistem za dobavu goriva. Naime, vrlo komplicirani sistem za dobavu dizel goriva, sa kvalitetnom regulacijom i upravljanjem parametrima sistema, najviše uti če na ekološke i energetske pokazatelja motora. U sinhroniziranoj regulaciji sa dovođ enjem enjem zraka u motor, sistem za dobavu goriva ima presudnu ulogu i na formu brzinskih karakteristika motora, kojima se direktno uti če na dinamičke karakteristike  vozila. Iako je danas velika ekspanzija tzv. mehatroni čkih sistema za dobavu dizel goriva u odnosu na tzv. konvencionalne-mehaničke sisteme, a poznavajući karakter nastanka  visokog pritiska u sistemu za dobavu goriva, u pisanju ove knjige odlučili smo se za objašnjenje osnovnih principa rada pojedinih sistema, definisanje najvažnijih karaktersitika u sistemu, kao i izlaznih karakteristika ubrizgavanja i raspršivanja goriva u cilindar motora, uz stalno naglašavanje mogućih regulacionih procesa na pojedine parametre. U toku objašnjavanja pojedinih procesa data su karakteristi čna rješenja, kako konvencionalna, tako i ona sa elektronskom regulacijom i upravljanjem pojedinih sklopova (pumpe, brizga či, regulatori...). Za specifi čna rješenja rješenja (konstrukcije), (konstrukcije), koja su karakteristična za konkretnog proizvođ ača sistema, naveden je izvor rješenja (npr. Bosch, Cummins, itd.), dok su za sva druga rješenja, koja su postala opšteprihvatljiva, izostavljeni izvori odakle su preuzeti. Materija u knjizi je izložena u deset poglavlja U prvih devet poglavlja, pored uloge i osnovnih karakteristika instalacije za ubrizgavanje dizel goriva, detaljno su analizirani konstrukcija i princip rada instalacije za dobavu goriva, kao i hidrodinami čki i dinamički procesi u instalacijama za dobavu goriva i procesi raspršivanja goriva. Ovdje je nešto detaljnije obrađ ena ena i regulacija regulacija i upravljanje upravljanje ubrizgavanjem dizel goriva. U okviru prvih devet poglavlja date su kra će cjeline, u kojima se razmatraju ubrizgavanje alternativnih goriva kod dizel motora, metode ispitivanja sistema za ubrizgavanje i trendovi u razvoju sistema za ubrizgavanje dizel goriva. Deseto poglavlje, izdvojeno izdvojeno kao zasebna cjelina, cjelina, posvećeno je modeliranju procesa u instalacijama za napajanje gorivom dizel motora, od fizikalnih modela, matematskih modela, do razli čitih numeričkih rješenja. Na kraju ovog poglavlja dati su i primjeri proračuna pojedinih parametara u sistemu ubrizgavanja sa modelom koga su kreirali autori ove knjige, od fizikalnog modela modela do numeričkog rješenja. Na kraju poglavlja dat je je i primjer proračuna nekih parametara na brizgaču sa jednim komercijalnim 3D softverom.

II

II

Prema svom sadržaju, knjiga je namijenjena studentima studentima tehničkih fakulteta koji se bave izučavanjima motora i vozila, kao i inženjerima koji se bave održavanjem, remontom, rekonstrukcijom i razvojem instalacija za ubrizgavanje goriva. Veći dio materije u knjizi predaje se na Mašinskom fakultetu u Sarajevu studentima III godine (prvi ciklus studija) u okviru predmeta Sistemi za dobavu goriva kod motora i II godine (drugi ciklus ciklus studija) studija) u okviru predmeta Modeliranje procesa u motorima. Ovom prilikom želimo da izrazimo svoju zahvalnost recenzentima knjige prof . dr Božidaru Nikoliću, dipl. ing., Mašinski fakultet Podgorica i prof. dr Kemalu Hanjali ću, dipl. ing., Mašinski fakultet Sarajevo, na vrlo korisnim savjetima i sugestijama.  Takođ er er se zahvaljujemo asistentima Almiru Blaževi ću, dipl. ing., Goranu Kepniku, dipl. ing. i saradnicima mr Muradu Džeki, dipl. ing. i Tihomiru Sokolovi ću el. teh, za pomoć oko tehničke obrade knjige.

Sarajevo, juli, 2010.

Autori

III

III

SADRŽAJ I

INSTALACIJE ZA NAPAJANJE GORIVOM DIZEL MOTORA .....

1

1.

Uloga instalacije za napajanje gorivom dizel motora  ...............................

3

2.

Osnovne karakteristike instalacija za ubrizgavanje dizel goriva ..........

7

2.1 2.2 2.3 2.4

3.

Zahtjevi............................................................................................................. Osnovni razlozi raspršivanja goriva ............................................................ Izlazne veličine i karakteristike .................................................................... Podjela instalacija............................................................................................

7 9 14 18

Konstrukcija i princip rada instalacije za dobavu goriva ........................ 23 3.1 Uvod ................................................................................................................. 23 3.2 Pumpe visokog pritiska ................................................................................ 27 3.2.1 Linijska (redna) pumpa visokog pritiska ..................................... 28 3.2.2 Distribucione pumpe visokog pritiska ........................................ 58 3.2.2.1 Klipne distribucione pumpe .......................................................... 58 3.2.2.2 Rotacione klipne distribucione pumpe ........................................ 60 3.2.3 Pumpe visokog pritiska za sistem pumpa-brizgač ..................... 68 3.2.4 Pumpa visokog pritiska za sistem common rail ......................... 73 3.3 Brizgači ............................................................................................................ 77 3.3.1 Koksovanje brizgača ...................................................................... 97 3.4 Ostala oprema instalacije za dobavu goriva .............................................. 104

4.

Hidrodinamički i dinamički procesi u instalacijama za dobavu goriva ..................................................................................................................... 119 4.1 4.2 4.3 4.4

5.

Osnovne postavke ......................................................................................... Jednačine koje opisuju procese u sistemu za ubrizgavanje goriva ......... Osnove nestacionarnog strujanja fluida u cijevima malog prečnika ...... Karakteristike procesa u sistemu pumpa-cijev-brizgač  ............................ 4.4.1 Uvod ................................................................................................. 4.4.2 Karakteristika potiskivanja ............................................................ 4.4.3 Sprega karakteristika potiskivanje-ubrizgavanje ......................... 4.4.4 Karakteristika ubrizgavanja ..........................................................

119 122 125 137 137 138 153 156

Raspršivanje goriva ............................................................................................. 167 5.1 Osnovne postavke ......................................................................................... 167 5.2 Struktura mlaza goriva .................................................................................. 167

IV

IV

5.2.1 5.2.2 5.2.3

6.

Eksperimentalne metode za definisanje karakteristika mlaza .. 170 Modeliranje i proračun karakteristika mlaza ............................... 171 Poluempirijski izrazi za definisanje karakteristika mlaza goriva 172

Regulacija i upravljanje ubrizgavanjem dizel goriva ................................. 179 6.1 Uvod ................................................................................................................ 6.2 Mehanička regulacija i upravljanje ubrizgavanjem dizel goriva............... 6.2.1 Izvedbe i načini funkcionisanja mehaničkih regulatora i odgovarajućih uređ aja za upravljanje procesom ubrizgavanja.. 6.2.1.1 Dvorežimski centrifugalni regulatori ............................................ 6.2.1.2 Sverežimski centrifugalni regulatori.............................................. 6.2.2 Dodatni uređ aji na sistemima dobave goriva sa mehaničkim regulatorima broja obrtaja .............................................................. 6.3 Pneumatska regulacija i upravljanje procesom ubrizgavanja dizel goriva ................................................................................................................ 6.4 Hidraulička regulacija i upravljanje procesom ubrizgavanja dizel goriva ................................................................................................................ 6.5 Elektronska regulacija i upravljanje motorom sui sa posebnim naglaskom na proces ubrizgavanja dizel goriva......................................... 6.5.1 Senzori............................................................................................... 6.5.2 Elektronska upravljačka jedinica ................................................... 6.5.3 Dijagnostika ......................................................................................

179 181 185 185 191 199 203 204 205 206 211 219

7.

Instalacije za ubrizgavanje alternativnih goriva kod dizel motora ........ 223

8.

Ispitivanje sistema za ubrizgavanje dizel goriva   ....................................... 227

9.

Trendovi razvoja sistema za ubrizgavanje dizel goriva   ........................... 235

II

MODELIRANJE PROCESA U INSTALACIJAMA ZA NAPAJANJE GORIVOM DIZEL MOTORA ....................................................................... 243

10. Modeliranje procesa u instalacijama za napajanje gorivom dizel motora ...................................................................................................................... 245 10.1 Uvod ................................................................................................................. 10.2 Definisanje fizikalnog modela ...................................................................... 10.2.1 Fizikalni model sistema pumpa-cijev-brizgač .............................. 10.2.2 Fizikalni model sistema common rail ........................................... 10.2.3 Složeniji fizikalni model brizgača sa automatskim otvaranjem. 10.3 Definisanje matematskog modela ................................................................ 10.3.1 Matematski model sistema ubrizgavanja goriva..........................

245 247 250 253 255 256 258

 V 

 V 

10.4 Izbor numeričkih metoda.............................................................................. 10.4.1 d'Alembert-ov pristup rješavanju hidrodinamičkih karakteristike u cijevima ........................................................................................... 10.4.2 Metod karakteristika ........................................................................ 10.4.2.1 Strujanje goriva kroz cijev .............................................................. 10.4.2.2 Strujanje goriva kroz prigušnicu (procjep) na cijevima .............. 10.4.2.3 Strujanje goriva u sklopu cijev-zapremina-cijev.......................... 10.4.2.4 Strujanje goriva u rač vi.................................................................... 10.5 Definisanje linijskih i lokalnih gubitaka....................................................... 10.6 Primjer modeliranja strujnih procesa...........................................................

267 268 272 274 275 277 280 281 283

LITERATURA ..................................................................................................... 291 POPIS NAJČEŠĆE KORIŠTENIH OZNAKA ......................................... 295 INDEKS ................................................................................................................. 303

 VI

 VI

I

INSTALACIJE ZA NAPAJANJE GORIVOM DIZEL MOTORA

3

3

1. ULOGA INSTALACIJE ZA NAPAJANJE GORIVOM DIZEL MOTORA

Karakteristike motora sa unutarnjim izgaranjem (sui) izražavaju se preko energetskih, ekoloških i eksploatacionih pokazatelja. Ovi pokazatelji najviše zavise od procesa dovođ enja goriva i zraka u motor, njihovog miješanja, procesa zapaljenja i izgaranja smjese gorivo-zrak. Procesi dovođ enja goriva i zraka u motor i njihovog miješanja mogu se podijeliti u dvije grupe: procesi dovođ enja i miješanja goriva i zraka izvan prostora izgaranja–tzv. spoljnja priprema smjese gorivo-zrak. (tu spadaju sistemi sa pripremom mješavine gorivozrak u rasplinjaču-karburatoru, sistemi ubrizgavanja goriva u usisnu cijev i sistemi ubrizgavanja goriva ispred usisnih ventila), procesi dovođ enja i miješanja goriva i zraka unutar prostora izgaranja – tzv. unutarnja priprema smjese gorivo-zrak (tu spadaju svi dizel motori i oto motori sa direktnim ubrizgavanjem goriva). U nastavku će biti razmatrana samo unutarnja priprema smjese gorivo-zrak kod dizel motora. Proces transformacije unutarnje energije goriva u mehani čki rad može se najbolje prikazati slikovito po fazama, od na čina dovođ enja goriva i zraka, osloba đ anja toplote iz smjese gorivo-zrak itd., do izlaznih efektivnih pokazatelja motora sa unutarnjim izgaranjem (sui). Na slici 1.1 prikazan je proces transformacije unutarnje energije goriva u mehani čki rad za slu čaj unutarnje pripreme smjese goriva i zraka. Slika se odnosi na četverotaktne usisne dizel motore sui. Proces dovo đ enja goriva i zraka kod motora sa unutarnjom pripremom smjese gorivo-zrak prikazan je preko odgovarajućih karakteristika (slika 1.1). Naime, ovdje se proces dovođ enja zraka, izražen u vidu karakteristike dobave zraka (KDZ), odvija u intervalu otvorenosti usisnog ventila. Karakteristika dobave zraka izražava se kao promjena mase unesenog zraka (m z ) po uglu obrtanja radilice (  ) ( dm z / d ), gdje integral ovog izraza, u granicama otvorenosti ventila, predstavlja ukupno unesenu koli činu zraka u jedan cilindar za jedan radni ciklus. Uporedo sa ovim procesom odvija se priprema i dovođ enje goriva u motor. Pumpa visokog pritiska počinje potiskivanje goriva u trenutku  p (statički ugao predubrizgavanja, koji nosi uobi čajen naziv ugao predubrizgavanja   ) prije gornje mrtve tačke (GMT), prema karakteristici potiskivanja goriva (KP), koja je kontrolisana (oblikovana) konstruktivnim karakteristikama pumpe visokog pritiska i elektronskom kontrolom procesa potiskivanja goriva. Potisnuta koli čina goriva, po zakonu date karakteristike (KP) (slika 1.1.), deformiše se do ulaska u motor i u trenutku  pd   (tzv. dinamički ugao predubrizgavanja) prije GMT po činje proces ubrizgavanja goriva u cilindar motora, prema karakteristici ubrizgavanja (KU) goriva datoj na slici 1.1.

4

1. Uloga instalacije za napajanje gorivom dizel motora

4

1. Uloga instalacije za napajanje gorivom dizel motora dm d

KDZ - karakteristika dobave zraka

KDZ

KP

KU

KP - karakteristika potiskivanja goriva

 [°KV] pd

0

360°

720°

p

KU - karakteristika ubrizgavanja goriva

dQi d KOT

 [°KV] 0

360°

720°

KOT - karakteristika oslobađanja toplote (karakteristika izgaranja)

pc pc Promjena potencijalne energije

pritisak čiste kompresije

 [°KV] pa

0

360° GMT

720°

M i

Promjena mehani čke energije

 [°KV] 0

360°

720°

Mi

M

     i      M

Me

    e       M



4

1 4





m



 M   d i

0

Mi

 [°KV] 0

Sl. 1.1

360° GMT

720°

Funkcionalna povezanost procesa i karakteristika transformacije energije kod motora sui sa "unutarnjom" pripremom smjese zrak-gorivo za četverotaktni usisni dizel motor

Razlozi zakašnjenja i deformacije karakteristike ubrizgavanja (KU) u odnosu na karakteristiku potiskivanja goriva (KP) bi će kasnije detaljno objašnjeni. Karakteristika ubrizgavanja goriva (KU) predstavlja promjenu mase ubrizganog goriva (m g  ) po uglu obrtanja radilice motora (  ) ( dm g  / d ), njen integral, u intervalu trajanja ubrizgavanja, daje ukupno ubrizganu koli činu goriva po jednom ciklusu i cilindru, a uobi čajeno se naziva

5

5

ciklusna dobava goriva . Karakteristika ubrizgavanja goriva i ciklusna dobava goriva najčešće

se izražavaju u zapreminskim jedinicama umjesto masenim, kao:

 c mm 3 / KV  q 

karakteristika ubrizgavanja, q c mm 3 / cikl.cil. - ciklusna dobava goriva. Proces izgaranja, prikazan u vidu karakteristike osloba đ anja toplote (KOT), predstavlja promjenu oslobođ ene toplote izgaranjem (Q )i po uglu obrtanja radilice ( α ) motora dQ i / d  . Na slici 1.1 vidi se da je po četni dio karakteristike dQ i / d   manji od nule, što predstavlja period tzv. pritajenog izgaranja, odnosno period pripremnih reakcija isparavanja i izgaranja, gdje se dio toplote oduzima od okoline i predaje radnoj smjesi gorivo-zrak. Osloba đ anje toplote u motoru, uslijed procesa izgaranja, ima za posljedicu pove ćanje pritiska u cilindru motora (pc ). Na dijagramu promjene pritiska u cilindru motora označen je i okolni pritisak (pa ). Karakter promjene pritiska, u periodu od po četka procesa izgaranja, umnogome ovisi o obliku karakteristike oslobađ anja toplote. Naime, karakter promjene osloba đ anja toplote u fazi burnog izgaranja, posebno njegova maksimalna vrijednost dQ i / d max , predstavlja, sa jedne strane, mjerilo buke od izgaranja, a sa druge strane definira karakter porasta i dobivanja maksimalnog pritiska u cilindru motora. Tok pritiska u cilindru motora (pc ), izražen preko sile gasova koja djeluje na klip, transformiran je u obrtni moment M  i  na radilici motora. Ovaj moment predstavlja trenutnu vrijednost indiciranog obrtnog momenta motora, a njegova osrednjena vrijednost za jedan ciklus predstavlja srednju  vrijednost indiciranog obrtnog momenta motora (M ). i Ako se od momenta (M ) i oduzmu gubici koji se odnose na mehani čke gubitke trenja i gubitke pogona pomo ćnih agregata na samom motoru, dobije se vrijednost srednjeg efektivnog obrtnog momenta (Me ) na izlazu iz motora. Gubici trenja i gubici pogona pomoćnih agregata su izraženi u vidu mehani čkog stepena koristi ( m ). Na taj način se dolazi do efektivnih pokazatelja motora (snaga motora, obrtni moment, itd.). S obzirom da su na slici 1.1 prikazani parametri za jedan cilindar motora, uzimaju ći u obzir redoslijed paljenja u cilindrima višecilindri čnih motora, mogu se za proizvoljan broj cilindara motora definirati izlazni-efektivni pokazatelji motora na spojnici. Izmeđ u pomenutih procesa prikazanih na slici 1.1, postoji odre đ ena zavisnost, pri čemu način i tok dovođ enja goriva i zraka i na čin zapaljenja smjese gorivo-zrak imaju značajan uticaj na tok izgaranja i, konačno, na energetske, ekološke i eksploatacione pokazatelje motora. Ova činjenica uslovljava rad i konstrukciju instalacije za dobavu i neposredno dovođ enje goriva u motor. U odnosu na osnovnu koncepciju, konstrukciju i rad, instalacija za dobavu goriva mora da zadovolji sljedeće zahtjeve: 1. Na svim režimima rada motora instalacija treba da obezbijedi: - ekonomičnu transformaciju hemijske energije goriva u mehani čki rad; - nisku koncentraciju škodljivih produkata u izduvnim gasovima, - nisku emisiju buke od izgaranja; 2. Da ima pogodnu regulaciju dobave goriva na svim brzinskim režimima i režimima opterećenja motora, uz obezbje đ enje stabilnog rada motora, uklju čujući i prazan hod;

6

1. Uloga instalacije za napajanje gorivom dizel motora

6

1. Uloga instalacije za napajanje gorivom dizel motora

3. Da zajedno sa ostalim ure đ ajima na motoru obezbjeđ uje sigurno startovanje motora u svim okolnim uslovima; 4. Da obezbjeđ uje odgovarajuće  pra će  nje   toka dobave i količine goriva na promjenljivim režimima rada motora, s ciljem postizanja željenih stati čkih i dinamičkih karakteristika motora; 5. Da obezbjeđ uje uniformnost dobave goriva po cilindrima višecilindričnih motora; 6. Da ima nizak nivo mehani čkih i termičkih opterećenja i razumno dugi vijek motora i instalacije za dobavu goriva; 7.  Treba da je jednostavna i kompaktna, sa visokim nivoom pouzdanosti; 8.  Treba da ima što jednostavnije opsluživanje i razumnu cijenu izrade. Obezbjeđ enje naprijed pomenutih zahtjeva, s obzirom na sve strožije kriterije za energetske i ekološke parametre motora, postaje sve komplikovanije. Zbog ovoga se u razvoju savremenih instalacija za dobavu goriva sve više koristi elektronika. U nastavku će, pored osnovnih principa rada i konstrukcije konvencionalnih sistema za dobavu goriva, biti date i osnovne smjernice i pravci razvoja savremenih instalacija za dovođ enje i ubrizgavanje goriva u motor.

7