SI 70.pdf

Τ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α ΤΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΚΑ Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ

ΤΕΥΧΟ Σ

70 · ΙΟ ΥΝ ΙΟ Σ

2002 · € 3 ,0 0

ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

'«ata

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΝΩΝΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (396-393 π.Χ.) Ο ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ΑΝΟΡΘΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ - 0 ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 01 ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΓΡΙΜΠΟΒΟΥ ΤΟ 1897 ΣΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ 01 ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΟΥΓΕΝΟΤΩΝ Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΝΑΚΩΧΗ ΚΑΙ 01 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ( 1943)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΤΕ Υ Χ Ο Σ 70 ΙΟ ΥΝ ΙΟ Σ 2002

6 Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΡΟΜΜΕΛ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ 1944

LE C 0 S 8 A T DE “PENTE P1GHADIA,

20 ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΝΩΝΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (396-393 π.Χ.) 0 ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ΑΝΟΡΘΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΥΝΑΜΗ 28 ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΓΡΙΜΠΟΒΟΥ ΤΟ 1897 ΣΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ 36 ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 46 ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΟΥΓΕΝΟΤΩΝ Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 52 1943 ■Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΝΑΚΩΧΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ 60 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (25/12/1947-6/1/1948)

ΜΟΝΙΜΕΣ Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Ο σ τρ α τά ρ χ η ς Ρ ό μ μ ελ σ υ σ κ έ π τε τα ι μ ε το ν δ ιο ικ η τή τη ς Μ ερ α ρ χ ία ς Π ά ν τσ ερ Lehr σ τρ α τη γ ό Μ π ά γ ιερ λ α ϊν , μ ε το ν οποίο είχ αν σ υ ν υ π η ρ ε τή σ ει σ τη Β. Α φ ρ ική , κα ι τον δ ιο ικ η τή το υ Σ υ ν τά γ μ α το ς Π ά ν τσ ερ Lehr σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η Γ κ έρ χ α ρ ν τ, σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία σ τις 2 Ιο υ λ ίο υ 1944 ("R o m m el in N orm andy", πίν. το υ D a v id P e n tla n d - δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε ά δ ε ια το υ D. P e n tlan d κ α ι τη ς C ranston Fine A rts , C op yrig h t D a vid P en tian d /C ra n s to n Fine A rts , w w w .p a n ze r-p rin ts.co m ).

ΣΤΗΛΕΣ

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ 74 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 76 ΣΦΑΛΜΑΤΑ 77 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ 78 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ 80 ΒΙΒΛΙΑ 82 QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ“ Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ 0 Ν 0Μ Α Κ 0 Σ , Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ταξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚ0Λ0ΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. I ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ I ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡ0Π0ΥΛ0Σ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝ 0Π0ΥΛ0Σ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΠΑΡΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥI ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΝΣΟΛΑΣ,/ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΑΛΑΣΣΗΝΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Δ Η Μ 0Π 0ΥΛ 0Σ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ - ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ β ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ- ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49,10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 010.38.21.985 · e-mail: [email protected] · FAX: 010.38.21.985 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 36,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 70,00 ευρώ · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 72,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 80,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. =ΥΝΟΣ OE t ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Ε

Ι Δ

Η

Σ

Ε

Ι Σ Ο θεω ρ ούμενος ως τάφος του Κολόμβου στον κ αθεδρικό ναό της Σεβίλλης. Η σορός υπ οβαστάζεται από τέσσερα αγάλματα τα οποία αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα βασίλεια της Ισπανίας.

ΛΥΝΕΤΑΙ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΤΟΥ ΚΟΛΟΜΒΟΥ Η τ ύ χ η τ η ς σ ορ ο ύ τ ο υ Χ ρι­ σ τό φ ο ρ ο υ Κ ο λ ό μ β ο υ π ε ρ ιβ ά λ ­ λ ε τ α ι από έν α μ υ σ τή ρ ιο σ χ εδ ό ν τό σ ο σ κ ο τε ιν ό όσ ο κα ι π ο λ λ ές π τυ χ έ ς τ η ς ζω ή ς το υ . Ο μ ε γ ά λ ο ς ε ξ ε ρ ε υ ν η τ ή ς μ ε τ ο α π ρ ο σ δ ιό ρ ι­ σ το π α ρ ε λ θ ό ν δ ιέγ ρ α ψ ε μια μ ε ­ τε ω ρ ικ ή π ο ρ εία η οπ οία κο ρ υφ ώ θ η κ ε μ ε τ η ν α ν α κά λ υ ψ η το υ Ν έο υ Κ όσ μ ου, γ ια να γ νω ρ ίσ ει κ α τα κ ό ρ υ φ η πτώ ση λόγω τ η ς α­ π ώ λεια ς τ η ς ε ύ ν ο ια ς τ ο υ ισπανι­ κο ύ θ ρ ό ν ο υ . Ο ι δ ρ α μ α τ ικ έ ς ε ­ ν α λ λ α γ έ ς τ η ς σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς το υ σ υ ν έβ α λ α ν σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό σ τη μ υ θ ο π ο ίη σ η τ η ς ζω ής το υ , σ το μ υ σ τή ρ ιο τ η ς οπ οία ς π ρ ο σ τέ θ η κ α ν α ρ γ ό τ ε ρ α ο ι δ ια ­ δ ο χ ικ έ ς μ ε τα κ ιν ή σ ε ις τ η ς σ ο­ ρ ο ύ το υ . Ο Κ ο λ ό μ β ο ς π έ θ α ν ε τ ο 1506 σ το Β α γ ια δ ο λ ίδ τ η ς Ισπα­ ν ία ς κα ι α ρ χ ικά ε τ ά φ η σ ε έν α μ ο ν α σ τή ρ ι τ η ς Σ ε β ίλ λ η ς , τ η ς π ό λ η ς η οπ οία ε ίχ ε α π ο τε λ έ σ ε ι τ η "6άσ η" τω ν σ χεδ ίω ν τ ο υ για τ η ν π ρ ο σ έγ γισ η τ η ς Ιαπ ω νίας μέσ ω το υ διά π λου τ ο υ Α τ λ α ν τ ι­ κο ύ . Σ τη σ υ ν έχ ε ια η σ ο ρ ό ς το υ μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ το ν κ α θ ε δ ρ ικ ό να ό το υ Α γίου Δ ο μ η ν ίκ ο υ (το υ ν η σ ιο ύ τ ο οπ οίο θ ε ω ρ ε ίτ ο μ έ χ ρ ι π ρ ό σ φ α τα ό τ ι ε ίχ ε α ν α κ α λ ύ ψ ει π ρ ώ το) κα ι τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε δίπ λα σ ε ε κ ε ίν η τ ο υ γ ιο ύ τ ο υ Ν τιέ γ κ ο . Το 1795, λό γω τ η ς εισ β ο λ ή ς τω ν Γάλλω ν σ το ν Α γιο Δ ο μ ή ν ικ ο και π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να μη π έσ ο υ ν τα ο ­ σ τά τ ο υ Κ ο λ ό μ β ο υ σ τα χ έρ ια το υ ς , οι Ισπανοί τ α έ σ τε ιλ α ν σ τη ν Α βάνα. Ε ναν αιώ να α ρ γ ό ­ τε ρ α , τ ο 1898, τ α ο σ τά το υ μ ε γ ά ­ λου ε ξε ρ ε υ ν η τή μ ετα φ έρ θ η κα ν κα ι πά λι σ τη ν Ισπανία, π ρ ο κ ε ιμ έ ­ ν ο υ να μη π έσ ο υ ν σ τα χ έ ρ ια τω ν Α μ ε ρ ικ α ν ώ ν ο ι ο π ο ίο ι κ α τ έ λ α ­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

β α ν τ η ν Κ ο ύ β α κ α τά τ ο ν ισπανοα μ ε ρ ικ α ν ικ ό π ό λ εμ ο . Σ ή μ ερ α β ρ ίσ κ ο ν τα ι σ το ν κ α θ ε δ ρ ικ ό ναό τ η ς Σ ε β ίλ λ η ς , δίπ λα σ ε ε κ ε ίν α τ ο υ γ ιο υ τ ο υ Φ ερ ν ά ν το . Για π ε­ ρ ισ σ ό τε ρ ο από έν α ν αιώ να ό ­ μω ς π ο λ λ ο ί επ ισ τή μ ο ν ε ς α μ φ ι­ σ β η το ύ ν κ α τά π όσ ον η σ ο ρ ό ς που έ χ ε ι τ α φ ε ί σ τη Σ ε β ίλ λ η είνα ι π ρ ά γ μ α τι ε κ ε ίν η τ ο υ Κ ο λ ό μ β ο υ . Π ρ ό σ φ α τα έν α ς γ ε ν ε τ ισ τ ή ς και κ α θ η γ η τ ή ς τ η ς Ισ το ρ ία ς σ ε έν α γ υ μ ν ά σ ιο κ ο ν τ ά σ τη Σ ε β ίλ λ η , ο Μ α ρ σ ιά λ Κ ά σ τρ ο Σ ά ν τσ εζ, έ θ ε ­ σ ε τ ο ζ ή τη μ α μ ε π α ρ α σ τα τικ ό τρ ό π ο : Έ φ ό σ ο ν ο Κ ο λ ό μ β ο ς ε ­ τά φ η κ ο ν τά σ το ν γ ιο τ ο υ Ν τ ιέ ­ γ κ ο (σ το ν Α γιο Δ ο μ ή ν ικ ο ), δ ε ν α ­ π ο κ λ ε ίε τα ι να έχ ο υ ν ξ ε θ ά ψ ε ι ά λ λ η σ ορό". Ο ίδ ιο ς π ρ ό τ ε ιν ε μια λύσ η σ το α ίν ιγ μ α η οπ οία θ α δ ια λύ σ ει κ ά θ ε α μ φ ιβ ο λ ία : τ η ν α ­ ν ά λυ σ η τω ν ο σ τώ ν μ έσ ω τ η ς μ ε ­ θ ό δ ο υ τ ο υ DNA. Τ η ν ε ξ έ τ α σ η π ρ ό κ ε ιτα ι να α ν α λ ά β ει ε ρ ε υ ν η ­ τικ ή ο μ ά δ α από τ ο Ε ρ γ α σ τή ρ ιο Γ ε ν ε τ ικ ή ς Α να γνώ ρισ η ς τ ο υ Π α­ ν επ ισ τη μ ίο υ τ η ς Γ ρανάδας, υπό τ η δ ιεύ θ υ ν σ η τ ο υ Χ ο σ έ Α ν τό ν ιο Λ ο ρ έ ν τ ε Α κό σ τα . Ο Σ ά ν τσ εζ έ ­ χ ε ι σ η μ ειώ σ ει: "Α κό μ η κα ι αν β ρ ίσ κ α μ ε ό τ ι η σ ο ρ ό ς δ ε ν α ν ή ­ κ ε ι σ το ν Κ ο λ ό μ β ο , δ ε ν θ α π είρ α ­ ζ ε τό σ ο , δ ιό τ ι ο τά φ ο ς α υ τό ς θ α είν α ι τ ο ίδ ιο σ η μ α ν τικ ό ς . Θ α ε ί­ να ι έ ν α κ ε ν ο τά φ ιο σ τη μ ν ή μ η το υ ".

0 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΝΟΧΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΡΟΖΕΝΜΠΕΡΓΚ Σ α ρ α ν τα ε ν ν έ α χ ρ ό ν ια μ ε τά τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η σ τη ν η λ ε κ τ ρ ικ ή κ α ρ έκ λ α , σ τις φ υ λ α κ έ ς Σ ιν γ κ

Σ ιν γκ , τ ο υ ζ ε ύ γ ο υ ς τω ν θ ε ω ρ ο ύ ­ μ εν ω ν ω ς κα τα σ κό π ω ν Τ ζο ύ λιο υ ς κα ι Ε θ ε λ Ρ ό ζε ν μ π ε ρ γ κ (19 Ιο υ ν ίο υ 1953), οι ο π ο ίο ι δ ύ ο χ ρ ό ­ νια ν ω ρ ίτερ α είχ α ν κ α τα δ ικ α ­ σ τεί σ ε θ ά ν α τ ο γ ια κα τα σ κ ο π εία υπ έρ τ η ς Σ ο β ιε τ ικ ή ς Ενω σ ης, α-

0 Ν τέη β ιντ Γκρήνγκλας π ο κ α λ ύ π τετα ι π έρ α από κ ά θ ε α μ φ ιβ ο λ ία η τ α υ τ ό τ η τ α τ ο υ π ρ α γ μ α τικ ο ύ εν ό χ ο υ τ η ς δ ρ α μ α ­ τικ ή ς ε κ ε ίν η ς υ π ό θ εσ η ς. Η "υ ­ π ό θ εσ η Ρ ό ζεν μ π ερ γ κ " ε ίχ ε έ λ ­ θ ε ι σ τη δ η μ ο σ ιό τη τα κ α τά τ η ν κο ρ ύ φ ω σ η τ ο υ Ψ υ χ ρ ο ύ Π ο λ έ­ μο υ, ό τα ν η Σ ο β ιε τ ικ ή Ενωση επ εδ ίω κ ε μ ε κ ά θ ε θ υ σ ία να απ ο­ κ τή σ ε ι τα μ υ σ τικ ά τ η ς κ α τα ­ σ κ ε υ ή ς τ η ς α το μ ικ ή ς β ό μ β α ς. Π αρά τ η ν κ α τα δ ίκ η τ ο υ ς ο ι Ρόζ ε ν μ π ε ρ γ κ δ ε ν είχ α ν σ τα μ α τή ­ σ ει να δ ια κ η ρ ύ σ σ ο υ ν τ η ν α θ ω ό ­ τ η τ α τ ο υ ς μ έ χ ρ ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία σ τιγ μ ή τ η ς ζω ή ς τ ο υ ς , η δ ε θ α ­ νάτω σ ή τ ο υ ς ε ίχ ε θ ε ω ρ η θ ε ί π ρ ο ϊό ν κ α κ ο δ ικ ία ς. Κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς δ ίκ η ς ε ίχ ε α π ο δ ειχ θ ε ί η σ υ ν εν ο χ ή το υ α δ ε λ φ ο ύ τ η ς Ε θ ε λ Ρ ό ζεν μ π ερ γ κ , Ν τέ η β ι­

ν τ Γ κ ρ ή ν γ κ λ α ς , ο ο π ο ίο ς ε ρ γ α ­ ζ ό τα ν ω ς τ ε χ ν ικ ό ς σ το Κ έ ν τρ ο Α το μ ικ ώ ν Ε ρ ευ ν ώ ν τ ο υ Λ ο ς Αλ α μ ο ς . Ο Γ κ ρ ή ν γ κ λ α ς ε ίχ ε π α­ ρ α δ ε χ θ ε ί ό τ ι ε ίχ ε κ λ έ ψ ε ι α π όρ­ ρ η τα σ το ιχ εία τα οπ οία σ τη σ υ­ ν έ χ ε ια π α ρ έδ ω σ ε σ το υ ς Σ ο β ιε τ ι­ κο ύ ς , ισ χ υ ρ ίσ τη κ ε ό μ ω ς ό τ ι τ ο ν ε ίχ ε π α ρ α σ ύ ρ ει ο Τ ζ ο ύ λ ιο υ ς Ρόζ ε ν μ π ε ρ γ κ . Η σ υ μ μ ε το χ ή το υ σ τη ν υ π ό θ εσ η τ ο ύ σ το ίχ ισ ε κα ­ τα δ ίκ η σ ε φ υ λ ά κισ η 15 ετώ ν , α λ ­ λά τ ο 1960 α π ο φ υ λ α κ ίσ τη κ ε και σ τη σ υ ν έχ ε ια ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε σ τη Ν έα Υόρκη μ ε ν έ ο όνομ α . Π ρ ό σ φ α τα α π ο κά λ υ ψ ε σ ε ε κ π ο ­ μπή τ ο υ α μ ε ρ ικ α ν ικ ο ύ δ ικ τύ ο υ CBS ό τ ι ε ίχ ε ψ ε υ δ ο μ α ρ τυ ρ ή σ ε ι π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να σ ώ σ ει τ ο ν ε α υ ­ τ ό τ ο υ κα ι τ η σ ύ ζυ γό τ ο υ . Σ ε α υ ­ τή τ ο υ τ η ν ε ν έ ρ γ ε ια ε ίχ ε τ η σ ύ μ ­ φ ω ν η γ νώ μ η τ ο υ α ν α κ ρ ιτή Ρόι Κ ον, μ ε τ έ π ε ιτ α σ τεν ο ύ σ υ ν ερ ­ γ ά τ η τ ο υ γ ν ω σ το ύ "κ ο μ μ ο υ ν ισ το φ ά γ ο υ " γ ερ ο υ σ ια σ τή Τζο Μ α κά ρ θ ι. Σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α ο Γ κ ρ ή ν γ κ λ α ς ισ χ υ ρ ίσ τη κ ε ό τ ι ε ί­ χ ε π α ρ α σ υ ρ θ εί από τ ο ν Ρ όζενμ π ερ γ κ, τ ο ν ο π ο ίο σ τη ν π ρ α γμ α ­ τ ικ ό τ η τ α μισ ο ύσ ε, εν ώ π α ρ ά λ­ λ η λ α τ ο υ χ ρ ω σ το ύ σ ε κ α ι χ ρ ή μ α ­ τα . Σ τη σ υ ν έχ ε ια ά λ λ α ξ ε τ η ν κα­ τά θ ε σ ή τ ο υ κ α τη γ ο ρ ώ ν τα ς και τ η ν α δ ελ φ ή το υ , τ η ν οπ οία μ ε α υ τό τ ο ν τρ ό π ο ο δ ή γ η σ ε επ ίσ ης σ το ν θ ά ν α το . Τις α π ο κα λ ύ ψ εις π ρ ό κ ε ιτα ι να σ υ μ π ερ ιλ ά β ει σε έ ν α β ιβ λ ίο τ ο υ τ ο ο π ο ίο π ρ ό κ ε ι­ τ α ι να ε κ δ ο θ ε ί σ ύ ν το μ α σ τις ΗΠ Α μ ε τ ο ν τ ίτ λ ο "Ο α δ ελ φ ό ς ".

ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ Η κ υ κ λ ο φ ο ρ ία β ιο γρ α φ ία ς τ ο υ Α δ ό λ φ ο υ Χ ίτ λ ε ρ από τ ο ν Β ρ ε τ α ν ό ισ το ρ ικ ό Ια ν Κ έρσ ω (σ τη ν Ε λλά δ α έ χ ε ι κ υ κ λ ο φ ο ρ ή ­ σ ει τ ο π ρ ώ το μ έ ρ ο ς τη ς , από τ ις ε κ δ ό σ ε ις Scripta, μ ε τ ίτ λ ο "Χ ίτ­ λ ε ρ 1889-1936: Υ β ρ ις") έδ ω σ ε τ ο έν α υ σ μ α γ ια ν έ ε ς α π ο κ α λ ύ ψ εις σ χ ετικ ά μ ε τ η ν π ρ ο σ ω π ικό τη τά το υ . Ο ι α π ο κ α λ ύ ψ εις α υ τ έ ς π ρ ο ­ έρ χ ο ν τα ι από μια γ ρ α μ μ α τέ α τ ο υ Φ ύ ρ ερ , τ η ν Τ ρ ά ο υ ν τλ Γ ιού νγ κ , η οπ οία α ν έ λ α β ε τα κ α θ ή κ ο ν τά τ η ς τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1942 κα ι δ ια τή ρ η σ ε τ η θ έ σ η τ η ς μ έ ­ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ Β 1 Π α γκ ο σ μ ίο υ Π ο λ έμ ο υ . Σ ύ μ φ ω να μ ε τ ις α φ η ­ γ ή σ ε ις τ η ς Γ ιο ύ ν γ κ ο Χ ίτ λ ε ρ ε ί­ χ ε διπ λή π ρ ο σ ω π ικό τη τα . Σ τις

-

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Σ ε μια παράγραφο του άρ θρ ο υ Ή ναυμαχία της Γιουτλά νδης", που δ η μ ο σ ιεύ τη κ ε στο τεύχος Απριλίου 2002, έγινε ένα μικρό σφάλμα που ο δ η γ εί σε παρανόηση. Πιο συγκεκριμένα, στην τρ ίτη παράγραφο της μεσαίας στήλης της σελίδας 51 η ορθή διατύπωση της πρότασης (περίπου στα μέσο τη ς παραγράφου) έχει ως εξή ς: "Λίγα λεπτά μ ετά την καταστροφ ή το "Iron Duke" πέρασε κοντά...".

γ υ ν α ίκ ε ς π ου τ ο ν π ε ρ ιέ θ α λ λ α ν (π.χ. σ τη ν ε ρ ω μ έ ν η τ ο υ Εύα Μ π ρ ά ο υ ν , σ ε ά λ λ ε ς τ ρ ε ις γ ρ α μ ­ μ α τ ε ίς το υ , σ τη σ ύ ζυ γο τ ο υ υ ­ π ο υ ρ γ ο ύ Ε ξο π λισ μ ώ ν Α λ μ π ε ρ τ Σ π έερ ) έ δ ε ιχ ν ε τ η ν α νθ ρ ώ π ινη , γ ο η τ ε υ τ ικ ή π λ ευ ρ ά το υ . Χ α ρ α ­ κ τη ρ ισ τικ ά α ν α φ έ ρ ε ι: "(ο Χ ίτλ ε ρ ) μ α ς κ α λ ο ύ σ ε μ ό νο ό τα ν ή ­ θ ε λ ε να μ α ς υ π α γ ο ρ εύ σ ει. Το γ ρ α φ ε ίο μα ς, κα ι σ τη ν κ α γ κ ε λ α ­ ρία κ α ι σ τα κ α τα φ ύ γ ια , β ρ ισ κ ό ­ τ α ν μ α κρ ιά από τ ο α ρ χ η γ είο το υ , ώ σ τε π ο τ έ δ ε ν γ ίν α μ ε μ ά ρ ­ τ υ ρ ε ς κά π οιο υ από τ α ξεσ π ά ­

;

σ μ α τα που ψ ιθ υ ρ ιζ ό τα ν ό τ ι ε ί­ χ ε ...Ο τα ν υ π α γ ό ρ ε υ ε η φ ω νή τ ο υ ή τ α ν σ υ ν ή θ ω ς ή ρ ε μ η . Κ α τά δ ια σ τή μ α τα ό μ ω ς, ό τ α ν ε ρ γ α ζό ­ τ α ν επ άνω σε κά π ο ιο λ ό γ ο το υ , γ ιν ό τα ν ξα φ ν ικ ά β ρ α χ ν ή , σ υνοδ ε υ ό μ ε ν η από μ ε λ ε τ η μ έ ν α π λ η ­ θ ω ρ ικ έ ς κ ιν ή σ ε ις . Σ υ ν έ β α ιν ε απ ό τ η μια σ τιγμ ή σ τη ν ά λ λ η και ή τ α ν φ α ν ε ρ ό ό τ ι ε κ ε ίν η τ η σ τιγ ­ μή έ κ α ν ε π ρ ό β α ,ε ρ μ ή ν ε υ ε έν α ν ρ ό λο . Α υ τή η “ε ρ μ η ν ε ία " π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε π ά ντα α ρ κ ε τ έ ς λ ε κ τ ι­ κ έ ς π ρ ο σ β ο λ ές μ ε α π ο δ έ κ τε ς τ ο υ ς Ε β ρ α ίο υ ς κα ι τ ο υ ς Σ λά ­ β ο υ ς. Ενα λ ε π τ ό α ρ γ ό τ ε ρ α η φ ω ν ή τ ο υ γ ιν ό τα ν πά λι ή ρ ε μ η κα ι ε κ ε ίν ο ς έπ α ιρ ν ε τ ο ύ φ ο ς το υ δ α σ κ ά λ ο υ “ . Εκ τω ν υ σ τέρ ω ν η Γ ιο ύ ν γ κ π ισ τε ύ ε ι ό τι η θ ε ω ρ ία τ η ς γ ε ν ο κ τ ο ν ία ς τω ν Ε βρα ίω ν απ ο τε λ ο ύ σ ε α ν έ κ α θ ε ν π ρ ό θ εσ η τ ο υ Χ ίτλ ε ρ , α π ο ρ εί ό μ ω ς μ ε τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η ίδια δ ε ν κ α τό ρ θ ω ­ σ ε να ιχ ν η λ α τή σ ε ι τ η "δ ε ύ τε ρ η ", πιο σ κ ο τε ιν ή π ρ ο σ ω π ικό τη τά το υ , παρά τ ο ό τ ι τ η ς υ π α γ ό ρ ε υ ­ σ ε ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς κ ε ίμ ε ν α . "Α π ο μ ο ν ω μ έ ν ε ς (σ.σ. ε ν ν ο ε ί τ ις κ υ ρ ίε ς τ ο υ π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν το ς το υ ) από τ ις ε μ π ε ιρ ίε ς τω ν ά λ ­ λω ν Γ ερ μ α νώ ν δ ε χ ό μ α σ τα ν τ η ν π ρ ο ν ο μ ιο ύ χ α α λ λά α π ό λ υ τα α ­ φ ύ σ ικη ζω ή μ α ς ω ς φ υ σ ιο λ ο γ ι­ κή"), είπ ε. Ε ξά λ λ ο υ σ υ ν δ υ ά ζο ­ ν τα ς τ ις π α λ α ιό τ ε ρ ε ς ε ν τυ π ώ ­ σ εις τ η ς απ ό τ ο ν Φ ύ ρ ερ μ ε ε κ ε ί­ ν ε ς π ου τ η ς δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε η α νά ­ γνω σ η τ η ς β ιο γ ρ α φ ία ς τ ο υ Κ έρ -

ΣΕΙΡΑ

ΜΕΓΑΛΕΣ

ΜΑΧΕΣ

ΙΓϋΕΓΛΑΕΪ στορία ! MftXEl ελ „

α λ α μ ε ϊν rot

«sI» *

σω κ α τα λ ή γ ε ι σ το σ υμ π έρ α σ μα ό τ ι η π ρ ο σ ω π ικό τη τα κ α ι η δ ρ ά ­ ση τ ο υ κ υ ρ ια ρ χ ο ύ ν το α π ό λ υ τα από τ ο σ υνα ίσ θη μα . Π ρ ο σ θ έ τε ι μ ά λισ τα : " Π ο τ έ μ έ χ ρ ι σ ή μ ερ α δ ε ν είχ α α ν τ ιλ η φ θ ε ί πώ ς α υ τό ς που α γα π ο ύ σ ε τό σ ο π ολύ τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς, ή τα ν έ τ ο ιμ ο ς σ το τ έ λ ο ς να τ ο υ ς θ υ σ ιά σ ει τό σ ο α ­ δ ίσ τα κ τα . Π ο τέ μ ο υ δ ε ν α ν τιλ ή φ θ η κ α τ η ν επ ιρ ρ ο ή π ο υ ε ίχ ε σ ε ό λ ο υ ς μα ς, σ υ μ π ερ ιλ α μ β α ν ο μ έ­ νω ν τω ν σ τρα τηγώ ν. Η τα ν κ ά τι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο από χάρισ μα. Μ ε ­ ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς ό τα ν έ φ ε υ γ ε γ ια να π ά ει κά π ο υ ν ιώ θ α μ ε τ ο ν α έ ρ α γ ύ ρ ω μα ς να λ ιγ ο σ τε ύ ε ι. Κ ά τι έ ­ λ ειπ ε: τ ο ο ξυ γ ό ν ο , η σ υ ν α ίσ θ η ­ ση ό τ ι ή μ α σ τε ζω ν τα ν ο ί - υπ ήρ χε έ ν α κενό ". Π ε ρ ιγ ρ ά φ ο ν τα ς τις τ ε λ ε υ τ α ίε ς σ τιγ μ έ ς που έζη σ ε κ ο ν τά τ ο υ λ έ ε ι ό τι π ίσ τε ψ ε πως τ ε λ ικ ά θ α μ ά θ α ιν ε τα κ ίν η τρ α τω ν π ρ ά ξεώ ν το υ : “Σ κ έ φ θ η κ α ό τ ι θ α γ ιν ό μ ο υ ν ο π ρ ώ το ς ά ν ­ θ ρ ω π ο ς σ τη Γη π ου θ α μ ά θ α ιν ε γ ια τί σ υ ν έβ η σ α ν όσ α σ υ ν έβ η σαν. Σ κ έ φ θ η κ α ό τι θ α έ λ ε γ ε κ ά τι που θ α τα ε ξη γ ο ύ σ ε όλα , που θ α μ α ς μ ά θ α ιν ε κ ά τι, που θ α μ α ς ά φ η ν ε μ ε κά τι. Ο μω ς μ ε τά , κα ­ θ ώ ς μ ο υ υ π α γ ό ρ ε υ ε ε κ ε ίν ο τ ο ν α τ ε λ ε ίω τ ο κ α τά λ ο γ ο τω ν υ π ο υ ρ ­ γώ ν π ου ή θ ε λ ε να δ ια δ ε χ θ ο ύ ν τ η ν κ υ β έ ρ ν η σ ή το υ , σ κ έ φ θ η κ α πόσο α ν α ξιο π ρ επ ή ή τ α ν όλα. Μ ο νά χα οι ίδ ιε ς φ ρ ά σ εις, σ το ν ί­ δ ιο ή ρ ε μ ο τό ν ο , κα ι σ το τ έ λ ο ς ε ­ κ ε ίν ε ς ο ι τ ρ ο μ ε ρ έ ς λ έ ξ ε ις για

Γ

Τ Ι Τ Ρ A T I f i T 1K 5J

1

ΙΜ ΕΓΑ Α ΕΙ Μ ΛΧΕΪ

το υ ς Ε β ρ α ίο υ ς. Ο λο ς α υ τό ς ο π ό νο ς κ α ι ο ύ τ ε μια λ έ ξ η σ υμ π ό­ ν ια ς. Θ υ μ ά μ α ι πω ς σ κ έφ θ η κ α : Δ ε ν μ α ς ά φ η σ ε τίπ ο τα ".

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ • Παρακαλούμε τους αναγνώ­ στες που μας αποστέλλουν επι­ στολές να γράφουν ευανάγνω­ στα, να αποφεύγουν τις ακραί­ ες εκφράσεις και σε καμία περί­ πτωση να μην υπερβαίνουν τις 250-300 λέξεις. Σε αντίθετη πε­ ρίπτωση τα κείμενά τους δεν 9α δημοσιεύονται και πιθανό­ τατα δεν 9α λαμβάνουν απά­ ντηση. Το περιοδικό μας επιθυ­ μεί την ανταλλαγή απόψεων, την καλοπροαίρετη κριτική και κυρίως τον σεβασμό στον διατι­ θέμενο χώρο, ο οποίος είναι πο­ λύτιμος.

• Ανώνυμες επιστολές δεν απαντώνται. Ολες οι επιστολές και τα e-mail 9α πρέπει να έ­ χουν ονοματεπώνυμο, διεύθυν­ ση και τηλέφωνο. Το περιοδικό μπορεί να δημοσιεύσει ή να α­ παντήσει σε επιστολές χωρίς να αναφέρει το όνομα του αποστο­ λέα, αν το ζητήσει ο ίδιος.

α τ ιο τ ικ η

Ι σ τ ο ρ ία

1

Ι σ τ ο ρ ία ϊ

Μ Ε Γ Α Α Ε Ι ΜΑΧΕΣ

O P ι

iä » ™ .

j

_ Mb

Μία ακόμη εξα ιρ ετική ιστορική σειρά των ΕΚΔΟ­ ΣΕΩΝ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ με τη συνεργασία του περιο­ δικού «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ» που έχ ει ιδ ια ίτε­ ρο μοντελισ τικό ενδια φ έρο ν αφού κά θ ε βιβλίο διακρίνεται για τη σπάνια εικονογράφηση, του ς πρω τότυπους χά ρ τες και τις θαυμάσιες έγχρω ­ μες κα λλιτεχνικές απεικονίσεις στολών, αρμά­ των, οχημάτων, αεροσκαφών και πλοίων.

Τα βιβλία τη ς σειράς απ οτελούν α ν εκτίμ η τη πη­ γή πληροφόρησης για κάθε μ ο ντελισ τή και λά­ τρη τη ς ιστορίας αφού σε αυτά περιλαμβάνονται π ολύτιμες και σπάνιες πληροφ ορίες καθώς και πλήθος φωτογραφικού υλικού. Κάθε βιβλίο τη ς σειράς είναι μοναδικό στο είδος του και δ εν πρέπει να λείπ ει από καμιά βιβλιοθήκη.

Τα π έ ν τε πρώτα βιβλία μπ ορ είτε να τα π ρ ο μ η θ ευ τείτε από τα γραφ εία το υ π εριο δικο ύ "M O DEL EXPERT" Θ εμ ισ το κλ έο υ ς 49,10683 Αθήνα, τηλ/fax 010-3821985 και από τα σ υνεργαξόμενα κατα σ τήματα

Η Μ ΑΧΗ ΤΗΣ Ν Ο Ρ Μ Α Ν Δ ΙΑ Σ ΤΟ ΚΑ ΛΟ Κ Α ΙΡΙ ΤΟΥ 1944 ΗΤΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ Ε Ρ Β ΙΝ Ρ Ο Μ Μ Ε Λ Μ ΙΑ ΑΠ Ο ΤΙΣ Π ΙΟ ΔΕΞΙΟ ΤΕΧΝ ΙΚ ΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ Π Ο Υ ΔΙΕΞΗΓΑΓΕ ΠΟΤΕ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΗΤΑΝ Π Ω Σ Η ΓΕΡΜ Α ΝΙΑ ΕΙΧΕ ΠΙΑ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ Π ΙΘ Α Ν Ο ΤΗ ΤΕΣ ΝΑ Ν ΙΚ Η ΣΕ Ι, ΑΚΟΜ Α Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΑΞΙΩ Μ Α ΤΙΚΟ Σ ΚΑΤΟΡΘΩΝΕ ΝΑ ΠΑ ΡΑΜ ΕΙΝΕΙ Σ Τ ΙΣ ΕΠ ΑΛΞΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ Ω Σ ΤΟ ΤΕΛΟΣ.

Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

μ ε γ α λ ύ τε ρ η δ ο κιμ α σ ία σ τη ζωή το υ Γερ μ α ν ο ύ σ τρ α τά ρ χ η Ε ρβ ιν Ρ ό μ μ ελ ά ρ χισ ε α ρ γά τ ο πρωί τ η ς 6 η ς Ιο υ ν ίο υ 1944 και κ α τά τρ α γ ικ ή ν εία τα δ ρ α μ α τικ ά γ ε γ ο ν ό τ α δ ε ν τ ο ν β ρ ή κ α ν σ το μ έτω π ο α λλά σ το σπίτι το υ , κ ο ν τά σ το Ο ύ λ μ τ η ς Γερ μ α ν ία ς, όπ ου ε ί­ χ ε μ ε τ α β ε ί γ ια τα γ ε ν έ θ λ ια τ η ς σ υζύ γου το υ . Η τη λ ε φ ω ν ικ ή κλήσ η π ου δ έ χ θ η κ ε τ ο ν π λ η ρ ο φ ό ρ η σ ε ό τι α λ ε ξ ιπ τω τισ τέ ς τω ν Σ υ μ μ ά χω ν ε ίχ α ν π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει ρ ίψ εις σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία α ρ κ ε τ έ ς ώ ρ ε ς π ριν από τ ο ξη μ έ ρ ω μ α και μ ά λισ τα σε π ολύ υ π ο λ ο γ ίσ ιμ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς . Χ ω ρίς να τ ο γ ν ω ρ ίζ ει ε κ ε ίν η τη σ τιγμ ή ο Ρ ό μ μ ελ ε ­ μ π λ ε κ ό τα ν σ τη ν τ ε λ ε υ τ α ία και σ ίγο υ ρ α πιο α π ο φ α σ ισ τική ε κ σ τρ α τ ε ία τ η ς σ τα ­ δ ιο δ ρ ο μ ία ς το υ , κ α τά τ η ν οπ οία και ο ί­ δ ιο ς θ α σ υ γ κ α τ α λ ε γ ό τα ν μ ε τ α ξ ύ τω ν α ­ π ω λειώ ν και τ ο Γ Ράιχ θ α έ χ α ν ε κ ά θ ε ε λ ­ π ίδα γ ια τ η ν τ ε λ ικ ή ν ίκ η , π αρά τ ο ν η ρ ω ι­ κό και α π εγ ν ω σ μ έν ο αγώ να τω ν σ τρ α τιω ­ τώ ν το υ . Ο πω ς σ υ ν έβ η και σ τη ν π ερ ίπ τω ­ ση το υ Ν α π ο λ έο ν τα , έ τσ ι και η τ ε λ ε υ τ α ία μάχη το υ Ρ ό μ μ ελ κ α τ έ λ η ξ ε σ τη σ υ ν τρ ι­ βή. Ο Ρ ό μ μ ελ δ ιε ξ ή γ α γ ε τ η ν ύ σ τα τη μ ά ­ χη έ χ ο ν τα ς σ το μ υ α λό το υ π ολύ π ερ ισ ­ σ ό τε ρ α π ρ ά γ μ α τα από α υ τά που α ν ή ­ κ ο υ ν σ το π εδ ίο δ ρ ά σ η ς, ε ν ό ς ε π α γ γ ελ μ α τία σ τρ α τιώ τη . Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν ε β δ ο μ ά δ ω ν π ου δ ιή ρ κ ε σ ε ο α π ελ π ισ μ έ­ ν ο ς αγώ να ς τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν μ ερ α ρ χ ιώ ν σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία μ έ χ ρ ι τη μ ε τα φ ο ρ ά το υ τ ρ α υ μ α τισ μ έ ν ο υ σ τρ α τά ρ χ η σ τα μ ε τό π ι­ σ θ ε ν , ο ίδ ιο ς υ π έ φ ε ρ ε απ ό ε σ ω τε ρ ικ έ ς α μ φ ιτα λ α ν τε ύ σ ε ις και α μ φ ιβ ο λ ίε ς τ ις ο ­ π ο ίες ή τα ν α δ ύ ν α το να ξε π ε ρ ά σ ε ι. Ω ς έ ­ να ν β α θ μ ό ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε φ α ιν ο μ ε ν ικ ά να ε ίν α ι ο σ κ λ η ρ ό ς , γ ε ν ν α ίο ς και π ειθ α ρ χ η μ έ ν ο ς σ τρ α τιώ τη ς που χ α ρ α κ τη ρ ιζό τα ν από σπάνια τ α κ τ ικ ή δ ε ξ ιο τ ε χ ν ία α κ ό ­ μα κι ό τα ν α ν τιμ ε τώ π ιζ ε ε χ θ ρ ικ ά σ τρ α ­ τ ε ύ μ α τ α δ υ σ α ν ά λο γ α μ ε γ ά λ η ς ισ χύος, δ ια θ έ τ ο ν τ α ς τ ο ν π ροσ ω π ικό μ α γ ν η τισ μ ό π ου τ ο ν κ α θ ισ το ύ σ ε α γ α π η τό σ το υ ς α­ π λο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς , κ ε ρ δ ίζ ο ν τα ς τ ο ν σ ε ­ βα σ μ ό τ ο υ ς και ε μ π ν έ ο ν τα ς α υ το π επ ο ί­ θ η σ η . Ω ς γ ν ή σ ιο ς π α τρ ιώ τη ς ω σ τόσ ο δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να μ η ν α ν α γ νω ρ ίσ ει τη δ υ σ χ ε ρ έ σ τα τη θ έσ η σ τη ν οπ οία ε ίχ ε π ερ ιέ λ θ ε ι η Γ ερ μ α ν ία έ π ε ιτ α από π έ ν τ ε σ χ εδ ό ν χ ρ ό ν ια ε ξ α ν τ λ η τ ικ ο ύ π ο λ έμ ο υ . Α πό τη σ τιγ μ ή π ου ο Χ ίτλ ε ρ το υ εμπ ισ τ ε ύ θ η κ ε τη δ ιο ίκη σ η τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α ­ τιώ ν "Β" σ τη β ό ρ ε ια Γαλλία, ο Ρ ό μ μ ελ ε ί­ χ ε κ α τ α λ ή ξ ε ι σ το λ ο γ ικ ό σ υμ π έρ α σ μ α πως η ισ ορροπ ία δ υ ν ά μ ε ω ν μ ε τ α ξ ύ τ η ς W ehrm acht και τω ν Σ υ μ μ ά χω ν ε ίχ ε ανατρ α π ε ί σε τ έ τ ο ιο β α θ μ ό σ ε β ά ρ ο ς τ η ς π ρ ώ τη ς ώ σ τε η ή τ τ α τ η ς ή τα ν απ λά θ έ μ α χ ρ ό ν ο υ . Ε π ρ α ξε ό ,τ ι ή τα ν δ υ ν α τό γ ια να τ η ν α π ο τρ έ ψ ε ι ή να τ η ν α π ο μ α κ ρ ύ ν ει, φ ρ ο ν τίζ ο ν τα ς για τ η ν ε τ ο ιμ ό τ η τ α και τ η ν α ρ τ ιό τ η τ α τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ ώ σ τε να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ η ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν η μ ε ­ γ ά λ η απ όβασ η σ τη δ υ τικ ή Ευρώ πη, α λλά π ίσ τε υ ε ό τι η μ ό ν η ο δ ό ς σ ω τη ρ ία ς τ η ς

Η

β ■

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ε ιρ ω ­

Γερ μ α ν ία ς ή τ α ν η σ ύναψ η σ υ μ φ ω ν ία ς μ ε τ ο υ ς Δ υ τικ ο ύ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς γ ια παύση τω ν εχ θ ρ ο π ρ α ξιώ ν . Κ ά τι τ έ τ ο ιο σ τη ν π ρ ά ξη ή τα ν α ρ κ ε τά δ ύ σ κ ο λ ο μ ε δ ε δ ο μ έ ­ ν η τ η ν π ρ ό θ εσ η Α μ ε ρ ικ α ν ώ ν κα ι Β ρ ε τ α ­ νώ ν να μη δ ε χ θ ο ύ ν τίπ ο τα λ ιγ ό τ ε ρ ο από τ ο Ράιχ π αρά τ η ν ά ν ευ ό ρ ω ν π α ρά δ οσ η τω ν ενό π λ ω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν το υ . Ο Ρ ό μ μ ελ α ισ ιο δ ο ξο ύ σ ε πως α υ τή η ά κα μ π τη σ τά ­ ση τω ν Σ υ μ μ ά χω ν θ α ά λ λ α ζε α ν η W ehrm acht κ α τό ρ θ ω ν ε να α π ο κ ρ ο ύ σ ει τ η ν α π όπ ειρ α α π όβ α σ ή ς τ ο υ ς και σ υ ν ε ­ πώς να ε κ μ η δ ε ν ίσ ε ι γ ια έ ν α ε ύ λ ο γ ο δ ιά ­ σ τη μ α τ η ν π ιθ α ν ό τη τα δ ιμ έτω π ο υ π ο λ έ ­ μου , π ου τό σ ο τρ ό μ α ζ ε τη γ ε ρ μ α ν ικ ή α ­ ν ώ τα τη δ ιο ίκη σ η .

Ο Ρ Ο Μ Μ Ε Λ Σ Τ Η ΓΑΛΛΙΑ Α ν α λ α μ β ά ν ο ν τα ς τη δ ιο ίκη σ η τ η ς Ο­ μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν "Β" (που κ α τ ε ίχ ε έν α μ έ ­ τω π ο από τ η ν Ο λ λ α ν δ ία ω ς τ ις α κ τ έ ς τ η ς Β ρ ε τά ν η ς , μ ε τη 15η Σ τρ α τιά σ το Π α ν τ ε Κ αλαί και τ η ν 7η Σ τρ α τιά σ τη Ν ο ρ μ α ν ­ δία) σ τις 15 Ια ν ο υ α ρ ίο υ 1944 ο Ρ ό μ μ ελ μ ε τ έ β η σ το Π αρίσ ι γ ια να σ υ ν α ν τή σ ε ι τ ο ν γ η ρ α ιό σ τρ α τά ρ χ η Γ κ ε ρ ν τ φ ο ν Ρ ού­ ν τ σ τ ε ν τ , α ν ώ τα το δ ιο ικ η τή Δ ύσ ης, ο ο ­ π ο ίο ς ε ίχ ε τ ο α ρ χ η γ ε ίο το υ σ το π ο λ υ τ ε ­ λ έ ς ξ ε ν ο δ ο χ ε ίο "Γ εώ ρ γιο ς Ε", μ έσ α σ τη γ α λ λ ικ ή π ρ ω τεύ ο υ σ α . Το π ερ ιβ ά λ λ ο ν τ η ς χ λ ιδ ή ς έδ ω σ ε σ το ν Ρ ό μ μ ελ τ η ν ε ν τύ π ω ­ ση μιας Β α β έ λ κι έ τσ ι π ρ ο τίμ η σ ε να ο ρ ­ γ α νώ σ ει τ ο δ ικ ό το υ α ρ χ η γ ε ίο σ τη ν έ ­

Ο Ρ ό μ μ ελ π ρ α γ μ α το π ο ιεί το ν Φ εβρ ουά ρ ιο το υ 1944 μια από τις δ εκ ά δ ες επ ιθ εω ρ ή σ εις μονάδω ν σ τη β ό ρ εια Γαλλία. Ο σ τρ α τιώ τη ς σ ε π ρώ το επ ίπ εδο επ ανδρώ νει ένα π ολυβόλο M G 42 των 7,92 mm, το υ οπ οίου η τα χ υ β ο λ ία έ φ θ α ν ε τις 1.200 β ο λ ίδ ες το λ επ τό .

π α υλη Λ α Ρ ος Γκ υ γ ιό ν , σ ε έ ν α χω ριό 543 κ α το ίκ ω ν πάνω σ το ν Σ η κο υ ά ν α , σ ε απ ό­ σ τασ η 60 km από τ ο Παρίσι. Ε π ειτα από μ α κρ ύ δ ιά σ τη μ α α π ρ α ξία ς ο δ υ ν α μ ικ ό ς σ τρ α τά ρ χ η ς ή τα ν και π άλι ε ν θ ο υ σ ια σ μ έ ­ νο ς. Δ ύ ο η μ έ ρ ε ς μ ε τά τ η ν επ ίσ ημ η α νά ­ λη ψ η τω ν κ α θ η κ ό ν τω ν το υ έ γ ρ α ψ ε σ τη σ ύ ζυ γό το υ : "Ν ομίζω ό τι θ α κ ε ρ δ ίσ ο υ μ ε σ ίγο υρ α τη μ ά χη γ ια τ η ν ά μ υ ν α τ η ς Δ ύ ­ σ ης, υπό τ ο ν ό ρ ο ό τι θ α έ χ ο υ μ ε α ρ κ ε τ ό χ ρ ό ν ο γ ια να π ρ ο ε το ιμ α σ το ύ μ ε ". Οι Γ ερ μ α ν ο ί π α ρ έτα σ σ α ν 58 μ ε ρ α ρ ­ χ ίε ς σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τη Γαλλία α λλά από α υ ­ τ έ ς μ ό νο 14 το υ π εζικ ο ύ και 10 π ά ντσ ερ (τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς ) θ ε ω ρ ο ύ ν τ ο ικ α ν ές να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ο υ ν π ό λ εμ ο ελιγμ ώ ν. Ο Ρ ό μ μ ελ έ π ρ α ξε ό ,τ ι ή τ α ν δ υ ν α τό γ ια να ο ρ γα νώ σ ει τ η ν ά μ υνα , ε π ιβ λ έ π ο ν τα ς τ η ν κ α τα σ κ ευ ή ν έω ν ν α ρ κ ο π εδ ίω ν , τ σ ιμ ε ­ ν τ έ ν ιω ν ο χυ ρώ ν, α ν τια π ο β α τικ ώ ν κω λυ ­ μ ά τω ν και κ α λ ύ τε ρ ω ν π εδ ίω ν π υ ρ ό ς , ενώ π α ρ ά λ λ η λ α α ν α δ ιέ τ α ξ ε τ ις δ ια θ έ σ ιμ ε ς δ υ ν ά μ ε ις το υ γ ια να δ ια θ έ τ ε ι π ερ ισ σ ό τε ­ ρη ισχύ κ ο ν τά σ το υ ς α ιγ ια λ ο ύ ς . Το κυρ ιό τ ε ρ ο π ρ ό β λ η μ ά το υ ή τα ν η σ υ γ κ ε χ υ ­ μ έν η α λυσ ίδα δ ιο ίκ η σ η ς τ η ς W ehrmacht, γ ε γ ο ν ό ς π ου π ρ ο ερ χ ό τα ν από τ η ν ε μ μ ο ­ νή το υ Χ ίτλ ε ρ να σ υ γ χ έε ι τ ις α ρ μ ο δ ιό τ η ­ τ ε ς τω ν σ τρ α τιω τικ ώ ν η γ ε τώ ν σ ε τ έ τ ο ιο β α θ μ ό ώ σ τε κ α ν έν α ς να μη γ ν ω ρ ίζ ει τ ε ­ λ ικ ά γ ια π οια κ α θ ή κ ο ν τα ή τ α ν υ π ε ύ θ υ ­ ν ο ς. Δ υ σ τυ χ ώ ς γ ια τ ο ν Ρ ό μ μ ελ τ ο ζή τη μ α το υ π ο ιο ς θ α ή λ ε γ χ ε τη μ ά χη (α υ τό ς ή ο φ ο ν Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ) δ ε ν ε ίχ ε ξε κ α θ α ρ ίσ ε ι

Σ τις α ρ χ ές Ιο υ νίο υ 1944 οι Γερ μ ανοί δ ιέ θ ε τ α ν 1.552 ά ρ μ α τα μ άχ ης και α υ το κ ιν ο ύ μ εν α π υροβ όλα σ τη Δ ιο ίκ η σ η Δ ύ σ η ς το υ Ρ ο ύ ν τσ τεν τ, από τα οποία 674 ή τα ν τύπ ου P zK p fw IV και 514 σ ύγχρονα Panther. Τους α ρ ιθ μ ο ύ ς συμπλήρω ναν λ ίγ ε ς δ εκ ά δ ες βα ρ έω ν Tiger και α ρ κ ε τά π υροβ όλα ε φ ό δ ο υ ή α υ το κ ιν ο ύ μ εν α , όπως α υ τό τη ς φ ω το γ ρ α φ ία ς που α νή κ ε στα W affen SS.

α κ ό μ α ό τα ν α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν ο ι Σ ύ μ μ α χο ι, ενώ (α κ ό μ α χ ε ιρ ό τε ρ α ) ο Χ ίτλ ε ρ ε π ιθ υ ­ μ ο ύ σ ε να ε ίν α ι ο ίδ ιο ς “μ α έ σ τρ ο ς " τ η ς μ ά χ η ς κ ρ α τώ ν τα ς γ ια τ ο ν ε α υ τ ό το υ το δ ικα ίω μ α τ η ς ε μ π λ ο κ ή ς τω ν μ ερ α ρ χ ιώ ν π ά ντσ ερ . Τα τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α θ α μ π ο ρ ο ύ ­ σαν να κ ιν η θ ο ύ ν μ ό ν ο μ ε δ ικ ή τ ο υ ρ η τή ε ν τ ο λ ή π αρά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι ο Χ ίτλ ε ρ α­ π είχ ε χ ιλ ιά δ ε ς χ ιλ ιό μ ε τρ α από τ ο μ έ τω ­ πο, ενώ ο Ρ ό μ μ ελ π ου υ π ο λό γ ιζε σ τα πά­ ν τσ ε ρ γ ια να κ τυ π ή σ ει α π ο φ α σ ισ τικά κα ­ τά τ ις π ρ ώ τε ς ώ ρ ε ς τ η ς ε ισ β ο λ ή ς έ μ ε ιν ε μ ε ά δ εια χ έρ ια . Υ π ήρχαν ό μ ω ς κι ά λ λ ε ς π ε ρ ίε ρ γ ε ς κ α τα σ τά σ εις . Ο Ρ ό μ μ ελ δ ε ν ε ίχ ε σ υ ν ερ ­ γ α σ τε ί π ο τέ κ α τά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν μ ε τ ο υ ς δ ιο ικ η τ έ ς τ η ς 15ης Σ τρ α τιά ς (Χ α νς φ ο ν Σ ά λ μ ο υ θ ) κα ι τ η ς 7 η ς Σ τρ α τιά ς (Φ ρήν τρ ιχ Ν τό λ μ α ν ). Ε π ρ ό κ ειτο να έ χ ε ι ο μ η ­ ρ ικ ο ύ ς δ ια ξιφ ισ μ ο ύ ς μ ε τ ο ν Σ ά λ μ ο υ θ , ενώ α κ ό μ α και ο Ν τό λ μ α ν , π ου ε ίχ ε ε λ ά ­ χ ισ τη π ο λ εμ ικ ή ε μ π ειρ ία και κά κ ισ τη υ­ γ εία , δ ε ν σ υ γ κ α τ α λ ε γ ό τα ν σ ε ε κ ε ίν ο υ ς π ου σ υ μ π α θ ο ύ σ α ν τ ο ν Ρ ό μ μ ελ . Ο ,τι κι αν π ίσ τευ α ν ο ι υ φ ισ τά μ ε ν ο ί το υ ό μ ω ς ο ν έ ­ ο ς α ρ χ η γ ό ς τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν "Β" ή ­ τ α ν α π ο φ α σ ισ μ έν ο ς να επ α ν δ ρ ώ σ ει σ το ν υ ψ η λ ό τε ρ ο δ υ ν α τό β α θ μ ό τ ις ε π ά κ τιε ς ο χ υ ρ ώ σ εις και να δ ώ σ ει τ η μ ά χη σ το σ η­ μ είο όπ ο υ έ σ κ α ζε το κ ύ μ α το υ Α τ λ α ν τ ι­ κού. Η απ όφ ασ η το υ Ρ ό μ μ ελ να π ρ ο ω θ ή ­

Ο Χ ίτλ ε ρ ε ίχ ε π ερ ιβ ά λ ει το ν Ρ ό μ μ ελ μ ε τη ν α π όλυτη εμ π ισ τοσ ύνη το υ από τη ν επ οχή που το ν ε π έ λ ε ξ ε μ ε τα ξ ύ τω ν νέων σ τρ α τη γ ώ ν ω ς επ ικ εφ α λ ή ς τη ς σ ω μ α το φ υ λα κή ς το υ . Σ ύμφ ω να μ ε το ν Γκαίμπ ελς η γερμ α νική π ολεμική π ροπ αγάνδα είχ ε α νά γκ η από ηρω ικά π ρότυπα και έ τσ ι ο Ρ ό μ μ ελ εσ τά λ η το 1941 σ τη ν Α φ ρ ική ω ς "ο σ τρ α τιώ τη ς σ το ν ή λ ιο ", ενώ ο κ α τα κ τη τή ς το υ Ν άρ β ικ, σ τρ α τη γ ό ς Ν τη τλ , 9 α ε ίχ ε το ν ρ ό λο το υ "σ τρα τιώ τη σ το χ ιό ν ι". Η δράση το υ Ρ ό μ μ ελ κ α τά τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν τη ς Β ρ ετα ν ικ ή ς Κ ο ιν ο π ο λ ιτεία ς σ τη ν έρ η μ ο ή τα ν τόσ ο κ α τα ιγ ισ τικ ή και α π ο τελ εσ μ α τικ ή ώ σ τε το υ α π έφ ερ ε τη σ τρ α τα ρ χ ικ ή ρ ά β δ ο και τα Δ ια μ ά ν τια σ το ν Σ τα υ ρ ό τω ν Ιπποτών.

σ ει τ ο μ ε γ α λ ύ τε ρ ο τμ ή μ α τω ν σ τ ρ α τ ε υ ­ μ ά τω ν το υ κ ο ν τά σ τις α κ τ έ ς και υπό τ η ν π ρ ο σ τα σ ία τω ν ο χ υ ρ ώ σ εω ν β α σ ίσ τη κ ε σ τη σ τρ α τιω τικ ή το υ κρίσ η κα ι ε ίχ ε σί­ γ ο υ ρ α τη σ υ γ κ α τά θ ε σ η το υ Χ ίτλ ε ρ , λόγω τ η ς τά σ η ς το υ η γ έ τ η τ η ς Γ ερ μ α ν ία ς να μη π α ρ α δ ίδ ει π ο τέ εκ ο ύ σ ια ο ύ τ ε σ π ιθα­ μή ε δ ά φ ο υ ς . Τόσο ο Ρ ό μ μ ελ , όσ ο κα ι ο Χ ίτλ ε ρ κ α τά τ η ν άπ οψ η ο ρ ισ μ έν ω ν δ ιέπ ρ α ξα ν θ ε μ ε λ ιώ δ η σ φ ά λ μ α τα ε π ιλ έ γ ο ­ ν τα ς α υ τό ν τ ο ν τρ ό π ο ά μ υ ν α ς . Η τα ν και ο ι δ ύ ο μ α χ η τέ ς τ η ς ξη ρ ά ς κα ι ενώ μπ ο­ ρ ο ύ σ α ν να ε κ τιμ ή σ ο υ ν τ ο ν κ ίν δ υ ν ο π ου α ντιπ ρ ο σ ώ π ευ α ν τα α ε ρ ο σ κ ά φ η , α γ ν ο ­ ο ύ σ α ν τ η ν επ ίδρ α σ η τ η ν οπ ο ία μ π ο ρ ο ύ ­ σ αν να έ χ ο υ ν σ τη χ ερ σ α ία μ ά χη τ α ν α υ τι­ κά π υ ρ ο β ό λ α τω ν 12 και τω ν 15 in. Α ν τ ί­ θ ε τ α ο 7 0 χ ρ ο ν ο ς Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ, π ου ε ίχ ε μ ά λ λ ο ν δ ια κ ο σ μ η τικ ό ρ ό λ ο α φ ο ύ ο Χ ίτ­ λ ε ρ το ύ ε ίχ ε α φ α ιρ έσ ε ι π ρ α κ τικ ά ό λ ε ς τ ις σ ο β α ρ έ ς α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς , α ν τιλ ή φ θ η κ ε σ ω σ τά τ ο π ρ ό β λ η μ α . Η θ ε λ ε να τ ρ α β ή ­ ξ ε ι τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς Γαλλίας, μ α κρ ιά από τ α δ ια λ υ τικ ά π υρά τ ο υ σ υ μ μ α χ ικο ύ ν α υ τικ ο ύ , όπ ου θ α μ π ο ­ ρ ο ύ σ ε να ε μ π λ έ ξ ε ι τ ο ν ε χ θ ρ ό μ ε σ υ γ κ ε ­ ν τρ ω τικ ή α ν τε π ίθ ε σ η τω ν π ά ντσ ερ . Το π ρ ό β λ η μ α το υ χ ειρ ισ μ ο ύ τω ν μ ε ­ ρ α ρχιώ ν π ά ν τσ ερ δ ε ν σ τα μ α το ύ σ ε να α­ π α σ χ ο λεί τ ο ν Ρ ό μ μ ελ ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο π ρώ ­ τ ο ε ξ ά μ η ν ο το υ 1944, α ν και δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ­ σ ε να π ρ ά ξε ι τίπ ο τα γ ια να μ ε τα π ε ίθ ε ι

τ ο ν Χ ίτλ ε ρ . Η βα σ ική ιδ έ α το υ ό μ ω ς ή τα ν σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα ε σ φ α λ μ έ ν η . Α κ ό ­ μη κι α ν ε ίχ ε π λή ρ η δ ικ α ιο δ ο σ ία σ το ν χ ε ι­ ρισ μό τω ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν ε φ ε δ ρ ε ιώ ν και μ π ο ρ ο ύ σ ε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι π ριν από τ η ν α π όβασ η μια μ ερ α ρ χ ία π ά ν τσ ερ σ τη Μ π αγιώ και ά λ λ η μια σ το Κ α ρ ε ν τά ν (α υ ­ τ ό ή τα ν τ ο σ χ έδ ιό το υ , σ ύμ φ ω να μ ε μ α ρ ­ τυ ρ ία το υ σ τρ α τη γ ο ύ Μ π α γιερ λ ά ιν , δ ιο ι­ κ η τή τ η ς Μ ερ α ρ χ ία ς Π ά ν τσ ερ "Lehr"), τα α π ο τε λ έ σ μ α τα μ ια ς α ν τε π ίθ ε σ ή ς το υ π ρ ο ς τ η ν α κ τή "Γ ιο ύ τα " και μ ε τ α ξ ύ τω ν α κ τώ ν "Ο μάχα" κα ι "Γ κο λ ντ" θ α ή τα ν μ ά λ ­ λ ο ν φ τω χά . Αν και η ε μ φ ά ν ισ η τω ν π ά­ ν τσ ε ρ θ α ε ίχ ε π ρ ο κ α λ έσ ε ι π ιθ α ν ό τα τα κάπ οια λ ε π τά κρ ίσ η ς και ίσως το π ικ ό πα­ ν ικ ό σ το υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς , ε ίν α ι β έ β α ιο πως η σ υ μ μ α χ ική α ερ ο π ο ρ ία σ ε σ υ νδ υ α σ μ ό μ ε τα ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς π υ ρ ο β ό λ α μ εγ ά λ ο υ δ ια μ ε τ ρ ή μ α τ ο ς τω ν π λο ίω ν υ π ο σ τή ρ ιξη ς θ α α π ο δ εκ ά τιζα ν α υ τά τα ά ρ μ α τα μ έσ α σ ε ε λ ά χ ισ τε ς ώ ρ ες . Ο Γ κ ο υ ν τέ ρ ια ν σ υ μ ­ φ ω ν ο ύ σ ε πως τ ο να φ έ ρ ε ι κά π ο ιο ς τα ά ρ ­ μ α τά τ ο υ κ ο ν τά σ τη ν π α ρα λία α π έν α ν τι σ ε τ έ τ ο ια κ α τα θ λ ιπ τικ ή ισχύ π υ ρ ό ς ή τα ν κ α θ α ρ ή τρ έ λ α , όπω ς ε ίχ ε α π ο δ ε ιχ θ ε ί μ ε κ α τ α σ τ ρ ο φ ικ έ ς σ υ ν έ π ε ιε ς σ τη Σ ικ ε λ ία και σ το Σ α λ έρ ν ο . Απο ό λ ο υ ς τ ο υ ς σ τρ α τά ρ χ ε ς τ η ς W ehrm acht (μ ε ε ξα ίρ ε σ η τ ο ν Κ έσ ε λ ρ ιν γ κ ) μ ό ν ο ν ο Ρ ό μ μ ελ ε ίχ ε α ν τιμ ε τω π ίσ ει τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς μ ε τ ά τ ο 1940 ή τ ο υ ς Α μ ε ρ ι-

g m

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

7η Σ τρ α τιά

Α λανσ όν

Σαρτρ

Ω ς τον Ιούνιο το υ 1944 οι γερ μ α νικ ές μ ε ρ α ρ χ ίε ς σ τη ν ε υ ρ ύ τε ρ η π εριοχή τη ς Ν ο ρ μ α νδ ία ς είχα ν α υ ξ η θ ε ί σ η μ α ντικ ό , τό σ ο σ ε α ρ ιθ μ ό , όσο και σ ε π ο ιό τη τα . Μ ε τα ξ ύ Α π ριλίου και Ιουνίου ο Ρ ό μ μ ελ π ροώ θησ ε κ οντά σ τη ν α κ τή τη ν 352 Μ Π μ ειώ νο ν τα ς το ν το μ έα ε υ θ ύ ν η ς τη ς 716 Μ Π , ενώ π αράλληλα φ ρ ό ν τισ ε να το π ο θ ε τή σ ε ι σ τη χερ σ ό ν η σ ο Κ ό τα ν τέ ν τη ν 91η Α ερ α π ο β α τικ ή Μ ε ρ α ρ χ ία και το 6ο Σ ύ ν τα γ μ α Α λεξιπ τω τιστώ ν. Σ η μ α ν τικ ό τερ η κίνησή το υ όμω ς ή τα ν η μ ε τα φ ο ρ ά τη ς 21ης Π ά ν τσ ερ ε γ γ ύ τε ρ α σ το υ ς π ιθα νο ύ ς α ιγ ια λ ο ύ ς α π όβ ασ ης για εκδήλω σ η ά μ εσ η ς α ν τεπ ίθ εσ η ς . Αν το υ είχ ε επ ιτρ α π εί να π ρ ά ξει το ίδιο για τη 12η Π ά ν τσ ερ των SS και τη ν Π ά ν τσ ερ "Lehr" η συμ μ αχική έφ ο δ ο ς π ιθανώ ς θ α κ α τέ λ η γ ε σ ε α π οτυχία.

10

κ α ν ο ύ ς μ ε τά τ ο 1918 και ή τα ν ο μ ό ν ο ς που γ ν ώ ρ ιζ ε ά ρ ισ τα τ η ν επ ίδρ α σ η τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς α ε ρ ο π ο ρ ία ς σ τη μάχη, ε ν θ υ ­ μ ο ύ μ ε ν ο ς τ ο σ φ υ ρ ο κ ό π η μ α π ου υ π έσ τη η Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν η Σ τρ α τιά Α φ ρ ικ ή ς σ το Ελ Α λ α μ έ ιν και σ τη ν Τυνησ ία. Του έ λ ε ιπ ε ό μ ω ς η ά μ εσ η ε μ π ειρ ία το υ ό γ κ ο υ π υ ρ ό ς τω ν σ υ μ μ α χ ικώ ν π λοίω ν, π ου ε ίχ α ν βιώσ ει τα γ ε ρ μ α ν ικ ά σ τρ α τε ύ μ α τ α σ τη ν Ιτα ­ λία και ο ι Ιά π ω νες σ το ν Ε ιρ η νικό . Ο τα ν κά π οια σ τιγμ ή ε π έ μ ε ιν ε να μ ε τα κ ιν ή σ ε ι ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν 2η Π ά ν τσ ερ σ τις α κ τ έ ς και να "θ ά ψ ει" ό λ α τα ά ρ μ α τά τ η ς σ ε σ τα τι­ κ έ ς θ έ σ ε ις , φ ω ν ά ζο ν τα ς πως "οι μ ε ρ α ρ ­ χ ίε ς π ά ν τσ ερ θ α μ ε τ α κ ιν η θ ο ύ ν μ π ρ οσ τά ε ίτ ε τ ο θ έ λ ο υ ν κάπ οιοι, ε ίτ ε όχι", ο Γκου ν τ έ ρ ια ν ε ξ ε ρ ρ ά γ η λ έ γ ο ν τ α ς πω ς "η α ξία τω ν α ρ μ ά τω ν έ γ κ ε ιτ α ι σ τη ν ε υ κ ιν η σ ία και σ τη ν ισχύ π υ ρ ό ς το υ ς ". Μ ά τα ια ο τ ε ­ λ ε υ τ α ίο ς π ρ ο σ π ά θ η σ ε να π είσ ει τ ο ν Ρ ό μ μ ελ πως θ α ή τα ν κ α λ ύ τε ρ η ιδ έα να α­ φ ή σ ει τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς να α π ο β ιβ α σ το ύ ν και να τ ο υ ς π λ ή ξε ι κ α τό π ιν ό τα ν θ α είχ α ν α π λ ω θ εί υ π ερ β ο λ ικ ά . Ο Ρ ό μ μ ελ ή τα ν α­ ν υ π ο χ ώ ρ η το ς σ το δ ό γ μ α το υ : "Αν α φ ή σ εις τ ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ά ν τσ ερ σ τα μ ε τό π ι­ σ θ ε ν δ ε ν θ α μ ε τ α κ ιν η θ ο ύ ν π ο τέ σ το μ έ ­ τω π ο. Ο τα ν α ρ χίσ ει η εισ β ο λ ή η ε χ θ ρ ικ ή

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

α ερ ο π ο ρ ία θ α σ τα μ α τή σ ε ι ο π ο ια δ ή π ο τε κίνησ η". Η α ν τιπ α ρ ά θ εσ η ό ξ υ ν ε δ ια ρ κώ ς τα π ν εύ μ α τα . Για να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι έ ν α ψ υ ­ χ ο λ ο γ ικ ό α ν τίβ α ρ ο σ τη δ ιο ίκη σ η το υ Ρ ό μ μ ελ, ο Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ π ρ ο χώ ρ ησ ε σ τις 28 Α π ριλίο υ 1944 σ τη ν οργά νω σ η τ η ς Ο ­ μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν "G" υπό τ ο ν Γ ιο χ ά ν ες Μ π λά σ κ ο β ιτς, μ ε τ ο μ έ α ε υ θ ύ ν η ς τη ν ό ­ τια Γαλλία κά τω από τ ο ν π ο τα μ ό Λ ίγη ρ α . Η δ ιχ ο γν ω μ ία έ φ θ α σ ε σ ε τ έ τ ο ιο σ η μ είο ώ σ τε σ τις 7 Μ α ϊο υ ο Χ ίτλ ε ρ έ λ α β ε μια α ­ π όφ ασ η π ου υ π έ θ ε τ ε ό τι θ α ικα ν ο π ο ιο ύ ­ σ ε και τ α δ ύ ο μ έ ρ η : π α ρα χώ ρη σ ε σ το ν Ρ ό μ μ ελ τ ρ ε ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ά ν τσ ερ (2η, 21η και 116η), ά λ λ ε ς τ ρ ε ις σ το ν Μ πλάσ κ ο β ιτς (2η SS, 9η και 11η) και ά φ η σ ε τ ις υ π ό λο ιπ ες τέ σ σ ε ρ ις (1η SS, 12η SS, 17η SS Panzergrenadier και Π ά ν τσ ερ "Lehr") σ το ν Σ β έ π ε ν μ π ο υ ρ γ κ , δ η λ α δ ή ο υ σ ια σ τι­ κά υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τ η ς Α ν ώ τα τη ς Δ ιο ίκ η ­ σ ης τ η ς W ehrm acht (OKW ), γ ια μια α ν τ ε ­ π ίθ εσ η σ ε δ ε ύ τ ε ρ ο χ ρ ό νο .

Η ΔΙΑΤΑΞΗ Δ Υ Ν Α Μ Ε Ω Ν Π αρά τ ο υ ς α γ ώ ν ες π ου ε ίχ ε π ρ α γ μ α ­ το π ο ιή σ ει γ ια τ η ν εξα σ φ ά λ ισ η α υ τώ ν

τω ν τα χ υ κ ίν η τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν ο Ρ ό μ μ ελ έ ­ σ τ ε ιλ ε μ ό νο τ η ν 21η Π ά ν τσ ερ κ ο ν τά σ τη ν α κ τή τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς και π ρ ο τίμ η ­ σε να τη ρ ή σ ε ι τ ις ά λ λ ε ς δ ύ ο ε γ γ ύ τ ε ρ α π ρ ο ς τ ο Πα ν τ ε Καλαί, υ π ο λ ο γ ίζ ο ν τα ς ί­ σως πω ς η π ερ ιο χ ή ε κ ε ίν η ή τα ν πιο π ιθ α ­ νό να δ ε χ θ ε ί τ η ν απ όβασ η. Η 21η Π ά­ ν τσ ε ρ ή τα ν η α γ α π η μ έν η μ ερ α ρ χ ία το υ Ρ ό μ μ ελ σ τη ν Α φ ρ ική , όπ ου ε ίχ ε σ χ εδ ό ν κ α τα σ τρ α φ ε ί (για να σ χ η μ α τισ τεί πάλι α ρ γ ό τε ρ α γ ύ ρ ω από έ ν α ν π υ ρ ή ν α π α λα ι­ ώ ν β ε τε ρ ά ν ω ν ). Ο ν έ ο ς δ ιο ικ η τή ς τη ς , σ τρ α τη γ ό ς Φ ό υ χ τιν γ κ ε ρ , δ ε ν γ ν ώ ρ ιζ ε τ ί­ π ο τα από ά ρ μ α τα και π ρ ο τιμ ο ύ σ ε τη ν κο σ μ ική ζω ή σ το Παρίσι α φ ή ν ο ν τα ς το υ ς υ φ ισ τα μ έ ν ο υ ς τ ο υ να α σ κ ο ύ ν π ρ α γ μ α τι­ κά κ α θ ή κ ο ν τα δ ιο ίκ η σ η ς το υ σ χ η μ α τι­ σ μού. Σ ε α ρ κ ε τή α π όσ τασ η από τη θ ά λ α σ ­ σα σ το ν τ ο μ έ α τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς β ρ ίσ κ ο ­ ν τα ν ά λ λ ο ι δ ύ ο τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ο ι σ χ η μ α ­ τισ μ ο ί: η Μ ερ α ρ χ ία Π ά ν τσ ερ "Lehr" (επ ί­ σ ημ α 130 Π ά ν τσ ερ ) και η 12η SS Π ά­ ν τσ ερ , π ου υ π ά γ ο ν τα ν ε μ μ έσ ω ς σ τη ν OKW . Ο σ τρ α τη γ ό ς Φ ρ ιτς Μ π α γιερ λ ά ιν π ερ ιέ γ ρ α ψ ε τ η ν Π ά ν τσ ερ "Lehr" π ου δ ι­ ο ικ ο ύ σ ε ω ς τ η ν "κ α λ ύ τε ρ α ε ξο π λ ισ μ έ ν η τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η μ ο ν ά δ α π ου ε ίχ ε π ο τέ η

Γερμ α νία . Η τα ν 100% τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η , α­ κό μ α και τ ο π εζικ ό ε π έ β α ιν ε σ ε θ ω ρ α κ ι­ σ μ ένα ο χ ή μ α τα ". Ο Γ κ ο υ ν τέ ρ ια ν το υ ε ίχ ε π ει π ριν από τ η ν εισ β ο λ ή : “Και μ ό νο μ ε α υ τή τη μ ερ α ρ χ ία θ α π ρ έπ ει να ρ ίξ ε ις τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς σ τη θ ά λ α σ σ α 1'. Η 12η Π ά ν τσ ερ SS ή τα ν επ ίσ η ς ν εο σ ύ σ τα τη , α λλά οι φ α ν α τικ ο ί ν εα ρ ο ί τ η ς Χ ιτλ ε ρ ικ ή ς Ν εο λ α ία ς π ου τ η ν επ ά ν δ ρ ω να ν έ μ ε λ λ ε να α π ο δ ε ιχ θ ο ύ ν τ ρ ο μ ε ρ ο ί α ν τίπ α λ ο ι σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χη ς. Η "α χ ίλ λ ειο ς π τέρ ν α " τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς ά μ υ ν α ς σ τη Δύση ή τα ν η α ν επ ά ρ κ ειά τ η ς σε α ε ρ ο π ο ρ ικ ή κά λυ ψ η , α φ ο ύ τ ο σ φ υ ρ ο κό π η μ α το υ Ράιχ από τα σ υ μ μ α χ ικά β ο μ ­ β α ρ δ ισ τικ ά ε ίχ ε π α ρ α σ ύ ρ ει επ ί π ο λ λ ο ύ ς μ ή ν ες τα γ ε ρ μ α ν ικ ά κ α τα δ ιω κ τικ ά σε φ ο ­ ν ικ έ ς α ε ρ ο μ α χ ίε ς . Η α ν ά γ κη για π ιλό­ τ ο υ ς ή τα ν ε π ιτα κ τικ ή και η Luftw affe υ ­ π ο χ ρ ε ώ θ η κ ε να π ερ ικ ό ψ ει τ ο ν χ ρ ό ν ο ε κ ­ π α ίδ ευ σ η ς τω ν ν έω ν χ ειρ ισ τώ ν από τις 260 ώ ρ ε ς π ου ή τα ν το 1940 σ ε μ ό λ ις 50 ώ ρ ες τ ο 1944. Ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α η ν έ α γ ε ­ νιά Γερμ α νώ ν π ιλό τω ν υ σ τε ρ ο ύ σ ε α π ελ ­ π ισ τικά α π έν α ν τι σ το υ ς ά ρ τια ε κ π α ιδ ε υ ­ μ έ ν ο υ ς α ε ρ ο π ό ρ ο υ ς τω ν Σ υ μ μ ά χω ν και οι α π ώ λ ε ιε ς τ η ς Luftw affe ή τα ν τ ρ ο μ ε ­ ρ ές . Μ ό νο τ ο ν Μ άιο το υ 1944 η τ ε λ ε υ ­ τα ία έχα σ ε 712 α ερ ο π λ ά ν α σε α ε ρ ο μ α ­ χ ίε ς και 656 σ ε δ ιά φ ο ρ α α τυ χ ή μ α τα . Ο δ ι­ ο ικ η τή ς τ ο υ 3ου Α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ Σ τό λ ο υ , σ τρ α τά ρ χ η ς Ο ύ γ κ ο Σ π έρ λ ε, ε ίχ ε σ τη δ ιά ­ θ εσ ή το υ σ χ εδ ό ν 300.000 ά ν δ ρ ε ς σ τη Δ ύ ­ ση, α λλά μ π ο ρ ο ύ σ ε να α π ο γ ειώ σ ει μ όνο 90 β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά και 70 κ α τα δ ιω κ τικ ά τ η ν 1η Ιο υ ν ίο υ 1944! Η W ehrm acht δ ε ν υ σ τε ρ ο ύ σ ε ό μω ς μ όνο σε α ε ρ ο σ κ ά φ η σ τη Δύση. Ε ίχε μ ε ­ γ ά λ ε ς ε λ λ ε ίψ ε ις σ χ εδ ό ν σ ε κ ά θ ε τ ο μ έ α οπ λισ μ ού . Οι μ ε ρ α ρ χ ίε ς το υ Ρ ο ύ ν τσ τε ­ ν τ ή τα ν υ π ο χ ρ εω μ έν ες να α υ το σ χ ε δ ιά ­ ζ ο υ ν και να ε φ ο δ ιά ζ ο ν τ α ι μ ε μια α π ίθ α νη π ανσ π ερμία π ο λ εμ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ - π επ α λα ι­ ω μ ένα , ξ έ ν α ή κ υ ρ ιε υ μ έ ν α όπ λα δ ια φ ό ­ ρω ν ειδώ ν. Το σ ύ ν τα γ μ α π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ μ ία ς μ ερ α ρ χ ία ς ε ίχ ε τό σ α δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά υ ­ π ο δ ε ίγ μ α τα π υ ρ ο β ό λ ω ν ώ σ τε α υ το α π ο κ α λ ε ίτ ο "το π ερ ιπ λ α νώ μ εν ο μ ο υ σ είο π υ ­ ρ ο β ο λ ικ ο ύ τ η ς Ευρώ π ης". Η 7η Σ τρ α τιά π α ρ έτα σ σ ε 92 δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ς τύ π ο υ ς π υ ρ ο β ό λ ω ν π ου χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν 252 τύ π ο υ ς π υ ρ ο μ α χ ικώ ν, από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς οι 47 είχ α ν π ά ψ ει π λ έ ο ν να π α ρ ά γ ο ν τα ι! Τα φ ο ρ τη γ ά τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν "Β" ή ­ τα ν γ ε ρ μ α ν ικ ή ς , γ α λ λ ικ ή ς , ιτα λ ικ ή ς , ρω ­ σ ική ς και τ σ ε χ ικ ή ς κ α τα σ κ ευ ή ς , π ολλά δ ε από τα υ π ο τιθ έ μ ε ν α "ε υ κ ίν η τα " σ υ­ ν τά γ μ α τ α επ έ β α ιν α ν σε π ο δ ή λ α τα . Η 243 Μ ερ α ρ χ ία Π εζικ ο ύ μ π ο ρ ο ύ σ ε κά λ λ ισ τα να χ α ρ α κ τη ρ ισ τε ί ω ς η π λ έ ο ν "υ β ρ ιδ ική ", α φ ο ύ π α ρ έτα σ σ ε έν α μ η χ α ν ο κ ίν η το σ ύ­ ν τα γ μ α , έν α σ ύ ν τα γ μ α π ο δ η λ α τισ τώ ν και ένα σ ύ ν τα γ μ α π εζικο ύ . Σ ε ό λ ε ς σ χ εδ ό ν τ ις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ ο π υ ρ ο β ο λ ι­ κό και οι ε φ ο δ ιο π ο μ π έ ς ή τα ν ζω ή λα τα , ενώ σ τις π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς μ ο ν ά δ ε ς μ ό νο ο λ ό χ ο ς υ γ ε ιο ν ο μ ικ ο ύ ή τ α ν π λή ρω ς μ η χ α ­ ν ο κ ίν η το ς . Μ ε τ έ τ ο ι ε ς φ τω χ ά ε ξο π λ ισ μ έ ν ε ς μ ο ­

0 / σ φ ο δ ρ ές μ ά χ ες σ τη Ν ορ μ ανδ ία στοίχισ α ν βαριά σ τα π άντσ ερ . Το εικ ο ν ιζό μ εν ο PzK pfw IV κ α τα σ τρ ά φ η κ ε ενώ β ρ ισ κ ό τα ν υπό τη ν κάλυψ η α να χώ μ α τος.

ν ά δ ε ς ο Ρ ό μ μ ελ ό φ ε ιλ ε να α π ο κ ρ ο ύ σ ει έν α ν π α νίσ χ υ ρ ο α ν τίπ α λ ο . Ενώ οι π ρ ο ε ­ το ιμ α σ ίε ς τω ν Σ υ μ μ ά χω ν γ ια τη μ εγ α λ ύ ­ τ ε ρ η απ όβαση το υ π ο λ έμ ο υ ε ισ έ ρ χ ο ν τα ν σ το τ ε λ ικ ό τ ο υ ς σ τά δ ιο σ το τ έ λ ο ς τ η ς ά­ ν ο ιξη ς το υ 1944, ο ι Γερ μ α ν ο ί είχ α ν μ ά λ ­ λ ο ν εφ η σ υ χ ά σ ει λόγω τω ν μ ε τ ε ω ρ ο λ ο γ ι­ κώ ν δ ε λ τίω ν π ου π ρ ο έβ λ ε π α ν ε π ε ρ χ ό μ εν η κ α κ ο κ α ιρ ία . Δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν ά λ λ ω σ τε να τ η ρ ο ύ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς σ ε σ υνα ­ γ ε ρ μ ό επ' άπ ειρον. Ο Ρ ό μ μ ελ π έρ α σ ε τη 2α Ιο υ ν ίο υ κ υ ν η γ ώ ν τα ς ελά φ ια . Σ τις 3 το υ μ ή να π ή γ ε σ το Π αρίσ ι μ ε σ κοπ ό να α­ γ ο ρ ά σ ει έ ν α δ ώ ρ ο γ ια τη σ ύ ζυ γό το υ , που ε ίχ ε τα γ ε ν έ θ λ ιά τ η ς σ τις 6 Ιο υ ν ίο υ . Μ ε τ η ν ε υ κ α ιρ ία τ η ς π α ρ α μ ο ν ή ς το υ σ τη γ α λ λ ικ ή π ρ ω τεύ ο υ σ α σ υ ζή τη σ ε μ ε τ ο ν Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ, ο ο π ο ίο ς σ υ μ φ ώ ν η σ ε πως δ ε ν υ π ή ρ χα ν σ η μ ά δ ια ό τι η απ όβαση ή ­ τα ν ε π ικ ε ίμ ε ν η . Η π α λίρ ρ ο ια σ τα σ τεν ά το υ Ν τό β ε ρ δ ε ν ε υ ν ο ο ύ σ ε τ ο ν διάπ λου μ έ χ ρ ι τ α μ έσ α Ιο υ ν ίο υ . Οι μ ε τε ω ρ ο λ ό γ ο ι α ν έ φ ε ρ α ν τ η ν έ λ ε υ σ η μ ετώ π ο υ π ου θ α π ρ ο κ α λ ο ύ σ ε ισ χ υ ρ ο ύ ς α ν έ μ ο υ ς και κα ­ τα ιγ ίδ ε ς . Ο Ρ ό μ μ ελ α π οφ ά σ ισ ε να τ α ξ ι­ δ έ ψ ε ι ω ς το σπίτι το υ σ το Χ έ ρ λ ιν γ κ ε ν για τα γ ε ν έ θ λ ια τ η ς Λ ού σ υ και κα τό π ιν ως τ η ν κ α το ικ ία το υ Φ ύ ρ ερ σ το Μ π ερ χ τ ε σ γ κ ά ν τ ε ν , μ ε σ κοπ ό να τ ο ν π είσ ει να το υ π α ρ α χω ρ ή σ ει ά λ λ ε ς δ ύ ο μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ά ν τσ ερ και τ ο ν έ λ ε γ χ ο ό λω ν τω ν τ ε θ ω ­ ρ α κ ισ μ έν ω ν εφ ε δ ρ ειώ ν . Ο σ τρ α τη γ ό ς Ν τό λ μ α ν ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ θ η κ ε επ ίσ ης τ η ν ε ­ π ιδ είνω σ η το υ κα ιρ ο ύ γ ια να κ α λ έσ ει π ο λ λ ο ύ ς από τ ο υ ς α ν ώ τα το υ ς και α ν ώ τε ­ ρ ο υ ς α ξιω μ α τικ ο ύ ς τ η ς 7 η ς Σ τρ α τιά ς σε μια άσ κησ η επί χ ά ρ τη σ τη Ρεν, σ τις 5 Ιο υ ­ νίο υ .

Η Α Π Ο Β Α Σ Η ΚΑΙ Ο Ι Χ Α Μ Ε Ν Ε Σ Ε Υ Κ Α ΙΡ ΙΕ Σ Οι Σ ύ μ μ α χ ο ι α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία τ ο πρωί τ η ς 6 η ς Ιο υ ν ίο υ 1944. Α ρ χ η γ ό ς τ η ς Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Ε κ σ τρ α τε υ τικ ή ς Δ ύ ν α μ η ς ή τα ν ο Α μ ε ρ ικ α ν ό ς σ τρ α τη ­ γ ό ς Ν το υ ά ιτ Α ϊζεν χ ά ο υ ε ρ . Οι χ ερ σ α ίε ς

δ υ ν ά μ ε ις δ ιο ικ ο ύ ν το από τη β ρ ε τα ν ικ ή 21η Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν (σ τρ α τη γ ό ς σ ερ Μ π έρ ν α ρ ν τ Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ ), η οπ οία ήλ ε γ χ ε τη β ρ ε τ α ν ικ ή 2η Σ τρ α τιά (α ν τι­ σ τρ ά τη γ ο ς σ ερ Μ ά ιλ ς Ν τέμ π σ εϋ ) και τ η ν α μ ερ ικ α ν ικ ή 1η Σ τρ α τιά (α ν τισ τρ ά τη γ ο ς Ο μ ά ρ Μ π ρ ά ν τλ εϋ ). Μ ε τ η ν επ ιχ είρ η σ η α υ τή , η οπ οία π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε σ ε α­ π ίσ τε υ τα σ τεν ά χ ρ ο ν ικ ά π ερ ιθ ώ ρ ια και χ ά ρη σ τη ν α π ο φ α σ ισ τικ ό τη τα το υ Α ϊζεν χ ά ο υ ερ , οι Σ ύ μ μ α χ ο ι π έ τυ χ α ν να α ιφ νιδ ιά σ ο υ ν τη W ehrm acht σ ε τρ ία επ ίπ εδα . Α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία , ενώ η μ εγ ά λ η π λ ε ιο ψ η φ ία τω ν Γερ μ α νώ ν σ τρ α ­ τη γ ώ ν π ίσ τε υ ε ό τι σ τό χ ο ς θ α ή τα ν η π ε ­ ρ ιο χ ή το υ Πα ν τ ε Καλαί, σ τη ζώ νη ε υ θ ύ ­ ν η ς τ η ς 15ης Σ τρ α τιά ς . Ε ξή λ θ α ν από τα α π ο β α τικ ά σε φά ση ά μ π ω τη ς α ν τί τ η ς π λ η μ μ υ ρ ίδ α ς π ου π ε ρ ίμ ε ν ε ο Ρ ό μ μ ελ , μ ε σ υ ν έπ εια να α χ ρ η σ τεύ σ ο υ ν π ολλά από τα α ν τια π ο β α τικ ά το υ κ ω λ ύ μ α τα τα ο ­ ποία β ρ ίσ κ ο ν τα ν πια ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν α έ ξω από το ν ε ρ ό και δ ε ν π ρ ο ξέ ν η σ α ν καμία ζη μ ιά σ τα σ κά φ η. Το χ ε ιρ ό τ ε ρ ο για τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς ό μ ω ς ή τα ν ό τι δ έ χ θ η κ α ν το π λή γ μ α σε μία π ερ ίο δ ο κ α κ ο κ α ιρ ία ς , ενώ σ τη Μ ά γχ η επ ικ ρ α το ύ σ α ν σ χ εδ ό ν θ υ ε λ ­ λ ώ δ ε ις ά ν εμ ο ι, α ν τί γ ια τ ο ν ήπ ιο κα ιρ ό π ου υ π ο λό γ ιζα ν οι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι πως θ α ή ­ τα ν βα σ ική π ρ ο ϋ π ό θ εσ η γ ια τ η ν ε κ δ ή λ ω ­ ση το υ ε γ χ ε ιρ ή μ α το ς . Σ τα α ν ώ τερ α κ λ ιμ ά κ ια τ η ς γ ε ρ μ α ν ι­ κ ή ς σ τρ α τιω τικ ή ς ιερ α ρ χ ία ς ο ι π ερ ισ σ ό ­ τ ε ρ ε ς α ν τιδ ρ ά σ εις υ π ή ρ ξα ν α ρ γο π ο ρ η μ έ ν ε ς και λ α ν θ α σ μ έ ν ε ς . Από τ ο υ ς κ ύ ρ ι­ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς δ ιο ικ η τ έ ς μ ό ν ο ν ο σ τρ α ­ τ η γ ό ς Ε ριχ Μ α ρ κς (LXXXIV Σώ μα) α ν τιλ ή φ θ η κ ε ά μ εσ α τ η ν κ ρ ισ ιμ ό τη τα τ η ς κα ­ τά σ τα σ η ς και ε ξ έ δ ω σ ε τ ις σ ω σ τές δ ια τα γ έ ς . Α π ο υ σ ιά ζο ν τα ς σ τη Γερ μ α νία ε κ ε ίν η τ η ν η μ έ ρ α ο Ρ ό μ μ ελ έ π ρ α ξε ά θ ελά το υ το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο σ τρ α τιω τικ ό σ φ ά λ μ α το υ , α φ ο ύ β γ ή κ ε κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά από τ ο π ρ ο σ κ ή ν ιο κ α τά τ ις π ρ ώ τες κρίσ ι­ μ ε ς ώ ρ ες , ο π ό τε δ ια κ υ β ε ύ ο ν τα ν τα πά­ ν τα . Δ υ σ τυ χ ώ ς γ ι’ α υ τό ν ο ε π ιτε λ ά ρ χ η ς το υ , α ν τισ τρ ά τ η γ ο ς Χ α ν ς Σ π ά ιν τελ , που

"J j

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Οι Β ρ ε τα ν ο ί και οι Κ α να δ ο ί υ π ο χρ εώ θη κ α ν να δ ιεξα γ ά γ ο υ ν σ κληρ ό αγώ να για να κάμ ψ ουν τη γ ερμ α νική α ντίσ τα σ η σ τις α ν α το λ ικ ές π α ρ υ φ ές το υ π ρ ο γ εφ υ ρ ώ μ α το ς τη ς Ν ορ μ α νδ ία ς. Σ τη φ ω το γ ρ α φ ία ά ν δ ρ ες το υ 6ου Τά γμ α τος το υ Β ασ ιλικού Σ υ ν τά γ μ α το ς Σ κω τσ έζω ν Τυφ εκιοφ όρω ν μ ά χ ο ντα ι σ το Σ α ίν Μ ω βιώ σ τις 2 6 Ιουνίου 1944.

•J2 «■

ε κ τ ε λ ο ύ σ ε χ ρ έ η δ ιο ικ η τή τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν «Β» επ ί όσ ο χ ρ ό ν ο α π ού σ ια ζε ο α ρ χ η γ ό ς τη ς , σ υ μ π έρ α ν ε ό τι ο ι ρ ίψ εις α λ εξιπ τω τισ τώ ν π ρ ιν από τα χ α ρ ά μ α τα σ ε μ εγ ά λ η έ κ τα σ η σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία αποτ ε λ ο ύ σ α ν μ ά λ λ ο ν π α ρ α π λ α ν η τικ ή ε ν έ ρ ­ γ ε ια και σ υ ν έχ ισ ε τ ο ν ύπνο το υ . Δ ε ν τ η ­ λ ε φ ώ ν η σ ε σ το ν Ρ ό μ μ ελ π αρά σ τις 10.15, ο κ τώ ο λ ό κ λ η ρ ε ς ώ ρ ε ς μ ε τά τ η ν έ ν α ρ ξη τ η ς α π όβ α σ η ς. Ω ς τ ό τ ε είχ α ν γ ίν ε ι και άλλα λάθη. Σ τις 07.00 ο σ τρ α τη γ ό ς Α λ φ ρ ε ν τ Γ ιό ­ ν τλ , ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ Κ λά δο υ Ε π ιχ ειρ ή ­ σ εω ν τ η ς OKW , κ α τ έ λ η ξ ε σ το σ υ μ π έρ α ­ σμα ό τι η εισ β ο λ ή σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία ή τα ν μ ία απ λή εξα π ά τη σ η από α υ τ έ ς π ου σ υ­ ν ή θ ιζ α ν οι Σ ύ μ μ α χ ο ι και κ α τά σ υ ν έπ εια α π έρ ρ ιψ ε τ ο α ίτη μ α τ ο υ Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ να κ ιν η θ ε ί ά μ εσ α η 12η SS Π ά ν τσ ερ πίσω από τ ο υ ς α ιγ ια λ ο ύ ς . Α π α γ ό ρ ευ σ ε επ ίσ ης να τ ε θ ε ί σ ε σ υ ν α γ ερ μ ό η ισ χυρή Π ά­ ν τσ ε ρ «Lehr». Το α ξίω μ α το υ σ τρ α τά ρ χ η έ δ ιν ε τυ π ικ ά σ το ν Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ τη δ υ ν α ­ τ ό τ η τ α να μ π ο ρ εί να α π ε υ θ υ ν θ ε ί ά μ εσ α σ το ν ίδιο τ ο ν Χ ίτλ ε ρ , α λλά ο π α λα ιό ς α­ ξιω μ α τικ ό ς α ν τιπ α θ ο ύ σ ε τό σ ο τ ο ν ισχυρ ο γ ν ώ μ ο ν α « δ ε κ α ν έα » ώ σ τε δ ε ν ε ίχ ε κα ­ μία δ ιά θ εσ η να σ υ ζη τή σ ε ι μα ζί το υ . Παρ έ μ ε ιν ε ο ρ γ ισ μ έν ο ς α λλά α π α θ ή ς. Ο Γιό­ ν τ λ δ ε ν ε π έ τ ρ ε ψ ε σ ε κ α ν έ ν α ν να ξ υ π ν ή ­ σ ει τ ο ν Φ ύ ρ ερ π ριν από τ ις 10.00 και θ α π ερ ν ο ύ σ α ν ά λ λ ε ς π έ ν τ ε ώ ρ ε ς π ριν ο τ ε ­ λ ε υ τ α ίο ς π εισ θ ε ί να α π ο δ εσ μ ε ύ σ ε ι τ η ν Π ά ν τσ ερ «Lehr» κα ι τ η ν 12η SS Π ά ντσ ερ . Ο τα ν α υ τό κ α τ έ σ τη δ υ ν α τό ο Ν τό λ μ α ν δ ιέ π ρ α ξε ά λ λ ο έ ν α ο λ έ θ ρ ιο σ φ ά λ μ α δ ια ­ τ ά ζ ο ν τα ς τη «Lehr» να σ π εύ σ ει π ρ ο ς τ ις α κ τ έ ς π ριν ν υ κ τώ σ ε ι, μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α η

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Μ ερ α ρ χ ία να χ ά σ ει το υ λ ά χ ισ το ν 80 τ ε ­ θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α τ η ς από τα σ υ μ μ α χ ικ ά α ε ­ ρ ο σ κά φ η και να φ θ ά σ ει α π ο δ ιο ρ γ α ν ω μ έν η σ το ν π ρ ο ο ρ ισ μ ό τη ς . Ο ο υ ρ α ν ό ς τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς ή τ α ν γ ε ­ μ ά το ς από 3.467 βα ρ ιά β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά , 1.645 μ εσ α ία β ο μ β α ρ δ ισ τικ ά και 5.409 κ α τα δ ιω κ τικ ά τω ν Σ υ μ μ ά χω ν, τ α οποία είχ α ν π ε τύ χ ε ι τ η ν α π ό λ υ τη κ υ ρ ια ρ χ ία επί τ η ς Luftw affe. Μ έσ α σ ε λ ίγ ε ς ώ ρ ε ς έ ρ ιξα ν πάνω σ τις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς θ έ σ ε ις 11.912 t βομβώ ν. Σ ε α υ τό ν τ ο ν κ α τα ιγ ισ μ ό π ρ ο ­ σ τέ θ η κ α ν τα π υρ ά έ ξ ι θ ω ρ η κ τώ ν , 23 κα ­ τα δ ρ ο μ ικ ώ ν κα ι 104 α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ώ ν π ου έ β α λ λ α ν από τ η θά λα σ σ α . Ο Α ϊζεν χ ά ο υ ε ρ ε ίχ ε έ λ θ ε ι γ ια να π α τή σ ει σ τη ν Ε υρ ώ ­ πη μ ε 7.000 π λοία κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς και 190.000 ά ν δ ρ ε ς και ω ς τ ο τ έ λ ο ς τ η ς π ρώ ­ τ η ς η μ έ ρ α ς τω ν ε π ιχ ειρ ή σ εω ν ε ίχ ε κ α τα ­ φ έ ρ ε ι να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι π έ ν τ ε ε π ιτυ χ η ­ μ έν α π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α τα πάνω σ τα οπ οία κ α τείχ α ν σ τα θ ε ρ ά θ έ σ ε ις ο ι α μ ε ρ ικ α ν ι­ κ έ ς 82η και 101η Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν ε ς Μ ε ρ α ρ χ ίε ς , η 1η, η 4η και η 29η Π εζικ ο ύ , η β ρ ε τ α ν ικ ή 6η Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η , η β ρ ε τ α ν ικ ή 3η κα ι η 50ή Π εζικ ο ύ κα ι η κ α ­ ν α δ ικ ή 3η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ . Σ ε ε κ ε ίν η τη φ ά σ η ύ σ τα τη ς δ ο κ ιμ α ­ σ ίας η W ehrm acht β ρ έ θ η κ ε να δ ια θ έ τ ε ι κ ο ν τά σ τις α κ τ έ ς α π όβ α σ η ς μ ό νο τ η ν 21η Π ά ντσ ερ , π ου ή τ α ν η χ ε ιρ ό τ ε ρ η από ό λ ε ς τ ις δ ια θ έ σ ιμ ε ς σ τη Γαλλία τ ε θ ω ­ ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς τη ς . Αν και τ ο α ν ­ θ ρ ώ π ινο δ υ ν α μ ικ ό τ η ς ή τα ν έ ξο χ ο , τ ο υ ­ λ ικ ό τ η ς ή τα ν σ ε π ολύ μ εγ ά λ ο β α θ μ ό π ε ­ π α λα ιω μ έν ο : η μια επ ιλ α ρ χ ία τ η ς δ ιέ θ ε τ ε 80 τσ ε χ ικ ά ά ρ μ α τα και η ά λ λ η 40 PzKpfw IV μ ε β ρ α χ ύ κ α ν ν α π υ ρ ο β ό λ α . Α ρ χ ικά ο

Φ ό υ χ τ ιν γ κ ε ρ (που ε κ ε ίν ο τ ο β ρ ά δ υ δ ια ­ σ κ έ δ α ζ ε σ ε έ ν α π α ρ ιζιά ν ικ ο κλα μ π και έσ π ευσ ε κ α κ ή ν κα κώ ς να ε π ισ τρ έ φ ε ι σ τη μ ο ν ά δ α το υ ) α ρ ν ή θ η κ ε να κ ιν η θ ε ί επ ικ α ­ λ ο ύ μ ε ν ο ς τη σ χ ετικ ή α π α γό ρ ευ σ η το υ Χ ίτλ ε ρ , π αρά τ ις α π εγ ν ω σ μ έν ες ε κ κ λ ή ­ σ εις τ η ς 716 Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικ ο ύ που σ φ α γ ια ζό τα ν α μ υ ν ό μ ε ν η σ το υ ς αιγιαλ ο ύ ς . Ο τα ν τ ε λ ικ ά α π οφ ά σ ισ ε να κ ιν η θ ε ί κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε κ α τά τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς 6ης Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς σ το α ­ ν α το λ ικ ό ά κρ ο το υ μ ετώ π ο υ , δ η λ α δ ή μ α ­ κρ ιά από τα κύ ρ ια π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α τα ! Η γ ε λ ο ία α υ τή α ν τε π ίθ ε σ η α ν α χ α ιτίσ τη κ ε από τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς μ έσ α σ ε 15 λ επ τά , α φ ο ύ π ρ ώ τα υ π έσ τη π ρ ο σ β ο λή από τ η ν α ερ ο π ο ρ ία . Ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ σ χ εδ ία ζε να κ α τα λ ά ­ β ε ι τ η ν π όλη Κ αν (42.000 κ α το ίκ ω ν ) από τ η ν π ρώ τη κ ιό λ α ς η μ έ ρ α και να κ α τ α φ έ ­ ρ ει να δ ιε ισ δ ύ σ ε ι ω ς τ ο β ρ ά δ υ σ ε απ ό­ σ τασ η 45 km από τ η ν α κ τή . Η α π ελ π ισ μ έ­ ν η ά μ υ ν α τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν μ ερ α ρ χ ιώ ν (716 Π εζικ ο ύ το υ Β ίλ χ ε λ μ Ρ ίχ τερ και 352 Π εζικ ο ύ το υ Ν τή τ ρ ιχ Κ ρά ις) ό μ ω ς δ ε ν το υ ε π έ τ ρ ε ψ ε να κ α λ ύ ψ ει κ α τά τ ο π ρώ το 24ω ρο ο ύ τ ε τα 15 km π ου τ ο ν χώ ριζαν από τ η ν Καν. Η 352 ΜΠ π ρ ο κ ά λ εσ ε σ το υ ς Α μ ε ρ ικ α ν ο ύ ς π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς από 3.000 α­ π ώ λ ε ιε ς σ τη ν α κ τή «Ο μάχα» (σ χ εδ ό ν ένα θ ύ μ α ανά δ ύ ο μ έ τρ α π α ρ α λία ς) και ε ξ ο υ ­ δ ε τέ ρ ω σ ε τ ο σ ύ νο λο τω ν α ρ μ ά τω ν το υ ς , α λλά δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε να α π ο τρ έ ψ ε ι τη δ η ­ μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς μ ικ ρ ο ύ π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α το ς . Ω ς τ ο τ έ λ ο ς τ η ς 6 η ς Ιο υ ν ίο υ ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι ε ίχ α ν υ π ο σ τεί σ υ ν ο λικά 10.000 α π ώ λ ειες, α λλά δ ιέ θ ε τ α ν 156.000 κα λά ε κ π α ιδ ε υ μ έ ­ ν ο υ ς ά ν δ ρ ε ς σ τις α κ τ έ ς , σ ε έ ν α μ έτω π ο μ ή κ ο υ ς π ερ ίπ ο υ 36 km, έ χ ο ν τα ς αποκ ρ ο ύ σ ει και τη μ ο ν α δ ικ ή δ ύ ν α μ η πά­ ν τσ ε ρ π ου ή τα ν σε θ έσ η να τ ο υ ς π ρ ο ­ σ β ά λει. Ε ίχαν δ ια σ κο ρ π ίσ ει τ η ν 716 και ε ίχ α ν π ρ ο κ α λ έσ ε ι σ οβ α ρ ή φ θ ο ρ ά σ τη ν 352 Μ Π και σ τη ν 21 η Π ά ντσ ερ . Γι’ α υ το ύ ς ο ά μ εσ ο ς κ ίν δ υ ν ο ς ε ίχ ε π ερ ά σ ει. Η απ ό­ βασ η ε ίχ ε π ε τ ύ χ ε ι και ά ρ χ ιζε η δ ε ύ τ ε ρ η φά σ η τ η ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς .

Μ Α Χ Ε Σ Α Ν Α Μ Ε ΣΑ Σ Τ Ο Υ Σ ΦΡΑΧΤΕΣ Το κ υ ρ ιό τ ε ρ ο χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό σ τη γη τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς το 1944 ή τα ν οι α μ έ τ ρ η ­ τ ο ι φ ρ ά χ τ ε ς π ου είχ α ν υ ψ ώ σ ει μ ε τ α χ ρ ό ­ ν ια ο ι ν τό π ιο ι π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ο ρ ιο θ ε τ ή ­ σ ο υ ν κ α λ ύ τε ρ α τ α α γ ρ ο τε μ ά χ ιά το υ ς . Οι μ εγ ά λ ο ι ό γ κ ο ι χ ώ μ α το ς και π έ τρ α ς μ ε π άχος π ου έ φ θ α ν ε τα δ ύ ο μ έ τ ρ α και ύ ­ ψ ο ς π ου έ φ θ α ν ε τα δ υ ό μ ισ ι ε ίχ α ν κ α λ υ ­ φ θ ε ί από α κ α ν θ ώ δ ε ις θ ά μ ν ο υ ς και μ ικρ ά δ έ ν τ ρ α και σ τις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς τ η ς βάσ ης τ ο υ ς υ π ή ρχα ν κα νά λια . Α υ τό τ ο ε ίδ ο ς ε ­ δ ά φ ο υ ς έ δ ιν ε σ το υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς τ ε ρ ά ­ σ τιο π λ ε ο ν έ κ τη μ α . Ενα μ ο ν α χ ικ ό π ο λ υ ­ β ό λ ο κα λά τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν ο μ π ο ρ ο ύ σ ε να θ ε ρ ίσ ε ι π ο λ λ ο ύ ς σ τρ α τιώ τε ς π ου π ροήλαυναν. Οι ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι σ κ ο π ε υ τέ ς είχ α ν τε ρ ά σ τ ιε ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς . Ο σ οι α μ υ ν ό μ ε ­ νο ι ή τα ν ο χ υ ρ ω μ έν ο ι κ ο ν τά σ ε α υ το ύ ς

τ ο υ ς φ ρ ά χ τ ε ς (που οι Γάλλοι α π ο κα λο ύ σαν μ π οκάζ) π α ρ έ μ ε ν α ν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά α­ π ρ ό σ β λ η το ι από ό λα τα π υρ ά π υ ρ ο β ο λ ι­ κού ή ό λμ ω ν, μ ε ε ξα ίρ ε σ η τα ά μ εσ α π λή γ μ α τα . Υ π ήρχαν π ερ ίπ ου 220 α γ ρ ο ­ κ τ ή μ α τα π ερ ιτρ ιγ υ ρ ισ μ έν α από τ έ τ ο ιο υ ς φ ρ ά χ τ ε ς ανά τε τρ α γ ω ν ικ ό χ ιλ ιό μ ε τρ ο . Οι δ ρ ό μ ο ι που π α ρ ε μ β ά λ λ ο ν τα ν μ ε τ α ξ ύ τω ν φ ρ α χ τώ ν ή τα ν επ ίσ ης π ρ ο β λ η μ α τι­ κοί γ ια έ ν α ν ε π ιτιθ έ μ ε ν ο . Σ υ ν ή θ ω ς επ ρ ό κ ε ιτο απλά γ ια π αλιά μ ο ν ο π ά τια που είχ α ν α ν ο ιχ τε ί μ ε τ ο ν κα ιρ ό. Η π αρουσ ία τω ν φ ρ α χ τώ ν και τω ν δ εν δ ρ ο σ το ιχ ιώ ν κα τά μ ή κ ο ς τ ο υ ς τ ο ύ ς μ ε τ έ τ ρ ε π ε σ ε πα­ γ ίδ ε ς θ α ν ά τ ο υ γ ια τα ά ρ μ α τα μ ά χ η ς. Σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία τα γ ε ρ μ α ν ικ ά σ τρ α τε ύ μ α τ α είχ α ν β ρ ε ι έ ν α από τα κ α λ ύ τε ρ α ε δ ά φ η γ ια ά μ υ ν α σ τη ν Ευρώ πη. Οι Σ ύ μ μ α χ ο ι β ιά ζο ν τα ν να δια σ π ά σ ουν α υ τό ν τ ο ν α­ σ φ υ κ τικ ό φ ρ α γ μ ό το σ υ ν τ ο μ ό τ ε ρ ο δ υ ν α ­ τό ώ σ τε να α π ο κ τή σ ο υ ν ε λ ε υ θ ε ρ ία ε λ ιγ ­ μώ ν σ τις π ε δ ιά δ ε ς β ο ρ ε ίω ς το υ Λ ίγη ρ α , ενώ α ν τ ίθ ε τ α ο ι Γερ μ α ν ο ί π άσχιζαν να το υ ς κ α θ η λ ώ σ ο υ ν μ έσ α σ το υ ς δα ιδα λώ δ ε ις δ ια δ ρ ό μ ο υ ς τ η ς ν ο ρ μ α ν δ ικ ή ς υπαί­ θ ρ ο υ γ ια να κ ε ρ δ ίσ ο υ ν χ ρ ό ν ο . Α υ τό ή τ α ν και τ ο σ χ έδ ιο το υ Ρ ό μ μ ελ. Μ ε ιδ ια ίτε ρ η σ π ουδή ο ρ γά νω σ ε μία νέα , ισ χ υ ρ ό τε ρ η α ν τε π ίθ ε σ η κ α τά τ η ν οπ οία θ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε τ η ν Π ά ν τσ ερ «Lehr» σ το α ρ ισ τε ρ ό π λ ε υ ρ ό το υ , τη 12η SS σ το κ έ ν τ ρ ο και τ η ν 21η Π ά ν τσ ερ δ ε ξιά , μ ε α­ ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό σ κοπ ό να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι έ ­ ν α ν μ εγ ά λ ο θ ύ λ α κ α σ το β ρ ε τ α ν ικ ό μ έ τω ­ πο και να τ ο α π ο δ ιο ρ γα νώ σ ει. Μ ε π α ρ ό ­ μοια β ια σ ύ ν η οι Β ρ ε τα ν ο ί ε ίχ α ν α π ο β ιβ ά ­ σ ει τ η ν 7η Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν η Μ ερ α ρ χ ία κα ­ θ ώ ς και έ ν α ν α ρ ιθ μ ό α ν ε ξ ά ρ τ η τ ω ν β ρ ε ­ τα ν ικ ώ ν και κα ν α δ ικώ ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν τα ξια ρ χ ιώ ν , μ ε τ ις ο π ο ίε ς σ κ ό π ευ α ν να α π ο κ ρ ο ύ σ ο υ ν τ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό κ τύ π η μ α και να π ερ ά σ ο υ ν σ τη ν α ν τε π ίθ ε σ η . Η κ ρ ο ύ ­ ση τ η ς Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν η ς Ο μ ά δ α ς Δ ύσ ης ε κ δ η λ ώ θ η κ ε σ τις 9 Ιο υ ν ίο υ , α λλά δ ε ν ε ί­ χ ε π λ έ ο ν π ερ ιθ ώ ρ ια ε π ιτυ χ ία ς . Σ τις 12 το υ μ ή ν α οι Σ ύ μ μ α χ ο ι δ ιέ θ ε τ α ν 15 μ ε ­ ρ α ρ χ ίες σ το γ α λ λ ικ ό έ δ α φ ο ς και μ έσ α σ τη ν ε π ό μ ε ν η ε β δ ο μ ά δ α π ρ ο σ έ θ ε σ α ν ά λ λ ε ς π έ ν τ ε σ τις ο π ο ίε ς σ υ μ π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν η α μ ερ ικ α ν ικ ή 2η Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν η και η β ρ ε τ α ν ικ ή 11η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν η . Ο Ρ ό μ μ ελ δ ε ν ε ίχ ε ά λ λ η επ ιλ ο γ ή από τ ο να α φ ή σ ει τ η ν Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν η Ο μ ά δ α Δ ύ ­ σ ης να σ υ γ κ ρ ο τή σ ε ι τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς π ρο τ η ς Καν, ενώ η 7η Σ τρ α τιά τ ο υ Ν τό λ ­ μαν θ α α σ χ ο λ είτο μ ε τ ο υ ς Α μ ε ρ ικ α ν ο ύ ς σ το ν τ ο μ έ α το υ Σ α ιν Λω και το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ . Χ ω ρίς τ η ν Κ αν σ τα χ έρ ια τ ο υ ς οι Σ ύ μ μ α χ ο ι θ α είχ α ν μ ε τέ ω ρ ο τ ο α ρ ισ τε ­ ρό π λ ε υ ρ ό το υ ς , ενώ χω ρίς τ ο λ ιμ ά ν ι το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ θ α έ ν ιω θ α ν τη ρ οή ε φ ο ­ δίω ν τ ο υ ς απ ό τη Β ρ ε τα ν ία να σ τρ α γ γ α ­ λ ίζετα ι. Σ το μ ε τ α ξ ύ η σ υ μ μ α χ ική α ερ ο π ο ρ ία σ υ ν έχ ιζε να δ ρ α σ ε ό λ ο τ ο μ ή κ ο ς και το π λά το ς το υ μ ετώ π ο υ δ υ σ χ ερ α ίν ο ν τα ς πολύ τ ο ν α ν εφ ο δ ια σ μ ό τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν τμ η μ ά τω ν και κ α θ ισ τώ ν τα ς σ χ εδ ό ν α δ ύ ­ ν α τη τ η ν κίνη σ ή τ ο υ ς κ α τά τη δ ιά ρ κ εια

Α μέσ ω ς μ ε τ ά τη ν ανάληψ η τω ν κ α θ η κ ό ντω ν το υ σ τη Γαλλία, το ν Ια νο υ ά ρ ιο το υ 1944, ο Ρ ό μ μ ελ έσ π ευ σ ε να δια π ισ τώ σ ει προσωπικά τη ν κ α τά σ τα σ η το υ π ερ ίφ η μ ο υ "Τείχους το υ Α τλ α ν τ ικ ο ύ " κ α ι να π ρ ο ω θή σ ει τα α π α ρ α ίτη τα μ έ τρ α βελ τίω σ η ς.

τ η ς η μ έ ρ α ς . Σ τις 10 Ιο υ ν ίο υ ο Ρ ό μ μ ελ επ ισ κ έ φ θ η κ ε τ ο ν Σ β έ π ε ν μ π ο υ ρ γ κ σ το α ρ ­ χ η γ ε ίο το υ σ το Λ ε Κάιν, 30 km ν ό τια τ η ς Καν, όπ ου σ υ ζή τη σ α ν τ ο θ έ μ α το υ α ν ε ­ φ ο δ ια σ μ ο ύ σ ε κα ύ σ ιμ α και π υ ρ ο μ α χ ικά . Ο λ ε ς οι π ρ ο μ ή θ ε ιε ς ή τα ν δ ύ σ κ ο λ ο να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν σ τη ν π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή , μ ε τις ε φ ο δ ιο π ο μ π έ ς να υ π ο χ ρ εώ ν ο ν τα ι να π ρ α γ μ α το π ο ιο ύ ν π α ρ α κ α μ π τή ρ ιες π ο­ ρ ε ίε ς 180 km γ ια να α π ο φ ύ γ ο υ ν τα επ ί­ φ ο β α α ερ ο π λά να . Η Luftw affe ε ίχ ε ε ξ α φ α ­ ν ισ τε ί από τ ο ν ο υ ρ α ν ό κα ι ό λ ε ς ο ι μ ε τ α ­ κ ιν ή σ ε ις (το υ Ρ ό μ μ ελ σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β α ν ο ­ μ έν ο υ ) ή τ α ν από ε π ικ ίν δ υ ν ε ς ω ς α δ ύ ν α ­ τ ε ς . Ο Ρ ό μ μ ελ α να χώ ρ ησ ε από τ ο α ρ χ η ­ γ ε ίο τ η ς Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν η ς Ο μ ά δ α ς Δ ύ σ η ς μ ε σ κοπ ό να ε π ισ κ ε φ θ ε ί τη 12η SS α λλά έ κ ρ ιν ε πως τ ο τ α ξ ίδ ι το υ ω ς ε κ ε ί θ α ή τα ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ρ ιψ ο κ ίν δ υ ν ο , σ χ εδ ό ν σ τα ό ρ ια τ η ς α υ το κ το ν ία ς . Οι φ ό β ο ι το υ ε π α λ η θ ε ύ τ η κ α ν μ ε τ ο ν χ ε ιρ ό τ ε ρ ο τρ ό π ο τ ο ίδιο α π ό γ ευ μ α . Τα σ υ μ μ α χ ικά μ α χ η τι­ κά α ε ρ ο σ κ ά φ η έ π λ η ξα ν τ ο α ρ χ η γ ε ίο το υ Σ β έ π ε ν μ π ο υ ρ γ κ λόγω τ η ς α ν επ α ρ κ ο ύ ς π α ρ α λ λ α γ ή ς το υ και τ η ς χ α λ α ρ ή ς π ει­ θ α ρ χ ία ς π ου ε π έ δ ε ιξ ε σ το ν έ λ ε γ χ ο τω ν εκπ ο μ π ώ ν α σ υ ρ μ ά το υ το υ . Ο ίδ ιο ς ο βαρ ώ νο ς τρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε ενώ ο ε π ιτε λ ά ρ ­ χ η ς το υ και ά λ λ α 19 μ έ λ η τ ο υ ε π ιτε λ ε ίο υ σ κ ο τώ θ η κ α ν και τά φ η κ α ν ο μ α δ ικ ά . Μ ε τη δ ιά λυ σ η το υ ε π ιτ ε λ ε ίο υ τ η ς Τε­ θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η ς Ο μ ά δ α ς Δ ύ σ η ς ο Ρ ό μ μ ελ σ υ ν ειδ η το π ο ίη σ ε πως ο ι σ τό χ ο ι π ου μπ ο ­ ρ ο ύ σ α ν να π ε τύ χ ο υ ν ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ , σ φ υ ρ ο κ ο π ο ύ μ ε ν ε ς από ξη ρ ά , θά λα σ σ α και α έρ α , ή τα ν π ολύ π ερ ιο ρ ισ μ έν ο ι. Η κ α ­ τά σ τα σ η δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να β ε λ τ ιω θ ε ί μ ε ε ν τυ π ω σ ια κ έ ς ή ρ ιψ ο κ ίν δ υ ν ε ς α ν τ ε π ιθ έ ­ σ εις όπω ς ε ίχ ε γ ίν ε ι π α λ α ιό τερ α σ τη ν Α ­ φ ρ ική , ε π ε ιδ ή η φ ύ σ η το υ ε δ ά φ ο υ ς και η κ α τα θ λ ιπ τικ ή υ π ερ ο χ ή το υ ε χ θ ρ ο ύ σ το υ ς α ιθ έ ρ ε ς δ ε ν τ ο επ έτρ επ α ν . Η μ ό ­ ν η δ ιέ ξ ο δ ο ς γ ια τ η ν Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν «Β» ή τα ν να κ ρ α τή σ ε ι α ρ ρ α γ έ ς τ ο μ έ τω ­ πό τη ς , να π ερ ιο ρ ίσ ει μ ε π εισ μ α τικ ή ά μ υ ­ να τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς σ ε έ ν α σ τεν ό π ρ ο γ ε ­

φ ύ ρ ω μ α και να ε κ δ η λ ώ σ ε ι μ ό νο το π ικ ο ύ χ α ρ α κ τή ρ α α ν τε π ιθ έ σ ε ις όπ ου και ό π ο τε τ η ς δ ιν ό τα ν η ευ κ α ιρ ία . Ο Ρ ό μ μ ελ ε ίδ ε τ η ν π ρώ τη α κ τίν α φ ω τό ς να π α ρ ο υ σ ιά ζε­ τα ι από τ η ν ίδια τ η ν ε π ιφ υ λ α κ τικ ό τη τα και τη β ρ α δ υ π ο ρ εία π ου ε π ε δ ε ίκ ν υ α ν οι Σ ύ μ μ α χ ο ι ό τα ν έ π ρ επ ε να σ π εύ σ ο υ ν να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ο ύ ν έ ν α ρ ή γ μ α . Ε π ιπ λέο ν η ύ π α ρ ξη έσ τω και μ ικ ρ ο ύ α ρ ιθ μ ο ύ β α ρ έ ­ ω ν α ρ μ ά τω ν Tiger σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία ( έ φ ε ­ ρα ν π υ ρ ο β ό λ ο τω ν 88 mm και θ ω ρ ά κισ η μ εγ ά λ ο υ π ά χο υς) έ δ ιν ε σ το υ ς Γ ερ μ α ­ ν ο ύ ς έ ν α π ολύ α π ο φ α σ ισ τικό π λ ε ο ν έ κ τ η ­ μα σ τις α ρ μ α το μ α χ ίε ς , α ν κα ι υ σ τε ρ ο ύ ­ σ αν μ ό ν ιμ α σ ε α ρ ιθ μ ο ύ ς . Σ τις 11 Ιο υ ν ίο υ η β ρ ε τ α ν ικ ή 7η Τ εθ ω ­ ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ερ α ρ χ ία , οι π α λα ιο ί « α ρο υρ α ίο ι τ η ς ε ρ ή μ ο υ » π ου είχ α ν π ο λ ε μ ή σ ε ι τ ο ν Ρ ό μ μ ελ σ ε τ ό σ ε ς μ ά χ ες σ τη β ό ρ ε ια Α φ ρ ική , ά ρ χισ ε έ ν α ν υ π ε ρ κ ε ρ ω τικ ό ε λ ιγ ­ μό μ ε σ τό χ ο να β ρ ε θ ε ί σ τα νώ τα τ η ς Καν και να τ η ν α π ο κ ό ψ ει. Δ ύ ο μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ­ ρα ε ισ ή λ θ ε σ το Β ιλ έ ρ Μ π οκάζ, 20 km ν ο ­ τ ιο δ υ τ ικ ά τ η ς Καν, κα ι α π ειλ ο ύ σ ε να ο ­ λ ο κ λ η ρ ώ σ ει τ η ν π ρ ο έλ α σ ή τ η ς ε γ κ λ ω β ί­ ζ ο ν τ α ς τα γ ε ρ μ α ν ικ ά τμ ή μ α τ α π ου μ ά χο ­ ν τ α ν σ τη ν π όλη, ό τα ν έ ν α μ ο ν α χ ικ ό Tiger τη ς έφ ρ α ξε το ν δρό μο κα τα σ τρ έφ ο ντα ς σ ε μία σ ύ ν το μ η α λλά ε ξ α ιρ ε τ ικ ά σ φ ο δ ρ ή μά χη 25 τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α τη ς ! Ο β ρ ε τ α ν ι­ κό ς ε λ ιγ μ ό ς α π έ τυ χ ε και η Κ αν π ρ ο σ τα ­ τ ε υ ό τ α ν π λ έ ο ν από τέ σ σ ε ρ ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ά ντσ ερ , μ ε τ η ν ά φ ιξη και τ η ς 2 η ς Π ά­ ν τσ ε ρ από τ ο Πα ν τ ε Κ αλαί έ π ε ιτ α από έ ν α π ε ρ ιπ ε τ ε ιώ δ ε ς τα ξ ίδ ι. Οι Γερ μ α ν ο ί ε ­ π ε δ ε ίκ ν υ α ν μ εγ ά λ η π ρ ο σ α ρ μ ο σ τικ ό τη ­ τα . Η Π ά ν τσ ερ «Lehr» το υ π ο λ υ μ ή χ α ν ο υ Μ π α γιερ λ ά ιν π α ρ έ μ ε ν ε κ ρ υ μ μ έ ν η α ν ά ­ μ εσ α σ τα δ έ ν τ ρ α και σ το υ ς β ά τ ο υ ς το υ Σ α ίν Λω ... « ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τα ς μία τα κ τικ ή κ λ ε φ το π ο λ έ μ ο υ π ου α π α ιτο ύ σ ε υ π ο μ ο ­ ν ή και μ ε λ ε τ η μ έ ν ε ς ε ν έ δ ρ ε ς . Τα σ μ ή ν η τω ν σ υ μ μ α χ ικώ ν μ α χ η τικ ώ ν π ου π ε τ ο ύ ν πάνω απ ό τ ο π εδ ίο τ η ς μ ά χη ς, α ν α ζη ­ τ ο ύ ν σ τό χ ο υ ς , β ρ ίσ κ ο υ ν μ ε ρ ικ ο ύ ς ... α λ ­ λά τ ις π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς φ ο ρ έ ς η π υ κν ή νορ -

~fß

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

μ α ν δ ικ ή β λά σ τη σ η κ ρ ύ β ε ι τ ο θ ή ρ α μ ά το υ ς » (Κ α ρ τιέ).

Η Α Π Ω Λ Ε ΙΑ ΤΟΥ Χ Ε Ρ Β Ο Υ Ρ Γ Ο Υ

■■

Σ τις 11 Ιο υ ν ίο υ οι Σ ύ μ μ α χ ο ι εν ο π ο ίη ­ σαν τα π έ ν τ ε π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α τά τ ο υ ς και κα τείχ α ν π λ έ ο ν τ ο Κ α ρ εντά ν. Η π λή ρ η ς α­ π οκοπ ή τ η ς ε υ α ίσ θ η τη ς σ τρ α τη γ ικ ά χ ε ρ ­ σ ονή σ ο υ Κ ο τ α ν τ έ ν ή τα ν ζ ή τη μ α λίγω ν η ­ μ ερ ώ ν και ο Ρ ό μ μ ελ ή θ ε λ ε να α π ο τρ έψ ει μ ε κ ά θ ε θ υ σ ία α υ τή τ η ν ε ξ έ λ ιξ η . Σ τις 14 Ιο υ ν ίο υ μ ε τ έ β η από τ ο α ρ χ η γ είο το υ XLVII Σ ώ μ α το ς Π ά ντσ ερ (σ τρ α τη γ ό ς Χ α νς φ ο ν Φ ούνκ), που Β ρ ισ κό τα ν σ τη δ υ τικ ή π λ ευ ρ ά τ η ς Κ ο τα ν τέ ν , σ το Μ π ρ εμ ο υ ά , ό ­ π ου β ρ ισ κ ό τα ν η 2η Π ά ντσ ερ . Κ α θ ’ ο δ ό ν π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε ό τι η Π ά ντσ ερ «Lehr» ε ί­ χ ε μ ό λ ις α π ο κ ρ ο ύ σ ει μία β ρ ε τα ν ικ ή επ ί­ θ εσ η κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς ά λλα 25 τ ε θ ω ρ α ­ κισ μ έν α ο χ ή μ α τα . Το η θ ικ ό τω ν γ ε ρ μ α ν ι­ κώ ν σ τρ α τε υ μ ά τω ν π α ρ έ μ ε ν ε α κμ α ίο πα­ ρά τ η ν υ π ερ ο χή το υ ε χ θ ρ ο ύ σε π ο λ εμ ικ ά μέσ α, α λλά ή τα ν φ α ν ε ρ ό πως οι Σ ύ μ μ α χο ι είχ α ν πια ε δ ρ α ιω θ ε ί σ το γ α λ λ ικ ό έ δ α φ ο ς και δ ε ν ε π ρ ό κ ε ιτο να ρ ιφ θ ο ύ ν σ τη θ ά ­ λασσα. Μ ία τ έ τ ο ια π α ρ α δ οχή ε ρ χ ό τα ν σε ε υ θ ε ία α ν τίθ ε σ η μ ε τ η ν ε μ μ ο ν ή το υ Χ ίτλ ε ρ να μη π α ρα χω ρεί ο ύ τ ε τ η ν ελά χ ισ τη ε δ α φ ικ ή έ κ τα σ η και να α π ο ρ ρ ίπ τει τ η ν ι­ δ έ α τ η ς ε λ α σ τικ ή ς ά μ υ ν α ς ω ς μία φ θ η ν ή δ ικ α ιο λ ο γ ία για υ π οχω ρ ήσ εις. Ο σ χ ετικά σ τεν ό ς χώ ρο ς το υ π εδ ίο υ μ ά χ η ς τη ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς έ δ ιν ε σ το υ ς ανώ ­ τ α τ ο υ ς δ ιο ικ η τ έ ς τω ν δ ύ ο π λευ ρ ώ ν τη ν ευ κ α ιρ ία να α σ κή σ ο υ ν α π ό λ υ το και α κ ρ ι­ βή έ λ ε γ χ ο τω ν τα κ τικ ώ ν κινή σ εω ν, π ερ ιο ­ ρ ίζο ν τα ς τ ις π ιθ α ν ό τη τε ς λ ά θ ο υ ς ή πα­ ρ εξη γ ή σ ε ω ν π ου δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν σ υχνά οι μ ε γ ά λ ε ς α π ο σ τά σ εις μ ε τα ξ ύ ε π ιτε λ ε ίω ν και μ ετώ π ου . Σ τις 17 Ιο υ ν ίο υ ο Ρ ό μ μ ελ ε ί­ χ ε τ ο μ ά λλ ο ν δ υ σ ά ρ εσ το κ α θ ή κ ο ν να ε ­ ν η μ ερ ώ σ ε ι τ ο ν Φ ύ ρ ερ γ ια τ η ν κατά σ τα σ η σε μία προσω πική σ υ νά ντη σ η μαζί το υ , σ τη ν το π ο θ ε σ ία Μ α ρ τζιβ ά λ , κ ο ν τά σ το Σ ο υ α σ ό ν τ η ς Κ αμπ ανίας, όπου ο Χ ίτλ ερ ε ίχ ε ε το ιμ ά σ ε ι από τ ο 1940 έν α α ρ χ η γ είο γ ια τ η ν π ερίπ τω σ η π ου θ α χ ρ ε ια ζ ό τα ν να π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ει από ε κ ε ί τ η ν ε κ σ τρ α ­ τ ε ία κ α τά τ η ς Β ρ ε τα ν ία ς . Σ ε μία σ υνά­ ντη σ η σ τη ν οπ οία θ α σ υ μ μ ε τε ίχ α ν επ ι­ π λ έο ν ο Ρ ο ύ ν τσ τεν τ, ο Σ π ά ιν τε λ και ο Μ π λ ο ύ μ ε ν τρ ιτ, ο Ρ ό μ μ ελ σ κ ό π ευ ε να κα ­ τα σ τή σ ε ι σ α φ ές σ το ν η γ έ τ η το υ ό τι η επ ι­ τυ χ ία τω ν Σ υ μμ ά χω ν να α γ κ ισ τρ ω θ ο ύ ν σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία π ρ ο ερ χ ό τα ν από δ ύ ο α ­ π οφ α σ ισ τικά π λ ε ο ν ε κ τή μ α τ α που είχαν: τη σ υ ν τρ ιπ τικ ή υ π ερ ο χ ή σ το ν α έ ρ α και τ η ν α φ θ ο ν ία το υ π ο λ εμ ικ ο ύ υ λικο ύ . Η ι­ σ το ρ ία το υ Ελ Α λ α μ έ ιν επ α ν α λ α μ β α νό τα ν σ τη Γαλλία και η Γερ μ α νία υ φ ίσ τα το π λ έ ο ν έ ν α ν δ ιμ έτω π ο π ό λ εμ ο τ ο ν οπ οίο δ ε ν υ π ή ρ χε π ερίπ τω σ η να κερ δ ίσ ει. Σ τη σ υ νά ντη σ η τ η ς 17ης Ιο υ ν ίο υ ο Χ ίτλ ε ρ έ κ α ν ε για μία α κ ό μ α φ ο ρ ά ε ν τ υ ­ πωσιακή εμ φ ά νισ η π αρά τ η ν α π ελ π ισ μ έ­ ν η τρ ο χ ιά σ τη ν οπ οία ε ίχ ε ε ισ έ λ θ ε ι τ ο Γ ’ Ράιχ. Μ ε τ ο ν γ νω σ τό π ροσω π ικό μ α γ ν η τι-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

0 σ τρ α τη γ ό ς τω ν Π ά ν τσ ερ βαρώ νος Λ έο Γ κέυρ φον Σ β έπ ενμ π ο υ ρ γ κ κ α τε ίχ ε τη θ έ σ η το υ κύριου σ υμ βούλου το υ σ τρ α τά ρ χ η Ρ ο ύ ν τσ τεν τ σ ε θ έ μ α τ α π ολέμ ου τεθω ρα κισ μ ένω ν. Η Ο μ άδα Π ά ν τσ ερ Δ ύ σ η ς, τη ς οπ οίας π ρ ο ίσ τα το τη ν επ οχή τη ς σ υ μ μ α χική ς α π όβ ασης, είχ ε κυρίω ς εκ π α ιδ ευ τικ ό ρ ό λο και όχι π ρ α γμ α τικ ή α ρ μ ο δ ιό τη τα να εμ π λ έ ξε ι τα π άντσ ερ σε μ άχη. Οι α ν τιλ ή ψ εις το υ Σ β έπ ενμ π ο υ ρ γ κ σ χ ετικ ά μ ε το ν ρ ό λο και την επ ιχειρ ησ ια κή αξιοπ οίησ η τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν το υ Ράιχ έρ χ ο ν τα ν σ ε α π όλυτη α ν τίθ εσ η μ ε ε κ ε ίν ε ς το υ Ρ ό μ μ ελ , γε /ο ι/ό ς που ο δ ή γ η σ ε σ τη ν π αρ έμβα σ η το υ Χ ίτλ ε ρ και τη ν εσ φ α λ μ έν η τελ ικ ή δ ιά τα ξη τω ν τα χυ κ ίνη τω ν εφ εδρειώ ν.

Π αρά τη ν ισχυρή άμυνα που είχ ε ορ γα νώ σ ει ο Γερμ ανικό ς Σ τρ α τό ς σ τις α κ τέ ς "Γ ιο ύ τα " και "Ο μ ά χα ", οι Α μ ερ ικα νο ί κ α τά φ ερ α ν να εξα σ φ α λίσ ο υ ν π ρ ο γ εφ υ ρ ώ μ α τα π ολεμ ώ ντα ς μ ε απ α ρ άμ ιλλο θ ά ρ ρ ο ς και κ α ρ τερ ία .

σμό το υ κ α τ ά φ ε ρ ε α κό μ α και να ε μ π ν εύ σ ει έν α ε ίδ ο ς α ισ ιο δ ο ξία ς σ το υ ς π αρισ τάμ ε ν ο υ ς σ τρ α τιω τικ ο ύ ς , π αρά τ η ν ο λ ο φ ά ­

ν ερ η τρ α γ ικ ή τρ ο π ή τω ν γεγ ο ν ό τω ν. « Μ ό ­ νο α υ τό ς έ μ ε ιν ε κα θ ισ τά ς» , α ν α φ έ ρ ε ι ο Κ α ρ τιέ, « α φ ή ν ο ν τα ς τ ο υ ς δ ύ ο σ τρ α τά ρ ­ χ ε ς ό ρ θ ιο υ ς , σαν κ α τ η γ ο ρ ο ύ μ εν ο υ ς . Τους δ ή λ ω σ ε ό τι ο σ τρ α τό ς τ η ς Δ ύσ ης π ιά σ τη κ ε σ το ν ύπνο και ό τι ο ε χ θ ρ ό ς θ α ε ίχ ε κιό λ α ς ρ ιχ τε ί σ τη θά λα σ σ α α ν έ λ ε ι­ π αν η π λ α δ α ρ ό τη τα τ η ς η γ εσ ία ς και η δ ειλ ία τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν » . Το « κ α τη γ ο ρ η τή ρ ιο » ή τα ν ά δ ικο . Ο Ρ ό μ μ ελ ε π έ μ ε ιν ε πως ο ε χ θ ρ ό ς χ ρ η σ ιμ ο ­ π ο ιο ύ σ ε τό σ ο α φ ειδ ώ ς το υ λικό το υ ώ σ τε ή τα ν σε θ έσ η να π ρ ο ελ ά σ ει α κό μ α κι αν οι Γ ερ μ α νο ί το ύ ε π έ φ ε ρ α ν μ ε γ ά λ ε ς απώ­ λ ε ιε ς , ενώ οι α μ υ ν ό μ εν ο ι υ π έ φ ε ρ α ν από τη φ θ ο ρ ά π ου υ φ ίσ τα ν το οι σ υ γ κο ινω ­ ν ίε ς τ ο υ ς και τ η ν α π οδιοργάνω σ η το υ σ υ σ τή μ α το ς α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ από τη δ ρ ά ­ ση τ η ς σ υ μ μ α χ ική ς α ερ ο π ο ρ ία ς. Ο Ρού­ ν τ σ τ ε ν τ π ροχώ ρ ησ ε π ερ ισ σ ό τερ ο ζη τώ ­ ν τα ς ά δ εια για σ ύ μ π τυ ξη τω ν σ τρ α τε υ μ ά ­ τω ν τ η ς χ ερ σ ο ν ή σ ο υ Κ ο τ α ν τ έ ν σ το β ό ­ ρ ειο ά κρ ο , δ η λ α δ ή μ έσ α σ το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο . Ο Χ ίτλ ε ρ π α ρ α δ έ χ θ η κ ε ό τι η χ ε ρ σ ό ν η ­ σ ος θ α κ ο β ό τα ν μ οιρα ία σ τα δ ύο , αλλά α­ π α ιτο ύ σ ε να κ ρ α τ η θ ε ί τ ο Χ ερ β ο ύ ρ γ ο ώ­ σ τε να δ υ σ χ ερ α ν θ εί όσο το δ υ ν α τό π ε­ ρ ισ σ ό τερ ο η δ ιο ικ η τικ ή μ έρ ιμ ν α τω ν Σ υ μ ­ μάχων. Σ ύ μ φ ω ν α με τ ο ν Φ ύ ρ ερ ο π α ρά γο ­ ν τ α ς α υ τό ς ή τα ν το κ λ ε ιδ ί τ η ς μ ά χ η ς σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία κα ι ο ίδ ιο ς δ ε ν π α ρ έ λ ε ιψ ε να μ ο ιρ ά σ ει υ π ο σ χέσ εις γ ια μία ν έα θ α λά σ ­ σια νά ρκη τ η ν οπ οία η Luftw affe και το Kriegsm arine θ α π ό ν τιζα ν σ ε μ εγ ά λ ο υ ς α­ ρ ιθ μ ο ύ ς σ τη Μ ά γχη για να π α ρα λύσ ο υν τ ις σ υ γ κ ο ιν ω ν ίες τω ν εισ βολέω ν. Ω ς π ρο ς τ η ν π ιθ α ν ό τη τα το υ να ή τα ν η απ ό­ βαση σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία απλώ ς μία π αρα­ π λ α ν η τικ ή επ ιχείρ η σ η ο Χ ίτλ ε ρ π α ρ α τή ­ ρ η σ ε ό τι ο ι Β ρ ε τα ν ο ί είχ α ν ή δ η ε μ π λ έ ξε ι τ ις κ α λ ύ τ ε ρ ε ς μ ερ α ρ χ ίες τ ο υ ς α λλά φ υ ­ σικά ο κ ίν δ υ ν ο ς ν έα ς απ όβ α σ ης σ τη ν π ε­ ρ ιο χή το υ Πα ν τ ε Κ αλαί π α ρ έ μ ε ν ε σ οβ α ­ ρ ός, αν λ ά μ β α ν ε κά π οιος υπόψη τ ις δ ε ­ κ ά δ ε ς σ υ μ μ α χ ικ ές μ ερ α ρ χ ίε ς που β ρ ί­ σ κ ο ν τα ν σε ε τ ο ιμ ό τ η τ α σ τα β ρ ετα ν ικ ά νησ ιά. Α π έρ ρ ιψ ε τ η ν α μ υ ν τικ ή σ τάσ η ως π α θ η τικ ή λύσ η και υ π έ δ ε ιξ ε τ η ν ε κ δ ή λ ω ­ ση μ εγ ά λ η ς α ν τε π ίθ ε σ η ς τ ο τα χ ύ τε ρ ο δ υ ν α τό , π α ρ α β λ έπ ο ν τα ς τ ο ν ό γ κ ο το υ ν α υ τικ ο ύ π υ ρ ό ς που δ ιέ θ ε τ ε ο ε χ θ ρ ό ς . Από μία π ερ ίε ρ γ η σ ύμπτω σ η τ η ν ε π ο μ έ ­ ν η τ η ς σ υ ν ά ν τη σ η ς σ το Μ α ρ τζιβ ά λ μία φ ο β ε ρ ή θ ύ ε λ λ α που δ ιή ρ κ εσ ε τέσ σ ερ α 24ω ρα κ α τ έ σ τρ ε ψ ε σ χ εδ ό ν ο λ ο κ λ η ρ ω τι­ κά τ ο υ ς δ ύ ο τ ε χ ν η τ ο ύ ς λ ιμ έ ν ε ς που ε ί­ χ α ν κ α τα σ κ ευ ά σ ει οι δ υ ν ά μ ε ις εισ β ο λ ή ς και τ ις α π έκ ο ψ ε π ρ α κ τικ ά από τ ο ν α ν ε ­ φ ο δ ια σ μ ό το υ ς , α κρ ιβ ώ ς όπω ς ε ίχ ε σ χε­ δ ιά σ ει να π ρ ά ξει ο Χ ίτλ ε ρ μ ε τ ις θ α υ μ α ­ τ ο υ ρ γ έ ς ν ά ρ κ ε ς το υ . Οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ­ ν ά μ ε ις ό μ ω ς δ ε ν ή τα ν σε θ έσ η να ε κ μ ε ­ τ α λ λ ε υ τ ο ύ ν τ η ν ευ κ α ιρ ία και να κτυ π ή σουν. Η δ ε ύ τ ε ρ η π ερ ίο δ ο ς τ η ς δ ο κιμ α σ ία ς το υ Ρ ό μ μ ελ δ ιή ρ κ εσ ε από τ ις 18 ω ς τ ις 29 Ιου νίο υ , ο π ό τε ε ίχ ε μία δ ε ύ τ ε ρ η σ υνά­ ν τη σ η μ ε τ ο ν Χ ίτλ ερ . Κ α τά τ ο δ ιά σ τη μ α α υ τό η π λά σ τιγ γ α σ υ ν έχ ισ ε να γ έ ρ ν ε ι σε

Γερμανικό μέτωπο 18 Ιουνίου jotxxx* 2 0-3 0 Ιουνίου 24 Ιουλίου

48 k m

Σ υ μ μ α χ ικ ές θ ε σ ε ις Α ρ χικ ές

Χ ερ βού ργο r------

\

Δ ε ύ τ ε ρ η ς φάσης

ΚΟ ΛΠΟ Σ ΣΗΚΟΥΑΝΑ

Σαιν Μ ερ Ε γκιζ αμ. ΣΣ

in αμ. Στρ ατιά

Κ αρεντάν

• Μπανιω

2η 8ρ. Σ τρ α τιά

1 η Καν. Σ τρ α τιά

LX XX IV γερ· ΣΣ

LX XX V I γ ε ρ ·Σ Σ

SS ΚΟΛΠΟΣ ΣΑΙΝ Μ ΑΛΟ Κ ουτά νς

7η γερ· Στρ ατιά

Σ .Α λ.

Κωμ0ν

XLVII νερ . Σ.Παν Ανώτατη Δ ιοίκηση Δύσης

αμ. ΣΣ: α μ ερ ικ α ν ικ ό Σώμα Σ τρ α το ύ βρ. ΣΣ: β ρ ετα ν ικ ό Σώμα Στρ α το ύ Υερ. ΣΣ: γερ μ α νικό Σώμα Σ τρ α το ύ yep. Σ.Παν.: γερ μ α ν ικ ό Σώμα Π άντσερ γερ. ΣΑΑ: γ ερ μα νικό Σώμα Α λεξιπ τω τισ τώ ν

Ο τα ν έ γ ιν ε σ α φ ές πως το π ρογεφ ύρ ω μα τω ν Συμμ ά χω ν σ τη Ν ορ μ ανδ ία ή τα ν α δ ύ ν α το να ε ξ α λ ε ιφ τ ε ί, ο Ρ ό μ μ ελ α γω νίσ τη κε να το π ερ ιο ρ ίσ ει και να εμ π ο δ ίσ ει τη ν π ροώ θηση το υ ε χ θ ρ ο ύ σ το εσ ω τερ ικ ό τη ς Γαλλίας. Από τη δ ιά τα ξη δυνάμεω ν φ α ίν ετα ι πως ο μ εγ ά λ ο ς ό γ κ ο ς των π άντσερ δρ ο ύ σ ε σ το τό ξο Β ιλέρ Μποκάζ-Καν.

β ά ρ ο ς τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς π λευ ρ ά ς , παρά τ η ν π εισ μ α τικ ή α ντίσ τα σ ή τη ς . Σ το α τ ε ­ λ είω το π λ έγ μ α τω ν μ π ο κά ζ οι Σ ύ μ μ α χο ι κ έρ δ ιζα ν έ δ α φ ο ς μ ε δ ια δ ο χ ικ ά μ ικρ ά ά λ ­ μ α τα και χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς μ εγ ά λ ο ό γκ ο π υρώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ και α ερ ο π ο ρ ία ς. Α υ­ τ ό τ ο ε ίδ ο ς αγώ να ε κ το υ σ υ σ τά δ η ν σ το οποίο κυ ρ ια ρ χ ο ύ σ α ν η π α νο υρ γία , οι ε ν έ δ ρ ε ς και η δ ε ξ ιο τ ε χ ν ία τω ν μ ικρ ώ ν η γ η ­ τό ρ ω ν , έ φ θ ε ιρ ε και τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς με τα χ ε ίς ρ υ θ μ ο ύ ς . Από κ α θ α ρ ά τ α κ τικ ή ά­ ποψη οι Γερμ α νοί φ α ίν ο ν τα ν να α π οδ ί­ δ ο υ ν κ α λ ύ τερ α , π ρ ο κα λ ώ ντα ς σ χ εδ ό ν π ά ντα π ερ ισ σ ό τερ ες α π ώ λ ειες από ό σ ες υ φ ίσ τα ν το , α λλά α κό μ α και α υ το ί οι άνδ ρ ε ς π ου έχα ν α ν ή τα ν δ υσ α να π λήρ ω τοι. Σ το σ τεν ό μ έτω π ο τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς 1.000.000 σ τρ α τιώ τε ς τω ν δ ύ ο α ν τιμ α χ ό μ ενω ν δ ιε ξή γ α ν μία θ α νά σ ιμ η πάλη. Η σ κέψ η το υ Χ ίτλ ε ρ α π είχ ε α ρ κ ε τά από τ η ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Η χ ερ σ ό ν η σ ο ς Κ ο τ α ν τέ ν ε ίχ ε α π ο κο π εί από τ ις 15 Ιο υ ν ί­ ου ό τα ν τ ο VII Σώ μα το υ Α μ ε ρ ικ α ν ο ύ α ν τι­ σ τρ ά τη γ ο υ Λ ώ το ν Κ ό λ ιν ς π έ τυ χ ε να απ ο­ μ ονώ σ ει π λήρω ς τ η ν 709 Μ ερ α ρ χ ία Π εζι­ κού το υ Κ αρλ Β ίλ χ ελ μ φ ο ν Σ λ ή μ π εν μαζί μ ε υ π ο λ ε ίμ μ α τα τ η ς 77ης, τ η ς 243, τ η ς 265 ΜΠ και τ η ς 91ης Α ερ α π ο β α τικ ή ς Μ ε ­ ρα ρχία ς. Η ε ν το λ ή από το α ρ χ η γ είο το υ

Φ ύ ρ ερ π ρ ο ς τ ο ν Σ λ ή μ π εν (ο ο π ο ίο ς κάτω από τ ο β ά ρ ο ς τ η ς π ίεσ η ς υ π ο χ ρ εώ θ η κ ε να σ υ μ π τυ χ θ ε ί π ρ ο ς το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο και να ο χ υ ρ ω θ εί ε κ ε ί) ή τα ν και π άλι λ α κω ν ι­ κή: « κ ρ ά τη σ ε μ έχ ρ ι τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ίο άνδρα». Από τ ις 22 Ιο υ ν ίο υ οι Α μ ερ ικ α ν ο ί μ ά χ ο ν τα ν ή δ η σ τα π ερ ίχω ρα τ η ς π όλης και τέ σ σ ε ρ ις ή μ ε ρ ε ς α ρ γ ό τε ρ α π έτυ χ α ν να τ η ν κα τα λ ά β ο υ ν , αν και οι κ α τα σ τρ ο ­ φ έ ς π ου ε ίχ ε π ρ ο κ α λ έσ ει τ ο γ ε ρ μ α ν ικ ό Μ η χα νικό σ τις λ ιμ ε ν ικ έ ς ε γ κ α τα σ τά σ εις τις είχ α ν α χ ρ η σ τεύ σ ει γ ια τέ σ σ ε ρ ις τ ο υ ­ λ ά χ ισ το ν ε β δ ο μ ά δ ε ς . Για να εκ π ο ρ θ ή σ ει τ ο Χ ερ β ο ύ ρ γ ο ο Κ ό λ ιν ς ε ίχ ε θ υ σ ιά σ ει 22.000 ά ν δ ρ ε ς το υ (ν εκρ ο ί, τ ρ α υ μ α τίε ς και α γ ν ο ο ύ μ εν ο ι). Οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς α π ώ λει­ ε ς α ν έρ χ ο ν τα ν σ ε 47.070 ά το μ α , μ ε τα ξ ύ τω ν οπ οίω ν ή τα ν 826 α ξιω μ α τικ ο ί και έ ξ ι σ τρ α τη γ ο ί.

Μ ΙΑ Μ ΕΓΑΛΗ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ Τη ν 1η Ιο υ λ ίο υ οι σ υ μ μ α χ ικ έ ς δ υ ν ά ­ μ ε ις π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη Γαλλία ξε π ε ρ ν ο ύ σ α ν τ ις 900.000 ά ν δ ρ ε ς , τη σ τιγμ ή π ου ο Ρ ό μ μ ελ δ ιέ θ ε τ ε λ ιγ ό τ ε ρ ο από το 1/3 α υ το ύ το υ α ρ ιθ μ ο ύ γ ια να τ ις α ν τ ιμ ε ­ τω π ίσ ει. Π αρά τη δ υ σ α ν α λο γ ία (τη ν ο ­ π οία η O KW ο ύ τ ε γ ν ώ ρ ιζε, ο ύ τ ε ή τα ν

δ ια τ ε θ ε ιμ έ ν η να π ισ τέψ ει) ό λ ε ς οι ε κ ­ κ λ ή σ ε ις το υ Ρ ό μ μ ελ για α π ο σ το λή ε ν ι­ σ χύσ εω ν από τ η ν 15η π ρ ο ς τ η ν 7η Σ τρ α ­ τ ιά έπ εσ α ν σ το κ εν ό . Ο Χ ίτλ ε ρ ε ξ α κ ο ­ λ ο υ θ ο ύ σ ε να φ ο β ά τα ι πως οι ε φ ε δ ρ ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς σ τη ν Α γ γλ ία ή τα ν τ ο κ ύ ρ ιο ε ­ π ιθ ε τ ικ ό ό ρ γ α ν ο τω ν Σ υ μ μ ά χω ν που θ α κ τυ π ο ύ σ ε σ ε ά λ λ ο σ η μ είο . Μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό 200.000 Γ ερ μ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς π α ρ έ­ μ εν α ν α δ ρ α ν είς σ το Πα ν τ ε Κ αλαί π ερ ιμ έ ν ο ν τα ς μία απ όβασ η π ου ε ίχ ε π ε τύ χ ε ι κα ι γ ιγ α ν τω ν ό τα ν ν ο τιό τε ρ α . Η μ ό ν η κα ­ λή είδ η σ η γ ια τ ο η θ ικ ό το υ Γ ερ μ α ν ικο ύ Σ τρ α το ύ σ τη Δύση ή τα ν οι ε κ τ ο ξ ε ύ σ ε ις τω ν π υ ρ α ύ λ ω ν V-1 που π ερ νο ύ σ α ν πάνω από τη Μ ά γχη μ ε α υ ξα ν ό μ ε ν ο υ ς ρ υ θ ­ μ ο ύ ς, π ε τώ ν τα ς μ ε τ α χ ύ τ η τ α 600 km/h γ ια να π λ ή ξο υ ν τ ο Λ ο ν δ ίνο . Οι Σ ύ μ μ α χ ο ι σ υ ν έχ ισ α ν να π ιέζο υ ν κα ι να ε π ιτίθ ε ν τα ι, π ρ ο σ π α θ ώ ν τα ς επ α ­ ν ε ιλ η μ μ έ ν α να κ υ ρ ιε ύ σ ο υ ν τ η ν Κ αν α να ­ το λ ικ ά και τ ο Σ α ίν Λω δ υ τικ ά . Σ τις 25 Ιο υ ­ νίο υ ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ δ ο κ ίμ α σ ε να υ π ε ρ ­ κ ε ρ ά σ ε ι τ η ν Κ αν σ τέ λ ν ο ν τα ς το VIII Σώ μα το υ α ν τισ τρ ά τη γ ο υ Ρ ίτσ α ρ ν τ Ο ’ Κ όνορ να δ ια σ χίσ ει τ ο ν π ο τα μ ό Ο ν τό ν (ε π ιχ εί­ ρησ η «Epsom»), Οι Γερ μ α ν ο ί α φ ο ύ σ υ­ γ κ ρ ό τη σ α ν τ ο ν Ο ’ Κ ό νο ρ π α ρ α χ ω ρ ώ ντα ς το υ μ ό νο έν α μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α σ το

15

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

•fß sm

π ο τά μ ι, ε ξα π έλ υ σ α ν ά λ λ η μια μ ε γ ά ­ λη α ν τε π ίθ ε σ η (κ α τ ’ ε ν τ ο λ ή το υ Χ ίτλ ε ρ ) σ τις 29 Ιο υ ν ίο υ υπό τ η ν κ α θ ο ­ δ ή γ η σ η τ η ς Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν η ς Ο μ ά ­ δ α ς Δ ύσ ης. Οι έ ξ ι σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έ ν ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ά ν τσ ερ α π έτυ χ α ν π α τα ­ γω δώ ς, δ ε χ ό μ ε ν ε ς π υρ ά και από τ ο υ ς π ύ ρ γ ο υ ς τω ν 16 in τω ν σ υ μ μ α χ ι­ κώ ν θ ω ρ η κ τώ ν. Α κ ό μ α κι ό τα ν η βο λή ε ν ό ς π υ ρ ο β ό λ ο υ τ έ τ ο ιο υ δ ια μ ε τ ρ ή ­ μ α το ς δ ε ν π ε τύ χ α ιν ε τ ο ν σ τό χ ο τη ς , μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ν α π ο δ ο γ υ ρ ίσ ει έν α Tiger ή Panther σ ε ικα ν ή απ όσ τασ η. Π αρά τ ο τ ρ ο μ ε ρ ό π υρ τ ο ν εο α φ ιχ θ έ ν II Σώ μα Π ά ν τσ ερ SS (9η και 10η Μ ε ρ α ρ χ ίε ς Π ά ν τσ ερ SS) σ η μ είω σ ε μία το π ικ ή επ ιτυ χ ία κ α τα λ α μ β ά ν ο ­ ν τ α ς τ ο ν λ ό φ ο 112 δ υ τικ ά τ η ς Καν, έ ­ π ειτα από σ φ ο δ ρ έ ς μ ά χ ες. Ο σ τρ α ­ τ η γ ό ς Ν τό λ μ α ν κ α τ έ ρ ρ ε υ σ ε από έν α κα ρ δ ια κ ό επ εισ ό δ ιο και π έ θ α ν ε σ τις 29 Ιο υ ν ίο υ , γ ε γ ο ν ό ς που έδ ω σ ε σ το ν Χ ίτλ ε ρ τ η ν ε υ κ α ιρ ία να π ρ ο ω θ ή σ ει σ τη δ ιο ίκη σ η τ η ς 7 η ς Σ τρ α τιά ς έ ν α ν α ξιω μ α τικ ό τω ν SS, τ ο ν σ τρ α τη γ ό Π ά ο υ λ Χ ά ο υ σ ερ , επ ιλ ο γ ή μ ε τ η ν ο ­ π οία δ υ σ α ν α σ χ έτη σ ε τό σ ο ο Ρ ό μ μ ελ, όσ ο και ο Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ. Α κ ό μ α και σ ε ε κ ε ίν η τη φάση που οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις έ δ ε ιχ ν α ν φ α ν ε ρ ά πως ή τα ν π ολύ λ ίγ ε ς και α ν ή ­ μ π ο ρ ες να κ α τα τε μ α χ ίσ ο υ ν τ ο σ υ μ μ α χ ι­ κό π ρ ο γ εφ ύ ρ ω μ α , ο Χ ίτλ ε ρ και η O KW ε ­ ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να είν α ι θ ύ μ α τ α τ η ς κ α ­ λά ο ρ γ α ν ω μ έ ν η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς π ρ ο π α γά ν­ δ α ς, π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς άγρυπ να τ ις επ ι­ δ ε ικ τ ικ έ ς κ ιν ή σ ε ις το υ Π ά ττο ν σ τη ν ό τια Α γ γλ ία και το επ ίπ εδ ο ε τ ο ιμ ό τ η τ α ς τω ν 45 μ ερ α ρ χ ιώ ν τ η ς υ π ο θ ε τικ ή ς «1ης Ο μ ά ­ δ α ς Σ τρ α τιώ ν» το υ . Οι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς από α υ τ έ ς τ ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς δ ε ν ή τα ν π αρά φ α ν τά σ μ α τα , μ ο ν ά δ ε ς π ου υ π ή ρχα ν μ ό ­ νο σ τα χ α ρ τιά και σ τη ν π α ρ α π λ α νη τική ροή μ η ν υ μ ά τω ν α σ υ ρ μ ά το υ π ου είχ α ν σ τή σ ει οι σ υ μ μ α χ ικ έ ς υ π η ρ εσ ίες α ν τικ α τα σ κ ο π εία ς γ ια τ η ν εξα -π ά τη σ η τ η ς W ehrmacht. Οι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς υ π η ρ εσ ίες π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν είχ α ν δ ια π ρ ά ξει τε ρ ά σ τια σ φ ά λ μ α τα σ τις ε κ τ ιμ ή σ ε ις τ ο υ ς από τ η ν α ρ χή α κ ό μ α το υ 1944, ό τα ν α ν έ φ ε ρ α ν σ το ν Χ ίτλ ε ρ πως οι Σ ύ μ μ α χ ο ι π α ρ έτα σ ­ σαν σ τη Β ρ ε τα ν ία το υ λ ά χ ισ το ν 90 μ ε ­ ρ α ρ χ ίες και 22 α ν ε ξ ά ρ τ η τ ε ς τ α ξ ια ρ χ ίε ς (σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα είχ α ν μ ό νο 37, που τ ις α ν έβ α σ α ν ω ς τ ο ν Ιο ύ ν ιο σ τις 45). Η ε ξα π ά τη σ η σ υ ν εχ ίσ τη κ ε και μ ε τ ά τ η ν απ όβασ η. Σ τις 26 Ιο υ ν ίο υ τ ο γ ρ α φ ε ίο π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν «Β» θ ε ω ρ ο ύ σ ε πως ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να σ τα θ μ ε ύ ο υ ν σ τη ν Α γ γλ ία 67 μ ερ α ρ χ ίες , από τ ις ο π ο ίες 57 ή τα ν ε το ιμ ο π ό λ ε μ ε ς . Ο Α ϊζεν χ ά ο υ ε ρ ό μ ω ς ε ίχ ε ω ς ε φ ε δ ρ ε ία μ ό ν ο 15, π ου σ κ ό π ε υ ε να τ ις μ ε τ α φ έ ρ ε ι ό λ ε ς σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία ε υ θ ύ ς α μ έσ ω ς μ ό ­ λ ις θ α ε ξα σ φ ά λ ιζ ε ικα νό χώ ρο α ν ά π τυ ­ ξη ς . Ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α α υ τώ ν τω ν τρ α γ ι­ κώ ν σ φ α λ μ ά τω ν η O KW β ρ ισ κ ό τα ν μ ό ν ι­ μα σ το σ κ ο τά δ ι σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ο ύ σ ε τη σ ύ ν ­ θ εσ η και τ η ν ισχύ τω ν σ υ μ μ α χ ικώ ν δ υ νά -

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Κ α9ώ ς η μ άχη ε ξε λ ισ σ ό τα ν σ τη Ν ορ μ ανδ ία ο Ρ ό μ μ ελ γινό τα ν όλο και πιο σ κ επ τικό ς α να λο γ ιζό μ εν ο ς τη ν έκ β α σ ή τη ς . Ω σ τόσ ο σ υνέχισ ε να δ ιο ικ ε ί θ α υ μ ά σ ια και χω ρίς να π ρ ο δ ίδ ει σ τα σ τρ α τε ύ μ α τα το π αραμικρό ίχνος φ όβου.

μ εω ν π ου α ν τιμ ε τώ π ιζ ε σ τη μ ά χη ή επ ρ ό κ ε ιτο να α ν τιμ ε τω π ίσ ει σ το μ έλλο ν. Σ τις 3 Ιο υ λ ίο υ 1944 έδ ω σ ε σ το ν Ρ ό μ μ ελ μία α ν α φ ο ρ ά σ τη ν οπ οία ε κ τιμ ο ύ σ ε ό τι ο ε χ θ ρ ό ς δ ιέ θ ε τ ε σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία 250.000 ά ν δ ρ ε ς κα ι 43.000 ο χ ή μ α τα , τη σ τιγμ ή που οι Α γ γ λ ο -Α μ ερ ικ α ν ο ί είχ α ν ή δ η σ υ­ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι 929.000 ά ν δ ρ ε ς και 177.000 ο χ ή μ α τα .

Ο Ρ Ο Μ Μ Ε Λ Ε Ν Α Ν ΤΙΟ Ν ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ Η α ν α ν τισ το ιχ ία μ ε τ α ξ ύ σ χ εδ ίω ν και π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα ς ο δ ή γ η σ ε τ ο ν Ρ ό μ μ ελ σε μία ν έα μ ετω π ικ ή α ν τιπ α ρ ά θ εσ η με τ ο ν Χ ίτλ ε ρ σ το Μ π ε ρ χ τε σ γ κ ά ν τε ν σ τις 29 Ιο υ ν ίο υ , όπ ου μ ε τ έ β η και π άλι μαζί μ ε τ ο ν φ ο ν Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ έ π ε ιτ α από έ ν α κ ο ­ π ιώ δ ες ο δ ικ ό τα ξ ίδ ι 24 ωρών. Ο Χ ίτλ ε ρ (που τ ο υ ς ά φ η σ ε να π ε ρ ιμ έ ν ο υ ν σ το ν π ρ ο θ ά λ α μ ο έ ξ ι ώ ρ ες ) τ ο υ ς δ έ χ θ η κ ε π α­ γ ερ ά . Ε π α ν έλ α β ε μ ε τ ο ν πιο κ α τ η γ ο ρ η ­ μ α τικ ό τό ν ο πως οι π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ε ς δ ια τα ­ γ έ ς το υ γ ια ά μ υ ν α μ έχ ρ ις εσ χ ά τω ν ε ξ α ­ κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να ισ χ ύ ο υ ν κα ι τ ο υ ς είπ ε χω ρίς π ε ρ ισ τρ ο φ έ ς πως κα λά θ α έκ α ν α ν να ξε χ ά σ ο υ ν ο π ο ια δ ή π ο τε σ κέψ η γ ια π ό ­ λ ε μ ο κινήσ εω ν. Υ π ο σ χ έθ η κ ε π άλι 1.000 ν έα α ε ρ ο σ κ ά φ η , μ εγ ά λ ο α ρ ιθ μ ό φ ο ρ τ η ­ γώ ν α υ το κ ιν ή τω ν , το ρ π ιλ λ α κ ά το υ ς και υ π ο β ρ ύ χ ια γ ια δράσ η σ τη Μ ά γχ η και ζ ή ­

τη σ ε από τ ο ν σ τρ α τό απ λώ ς να σ υ­ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι τ ο σ υ μ μ α χ ικ ό π ρ ο γ ε φ ύ ­ ρω μα, τ ο οπ οίο θ α ε ξ ά λ ε ιφ ε η Luftw affe. Η « Α λεπ ο ύ τ η ς Ε ρ ή μ ο υ » (μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη το υ Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ) π ρ ο σ π ά θ η σ ε να κ α τ α δ ε ίξ ε ι έμ μ εσ α ό τι ο π ό λ ε μ ο ς ή τα ν πια χ α μ έ ν η υπ ό­ θ εσ η , α λλά ό τα ν π ίεσ ε να το υ επιτρ α π ε ί να κ ά ν ει μία π αρουσ ίασ η τ η ς γ ε ν ικ ό τ ε ρ η ς σ τρ α τη γ ικ ή ς κ α τά σ τα ­ σ ης, π έρ α από τ ις επ ιχ ειρ ή σ εις σ το μ έτω π ο τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς , ο Χ ίτλ ε ρ τ ο ν δ ιέ κ ο ψ ε α π ό το μ α : «Ν ομίζω πως θ α ή τ α ν κ α λ ύ τε ρ ο να α π ο χ ω ρ ή σ ετε» . Ο Ρ ό μ μ ελ έ κ α ν ε μ ε τα β ο λ ή και έ φ υ γ ε . Δ ε ν ε π ρ ό κ ε ιτο να δ ε ι π ο τέ π άλι τ ο ν Χ ίτλ ε ρ . Αν και δ ε ν υ π ή ρ ξε π ο τέ φ α ν α τι­ κ ό ς ε θ ν ικ ο σ ο σ ια λ ισ τή ς ο Ρ ό μ μ ελ ε ί­ χ ε κ λ ο ν ισ τε ί από τ η ν ε μ π ειρ ία α υ τή ς τ η ς σ υ ν ο μ ιλ ία ς μ ε τ ο ν Φ ύ ρ ερ . Α π ευ ­ θ υ ν ό μ ε ν ο ς μ ά λισ τα σ ε δ ύ ο από το υ ς έ μ π ισ το υ ς ε π ιτ ε λ ε ίς το υ , τ ο ν Σπάιν τ ε λ και τ ο ν Ρ ο ύ γ κε, έ φ θ α σ ε σ το ση­ μ είο να ε κ μ υ σ τ η ρ ε υ θ ε ί μ ε π ικρία: « Για τί θ α π ρ έπ ει ο ι μ ά χ ε ς μ α ς να κα ­ θ ο δ η γ ο ύ ν τ α ι από η λ ίθ ιο υ ς π ου β ρ ί­ σ κ ο ν τα ι π ολύ μ α κρ ιά από τ ο μ έτω π ο τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς ;» . Ε π ισ τρ έφ ο ν τα ς σ τη Γαλλία β ρ ή κ ε να τ ο ν π ε ρ ιμ έ ν ε ι σ το γ ρ α φ ε ίο το υ μία α ν α φ ο ρ ά τ η ν οποία είχ α ν σ υ ν τ ά ξ ε ι από κο ινο ύ ο ι σ τρ α τη γ ο ί Σ β έ π ε ν μ π ο υ ρ γ κ (που ε ίχ ε α να ρρ ώ σ ει) κα ι Χ ά ο υ σ ερ . Μ ιλ ο ύ σ ε γ ια α ν ά γ κη ά μ ε ­ σ ης υ π ο χώ ρ ησ ης σ τη γ ρ α μ μ ή π ο τα μ ό ς Ο ρ ν -Μ π ο υ λ ύ -Α β εν ά ι-Β ιλ έρ Μ π οκάζ-Κ ω μόν, η οπ οία π α ρ είχ ε σ τη ν Ο μ ά δ α Σ τρ α ­ τιώ ν «Β» δ ύ ο π λ ε ο ν ε κ τή μ α τ α : ή τα ν α ρ ­ κ ε τ ά μ ικ ρ ό τε ρ η σε ε ύ ρ ο ς , γ ε γ ο ν ό ς που σ ή μ α ινε ε ξο ικ ο ν ό μ η σ η δ υ ν ά μ ε ω ν και μ ε ­ γ α λ ύ τε ρ η π υ κ ν ό τη τα α μ υ ν τικ ώ ν τ μ η μ ά ­ τω ν ανά χ ιλ ιό μ ε τ ρ ο μ ετώ π ο υ , και έ θ ε τ ε τις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς έ ξω από τ ο β ε ­ λ η ν ε κ έ ς το υ δ ο λ ο φ ο ν ικ ο ύ π υ ρ ό ς τω ν ν α υ τικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν Σ υμμάχω ν. Το μ ε ιο ν έ κ τ η μ ά τ η ς ή τα ν πως π α ρ α χ ω ρ ο ύ ­ σε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν έ κ τα σ η τω ν μ π ο κά ζ α ­ μ α χ η τί, δ ίν ο ν τα ς σ το ν ε χ θ ρ ό τη δ υ ν α τό ­ τ η τ α να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει π ό λ ε μ ο ε λ ιγ ­ μώ ν σ ε α ν α π επ τα μ έν ο π εδ ίο , από τη σ τιγ μ ή που θ α π ετύ χ α ιν ε να δ ια ρ ρ ή ξε ι τ η ν το π ο θ ε σ ία σ ε κάπ οιο σ η μ είο . Η τα ν ο λ ο φ ά ν ε ρ ο πως η έ γ γ ρ α φ η α υ ­ τή π ρ ό τα σ η ή τα ν δ ια μ ε τ ρ ικ ά α ν τ ίθ ε τ η μ ε τη θ έσ η τ ο υ Χ ίτλ ε ρ , α λλά ο Ρ ό μ μ ελ τ η ν π ρ ο σ υ π έγ ρ α ψ ε και τ η ν π ρ ο ώ θ η σ ε σ το α ρ χ η γ ε ίο το υ Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ. Ο η λ ικ ιω ­ μ έ ν ο ς σ τρ α τά ρ χ η ς δ ε ν κ α θ υ σ τέ ρ η σ ε να π ρ ο σ θ έσ ε ι και τη δ ικ ή το υ υ π ο γρ α φ ή και να τ η ν α π ο σ τε ίλ ε ι σ το Μ π ερ χ τεσ γ κ ά ν τεν . Ο Ρ ό μ μ ελ μ ά λισ τα ε ίχ ε π ρ ο χω ρ ήσ ει λίγ ο π ριν κα ι σ ε μία ά λ λ η π ρ ω το β ο υ λ ία , θ έ τ ο ν τ α ς ό λ ε ς τ ις μ ο ν ά δ ε ς τ η ς Luftw affe και το υ Kriegsm arine π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη ζώ νη ε υ θ ύ ν η ς το υ υπό τ ις δ ια τ α γ έ ς το υ Σ τρ α το ύ . Σ το μ ε τ α ξ ύ ο Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ τ η ­ λ ε φ ώ ν η σ ε σ το Β ερ ο λ ίν ο τ η ν 1η Ιο υ λ ίο υ μ ε σ κοπ ό να α ν α φ έ ρ ε ι σ το ν α ρ χ η γ ό τ η ς OKW , σ τρ α τά ρ χ η Β ίλ χ ε λ μ Κ ά ιτε λ , τ η ν α-

π ο τυ χ ία μία ς το π ικ ή ς α ν τ ε ­ π ίθ εσ η ς π ου ε ίχ ε ε π ιχ ειρ ή ­ σ ει η W ehrmacht. Η τ η λ ε φ ω ­ ν ικ ή σ υ ν ο μ ιλ ία σ ύ ν το μ α κ ά ­ λ υ ψ ε γ ε ν ικ ό τ ε ρ α σ τρ α τη γ ι­ κά θ έ μ α τ α από τα οπ οία π ρ ο έ κ υ π τε πως η κ α τά σ τα ­ ση ή τα ν δ ρ α μ α τικ ή γ ια τ ο Γ' Ράιχ. Α π ελ π ισ μ έν ο ς ο Κ ά ιτε λ ρ ώ τη σ ε: «Τι π ρ έπ ει να κ ά ­ ν ο υ μ ε;» και ο Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ το υ α π ά ντη σ ε: «Να κ ά ν ε τ ε ε ιρ ή ν η , α ν ό η το ι. Τι ά λ λ ο μ π ο ρ ε ίτε να κ ά ν ε τε;» . Το υ π ό μ ν η μ α τω ν Σ β έπ εν μ π ο υ ρ γ κ -Χ ά ο υ σ ερ έφ θ α σ ε σ το α ρ χ η γ ε ίο το υ Φ ύ ρ ερ τ η ν ίδια μ έρ α . Δ ιαβάζ ο ν τ ά ς το ο Γ ιό ν τλ π ρ ό τε ιν ε να α π ο ρ ρ ιφ θ εί α μ έσ ω ς, α­ φ ο ύ ο ύ τ ε λίγ ο ο ύ τ ε π ολύ ζη ­ το ύ σ ε τ η ν εκ κ έν ω σ η μ ε γ ά ­ λ ο υ μ έ ρ ο υ ς τ η ς Γαλλίας τη σ τιγμ ή π ου ο ε χ θ ρ ό ς δ ε ν ε ί­ χ ε ε μ π λ έ ξ ε ι ο ύ τ ε τ ο 1/3 τω ν δ ια θ έσ ιμ ω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν το υ (I). Π ρ ο ς έ κ π λ η ξη ό λω ν ο Χ ίτλ ε ρ δ ε ν ε ξ ε μ ά ν η α λλά α ρ κ έ σ τη κ ε να επ α ν α λ ά β ει ό τι η δ ια τα γ ή το υ γ ια ά μ υ να επ ιτό π ο υ χ ω ρ ίς κα μ ία υπ ο­ χώ ρηση π α ρ έ μ ε ν ε σε ισχύ. Ο λ ε ς ο ι δ ιε ισ δ ύ σ ε ις τω ν Σ υ μ μ ά χω ν έ π ρ επ ε να α ν τι­ μ ετω π ισ το ύ ν μ ε το π ικ έ ς α ­ ν τε π ιθ έ σ ε ις . Τη ν ε π ο μ έ ν η κ α τ έ φ θ α σ ε σ το α ρ χ η γ είο το υ Ρ ο ύ ν τσ τε ­ ν τ έ ν α ς ε ιδ ικ ό ς α π ε σ τα λ μ έ ­ ν ο ς το υ Φ ύ ρ ερ , ο σ υ ν τα γ μ α ­ τά ρ χ η ς Χ ά ινρ ιχ Μ π ό ρ γκ μ α ν , μ ε τ η ν ε ­ ν το λ ή να π α ρ α δ ώ σ ει σ το ν σ τρ α τά ρ χ η τη δ ιε μ β ο λ ή τω ν Φ ύλλω ν Δ ρ υ ό ς σ το ν Σ τα υ ­ ρό τω ν Ιπ π οτώ ν και π α ρ ά λ λ η λ α έ ν α ν φ ά ­ κ ε λ ο μ έσ α σ το ν ο π ο ίο υ π ή ρ χ ε μία ιδ ιό ­ χ ειρ η επ ισ το λ ή το υ Χ ίτλ ε ρ , μ ε τ η ν οποία τ ο ν α π ο σ τρ ά τε υ ε λόγω τ η ς κα τά σ τα σ η ς τ η ς υ γ ε ία ς και τ η ς η λ ικ ία ς το υ . Η τα ν η δ ε ύ τ ε ρ η φ ο ρ ά μ έσ α σε τρ ία χ ρ ό ν ια που ο Φ ύ ρ ερ α π άλλασ σ ε τ ο ν Ρ ο ύ ν τσ τε ν τ από τα κ α θ ή κ ο ν τά το υ . Το σ χόλιο τ ο υ τ ε ­ λ ε υ τα ίο υ π ρ ο ς τ ο ν Ρ ό μ μ ελ ή τα ν χ α ρ α ­ κ τη ρ ισ τικ ό : « Δ ό ξα τω Θ εώ , δ ε ν θ α είμ α ι δ ιο ικ η τή ς κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ η ς επ ερ χ ό μ ε ν η ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς !» . Τ η ν ίδια μ έρ α έχα σ ε τη θ έσ η το υ ο φ ο ν Σ 6 έπ εν μ π ο υ ρ γ κ , χω ρίς να λ ά β ε ι ο ύ ­ τ ε π α ρά σ ημ ο , ο ύ τ ε επ ισ το λ ή . Α ν τικ α τα ­ σ τά τη ς το υ ο ρ ίσ τη κ ε ο σ τρ α τη γ ό ς Χ α νς Ε μπ ερμ π α χ, π α λα ιό ς δ ιο ικ η τή ς μ ε ρ α ρ ­ χ ία ς και σ ώ μ α το ς Π ά ν τσ ερ σ το Α ν α το λ ι­ κό Μ έτω π ο και κα λ ό ς γ ν ώ σ τη ς τω ν τ α ­ κτικ ώ ν τω ν τεθ ω ρ α κ ισ μ έν ω ν . Αν και θ ε ω ­ ρ η τικ ά ο Ρ ό μ μ ελ ή τα ν ο υπ ’ α ρ ιθ μ ό ν 1 υ ­ π ο ψ ή φ ιο ς γ ια τ η ν α νά λη ψ η τ η ς η γ εσ ία ς τ η ς Α ν ώ τα τη ς Δ ιο ίκ η σ η ς Δ ύ σ η ς, ο Χ ίτλ ε ρ τ η ν π ρ ο σ έ φ ε ρ ε σ το ν σ τρ α τά ρ χ η Γκύν τ ε ρ φ ο ν Κ λ ο ύ γ κ ε. Π λ η ρ ο φ ο ρ ο ύ μ ε ν ο ς τα ν έ α ο Ρ ό μ μ ελ σ χολίασ ε: « 0 α είμ α ι ο ε ­

Φ ο ρ τω μ ένο ι μ ε π υρομ α χικά ά νδ ρ ες τη ς 12ης Μ ερ α ρ χ ία ς Π ά ν τσ ερ των SS "H itlerjugend" ε το ιμ ά ζ ο ν τα ι για μ ια νέα μάχη σ τη Ν ορ μ ανδ ία.

π ό μ ε ν ο ς π ου θ α δ ιω χ θ εί» . Π ριν α να χ ω ρ ήσ ει γ ια τη Γαλλία ο Κ λ ο ύ γ κ ε ε ν η μ ε ρ ώ θ η κ ε γ ια τη ν έ α δ ιο ί­ κησ η π ου α ν ελ ά μ β α ν ε από τ ο ν Χ ίτλ ερ , τ ο ν Γ ιό ν τλ και τ ο ν Κ ά ιτε λ . Από α υ τά π ου ά κ ο υ σ ε π ε ίσ θ η κ ε πως ο Ρ ό μ μ ελ ή τα ν α ­ π λώ ς έ ν α ς α π είθ α ρ χ ο ς η ττο π α θ ή ς και πως η κρίσ η σ το Δ υ τικ ό Μ έτω π ο π ρ ο ε ρ ­ χ ό τα ν από τ η ν κα κή τ α κ τ ικ ή τω ν α ν ώ τα ­ τω ν α ξιω μ α τικ ώ ν ο ι ο π ο ίο ι είχ α ν επ ιφ ο ρ τ ισ θ ε ί μ ε τ η ν ά μ υνα . Φ θ ά ν ο ν τα ς σ το Λα Ρος Γ κ υ γ ιό ν σ τις 3 Ιο υ λ ίο υ ή τα ν ε ξ α ιρ ε ­ τικ ά α ισ ιό δ ο ξο ς και α π ο φ α σ ισ μ έν ο ς να « β ά λ ει σ τη θ έσ η το υ » τ ο ν Ρ ό μ μ ελ . Κ α τά τ η ν π ρώ τη σ υ ζή τη σ η π ου είχ α ν μαζί τ ο ν χ α ρ α κ τή ρ ισ ε « υ π ερ β ο λ ικ ά α π α ισ ιό δ ο ξο » και ε π έ μ ε ν ε ό τ ι ε ίχ ε ε π ιτ ρ έ ψ ε ι σ το ν ε α υ ­ τ ό το υ να ε π η ρ ε α σ τ ε ί π ολύ ε ύ κ ο λ α από τ η « δ ή θ ε ν τ ρ ο μ ε ρ ή α π ο τε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α τω ν όπ λω ν το υ ε χ θ ρ ο ύ » . Α π α ίτη σ ε από τ ο ν Ρ ό μ μ ελ να τ η ρ ε ί πιο π ισ τά τις ε ­ ν τ ο λ έ ς το υ Φ ύ ρ ερ και το υ ξε κ α θ ά ρ ισ ε ό τι σ το ε ξ ή ς θ α έ π ρ επ ε να μ ά θ ε ι να υπα­

κ ο ύ ε ι σ το υ ς α ν ω τέ ρ ο υ ς το υ . Η σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά α υ τή έ κ α ν ε δ ικ α ιο λ ο γ η μ έ ν α τ ο ν Ρ ό μ μ ελ να ε κ ρ α γ ε ί, π ολύ π ερ ισ σ ό τε ­ ρο ε π ε ιδ ή ο ι φ ρ α σ τικ έ ς β ο ­ λ έ ς το υ Κ λ ο ύ γ κ ε έ γ ιν α ν π α­ ρ ου σ ία ο λ ό κ λ η ρ ο υ το υ ε π ιτ ε ­ λ ε ίο υ το υ . Η « Α λεπ ο ύ τ η ς Ε­ ρ ή μ ο υ » α π έρ ρ ιψ ε τ η ν κ ρ ιτι­ κή το υ Χ ίτλ ε ρ και σ υ ν έσ τη σ ε σ το ν Κ λ ο ύ γ κ ε να ε ίν α ι πιο π ρ ο σ ε κ τικ ό ς και να φ ρ ο ν τ ί­ σ ει να ε π ισ κ ε φ θ ε ί π ρώ τα το μ έτω π ο π ριν δ ια μ ο ρ φ ώ σ ει προσω π ική άπ οψ η γ ια τα π ρ ά γ μ α τα . Οι τ ό ν ο ι α ν έβ η κ α ν τό σ ο π ολύ ώ σ τε κάπ οια σ τιγ ­ μή ο Κ λ ο ύ γ κ ε δ ιέ τ α ξ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς π α ρ ισ τά μ ε ν ο υ ς να φ ύ ­ γ ο υ ν από τ ο δ ω μ ά τιο κα ι να το ν α φ ή σ ο υ ν μ ό ν ο το υ με τ ο ν Ρ ό μ μ ελ . Ο πω ς φ ά ν η κ ε λίγ ο α ρ γ ό ­ τε ρ α ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν «Β» ε ίχ ε δ ίκ ιο . Ο α ρ χ η γ ό ς ε π ιτε λ ε ίο υ τ η ς Ανώ­ τα τη ς Δ ιο ίκ η σ η ς Δ ύ σ η ς, σ τρ α τη γ ό ς Μ π λ ο ύ μ ε ν τρ ιτ, έ ­ γ ρ α ψ ε γ ια τ ο ν ν έ ο π ρ ο ϊσ τά ­ μ εν ό το υ : «Ο σ τρ α τά ρ χ η ς φ ο ν Κ λ ο ύ γ κ ε ή τα ν έ ν α ς σ τιβ α ρ ό ς, ε π ιθ ε τ ικ ό ς τύ π ο ς σ τρ α τιω τικ ο ύ . Σ τη ν α ρ χή ή ­ τα ν π ολύ ε ν θ ο υ σ ιώ δ η ς και α ισ ιό δ ο ξο ς , όπω ς ό λ ο ι ο ι ν εο δ ιο ρ ιζ ό μ ε ν ο ι δ ιο ικ η τ έ ς . Μ έ ­ σα σ ε λ ίγ ε ς μ έ ρ ε ς έ γ ιν ε πολύ σ ο β α ρ ό ς και ή σ υ χ ο ς. Σ το ν Χ ίτλ ε ρ δ ε ν ά ρ εσ ε ο α λ λ α γ μ έ ­ ν ο ς τ ό ν ο ς τω ν α ν α φ ο ρ ώ ν το υ » . Χ ρ ε ιά σ τη κ ε μία μ ό ν ο επ ίσ κεψ η σ το μ έτω π ο γ ια να π ρ ο σ γ ε ιω θ εί α νώ μ α ­ λα ο Κ λ ο ύ γ κ ε σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Α ­ κο λ ο ύ θ ω ς ά φ η σ ε τ ο ν Ρ ό μ μ ελ να δ ιε ξ ά ­ γ ε ι τη μ ά χη όπω ς ν ό μ ιζε κ α λ ύ τε ρ α και δ ε ν α ν α μ ίχ θ η κ ε π ο τέ π ά λι σ τα ζ η τή μ α τα τ η ς Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν «Β». Σ τις 5 Ιο υ λ ίο υ ο Ρ ό μ μ ελ ε ίχ ε ν έ α επ α ­ φ ή μ ε τ ο ν Ε μπ ερμ π α χ, κά τω από τ ις δ ια ­ τ α γ έ ς τ ο υ ο π ο ίο υ υ π ά γ ο ν τα ν πια έ ξ ι σώ­ μ α τα και 500 ά ρ μ α τα μ ά χη ς. Α πό τα τ ε ­ λ ε υ τ α ία τα 430 ή τ α ν σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έ ν α γ ύ ­ ρω από τ η ν Κ αν και ο Ρ ό μ μ ελ ε ν δ ια φ ε ρ ό τ α ν ζω ηρ ά για τ η ν α σ φ ά λ εια α υ τή ς τ η ς π ερ ιο χ ή ς π ου έ φ ρ α ζ ε σ το ν ε χ θ ρ ό τ ο ν δ ρ ό μ ο γ ια τ η ν π εδ ιά δ α τ η ς Φ αλαίζ. Οι δ ύ ο ά ν δ ρ ε ς σ υ ζή τη σ α ν το π ρ ό β λ η μ α το υ τ ο μ έ α τ η ς Κ αν και τ ο πώς θ α μπ ο ­ ρ ο ύ σ ε να σ υ γ κ ρ ο τ η θ ε ί μια ν έα μ α ζική κρ ο ύ σ η τω ν Β ρ ε τα ν ώ ν και τω ν Κ αναδώ ν, η οπ οία κ α τ έ λ η ξ ε σ τη ν κ α τά λ η ψ η τ η ς π ό λ η ς σ τις 9 το υ μήνα. Ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε χ ά σ ει ά λ λ ο υ ς 3.500 ά ν δ ρ ε ς γ ια να κ ε ρ δ ίσ ε ι έ ν α ν σω ρό ερειπ ίω ν. Ο λ ε ς οι μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ η ς 7 η ς Σ τρ α τιά ς ή τα ν π λ έ ο ν π ολύ ε ξ α σ θ ε ν η μ έ ν ε ς , ενώ α κ ό μ α και ε ­ κ ε ίν ε ς π ου π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ν από τη 15η Σ τρ α τιά έ φ θ α ν α ν ε λ λ ιπ ε ίς . Ο Ρ ό μ μ ελ επ ισ κ έ φ θ η κ ε π ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν ε ς θ έ σ ε ις ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Η "ΘΑΝΑΣΙΜΗ ΖΩΝΗ" ΤΟΥ ΡΟΜΜΕΛ

Επειτα από τη ν πρώτη επ ιθεώ ρησ η που π ραγματοπ οίησ ε στις γ α λ λ ικ ές α κ τ έ ς το ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1944, ο Ρ ό μ μ ελ επ ισ ήμα νε τη ν α νά γκη για ισ χ υ ρ ό τερ ε ς ο χυ ρώ σ εις λ έ γ ο ν τα ς χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά σε έ ­ να ν επ ιτελή το υ : "Η μόνη μας π ιθ α ν ό τη τα θ α είνα ι σ τις α κ τ έ ς - ο ε ­ χ θ ρ ό ς είνα ι πάντα πιο α δ ύ ν α μ ο ς σε εκ είν ο το σ ημείο. Θ έλω ν ά ρ κ ες κατά προσωπικού, α ν τια ρ μ α τικ έ ς ν ά ρ κ ες , ν ά ρ κ ες κατά α ερ α γ η μ ά ­ των. Θ έλω ν ά ρ κ ες που να β υ θ ίζ ο υ ν πλοία και ν ά ρ κ ες που να β υ θ ί­ ζο υ ν απ οβατικά σ κάφ η. Θ έλω μ ερ ικά να ρκοπ έδ ια έτσ ι σ χ εδ ια σ μ έ­ να ώ στε το π εζικό μας να μπ ορεί να τα διασ χίσ ει, αλλά όχι και τα

κ ο ν τά σ τη ν Καν σ τις 12 και σ τις 15 Ιο υ λ ί­ ο υ, π ρ ο τε ίν ο ν τα ς μ έ τ ρ α β ε λ τίω σ η ς και δ ια τ ά ζ ο ν τα ς τ η ν οργάνω σ η ά μ υ ν α ς σ ε β ά θ ο ς.

iQ

Μ

ΤΟ Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α ΤΟΥ Ρ Ο Μ Μ Ε Λ Κ Α Ι Η Π Α Ρ Ε Μ Β Α Σ Η ΤΗ Σ Μ Ο ΙΡ Α Σ Ο Κ λ ο ύ γ κ ε και ο Ρ ό μ μ ελ δ είπ ν η σ α ν α ρ κ ε τ έ ς φ ο ρ έ ς μαζί κ α τά το π ρ ώ το δ ε ­ κ α π ε ν θ ή μ ε ρ ο το υ Ιο υ λ ίο υ και χω ρ ίς α μ ­ φ ιβ ο λ ία σ υ μ φ ώ ν η σ α ν ω ς π ρ ο ς τ η ν κρ ισ ι­ μ ό τ η τ α τ η ς κ α τά σ τα σ η ς . Σ τις 16 το υ μ ή ­ να ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς π ρ ο χώ ρ η σ ε σ το πιο τ ο λ ­ μ η ρ ό β ή μ α π ου ε ίχ ε κ ά ν ε ι π ο τέ . Σ υ ν έ τ α ­ ξ ε έ ν α υ π ό μ ν η μ α π ρ ο ς τ ο ν Φ ύ ρ ερ μ ε το ο π ο ίο ε ξη γ ο ύ σ ε α π ρ ο κά λ υ π τα τη διαγ ρ α φ ό μ ε ν η κ α τα σ τρ ο φ ή σ το Δ υ τικ ό Μ έ ­ τω π ο και ζ η το ύ σ ε να β ρ ε θ ε ί π ο λ ιτικ ή λ ύ ­ ση σ το θ έ μ α . Ο Κ λ ο ύ γ κ ε ό χι μ ό ν ο δ ε ν ε ­ μ π ό δισ ε τ η ν π ρ ο ώ θ η σ η α υ το ύ το υ ε γ ­ γ ρ ά φ ο υ π ρ ο ς τ ο Μ π ε ρ χ τε σ γ κ ά ν τε ν , α λ ­ λά τ ο σ υ ν ό δ ε υ σ ε μ ε μία δ ικ ή το υ σ η μ είω ­ ση λ έ γ ο ν τ α ς ό τι «ο σ τρ α τά ρ χ η ς Ρ ό μ μ ελ , δ υ σ τυ χώ ς, έ χ ε ι δ ίκιο » . Η W ehrm acht ε ίχ ε χ ά σ ει ω ς τ ό τ ε 117.000 ά ν δ ρ ε ς σ τη Ν ο ρ ­ μ α νδ ία και ε ίχ ε λ ά β ε ι μ ό νο 10.000 α ν τικ α ­ τ α σ τ ά τ ε ς . Η τα ν κ α ιρ ό ς γ ια τη Γ ερ μ α νία να α ν τιμ ε τω π ίσ ει τ η ν α λ ή θ εια . Σ το σ ύ ν το μ ο υ π ό μ ν η μ ά το υ ο Ρόμ­ μ ε λ α ν έ φ ε ρ ε ό τι η χ ε ιρ ό τ ε ρ η κρίση σ τη Ν ο ρ μ α ν δ ία π λη σ ία ζε γο ρ γ ά . Τα σ τ ρ α τ ε ύ ­ μ α τα μ ά χ ο ν τα ν όπω ς π ά ν τα ηρω ικά , α λ ­ λά η ισχύς το υ ε χ θ ρ ο ύ (κυ ρ ίω ς σ ε π υ ρ ο ­

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ά ρ μ α τα το υ ε χ θ ρ ο ύ . Θ έλω ν ά ρ κ ες που να εκ ρ ή γ ν υ ν τα ι μ ε το ά γ γ ιγ ­ μα εν ό ς σ ύ ρ μ α το ς, ν ά ρ κ ες που να εκ ρ ή γ ν υ ν τα ι ό τα ν ένα σύρμα κ ό β ετα ι, ν ά ρ κ ες τη λ ε χ ε ιρ ιζ ό μ ε ν ε ς και ν ά ρ κ ες που να α ν α τιν ά ζο ­ ν τα ι μέσω α ν ίχ ν ευ σ η ς μ ε δ έσ μη φ ω τός". "Ο Γερμανός σ τρ α τά ρ χ η ς που κ α τ έ β α λ ε τέτο ια π ροσ π άθεια για να α π οκρ ούσ ει τη ν εισ βολή στη Δύση, γνώ ρ ιζε ότι ο π ό λ εμ ο ς ήταν χ α μ έν ο ς και ότι ο μόνος τρόπ ος να π ερ ιο ρ ισ τεί η κα τα σ τρ ο φ ή ήταν να βγει από τη μέση ο Χ ίτλ ερ ", έγ ρ α ψ ε ο Κ α ρ τιέ. Μ έχ ρ ι να επ ιτευ ­ χ θ ε ί όμω ς α υ τό ο Ρ ό μ μ ελ ή θ ε λ ε να καθηλώ σ ει το υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς και να τ ο υ ς σ τερ ή σ ει τη νίκη ή να τη ν α ν α β ά λ λ ει. Σ κ ό π ευ ε να μ ε τ α τ ρ έ ­ ψ ει τις α κ τ έ ς σε μια "θ ανάσ ιμη ζώνη" και οι ιδ έ ε ς το υ έγ ιν α ν γρή­ γορα π ράξη. Μ έσ α σε ένα εξά μ η ν ο η Ο μάδ α Σ τρ α τιώ ν "Β" το π ο θ έ ­ τη σ ε τριπ λάσ ιες ν ά ρ κ ες από ό σ ες είχ ε "φ υ τέψ ει" τα π ροη γούμενα τέσ σ ερ α χρ ό νια , αλλά και πάλι δ εν κ α τά φ ερ ε να φ θ ά σ ε ι σ τον δ υ ­ σ θ εώ ρ η το στόχο των 20 0 εκ α το μ μ υ ρ ίω ν ναρκώ ν που ζ η το ύ σ ε ο Ρ ό μ μ ελ. Κ ατά τη ν απόβασή τ ο υ ς οι Σ ύμ μ α χ ο ι ή λ θ α ν αντιμέτω π οι με 6,5 εκ α το μ μ ύ ρ ια ν ά ρ κ ες και τέσ σ ερ ις δ ια δ ο χ ικ ές ζώ νες α ντι-α π οβατικώ ν κωλυμάτω ν. Ο Γερμανός σ τρ α τά ρ χ η ς υπ ολόγιζε να δ η μ ι­ ου ρ γή σ ει έν α ν α νυ π έρ β λ η το κυκεώ να εμποδίω ν πάνω στα οποία θ α έσ π αζε η ορμή τω ν εισβολέω ν. Μ ερ ικ ά από τα κω λύματα θ α ή­ τα ν υπ οβρύχια, ενώ άλλα θ α β ρ ίσ κο ν τα ν στις π α ρ υφ ές τη ς α μ μ ο υ ­ δ ιά ς και άλλα στα μ ετό π ισ θ εν , σε χώ ρους όπου θ α μπ ορούσε να γί­ νει ρίψ η αερα γημά τω ν. Οι "τσ εχ ικο ί σκαντζόχοιροι" κ α τα σ κ ευ ά ζο ­ ν τα ν από σ υ γ κ ο λ λ η μ έν ες σ ιδ η ρ ο τρ ο χ ιές , τα "τε τρ ά ε δ ρ α " από μπε­ τό ν που ετο ιμ α ζ ό τα ν επ ιτόπ ου, τα "άλογα διαζώ μα το ς" (που συχνά έφ ε ρ α ν ν ά ρ κ ες ή λεπ ίδ ες για να σχίσουν τα ύφ αλα των πλοίων) από ξυ λ ε ία που οι Γερμανοί α π έκτησ α ν από τα νο ρ μ α νδικά δάση. Ε υ τυχώ ς για τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς η απόβασή το υ ς σε φάση άμπ ω της ε ­ ξ ο υ δ ετέ ρ ω σ ε α ρ κ ε τά από τα πιο επ ικίνδυ να κω λύματα που ε ίχ ε τ ο ­ π ο θ ετή σ ε ι η Ο μάδ α Σ τρ α τιώ ν "Β ", αν και σ η μ ειώ θη κα ν π ολλές α ­ π ώ λειες από τ ις ε υ φ υ ε ίς π α γίδ ες που είχ ε εμ π ν ευ σ θ εί ο Ρ όμμελ.

β ο λ ικ ό κα ι ά ρ μ α τα ), ο π ολύ χ α μ η λ ό ς ρ υ θ μ ό ς ά φ ιξ η ς τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν ε ν ισ χ ύ ­ σ εω ν, ο ι τ ρ ο μ ε ρ έ ς α π ώ λ ειες τω ν μ ά χι­ μω ν μ ο νά δ ω ν, η α π ειρία π ο λλώ ν ν ε ο σ ύ ­ σ τα τω ν σ χ η μ α τισ μ ώ ν και η ε κ π λ η κ τικ ή ς σ φ ο δ ρ ό τ η τα ς π α ρ έμ β α σ η τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς α ερ ο π ο ρ ία ς σ ή μ α ινα ν πως ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι θ α κ α τό ρ θ ω ν α ν τ ε λ ικ ά να διασ π άσ ουν τ ις γ ρ α μ μ έ ς τ η ς W ehrm acht και να ξ ε χ υ ­ θ ο ύ ν σ το ε σ ω τε ρ ικ ό τ η ς Γαλλίας σ ε π ολύ σ ύ ν το μ ο χ ρ ό ν ο . Το έ γ γ ρ α φ ο έ φ ε ρ ε επ ί­ σ ης μία ιδ ιό χ ειρ η σ ημ είω σ η: «Είναι απ α­ ρ α ίτ η το να ε ξ α χ θ ο ύ ν π ο λ ιτικ ά σ υ μ π ερ ά ­ σ μ α τα από α υ τή τ η ν κα τά σ τα σ η » . Σ υ να ι­ σ θ α ν ό μ ε ν ο ι τ η ν α ν τίδ ρ α σ η το υ Χ ίτλ ε ρ σ ε μία τό σ ο ω μή π ρ ό κλ η σ η π ρ ο ς τ η ν ε ­ ξο υ σ ία και τ η ν α υ θ ε ν τ ία το υ τό σ ο ο Σ π ά ιν τελ , όσ ο και ο σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Τέμ π ελ χ ο φ π ίεσ α ν τ ο ν Ρ ό μ μ ελ να δ ια γ ρ ά ­ ψ ει τη λ έ ξ η « π ο λιτικά » από τ ο κ ε ίμ ε ν ο . Ε κ ε ίν ο ς τ ο έ π ρ α ξε και κα τό π ιν υ π έγρ α ­ ψε το υπόμνημα. Τ η ν ε π ο μ έ ν η ο Ρ ό μ μ ελ ανα χώ ρ ησ ε γ ια να ε π ισ κ ε φ θ ε ί τ ο II Σ ώ μα Π ά ντσ ερ τω ν SS και δ ύ ο ά λ λ ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς π ου ε ί­ χαν υ π ο σ τεί σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κ ο ν τά σ το Β ιλ έ ρ Μ π οκάζ. Α π οφ ά σ ισ ε ό μ ω ς να τρ ο π ο π ο ιή σ ει τ ο π ρ ό γρ α μ μ ά το υ και να σ υ ν α ν τη θ ε ί μ ε τ ο ν ε π ικ ε φ α λ ή ς το υ I Σώ ­ μ α το ς Π ά ν τσ ερ SS, σ τρ α τη γ ό Γ ιό ζεφ Ν τή τρ ιχ , π ου κ α τ ε ίχ ε θ έ σ ε ις σ το ν α π ει­ λ ο ύ μ ε ν ο τ ο μ έ α α ν α το λ ικ ά τ ο υ π ο τα μ ο ύ Ορν. Ε κ ε ίν ο ς δ ια μ α ρ τυ ρ ή θ η κ ε ο ρ γ ισ μ έ ­ ν ο ς για τ η ν έ λ λ ε ιψ η ε φ ο δ ίω ν , τη μη α ν τι­ κα τά σ τα σ η τω ν α π ω λειώ ν και τ η ν ε ξ α φ ά ­ νισ η τ η ς Luftw affe. «Οι μ έρ α ρ χ ο ί το υ ,

Μ π ή τρ ιχ και Μ ά γ ιερ , ε κ φ ρ ά ζ ο ν τ α ι μ ε τ η ν ίδια ο ξ ύ τ η τ α . Α κ ό μ α και οι ίδ ιο ι οι π ρ α ιτω ρ ια ν ο ί έ χ ο υ ν χ ά σ ει τ ο ν φ α να τισ μ ό τ ο υ ς κα ι α μ φ ιβ ά λ λ ο υ ν γ ια τ ο ν Φ ύρ ερ », έγ ρ α ψ ε ο Κ α ρ τιέ. Ο Ρ ό μ μ ελ έ φ υ γ ε από τ ο α ρ χ η γ είο το υ Ν τή τ ρ ιχ σ τις 16.00 και τ ο α υ το κ ίν η τό το υ π ή ρ ε τ ο ν δ ρ ό μ ο π ου ο δ η γ ο ύ σ ε μέσ ω το υ Σ α ίν Π ιέρ π ρ ο ς τ ο Λα Ρος Γκυγιόν. Υ ­ π ήρ χα ν π α ν το ύ ε χ θ ρ ικ ά α ε ρ ο σ κ ά φ η που α ν α ζη το ύ σ α ν και π ρ ο σ έβ α λ λ α ν ε π ίγ ει­ ο υ ς σ τό χ ο υ ς . Ε π ιθ υ μ ώ ν τα ς να μ ειώ σ ει τ ο ν κ ίν δ υ ν ο ο σ τρ α τά ρ χ η ς δ ιέ τ α ξ ε τ ο ν ο δ η γ ό το υ , δ ε κ α ν έ α Ν τά ν ιε λ , να α κ ο λ ο υ ­ θ ή σ ε ι έ ν α ν π α ρ ά δ ρ ο μ ο λ ίγ ο π ριν τ ο Λαβ α ρ ό τ. Π ρ ό θ ε σ η το υ Ρ ό μ μ ελ ή τ α ν να β γ ε ι και π ά λι σ το ν κ ύ ρ ιο δ ρ ό μ ο λ ίγ α χ ι­ λ ιό μ ε τ ρ α β ό ρ ε ια το υ Β ιμ ο υ τ ιέ και από ε ­ κ ε ί να κ ιν η θ ε ί α ν α το λ ικ ά π ρ ο ς τ ο ν Σ η ­ κ ο υ ά ν α και τ ο α ρ χ η γ είο το υ . Το α υ το κ ί­ ν η τ ό το υ έ φ θ α σ ε σ το ν κ ύ ρ ιο δ ρ ό μ ο που ο δ η γ ο ύ σ ε ν ό τια π ρ ο ς τ ο Β ιμ ο υ τιέ , έ χ ο ­ ν τα ς τ ο ν λο χ ία Χ ό λ κ ε να επ ιβ α ίν ει σε ό λ η τη δ ια δ ρ ο μ ή σ το πίσω μ έ ρ ο ς γ ια να ε π ιτη ρ ε ί τ ο ν ο υ ρ α ν ό και να φ ω ν ά ξε ι αν έ β λ ε π ε ε χ θ ρ ικ ά α ερ ο σ κ ά φ η να σ τ ρ έ φ ο ­ ν τα ι π ρ ο ς τ ο ό χ η μ α . Μ αζί μ ε τ ο ν Ρ ό μ μ ελ τ α ξ ίδ ε υ α ν δ ύ ο α κ ό μ η ε π ιτε λ ικ ο ί α ξιω μ α ­ τικ ο ί, ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Ν ό ιχ α ο υ ζ και ο λ ο ­ χ α γ ό ς Λ α ν γ κ . Ξ α φ ν ικά ο Χ ό λ κ ε κ ρ α ύ γ α ­ σ ε ό τ ι ε ίδ ε μ α χ η τικ ά α ερ ο π λ ά ν α να κατ ε υ θ ύ ν ο ν τ α ι π ρ ο ς τ ο ν δ ρ ό μ ο π ου α κ ο ­ λ ο υ θ ο ύ σ α ν . Ε ρ χ ο ν τα ν από τ η ν πίσω π λευ ρ ά , π ε τώ ν τα ς γ ρ ή γ ο ρ α και σ ε μ ικ ρ ό ύ ψ ο ς. Ο ο δ η γ ό ς ά κ ο υ σ ε μία φ ω νή να τ ο ν δ ια τά ζ ε ι να α υ ξή σ ε ι τ η ν τ α χ ύ τ η τ α το υ

Την π ρ ο η γο ύ μ ενη το υ τρ α υ μ α τισ μ ο ύ το υ ο Ρ ό μ μ ελ μ ε λ ε τ ά έναν χ ά ρ τη μ α ζ ί μ ε το ν αρ χη γό το υ ε π ιτε λ ε ίο υ το υ , σ τρ α τη γ ό Χανς Σ π ά ιν τελ (α ρ ισ τερ ά ). Ο Σ π ά ιν τελ ή τα ν εν ερ γ ό μ έλ ο ς το υ κύκλου των συνω μοτώ ν που ή θ ε λ α ν να α ν α τρ έψ ο υ ν το ν Χ ίτλ ερ . H W ehrm acht η τ τ ή θ η κ ε τελ ικ ά σ τη Ν ορ μανδ ία α φ ο ύ π ρώ τα έχ α σ ε, μ ε τα ξ ύ άλλων, κα ι το ν Ερβιν Ρ ό μ μ ελ . Σ τη φ ω το γ ρ α φ ία Α μ ερ ικ α ν ο ί τρ α υ μ α τιο φ ο ρ ε ίς εξε τά ζ ο υ ν έναν βαρ ιά κ τυ π η μ ένο Γερμανό σ τρ α τιώ τη που δ εν έ χ ε ι καμ ία ελπίδα σω τηρίας.

α υ τ ο κ ιν ή τ ο υ γ ια να κ α λ ύ ψ ει όσ ο πιο σ ύ­ ν το μ α γ ιν ό τα ν τα 300 μ έ τρ α π ου τ ο χώ ρι­ ζα ν από μία σ τρ ο φ ή , όπ ου φ α ιν ό τα ν ό τι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να β γ ε ι από τ ο ν δ ρ ό μ ο και να κ α λ υ φ θ ε ί κά τω από μ ερ ικ ά δ έ ν τρ α , ξ ε φ ε ύ γ ο ν τ α ς από τ η ν ε ν α έ ρ ια π α ρ α τή ­ ρηση. Ο μω ς π ριν τ ο ό χ η μ α π ρ ο λ ά β ει να φ θ ά σ ει σ τη σ ω τή ρ ια σ τρ ο φ ή τ ο π ροπορ ε υ ό μ ε ν ο α ε ρ ο σ κ ά φ ο ς ά ν ο ιξε π υρ και μ ερ ικ ά από τα β λ ή μ α τά το υ έ π λ η ξα ν το ν σ τόχο. Το α υ τ ο κ ίν η τ ο ξ έ φ υ γ ε από τ ο ν έ ­ λ ε γ χ ο το υ ο δ η γ ο ύ και κ α τ έ λ η ξ ε μ έσ α σε έν α χ α ν τά κ ι σ τη ν α ρ ισ τε ρ ή π λ ε υ ρ ά το υ δ ρ ό μ ο υ . Ο Ρ ό μ μ ελ ε ίχ ε ή δ η κ τ υ π η θ ε ί σ ο­ βα ρ ά ό τα ν τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο α ε ρ ο σ κ ά φ ο ς ά­ ν ο ιγ ε π υρ μ ε τη σ ειρ ά το υ , π ο λυ β ο λώ ν τα ς τ ο α κ ιν η το π ο ιη μ έ ν ο ό χ η μ α και τ ο υ ς ε π ιβ ά τε ς το υ . Ο σ τρ α τά ρ χ η ς ε ίχ ε ε κ τ ιν α χ θ ε ί α ιμ ό φ υ ρ τ ο ς σ ε α π όσ τασ η 20 μ έ τρ ω ν από το ό χη μ α , όπ ου τ ο ν β ρ ή κ α ν οι Λ α ν γ κ και Χ ό λ κ ε α μ έσ ω ς μ ό λ ις ε ξα φ α ν ίσ τη κ α ν τα α ερ ο π λά να . Μ ε κ α θ υ σ τέ ρ η σ η 45 λ επ τώ ν μ έ χ ρ ι να β ρ ε θ ε ί έ ν α ά λ λ ο δ ιε ρ χ ό μ ε ν ο α υ τ ο κ ίν η τ ο τ ο ν μ ε τ έ φ ε ρ α ν α ν α ίσ θ η το μαζί μ ε τ ο ν επ ίσ ης βα ρ ιά κ τυ π η μ έ ν ο Ν τά ν ιε λ σ ε έ ν α γ α λ λ ικ ό κ α θ ο λ ικ ό ν ο σ ο ­ κ ο μ ε ίο κ ο ν τά σ το Λ ιβ α ρ ό τ, σ ε έ ν α χω ριο υ δ ά κ ι π ου κ α τά ειρ ω ν ε ία τ η ς τ ύ χ η ς ο ­ ν ο μ α ζό τα ν Σ α ιν φ ο υ ά ν τ ε Μ ο ν τ γ κ ο μ ε ρ ύ . Ε κεί ο ι ν τό π ιο ι γ ια τρ ο ί τ ο ύ ς π α ρ είχ α ν τις π ρ ώ τες β ο ή θ ε ιε ς α λλά διαπ ίσ τω σ αν ό τι η κα τά σ τα σ η το υ Ρ ό μ μ ελ ή τα ν α ρ κ ε τ ά ά ­

σ χ η μ η . Το α ρ ισ τε ρ ό ζυ γ ω μ α τικ ό τ ό ξ ο ε ί­ χ ε θ ρ υ μ μ α τισ τ ε ί, τ ο κ ρ α ν ίο ε ίχ ε υ π ο σ τεί κ ά τα γ μ α , τ ο α ρ ισ τε ρ ό μ ά τι ε ίχ ε π λ η γ εί και έ ν α κ ο μ μ ά τι μ ε τά λ λ ο υ ε ίχ ε δ ια π ερ ά σ ει τ ο ν κ ρ ό τα φ ο . Α ρ γ ό τε ρ α τ ο ίδιο β ρ ά ­ δυ, ό ν τα ς α κ ό μ α α ν α ίσ θ η το ς , ο Ρ ό μ μ ελ μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε μαζί μ ε τ ο ν ο δ η γ ό το υ σ το ν ο σ ο κ ο μ ε ίο τ η ς Luftw affe σ το Μ π ερ νά υ, όπ ου λίγ ο α ρ γ ό τε ρ α ο Ν τά ν ιε λ ε ξ έ π ν ε υ ­ σε. Ε νας σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο ς 52 χ ρ ό ν ο ς π ιθ α ­ ν ό τα τα θ α ε ίχ ε υ π ο κύ ψ ει, α λλά ο σ τρ α ­ τά ρ χ η ς κ α τ ά φ ε ρ ε να α ν α κ ά μ ψ ει χάρη σ τη ν ά ρ ισ τη φ υ σ ική το υ κα τά σ τα σ η . Ε­ π ειτα από λ ίγ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς μ ε τ α φ έ ρ θ η ­ κ ε σ τη Γερ μ α νία , απ ό όπ ου π α ρ α κ ο λ ο ύ ­ θ η σ ε π λ έ ο ν τ η ν ε ξ έ λ ιξ η τ η ς μ ά χ η ς τ η ς Ν ο ρ μ α ν δ ία ς ω ς απ λό ς θ ε α τ ή ς . Τ η ν ε π ο μ έ ν η το υ τρ α υ μ α τισ μ ο ύ το υ Ρ ό μ μ ελ η β ρ ε τ α ν ικ ή 2η Σ τρ α τιά ε κ τ ό ξ ε υ ­ σ ε τ ε λ ικ ά τ η ν επ ίθ εσ ή τ η ς (επ ιχ είρ η σ η «G oodw ood») α ν α το λ ικ ά τ η ς Καν, α κ ρ ι­ βώ ς σ το ν τ ο μ έ α που ε ίχ ε π ρ ο β λ έ ψ ε ι η « Α λεπ ο ύ τ η ς Ε ρ ή μ ο υ » και τ ο ν ο π ο ίο ε ίχ ε ε π ισ κ ε φ θ ε ί τό σ ε ς φ ο ρ έ ς π ρ ο σ π α θ ώ ντα ς να τ ο ν ε ν ισ χ ύ σ ει γ ια να α ν τ έ ξ ε ι. Τ η ς επ ί­ θ ε σ η ς π ρ ο η γ ή θ η κ ε έ ν α ς από τ ο υ ς σ φ ο ­ δ ρ ό τ ε ρ ο υ ς τ α κ τ ικ ο ύ ς α ε ρ ο π ο ρ ικ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς το υ Β ' Π α γκ ο σ μ ίο υ Π ο­ λ έ μ ο υ , γ ια ό λ ο τ ο δ ιά σ τη μ α μ ε τ α ξ ύ τω ν ω ρώ ν 05.30 και 08.30. Α μ έσ ω ς μ ε τά το β ρ ε τ α ν ικ ό VIII Σώ μα κ ιν ή θ η κ ε μ ε τ ρ ε ις τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς κα ι μία π εζι­ κο ύ π ρ ώ τα σ το α ρ ισ τε ρ ό π λ ε υ ρ ό κι έ π ε ι­ τ α νό τια , ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α τ ο κα ν α δ ικό II Σώ μα π ρ ο σ έ β α λ ε τ η ν ίδια τ η ν Καν. Ω ς το τ έ λ ο ς τ η ς η μ έ ρ α ς , π αρά τ ις β α ρ ιέ ς απώ­ λ ε ιε ς , ο ι Γερ μ α ν ο ί ε ίχ α ν κ α τ α φ έ ρ ε ι να κ ρ α τή σ ο υ ν α ρ ρ α γ έ ς τ ο μ έτω π ο και να ε ­ λ έ γ χ ο υ ν τα υ ψ ώ μ α τα ν ό τια τ η ς π ό λ η ς έ ­ χ ο ν τα ς κ α τ α σ τ ρ έ ψ ε ι δ ε κ ά δ ε ς σ υ μ μ α χ ι­ κώ ν αρμάτω ν. Για να κ α τα λ ά β ε ι 76 τ ε τ ρ α ­

γ ω ν ικά χ ιλ ιό μ ε τρ α ε δ ά φ ο υ ς ο Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ ε ίχ ε α π ω λέσ ει τ ο 36% τω ν β ρ ε τ α ν ι­ κώ ν α ρ μ ά τω ν που δ ιέ θ ε τ ε ε κ ε ίν η τη σ τιγ μ ή σ τη Γαλλία. Η Ο μ ά δ α Σ τρ α τιώ ν «Β» επ έ ζη σ ε π ροσ ω ρινά το υ κ α τα κ λ υ ­ σ μο ύ. Α υ τό π ου δ ε ν μ π ό ρ εσ ε να α π ο τρ έ ­ ψ ει ή τα ν η σ α ρ ω τική έ φ ο δ ο ς τω ν Α μ ε ρ ι­ κα νώ ν σ το ν δ υ τικ ό το μ έ α , μ ε τ α ξ ύ Σαίν Λω (που ε ίχ ε α π ε λ ε υ θ ε ρ ω θ ε ί σ τις 19 Ιο υ ­ λ ίο υ ) και Π ερ ιέρ , όπ ου η επ ιχ είρ η σ η «Cobra» ε π έ τ ρ ε ψ ε σ τη ν 3η Σ τρ α τιά το υ Π ά ττο ν να ξ ε χ υ θ ε ί από τ η ν 1η Α υ γ ο ύ σ το υ π ρ ο ς τη Β ρ ε τά ν η κα ι τ ο ν Λ ίγ η ρ α εκ τ ε λ ώ ν τ α ς μία α ρ ισ το τε χ ν ικ ή και α σ τρ α πιαία κ υ κ λ ω τικ ή επ ιχ είρ η σ η .

jQ ■■■

Β ΙΒ ΛΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ ( 1 ) S . A m brose: D-DAY, Shim on & Shuster, 1995. (2) E. B ayer: Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ ΤΩΝ ΤΕΘ Ω ΡΑ Κ ΙΣΜ ΕΝ Ω Ν , Δ ιεύ θ υ ν σ η Σ τρ α τιω τικ ώ ν Εκδόσεω ν ΓΕΣ, 1964. (3) R. C artier: Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Δ Ε ΥΤΕΡΟ Υ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ , Εκδόσ εις Π ά π υ ρ ο ς ,1964. (4) Τ. D onnelly & S. N aylor: CLASH O F C HARIO TS, B erkley, 1996. (5) R. H art: CLASH O F AR M S, Lynne R ienner, 2001.

(6) K. M acksey: R O M M EL: H IS BATTLES A N D CAMPAIGNS, Da C apo Press, 1997. (7) S. M itsch am : THE DESERT FOX IN N O R M A N D Y, Praeger, 1997. (8) S. M itsch am : RETREAT TO THE REICH, Praeger, 2000. (9) S. M itsch am : THE PANZER LEGIONS, G reenw ood, 2001. (10) M . W indrow: D-DAY A N D THE BATTLE FO R NO R M A ND Y, B rassey's, 2001.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ TOY ΚΟΝΩΝΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (396-393 π.Χ.) Ο Π Ε iP I J i'O I Χ Ρ / Σ Ο Ι Α\ ΙΟ Ρ Θ Ω Ι J5 J Γ Η Ν

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΥΪ ΙΑΜ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ.ΛΑΣΚΑΡΗΣ Δ ρ Ισ το ρ ικ ό ς - Α ρ χαιο λόγος Π ανεπ . Paris I -P an th eon-S orbo nne

^

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΕΛΟ ΠΟ ΝΝΗΣΙΑΚΟ ΠΟΛΕΜΟ, ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ΣΤΗΝ ΗΤΤΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Ε ΝΑΝΤΙΟ Ν ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ, Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΣΚΟΠΟΥΣΕ ΝΑ ΘΕΣΕΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ, ΩΘΗΣΕ ΤΟΥΣ ΠΕΡΣΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ "ΔΙΑΙΡΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕ". Ο ΑΘ ΗΝΑΙΟ Σ ΚΟΝΩΝ, ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΕΠΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟΥΣ Α ΙΓΟ Σ ΠΟΤΑΜΟΥΣ (4 0 5 π.Χ.), ΠΡΟΤΕΙΝΕ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΣΕΣ ΝΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΤΟΛΟΥ ΠΡΟΣ ΑΝΤΙΜ ΕΤΩ ΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ. ΗΓΟΥΜ ΕΝΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΣΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ, Μ ΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΣΑΤΡΑΠΗ ΦΑΡΝΑΒΑΖΟ, ΠΕΤΥΧΕ ΜΕ ΤΗ Ν ΙΚ Η ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ Κ Ν ΙΔ Ο Υ ΝΑ ΑΠΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΣΙΚΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΝΑ ΑΝΟ ΡΘ Ω ΣΕΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.

α τά το κίνημ α το υ Κ ύρου το υ ν εώ τερ ο υ ε|β ι να ν τίο ν το υ α δ ελ φ ο ύ το υ , βασιλιά Αρτα.........ik ξέ ρ ξ η Β' το υ Μ νήμονα , οι ε λ λ η ν ικ έ ς πό­ λ εις τη ς Μ ικρ ός Ασίας π ήραν το μ έρ ο ς το υ Κύ­ ρου. Μ ε τά τη μάχη στα Κ ού να ξα (401 π.Χ.) και το ν θ ά να το το υ Κ ύρου β ρ έθ η κ α ν ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ε ς απ έ­ ν α ν τι σ το υ ς Π έρ σ ες και φ ο β ο ύ μ εν ε ς α ν τε κ δ ικ ή ­ σ εις ζή τησ α ν τη ν προστασία τη ς Σπ άρτης. Οι Σ π α ρ τιά τες είχαν υπ ογράψ ει σ υ ν θ ή κ ε ς με το υ ς Π έρ σ ες (το 412 και το 411 π.Χ.) μ ε τις ο π ο ίες πα­ ρ έδ ιδ α ν τις ε λ λ η ν ικ έ ς π ό λ εις τη ς Μ ικρ ά ς Ασίας σ τον μ εγά λο βασιλιά. Ετσι δ εσ μ ε ύ ο ν τα ν νομικά να μην α ν τα π ο κ ρ ιθ ο ύ ν σε α υ τή τη ν έκκλη σ η τω ν Μ ικρασ ιατώ ν Ελλήνων. Ομω ς η σ κέψ η ό τι αν δ εν επ ενέβ α ινα ν θ α κλ ο νιζό τα ν το κ ύ ρ ο ς το υ ς μ ε τα ­ ξύ τω ν Ελλήνων, σε σχέση και μ ε τη σ υμπ εριφ ορ ά τω ν Αθηναίω ν, χάρη σ το υ ς οπ οίους οι μ ικρασ ιατι­ κ έ ς π ό λεις είχα ν κερ δ ίσ ει τη ν α ν εξα ρ τη σ ία το υ ς ,

Δ α ρ εικ ό ς , π ερσ ικό νόμισμα που α π εικ ο ν ίζει έναν ε σ τε μ μ έ ν ο τ ο ξ ό τη , πι&ανώς το ν Μ εγ ά λ ο Β ασιλιά (Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο ).

το υ ς ανάγκασ ε να οργανώ σ ουν εκσ τρ α τεία . Ο ρί­ σ θ η κ ε α ρ χη γός ο Θίβρω ν, ο οπ οίος δ ε ν π έτυ χ ε α­ π οφ ασισ τικά α π οτελέσ μα τα , π ρ ο κά λεσ ε τη ν α ν τί­ δραση τω ν Μ ικρασ ιατώ ν και α ν τικ α τα σ τά θ η κ ε από το ν Δ ερ κυ λ ίδ α , ο οπ οίος από το καλοκαίρι το υ 399 ως τη ν ά νο ιξη 398 σ ημείω σ ε σ η μ α ν τικ ές π ρο όδ ου ς. Ο Τισ σαφ έρνης, σ ατράπης τω ν Σ άρ δεω ν, και ο Φ αρνάβαζος, σ ατράπης τη ς Δ α σ κυ λίτιδ ο ς (ΒΔ Μ. Ασίας), γνω ρ ίζο ν τα ς ό τι δ ε ν μπορούσ αν να αντιπ α ρ α β λ η θ ο ύ ν μ ε το α ν ώ τερ ο π οιοτικά π εζικό σ τρ ά τευ μ α το υ Δ ερ κυ λίδ α , αν και δ ιέ θ ε τα ν υ π έρ ­ τ ε ρ ε ς α ρ ιθ μ η τικ ά δ υ ν ά μ εις, σ κ έφ τη κ α ν ÖTt απο­ κτώ ν τα ς τη να υ τική υπεροπλία σ το Αιγαίο θ α ανά­ γκα ζα ν το υ ς Σ π α ρ τιά τες να α π οσ υρ θούν από τη Μ ικρά Ασία. Γι1α υ τό ν το ν σκοπό προσπάθησαν να κερ δ ίσ ο υ ν χ ρ ό νο σ τη ν ξη ρ ά και οι ανα κω χές που π ρ ό τειν ε ο Δ ερ κυ λ ίδ α ς το υ ς ευνοούσαν.

Η α νά γλυ φ η επ ιτύ μ β ια σ τήλη το υ Δ ε ξίλ ε ω , Α θη να ίο υ που σ κ ο τώ θ η κ ε κ α τά το ν Κ ορ ινθια κό π όλεμ ο. Σ τ ή θ η κ ε σ το ν Κ ερ α μ εικ ό το 394 π.Χ. Ο Α θη ν α ίο ς έχ ει κ α τα β ά λ ει τον αντίπ αλό το υ που π ρ ο σ π α θεί να π ρ ο σ τ α τ ε υ θ ε ί μ ε την ασπίδα το υ (Α θήνα. Μ ο υ σ είο Κ ερ α μ εικ ο ύ ).

Η Ε Μ Φ Α Ν ΙΣ Η ΤΟΥ Κ Ο Ν Ω Ν Α

22

Στην απόφαση τη ς περσικής ηγεσίας να δώσει έμφαση στον κατά θάλασσα αγώνα κα­ τά των Σπαρτιατών σ υνετέλεσ ε ο Κόνων, έ ­ νας από το υς Αθηναίους σ τρατηγούς του έ ­ το υ ς 405/4 που μ ετά τη ναυμαχία στους Αιγός Π οταμούς και τη ν ή ττα των Αθηναίων, η οποία σήμανε και τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, κα τέφ υγε στην αυλή του Ευαγόρα, βασιλιά τη ς κυπριακής Σαλαμίνας. Η ρήξη μ ετα ξύ το υ μεγάλου βασιλιά και των Σπαρτιατών ευνόησ ε τα σχέδια του Κόνωνα για τη ν ανόρθωση τη ς πατρίδας του. Για να επ ιτευχθεί αυτό έπρεπε οι Πέρσες να πλήξουν το υς παλαιούς συμμάχους το υς Σπαρ­ τιά τες στη θάλασσα. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε στον Κόνωνα με τις επαφές που είχε ο Ευαγόρας με τη ν Αυλή του Α ρτα ξέρξη. Εκείνη τη ν εποχή ο Ευ­ αγόρας, υποτελής τω ν Περσών, επεδίω κε να διορισθεί από το ν Α ρ τα ξέρ ξη διοικητής τη ς κυπριακής σατραπείας, με τη μεσολάβηση του Κτησία, Ελληνα ιστορικού και προσωπι­ κού γιατρού τη ς μ ητέρα ς του Α ρτα ξέρξη Παρυσάτιδας. Ο Κόνων, που π αρακολουθού­ σε τη ν εξέλ ιξη των σχέσεων του Ευαγόρα με τη ν περσική Αυλή, τού ζήτησ ε να βοηθήσει ώστε να γίνει δ εκτό ς από το ν μεγάλο βασιλιά με το ν σκοπό να διατυπώσει εισηγήσεις για τη ν αντιμετώπιση των Σπαρτιατών. Ο Ευαγό­ ρας διαβίβασε στον Κτησία επιστολή του Κό­ νωνα με αυτό το περιεχόμενο και τη συνόδευσε με δική του συστατική επιστολή. Ο Κτησίας μίλησε σχετικά στον Α ρτα ξέρξη, ο ο ­ ποίος έ δ ε ιξε ενδιαφέρον. Τότε έφθασαν στην περσική Αυλή Λακε­ δαιμόνιοι πρέσβεις καθώς και ο Φαρνάβαζος, ο οποίος υποστήριξε τη ν ιδέα συγκρό­ τησης ισχυρού στόλου και τη χρησιμοποίηση του Κόνωνα. Ο Α ρ τα ξέρ ξη ς έδωσε στον Φαρνάβαζο 500 τάλαντα και τη ν εντολή να φρο­ ντίσ ει για τη ν κατασκευή πλοίων και προσέλαβε το ν Κόνωνα. Ο Φαρνάβαζος πήγε στην Κύπρο σ υνοδευόμενος από το ν Κτησία, κομι­ στή δύο βασιλικών επιστολών, μιας για το ν Κόνωνα και μιας άλλης με απ οδέκτες τους Λακεδαιμονίους (ίσως το ν χειμώνα του 398397). Τα φοινικικά και τα κυπριακά ναυπηγεία άρχισαν αμέσως να εργάζονται για λογαρια­ σμό του Α ρτα ξέρξη. Ο Ευαγόρας και οι άλλοι Κύπριοι βασιλείς ανέλαβαν να κατασκευά­ σουν για το ν περσικό στόλο 100 τριήρεις. Στο μ ετα ξύ οι ιωνικές πόλεις διαμαρτυρήθηκαν στη Σπάρτη για τη ν αναποτελεσμα­ τικό τη τα των ενεργειώ ν του Δερκυλίδα και ζήτησαν να δώσει εντολή στον στρατηγό τη ς να αναλάβει δράση εναντίον του σατράπη. Ο Δ ερκυλίδας αξίωσε τη ν αναγνώριση, από το ν μεγάλο βασιλιά, τη ς αυτονομίας των ελληνι­ κών πόλεων τη ς Μ. Ασίας, ενώ οι σατράπες Τισσαφέρνης και Φαρνάβαζος ζήτησαν τη ν α­ ποχώρηση του εκσ τρα τευ τικο ύ σώματος και των Λακεδαιμονίων αρμοστών. Τα δύο μέρη συμφώνησαν να υποβάλουν σ χετικές αναφο­ ρές στις κυβερνήσ εις το υ ς και να αναστείλουν τις εχθροπ ραξίες ώσπου να λάβουν α­ πάντηση (άνοιξη το υ 397).

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Σ τα τή ρ α ς ά γ ν ω σ τη ς κ υπ ρ ια κής π όλης - ίσως το υ Κ ουρ ίου - το υ τέ λ ο υ ς το υ 5ου αι. π.Χ. Α να π α ρ ισ τά τα ι η Α θη νά κ α θ ισ μ έν η σ τη ν πρώρα π ο λεμ ικ ο ύ πλοίου.

ρακίνησε τις κυβερνήσεις των ελληνικώ ν πό­ λεω ν τη ς Μ. Ασίας, όπου είχε πολλούς φί­ λους, να στείλουν στη Σπάρτη π ρεσβείες με αυτό το αίτημα και έπεισε το ν ίδιο το ν βασι­ λιά να δ εχ θ εί τη ν αρχιστρατηγία και να τον πάρει μαζί του. Σ την π ραγματικότητα όμως είχε προσωπικούς σκοπούς: να αποκαταστήσει μέσω του Αγησίλαου τα καθεστώ τα και το υ ς ανθρώπους τη ς αρεσκείας του, δηλαδή τις δεκα ρχίες που είχε εγκατασ τήσ ει κατά τα τελευ τα ία χρόνια του Πελοποννησιακού Πο­ λέμου, οι οποίες είχαν αντικατα σ τα θεί από μετριοπ αθείς ολιγαρχίες με τη ν έγκριση ή και με τη ν ενθάρρυνση των Εφόρων. Ο Αγη­ σίλαος έφθασε στην Εφεσο το καλοκαίρι του 396. Σε ερώ τημα του Τισσαφέρνη για το υς σκοπούς του απάντησε: "Για να γίνουν αυ τό ­ νομες οι ελλη νικές πόλεις τη ς Μικράς Ασίας" ("αυτονόμους και τας εν τη Ασία πόλεις είναι, ώσπερ και τας εν τη παρ' ημίν Ελλάδι"). Και οι δύο συμφώνησαν στην παράταση τη ς ανακω­ χής μέχρι ο Πέρσης να λάβει οδηγίες από το ν μεγάλο βασιλιά. Ο Λύσανδρος βλέπο­ ντα ς ότι ο Αγησίλαος δ εν ήτα ν ο κατάλληλος για να γίνει όργανό του ζήτησ ε να το π ο θ ετη ­ θ εί αλλού. Ετσι εστάλη στον Ελλήσποντο,

Ε Ν ΙΣ Χ Υ Σ Η ΤΟΥ Κ Ο Ν Ω Ν Α

Π Ρ Ω Τ Ε Σ ΝΑΥΤΙΚΕΣ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ ■ Ο Α Γ Η Σ ΙΛ Α Ο Σ Σ Τ Η Μ . Α ΣΙΑ (396-394) Ταυτόχρονα με τη ν επανάληψη τω ν ε ­ χθροπραξιών μ ετα ξύ Δ ερκυλίδα και σατρα­ πών ανελάμβανε δράση ο Κόνων, επ ικεφ α­ λής μοίρας 40 πλοίων από τα πρώτα που ε το ι­ μάσθηκαν στην Κύπρο. Με αυτά έπλευσε πρώτα σε λιμάνια τη ς Κιλικίας και έπειτα στην Καύνο τη ς Καρίας. Ο Σπαρτιάτης ναύ­ αρχος Φάραξ μετακίνησ ε το ν στόλο του, που π εριελάμβανε 120 τριήρεις, από τη Ρόδο, η ο­ ποία ανήκε τό τε στη σπαρτιατική συμμαχία, στα Σάσανδρα, οχυρό λιμάνι στα καρικά πα­ ράλια, και πολιόρκησε το ν Κόνωνα (τέλη κα­ λοκαιριού· αρχές φθινοπώρου του 397 π.Χ.). Οι Σπ αρτιάτες κατά τις να υτικές π ροε­ τοιμασ ίες τω ν Περσών - στη Φοινίκη ετο ιμ ά ­ ζονταν 300 τρ ιή ρ εις - προτίμησαν, με τη σύμ­ φωνη γνώμη και των συμμάχων τους, να ενισχύσουν το εκσ τρ α τευ τικό σώμα τη ς Μ. Α­ σίας αντί να επ ιδοθούν και αυτοί σε ναυπη­ γήσεις. Π ρω τεργάτης αυτής τη ς επιλογής ή­ ταν ο Λύσανδρος, που υποστήριξε ότι οι πολεμικοί σκοποί τη ς Σπάρτης θα επιτυγχά­ νονταν με νίκη στην ξηρά. Ο Λύσανδρος πέ­ τυ χ ε τη ν τοπ οθέτησ η του Αγησίλαου, ο οποί­ ος είχε δ ια δ εχθ εί στο βασιλικό αξίωμα το ν θανόντα αδελφό του Αγι (398), ως επ ικεφ α­ λής του εκσ τρα τευ τικο ύ σώματος, αφού πα­

Την εποχή που ο Αγησίλαος διαπεραιωνόταν στην Ασία (καλοκαίρι του 396 π.Χ.) ανε­ λάμβανε τη διοίκηση του σπαρτιατικού ναυ­ τικού, που ναυλοχούσε ήδη στη Ρόδο από το φθινόπωρο του 396, ο Πόλλις. Ο σπαρτιατι­ κός στόλος του Αιγαίου δεν ενισ χύθηκε. Μά­ λιστα οι Σπ αρτιάτες προτίμησαν να σ τείλουν 30 τρ ιή ρ εις στη Σικελία για να βοηθήσουν το υ ς Συρακουσίους κατά των Κ αρχηδονίω ν. Στο περσικό στρατόπεδο, ο Κόνων ενισχύθηκε στην Καύνο με 90 τρ ιή ρ εις (80 φοι­ νικικές και 10 από τη ν Κιλικία) που οδηγούσε ο δυνάστης τη ς Σιδώνας, όπως αναφέρει ο πάπυρος τη ς Ο ξυρρύγχου. Α ργότερα έφ υ ­ γαν ο Φαρνάβαζος και ο Α ρτα φ έρνης με ορι­ σ μένες μονάδες και άλλες απομακρύνθηκαν για διάφ ορες αποστολές. Τελικά ο Κόνων απ έμεινε με 80 τριήρεις. Ομως και α υ τές ήταν α ρ κετές για να του εξασφαλίσουν τη ν υπε­ ροπλία. Προώθησε το ν στόλο του στα παρά­ λια τη ς καρικής χερσονήσου (της Κνίδου) και έθ εσ ε το ν σπαρτιατικό στόλο υπό τη ν επ ιτή­ ρησή του. Αυτά τα γεγονότα ενθάρρυναν το υς Ρο­ δίους να αποσκιρτήσουν από τη Σπάρτη (ά­ νοιξη του 396), στην οποία είχαν προσχωρή­ σει το 412 π.Χ. εγκαταλείπ οντας τη ν αθηναϊ­ κή συμμαχία. Η αριστοκρατική κυβέρνηση του νησιού είχε δυσ αρεσ τηθεί με τους Σπαρτιάτες διότι παραβαίνοντας διακηρύ­ ξεις και υποσχέσεις καταπίεζαν το υς Ροδί­ ους. Σε συνεννόηση με το ν Κόνωνα οι Ρόδιοι έδιω ξαν το ν σπαρτιατικό στόλο από το λιμά­ νι το υς και δέχθη κα ν το ν περσικό. Δ ημοκρα­ τική μεταπ ολίτευση σημειώ θηκε έναν χρόνο αργότερα, το καλοκαίρι το υ 395. Ετσι ο Κό­ νων απέκτησε το ν έλεγχο τω ν επικοινωνιών ανάμεσα στο Αιγαίο και στο Λυκιακό πέλα­ γος. Λίγες η μ έρ ες αργότερα έφθασαν στη Ρόδο 100 αιγυπτιακά πλοία που μ ετέφ ερ α ν

6.000 μοδίους σίτου για το ν στρατό του Αγη­ σίλαου, αγνοώ ντας το γεγονός που είχε με­ σολαβήσει. Ετσι το πολύτιμο φορτίο περιήλθ ε στον περσικό στόλο.

Ο Ι Π Ε Ρ ΣΕ Σ Υ Π Ο Κ ΙΝ Ο Υ Ν Α Ν ΤΙΣΠ Α Ρ ΤΙΑ ΤΙΚ Η Κ ΙΝ Η Σ Η ΣΤΗ Ν ΕΛΛΑΔΑ Η περσική ηγεσία εκ μ ετα λ λ ευ ό μ εν η τα αντιλακω νικά ρεύματα στην Αθήνα, τη Βοιω­ τία, τη ν Κόρινθο, το Αργος και αλλού προ­ σπάθησε να προκαλέσει αντιπερισπασμό στην ηπειρω τική Ελλάδα ενα ντίον τω ν Σπαρ­ τιατών, ώστε να το υς αναγκάσει να αποσύ­ ρουν τις δυνάμεις το υς από τη Μ. Ασία. ΓΓ αυτόν το ν σκοπό οργάνωσε τη ν αποστολή του Ροδίου Τιμοκράτη, με άφθονα χρήματα. Αυτή η αποστολή π αρακινήθηκε από τον Φαρνάβαζο, ο οποίος ή τα ν ανώ τατος διοικη­ τή ς τω ν περσικών ναυτικών δυνάμεω ν που προορίζονταν να δράσουν στο Αιγαίο, τμήμα τω ν οποίων, με επικεφαλής το ν Κόνωνα, ναυλοχούσε στη Ρόδο από το καλοκαίρι του 396. Ο Ρόδιος ολυμπιονίκης Δωριεύς, γιος του Διαγόρα, αν και είχε συνεργαστεί με το υ ς Σπ αρτιάτες κατά το π αρελθόν σε π ολε­ μικές επιχειρήσεις και είχε σ υλληφ θεί από το υς Αθηναίους, σώθηκε λόγω τη ς α θ λη τι­ κής του ιδιότητας. Οταν ο Κόνων έπεισε τον δήμο των Ροδίων να εγκα τα λείψ ει τη σπαρ­ τιατική συμμαχία, ο Δω ριεύς απούσιαζε στα ενδ ό τερ α τη ς Πελοποννήσου, όπου οι Λακε­ δαιμόνιοι το ν συνέλαβαν και το ν έφ ερα ν στη Σπάρτη. Εκεί καταδικάστηκε ως ένοχος και εκτελέσ τη κ ε. Οπως φαίνεται υπήρξε θύμα τη ς πολιτικής μετασ τροφ ής των Ροδίων. Από πολλούς μ ελ ε τη τέ ς θεω ρ είτα ι ό τι ο Δω ριεύς υπήρξε μαζί με το ν Τιμοκράτη όργα­ νο τη ς περσικής π ολιτικής για τη ν εξέγερσ η των Ελλήνων κατά τη ς Σπάρτης. Ομως στις πηγές δ εν αναφ έρεται κάτι τέτο ιο . Επίσης υ­ πάρχει σύγχυση ως προς το ποιος από το υς δύο προηγήθηκε. Αργότερα, κατά το υ ς πρώτους μήνες του 395, έφ θασ ε ο Τιμοκράτης, ο οποίος διένειμε νομίσματα αξίας 50 ταλάντω ν αργύρου σε αρχηγούς αντιλακωνικών κινημάτω ν, Α θη­ ναίους, Θηβαίους, Κορινθίους και Αργείους. Ετσι ο περσικός χρυσός χρηματοδότησ ε το ν πόλεμο και ενίσχυσε τη ν αποφασιστικότητα εκείνω ν που δίσταζαν λόγω το υ όγκου τω ν ε ­ ξόδω ν του πολέμου που ανελάμβαναν κατά τη ς Σπάρτης. Η είδηση του κατάπλου του Κόνωνα στην Καύνο με τα 40 πρώτα πλοία από τη ν Κύπρο προκάλεσε ισχυρή συναισθηματική φόρτιση στους Αθηναίους, το υ ς αναπτέρωσε τις ελπί­ δ ες ανόρθωσης τη ς πόλης και το υ ς ώθησε σε νέο υς προσανατολισμούς. Τότε άρχισαν αποστολές όπλων και πληρωμάτων στον Κό­ νωνα και ξεκίνησ ε μια τρ ιμ ελή ς πρεσβεία για να συναντήσει το ν ίδιο το ν Α ρτα ξέρξη. Ομως φαίνεται ό τι α υ τές οι ενέρ γ ειες προήλθαν από α το μικές π ρω τοδουλίες και όχι από υ­ π εύ θυ νες κυ β ερ ν η τικές αρχές. Οι λόγοι ή ­ τα ν ό τι η Αθήνα δ εν δ ιέ θ ε τε στόλο, Μακρά Τείχη και οικονομικά μέσα και φ οβόταν τη Σπάρτη μ ετά τη σ κληρότητα που είχε επιδεί-

Τμήμα τη ς νό τια ς εσ ω τερ ικ ή ς π λευ ρ ά ς του β ο ρ είο υ σ κ έλο υ ς τω ν Μ ακρώ ν Τειχών σ το Ν. Φ άληρο, κ α τά τις α να σ κα φ ές το υ 1972.

ξε ι σε εσ ω τερικούς π ολέμους, π.χ. εναντίον τω ν Ηλείων (398 π.Χ.). Τα μέλη τη ς πρεσβείας συνελήφθησαν από μονάδα τη ς σπαρτιατι­ κής μοίρας που είχε τό τε ακόμη τη ν έδρα τη ς στη Ρόδο και στάλθηκαν στη Σπάρτη, ό­ που θανατώ θηκαν, αλλά οι σπαρτιατικές αρ­ χ ές δ εν έλαβαν κανένα επιπλέον μέτρ ο ενα­ ντίον των Αθηναίων. Αυτά τα γεγονότα συνέβησαν επί τη ς ναυαρχίας του Φάρακος (398397). Κατά το υ ς πρώτους μήνες του 396 οι Α­ θηναίοι δημοκρατικοί αποφάσισαν να στείλουν κρυφά στον Κόνωνα, που βρισκόταν α­ κόμα στην Καύνο, ένα έμπιστο πρόσωπο, το ν Δ ημαίνετο, με π ολεμικό πλοίο. Η σ υγκεκρι­ μένη ενέργεια πήρε ημιεπίσημο χαρακτήρα, ανακοινώ θηκε στη Βουλή και εγκρ ίθ η κε από αυτήν, αλλά δ εν υποβλήθηκε στην Εκκλησία το υ δήμου για να μη κοινολογηθεί. Ωστόσο ο απόπλους του πλοίου δ εν έμ ειν ε κρυφός. Οι επιφανείς π ολίτες ανησύχησαν και κα τήγγει­ λαν ό τι η πόλη θα ο δη γείτο σε πόλεμο με το υ ς Λακεδαιμονίους, από το ν οποίο θα ε ­ ξερχό τα ν ζημιω μένη. Οι β ο υ λ ευ τές συγκάλεσαν τη ν Εκκλησία του δήμου, κρύβοντας το γεγονός ό τι είχαν λάβει γνώση το υ εγχειρ ή­ ματος. Η Εκκλησία του δήμου αποφάσισε να αποδοκιμάσει τη ν πράξη και να ενημερώ σ ει το ν Μίλωνα, Σπαρτιάτη αρμοστή στην Αίγινα, ότι ο Δ ημαίνετος ενήργησ ε αυτοβούλω ς χω­ ρίς τη ν έγκριση τη ς πόλης. Ο Μίλων εξόπ λι­ σε τριήρη και κατεδίω ξε το ν Δ ημαίνετο στα ανοικτά του Θορικού. Ομως τελικά συνελήφθη από αυτόν. Ο Δ ημαίνετος διαπεραιώθηκε με το πλήρωμά το υ στην καλύτερη τριήρη το υ Μίλωνα και συνέχισε το ν πλου του.

ΔΗ Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΚ Η Ε ΠΑΝ ΑΣΤΑΣΗ Σ Τ Η Ρ Ο Δ Ο Το καλοκαίρι του 395 ξέσπασε στη Ρόδο επανάσταση των δημοκρατικώ ν, η οποία κα­ τέλυ σ ε το αριστοκρατικό καθεστώ ς που είχε αποστατήσει πριν από έναν χρόνο από τη σπαρτιατική συμμαχία. Οι Ρόδιοι ευ γενείς έ ­ χασαν τη ν προστασία τη ς Σπάρτης από το ν καιρό που με δική το υ ς συνεργασία εκδιώχ θ η κε ο σπαρτιατικός στόλος από τη Ρόδο. Ο Κόνων ή τα ν ενή μ ερ ο ς για τη ν προετοιμασία

το υ δημοκρατικού κινήματος αλλά για λό­ γους σκοπιμότητας δ εν θ έλησ ε να παρευρεθ εί κατά τη ν έκρη ξή του στη Ρόδο, γι' αυτό α­ πέπλευσε λίγες η μ έρ ες νω ρίτερα με 20 τριήρεις για τη ν Καύνο. Α νέθεσε όμως στους Α­ θηναίους υφισταμένους του, Ιερώνυμο και Νικόφημο, να βοηθήσουν το εγχείρημα. Ε­ κείνοι οργάνωσαν, όπως συνήθιζαν, επιθεώ ­ ρηση των ανδρών το υς και έπειτα οδήγησαν ένα μέρος από αυτούς στο λιμάνι και ένα άλ­ λο στην αγορά. Τότε δ όθ ηκε το σύνθημα να σ υγκεντρω θούν στην αγορά οι μυημένοι στο κίνημα οπλισμένοι με εγχειρίδια και ο αρχη­ γός το υς Δωρίμαχος το ύ ς δ ιέτα ξε να σκοτώ­ σουν το υ ς άρχοντες στον χώρο όπου συνε­ δρίαζαν. Επειτα από αυτό οι συνω μότες κάλεσαν το ν ροδιακό λαό σε Εκκλησία η οποία αποφάσισε τη ν εγκαθίδρυση δημοκρατικού π ολιτεύματος. Συγχρόνως επ έσ τρ εφ ε ο Κό­ νων από τη ν Καύνο με τις τριήρεις. Μ ετά τα γεγονότα αυτά εξεγ έρ θ η κ α ν τα πληρώματα τω ν κυπριακών πληρωμάτων του στόλου, επειδή δ εν είχαν πληρω θεί επί πολ­ λούς μήνες. Ο Ισοκράτης αναφέρει ό τι καθυ­ στερούσαν μισθοί 15 μηνών. Γι' αυτό το ν σκο­ πό ο Κόνων μ ετέβ η στον σατράπη Τιθραύστη, ο οποίος είχε δ ια δ εχθ εί το ν Τισσαφέρνη, για να ζητήσ ει χρήματα. Ο τελ ευ τα ίο ς εί­ χε θανατω θεί από το ν Τιθραύστη κατά διατα­ γή του Α ρ τα ξέρ ξη (Ιούλιος 395) συνεπεία των αποτυχιών του απέναντι στον Αγησίλαο. Με ενέρ γ ειες του Τιθραύστη μ ετα φ έρ θη κα ν στη Ρόδο 220 τά λαντα από τη ν περιουσία του Τισσαφέρνη (τέλος καλοκαιριού του 395). Ομως στο μ ετα ξύ δυσπιστώντας οι να ύτες που βρί­ σκονταν στην Καύνο στασίασαν. Ο Κόνων έ ­ πεισε το ν αρχηγό τους, έναν Καρπασέα, ότι θα πληρώνονταν σύντομα. Ενώ αυτός προ­ σπαθούσε να καθησυχάσει το υ ς στασιαστές, δ έχ θ η κε επίθεση από το υ ς φρουρούς του Κόνωνα. Επειτα οι στασιαστές ανέβηκαν στις τρ ιη ρ εις και ετοιμάσ τηκα ν να πλευσουν στη Ρόδο, για να ξεσηκώσουν και το υ ς υπόλοι­ πους συμπατριώ τες το υ ς με σκοπό να επι­ σ τρέφ ουν όλοι μαζί στην Κύπρο. Ο Κόνων χρησιμοποιώντας Ελληνες μισθοφόρους, κυρίως Μεσσήνιους, που υπηρετούσαν στην Καύνο και Κάρες σ τρατιώ τες κατόρθω σε να συλλάβει το υ ς στασιαστές, από το υ ς οποί­ ους θανάτωσε 60 και σταύρωσε το ν Καρπα­ σέα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε εξέγερσ η των Κυπρίων ναυτών που βρίσκονταν στη Ρό­ δο. Και αυτή κατεσ τάλη και οι πρωταίτιοί τη ς θανατώθηκαν. Τελικά έφθασαν τα χρήματα που έσ τειλε ο Τιθραύστης και αποκαταστάθ η κ ε η τάξη. Ο σπαρτιατικός στόλος του Αιγαίου από το ν καιρό που έχασε τη βάση του στη Ρόδο και τη ν αριθμητική του υπεροπλία περιόρισε κατά πολύ τις δ ρα σ τηριότητές του. Οι Εφο­ ροι το ν έθεσ αν υπό τις διαταγές το υ Αγησί­ λαου, με τη ν προοπτική να επ ιτευχθεί συ­ νεργασία των χερσαίων και των ναυτικών δυ­ νάμεων. Ο Αγησίλαος έλα β ε το ν διορισμό του ως αρχηγού του στόλου ενώ βρισκόταν στην Κύμη τη ς Αιολίδος, από όπου πέρασε πηγαί­ νοντας από τη Λυδία στη Φρυγία για να δια­ χειμάσει σε περιοχή όπου κυβερνούσε ο Φαρνάβαζος. Διόρισε επικεφαλής το υ στό-

23

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

λου το ν Πείσανδρο, αδελφό τη ς γυναίκας του (Αύγουστος 395). Συγχρόνως ζήτησ ε από τις μικρασιατικές και τις νησιω τικές πόλεις να ναυπηγήσουν πολεμικά πλοία. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι ο Κόνων αφή­ νοντας το ν στόλο στους Ιερώνυμο και Νικόφημο μ ετέβη στην Κιλικία και από εκ εί στη Θάψακο και διά του Ευφράτη έφ θασ ε στην πρωτεύουσα το υ περσικού βασιλείου Βαβυ­ λώνα. Εκεί έλαβε χρήματα και ο φαρνάβαζος διορίσ τηκε αρχηγός του στόλου. Ο Κορνήλιος Νέπως και ο Ιουστίνος π ροσθέτουν ότι απ έφυγε να δ ει αυτοπροσώπως το ν μεγάλο βασιλιά για να μην υποβληθεί στην ταπεινωΥ π ο λείμ μ α τα τω ν Μ ακρώ ν Τειχών σ το ν Π ειρ α ιά .

24 Γ *·

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Η δράση το υ Κόνωνα σ το Α ιγα ίο (396-393 π.Χ.) (Ισ το ρ ία το υ Ελληνικού Ε θνους).

Ψ ήφ ισ μα τω ν Α 9ηναίω ν για το ν τύ ρ α ννο των Συρα κο υσ ώ ν Δ ιο νύ σ ιο A το υ έ το υ ς 393 π.Χ. (Α&ήνα, Ε&νικό Α ρ χα ιο λο γ ικό Μ ο υ σ είο ).

τική προσκύνηση, που δ εν ταίριαζε σε δημο­ κράτη Ελληνα, και ότι επικοινώνησε μέσω του Τιθραύστη. Στις αρχές τη ς άνοιξης του 394 επ έσ τρεψ ε στο Αιγαίο.

Η π εριοχή τη ς Κ νίδου, όπου έ γ ιν ε το 394 π.Χ. η ναυμαχία που ά λ λ α ξε το υ ς σ υ σ χ ετισ μ ο ύ ς δυνάμεω ν σ το Α ιγα ίο.

Α 9η ν α ϊκή τρ ιή ρ η ς συμπ ληρω μένη μ ε το α π ό τμ η μ α το υ μ α ρ μ ά ρ ο υ τη ς Α κρ όπ ολη ς (ομοίω μα το υ Η λία Κ αρ δίμη σ το Ν α υ τικ ό Μ ο υ σ είο ).

Α Ν Α Κ Λ Η Σ Η ΚΑ Ι Ε Π ΙΣΤΡ Ο Φ Η ΤΟΥ Α Γ Η Σ ΙΛ Α Ο Υ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 0 Αγησίλαος, ενώ στις αρχές τη ς άνοιξης του 394 είχε ως σκοπό να εισχωρήσει στα εν ­ δότερα τη ς Μ. Ασίας, έλα β ε διαταγή να σπεύσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρα­ τού του στην Ελλάδα. Ετσι η περσική πολιτι­ κή είχε τα πρώτα τη ς κέρδη: τη ν απομάκρυν­ ση του μεγάλου όγκου του σπαρτιατικού στρατού από τη Μ. Ασία. Οταν ο Αγησίλαος εγκα τέλειπ ε τη Μ. Ασία για να αντιμετω πίσει τη ν ελληνική αντισπαρτιατική συμμαχία, εί­ πε ό τι υποχωρεί μπροστά σε 30.000 το ξό τες , εννοώ ντας τα περσικά νομίσματα (δαρεικοί) στα οποία απεικονιζόταν ένας το ξό τη ς . Την ί­ δια άποψη απηχεί ο Ξενοφών, ο οποίος έχει αντλήσει πληροφορίες αποκλειστικά από σπαρτιατικές πηγές. Ο πάπυρος τη ς Οξυρρύγχου αναφέρει ό τι η αντισπαρτιατική κίνη­ ση δ εν δημιουρ γήθηκε από το ν Τιμοκράτη, αλλά ή τα ν παλαιότερη και συνέπεια τη ς κα­ ταπιεστικής πολιτικής τω ν Σπαρτιατών απέ­ ναντι στους άλλους Ελληνες. Η πρώτη εκδήλωση τη ς αντισπαρτιατικής κίνησης κα τέλ η ξε στη μάχη τη ς Αλιάρτου μ ετα ξύ Σπαρτιατών και Βοιωτών, η οποία είχε ως απ οτέλεσμα τη ν ή ττα των Σπαρτια­ τών. Κατά τη σύγκρουση σ κοτώ θηκε ο Λύ­ σανδρος (Ιούλιος 395). Ακολούθησε η μάχη του ποταμού Ν εμέα εναντίον τω ν Αργείων, των Αθηναίων, τω ν Κορινθίων και των Βοιω­

τών και νίκη των Σπαρτιατών (Ιούνιος ή αρ­ χές Ιουλίου του 394). Ο Αγησίλαος Βρισκόταν τ ό τε στη Θράκη, καθ' οδόν προς τη ν κυρίως Ελλάδα.

Η ΝΑΥΜ ΑΧΙΑ ΤΗΣ Κ Ν ΙΔ Ο Υ ΚΑ Ι Ο Ι Α Μ Ε Σ Ε Σ ΣΥ Ν Ε Π Ε ΙΕ Σ ΤΗΣ (ΑΥΓΟ ΥΣΤΟ Σ 394) Ο περσικός στόλος του Κόνωνα, που α­ ριθμούσε - κατά το ν Διόδωρο - περισσότερα από 90 πλοία, ναυλοχούσε στα Λώρυμα τη ς καρικής χερσονήσου. Μαζί το υ ήταν ο Φαρ­ νάβαζος, που είχε τη ν ανώτατη διοίκηση ό­ λου του βασιλικού ναυτικού. Ο σπαρτιατικός στόλος, με 85 τρ ιή ρ εις και ναύαρχο το ν Πείσανδρο, βρισκόταν στο λιμάνι τη ς Κνίδου. Ο Φαρνάβαζος και ο Κόνων αποφάσισαν να κι­ νηθ ού ν αμέσως εναντίον του σπαρτιατικού στόλου, που μ ετα κινή θ η κε στη Φύσκο. Ο Πείσανδρος βλέποντας το ν εχθ ρό να πλη­ σιάζει έσπευσε να το ν συναντήσει νομίζο­ ντα ς ό τι είχε απέναντι του μόνο τα ελληνικά πλοία του Κόνωνα, διότι τα φοινικικά ακολου­

θούσαν πίσω από εκείνα. Κατά τη ν πρώτη φάση τη ς ναυμαχίας οι τρ ιή ρ εις του Πείσανδρου υπερείχαν. Οταν όμως επενέβησαν και οι Φοίνικες, το αριστερό κέρας του Πείσανδρου, που απαρτιζόταν από πολεμικά συμμα­ χικών προς τη Σπάρτη πόλεων, κλονίστηκε και προκάλεσε γενική υποχώρηση. Ο Πείσαν­ δρος έπεσε μαχόμενος. Ο σπαρτιατικός σ τό­ λος έχασε 50 τρ ιήρ εις, από τις οποίες άλλες βυθίστηκαν και άλλες αιχμαλωτίστηκαν, ενώ πολλοί άνδρες σώθηκαν στην ξηρά (στην Κνίδο) και 500 συνελήφθησαν. Ετσι με μια και μόνη ναυμαχία ευοδώ νονταν οι ελπ ίδες του Κόνωνα και εκπληρω νόταν ένας από το υς θ εμ ελιώ δ εις σκοπούς τη ς περσικής στρα τη­ γικής: η ναυτική κυριαρχία στο Αιγαίο. Κύριοι τη ς κατάστασης ο Φαρνάβαζος και ο Κόνων περιέπλευσαν τα νησιά και τα η ­ πειρωτικά παράλια του ανατολικού Αιγαίου υποσχόμενοι ότι θα σέβονταν τη ν αυτονομία των πόλεων και δ εν θα εγκαθιστούσαν φρουρές σε α υ τές. Εξεδίω ξαν τις φρουρές και το υς Σπαρτιάτες αρμοστές. Αυτή η τακτική υποδείχθηκε από το ν Κόνωνα στον Φαρνάβαζο με το επιχείρημα ό τι π ράττοντας ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

26 ■■■

κατ' αυτόν το ν τρόπο κέρδιζαν τη ν εμπιστο­ σύνη τω ν μικρασιατικών πόλεων. Συνέπεια τη ς ή ττα ς των Σπαρτιατών στην Κνίδο ήταν η αποσκίρτηση, από τη σπαρτιατική συμμαχία, τω ν Κώων, τω ν Νισυρίων, τω ν Τηλίων, των Χίων, των Μυτιληναίων, των Εφεσίων, τω ν Ερυθραιών και άλλων. Α π ελευθερώ θηκαν επίσης η Σάμος, η Κνίδος και η Κάρπαθος. Αφού έφθασαν στην Εφεσο ο Φαρνάβα­ ζος έδωσε στον Κόνωνα 40 τρ ιή ρ εις και ε κ εί­ νος κα τευ θ ύ ν θ η κε πεζή προς τη Σηστό, ό­ που π αρέμενε ο Δερκυλίδας, που ήτα ν τό τε αρμοστής στην Αβυδο και στη Σηστό. Ο Φαρ­ νάβαζος απείλησε το υ ς κατοίκους ό τι θα εί­ χαν πόλεμο μαζί το υ αν δ εν απέπεμπαν τους Σπαρτιάτες. Οι κάτοικοι όμως έμειναν πιστοί στη Σπάρτη. Τελικά εκείνο ς αφού εδήωσε τη χώρα επ ανήλθε στην έδρα του αφήνοντας στον Κόνωνα τις να υτικές επιχειρήσεις. Ετσι οι Πέρσες μ ετά τη ν απομάκρυνση του σπαρτιατικού στρατού από τη Μ. Ασία π έτυχαν και το ν δ εύ τερ ο στόχο τους: τη ν α­ νάκτηση των ελληνικώ ν πόλεων τω ν μικρα­ σιατικών παραλίων. Οι υποσχέσεις και η προ­ σεκτική πολιτική του Φαρνάβαζου και του Κόνωνα, που έδ ειξα ν ευαισθησία απέναντι στις α το μικές ελ ευ θ ερ ίες , στην περιουσία και στην αυτονομία των πόλεων, έρχονταν σε αντίθεση με τη ν αυταρχική πολιτική των Σπαρτιατών και τη ν επιβολή καθεστώ τω ν τη ς αρεσκείας τους. Η παρουσία, όμως, του Κόνωνα και τω ν ελληνικώ ν κυπριακών και ροδιακών πληρωμάτων τω ν πλοίων διεδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην ευνοϊκή υποδο­ χή το υ περσικού στόλου από το υ ς Μικρασιάτες. Οι ν έες κυβερνήσ εις απένειμαν στον Κόνωνα τιμ ές, π.χ. με τοπ οθέτησ η ανδριά­ ντων. Σ τον ναό τη ς Ηρας στη Σάμο και στον ναό τη ς Αθηνάς στην Εφεσο στήθηκαν αγάλματα του Κόνωνα και του γιου του Τιμόθεου. Α υτές οι ενέρ γ ειες φανερώνουν πόσο σοβα­ ρή ή τα ν η διάσταση μ ετα ξύ του δημοκρατι­ κού λαού και τω ν Σπαρτιατών, που παρόλα αυτά είχαν προστατεύσει τις πόλεις από το υς Πέρσες επί π έντε χρόνια. Για το υ ς Μικρασιάτες είχε μεγαλύτερη σημασία η ανά­ κτηση τω ν εσω τερικώ ν ελευθ ερ ιώ ν το υ ς πα­ ρά η περσική επικυριαρχία. Από τη ν άλλη πλευρά έγινε έκδηλο πως η ναυτική υπερο­ πλία ήτα ν αυτή που καθόριζε τη θέση τω ν μι­ κρασιατικών πόλεων και όχι η ισχύς του πεζι­ κού στρατού. Αυτό είχε φανεί άλλωστε προη­ γουμένω ς από τη ν αθηναϊκή και τη σπαρτια­ τική ηγεμονία στη θάλασσα. Μ ερικές από τις ελλ η ν ικές πόλεις του α­ νατολικού Αιγαίου, ακόμη και μικρασιατικές, όπως η Ρόδος, η Κνίδος, η Ιασος, η Σάμος, η Εφεσος και το Βυζάντιο, συνήψαν τ ό τ ε συμ­ μαχία που μας είναι γνωστή μόνο από νομί­ σματα. Για το ν ιστορικό Πολύβιο (1,2) η ναυμαχία τη ς Κνίδου σήμανε και το τέλ ο ς τη ς σπαρτια­ τική ς ηγεμονίας που κράτησε δώδεκα χρό­ νια (406/5-394/3). Είναι γενικά π αραδεκτό ότι η ηγεμονία τη ς Σπάρτης τελείω σ ε με τη μά­ χη στα Λ εύκτρα και τη ν ή ττα τη ς από τους Θηβαίους το 371. Ομως το απ οτέλεσμα τη ς ναυμαχίας ήταν που σήμανε τη ν αμφισβήτη-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Τρίδραχμο τη ς Ε φ έσ ο υ μ ε τη ν επ ιγρ α φ ή Σ Υ Ν που α ν α φ έ ρ ε τα ι σ τη συμμ αχία τη ν οποία συνήψ αν μ ικ ρ α σ ια τικ ές π όλεις μ ε τ ά τη να υμαχία τη ς Κ νίδου, (Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο ).

ση αυτής τη ς ηγεμονίας, οδηγώ ντας το υ ς Α­ θηναίους στην έναρξη τη ς αποκατάστασης τη ς δύναμής το υ ς και το υς Σπαρτιάτες στο τέλο ς τη ς ηγεμονίας τους, κατά το ν Ιουστί­ νο. Ο Αγησίλαος π ληροφορήθηκε τη ναυμα­ χία τη ς Κνίδου και τη ν έκβασή τη ς στις 14 Αυγούστου 394 (εκείνη τη ν ημέρα έγινε έ ­ κλειψη ηλίου), ενώ εισερχόταν στη Βοιωτία. Για να μην επιδράσει στο ηθικό του σ τρα τεύ ­ ματος το υ ανακοίνωσε ό τι είχαν νικήσει οι Λακεδαιμόνιοι, αλλά δ εν απέκρυψε το ν θ ά ­ νατο του Πείσανδρου. Κατά τη μάχη που α­ κολούθησε στην Κορώνεια τη ς Βοιωτίας ενα­ ντίον των ιδίων αντιπάλων, όπως και κατά τη μάχη του ποταμού Νεμέα, οι Σπ αρτιάτες νί­ κησαν αλλά και αυτή η νίκη δ εν είχε ουσια­ στικό αντίκρυσμα. Κύριος π λέον το υ Αιγαίου ο περσικός στόλος με επικεφαλής το ν Φαρνάβαζο και το ν Κόνωνα προσέγγισε στις Κ υκλάδες τη ν άνοιξη του 393 και προκάλεσε τη ν ανατροπή τω ν λακωνόφιλων ολιγαρχιών και τη ν επανα­ φορά δημοκρατιώ ν σε όλα τα νησιά. Στη Μή­ λο δημιουρ γήθηκε ναυτική βάση και στην Πάρο σημειώ θηκαν σφαγές ευπόρων πολι­ τώ ν που, όπως φαίνεται, είχαν λακωνίσει. Ε­ πειτα ακολούθησ ε η δήωση τω ν λακωνικών παραλίων μέχρι τις μεσσηνιακές Φαρές και τη Φ οινικούντα και η κατάληψη τω ν Κυθή­ ρων, όπου το π ο θ ετή θ η κε φρουρά με διοικη­ τή το ν Νικόφημο. Στη συνέχεια οι Π έρσες έ ­ πλευσαν στην Κορινθία και συνάντησαν το υ ς αντιπροσώπους του αντιλακω νικού συ­ νασπισμού που συνεδρίαζαν στην Κόρινθο. Ο Φαρνάβαζος παρέδωσε στο συμμαχικό τα ­ μείο χρηματικό ποσό για τη συνέχιση του πο­ λέμου.

Ο ΚΟ ΝΩ Ν ΣΤΗ Ν ΑΘΗΝΑ Α Ν Ο Ρ Θ Ω Σ Η ΤΩ Ν Μ Α Κ Ρ Ω Ν ΤΕΙΧΩ Ν Οι μακροπρόθεσμοι οραματισμοί του Κό­ νωνα το ν οδηγούσαν στη χρησιμοποίηση του περσικού ναυτικού για τη ν ανόρθωση τη ν α­ θηναϊκής δύναμης και τη ν ανοικοδόμηση τω ν Μακρών Τειχών και του τείχο υς του Π ει­ ραιά, ισχυροποιώντας έτσι τη ν πόλη, καθι­

στώντας τη ν αυτάρκη αμυντικά και απομακρύνοντας το ν κίνδυνο τω ν Σπαρτιατών. Ετσι ζήτησ ε από το ν Φαρνάβαζο να το υ αφήσει το ν στόλο, το ν οποίο θα σ υντηρούσε ο ίδιος με φορολογία που θα επέβαλε στους νησιώ­ τες. Ο Φαρνάβαζος εγκρίνοντας τα σχέδιά του έδωσε στον Κόνωνα χρήματα για το ν επανατειχισμό τω ν Αθηνών. Το καλοκαίρι του 393 ο Κόνων κατέπ λευσε με 80 τρ ιή ρ εις στον Πειραιά, ενώ ο Φαρνάβαζος επ έσ τρεψ ε στη Μ. Ασία. Η επανατείχιση τη ς πόλης είχε αρχίσει νωρίτερα, μετά τη νίκη των Βοιωτών και των συμμάχων το υ ς Αθηναίων επί τω ν Σπαρτια­ τών στην Αλίαρτο (Ιούλιος 395). Οι Θηβαίοι όχι μόνο επικρότησαν τη ν ανοικοδόμηση των τειχών, για τη ν καθαίρεση των οποίων είχαν πανηγυρίσει πριν από δέκα χρόνια, αλλά συ­ νεργάστηκαν σ τέλνοντας 500 τε χ ν ίτε ς και λι­ θ οτό μο υς. Ο Κόνων δ ιέθ εσ ε τα πληρώματα των πλοίων και χρήματα για τη μισθοδότηση κτιστών και ξυλουργώ ν και για κάθε άλλη δα­ πάνη. Ετσι ενισχύθηκαν σοβαρά όχι μόνο η άμυνα τη ς πόλης και η θέσ η τη ς στις δ ιε­ θ νείς σχέσεις, αλλά και η ιδιωτική οικονομία που είχε υποστεί σοβαρό πλήγμα από τον Πελοποννησιακό Π όλεμο και από το υ ς ό­ ρους τη ς συνθηκολόγησης. Οι Αθηναίοι τίμησαν το ν Κόνωνα με πα­ ραχώρηση α τελεία ς - απαλλαγή από δημό­ σιες υποχρεώσεις, φόρους και λειτο υρ γίες. Εστησαν ανδριάντες του Κόνωνα, του γιου του Τιμόθεου - μ ετέπ ειτα ναυάρχου - και του Ευαγόρα κοντά στο άγαλμα το υ Ε λευθερίου Διός, κοντά στη βασίλειο στοά τη ς Αγοράς. Επίσης χάλκινοι ανδριάντες το υ Κόνωνα και του Τιμόθεου σ τήθηκαν στην Ακρόπολη με­ ταξύ Παρθενώνα και Ε ρεχθείου. Ο Δ ημοσ θέ­ νης αναφέρει ότι αυτή η διάκριση δ εν είχε απ ονεμηθεί σε κανέναν πολίτη έπ ειτα από το υ ς τυραννοκτόνους Αρμόδιο και Αριστογείτονα (“ηγο ύντο γαρ ου μικράν τυραννίδα και το ύ το ν, τη ν Λακεδαιμονίω ν αρχήν καταλύσαντα, πεπαυκέναι"). Η πόλη ευγνω μονού­ σε το ν Κόνωνα για όσα έπ ραξε για τη ν ίδια, αλλά και "επειδή Κόνων ηλευθέρω σ ε το υς Α­ θηναίων συμμάχους”, όπως λεγότα ν στο σ κε­ πτικό το υ σχετικού ψηφίσματος. Ο Κόνων α­ φιέρωσε χρυσό στεφάνι στην Α θηνά στον Παρθενώνα, με τη ν επιγραφή "Κόνων από τη ς ναυμαχίας τη ς προς Λακεδαιμονίους". Κατά το ν Ισοκράτη "ου μόνον τα τείχη τη ς πατρίδος ανώρθωσεν, αλλά και τη ν πόλιν εις τη ν αυτήν δόξα ν προήγαγεν". Κατά το ν Παυσανία στον Πειραιά, κοντά στη θάλασσα, ο Κόνων έκτισ ε σε ανάμνηση τη ς νίκης τη ς Κνίδου ένα ιερό τη ς Αφροδί­ της, προφανώς Ευπλοίας, επειδή οι Κνίδιοι τιμούσαν ιδιαίτερα τη ν Αφροδίτη Εύπλοια. Ο Παυσανίας είδ ε τα Μακρά Τείχη ανεβαίνο­ ντας από το ν Πειραιά. Ο Κόνων π έθανε στην Κύπρο αλλά τα οστά του μ ετα φ έρ θη κα ν και τάφ ηκαν στον δρόμο προς τη ν Ακαδήμεια, ό­ που αργότερα ετάφ η και ο Τιμόθεος. Η ανατροπή τω ν φιλολακωνικών κα θ ε­ στώτων στις πόλεις όπου έδρασε ο Κόνων και ο συνασπισμός των άλλων μεγάλων π όλε­ ων ενα ντίον τη ς Σπάρτης έδωσαν νέα πνοή στην Αθήνα και αναπτέρωσαν τις ελπ ίδες

τη ς για έναν πιο σοβαρό ρόλο τη ς στη δ ιε­ θ νή σκηνή αλλά και για να ανασυστήσει τη συμμαχία της. Η επιθυμία θα άρχιζε να μ ετα ­ βάλλεται σε π ραγματικότητα μόνον όταν η Αθήνα θα δ ιέ θ ε τε και πάλι ισχυρό στόλο. Α­ μεσο απ οτέλεσμα τη ς νέας κατάστασης ή ­ τα ν ό τι περιοχές που ανήκαν ά λλοτε στο α­ θηναϊκό κράτος, όπως π.χ. οι κο ινό τη τες των Αθηναίων κληρούχων τη ς Σκύρου, τη ς Λή­ μνου και τη ς Ιμβρου που είχαν αυτονομηθεί με τη συνθήκη του 404 (για το ν τερματισ μό του Πελοποννησιακού Πολέμου μ ετά τη ν ή τ­ τα των Αθηναίων), επ ανεντάχθηκαν στο αθη­ ναϊκό κράτος και τα μέλη το υς έγιναν πάλι Α­ θηναίοι π ολίτες. Συγχρόνως οι Αθηναίοι α νέ­ κτησαν τα δικαιώματα που είχαν από τη ν αρ­ χαϊκή εποχή στη Δήλο. Μ αρτυρείται ότι το 390/89 η διοίκηση το υ ιερού βρισκόταν ήδη στα χέρια τω ν Αθηναίων. Μέσα στο πλαίσιο τη ς αποδυνάμωσης των Σπαρτιατών από το υς φυσικούς τους συμμάχους το ν Φεβρουάριο του 393, δηλαδή πριν από τη ν άφιξη του Κόνωνα, οι Αθηναίοι εξέδω σαν ένα τιμ ητικό ψήφισμα για το ν Διο­ νύσιο Α', τύραννο των Συρακουσών. Ο Κόνων σ υνέλαβε το σχέδιο να το ν αποσπάσει από τη σπαρτιατική συμμαχία και να το ν σ υνδέ­ σει με τη ν Αθήνα και το ν Ευαγόρα. Γι1 αυτό το ν σκοπό απ έσ τειλε στις Συρακούσες το ν Αριστοφάνη, γιο του στενού του φίλου Νικοφήμου, και έναν φίλο του ίδιου του Διονυσί­ ου. Α υτοί πέτυχαν να το ν πείσουν να μη σ τεί­ λει στους Λακεδαιμονίους τη ναυτική βοή­ θ εια που ετοίμαζε. Ταυτόχρονα οι Αθηναίοι τιμούσαν πανηγυρικά το ν Ευαγόρα για τη συμβολή του ιδίου και των κυπριακών πλοίων στην απομάκρυνση τη ς Σπάρτης από το Αι­ γαίο και στον επανατειχισμό τη ς πόλης. Με ψήφισμα - που σώθηκε πολύ φ θαρμένο - απένειμαν στον Ευαγόρα π ρόσ θετες μεγά λες τι­ μές.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Α ντίθετα από τη ναυμαχία τη ς Κνίδου, οι μάχες στον ποταμό Ν εμέα και στην Κορώνεια δ εν είχαν σημαντικά αποτελέσματα. Αν και κα τέληξα ν σε λαμπρές ν ίκες των Σπαρ­ τιατώ ν και τω ν συμμάχων τους, ο αντίπαλος συνασπισμός εξακολουθούσ ε να κα τέχει τη ν Κόρινθο και να ελέγχει τη διάβαση του Ισθμού. Οι Αθηναίοι συνέβαλαν στη φρούρη­ ση τη ς πόλης κυρίως με μισθοφόρους π ελ­ τασ τές, που σ υντηρούσε ο Κόνων με χρήμα­ τα τα οποία έθ εσ ε στη διάθεσή του ο Φαρνά­ βαζος και διοικούσε ο Ιφικράτης. Από τη ν πλευρά το υς οι Κορίνθιοι κατασκεύασαν, ε ­ πίσης με περσικά χρήματα, μια μικρή ναυτική μοίρα η οποία.περιπολούσε στον Κορινθιακό κόλπο και εμπόδιζε τις κινήσεις τω ν Σπαρ­ τιατώ ν και τω ν συμμάχων το υς ανάμεσα στα βόρεια παράλια τη ς Πελοποννήσου και στα νότια τη ς Σ τερ εά ς Ελλάδας. Οι Σπ αρτιάτες εκτιμώ ντας τη νέα κατά­ σταση αποφάσισαν να συνάψουν με κάθε θ υ ­ σία ειρήνη με το ν μεγάλο βασιλιά. Εστειλαν στις Σάρδεις το ν Ανταλκίδα με προτάσεις να αναγνωρίσουν το ν Πέρση ηγεμόνα κύριο των ελληνικώ ν πόλεων τη ς Μ. Ασίας, να διαλύ­

©ρακιώτισσα και είχε αποκτήσει το ν Τιμό­ θ εο . Σ την Κύπρο είχε δ εύ τερ η γυναίκα και έ ­ ναν γιο. Από τη ν περιουσία του, που ανερχό­ τα ν σε 40 τάλαντα, άφησε στον γιο του πάνω από 17 τάλαντα, στον αδελφό του 3 τάλαντα, στο ιερό τη ς Αθηνάς και στον Απόλλωνα των Δελφώ ν 5.000 σ τα τήρες και στον ανηψιό του στην Κύπρο 10.000 δραχμές (6.000 δρχ. = 1 τάλαντο).

ΤΑ Μ Α Κ Ρ Ο Π Ρ Ο Θ Ε ΣΜ Α ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ Δ Ρ Α Σ Η Σ ΤΟΥ Κ Ο Ν Ω Ν Α

Ν όμ ισ μ α τη ς φ ο ινικ ικ ή ς π όλης Σιδώ νας, τη ς π ερ ιό δ ο υ 380-374 π.Χ., σ το οποίο α να π α ρ ισ τά τα ι π ο λεμ ικ ό πλοίο.

σουν το Βοιωτικό Κοινό και τη ν ένωση Αργείων και Κορινθίων και να παρεμποδίσουν τη ν ανασυγκρότηση τη ς αθηναϊκής ηγεμονίας. Κ ατήγγειλαν στον Τιρίβαζο, σατράπη των Σάρδεων και διάδοχο του Τιθραύστη, ό τι ο Κόνων ή θ ε λ ε να θ έσ ει υπό τη ν αθηναϊκή ε ­ πιρροή τις α π ελευθερω θείσ ες μικρασιατικές πόλεις ("ο Κόνων τας τ ε νήσους και τας εν τη ηπείρω παρά θά λα ττα ν πόλεις Αθηναίοις ευτρεπίζοι"). Αυτός ο σκοπός θα επιτυγχανόταν αν η μ ελλοντική συνθήκη ειρ ήνη ς περιελάμβανε όρο που θα επ έβαλλε τη ν αυτονόμηση όλων γενικά των ελληνικώ ν πόλεων εκτό ς από εκ είν ες που θα π εριέρχονταν στο περσι­ κό κράτος. Οι Αθηναίοι έσπευσαν να αντιδράσουν στέλνοντας στον Τιρίβαζο το ν Κόνωνα και άλ­ λους τρ εις π ρεσ βευτές. Το ίδιο έπραξαν και οι Βοιωτοί, οι Κορίνθιοι και οι Αργείοι. Η αυ­ τονόμηση των πόλεων το υς έπ λ η ττε όλους. Οι Αθηναίοι θ α έχαναν αμέσως τις κληρου­ χίες το υς στη Σκύρο, στη Λήμνο και στην Ιμβρο και οι Βοιωτοί θα έπαυαν να συγκρο­ το ύν μιαν αξιόλογη δύναμη. Οι Αργείοι και οι Κορίνθιοι δ εν θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη ν πολιτική ένωσή τους, όπως σχέδιαζαν. Ο Τιρίβαζος συμφώνησε σε όλα τα ζητήματα με το ν Ανταλκίδα και του έδωσε κρυφά χρήματα για να μπορέσουν οι Λακεδαιμόνιοι να σχη­ ματίσουν πάλι στόλο. Παράλληλα σταμάτησε να παρέχει οικονομική υποστήριξη στους Α­ θηναίους και φυλάκισε το ν Κόνωνα με το αιτιολογικό ό τι έβλαψ ε τα περσικά σ υμφέρο­ ντα (καλοκαίρι 392). Ο Α ρ τα ξέρ ξη ς όμως, που επ έμενε στην πολιτική του, α ρ νήθηκε τις προτάσεις τω ν Λακεδαιμονίω ν και φυλάκισε το ν Τιρίβαζο. Λ έγετα ι ότι ο Κόνων δρα π έτευ­ σε. Ομως είναι πιθανό να απ ελευθερώ θηκε αφού δ εν είχε νόημα η κράτησή του μ ετά τη ν άρνηση του Α ρτα ξέρξη. Ο Κόνων προτίμησε να μην επισ τρέψ ει στην Αθήνα αλλά να εγκα ­ τα σ τα θ εί στην Κύπρο, κοντά στο φίλο του Ευαγόρα, όπου και π έθανε αργότερα από α­ σθένεια. Στην Αθήνα είχε ν υ μ φ ευ θ εί μια

Η ταπεινω τική βασίλειος ειρήνη του 387 (το "πρόσταγμα", κατά το ν Ισοκράτη), η ο­ ποία συνήφθη μ ετα ξύ Σπαρτιατών και μεγά­ λου βασιλιά, επαναλάμβανε το υ ς δύο κύρι­ ους όρους των σχεδίων που είχαν σ υζητηθεί το καλοκαίρι του 392 στις Σάρδεις: υπαγωγή τω ν Ελλήνων τη ς Μ. Ασίας και τη ς Κύπρου στον Πέρση βασιλιά και αυτονόμηση των πό­ λεω ν τη ς κυρίως Ελλάδας με μ ερ ικές εξα ιρ έ­ σεις, όλες υπέρ των Αθηναίων, σύμφωνα με τις υποχωρήσεις που είχαν κάνει οι Σπαρτιά­ τ ε ς το ν χειμώνα το υ 392-391 (αποδοχή τη ς α­ νοικοδόμησης τω ν Μακρών Τειχών, επάνοδο τη ς Σκύρου, τη ς Λήμνου και τη ς Ιμβρου στο αθηναϊκό κράτος και ανασυγκρότηση του α­ θηναϊκού στόλου). Η εξέλ ιξη αυτή οδήγησε το 378 στη σύσταση τη ς Β1Αθηναϊκής Συμμαχίας.

Β ΙΒ Λ ΙΟ ΓΡ Α Φ ΙΑ -Π Η ΓΕ Σ (1) Ξενοφ ώ ν: ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Α , Β ΙΒ Λ ΙΑ III-IV , Α Γ Η ΣΙΛ Α Ο Σ. (2) F. Jacoby: D IE FRAGM ENTE DER G RIECHISCHEN HISTO RIKER, 2A, (1926), 66, και 3B (1950), 328. (3) Δ ιό δ ω ρ ο ς Σ ικ ε λ ιώ τη ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Η Β ΙΒ Λ ΙΟ Θ Η Κ Η , βιβλίο 14. (4) Π αυσ α νίας: Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ Π Ε Ρ ΙΗ Γ Η Σ ΙΣ , Β ΙΒ Λ ΙΑ I, II, III, VI, VIII. (5) Π ολύ α ίνο ς: ΣΤΡΑΤΗΓΗΜΑΤΑ, I, 48. (6) Δ ιο γ έ ν η ς Λ α έ ρ τιο ς : II, ΣΩΚΡΑΤΗΣ. (7) Π λο ύ τα ρ χ ο ς : Λ Υ Σ Α Ν Δ Ρ Ο Σ . Α Γ Η Σ ΙΛ Α Ο Σ . (8) Ισ ο κ ρ ά τη ς : Φ ΙΛ ΙΠ Π Ο Σ , Π Α Ν Η Γ Υ Ρ ΙΚ Ο Σ , Α Ρ Ε Ο Π Α Π Τ ΙΚ Ο Σ . ΕΥΑΓΟΡΑΣ. (9) Δ η μ ο σ θ έ ν η ς : Π Ε Ρ Ι ΤΗ Σ ΑΤΕΛΕΙΑΣ Π Ρ Ο Σ Λ Ε Π ΤΙΝ Η Ν . ΚΑΤΑ Α Ν Δ Ρ Ο Τ ΙΩ Ν Ο Σ Π Α Ρ Α Ν Ο Μ Ω Ν . ΚΑΤΑ ΤΙΜ ΟΚΡΑΤΟΥΣ. (10) Λ υ σ ία ς: ΥΠΕΡ ΤΩ Ν Α Ρ ΙΣΤΟ Φ Α Ν Ο Υ Σ Χ Ρ Η Μ Α ΤΩ Ν Π Ρ Ο Σ ΤΟ Δ Η Μ Ο Σ ΙΟ Ν . (11) IN SC R IPTIO N ES G R A E C A E I, 64. II, 3, 1360. II, 5, 813b. ΙΙ-ΙΙΙ/Ι, 1, 23, 30. (12) C ornelius N ep o s: VITAE (Κόνων, Λ ύ σ α νδ ρ ο ς, Α γησίλαος, Τ ιμ ό θ εο ς). (13) M .lunianus lustinus: ΕΡΙΤΟΜ Α H IS TO R IA R U M PH ILIPPIC A R U M PO M PEI TROGI. (14) REAL ENCYCLOPAEDIE: 11 (1922), 1319-1334 (Konon). (15) G uido B arbieri: C O N O N E, Rom a, 1955. (16) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Ε κ δ ο τικ ή Αθηνών. (17) C laude M o sse : ATHENS IN DECLINE, 404-86 B.C., London-B oston, 1973. (18) Γΐώ ργ. Π απ α ντω νίου: ΑΡΧΑΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ , Α& ήναι, 1979.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΜΙΧΑΗΛ ΗΛ. ΝΤΑΣΚΑΓΙΑΝΝΗΣ

ΟΙ ΜΑΧΕΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1897 01 ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΓΡΙΜ ΠΟ ΒΟ Υ (1-3 ΜΑΪΟΥ) ΗΤΑΝ 01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΙ ΣΟΒΑΡΟΤΕΡΕΣ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 0 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΝ ΚΑΙ ΥΠΕΣΤΗ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΩ ΛΕΙΕΣ Δ Ε Ν ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ TOY. ΟΜ Ω Σ Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΤΗΣ Θ ΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΩΧΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΣΥΡΣΗ ΤΩΝ Ε ΛΛΗΝΙΚΩ Ν ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΕΔΑΦΗ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ.

0 α ρ χη γό ς το υ Σ τρ α το ύ Η π είρο υ κ ατά τον ελ λ η ν ο το υ ρ κ ικ ό π όλεμ ο το υ 1897, σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Θ ρ α σ ύβο υλος Μ ά νο ς.

Το χω ριό Γοίμποβο και σ το β ά θ ο ς οι π α ρ υ φ ές το υ χω ριού Κ ορ φ οβο ύνι (Μ π ρ ένισ τα).

Σ τιγ μ ιό τυ π ο από τη μάχη το υ Γριμπόβου κ ατά το ν ελ λ η ν ο το υ ρ κ ικ ό π ό λεμ ο το υ 1897 (Α θή να , Ε θ νικ ό Ισ το ρ ικό Μ ο υ σ είο ).

Β ίβ ! ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ΤΟΥ ΓΡΙΜΠΟΒΟΥ Το ισ το ρ ικό γεψ ύρι τη ς Α ρ τα ς (γ εφ ύ ρ ι το υ Α ρ α χ θ ο υ ), όπου σ τις 7 Μ α ϊο υ 1 8 9 7 υπ ογρ άψ ηκε το π ρω τόκολλο ανακω χής μ ε τ α ξ ύ Ελλήνων κα ι Τούρκων σ το μ έτω π ο τη ς Η π είρο υ.

κρ η τικ ή επανάσταση το υ 1896, ό ­ υπό το ν σ υ ντα γμ α τά ρ χ η Τ ιμ ο λ έο ντα Βάσπως ή τα ν φυσικό, δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε σο για να ενισ χύσ ει το υ ς Κ ρ ή τε ς επανα­ μ εγά λη αναταραχή και σ την η π ει­ σ τά τες. Το απόσπασμα α π οβ ιβ ά σ τηκε δ υ ­ ρω τική Ελλάδα και ιδια ίτερ α σ την Αθήνα. τικά τω ν Χανιών σ τις 2 Φ εβ ρο υά ρ ιο υ 1897 Μ ε επ ίκ εν τρ ο τα εθ ν ικ ά θ έ μ α τα ο π ο λιτι­ και λίγο α ρ γό τερ α , σ τις 7 Φ εβρουά ριου, κός κόσ μος είχ ε επ ιδ ο θ εί σε ένα ν αχαλί­ κα τό ρ θ ω σ ε να ν ικ ή σ ει μ εγά λη το υ ρ κ ικ ή νω το κο μ μ α τικό ανταγω νισ μό, ενώ σ του ς δύναμη, ο δ ιο ικ η τή ς τη ς οποίας μ ό λ ις που δ ρ ό μ ο υ ς τη ς Α θ ή να ς οργα νώ νο ντα ν και π ρ ό λα β ε να δ ια φ ύγει. π ρ α γμ α το π ο ιο ύ ντο κα θ η μ ερ ιν ά μ εγ ά λ ες Σ τις 18 Φ εβ ρο υά ρ ιο υ οι μ εγ ά λ ες δυνά ­ σ υ γκεντρ ώ σ εις και διαδηλώ σ εις. Επίσης η μεις, Β ρ ετα νία , Γαλλία, Ρωσία, Α υ σ τρ ο ο υ γ ­ λ εγ ά μ εν η «Εθνική Εταιρεία», μυσ τική γαρία και Γερμανία, με διακοίνω σή το υ ς σ τρ α τιω τικο π ο λιτική οργάνωση με επ ικ ε­ προς τη ν ελ λ η ν ικ ή κυ β έρ νη σ η , γνω σ το ­ φ α λή ς μια ομάδα νεαρώ ν α ξιω μ α τικώ ν και ποίησαν τη ν απόφασή το υ ς να παραχωρηπ ρ ο εκ τά σ εις σε όλο το ν δημόσ ιο βίο, είχε θ ε ί τη ν Κ ρή τη κα θ εσ τώ ς α υ το ν ο μ ία ς υπό υ π ο κα τα σ τή σ ει σ χεδ όν το κρ ά το ς και επ ι­ τη ν υψ ηλή επ ικυριαρχία το υ σ ου λτά νου ζη το ύ σ ε το ν π όλεμ ο μ ε τη ν Τουρκία. και α π έκ λεια ν τη ν ένωση τη ς νήσ ου με τη ν Η κυ β έρ νη σ η Δ η λιγ ιά νν η π ιεζό μ ενη α­ Ελλάδα, καλούσ αν δ ε τη ν τε λ ε υ τ α ία να α­ σ φ υ κτικά από το κλίμα και τη ν κατάστασ η να κα λέσ ει μέσα σε έ ξ ι η μ έ ρ ε ς το απόσπα­ που είχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ εί α ν α γκά σ τη κε να σμα από τη ν Κ ρήτη. Η Τουρκία σ υμφ ώ νησ ε σ τείλ ει σ τη ν Κ ρήτη σ τολίσ κο το ρ π ιλλο β ό με τη λύση α υ τή, αλλά η Ε λλάδα τη ν απέρλω ν υπό το ν πρίγκηπα Γεώργιο και ένα μι­ ριψε. Α υτή ή τα ν η βασική αιτία το υ π ο λέ­ κ τό απόσπασμα από δύο τά γ μ α τα π εζικού, μου που α κο λ ο ύ θ η σ ε. Η α φ ορ μή , όμως, ένα ν λόχο ευζώ νω ν και μια π υροβολαρχία που επ ιζη το ύ σ ε η Τουρκία για να κ η ρ ύ ξε ι

Η

τ ο ν π ό λ εμ ο ε ν α ν τίο ν τη ς Ε λλά δας δ ό θ η κ ε σ τις 29 Μ α ρ τίου 1897, ό τα ν σώμα από 2.460 ένο π λο υ ς ε θ ε λ ο ν τ έ ς τη ς « Ε θ νικής Ε τα ιρ εία ς» εισ έβ α λ ε σ την κ α τεχ ό μ εν η από το υ ς Τ ο ύρ κο υς Μ α κεδ ονία . Σ τις 6 Α πριλίου η Τουρκία κ ή ρ υ ξε το ν π ό λ εμ ο ε ν α ν τίο ν τη ς Ελλάδας, σ την από­ φασή τη ς δ ε α υ τή ε ν θ α ρ ρ ύ ν θ η κ ε, όπως λ έγ ετα ι, από τη Γερμανία.

Ο Ι Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ ΤΩ Ν Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ω Ν Από τις α ρ χές το υ 1897 η ε λ λ η ν ο το υ ρ ­ κική σ ύρ ραξη φ α ινό τα ν α ν α π ό φ ευ κ τη . Γι' α υ τό η κυ β έρ ν η σ η σ τις 15 Φ εβ ρουά ρ ιου άρχισ ε να κα λ εί στα όπλα σ ταδιακά κλάσ εις ε φ έδ ρ ω ν με σκοπό τη ν εμ π ό λ εμ η συ­ γκρ ό τη σ η τω ν σ τρα τιω τικώ ν μονάδω ν και τη δ η μ ιο υ ρ γ ία νέω ν μονάδω ν που ή τα ν α­ π α ρ α ίτη τες για τη δ ιεξα γ ω γή το υ επ ικ εί­ μ ενο υ π ολέμ ου . Α ρχικά κλ ή θ η κα ν οι έ φ ε ­ δ ρ ο ι τεσσ άρω ν κλάσ εω ν και λίγο α ρ γ ό τεΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ρα, τη ν 1η Μ αρτίου, κ η ρ ύ χ θ η κ ε επ ισ τρά ­ τευ σ η και κλ ή θ η κα ν δ ιαδοχικά στα όπλα ά λ λ ες έ ξ ι κλάσ εις εφ έδρω ν. Ετσι από τις 14 Μ α ρ τίου είχαν σ υ γ κ ρ ο τη θ εί τρ ε ις μ ε ­ ρα ρχίες, από τις ο π ο ίες η I και η II σ υ γ κ ε­ ν τρ ώ θ η κ α ν στη Θεσσαλία και η τρ ίτη σ την π ερ ιο χή τη ς Α ρτα ς. Α ρ χ η γό ς το υ Σ τρ α το ύ Θ εσσ αλίας ο ρ ίσ τη κ ε ο σ τρ α τη γ ό ς Μ ακρής και εκ είν ο υ τη ς Η πείρου ο σ υ ν τα γ μ α τά ρ ­ χ η ς Π υρ οβ ολικού Θ ρ α σ ύ βο υλο ς Μ άνος. Η δύναμη το υ Σ τρ α το ύ τη ς Η πείρου α­ ν ερ χ ό τα ν σε 22.570 ά ν δ ρ ες και 40 π υ ρ ο β ό ­ λα και τη ς Θ εσσ αλίας σε 40.000 ά ν δ ρ ες και 96 π υροβόλα. Α π οσ τολή το υ Σ τρ α το ύ Θ εσσ αλίας ή ­ τα ν η άμυνα στη γραμμή τω ν σ υνόρω ν τη ς Θ εσσ αλίας με τη ν κ α τεχ ό μ εν η από το υ ς Τ ο ύρ κο υς Μ α κεδ ονία , ενώ το υ Σ τρ α το ύ Η­ π είρου η α π ελευ θ έρ ω σ η τη ς Η πείρου, το μ εγ α λ ύ τερ ο μ έρ ο ς τη ς οποίας βρ ισ κότα ν υπό τη ν κα τοχή τω ν Τούρκω ν, ε κ τό ς από το π έρ α ν τη ς α ρ ισ τερ ή ς ό χ θ η ς το υ Αράχ θ ο υ τμ ή μ α που ή τα ν ελλ η ν ικό .

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Η Π Ε ΙΡ Ο Υ

30

Η κατάστασ η τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν στο μ έτω π ο τη ς Η πείρου λίγο πριν από τη ν έ ­ να ρ ξη το υ π ο λέμ ο υ ή τα ν α π ο γ ο η τευ τικ ή . Μ ε τη ν επ ισ τρά τευ σ η σ υ γ κεν τρ ώ θ η κ α ν σ την Α ρ τα κλάσ εις εφ έδ ρ ω ν χω ρίς να έχει γ ίν ε ι καμία π ρό βλεψ η για π ρ ο μ ή θ εια ε ι­ δώ ν ιματισ μού και υπόδησης, χω ρίς να υ­ π άρχουν υπ η ρ εσ ίες διαχείρισ ης και ε φ ο ­ διασ μού υ λικού, χω ρίς α λ εύ ρ ι για τη ν πα­ ρασ κευή ψωμιού για το υ ς σ τρ α τιώ τες και χω ρίς υποζύγια για τη μ ετα φ ο ρ ά εφοδίω ν. Α κό μη δ εν υπήρχαν π λη ρ ο φ ο ρ ίες για τη ν κατάστασ η, τη δ ύνα μη και τις θ έ σ ε ις το υ αντιπ άλου, ενώ έ λ ειπ ε η ψ υχική ε ν ό τη τα σ τη ν κο ρ υ φ ή τη ς η γεσ ία ς το υ σ τρ α το ύ . Η σ υνεργασ ία μ ετα ξύ το υ αρχηγού το υ Σ τρ α το ύ Η πείρου, σ υ ντα γμ α τά ρ χ η Μ άνου, και το υ επ ιτελά ρ χ η το υ , α ντισ υ ντα γμ α τά ρ χ η Ν οταρά, ή τα ν, αν όχι α δ ύνα τη , το υ ­ λά χισ τον π ρ ο β λη μ α τική . Ομως και η συ­ νεργα σ ία ανάμεσ α σ το ν επ ιτελά ρ χ η και το υ ς ε π ιτε λ ε ίς δ ε ν ή τα ν κα θ ό λο υ α ρ μ ο νι­ κή. Το η θ ικ ό το υ σ τρ α το ύ ή τα ν καλό, αλλά δ ε ν είχ ε ερ είσ μ α τα . Η ταν π ρόσκαιρο δ ιό τι π ρ ο ερ χό τα ν κυρίω ς από το ν ενθ ου σ ια σ μ ό μ ε το ν οποίο ο ε λ λ η ν ικ ό ς λα ός α π ο δ έχ θ η ­ κε το ν π όλεμο.

Ο Ι Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν ΕΥΡΥΤΕΡΗ Π Ε Ρ ΙΟ Χ Η Σ τις 6 Απριλίου έφ θ α σ ε από το Υπουρ­ γ είο Σ τρ α τιω τικώ ν σ το α ρ χη γείο Σ τρ α το ύ Η πείρου, που έ δ ρ ε υ ε σ τη ν Αρτα, η είδησ η για τη ν έν α ρ ξη εχθ ρ ο π ρ α ξιώ ν σ το θεσ σαλ ικό μέτω π ο και τη διακοπ ή τω ν διπ λω μα­ τικώ ν σ χέσεω ν μ ε τη ν Τουρκία. Την ίδια η ­ μέρα, δ ώ δ εκα ώ ρ ες μ ετά , άρχισε το πυρ και σ το η π ειρ ω τικό μέτω π ο, σ την αρχή με ισ χ υ ρ ό τα το βο μβ α ρδισ μό το υ ελ λ η ν ικ ο ύ π υρ οβο λικού , που βρ ισ κότα ν γύρ ω από ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Το χωρ/ο Καμπή (Στρεβίνα), όπως φ αίνεται από τα υψώματα το ν Γριμπόβου.

Η Φ ιλιππιάδα, όπως φ α ίν ετα ι από τα υψ ώ μα τα το υ Γριμπόβου.

τη ν Α ρτα, ε ν α ν τίο ν όλω ν τω ν το υ ρ κικώ ν θ έσ εω ν στη δ εξιά ό χθ η το υ Α ρά χθ ου , μ ε ­ τα ξύ τω ν Κ ερ α μ α τώ ν και το υ Ν εοχω ρίου και στη σ υνέχεια με σ φ ο δ ρ ό τα τη μ ο νο μ α ­ χία μ ε το το υ ρ κ ικ ό π υ ρ οβο λικό που βρ ι­ σ κό τα ν σ τη ν π εριοχή Ιμ α ρ έτ. Ο ε ξ αποστάσεως α υ τό ς αγώ νας δ εν κρ ά τη σ ε πολύ, δ ιό τι το το υ ρ κ ικ ό π υ ρ οβο λικό ε ξα ιτία ς τη ς α δ υνα μία ς το υ να α ν τιμ ετω π ίσ ει το ε λ λ η ­ νικό π υρ οβ ο λικό υποχώ ρησε και ε γ κ α τα ­ σ τά θ η κ ε στα υψ ώ ματα το υ Γριμπόβου, ό ­ που από απόσταση 18 χλμ. π ερίπ ου ή τα ν α δ ύ ν α το να β ά λ λ ει και να β ά λ λ ετα ι. Το α­ π όγευ μα τη ς 7ης Απριλίου έ φ θ α σ ε δ ια τα ­ γή το υ Υ π ουργείου Σ τρ α τιω τικώ ν να περ ιο ρ ισ θο ύν οι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις μόνο σε άμυνα. Σ τις 8 Α πριλίου η 2η Ταξιαρχία Π εζικού με δ ιο ικη τή το ν σ υ ντα γμ α τά ρ χ η π εζικού Κω νσ ταντίνο Σέχο, που π έρασ ε βίαια στη δ εξιά ό χθ η το υ Α ρά χθ ου (ο ρ μ η τή ρ ιο τω ν ελλ η ν ικώ ν τμ η μ ά τω ν ή τα ν η Α ρ τα σ τη ν α­ ρ ισ τερ ή όχθη), ε π ιτέ θ η κ ε και α ν έτρ ε ψ ε το δ ε ξιό τω ν Τούρκων. Οι Τ ο ύρ κο ι α να γκά ­ σ θη κα ν να υποχω ρήσουν, αλλά τα ε λ λ η ν ι­ κά τμ ή μ α τα σ τερ ο ύ μ εν α π λη ρο φ ο ριώ ν και προπάντω ν επ ιθ ε τικ ο ύ π ν εύ μ α το ς δ εν το υ ς κατεδίω ξαν. Ο Τ ο ύρ κο ς δ ιο ικ η τή ς

δ ιέ τ α ξ ε σ ύμ π τυξη τω ν δ υ νά μ εώ ν το υ στα β ό ρ εια τη ς Α ρ τα ς και κ α τέλ α β ε τη δ ε ύ τ ε ­ ρη α μ υ ν τική το υ γραμμή από το Γρίμποβο μ έχ ρ ι τη γ έφ υ ρ α Κ αλογήρου. Το ίδιο βρ ά ­ δυ οι Τούρκοι προσπάθησαν να π λησιά­ σουν από τη Γραμμενίτσ α σ το σ ημ είο από όπου π ερνούσ αν τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α ­ τα το ν Α ρα χθο, αλλά απ οκρούσ τηκαν. Σ το μ ετα ξύ από το πρωί τη ς ίδιας η μ έ ­ ρας ε λ λ η ν ικ ά τμ ή μ α τα κ ιν ή θ η κ α ν από το π έρασμα Μπάνι στη δ ε ξιά ό χθ η το υ Α ρά­ χ θ ο υ και κα τέλ α β α ν τα χω ριά Π αχυκάλαμο, Ν εοχώ ρι και Α κροπ οταμιά. Δ ε ν δ ια τή ­ ρησαν όμω ς τη ν κα τοχή δ ιό τι δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε ζή τη μ α ως π ρος το αν είχ ε δ ο θ ε ί ή όχι δ ια τα γή να κ ρ α τη θ ο ύ ν τα χωριά αυτά από τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα . Κ ατά τις δύο ε π ό μ εν ες η μ έ ρ ε ς οι ε λ ­ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις έχασαν τη ν επ αφ ή με τις το υ ρ κ ικ έ ς , οι ο π ο ίες είχα ν υποχω ρήσει χω­ ρίς να γ ίν ο υ ν α ν τιλ η π τές . Ο λόκληρ η η π ε­ ριοχή το υ κάμπου είχ ε ε γ κ α τα λ ε ιφ θ ε ί από τ ο υ ς Τ ο ύρ κο υς. Τμήμα τα το υ Ε λληνικού Σ τρ α το ύ κ α τέλ α β α ν τα χωριά Ανέζα και Ψ α θ ό το π ο ς και σ τις 9 Α πριλίου το βράδυ τη Σαλαώρα, που είχ ε ε κ κ ε ν ω θ ε ί από το υ ς Τ ο ύρ κο υς, καθώ ς και το χωριό Α νθό τοπ ο ς. Και ενώ όλα έδ ειχ ν α ν ό τι τα το υ ρ κικά

Το Ιμ α ρ έ τ (ισλαμικό π τω χο κομ είο), από όπου π ήρε το όνομά τη ς η ομώ νυμη π εριοχή τη ς Α ρ τα ς .

7ο χω ριό Α μ μό το π ο ς (Κ ο υ μ ζά δ ες ή Κ ο υ μ ο υ ζά δ ες ).

σ τρ α τεύ μ α τα θ α ανα σ υντά σ σ οντα ν σ την π εριοχή τη ς Φ ιλιππιάδας, τα νέα που έ ­ φ θ α να ν ή τα ν ό τι έ φ ε υ γ α ν και από τα μ έρ η όπου δ ε ν είχαν δ ο θ ε ί μάχες. Η ά τα κ τη υ­ ποχώρηση τω ν Τούρκω ν α π ο δ ίδ ετα ι στις ε λ λ είψ εις τρ ο φ ίμ ω ν και π υρομαχικώ ν από τις ο π ο ίες υπέφεραν. Οι ε λ λ είψ εις α υ τέ ς ή τα ν τ έ τ ο ιε ς που ο δή γη σ α ν στη διάλυση τεσ σ άρω ν α λβα νικώ ν σ ω μάτω ν και σ τη γ ε ­ νική αποδιοργάνω ση το υ Το υρ κικο ύ Σ τρ α ­ το ύ . ΓΓ α υ τό υ π ο σ τη ρ ίχ θ η κ ε η άποψη ό τι η Η π ειρος θ α μπ ορούσ ε τ ό τ ε να α π ελ ευ ­ θ ερ ω θ εί, αν ο Ε λλη νικό ς Σ τρ α τό ς δ ε ν έπασχε από κακή διοίκησ η και ε λ λ είψ εις σε τρ ό φ ιμ α και π υρομαχικά, όπως ακριβώ ς και ο αντίπ αλός το υ. Σ το μ ε τα ξύ οι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις π ρο ήλα υνα ν συνεχώ ς και σ τις 10 Απριλίου πλησίαζαν τη γ έφ υ ρ α Κ αλογήρου. Ομω ς η π ροέλασ η α υ τή γ ιν ό τα ν χω ρίς να εξα σ φ α ­ λ ίζο ν τα ι ισχυρά ερ είσ μ α τα και ακό μ η χω­ ρίς να εξα σ φ α λ ίζετα ι η α π α ιτο ύ μ εν η π λή­ ρ ης επ αφ ή με τη διοίκησ η και η λ ειτο υ ρ γ ία σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς α νεφ οδ ια σ μ ού . Η εικ ό ν α που έδ ιν α ν τη ν η μ έρ α ε κ είν η οι δύο ε λ λ η ν ικ έ ς τα ξια ρ χ ίες ή τα ν η εξή ς : Η 1η Ταξιαρχία π ροχω ρούσε σε χω ριστά τμ ή μ α τα που α κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν το ν ε χ θ ρ ό μ έχ ρ ι τη Φιλιππιάδα, χω ρίς να έ χ ε ι κάποιο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο σ χέδιο και χω ρίς να λα μ β ά ­ ν ει τα α π α ρα ίτη τα μ έτρ α ασ φ αλείας. Η 2η Ταξιαρχία ή τα ν διασ κορπ ισ μένη στα χωριά το υ κάμπου, σε πλήρη αταξία. Από το υ ρ κ ικ ή ς π λευ ρ ά ς κα τα β α λ λ ό ­ τα ν π ροσπ άθεια α να σ υγκρ ότησ ης τω ν μ ο ­ νάδω ν που είχαν διασ κορπ ισ τεί, χω ρίς να μεσ ολα β ή σ ει κάποια σοβαρή σ ύγκρουσ η μ ε τμ ή μ α τα το υ Ε λλη νικού Σ τρ α το ύ - μόνο από σύγχυση και πανικό. Μ όνο σ τις 11 Απ ριλίου δ ιε ξή χ θ η π ραγ­ μα τική μάχη σ τη ν π ερ ιο χή τω ν Π έ ν τε Πηγαδιώ ν, η οποία κ α τ έ λ η ξ ε σε βά ρ ος τω ν ελλ η ν ικώ ν τμ η μ ά τω ν , τα οποία ανατράπηκαν και κα τα δ ιώ χ θ η κα ν από τα το υ ρ κικά μ έχ ρ ι το χωριό Α μ μ ό το π ο ς, που ευ τυ χ ώ ς τα τ ε λ ε υ τ α ία δ ε ν το κατέλα βα ν. Αν το κατελά μ β α να ν υπήρχε κίνδ υ νο ς για όλα τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα που είχα ν διεισ δύσει βαθιά σ το ε χ θ ρ ικ ό έδ α φ ο ς , να απ οκοπ ούν και να υ π οσ τούν π ανω λεθρία, κ α θ ό ­ σον η 2η Ταξιαρχία ή τα ν δια σ κορπ ισ μένη στα χωριά το υ κάμπου και δ ε ν μπορούσ ε να σ π εύσ ει έγκα ιρ α σε β ο ή θ εια τη ς 1ης. Α ­ π ο τέλ εσ μ α τη ς κα τά σ τα σ ης α υ τή ς ή τα ν να δ η μ ιο υ ρ γ η θ εί μ εγ ά λ ο ς π ανικός σ την πόλη τη ς Α ρ τα ς, όπου σ υ ν έρ ρ εα ν ο μα δ ικά και ά τα κ τα οι κά το ικο ι τω ν χωριών φ ο β ο ύ μ ε ­ νοι α ν τεκδ ίκ η σ η τω ν Τούρκων. Α κ ο λ ο ύ θ η ­ σε α ντικα τά σ τα σ η δ ιο ικη τώ ν, αλλά ο δ ιο ι­ κ η τή ς τη ς 1ης Ταξιαρχίας (σ υ ντα γμ α τά ρ ­ χ η ς X. Μ π ότσ αρης), π α ρ έμ ειν ε με τη ν ε λ ­ πίδα ό τι το ό νομά το υ θ α π ρ ο σ είλκυ ε το υ ς Σ ο υ λ ιώ τες και θ α α ν τισ τα θ μ ιζό τα ν έτσ ι η έ ν τα ξη Α λβανώ ν ε θ ε λ ο ν τώ ν σ το ν Τ ουρ κι­ κό Σ τρ α τό . Σ τις 13 Απριλίου ε γ κ α τα σ τά θ η κ ε στα Π έ ν τε Π ηγάδια ο μ έρ α ρ χ ο ς Οσμάν πασάς και σ τις 17 Α πριλίου οι Τ ο ύρ κο ι π ρ α γμ α το ­ ποίησαν σ φοδρή επ ίθεσ η και έδ ιω ξα ν

J j ■■■

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

32

Σ χ εδ ιά γρ α μ μ α των μαχώ ν το υ Γριμπόβου (1-2 Μ α ϊο υ 1897), (Γ Ε Σ /Δ ΙΣ ).

το υ ς Ε λ λη ν ες π ρος το ν Α μμ ό τοπ ο. Η τα ­ ξιαρχία το υ Μ πότσαρη υπέστη π ανω λε­ θ ρ ία και το η θ ικ ό το υ σ τρ α τού κα τα ρ ρ α ­ κώ θ η κε. Τότε το ε λ λ η ν ικ ό α ρ χη γείο απο­ φάσισε να κ ρ α τη θ ε ί α μ υ ν τική στάση. Η α­ πόφαση α υ τή ελ ή φ θ η σε σ υμ βο ύλιο το υ α ρ χηγού και τω ν επ ιτελώ ν το υ. Σ το σ υμ­ β ο ύλιο απ οφ ασ ίσ τηκε α κό μ η να κα τα λ η ­ φ θ ο ύ ν ο ρ ισ μ ένες επ ίκα ιρ ες θ έσ εις , ώ στε ο ε χ θ ρ ό ς να μη μπ ορεί να π α ρ ενο χ λεί τη ν πόλη τη ς Α ρ τα ς. Οι θ έ σ ε ις α υ τέ ς θ α κα τα ­ λ α μ β ά ν ο ν τα ν μόνο σ τη ν περίπτω ση που δ ε ν είχαν κ υ ρ ιε υ θ ε ί από το υ ς Τ ο ύρ κο υς, οι οποίοι α κόμα β ρ ίσ κο ντα ν σ τη ν ο ρ ειν ή ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡΙΑ

π εριοχή. Τ έτο ιες θ έ σ ε ις ή τα ν τα χωριά Α μ ­ μ ότοπ ος, Χ ανόπ ουλο και Κ ορ φ ο βο ύνι, κα­ θώ ς και η Α βαρίτσ α και τα σ τενά τη ς Κιάφας, στα οποία δ ε ν υπήρχε ε χ θ ρ ικ ό ς σ τρα τός.

Ο Ι Μ Α Χ Ε Σ ΤΟΥ Γ Ρ ΙΜ Π Ο Β Ο Υ Στη σ τρ α τιω τική ιστορία μ ε το ν τίτλ ο "μάχες το υ Γριμπ όβου” α ν α φ έρ ο ν τα ι οι μά­ χ ες που έγινα ν τη ν 1η ως τη ν 3 Μ αϊου 1897 και α π έβλεπ αν σ την κατάληψ η τη ς κορυφ ο γρ α μ μή ς Γριμπόβου (υψ. 350, 425 και 500).

Σ τις 20 Απριλίου μ εγά λη το υ ρ κ ικ ή δ ύ ­ ναμη άρχισε να κα τεβ α ίν ει από τα Π έν τε Π ηγάδια π ρος τη ν Καμπή και τη Φιλιππιάδα. Σ ε δ ια τα γή το υ αρχηγού π ρος το ν συ­ ν τα γ μ α τά ρ χ η Μ πότσαρη να φ ρ ο ντίσ ει για τη ν υπ οσ τήρ ιξη τω ν ελλ η ν ικώ ν μονάδω ν υ π ή ρ ξε αντίδρασ η, που είχ ε ως α π ο τέ λ ε ­ σμα να μη π α ρα σ χεθεί έγκα ιρ α β ο ή θ εια σε μ ο ν ά δ ες που ενερ γ ο ύ σ α ν μ ε βάση ανα­ γνω ρίσ εις, οι ο π ο ίες είχα ν σ τη ρ ιχ θ εί σε ε ­ σ φ α λμ ένα δ εδ ο μ έν α , π ράγμα που π ροκά­ λ εσ ε ν έ ε ς ή τ τ ε ς , αλλά και π α ρ εξη γή σ εις ι­ κα νές να επ ιφ έρ ο υ ν μ εγ ά λ ες κα τα σ τρ ο ­ φ ές. Σ τις 22 Απριλίου ζ η τή θ η κ ε να α ντικα τα σ τα θ ο ύ ν ο Μ π ότσ αρης και ο επ ιτελά ρ -

T r ir *

ISST

ε κ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1807

Η Μ Α Χ Η T f lF H lE M T E Π Η Γ Α Α ΙΩ Ν

L E CO M BAT DE “Ρ Ε Ν Τ ί P IÜ H 4 D IÄ .

Σ τιγ μ ιό τυ π ο από συμπλοκή ελληνικώ ν τμ η μ ά τω ν μ ε το υ ρ κ ικά σ τα Π έ ν τ ε Π η γά δ ια , σ ε λα ϊκή εικό να τη ς επ οχής (Α θήνα, Ε θνικ ό Ισ το ρ ικ ό Μ ο υ σ είο ).

34 ■■■

χ η ς Ν οταράς. Η διοίκηση τη ς Ταξιαρχίας α­ ν α τέ θ η κ ε σ τον σ υ ντα γμ α τά ρ χ η Μπαϊρακτά ρη , που είχ ε φ θ ά σ ει πριν από λ ίγ ες η ­ μ έ ρ ε ς με ένα σ ύ ντα γμ α ασ τυφυλάκω ν-χω ρ οφ υλάκω ν, αλλά η κατάστασ η ή τα ν δ ύ ­ σ κολο να δ ιο ρ θ ω θ εί. Σ η μ ειώ θ η κ α ν πολλά κρ ού σ μα τα απ ειθα ρχία ς και λιπ ο τα ξία ς και η κατάστασ η κ ιν δ ύ ν ευ ε να ξ ε φ ύ γ ε ι από κ ά θ ε έλεγχ ο . Α π οφ α σ ίσ τηκε τ ό τ ε να α ν α σ υ γ κ ρ ο τη θ εί ο Σ τρ α τό ς τη ς Η πείρου σε τρ ε ις τα ξια ρ χ ίες . Η ε ν έ ρ γ ε ια α υ τή β ο ή ­ θ η σ ε σ την εξύψ ω σ η το υ η θ ικο ύ τω ν ανδρών. Τότε απ οφ ασ ίσ τηκε να εγ κ α τα λ ειφ θ ε ί η π α θ η τική στάση που επ έβ α λ λ ε η αμ υ ν τική τα κ τικ ή και να π ρ α γμ α το π ο ιη θ εί μια σ υ σ τη μ α τικ ό τερ η ε π ιθ ετικ ή α ν α μ έ­ τρ ησ η μ ε το ν εχ θ ρ ό . Σ τις 30 Απριλίου κα­ τα σ τρ ώ θ η κα ν σ χέδια για το υ ς α ν τικ ε ιμ ε ν ι­ κο ύ ς σ κοπούς κ ά θ ε τα ξια ρ χία ς. Ω στόσ ο η μη πιστή τήρησ η τω ν δια τα γώ ν το υ Α ρ χ η ­ γ είο υ σ υνεχίσ θη κε. Την 1η Μ αϊου η μ εν το υ ρ κ ικ ή μ εραρχία το υ σ τρ α τηγο ύ Ο σμάν πασά κ α τείχ ε τη ν κο ρ υ φ ο γρ α μ μ ή Γριμπόβου, η δ ε 1η ε λ λ η ν ι­ κή Ταξιαρχία και το σώμα α σ τυφ υλάκω ν π έρασαν τη δ εξιά ό χθ η το υ Α ρ ά χθ ου και π α ρ α τά χθ η κα ν σ τη ν π εριοχή Ιμ α ρ έτ Γραμμενίτσ α, με κα τεύ θ υ ν σ η τις το υ ρ κ ικ έ ς θ έ σ ε ις σ το Γρίμποβο. Το πρωί τη ς 1ης Μ αϊου, ο δ ιο ικ η τή ς τη ς 1ης Τα­ ξιαρχίας, σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Δ η μ ή τρ ιο ς Μ π αϊρακτάρης, με επ α ν ειλ η μ μ έν ες ανα­ φ ο ρ ές το υ ζη το ύ σ ε από το α ρ χη γ είο τη ν έγκρισ η ανά ληψ ης επ ίθ εσ η ς με το αιτιολ ο γ ικό ό τι η α να μο νή σ τις θ έ σ ε ις μάχης ε ί­ χε αρχίσ ει να κο υ ρ ά ζει τα σ τρ α τιω τικά τμ ή μ α τα . Ο α ρ χη γός το υ Σ τρ α το ύ Η πείρου φ ο ­ β ο ύ μ εν ο ς ό τι ο δ ιο ικ η τή ς τη ς 1ης Ταξιαρ­ χίας είχ ε τη ν π ρό θεσ η να επ ιτε θ ε ί, έ σ τε ι­ λ ε τη ν α κό λ ο υ θ η (σε έ ν το ν ο ύφ ος) δ ια τα ­ γή: «Λαβών γνώ σ ιν μ εσ ημ βρ ία ν τη ς σ ημει-

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ώσεώς σας, ε ν η δ ια λ α μ β ά ν ετε ό τι ά ν δ ρ ες τ ε τα γ μ έ ν ο ι π ρος μ άχην α π οκά μνουν, ε ­ ν τέλ λ ο μ α ι υμίν όπως σ υ μ μ ο ρ φ ω θ ή τε προς π ρ ο γ εν εσ τέρ α ς δ ιαταγάς, μ ερ ιμ ν ώ ν τες σ υγχρόνω ς όπως μη κα τα π ο νο ύ ντα ι οι ά ν­ δ ρ ες, π αρατα σ σ όμενοι προς μάχην, μη δοθ είσ η ς τη ς π ρος το ύ το δ ια τα γή ς, αλλά λ α μ β ά ν ο ν τες τα κεκα ν ο νισ μ έν α μ έτρ α ασ φ α λεία ς τ η ρ ε ίτ ε α υ το ύ ς ε ν αναπαύσει». Παρόλα α υ τά σ τις 15.30 τη ς 1ης Μ αϊου η 1η ε λ λ η ν ικ ή Ταξιαρχία, μ ε δική τη ς πρω­ το β ο υλία , άρχισε να β ά λ λ ει ε ν α ν τίο ν τω ν το υ ρ κικώ ν θ έσ εω ν , με α φ ορ μή επ ίθεσ η που δ έ χ θ η κ ε μικρό ελ λ η ν ικ ό ανα γνω ρισ τι­ κό απόσπασμα που είχ ε σ τα λ εί κα τά μ ή κο ς τη ς δ εξιά ς ό χ θ η ς το υ Α ρά χθ ου . Σ ε λίγο η μάχη γ ε ν ικ ε ύ θ η κ ε σε όλη τη ν π ερ ιο χή πά­ νω από τα υψ ώ ματα το υ Ιμ α ρ έτ και το χω­ ριό Γραμμενίτσ α. Οι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις κα τόρ θω σ α ν να δ ιεισ δ ύσ ο υν α ρ κ ετά μέσα σ τη ν π εριοχή που κα τείχ α ν οι Τ ο ύρ κο ι και να το υ ς απ ω θήσ ουν στα υψ ώ ματα γύρ ω από το χω ριό Γρίμποβο, φ θ ά ν ο ν τα ς σε α­ πόσταση περίπ ου 400 μ έτρ ω ν από τις ν έ ε ς θ έσ εις το υ ς . Η μάχη σ υ νεχ ίσ θ η κε μ έχ ρ ι τις 19.45, ο π ό τε σ τα μά τησ α ν τα πυρά και ο Ε λλη νικό ς Σ τρ α τό ς έ μ ε ιν ε σ τις θ έσ εις που κυ ρ ίευ σ ε από το ν εχθ ρ ό . Σ το μ ε τα ξύ γύρ ω σ τις 17.30 είχ ε μ ετα β εί στο π εδ ίο τ η ς μάχης ο α ρ χη γό ς το υ Σ τρ α το ύ Η π είρου με το ε π ιτε λ ε ίο το υ , ό ­ που π α ρ έμ ειν ε μ έχ ρ ι τις 19.00, εν θ α ρ ρ ύ ν ο ν τα ς με τη ν παρουσία το υ το υ ς μα χόμεν ο υ ς σ τρ α τιώ τες. Μ ετά τη λ ή ξη τη ς μάχης ο α ρ χη γός σ κ έ φ θ η κ ε να δ ια τά ξε ι τη ν επ ά­ νοδ ο τω ν σ τρα τιω τικώ ν τμ η μ ά τω ν σ τις π ρ ο η γ ο ύ μ εν ες α μ υ ν τικ έ ς το υ ς θ έ σ ε ις Ιμα­ ρ έ τ - Γραμμενίτσ α, αλλά τη σ τιγμή ε κ είν η έλ α β ε από το ν δ ιο ικη τή τη ς 1ης Ταξιαρ­ χία ς α ναφ ορά με τα θ ε τικ ά α π ο τελ έσ μ α τα τη ς μάχης. Ετσι κ ά θ ε σ κέψ η για επ άνοδο τη ς 1ης Ταξιαρχίας σ τις α ρ χ ικ ές θ έσ εις

τη ς ε γ κ α τα λ ε ίφ θ η κ ε και δ ια τά χ θ η κ ε αυτή να σ τα θ ερ ο π ο ιη θ εί σ τις ν έ ε ς θ έ σ ε ις τη ς, π ερ ιμ έν ο ν τα ς ν ε ώ τε ρ ε ς δ ια τα γ ές το υ Α ρ ­ χ η γ είο υ για τη ν παραπ έρα στάση τη ς . Κα­ τό π ιν το ύ το υ η 1η Ταξιαρχία δ ιέ τ α ξ ε στη 01.30 τη ς 2ας Μ αϊου τις μ ο ν ά δ ες τη ς να τη ρ ή σ ο υ ν «αυσ τηρή άμυνα» στη γραμμή που κα τείχ α ν και α π αγόρευσ ε κ ά θ ε ε π ίθ ε ­ ση χω ρίς τη ν έγκρισ ή τη ς. Παρά τις δ ια τα γ ές που δ ό θ η κ α ν, να μ ην εμ π λα κ ο ύ ν σε μάχη στα υψ ώ ματα ε ­ π αφής, α υ τό δ ε ν έ γ ιν ε δ υνα τό . Οι Τούρκοι αφ ού ενισ χ ύ θ η κ α ν κα τά τη δ ιά ρ κεια τη ς ν ύ κ τα ς με ισ χυρές δ υ ν ά μ εις που έφ θ α σ α ν από τα Ιωάννινα, επ ιτέ θ η κ α ν τα υ τό χ ρ ο ν α από π ολλά σ ημεία κα τά τω ν τμ η μ ά τω ν ε ­ π αφ ής τη ς 1ης Ταξιαρχίας από τις 04.30 τη ς 2ας Μ αϊου. Η κατάστασ η για τις ε λ λ η ­ ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις ε ξα ιτία ς τη ς ενίσ χυσ ης τω ν Τούρκω ν, τη ς σ φ ο δ ρ ό τη τα ς τω ν πυ­ ρών και τη ς β ρ ο χ ή ς που άρχισε να π έ φ τει αδιάκοπ α έ γ ιν ε κρίσιμη. Το Α ρ χ η γ είο έ κ ρ ι­ ν ε α σ ύμ φ ο ρη και επ ικίνδ υ νη τη διακοπή τη ς μ ά χη ς και γ ι’ α υ τό δ ιέ τ α ξ ε τη 2η Τα­ ξια ρ χία σ τη ν π εριοχή Τ ζο υ μ έρ κω ν και τη ν 3η σ το χωριό Χ α λ κιά δ ες να απασχολήσουν μ ε το π ικ ές επ ιθ έσ εις το υ ς Τ ο ύ ρ κο υ ς για να μη σ υ γ κ εν τρ ω θ ο ύ ν π ερ ισ σ ό τερ ες δ υ ­ ν ά μ εις σ το ν το μ έ α το υ Γριμπόβου. Σ τη μια το μ εσ η μ έρ ι η 1η Ταξιαρχία α­ ν έ φ ε ρ ε ό τι είχ ε ανάγκη από π υρομαχικά και ό τι δ ιέ τ α ξ ε τη σ τα θ ερ οπ οίησ η τω ν δυνά μεώ ν τη ς σ τις θ έ σ ε ις που είχα ν ή δη κα­ τα λά β ει. Η μάχη ε ξα κ ο λ ο ύ θ η σ ε και μ ετά το μ ε ­ σ ημ έρ ι κάτω από α σ τα μ ά τη τη βρ οχή που δ υσ χέρ α νε τη ν π ροώ θηση τω ν τμημάτω ν. Σ τη σ ύγκρουσ η σ υ μ μ ε τε ίχ ε από νω ρίς το πρωί και το π υ ρ οβο λικό το υ σ τρα τώ να τη ς Α ρ τα ς και τη ς Μ ο νή ς Θ ε ο το κ ιο ύ Π έτα, β ά λ λ ο ν τα ς σ υνεχώ ς από απόσταση 6 χλμ. κα τά τω ν Τούρκω ν, που βρ ίσ κοντα ν σ την κο ρ υ φ ή το υ υ ψ ώ ματος δ υ τικ ά το υ Γριμπό0ου. Οι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις με δρασ τικά πυρά και επ α ν ειλ η μ μ έ ν ες ε φ ό δ ο υ ς κ α τό ρ ­ θω σαν να εκ δ ιώ ξο υ ν το υ ς Τ ο ύ ρ κο υ ς από τις θ έ σ ε ις το υ ς στα α να το λικά το υ Γριμπόβου. Οι τε λ ε υ τ α ίο ι π ερ ιο ρ ίσ τη κα ν σ τη ν υ­ ψ η λ ό τερ η κο ρ υ φ ή το υ υψ ώ μα τος δ υ τικά το υ Γριμπόβου και σ τον α υ χένα πίσω από τη ν κορυφ ή. Η μάχη σ υ νεχ ίσ θ η κε μ έχ ρ ι το βράδυ (20.00), ο π ό τε τα πυρά σ τα μ ά τησ α ν και από τις δ ύο π λευ ρ ές. Οι α π ώ λειες τω ν ε λ ­ ληνικώ ν δ υ νά μ εω ν κατά τις σ υγκρ ού σ εις τη ς 1ης και τη ς 2ας Μ αϊου ή τα ν 7 ν εκ ρ ο ί και 23 τρ α υ μ α τίες . Μ ε τα ξύ τω ν νεκρ ώ ν ή ­ τα ν και ο τα γ μ α τά ρ χ η ς π εζικού Π αναγιώ ­ τη ς Π απαγιαννόπουλος. Η κόπωση από τη δ ιή μ ερ η μάχη και τη ν 24ωρη βροχή επ έδρ α σ ε δυσ μενώ ς σ το η ­ θ ικ ό τω ν στρατιωτώ ν. Γι' α υ τό κ ρ ίθ η κ ε α­ π α ρ α ίτη τη η σ ύμ π τυξη τω ν δυνά μεω ν στα υψ ώ ματα το υ Ιμα ρ έτ, όπου θ α μπορούσαν ε υ κ ο λ ό τε ρ α να α ντιμετω π ίσ ου ν κά θ ε ε ­ χ θ ρ ική επ ίθεσ η. Κ ατόπιν το ύ το υ η 1η Τα­ ξιαρχία ε ξέδ ω σ ε σ τις 21.00 δ ια τα γή για σ ταδιακή σ ύμ π τυξη από τις 23.00 στα υψώ­ μα τα το υ Ιμ α ρ έτ. Ομω ς η σ ύμ π τυξη έ γ ιν ε

με ά τα κ το τρ ό π ο και κρ ά τη σ ε μ έχ ρ ι το πρωϊ τη ς 3ης Μ αϊου. Τα τμ ή μ α τα κ α τέλ α ­ βαν τις θ έ σ ε ις που το υ ς υ π ο δείχθ ηκα ν, αλλά π αρουσίαζαν μ εγ ά λ ες ε λ λ ε ίψ ε ις εξα ιτία ς τη ς δ ια ρ ρ ο ής πολλώ ν ανδρών. Το πρωϊ τη ς 3ης Μ αϊου οι κιν ή σ εις τω ν Τούρκω ν προς τη Γραμμενίτσ α έδω σαν τη ν εντύπ ω σ η ό τι ή τα ν δ υ ν α τό να εξα π ο ­ λύσ ουν επ ίθεσ η κατά το υ δ εξιο ύ τη ς 1ης Ταξιαρχίας και να τη ν απ ειλήσ ουν με π ερ ι­ κύκλω ση. Η κατάστασ η τη ς Ταξιαρχίας επ ι­ δ ειν ώ θ η κ ε π ερ ισ σ ότερ ο τις β ρ α δ ιν ές ώ­ ρ ες, ό τα ν ένα ς λόχο ς που δ ια τά χ θ η κ ε να εγ κ α τα σ τα θ εί ως τμ ή μ α π ροφ υλα κώ ν στασίασε, ενώ σ τασ ια σ τικές δ ια θ έσ εις ε κ δ η ­ λώ θ η κα ν και σε ά λ λ ες μ ο νά δ ες. Σ τις 22.00 έφ θ α σ ε σ το Α ρ χ η γ είο Σ τρ α το ύ ο τα γ μ α ­ τά ρ χ η ς π υρ οβ ο λικού Π ανα γιώ της Δαγκλή ς, επ ιτελ ά ρ χ η ς τη ς 1ης Ταξιαρχίας, ο οπ οίος α ν έ φ ε ρ ε τη ν κατάστασ η τω ν τμ η ­ μάτω ν τη ς Ταξιαρχίας, που κα τά τη γνώ μη το υ δ ιο ικη τή τη ς θ α τρ έπ ο ν τα ν σε φυγή με τη ν απλή και μόνο εμφ ά νισ η το υ ε ­ χθ ρ ο ύ . Η τα ν επ ο μένω ς απ όλυτη ανάγκη, α ν έφ ερ ε ο επ ιτελά ρ χ η ς, η Ταξιαρχία να υ­ ποχω ρήσει σ την Αρτα. Ετσι το Α ρ χ η γ είο α­ ν α γκά σ τη κε να δ ια τά ξε ι τη ν επ άνοδο τη ς 1ης Ταξιαρχίας στη γραμμή το υ Α ρά χθ ου . Ολα τα τμ ή μ α τα τη ς Ταξιαρχίας πέρασαν τη γ έφ υ ρ α με τά ξη και το πρωϊ τη ς 4ης Μαϊου κα τείχ α ν τις θ έ σ ε ις που είχαν πριν από τη ν εξό ρ μ η σ η προς το Γρίμποβο, από τη ν Κάτω Παναγιά μ έχ ρ ι το Θ εο το κ ίο . Χω ρίς π ρ ο βλήμ α τα έ γ ιν ε και η σ ύμπ τυ­ ξη τη ς 3ης Ταξιαρχίας, άλλα τμ ή μ α τα τη ς οποίας κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν σ το Π έτα , άλλα στο Κ ομπ ότι και άλλα σ την Π ερ ά νθ η , τα ο ­ ποία α νέλα β α ν τη ν άμυνα το υ Α ρά χθ ου π οτα μ ού από το Γλυ κό ριζο μ έχ ρ ι τις ε κ β ο ­ λ έ ς του. Σ το μ ετα ξύ σ το μέτω π ο τη ς Θ εσσ α­ λίας με τις π ρ ώ τες σ υγκρ ού σ εις ο Ε λλη νι­ κός Σ τρ α τό ς άρχισε να υποχω ρεί. Η Λάρι­ σα ε γ κ α τα λ ε ίφ θ η κ ε και στη σ υνέχεια τα Φάρσαλα. Σ τις 5 Μαϊου, κα τά τη μάχη το υ Δ ο μο κο ύ, οι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ εις υ π έσ τη ­ σαν σ υντρ ιπ τική ή ττα . Η σ ύγκρουσ η αυ τή σ ημείω σ ε και το τέ λ ο ς το υ π ο λέμ ο υ το υ 1897. Σ τις 6 Μ αϊου, μ ετά από μεσ ολάβησ η το υ τσ άρου, ο σ ο υ λτά νο ς έδω σ ε δ ιαταγή σ το υ ς α ρ χη γού ς το υ Σ τρ α το ύ το υ να σ τα­ μ α τήσ ο υν τις ε χ θ ρ ο π ρ α ξίες και να υπο­ γρά ψ ουν με το υ ς Ε λ λη ν ες προσω ρινή ανα­ κωχή. Την ίδια η μ έρ α έ γ ιν ε και η πρώ τη επ α­ φή ανάμεσ α σε Ε λ λη ν ες και Τ ο ύρ κο υς α ξιω μ α τικο ύ ς σ το μέτω π ο τη ς Η πείρου. Η σ υνάντηση έ γ ιν ε μ ε ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α ­ τα τη ς 3ης Ταξιαρχίας να π α ρα μ ένο υν α κό ­ μη στα π έρ αν τη ς δ εξιά ς ό χ θ η ς το υ Α ρά­ χ θ ο υ το υ ρ κ ικ ά εδά φ η, αν και η εκκένω σ ή το υ ς άρχισε σ τις 4 Μαϊου. Οι Τ ούρκοι ζή ­ τησ α ν να εκ κ ε ν ω θ ο ύ ν τα εδ ά φ η το υ ς από τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα . Η ε λ λ η ν ικ ή κυ­ β έρνη σ η , αν και θ εώ ρ η σ ε τη ν αξίωση αυ τή ως αξίωση π έρα από τα όρια μιας απλής κατάπ αυσ ης το υ π υρός, δ έ χ θ η κ ε τε λ ικ ά να α π οσ υρ θούν τα ελλ η ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α ­ τα. Η υπογραφή το υ Π ρω το κό λλο υ ανακω ­

Τα υψώματα 425 και 500 (αριστερά και κέντρο στο βάθος αντίστοιχα), που μαζί με το υψ. 350 αποτελούσαν την κορυφογραμμή του Γριμπόβου.

Το ύψω μα 350, όπως φ α ίν ετα ι από τη ν οδό Α ρ τα ς - Γοιμπ όβου.

χ ή ς έ γ ιν ε σ τις 7 Μ αϊου 1897 πάνω στη γ έ ­ φ υ ρ α το υ Α ρ ά χθ ου . Ετσι τε ρ μ α τίσ τη κ α ν οι εχ θ ρ ο π ρ α ξίε ς σ το μέτω π ο τη ς Ηπείρου. Μια η μ έρ α α ρ γό τερ α , σ τις 8 Μ αϊου, υπ ο γρά φ ηκε στη Λαμία το π ρ ω τό κολλο ανα­ κω χής και σ το μέτω π ο τη ς Θ εσσαλίας. Η ο ­ ρ ισ τική ειρ ή ν η υ π ο γρ ά φ η κε σ τις 22 Ν ο εμ ­ βρίου 1897. Η ή ττα κα τά το ν π ό λ εμ ο το υ 1897 είχε ως α π ο τέλεσ μ α η Ελλάδα να υ π ο χρ εω θ εί να π ληρώ σ ει σ τη ν Τουρκία ως π ολεμ ική α­ ποζημίωση 100.000.000 χ ρ υ σ ές δ ρ α χ μ ές και να επ ιβ λ η θ εί στη χώρα μας δ ιε θ ν ή ς οι­ κο ν ο μ ικ ό ς έλεγ χ ο ς . Δ ε ν υ π ή ρξα ν εδ α φ ι­ κ έ ς απ ώ λειες. Η Τουρκία δ ε ν κ α τέλ α β ε ν έ ­ ε ς κ α το ικ η μ έ ν ες π ερ ιο χές. Είχε μόνο ο φ έ ­ λη σε σ τρ α τη γ ικ ές θ έ σ ε ις υψ ω μάτω ν στη Θεσσαλία. Σ τη ν Η πειρο η κατάστασ η τόσ ο ως π ρος τα σύνορα, όσο και ως προς τις θ έ σ ε ις τω ν αντιπ άλω ν έ μ ε ιν ε α μ ετά β λ η τη , όπως ή τα ν πριν από το ν π όλεμο.

Β ΙΒ ΛΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ (1) Β ουρ νά ς Τάσος: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ Ν ΕΩ ΤΕΡΗ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ (1821-1909), εκ δ . Α δελφ ώ ν Τολίδη, Α θή να . (2) Γονζάγα Μ .: Ο Ε Λ Λ Η Ν Ο Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ ΤΟΥ 1897 ΕΝ Θ Ε ΣΣΑ Λ ΙΑ ,

Α θή να ι, 1906. (3) G oltz, G. Fr. Von D er: DER THESSALISCHE KRIEG UND DIE TÜRKISCHE ARMEE, B erlin, 1898. (4) Ε γκ υ κ λο π α ίδ εια «Π υ ρ σ ό ς». (5) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Ε κ δ ο τικ ή Αθηνών. (6) ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΣΤΡΑΤΟΥ (1821-1997), εκ δ . Γ Ε Σ /Δ ΙΣ , Α θή να , 1997. (7) Μ α ζα ρ ά κ η ς -Α ιν ιά ν , A .: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Η Μ Ε Λ Ε ΤΗ 1821-1897 Κ Α Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ ΤΟΥ 1897, Α θή να ι. (8) Ο ικονομόπ ουλο ς ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν Ο Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ ΑΠ Ο ΤΗΣ ΕΝ Α ΡΞΕΩ Σ ΤΗ Σ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ Κ Ρ Η Τ ΙΚ Η Σ ΕΠ Α ΝΑ ΣΤΑ ΣΕΩ Σ Μ Ε Χ Ρ Ι ΠΕΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜ Ο Υ. (9) Μ α ρ κ εζίν η ς Σ .: Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ Ν ΕΩΤΕΡΑΣ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ , Α θή ν α ι 1966-1968. (10) Π ά γ κα λο ς Ο .: ΤΑ Α Π Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν ΕΥΜ Α ΤΑ Μ Ο Υ 1897-1947, Α θή ν α ι 1950. (11 )Σ π η λιω το π ο ύ λ ο υ Αντ. © .; ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν Ο Τ Ο Υ Ρ Κ ΙΚ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ , Α θή ν α ι, 1897. (12) Τσουκαλά Κ ώ σ τα: Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΤΡΑ ΓΩ ΔΙΑ, εκ δ . Ν έα Σ ύ ν ο ρ α - Α. Λ ιβ άνης, Α θή να , 1981. (13) Ο ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟ Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ ΤΟΥ 1897, εκ δ . Γ Ε Σ /Δ ΙΣ , Α θή να , 1993.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΓΟΝΟΣ ΠΛΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΓΑΙΟΚΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΗ ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ Ο ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΤΖΩΡΤΖ ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ. ΦΥΜΑΤΙΚΟΣ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΟΥ Ο ΗΡΩΑΣ ΑΥΤΟΣ ΔΙΕΤΡΕΧΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΠΙΕΣΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΣΠΑΝΟΥΣ ΧΩΡΕΣ ΑΝΕΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΙΚΗΦΟΡΟ ΣΠΑΘΙ ΤΟΥ, ΧΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ. ΣΥΝΕΛΑΒΕ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ ΑΚΑΤΟΡΘΩΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΕΞΙ ΧΩΡΩΝ - ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ, ΚΟΛΟΜΒΙΑ, ΕΚΟΥΑΔΟΡ, ΠΕΡΟΥ, ΒΟΛΙΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΑΜΑΣ. ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΠΑΛΕΨΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΝΩΜΕΝΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΑΛΛΑ ΠΕΘΑΝΕ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΣ, ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ ΣΑΡΑΝΤΑ ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΩΝ, ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΧΟΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΙΧΕ ΑΦΙΕΡΩΣΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ. ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΛΙΓΟΙ ΕΙΝΑΙ 01 ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ ΤΟΣΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕ ΤΟΣΑ ΛΙΓΑ ΜΕΣΑ. Ο ΜΠΟΛΙΒΑΡ ΑΠΑΡΝΗΘΗΚΕ ΤΗΝ ΤΑΞΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΝΑΎ ε ΡΔΙΣΕΙ ΤΟΝ ΠΙΟ ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΙΤΛΟΥΣ ΠΟΥ ΑΞΙΩΘΗΚΕ ΠΟΤΕ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗ. ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗ Μ Η ΤΡ ΙΑ ΔΗ Σ Ισ το ρ ικό ς -Α ρ χ α ιο λ ό γο ς ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

πό το 1492, δηλα δή από τα τα ξ ί­ δια το υ Χ ρισ τόφ ορου Κολόμθου, η Ισπανία ή τα ν η α δ ια φ ιλο νίκητη κυρίαρχος τη ς Κ εν τρ ικ ή ς και τη ς Ν ότιας Α­ μ ερ ική ς. Ε κτό ς από τη ν π ορ τογα λική αποι­ κία τη ς Βραζιλίας ο λό κληρ η η Λ α τινική Α­ μ ερ ική α π έδ ιδ ε στη μ ητρ όπ ολη το μ εγα λύ ­ τ ε ρ ο μ έρ ο ς το υ φυσ ικού τη ς π λούτου. Χά­ ρη σε αυτά τα π λούτη μ έχρ ι τη ν ή ττα τη ς Ισπανικής Α ρμάδας, το 1588, οι Ισπανοί βα­ σ ιλείς είχαν γ ίν ει οι π λο υσ ιότερ οι ε σ τε μ μ έ ­ νοι τη ς Ευρώπης, δ ια τη ρ ώ ντα ς χωρίς α ν τα ­ γ ω νισ τές το α π οκλεισ τικό μονοπώ λιο τω ν εμπ ορικώ ν συναλλαγώ ν με τις απ οικίες. Μ ε τη ν άνοδο τη ς β ρ ετα ν ικ ή ς και τη ς γ α λ ­ λικ ή ς ν α υ τικ ή ς ισχύος, το ν 17ο αιώνα, κα­ νέν α άλλο κρ ά το ς - ε κ τό ς τη ς Ισπανίας και τη ς Π ορ τογα λία ς - δ ε ν είχ ε τη δ υ ν α τό τη τα να δ ιεισ δ ύσ ει στις λ α τιν ο α μ ερ ικ α ν ικ ές α­ γ ο ρ ές παρά μόνο μέσω π ειρατικώ ν επ ιδρ ο ­ μών σ την Καραϊβική και σ τον κόλπο το υ Ο Σ ιμ ό ν Μ ττολιβάρ σ ε νεαρ ή η λικία (έρ γο Μ εξικο ύ . Αν και η ισπανική ο ικονομική κυ ­ το υ C alvo C arrion, Μ ο υ σ είο Μ π ολιβά ρ, Κ αράκας). ριαρχία δ ια τη ρ ή θ η κ ε επίσημα και κατά τη δ ιά ρ κεια το υ 18ου αιώνα, είχ ε ήδη αρχίσει σιγά-σιγά να φ θ ίν ει από το ν ο λο ένα ανερχ ό μ εν ο ανταγω νισ μό τη ς αναπ τυσ σ όμε­ α ναιρεσ ει τις υποσχεσεις το υ και να ανα­ κτή σ ει το ν πλήρη έλ εγ χ ο τω ν αποικιών, ν η ς ν α υ τικ ή ς ισχύος τη ς Αγγλίας. σ την ανάγκη και με τη βία, α γνοώ ντα ς το ν Την ίδια π ερ ίο δο στη Λ ατινική Α μ ερ ική είχ ε αρχίσ ει να εκδ η λ ώ ν ετα ι μια πάλη για γ εν ικ ό αναβρασ μό το υ ε κ ε ί π ληθυσ μού, με τ η ν εξου σ ία σ το εσ ω τερ ικό τη ς ισπανικής α π ο τέλεσ μ α σε ολόκληρ η τη Λ ατινική Α μ ε ­ ρική να ξεσ π άσ ουν επ ανασ τατικά κινή μ α ­ σφαίρας επ ιρροής. Η σύγκρουσ η δ ιεξα γό τα ν μ ετα ξύ τω ν κρ εο λώ ν (1) και τω ν Ισπα­ τα. Το σ π ο υδ α ιότερο α π ελ ευ θ ερ ω τικ ό κί­ νών αξιω ματούχω ν γρα φ ειο κρ α τώ ν, οι ο ­ νη μ α είχ ε ως κ έ ν τρ ο το υ το β ο ρ ειο δ υ τικ ό π οίοι είχαν σ τα λεί από τη ν Ισπανία για να τμ ή μ α τη ς Λ α τινική ς Α μ ερ ική ς, το οποίο π ερ ιελά μ β α νε τις σ η μ ερ ινές χώ ρες Β ε ν ε ­ διαφ υλάσ σ ουν τα βασιλικά σ υ μ φ έρ ο ν τα σ τις απ οικίες. Ο τα ν οι κρ εο λ ο ί άρχισαν να ζο υέλα , Π ερού, Ισ ημερινός (Ε κουαδόρ) και Κολομβία. Κ ύριος π ρω ταγω νισ τής α υ­ σ υνάπ τουν π ρ ο σ ο δ ο φ ό ρ ες εμ π ο ρ ικ ές σ υμφ ω νίες μ ε άλλα ευρω π αϊκά κράτη, θ έ ­ το ύ το υ κιν ή μ α το ς ή τα ν ο Σ ιμό ν Μ πολιβάρ (στα ισπανικά π ρ ο φ έρ ετα ι Μ πολίβαρ) από λησ αν να ασ κήσουν μ εγ α λ ύ τερ ο τοπ ικό π ολιτικό έλ εγ χ ο μ ε α π ο τέλεσ μ α να προ- το Καράκας τη ς Β εν εζο υ έλ α ς. σ κρούσ ουν σ την αντίδρασ η τω ν γ ρ α φ ειο ­ κρατών. Α υτή η επ ιθυ μία για α νεξα ρτησ ία Σ ΙΜ Ο Ν Μ Π Ο Λ ΙΒ Α Ρ γιγ α ν τώ θ η κ ε από τη διείσδυσ η και τη ν εξά ΤΑ ΠΡΩΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ πλωση, στη Λ α τινική Α μ ερ ική , τω ν ιδεώ ν Ο Σιμόν Μ πολιβάρ γ ε ν ν ή θ η κ ε στο Κα­ τω ν φιλοσ όφω ν το υ Δ ιαφω τισ μού, ακριβώ ς ράκας τη ς Β εν εζο υ έλ α ς σ τις 24 Ιουλίου όπως σ υνέβη με το υ ς επ α να σ τά τες τω ν β ρ ετα νικ ώ ν αποικιών τη ς Β όρ εια ς Α μ ερ ι­ 1783. Η ταν το τ έ τα ρ το παιδί το υ σ υντα γμ α ­ κής και α ρ γό τερ α μ ε α υ το ύ ς τη ς Γαλλικής τά ρ χη δ ον Χ ουάν Β ιν τσ έ ν τε Μ πολίβαρ υ Π ό ν τε και τη ς Μ αρίας ν τ ε λα Κονσ εψ ιόν Επανάστασης. Η α υ ξα ν ό μ εν η δ υσ αρέσ κεια κατά τη ς α νά μιξης τω ν Ισπανών αξιω μα- Παλάσιος υ Μ πλάνκο, μιας π αλαιάς και το ύχω ν έφ θ α σ ε σ το απ οκορύφ ω μά τη ς κα­ πλούσιας ο ικ ο γ έν εια ς κρ εο λώ ν γ α ιο κ τη μ ό ­ τά τη ν π ερ ίο δο τω ν Ν α π ο λεό ντειω ν Π ολέ­ νων, ισπανικής (βασ κικής) π ρο έλευ σ ης, τη ς Β εν εζο υ έλ α ς . Μ όλις τριώ ν χρόνω ν ο μων. Το 1808 ο Ν απολέω ν εκθ ρ ό ν ισ ε προσω­ Σιμόν έχασ ε το ν π α τέρ α το υ και μ ετά από έ ξ ι χρόνια, το 1792, τη μ η τέ ρ α το υ . Κατά ρινά το ν Φ ερδινάνδο Ζ και το π ο θ έ τη σ ε σ τον θ ρ ό νο τη ς Ισπανίας το ν α δ ελφ ό το υ , τα επ ό μενα δύο χ ρ ό νια έ μ ε ιν ε μ ε το ν παπ­ Ιωσήφ. Κατά τη δ ιετία 1808-10 οι ισπανικές πού το υ, δ ον Φ ελισιάνο Παλάσιος, και μ ετά απ οικίες τη ς Λ α τινική ς Α μ ερ ικ ή ς π αρέμει- το ν θ ά να το το υ τε λ ε υ τα ίο υ , μόλις έ ν δ εκ α ναν π ισ τές σ τον Φ ερδινάνδο και έσ τειλα ν ετώ ν, τη ν κη δ εμ ο ν ία το υ α ν έλ α β ε ο θ είο ς σ οβ α ρές ενισ χύσ εις σ τη μητρ όπ ολη για το υ , δ ον Κάρλος Παλάσιος. Ο ν εα ρ ό ς Σι­ το ν π όλεμ ο κατά το υ Ν απ ολέοντα . Ω ς α­ μόν υπό τη ν κα θ ο δή γη σ η τω ν παιδαγωγών ν τα μ ο ιβ ή ο Φ ερ δινά νδο ς υ π ο σ χέθη κε να το υ, Α ν τρ ές Μ π έγιο και Σ ιμό ν Κ α ρ ένιο Ροτις εξισ ώ σ ει μ ε τις μ η τρ ο π ο λ ιτικ ές επ αρ­ ν τρ ίγ κ ε ς (μ α θ η τή το υ Ρουσσώ), μ υ ή θ η κ ε χ ίες και να το υ ς δώ σει το δικαίω μα τη ς ε ­ σ τις φ ιλ ε λ ε ύ θ ε ρ ε ς ιδ έ ες το υ γα λλικού λ ε ύ θ ε ρ η ς δ ιεξα γ ω γή ς το υ εμπ ορίου, πάγιο Διαφω τισ μού και τω ν Γάλλων εγκυκλο π α ι­ α ίτη μα τω ν πλούσιων αλλά δ υσ α ρ εσ τημ έ- διστών, γεγ ο ν ό ς το οποίο το υ δ ιεύ ρ υ ν ε νων εμπ όρω ν τω ν αποικιών. Μ όλις, όμως, το υ ς ο ρ ίζο ν τε ς και το ν έκα ν ε να α ντιληπ έρασ ε ο κίνδυ νος ο βασιλιάς θ έλ η σ ε να φ θ ε ί τη ν α σ φ υ κτική π ολιτική κατάστασ η η

Α

38

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

οποία επ ικρ α το ύσ ε σε ό λ ε ς τις ισπανικές απ οικίες το υ Ν έου Κόσμου. Σε η λικία 16 ετώ ν, το ν Ιανουάριο το υ 1799, ο ν εα ρ ό ς ανθυπ ολοχαγός το υ Τάγμα­ το ς τω ν Λ ευ κώ ν Ε θ ελ ο ν τώ ν τη ς κοιλάδας Α ρά γκου α (2) έ φ υ γ ε από το Καράκας για τη Μ α δρίτη για να σ υμπληρώ σει τις σ π ουδές το υ. Ε κεί σ υνάντησ ε το ν θ ε ίο το υ, μαρκήσιο δ ον Εσ τεμπάν Παλάσιος, ο οπ οίος ζούσε ε κ ε ί μ ερ ικά χρόνια και είχ ε κα τορ θώ σ ει να γ ίν ει δ ε κ τ ό ς σ του ς α υ λικο ύ ς κύκλους. Σ τη Μ αδρίτη σπούδασε νομικά. Ταξίδεψ ε σ την Ιταλία, τη ν Ε λβετία , τη Γερμανία, τη ν Αγγλία και τη Γαλλία, όπου π α ρ α κολού θη ­ σε μ α θή μα τα , επί μεγάλο χ ρ ο νικό διά σ τη ­ μα, σ το π ο λ υ τεχ ν είο το υ Παρισιού. Στη Μ α δρίτη έ μ ε ιν ε στο σπίτι το υ μαρκήσιου ν τ ε Ο υ σ τα ρ ίτς από τη Β εν εζο υ έλ α . Ε κεί γνώ ρισ ε τη Μ αρία Τερέζα Ρ ο ντρ ίγκεζ ν τε λ Τόρο, τη ν οποία και ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε στις 26 Μ αϊου 1802. Το ζεύ γ ο ς επ έσ τρ εψ ε σ το Κα­ ράκας, όπου ο κτώ μ ή νες μ ετά η σύζυγος υπ έκυ ψ ε σε μία κρίση κίτρ ινου π υρ ετο ύ. Σ υ ν τε τρ ιμ μ έν ο ς από το ν πρόωρο θ ά να το τη ς γυνα ίκα ς το υ ο Σ ιμόν δ ε ν ν υ μ φ ε ύ θ η κ ε π ο τέ πάλι. Είχε κλη ρ ο νο μ ή σ ει μεγά λη π ερ ι­ ουσία από το ν π α τέρ α και το ν παππού το υ και χω ρίς δ εσ μ ο ύ ς α ίμ α το ς π λέον, το 1804, αποφάσισε να τα ξιδ έ ψ ε ι για δ ε ύ τε ρ η φορά σ την Ευρώπη. Αρχισε από το Παρίσι, όπου γνώ ρισ ε το ν Γερμανό δ ια νο ού μενο -β οτα νολόγο βαρώ νο Α λ ε ξά ν τε ρ φ ο ν Χ ούμπ ολτ. Ο βαρώ νος είχε επ ισ κεφ θ εί και ε ξε ρ ευ νή σ ει α ρ κ ε τέ ς φ ο ρ ές τις νοτιο α μερικα ν ικ ές α π οικίες και γνώ ριζε σε β ά θ ο ς τα π ρο βλήμ α τα που α ντιμετώ π ιζα ν με τη μη­ τρ όπ ολη . Ε κείνο ς επ ηρέα σ ε το ν Μ πολιβάρ και το ν έπ εισ ε ό τι μ ετά τη Γαλλική και τη ν Α μερ ικα νική Επανάσταση είχ ε έ λ θ ε ι π λέον η ώρα για τη ν α π ελευ θέρ ω σ η τη ς Λ ατινι­ κής Α μ ερ ικ ή ς. Σ τη ν Αυστρία ο Σ ιμόν συνά­ ν τη σ ε το ν δάσκαλό το υ, Ρ οντρ ίγκες, και μαζί τα ξίδ εψ α ν σ την Ιταλία. Ε κεί ή λ θ ε σε ά­ μεσ η επαφή με τα γεγο νό τα , το υ ς α νθρώ ­ π ους και τις ιδ έ ες που π ροκαλούσ αν ανα­ βρασμό απ ένα ντι σ την π α ρηκμα σ μένη μο­ ναρχία. Σ τη Ρώμη ο ρ κίσ θ η κε να αφ ιερώ σ ει τη ζωή το υ σ την α π ελευ θέρ ω σ η τη ς Νό­ τια ς Α μ ερ ικ ή ς από το ν ισπανικό ζυγό. Γοη­ τε υ μ έ ν ο ς από τη ν π ροσω π ικότητα το υ Να­ π ολέο ντα , ή τα ν παρών σ τη ν τ ε λ ε τ ή τη ς σ τέψ η ς το υ , στις 2 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1804, παρά τις επ ιφ υ λ ά ξεις το υ για τη δεσ π ο τική πολι­ τική το υ τε λ ε υ τα ίο υ . Τον Ιούνιο το υ 1807 ο Μ πολιβάρ, αφού είχ ε π ερά σ ει μ ερ ικ ο ύ ς μ ή ν ες σ τις Η νω μέ­ ν ες Π ο λ ιτείες, επ έσ τρ εψ ε σ το Κ αράκας και έγ ιν ε αμέσ ω ς μ έλ ο ς το υ «Υπατου Σ τρ α τιω ­ τικ ο ύ Σ ύ νδ εσ μ ου » που είχ ε ιδρύσ ει ο Φρανσίσκο ν τ ε Μ ιρά ντα μ ε σκοπό το ν αγώ­ να για τη ν α νεξα ρτησ ία . Σ τη Β εν εζο υ έλ α α­ ν ή κ ε ι η τιμ ή ό τι άρχισε πρώ τη το ν αγώνα για τη ν α νεξα ρ τη σ ία τω ν νο τιο α μ ερ ικα νικών αποικιών. Σ τις 19 Απριλίου 1810 ε ξερ ρ ά γ η επανά­ σταση σ το Καράκας και τη ν κυ β έρ νη σ η α ­ ν έλ α β ε το δ η μ ο τικό σ υμ βο ύλιο τη ς πόλης. Σ τις 5 Ιουλίου 1811 η σ υνέλευσ η στο Καρά-

κας α ν εκ ή ρ υ ξε τη ν α νεξα ρ τη σ ία τη ς Β ε ν ε ­ ζο υ έλα ς ψ ηφ ίζο ντα ς σ υγχρόνω ς υπέρ ε ­ νός δ η μ ο κ ρ α τικο ύ π ο λ ιτεύ μ α το ς . Το εμ π ό ­ ριο ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε και κ α τα ρ γ ή θ η κ ε η ε ι­ σαγωγή δούλων. Ο Μ πολιβάρ ως επίσ ημος εκπρόσω πος τ έ θ η κ ε αμέσ ω ς στη διάθεσ η τη ς επ α να σ τα τική ς κυ β έρ νη σ η ς, η οποία το ν έ σ τε ιλ ε σ το Λ ονδίνο για να ζη τή σ ει τη ν υπ οσ τήριξη τη ς Β ρετα νία ς. Η αποστολή α υ τή α π έτυ χ ε δ ιό τι η Β ρ ετα ν ία π ροτίμησ ε να π α ρα μ είνει προσωρινά ο υ δ έτε ρ η . Ο Σι­ μόν όμω ς δ εν επ έσ τρ εψ ε με ά δ εια χέρια. Α φ ή νο ντα ς σ το Λ ονδίνο ως αντιπρόσωπό το υ το ν Λ ούι-Λ όπ ες Μ ε ν τ έ ς για να π ραγ­ ματοπ οιήσ ει ερ ά νο υ ς και σ τρ α τολο γία ε ­ θ ελ ο ν τώ ν υπέρ το υ α π ελ ευ θ ερ ω τικ ο ύ α­ γώνα, επ έσ τρ εψ ε φ έρ ν ο ν τα ς όπλα και κυ ­ ρίως το ν Μ ιρά ντα ο οποίος, ε ξό ρ ισ το ς μ έ­ χρι τό τε , α ν έλ α β ε τη γ εν ική α ρχηγία το υ α­ γώνα. Ο Μ ιρά ντα σ την π ροσπ άθειά το υ να α ντιμετω π ίσ ει το υ ς Ισπανούς σ υ ν έτα ξε νό­ μο με το ν οποίο έδ ιν ε τη ν ε λ ε υ θ ε ρ ία σε ό­ λου ς το υ ς μ α ύρ ου ς δ ο ύ λο υ ς που θ α υπη­ ρ ετο ύσ α ν σ τον σ τρα τό το υ επί μια δ ε κ α ε ­ τία. Το η μ ίμ ε τρ ο α υ τό όμω ς δ ε ν έσωσε τη ν κατάσταση. Τα βασιλικά αποικιακά σ τρα­ τε ύ μ α τα ε κ μ ε τα λ λ ε ύ θ η κ α ν υπέρ το υ ς ό­ λ ε ς τις α δ υ να μ ίες τη ς ν εα ρ ή ς δ η μ ο κ ρ α ­ τίας, με α π ο τέλεσ μ α σ ύντο μα να υπερισχύσουν. Κατά τη ν ε π έ τειο τη ς κή ρ υ ξη ς τη ς επα­ νάστασης, τη Μ εγάλη Π έμπ τη το υ 1812, φ ο β ερ ό ς σ εισ μός ισοπέδωσε σ χεδόν ο λό ­ κληρη τη ν πόλη το υ Καράκας. Ο κλήρος, το υ οποίου τα σ υ μ φ έρ ο ν τα ή τα ν σ τενά σ υ ν δ εδ εμ έν α με α υ τά τη ς ισπανικής μο­ ναρχίας, θ έλ η σ ε τ ό τ ε να τρ ο μ ο κ ρ α τή σ ει το ν λαό α π οδ ίδ ο ντα ς τη ν κα τα σ τρ ο φ ή στη θ εία οργή για τη ν ε ξέγ ερ σ η τω ν αποίκων κατά τη ς μ ητρ όπ ολη ς. Τότε ξέσπασε άγρια διαμάχη μ ετα ξύ τω ν βασιλοφρόνω ν, που ευνοο ύσ α ν τη ν απ οικιοκρατία, και τω ν ε ­ π αναστατώ ν πατριω τώ ν, οι οποίοι ζη το ύ ­ σαν πλήρη α νεξαρτησ ία.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΧΕΣ Ο Μ ιρά ντα α π ένειμ ε το ν τίτλ ο το υ συ­ ν τα γ μ α τά ρ χ η σ τον Μ πολιβάρ και το υ α ν έ­ θ εσ ε τη διοίκηση το υ σ ημ α ντικού λιμανιού Π ο υ έρ το Καμπέλιο. Οι βα σ ιλόφ ρονες όμω ς με α ρχηγό το υ ς το ν σ τρ α τηγό Δ ο μίνικο ν τε Μ ο ν τε β έ ρ ν τε νίκησ αν π αντού το υ ς πα­ τρ ιώ τες και κ α τέλ α β α ν τε λ ικ ά και το συ­ γ κ εκ ρ ιμ έν ο λιμάνι. Η ταν μια σ ημ α ντική α­ πώλεια δ ιό τι α υ τό το λιμ ά νι ε ξυ π η ρ ετο ύ σ ε σ τον ανεφ οδ ια σ μ ό τη ς Β εν εζο υ έλ α ς σε τρ ό φ ιμ α και πυρομαχικά. Ο Μ πολιβάρ πή­ ρε κα τά κα ρ δα α υ τή τη ν ή ττα . Πολύ σ ύ ν το ­ μα οι βα σ ιλόφ ρο νες κα τέλ α β α ν και το Κα­ ράκας και μ έχ ρ ι το τέ λ ο ς το υ 1812 η επ ίδο ­ ξη δ η μ ο κ ρ α τία τη ς Β εν εζο υ έλ α ς α ναγκά­ σ τη κε να υπ οκύψ ει σ του ς βασ ιλικούς και να επ α ν έλ θ ει σ την π ρο η γο ύ μ ενη κα τά σ τα ­ ση. Ν ικη μ ένο ς ο Μ ιρά ντα σ υνθ η κο λό γη σ ε τε λ ικ ά με το ν Μ ο ν τε β έ ρ ν τε , ο οπ οίος αρχι­ κά το υ είχε υπ ο σ χεθεί α μ νη σ τεία . Μ όλις, όμως, οι βα σ ιλόφ ρονες επ ικράτησ αν ο τ ε ­

λ ευ τα ίο ς α θ έτη σ ε τη ν υπόσχεσή το υ, το ν σ υ νέλα β ε και το ν έ σ τε ιλ ε σ το Κάδιξ, όπου π έθ α νε στη φ υ λα κή (3). Μ ε τά τη ν πτώση τη ς δ η μ ο κ ρ α τία ς ο Μ πολιβάρ κ α τέφ υ γ ε με το ν εξά δ ελ φ ό το υ Φ έλ ιξ Ρίμπας στο ο λλα νδικό Κιουρασάο. Γύρω το υ σ υ γ κεν τρ ώ θ η κ α ν και οι υπόλοι­ ποι κα τα διω γμένο ι και από ε κ ε ί έφ θα σ α ν σ την Κ α ρ θα γένη τη ς Ν έας Γρανάδας (ση­ μ ερ ινή Κολομβία), η οποία, αν και υπό ι­ σπανική κατοχή, π α ρ έμ ενε επ ανασ τατικό κέν τρ ο . Ε κεί ενώ θ ηκα ν μαζί το υ και οι επα­ ν α σ τά τες τη ς Ν έας Γρανάδας υπό το ν Μαν ο υ έλ Καστίλο και το ν φ ο ιτη τή Μ αρίνιο. Η πίστη το υ Μ πολιβάρ σ την τε λ ικ ή νίκη και η επ ιθυ μία για τη ν α νεξα ρ τη σ ία τη ς π ατρί­ δας το υ π α ρ έμ ειν ε α κλό νη τη . Σ τις 15 Δ ε ­ κεμ β ρ ίο υ 1812 δ ημ οσ ίευ σ ε το πρώ το πολι­ τικ ό το υ κείμ ενο , το π ερ ίφ ημ ο «μα νιφ έσ το τη ς Κ α ρ θα γένη ς». Σε α υ τό κα τηγόρ η σ ε τη ν επ ανασ τατική κυ βέρ νη σ η ό τι έ δ ε ιξ ε ο ­ λιγω ρία στο να σ υ γκρ ο τή σ ει τα κ τικ ό και α­ ξιόμαχο σ τρ ά τευ μ α και ό τι δ ε ν ε π έ δ ε ιξε τη ν α π αραίτητη α υ σ τη ρ ό τη τα σ την π άταξη τω ν α ντεπ α να σ τα τικώ ν κινημάτω ν, με απο­ τέ λ ε σ μ α να ξεσ π άσ ει εμ φ ύ λ ιο ς π όλεμ ος. Κ α τέκρ ιν ε επίσης τη στάση τη ς Ε κκλησίας ως υπ οκριτική απ ένα ντι σ τον αγώνα (επ ει­ δή φ ο β ό τα ν μήπως χάσει τα π ρονόμιά τη ς), με το ν π ροσανατολισ μό τω ν η γ ετώ ν τη ς ε ­ πανάστασης προς ένα ανούσιο φ ιλα νθρ ω ­ πικό έργο. Α κόμα α π ο κ ή ρ υ ξε το ομοσπ ον­ διακό σ ύσ τημα που π ρόκρινε η Β ε ν ε ζ ο υ έ ­ λα μ ιμ ο ύ μ εν η α υ τό τω ν ΗΠΑ, το νίζο ν τα ς πως «όσο καλό και αν είνα ι αυτό, έρ χ ετα ι σε α ν τίθ εσ η με τα σ υ μ φ έρ ο ν τα τω ν ν ε ο ­ γ έν ν η τω ν δ ημοκρα τιώ ν». Π ίσ τευ ε ό τι ένα σ υ γ κεν τρ ω τικό σ ύσ τημα εξου σ ία ς ή τα ν το πιο κα τά λλη λο για τη ν ένωση και τη δ ια κυ ­ βέρνη σ η τω ν νέω ν εθνών. Οι σ τρ α τιω τικ ές επ ιχειρήσ εις σ υνεχί­ σ τηκαν με επ ίκ εν τρ ο α υ τή τη φορά τα εδ ά φ η τη ς Ν έας Γρανάδας. Ω ς πρώ τος σ τόχος τ έ θ η κ ε η εκκα θ ά ρ ισ η το υ π οταμού Μ α γ κν τα λ ένα από τις ισπανικές φ ρ ο υ ρ ές.

Το σπ ίτι όπου γεννή & η κ ε ο Μ π ολιβά ρ σ το Κ αρ ά κα ς.

Ο π ο τα μ ό ς α υ τό ς, μ ή κο υ ς 1.300 χλμ., διαρ­ ρ έ ε ι σ χεδ όν ο λό κληρ η τη ν Κ ολομβία από το ν ό τιο μ έχ ρ ι το β ό ρ ειο άκρο και εκ β ά λ λ ει κο ν τά σ την Κ α ρ θα γένη . Σ τις α ρ χές το υ 19ου αιώνα α π οτελού σ ε τη σ π ουδα ιότερη και ίσως τη ν απ οκλεισ τική α ρ τηρ ία επ ικοι­ νω νίας μ ετα ξύ π ολλώ ν περιοχώ ν τη ς χώ­ ρας. Οι Ισπανοί από τη σ τιγμή που έχασαν τη ν Κ α ρ θα γένη υποχώρησαν προς τα νότια και κα τέλ α β α ν όλα τα λιμάνια. Α π έκοψ αν έτσ ι τη ν επικοινω νία μ ετα ξύ Κ α ρ θ α γένη ς και Μ π ογκοτά και εμπ όδισ αν το ν α ν εφ ο ­ διασμό τω ν πλοίων. Η ζω τική αποστολή τη ς επ α να κτησ ης το υ ελεγχ ο υ το υ π οτα μού αν α τέ θ η κ ε σ τον Μ πολιβάρ, ο οποίος με θ α υ μ α σ τό θ ά ρ ρ ο ς και ικα νό τη τα κα τεν ίκη σε και έδ ιω ξε τις ισπανικές φ ρ ο υ ρ ές αποκα θ ισ τώ ντα ς τις επ ικοινω νίες με τη ν Μπο­ γ κο τά .

39 ■■■

Η Θ Α ΥΜ Α ΣΤΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ Τον Μάιο το υ 1813 ο Μ πολιβάρ κή ρ υ ξε τη ν ένα ρ ξη τη ς π ερ ίφ η μ η ς «Θ αυμασ τής Ε κσ τρ α τεία ς» (Campana Admirable) για τη ν α π ελευ θέρ ω σ η τη ς Β εν εζο υ έλ α ς και το ν επ ό μ ενο μήνα, σ τις 15 Ιουνίου, άρχισε από τη Μ έριδα ένα ν π όλεμ ο μ έχ ρ ι θ α νά του (Proclama de Guerra a Muerte) κατά τω ν Ισπανών κατακτητώ ν. Σ τη ν Κ ο ύ κο υ τα (στα σύνορα Κ ο λ ο μ β ία ς-Β εν εζο υ έλ α ς) μαζί με το ν Κ ολομβιανό Φρανσίσκο ν τε Π άουλα Σ α ν τα ν τέρ ε π έ λ ε ξε από το υ ς εξό ρ ισ το υ ς σ υμπ α τριώ τες το υ τα ικα νό τερ α σ τελ έχη και σ χημάτισ ε αρχικά ένα μικρό αλλά καλά ο ργανω μένο και ε υ έ λ ικ το σώμα 500 π ερ ί­ που ανδρών. Μ ε τα ξύ αυτώ ν ή τα ν και μ ερ ι­ κοί που α ρ γό τερ α έγινα ν ή ρω ες, όπως ο Εσ τεμπ άν Α τανάσιο Χ ιρ α ντό τ, ο Α ντόνιο Ρικά ο υ ρ τε, ο Λουσιάνο ν τ ε Ελ Ουγιάρ, ο Ερμ ό γ εν ες Μάσα κ.ά. Α κο λού θη σ α ν αλλεπ άλΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Προσωπογραφία του Φρανσίσκο ντε Μιράντα (1750-1816).

Ο Ισπανός στρατηγός Πάμπλο Μορίγιο

(έργο του Pedro Jose Figuela).

Προσωπογραφία του Φρανσίσκο ντε Πάουλα Σανταντέρ (1792-1840).

40 nun··

ληλες μάχες (Νικιτάο, Χορκόνες, Ταγκουάνες) κατά τις οποίες ο Μοντεβέρντε ηττήθηκε από τον Πιάρ και τον Μπερμούντεθ και εκδιώχθηκε από τον Μπολιβάρ από τις κοιλάδες της Κούκουτα. Το Τρουχίλιο κα­ ταλήφθηκε μαζί με ολόκληρη την επαρχία του Μπαρινιάς και τελικά οι Ισπανοί συνετρίβησαν στο Τινακουέτο. Ο δρόμος για την πρωτεύουσα άνοιξε και στις 4 Αυγούστου 1813 ο Μπολιβάρ εισήλθε θριαμβευ­ τικά στο Καράκας νικητής καιτροπαιούχος κηρύσσοντας την έναρξη της Β' Δημοκρα­ τίας. Η υποδοχή που του έγινε υπήρξε α­ ποθεωτική. Το άρμα στο οποίο επέβαινε ο­ δηγούσαν δώδεκα παρθένες, ενώ οι δέ­ σποινες της πόλης τον έραιναν με λουλού­ δια. Στις 14 Οκτωβρίου ονομάστηκε αρχι­ στράτηγος του στρατού των πατριωτών και πήρε τον επίσημο τίτλο του Απελευθε­ ρωτή της Βενεζουέλας. Αρχισε αμέσως να εκδίδει διάφορα διατάγματα και να συγκε­ ντρώνει λίγο-πολύ δικτατορικές εξουσίες, αλλά ποτέ δεν δέχθηκε να αναλάβει την ύ­ πατη εξουσία. Στο συνέδριο των ελεύθε­ ρων ομόσπονδων επαρχιών της Βενεζουέ­ λας, στις 2 Ιανουαρίου 1814, ο Μπολιβάρ ανακηρύχθηκε τελικά δικτάτορας. Οι Ισπανοί δεν πτοήθηκαν και επωφε­ λούμενοι από τις εμφύλιες διαμάχες, που δεν άργησαν να ξεσπάσουν στους κόλ­ πους των επαναστατών, άρχισαν και πάλι

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

να κερδίζουν έδαφος. Κατόρθωσαν μάλι­ στα να προσεταιρισθούν τον αρχηγό των φοβερών γιανέρος (4), Τόμας Μπόβες, ο ο­ ποίος με τις άγριες έφιππες συμμορίες του λήστευε, τρομοκρατούσε και δολοφονού­ σε όποιον βρισκόταν στον δρόμο του ερη­ μώνοντας τις απελευθερωμένες επαρχίες. Ο επαναστατικός στρατός είχε αρχικά με­ ρικές επιτυχίες. Νίκησε κατά τη μάχη της Μπάρμουλα (όπου έπεσε ο συνταγματάρ­ χης Χιραντότ), απέκρουσε τους Ισπανούς στο Σαν Ματέο (όπου έπεσε ο Κολομβιανός Αντόνιο Ρικάουρτε) και στις 14 Μαϊου 1814 συνέτριψε τον Ισπανό στρατηγό Καχικάλ κατά τη μάχη του Καραμπόμπο. Η επανάσταση άρχισε να εξαπλώνεται σιγά-σιγά και στις γειτονικές αποικίες. Με­ τά από μία λαμπρή εκστρατεία ο Μπολιβάρ ανάγκασε τον δικτάτορα της Νέας Γρανάδας στην Μπογκοτά (Κολομβία) να παρα­ δοθεί, στις 12 Δεκεμβρίου 1814. Η κυβέρ­ νηση των πατριωτών της Νέας Γρανάδας ε­ γκαταστάθηκε στη Μπογκοτά στις αρχές του 1815.

Η ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΤΑΠΝΙΓΕΙ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ Μετά τις νίκες άρχισαν οι αναπόφευ­ κτες ήττες. Στη Λα Πουέρτα ο στρατός του Μπολιβάρ (2.500 άνδρες) συνετρίβη από τον υπεράριθμο ισπανικό του Μπόβες (8.000 άνδρες). Ακολούθησαν η ήττα στη Λα Αράγκουα και τελικά στην Ουρίκα, ό­ που οι πατριώτες νικήθηκαν κατά κράτος και λίγο έλειψε να συλληφθεί και ο ίδιος ο Μπολιβάρ. Ετσι έκλεισε και ο κύκλος της Β 1Δημοκρατίας, με την κατάλυσή της τον Δεκέμβριο του 1814. Στη συνέχεια ο Μπολιβάρ αποσύρθηκε στην Καρθαγένη, το κυριότερο λιμάνι της Κολομβίας στα βόρεια, όπου κατόρθωσε να συγκεντρώσει νέο στρατό με τον οποίο πολιόρκησε τη Σάντα Μάρτα. Στο μεταξύ στην Ευρώπη το πολιτικό

σκηνικό είχε αλλάξει. Μετά τις ήττες του Ναπολέοντα ο Φερδινάνδος Τ αποκαταστάθηκε και πάλι στον ισπανικό θρόνο. Διέθετε πλέον έναν καλά οργανωμένο και εκπαιδευμένο στρατό, που μπορούσε να μεταφερθεί στην Αμερική με σκοπό την καταστολή των εξεγερμένων αποίκων, έχο­ ντας πλέον ως συμμάχους του τη Γαλλία και τη Βρετανία. Ο στρατηγός Πάμπλο Μο­ ρίγιο τέθηκε επικεφαλής 10.000 ανδρών και ξεκίνησε με προορισμό.την Καρθαγέ­ νη. Μόλις ο Μπολιβάρ πληροφορήθηκε την επικείμενη άφιξη των Ισπανών έλυσε την πολιορκία της Σάντα Μάρτα και επέ­ στρεψε στην Καρθαγένη για να οργανώσει την άμυνα της πόλης. Οι προσπάθειές του να συνεργαστεί με τον στρατηγό Μανουέλ Καστίγιο απέβησαν μάταιες και τελικά ανα­ γκάσθηκε απογοητευμένος να αυτοεξορισθεί στη βρετανική Τζαμάικα. Στις 18 Αυγούστου 1815 ο στρατηγός Μορίγιο άρχισε την πολιορκία της Καρθαγένης από ξηρά και θάλασσα, η οποία αντιστάθηκε ηρωικά επί 106 ημέρες, τελικά όμως υπέκυψε από τις ασθένειες, την πείνα και την έλλειψη ε­ φοδίων. Το 1816 ο αγώνας των Λατινοαμερικα­ νών για την ανεξαρτησία έπνεε τα λοίσθια. Σε σύντομο χρονικό διάστημα όλες οι βό­ ρειες επαρχίες ανακαταλήφθηκαν από τους Ισπανούς. Ο Μπολιβάρ, εξόριστος και κατεστραμμένος οικονομικά, προσπαθού­ σε να διατηρήσει άσβεστη την πίστη του στο μέλλον ενός σκοπού στον οποίο οι πε­ ρισσότεροι είχαν πάψει να πιστεύουν, ενώ πολλοί ήθελαν να τον εγκαταλείψουν και να προσχωρήσουν στους Ισπανούς. Τότε δημοσίευσε την περίφημη «επιστολή της Τζαμάικα». Σε αυτήν επιβεβαίωνε τη συνέχιση της επανάστασης και τα ιστορικά της δικαιώ­ ματα, έκανε λεπτομερή απολογισμό όλων των προηγούμενων σφαλμάτων και διετύπωνε πρωτοποριακές για την εποχή από­ ψεις για το μέλλον των χωρών της Νότιας Αμερικής. Η επιστολή έγινε ευρέως γνω­ στή και προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, ι­ διαίτερα στη γειτονική Αϊτή, που μόλις είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία. Ο πρόεδρος της μικρής αυτής δη­ μοκρατίας, Πετιόν, προσφέρθηκε να βοη­ θήσει τον Μπολιβάρ στην εκπλήρωση των στόχων του, υποκινούμενος και από την υ­ πόσχεση του Μπολιβάρ ότι θα καταργούσε τον θεσμό της δουλείας στη Νότια Αμερι­ κή. Ο Μπολιβάρ πήγε στην Αϊτή και συνά­ ντησε τον πρόεδρο στο Πορτ ο Πρενς. Ο Πετιόν του έδωσε χρήματα και του σύστη­ σε έναν Ολλανδό έμπορο, τον Λουίς Μπριόν, ο οποίος του διέθεσε τον στόλο του για τους σκοπούς του. Ο Μπολιβάρ στρατολόγησε πατριώτες και τυχοδιώκτες και σύντομα κατόρθωσε να σχηματίσει έ­ ναν μικρό στρατό και στόλο επικεφαλής του οποίου διόρισε τον Μπριόν. Η βοήθεια του Μπριόν αποδείχθηκε πολύτιμη διότι κατόρθωσε να εξουδετερώσει τον ισπανι­ κό στόλο κατά τη ναυμαχία της 2ας Μαρτί-

'<Γγ .

Α ΪΤ Η

,; Δ ° Μ , Ν Ι Ι <ΑΝΗ ημ.

'iß * * * *

£*-.

/

-

• · \ j f W»·* Πόρτ-ώ- Σάντο η . " 'το Πρένς Μτομίγκο Π° υ(έΗΡ^

κ .‘ Ο νδ ο ύ ρα ς

Λ .)

Σλ Αλβ * » top τ 0ρ Ν ί $ ΝίΚ·Αί>ΑΓ ΙΚ α Ρα γ ΟΥα Κο^ Λ η κΑ

( Γ α λ .)

Κ Λ Ρ α ιβ Ι Κ Β Θ Α Λ Α Σ Σ Α

ζ« νη

■ »» λ .

,

%·<

,

Μ ε υ Τ ε λ '.ν

Β Ε Ν Ε Ζ Ο Υ Ε Λ Α Ο mb ,— * Ι^πογιοκά

.

(Ν Ε Α ("ΡΑ Ν Α Δ Α )

*-** ϊ

ΚόλΓ·#

Επί δύο χρόνια η Αγκοστούρα κατέστη το οχυρό των πατριωτών, όπου ο Μπολι-

>% t

£

Ο Ισπανός στρατηγός Μπαρέιρο κατά τη μάχη της Μπογιακά.

/

Αγκοστουρα ·

< ΐι

ΠΑΝ ΑΜ ΑΣ

ΑΓΚΟΣΤΟΥΡΑ Η ΕΛΕΥΟΕΡΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΟΥ Μ ΠΟΛΙΒΑΡ

Μ ικ ρ έ ς Ά ν τ ίλ λ ε ς

V.T*

ου 1816, επιτρέποντας έτσι στον Μπολιβάρ να αποβιβαστεί στο νησί Μαργαρίτα μετά από οκτώ μήνες εξορία. Στις 7 Μαρτίου 1816 ο Μπολιβάρ συγκάλεσε γενική συνέλευση η οποία ανακήρυξε τη Δημοκρατία της Βενεζουέλας «μια και αδιαίρετη», με ανώτατο άρχοντα αυτής τον ίδιο. Στα τέλη του 1816 εισέβαλε στην επαρχία της Βαρκελώνης και άρχισε να ορ­ γανώνει στρατεύματα και να συγκεντρώνει εφόδια για να αρχίσει πάλι τον απελευθε­ ρωτικό αγώνα. Για να δώσει στην επανά­ σταση την αναγκαία ενότητα διοίκησης συ­ γκέντρωσε γύρω του και άλλους επανα­ στάτες αρχηγούς, πολλοί από τους οποί­ ους με δυσκολία δέχθηκαν να τεθούν υπό τις διαταγές του. Συγχρόνως έπρεπε να αγωνισθεί και κατά των ισπανικών στρατευ­ μάτων, τα οποία με νέες ενισχύσεις από την Ισπανία προσπαθούσαν και πάλι να επι­ βάλουν την ισπανική κυριαρχία. Σε κάποια επιχείρηση στον δρόμο για το Καράκας ο επαναστατικός στρατός έπεσε σε ενέδρα και υπέστη μεγάλες απώλειες με αποτέλε­ σμα οι τυχοδιώκτες στρατηγοί να προσπα­ θήσουν να αποδεσμευθούν από τον Μπολιβάρ, δρώντας ανεξάρτητα. Εκείνος σύ­ ντομα κατόρθωσε να ανακτήσει τον έλεγ­ χο του στρατού καταλαμβάνοντας την Αγκοστούρα (5) της Βενεζουέλας στον πο­ ταμό Ορενόκο και απελευθερώνοντας τη Γουιάνα. Οι στασιαστές Πιάρ και Μαρίνο συνελήφθησαν και ο πρώτος εκτελέσθηκε για παραδειγματισμό (1817). Με αυτές τις ταχύτατες και αποτελεσματικές ενέργειες ο Μπολιβάρ πρόλαβε και πάταξε την εξάπλωση της αναρχίας στο στράτευμα.

Ρ ίκ ο ’

' Γουαδελούπη

ΟΝδ ° Υ Ρ Α Σ

I

Κ Ο Λ Ο

Μ

,

Β Ι Α

· Μπογκοτά

Ό «ί,!/0

Λ

^

ΜττομποναΝ.

Γκα λά π ά γκο ς (Ί ο η μ ε ρ .)

t*3

Κ ίτο

Ψί dB ο ~ \ Ι Σ Η Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ι (Ε Κ Ρ Υ Α Δ Ο Ρ ) Τοιμι-.ροζο Γοιμποράζο (6267 \

Ρ Ιο

9 :Λ*

Vo

Γκουαγιακουίί

άκρ,Παρίνιας

' ‘ J

'S 1 *** , ν.9* Π ο » *°

Πόρτο Βέλο ·

.Λ Π

Ε

f Γκουαζαρά Μιρίμ

Ρ

■ i- llt

41

,'

Κοοοκο ;

Τρινιντάντ

Αρεκουί πβ—

πόί

J -.

Α , . Β « 0

,

A

I

Β

I

A

Η

βάρ με τις υποσχέσεις του πως θα απελευ­ θέρωνε τους μαύρους δούλους και θα μοί­ ραζε τη γη στους ακτήμονες κατόρθωσε να ενεργοποιήσει τις λαϊκές μάζες. Ο Μπολιβάρ δημιούργησε νέο στρατό από 2.000 πεζούς και 3.000 ιππείς, πολλοί από τους ο­ ποίους στρατολογήθηκαν εθελοντικά στο Λονδίνο (Αγγλοι, Σκωτσέζοι, Ιρλανδοί κλπ.) από τον Λουί-Λόπες Μεντές. Το 1818 η Βρετανία εγκατέλειψε την ουδετερότητά της και αποφάσισε να βοηθήσει τις κινή­ σεις ανεξαρτησίας των νοτιοαμερικανικών αποικιών. Πριν ξεκινήσει την εκστρατεία του, στις 15 Φεβρουάριου 1819, ο Σιμόν συγκάλεσε μια Συνέλευση ενώπιον της οποίας, αφού παραιτήθηκε από τις δικτατορικές εξουσίες που κατείχε από την εποχή της πρώτης αποστολής, απηύθυνε το περί­ φημο «μήνυμα της Αγκοστούρα». Σε αυτό

εξέθεσε τις απόψεις του για το πώς έπρε­ πε να βαδίσει στο εξής το απελευθερωτικό κίνημα και υπέδειξε έναν τύπο πολιτικής και νομοθετικής εξουσίας, καθώς και αυ­ τοδιοίκησης, παρόμοιο με το βρετανικό. Η Συνέλευση τον αποκάλεσε «Πατέρα της Πατρίδας» και τον εξέλεξε πρόεδρο της νέας Δημοκρατίας. Κατά την ίδια συνέλευ­ ση ψηφίσθηκε σύνταγμα, το οποίο αποδε­ χόταν την ένωση της Βενεζουέλας και της Νέας Γρανάδας σε μια δημοκρατία (της Μεγάλης Κολομβίας) υπό μια κυβέρνηση. Στις 17 Μαϊου 1819 άρχισε μία από τις τολμηρότερες εκστρατείες στη στρατιωτι­ κή ιστορία. Το σχέδιο του Μπολιβάρ ήταν να διασχίσει μέσω των κοιλάδων τις Ανδεις, την εποχή των βροχών, κινούμενος σε μία περιοχή η οποία εθεωρείτο αδιάβατη, με σκοπό να αιφνιδιάσει τους Ισπανούς οι οΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Q2 ■■■

μα της δημοτικότητάς του. Παντού τον υ­ ποδέχθηκαν ως τον μεγαλύτερο ήρωα του αιώνα και απελευθερωτή της Νότιας Αμε­ ρικής. Τότε διακήρυξε την ένωση της Βενε­ ζουέλας με τη Νέα Γρανάδα (Κολομβία) σε ένα μόνο κράτος, τη Δημοκρατία της Με­ γάλης Κολομβίας. Η ένωση αυτή επικυρώ­ θηκε από τη Συνέλευση της Αγκοστούρα στις 17 Δεκεμβρίου 1819, διορίζοντας τον Μπολιβάρ ως πρώτο πρόεδρό της. Αμέσως μετά την κατάληψη της Μπο­ γκοτά ο Σανταντέρ διορίσθηκε αντιπρόε­ δρος της χώρας, ενώ ο Μπολιβάρ συνέχισε τον αγώνα, στρατολογώντας εθελοντές και συγκεντρώνοντας εφόδια, αφού το Αντιβασίλειο του Κίτο και πολλές επαρχίες της Βενεζουέλας βρίσκονταν ακόμα υπό ι­ σπανική κυριαρχία. Στις 26 Νοεμβρίου υπογράφηκε εξάμηνη ανακωχή με τον Μουρίγιο στη Σάντα Αννα της Βενεζουέλας, Τα δύο μέρη συμφώνησαν επίσης να περιορισθούν οι αγριότητες σε βάρος του τοπικού Ο Σιμόν Μπολιβάρ έφιππος. πληθυσμού, των αιχμαλώτων και των τραυ­ ματιών πολέμου. Για πρώτη φορά η ισπανι­ κή διοίκηση αναγνώρισε, με αυτόν τον τρό­ ποιοι είχαν ιοχυρώς οχυρωθεί στη Νέα πο, τον Μπολιβάρ ως αρχηγό της επανα­ Γρανάδα. Τα εμπόδια ήταν τόσο μεγάλα ώ­ στατικής εξουσίας. στε σχεδόν κανένας δεν πίστεψε στην ε­ κτέλεση αυτού του σχεδίου. Ο στρατός ξε­ Στο μεταξύ στην Ισπανία το 1820 ξέ­ κίνησε από το Ρινκόν Οντο της Βενεζουέ­ σπασε επανάσταση κατά της τυραννίας λας και στις 12 Ιουνίου έφτασε στο χωριό του Φερδινάνδου Ζ\ ο οποίος τελικά ανα­ Τάμε, στις πεδιάδες της Νέας Γρανάδας, ό­ γκάσθηκε να προβεί σε παραχωρήσεις που ενώθηκε με το σώμα του στρατηγού προς τους αντιπροσώπους των επαναστα­ Σανταντέρ. τών οι οποίοι είχαν σταλεί από τον ΜπολιΗ εποποιία της αναρρίχησης στις Αν­ βάρ για να διαπραγματευθούν με τον βασι­ δεις άρχισε. Ο πατριωτικός στρατός χρειά­ λιά την ανεξαρτησία τους. Τον Ιανουάριο στηκε τέσσερις μήνες για να διανύσει τα του 1821 άρχισαν οι διαπραγματεύσεις για 1.200 χλμ. από την Αγκοστούρα μέχρι μία τηνσυνθήκη ειρήνης με την οποία η μη­ πόλη Τούνχα, στην άλλη πλευρά των Ανδε­ τρόπολη θα αναγνώριζε την ανεξαρτησία ων. Πολλοί άνδρες και υποζύγια χάθηκαν της Κολομβίας, που θα περιελάμβανε τη σε αυτήν την πορεία από το κρύο και τις Βενεζουέλα, τη Νέα Γρανάδα και το Κίτο. κακουχίες στα χιονισμένα βουνά. Στις 25 Οι συζητήσεις δεν κατέληξαν πουθενά και Ιουλίου 1819, στην τοποθεσία Παντάνο ντε τον Αύγουστο του 1821 οι απεσταλμένοι Βάργκας, διεξήχθη η πρώτη σύγκρουση με του Μπολιβάρ διατάχθηκαν να εγκαταλείτους Ισπανούς του στρατηγού Μπαρέιρο, ψουν την ισπανική Αυλή. κατά την οποία ο Μπολιβάρ επικράτησε πλήρως. Στη συνέχεια ο ίδιος συγκέντρω­ σε τα στρατεύματά του και τη νύκτα γλί­ στρησε μέσα από τις ισπανικές γραμμές, με κατεύθυνση την Τούνχα, την οποία και Στην Αμερική οι Ισπανοί είχαν περιέλκατέλαβε το επόμενο βράδυ. Η κατάληψη θει σε δύσκολη θέση. Ο Μουρίγιο ανακλήτης πόλης προκάλεσε μεγάλη σύγχυση θηκε στην Ισπανία τον Ιούνιο του 1821. στους Ισπανούς διότι απέκοψε τις επικοι­ Από τη στιγμή που έχασαν το Αντιβασίλειο νωνίες τους με την πρωτεύουσα του Αντι- της Νέας Γρανάδας έχασαν συγχρόνως την βασιλείου. Σάντα Φε της Μπογκοτά, και κυριότερη πηγή ανεφοδιασμού τους σε τον διοικητή της δον Χουάν Σάμανο. άνδρες και τρόφιμα και έτσι βρέθηκαν Ο Μπολιβάρ με τον Σανταντέρ βάδισαν ξαφνικά σε δυσμενή θέση απέναντι στους αμέσως προς την πρωτεύουσα και στην επαναστάτες. περιοχή που λέγεται Πουέντε ντε (Γέφυρα) Οταν έληξε η ανακωχή ο Μπολιβάρ ει­ Μπογιακά συνέτριψαν, στις 7 Αυγούστου σέβαλε και πάλι στη Βενεζουέλα στις 24 1819, μία δύναμη 3.500 Ισπανών. Με τη Ιουνίου 1821. Οι νίκες διαδέχθηκαν η μία σπουδαία αυτή νίκη, η οποία είχε παγκό­ την άλλη. Κατέλαβε τη Μέριδα, το Τρουχίσμιο αντίκτυπο, απελευθερώθηκε η Κο­ λιο, τη Σάντα Μάρτα και συγκρούσθηκε με λομβία και άνοιξε ο δρόμος για την απε­ τον εχθρό στην πεδιάδα του Καραμπόμπο. λευθέρωση της Βενεζουέλας, του ΕκουαΟ Μπολιβάρ με 6.500 άνδρες επιτέθη­ δόρ και του Περού. Στις 10 Αυγούστου ο κε κατά μέτωπο στους Ισπανούς του στρα­ Μπολιβάρ εισήλθε νικητής στη Σάντα Φε τηγού ντε Λα Τόρε, ενώ ο στρατηγός Παέζ με τους σκληροτράχηλους λογχοφόρους της Μπογκοτά, μετά από εκστρατεία 70 η­ μερών. Είχε πλέον φθάσει στο αποκορύφω­ γιανέρος του, προσέβαλε τον εχθρό από

Η ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

τα νώτα. Η μάχη ήταν σύντομη αλλά σκλη­ ρή και οι βασιλόφρονες τράπηκαν σε άτα­ κτη φυγή. Η μάχη του Καραμπόμπο υπήρξε αποφασιστική διότι εξασφάλισε την ανε­ ξαρτησία του βόρειου τμήματος της Νό­ τιας Αμερικής. Ακολούθησε η κατάληψη της Βαλεντίας, του Καράκας και της Λα Γκουάυρα, ενώ η Καρθαγένη και η Κουμάνα παραδόθηκαν στους πατριώτες αμαχη­ τί. Μετά από αυτές τις νίκες ο Μπολιβάρ επέστρεψε στην Κολομβία για να προε­ δρεύσει στη Συνέλευση της Κούκουτα (β) στις 30 Αυγούστου 1821. Εκεί ψηφίστηκε το πρώτο σύνταγμα της Δημοκρατίας της Μεγάλης Κολομβίας, κατά τα πρότυπα αυ­ τού των Ηνωμένων Πολιτειών, που συμπεριελάμβανε την Κολομβία, την Βενεζουέλα και την Επαρχία του Κίτο, το σημερινό Εκουαδόρ (7). Η κυβέρνηση της χώρας ανα­ τέθηκε σε δύο βουλές και έναν πρόεδρο ε­ κλεγόμενο ανά τετραετία. Στις 7 Σεπτεμ­ βρίου ο Μπολιβάρ ονομάστηκε πρόεδρος και αντιπρόεδρος έγινε ο Σανταντέρ. Ο πρώτος δέχθηκε την προεδρία υπό τον όρο ότι θα παρέμενε και αρχηγός του στρατού, ενώ ο Σανταντέρ θα κρατούσε την πολιτική εξουσία. Ως προσωρινή πρω­ τεύουσα ορίσθηκε η Σάντα Φε και το ίδιο έτος η δημοκρατία αναγνωρίσθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1823 κατέθεσε τα όπλα και η μόνη υπολειπόμενη ισπανική φρουρά στο Πόρτο Καμπέλιο, πολιορκούμενη από τον Παέζ.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΟΥ Οταν απελευθερώθηκε η Βενεζουέ­ λα η Συνέλευση εξουσιοδότησε τον Μπολιβάρ να συνεχίσει τον αγώνα για την ανε­ ξαρτησία του Εκουαδόρ και του Περού, που βρίσκονταν ακόμα υπό ισπανική κυ­ ριαρχία. Ο Ελευθερωτής είχε ήδη διατάξει, από τον Ιανουάριο του 1821, τον υπαρχηγό του, Αντώνιο Χοσέ ντε Σούκρε, να βαδίσει προς το Κίτο και να απελευθερώσει αυτή την ε­ παρχία. Εκείνος ξεκίνησε από την Κουένκα, διέσχισε τις Ανδεις και μετά από πολ­ λές δυσκολίες και ήττες κατέλαβε το Γκουαγιαγκίλ, νίκησε τους Ισπανούς στο Ριομπάμπα, στη Μπομπονά (7 Απριλίου 1822) και στην Πιτσίντσα (24 Μαϊου) και εισήλθε στο Κίτο. Στις 16 Ιουνίου το Κίτο επεφύλαξε θριαμβευτική υποδοχή στον Ε­ λευθερωτή (8), ο οποίος ανακήρυξε την περιοχή τμήμα της Δημοκρατίας της Κο­ λομβίας. Στις 26 και 27 Ιουλίου 1822 ο Μπολιβάρ συναντήθηκε με την άλλη ηγετική μορφή της Λατινικής Αμερικής, τον Αργεντινό Χο­ σέ ντε Σαν Μαρτίν, στο λιμάνι Γκουαγιαγκίλ του Εκουαδόρ. Η συνάντηση των δύο «ανταγωνιστών» για την απελευθέρωση της Νότιας Αμερικής υπήρξε μυστική και δεν έγινε ποτέ γνωστό τι ακριβώς συζητήθηκε. Φημολογείται ότι ο Σαν Μαρτίν ήθε­ λε να εγκαταστήσει Ευρωπαίο ηγεμόνα

στη Νότια Αμερική, πράγμα στο οποίο ο Μπολιβάρ ήταν αρνητικός, και ότι πρότεινε στον Μπολιβάρ να υπηρετήσει υπό τις διαταγές του αλλά και πάλι εκείνος αρνήθηκε. Φαίνεται ότι οι δύο άνδρες διαφώ­ νησαν σε όλα τα σημεία και προτίμησαν ο καθένας να τραβήξει τον δρόμο του. Μετά από αυτή τη συνάντηση ο Σαν Μαρτίν αναχώρησε για τον Νότο με σκοπό να συνεχίσει τις επιχειρήσεις του κατά των Ισπανών για την ανεξαρτησία της Χιλής και της Αργεντινής, ενώ ο Μπολιβάρ συνέχισε την πορεία του για το Αντιβασίλειο του Πε­ ρού. Τον Σεπτέμβριο του 1823 ο Μπολιβάρ έφθασε στο Καλάο, το μεγάλο λιμάνι του Περού, όπου του έγινε θριαμβευτική υπο­ δοχή. Την 1η Δεκεμβρίου 1823 εισήλθε στη Λίμα. Η Εθνοσυνέλευση του Περού του ζή­ τησε να γίνει δικτάτορας και να οδηγήσει τη χώρα στην ελευθερία. Ο Μπολιβάρ συγκρότησε τότε και εκ­ παίδευσε στρατό με τη βοήθεια του πι­ στού υπασπιστή του Σούκρε και πέντε μή­ νες αργότερα ξεκίνησε με μία δύναμη 9.000 ανδρών κατά των Ισπανών οι οποίοι είχαν οχυρωθεί στις Ανδεις, με το αρχη­ γείο τους στο Κούζκο (παλαιά πρωτεύουσα των Ινκας). Εκεί θα δινόταν η τελική μάχη. Στις 6 Ιουνίου 1824 στην πεδιάδα του Χουνίν το ιππικό των πατριωτών συγκρούσθηκε με αυτό των βασιλοφρόνων του α­ ντιβασιλέα Χοσέ ντε Λα Σέρνα. Η μάχη κράτησε μόνο 45 λεπτά και δεν έπεσε ούτε ένας πυροβολισμός. Χρησιμοποιήθηκαν μόνο λόγχες και ξίφη. Οι λογχοφόροι του Μπολιβάρ, οι γνωστοί σκληροτράχηλοι γιανέρος από τη Βενεζουέλα, συνέτριψαν τους Ισπανούς, οι οποίοι υποχώρησαν εγκαταλείποντας άφθονα πολεμοφόδια. Ο Λα Σέρνα με τα υπολείμματα του στρατού του αποσύρθηκε στο εσωτερικό της χώρας και άρχισε πυρετωδώς να συγκεντρώνει όσους περισσότερους άνδρες μπορούσε, γνωρίζοντας ότι η επόμενη αναμέτρηση επρόκειτο να είναι αποφασιστική για τη μοί­ ρα της αντιβασιλείας του στο Περού. Το η­ θικό των επαναστατών ενισχύθηκε και ο α­ νεφοδιασμός τους συμπληρώθηκε και βελ­ τιώθηκε μετά τη μάχη αυτή. Ο Μπολιβάρ επέστρεψε τότε στη Λίμα για να συγκεντρώσει περισσότερα στρα­ τεύματα και εφόδια για την τελική μάχη. Ε­ κεί τον συνάντησαν οι απεσταλμένοι της Εθνοσυνέλευσης της Κολομβίας, οι οποίοι τον διέταξαν να αναθέσει τη συνέχιση της διεξαγωγής του πολέμου στον υπαρχηγό του, στρατηγό Σούκρε. Ο Μπολιβάρ έμεινε στη Λίμα περίπου έναν χρόνο και βοήθησε στην οργάνωση του νεαρού κράτους.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΑΚΟΥΤΣΟ Επι μήνες οι αντίπαλοι στρατοί απέφυ­ γαν τη σύγκρουση ώσπου οι βασιλόφρονες έστησαν ενέδρα στην οπισθοφυλακή του Σούκρε, κοντά στο χωριό Κορπαχουάικο, στις 3 Δεκεμβρίου 1824. Η παρουσία του εχθρού σήμανε συναγερμό στο επιτε­

Συνάντηση του Μπολιβάρ με τον Σαν Μαρτίν στο Γκουαγιαγκίλ.

0 Αντόνιο Χοσέ Σούκρε, ελευθερωτής του Εκουαδόρ και του Ανω Περού.

λείο του Σούκρε, ο οποίος ετοιμάστηκε για μάχη. Το απόγευμα της 8ης Δεκεμβρίου οι α­ ντίπαλες δυνάμεις αναπτύχθηκαν στην πάμπα του Αγιακούτσο, μια μικρή πεδιάδα με διαστάσεις 1.100 μ. (από τα Α προς τα Δ) χ 550-700 μ. (από τα Β. προς τα Ν). Στην α­ νατολική πλευρά το οροπέδιο τελείωνε σε μία σειρά από φαράγγια, ενώ στα δυτικά σε λόφους. Στο βόρειο άκρο του υψωνόταν το βουνό Κοντορκάνκι. Την πεδιάδα διέσχιζε μια κοίτη ξεροπόταμου με κατεύθυνση ΒΝ. Η ονομασία Αγιακούτσο προέρχεται από την τοπική κουέτσουα γλώσσα και σημαί­ νει «νεκρή γωνία», θυμίζοντας μία σφαγή που είχε γίνει εκεί κατά τη διάρκεια της ι­ σπανικής κατάκτησης της χώρας. Ο στρα­ τός των βασιλοφρόνων αριθμούσε 9.300 άνδρες αλλά αποτελείτο ουσιαστικά από ε­ λάχιστους Ισπανούς, μόνο 500 περίπου, κυ­ ρίως αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Τον όγκο του στρατού συγκροτούσαν άν­

δρες της περιοχής, βίαια στρατολογημένοι ή αιχμάλωτοι πολέμου στους οποίους είχε δοθεί η ελευθερία με τον όρο να αλλάξουν παράταξη. Ο στρατηγός Χοσέ Καντεράκ α­ νέπτυξε τις δυνάμεις του στις πλαγιές του Κοντορκάνκι. Τοποθέτησε πέντε τάγματα πεζικού στο κέντρο και άλλα πέντε στην α­ ριστερή πλευρά κατά μήκος του ξεροπό­ ταμου, υποστηριζόμενα από τρεις ίλες ιπ­ πικού. Δεξιά υπήρχε περισσότερο πεζικό με ιππικό στην εξωτερική πλευρά, με ένα επίλεκτο σώμα με αλαμπάρδες, ακριβώς από πίσω, με διοικητή τον ίδιο τον αντιβασιλιά Χοσέ ντε Λα Σέρνα. Τα επτά πυροβό­ λα που είχαν οι Ισπανοί τα κράτησαν σε ε­ φεδρεία μαζί με δέκα ίλες ιππικού. Το σχέ­ διό τους ήταν να καθηλώσουν τον εχθρό με τις πτέρυγες και μετά να τον αποτελει­ ώσουν με το κέντρο. Ο Σούκρε ανέπτυξε τις δυνάμεις του, οι οποίες αριθμούσαν 5.780 άνδρες, με τρία τάγματα πατριωτών (Μοντονέρος) α­ ριστερά και τέσσερα τάγματα πεζικού δε­ ξιά. Ουσιαστικά δεν υπήρχε κέντρο. Πέντε ίλες ιππικού από τον στρατό του Σαν Μαρ­ τίν, με διοικητή έναν Αγγλο μισθοφόρο, τον Ουίλιαμ Μίλερ, ήταν οι εφεδρείες, μαζί με λιγοστό πεζικό. Οι πατριώτες διέθεταν μόνο ένα πυροβόλο. Τη νύκτα πριν από τη μάχη ο Σούκρε έστειλε τη μπάντα του με μερικούς στρατιώτες στις εμπροσθοφυλα­ κές. Η μπάντα έπαιξε όλη τη νύκτα γύρω από τη φωτιά των στρατιωτών με σκοπό οι Ισπανοί να μείνουν άγρυπνοι και να αργή­ σουν να αναπτυχθούν στην πεδιάδα πολύ νωρίς το πρωί. Η μάχη άρχισε στις 10 το πρωί της 9ης Δεκεμβρίου 1824. Η αριστερή πτέρυγα των βασιλικών κινήθηκε πρώτη, μετά από σπο­ ραδικούς κανονιοβολισμούς, και οι δύο δυ­ νάμεις συγκρούστηκαν στην ανατολική πλευρά της πεδιάδάς. Αρχικά οι βασιλικοί υπέστησαν μεγάλες απώλειες αλλά στη δυτική πλευρά κατόρθωσαν να απωθή­ σουν τους πατριώτες υποστηριζόμενοι από τα πυροβόλα. Ο Σούκρε έστειλε αμέ­ σως εκεί εφεδρείες και σταθεροποίησε τη γραμμή. Ο Καντεράκ διέταξε τότε το κέ­ ντρο να προελάσει ελπίζοντας έτσι να εν­ θαρρύνει την κλονιζόμενη δεξιά πτέρυγα. Οταν όμως άρχισαν να κατεβαίνουν τις πλαγιές οι σχηματισμοί δεν κατάφεραν να διατηρήσουν τη διάταξή τους. Ο Σούκρε διέταξε τότε το ιππικό του Μίλερ να επιτε­ θεί και να τους κτυπήσει πριν προλάβουν να ανασυγκροτηθούν. Συγχρόνως διέταξε τη δεξιά πτέρυγα να προελάσει κατά της κλονιζόμενης ισπανικής αριστεράς. Ο πα­ τριώτης διοικητής της δεξιάς πτέρυγας, 24χρονος Κολομβιανός στρατηγός Χοσέ Μαρία Κόρντομπα, αφίππευσε, βύθισε το σπαθί του στην καρδιά του αλόγου του και φώναξε στους στρατιώτες του: «Πάει και το τελευταίο άλογό μου, δεν έχω πια τα μέ­ σα να ξεφύγω, πρέπει να πολεμήσουμε και να τα βγάλουμε πέρα μαζί». Ο Καντεράκ έ­ στειλε αμέσως σε εκείνο το σημείο νέες ε­ φεδρείες για να στηρίξει τις δυνάμεις του. Ομως ήταν πια αργά. Η βίαιη επίθεση του

43

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Ο Μπολιβάρ στη νεκρική του κλίνη.

/J/J ■■

πατριωτικού ιππικού στο κέντρο και το εν­ θουσιώδες πεζικό στο δεξιό έπληξαν καί­ ρια τους ελάχιστα εκπαιδευμένους και χα­ μηλού ηθικού βασιλικούς. Γύρω στη μία το μεσημέρι οι δυνάμεις του βασιλιά άρχισαν να τρέπονται σε φυγή. Η καταδίωξη συνεχίστηκε μέχρι αργά το βράδυ. Ο αντιβασιλιάς Λα Σέρνα και 60 αξιωματικοί του παραδόθηκαν και άλλοι 1.000 άνδρες του αιχμαλωτίστηκαν. ροβολικό έπεσε στα χέρια των επαναστα­ τών. Οι βασιλικοί είχαν 1.800 νεκρούς. Οι δυνάμεις του Σούκρε είχαν 309 νεκρούς και 670 τραυματίες. Για τη νίκη του αυτή ο Σούκρε ονομάστηκε από τον Μπολιβάρ «Αρχιστράτηγος του Αγιακούτσο». Ο στρα­ τηγός Καντεράκ υπέγραψε την παράδοση στις 10 Δεκεμβρίου, περιλαμβανομένων ό­ λων των φρουρών που βρίσκονταν υπό τη δικαιοδοσία του. Οι διοικητές δύο από τις φρουρές του αρνήθηκαν να υπακούσουν στη διαταγή του. Ο στρατηγός Ολανέρα στο νότιο Περού συνέχισε την αντίσταση μέχρι που ο στρατός του ηττήθηκε από τις δυνάμεις του Σούκρε κατά τη μάχη της Τουμούσλα τον επόμενο Απρίλιο. Με την τελευταία αυτή μάχη απελευθερώθηκε ε­ πίσημα και το Ανω Περού, το οποίο μετο­ νομάστηκε σε Βολιβία προς τιμή του μεγά­ λου Απελευθερωτή (1825). Ο Σούκρε έγινε ο πρώτος πρόεδρος της χώρας (9). Η άλλη ισπανική φρουρά οχυρώθηκε στο λιμάνι του Καλάο υπό τον ταξίαρχο Χοσέ Ραμόν Ροντίλ. Οι 400 άνδρες του τελικά παραδό­ θηκαν μετά από πολιορκία η οποία διήρκεσε λίγο παραπάνω από έναν χρόνο. Η ισπανική ήττα στο Αγιακούτσο ήταν καθοριστικής σημασίας. Οι Ισπανοί είχαν αρχίσει σταδιακά να χάνουν τον έλεγχο από το 1819, αλλά το Αγιακούτσο ήταν η χαριστική βολή. Ακόμα και μία νίκη εκεί δεν θα είχε μπορέσει να σταματήσει αυτή

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

την παρακμή, παρά μόνο να την αναβάλει. Για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία, που είχε αποκτηθεί με τόσους αγώνες και θυσίες, και την ανάπτυξη των νοτιοαμερικανικών χωρών ο Μπολιβάρ συνέλαβε το μεγαλεπήβολο σχέδιο να ενώσει την Κο­ λομβία, τη Βολιβία, το Περού, τη Λα Πλάτα (Αργεντινή) και τη Χιλή σε μια απέραντη δημοκρατία υπό το όνομα «Ηνωμένες Πο­ λιτείες της Νότιας Αμερικής». Υπέβαλε, λοιπόν, ένα σχέδιο καταστατικού χάρτη στο συνέδριο της Λίμα, το οποίο ονομά­ στηκε «Βολιβιανός Κώδιξ», και συγκάλεσε, το 1826, στον Παναμά συνδιάσκεψη αντι­ προσώπων των παραπάνω κρατών. Οι αντι­ πρόσωποι μετέβησαν στον Παναμά αλλά δεν κατέληξαν σε ουσιαστικό αποτέλεσμα παρά μόνο στην υπογραφή μιάς απλής συμφωνίας συνασπισμού. Σημειώνουμε ότι οι σύνεδροι προσβλήθηκαν από πυρετούς (10). Ομως εκδηλώθηκαν και αντιδράσεις και αντιζηλίες που προκάλεσε το μεγαλε­ πήβολο σχέδιο του Μπολιβάρ, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι ήθελε να δημιουργήσει ένα μεγάλο νοτιοαμερικανικό κράτος και να ανακηρυχθεί αυτοκράτοράς του, κατά το παράδειγμα του Ναπολέοντα στην Ευ­ ρώπη. Το 1827 ο Μπολιβάρ επέστρεψε στην Κολομβία, την οποία βρήκε σε άθλια πολι­ τική κατάσταση, στα πρόθυρα του εμφυλί­ ου πολέμου. Ο Παέζ προσπαθούσε να αποσπάσει τη Βενεζουέλα από τη Μεγάλη Κο­ λομβία, ενώ ο Σανταντέρ επιθυμούσε τη διαίρεση της αχανούς δημοκρατίας. Οι πο­ λιτικοί ανταγωνισμοί πίκραναν τον Ελευ­ Τοθερωτή, πυ­ ο οποίος έβλεπε να διαλύεται το έργο για το οποίο είχε αγωνιστεί τόσο πο­ λύ. Υπήρχαν βέβαια και οι προσωπικοί του αντίπαλοι ή αντίζηλοι οι οποίοι του επετί­ θεντο αδιάκοπα κατηγορώντας τον ότι ε­ τοιμαζόταν να αναλάβει τυραννικές εξου­ σίες για τη διακυβέρνηση της χώρας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τη νύκτα της 28ης Σεπτεμβρίου 1828 μία ομάδα ένοπλων προσωπικών εχθρών του Μπολιβάρ, που υποκινήθηκαν από τον στρατηγό Παντίλα και τον αντιπρόεδρο Σανταντέρ, σκότωσε τον φρουρό του σπι­ τιού του, εισήλθε στα διαμερίσματά του και άνοιξε πυρ. Ο Μπολιβάρ όμως, χάρη στο ένστικτο και στην ευστροφία της ερω­ μένης του, Μανουέλας Σάενς, πρόλαβε να πηδήξει από το παράθυρο και να κρυφτεί στα περίχωρα. Το πρωί οι συνωμότες διέ­ δωσαν ότι ο δικτάτορας ήταν νεκρός. Ο Μπολιβάρ όμως με μία μικρή ακολουθία εμφανίστηκε στο κέντρο της πρωτεύου­ σας, όπου ο λαός τον υποδέχθηκε με εν­ θουσιασμό. Οι επίδοξοι δολοφόνοι συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν αμέσως. Η υγεία του Ελευθερωτή είχε πλέον κλονισθεί σοβαρά από τις κακουχίες και τους πυρετούς που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια των ατέλειωτων εκστρατειών του. Για να κατευνάσει τα πνεύματα εκεί­ νος κατέθεσε κατ' επανάληψη την εξουσία

Πορτραίτο του Σιμόν Μπολιβάρ.

Εφιππο άγαλμα του Μπολιβάρ στην Αργεντινή.

του, ο λαός όμως κάθε φορά του ζητούσε επίμονα να παραμείνει στη θέση του. Αρχι­ σε τότε περιοδείες σε ολόκληρη τη χώρα αλλά στο μεταξύ οι αντιπρόσωποι του Πε­ ρού και της Βολιβίας τον καθαίρεσαν από ισόβιο πρόεδρο, ενώ στο Καράκας ψηφίσθηκε τελικά η απόσπαση της Βενεζουέ­ λας από την Κολομβία. Στη συνέλευση που έγινε στη Μπογκοτά, τον Ιανουάριο του 1830, ο Μπολιβάρ υπέβαλε και πάλι την πα­ ραίτησή του, η οποία δεν έγινε δεκτή. Απο­ φάσισε τότε για τελευταία φορά να επιβά­ λει την ένωση και εξεστράτευσε κατά του στρατηγού Παέζ, του ισχυρότερου από τους στασιαστές. Ομως απελπίσθηκε βλέ­ ποντας τις προθέσεις του να παρεξηγούνται και τις μικροπολιτικές βλέψεις των α­ ντιπάλων του να υπερισχύουν και παραιτήθηκε οριστικά αυτή τη φορά, αποφασίζο­ ντας να αυτοεξορισθεί. Αναχωρώντας δή­ λωσε: «Η παρουσία, στη χώρα, στρατιώτη

ακολουθώντας σαν έφιπποι νομάδες τα κοπάδια βοδιών και αλόγων της περιοχής από βοσκοτόπι σε βοσκοτόπι. (5) Αργότερα η πόλη μετονομάσθηκε σε Σίουνταντ Μπολιβάρ, προς τιμή του ελευθερωτή της. (6) Πόλη της βορειοανατολικής Κολομβίας. (7) Το Κίτο δεν αναφερόταν στο νέο σύνταγμα ως τμήμα της Δημοκρατίας της Κολομβίας, αλλά πολλοί πίστευαν πως ανήκε σε αυτή βάσει του θεμελιώδους νόμου του 1819. (8) Ο Μπολιβάρ είχε ξεκινήσει και αυτός από τη Μπογκοτά κατευθυνόμενος προς Νότο για να βοηθήσει τον Σούκρε. (9) Αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα των τοπικών αρχηγών, οι οποίοι δεν ανέχονταν να διοικούνται από πρόσωπο ξένο προς τη χώρα, παραιτήθηκε από το αξίωμά του στις 2 Αυγούστου 1828. Το 1830 έπεσε σε ενέδρα και δολοφονήθηκε κατευθυνόμενος προς το Κίτο, στο δάσος Μπερουέρος, κοντά στην πόλη Πόστο της Κολομβίας. (10) Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κατηγορήθηκαν ότι υπονόμευσαν αυτό το συνέδριο, θεωρώντας την ένωση επικίνδυνη για τα μελλοντικά σχέδιά τους. (11) Τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Καράκας το 1832. (12) Αγαλμά του έστησε η Μπογκοτά το 1846 και έφιππο άγαλμα η Λίμα το 1858. Η μάχη του Καραμπόμπο (έργο του Martin Tovar y Tovar, Βουλή του Καράκας).

που ευτύχησε, όσο αφιλοκερδής και αμε­ ρόληπτη και αν είναι, είναι πάντοτε επικίν­ δυνη σε απελεύθερο κράτος». Ενώ η αυτοεξορία του άρχιζε, η βαριάς μορφής φυματίωση από την οποία υπέφε­ ρε τον κατέβαλε στο σπίτι ενός φίλου του στη Σάντα Μάρτα. Στις 17 Δεκεμβρίου 1830, λίγες ημέρες μετά την κοινοποίηση του διατάγματος με το οποίο ανακηρύχθηκε πρώτος πολίτης της Κολομβίας, ο Ελευ­ θερωτής πέθανε, σε ηλικία 47 ετών, προτρέποντας από την επιθανάτια κλίνη του σε ένωση και συμφιλίωση. Ο λαός, ο οποίος δεν αμφέβαλλε ποτέ για τον πατριωτισμό του, εκδήλωσε ζωηρότατα το πένθος του για τον θάνατο του πρωταγωνιστή της ε­ λευθερίας των δημοκρατιών της Νότιας Α­ μερικής (11). Ομως και στην Ευρώπη και αλλού ο Μπολιβάρ αγαπήθηκε και εξυμνήθηκε ως ήρωας και ως αγνός και ανιδιοτε­ λής πατριώτης, έχοντας διαθέσει υπέρ του αγώνα για την ελευθερία την περιουσία και ολόκληρη τη ζωή του. Ποιήματα και αν­ δριάντες τού αφιερώθηκαν σε πολλές πό­ λεις της Αμερικής (12) και το όνομά του έγινε σύμβολο θερμής και άδολης προσή­ λωσης στις ιδέες της πατρίδας και της ε­ λευθερίας. Η Ισπανία, κάποτε το ισχυρότερο έ­ θνος στο κόσμο λόγω του αμερικανικού πλούτου της, είδε την αποικιακή αυτοκρα­ τορία της να διαλύεται μέσα σε λίγα χρό­ νια. Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις είχε πλέ­ ον φθάσει στο απροχώρητο, απαγορεύο­ ντας στους Ισπανούς να ανακτήσουν την παλαιά ισχύ και τη δόξα τους. Ο βασιλιάς Φερδινάνδος πιθανότατα θα κατόρθωνε να διατηρήσει τις αποικίες του, ίσως με τη

μορφή που η Βρετανία διατήρησε την Κοι­ νοπολιτεία της, αν δεχόταν να προχωρήσει σε σοβαρές παραχωρήσεις σε ζητήματα αυτονομίας των αποικιών. Η απομάκρυνσή του μάλιστα από τον θρόνο, λόγω της επα­ νάστασης εναντίον του, κατά την περίοδο 1820-23, σίγουρα έδωσε στους Νοτιοαμερικανούς ακόμα περισσότερα κίνητρα για να σπάσουν τους δεσμούς τους με τη μητρό­ πολη. Από τις αποικίες της η Ισπανία διατή­ ρησε μόνο την Κούβα και το Πουέρτο-Ρίκο στο δυτικό ημισφαίριο και τις Φιλιππίνες στο ανατολικό. Μέχρι το τέλος του αιώνα διατήρησε τη θέση μίας δευτερεύουσας δύναμης στην ευρωπαϊκή σκηνή, αλλά με­ τά την ήττα της, το 1898, οι τελευταίες της αποικίες καταλήφθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες πήραν τη θέση της στη μικρή ομάδα των μεγάλων δυνάμεων.

ΣΗΜ ΕΙΩ ΣΕΙΣ (1) Ονομασία της άρχουσας τάξης των λευκών αποίκων, καθαρόαιμων Ισπανών οι οποίοι είχαν γεννηθεί στις αποικίες. (2)Στο συγκεκριμένο τάγμα διοικητής ήταν κάποτε ο πατέρας του και με την τοποθέτησή του σε αυτό αποκτούσε στενότερους δεσμούς με τους ευγενείς της Ισπανίας. (3) Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι συνελήφθη από μία ομάδα αδιάλλακτων νεαρών πατριωτών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Μπολιβάρ, και υπό άγνωστες συνθήκες παραδόθηκε στους Ισπανούς. (4) Γιανέρος ή Λιανέρος αποκαλούντο οι κάτοικοι των πεδιάδων του εσωτερικού που ζούσαν σε "ημιάγρια"κατάσταση,

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) ΒΟΛΙΒΑΡ ΣΙΜΩΝ, Ο ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός, Αθήνα, 1929. (2) ΒΟΛΙΒΑΡ ΣΙΜΟΝ, Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου, Αθήνα. (3) Davis P.: AYACUCHO, in "100 Decisive Battles", ed. ABC-Clio, Oxford, 1999. (4) Descola J.: LES LIBERTADORS, ed. Fayard, Paris, 1978. (5) Hill G.: ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ, "Ιστορία Εικονογραφημένη" τ. 79, Πάπυρος Πρες, 1975. (6) ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός, Αθήνα, 1929. (7) Lynch J.: ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ, "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ. 216, Πάπυρος Πρες, 1986. (8) Madariaga S.: LE DECLIN DE L’EMPIRE ESPAGNOL D’AMERIQUE, Ed. A. Michel, Paris, 1958. (9) Minguet C.: ALEXANDRE DE HUMBOLDT, ed. F. Maspero, Paris, 1969. (10) Rho F.: ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ, "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ. 41, Πάπυρος Πρες, 1971. (11) Saurat G.: ΜΠΟΛΙΒΑΡ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ, "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ. 250, Πάπυρος Πρες, 1989. (12) ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ, "Ιστορικά" -εφημ. "Ελευθεροτυπία", τ. 76,

45 · μ

2001 .

(13) ΣΙΜΟΝ ΜΠΟΛΙΒΑΡ, "Ιστορία Εικονογραφημένη", τ. 312, Πάπυρος Πρες, 1994. (14) Ψυρούκης Ν.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ, Εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1977.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΕΜΦΥΛΙΟΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ Θ ΡΗΣΚΕΙΩ Ν Η ’ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ Μ ΙΑ Σ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΧΡΗΣΙΜ Ο ΠΟ ΙΗΟ ΗΚΑΝ Ω Σ ΑΦΟΡΜΕΣ ΠΟΛΕΜΩΝ. ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΒΗ ΔΙΟ ΤΙ ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΦΑΝΑΤΙΖΟΝΤΑΝ ΕΥΚΟΛΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜ ΟΥΣΑΝ Μ Ε ΙΔΕΑΛΙΣΜ Ο ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΠΙΣΤΗΣ. ΕΤΣΙ ΠΑΡΑ ΤΟ ΟΤΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΟΤΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΟΙ ΠΟ ΛΕΜ Ο Ι ΑΥΤΟΙ Ε Μ Ε ΙΝ Α Ν ΓΝΩΣΤΟΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ». ΣΤΙΣ ΣΕ Λ ΙΔΕ Σ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΘΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΜΕΡΙΚΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΕΝ Δ Ο ΧΡ ΙΣΠ Α Ν ΙΚ Ο Υ Σ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ. * ν »·

46

Ο Ερρίκος Δ ' και η σύζυγός του Μαργαρίτα, κόρη της Αικατερίνης των Μεδίκων, με φόντο το βασιλικό κάστρο του Μποντώ.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ Δρ Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Θρησκευμάτων

ον 16ο αιώνα μια σειρά θρησκευτικών ρέουσα βασιλική δυναστεία των Βαλουά και πολέμων (1562-1598) κατέστρεψε τη αφετέρου τρία ισχυρά κόμματα που αγωνί­ Γαλλία. Στην ιστορία αυτοί έμειναν ζονταν για να επιβάλουν την επιρροή τους γνωστοί και ως «πόλεμοι των Ουγενότων». επάνω στον ανήλικο και ασθενικό μονάρχη, Στην πραγματικότητα επρόκειτο περί διαδο­ Φραγκίσκο Β 1. Το καθένα από αυτά στον α­ χικών εμφυλίων πολέμων που είχαν ως α­ γώνα του για την εξουσία προσεταιρίστηκε τους πιστούς του ενός ή του άλλου δόγμα­ φορμή τις θρησκευτικές διαφορές μεταξύ τος. Ετσι ο Οίκος των Γκυζ με αρχηγό τον των καθολικών και των νεοεμφανιζόμενων τότε προτεσταντών, οι οποίοι στη Γαλλία ο­ στρατιωτικό Φραγκίσκο ντε Γκυζ έγινε προ­ στάτης των Καθολικών. Ο Οίκος των Βουρνομάζονταν και Ουγενότοι. Βαθύτερο αίτιο βώνων, με αρχηγό τον βασιλικό πρίγκιπα Α­ αυτών των πολέμων υπήρξε η διαμάχη μετα­ ξύ των ισχυρών φατριών της χώρας για την ντώνιο, έγινε προστάτης των Προτεστα­ ντών, ενώ οι Μονμορανσύ με αρχηγό τον πο­ κατοχή της εξουσίας. Η ανηλεής διαμάχη, προϊόν της πολιτικής αστάθειας που κληρο­ λύ μετριοπαθή ναύαρχο Κολινύ παρέμειναν δότησε στη Γαλλία ο θάνατος του Ερρίκου πιστοί στην υπάρχουσα δυναστεία και τη­ Β 1, έληξε μόνο με την αλλαγή δυναστείας ρούσαν διαλλακτική στάση. Αν και ήταν κα­ και την άνοδο του Ερρίκου Δ1στον θρόνο. θολικοί οι ίδιοι είχαν συμμαχήσει με τους Κατά την πορεία της απέκτησε θρησκευτικό Προτεστάντες και από αυτούς αργότερα προήλθε το μετριοπαθές κόμμα των Πολιτι­ μανδύα και γι1αυτό τον λόγο οι πόλεμοι που κών. προκάλεσε ονομάστηκαν «θρησκευτικοί πό­ λεμοι». Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με Για όσο διάστημα ο Φραγκίσκος Β 1και η τη σειρά. μητέρα του, Αικατερίνη των Μεδίκων, κρα­ Στο ασταθές πολιτικό σκηνικό της επο­ τούσαν και τους τρεις σε ίση απόσταση από χής εκείνης διακρίνονται αφενός η καταρ- τον θρόνο, επικρατούσε μια φαινομενική η­

Τ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ρεμία. Ομως η κρίση σοβούσε. Ηρεμία συνέ­ χισε να επικρατεί ακόμα και όταν ο στρατιω­ τικός και ήρωας του πολέμου Φραγκίσκος ντε Γκυζ, στηριζόμενος στην ανιψιά του και σύζυγο του μονάρχη, Μαρία Στιούαρτ, κατάφερε να επιβάλει την επιρροή του στον α­ νήλικο βασιλιά. Ο λαός, εκτός από θρησκευ­ τικές διαφορές, φαινόταν να επιθυμεί την η­ ρεμία και την ειρήνη. Πολύ γρήγορα στήριξε ολόψυχα τον Γκυζ ως εγγυητή της σταθερό­ τητας. Ακόμα και οι Ουγενότοι προσπάθη­ σαν να φερθούν σαν ευπειθείς υπήκοοι. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση ο πιο ισχυ­ ρός αντίπαλός του, ο Αντώνιος των Βουρβώνων, υποχώρησε. Ολα θα είχαν ίσως τελειώσει εκεί αν ο Φραγκίσκος ντε Γκυζ είχε τη σύνεση να ακο­ λουθήσει μια διαλλακτική στάση. Ομως ο Φραγκίσκος, όπως και όλοι οι Γκυζ, ήταν άν­ θρωπος των άκρων. Οι Γκυζ στηριζόμενοι στην εξουσία που είχαν αποκτήσει αποφάσι­ σαν να «καθαρίσουν» το βασίλειο από την «αίρεση των Ουγενότων», αλλά και από τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Με το σύνθη­

μα «μια πίστη, ένας νόμος, ένας βασιλιάς» άρχισαν διωγμούς εναντίον των αντιφρονούντων. Το αποτέλεσμα ήταν να συνενω­ θούν οι «πολιτικοί Ουγενότοι» με τους θρη­ σκευτικούς Ουγενότους, δηλαδή οι πολιτι­ κοί αντίπαλοι των Γκυζ με τους θρησκευτι­ κούς.

Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥΑΜΠΟΥΑΖ Ενωμένοι πια, πολιτικοί και θρησκευτι­ κοί αντίπαλοι, αποφάσισαν να απαλλαγούν από τους Γκυζ. Ετσι το 1560 έθεσαν μυστικά σε εφαρμογή ένα σχέδιο, βάσει του οποίου ένοπλες ομάδες, στρατολογημένες από τους ίδιους, θα κατευθύνονταν προς το Μπλουά και το Αμπουάζ, θα κατελάμθαναν την Αυλή και θα συνελάμθαναν τους Γκυζ. Για την εφαρμογή του σχεδίου τους στρατο­ λόγησαν άνεργους στρατιωτικούς και για τη θεωρητική και προπαγανδιστική στήριξή του στράφηκαν στους θεολόγους της Με­ ταρρύθμισης, που ήταν έτοιμοι να τεκμη­

ριώσουν το δίκαιο μιας τέτοιας ενέργειας με βιβλικά παραδείγματα. Το σχέδιο αυτό ό­ μως, γνωστό και ως «συνωμοσία του Αμπου­ άζ», αποκαλύφθηκε και οι Γκυζ υπήρξαν α­ μείλικτοι τιμωροί. Οι επάλξεις του πύργου του Αμπουάζ γέμισαν από κρεμασμένους. Οι αποκεφαλισμένοι δεν ήταν λιγότεροι. Ετσι άναψε η σπίθα για τους τρεις πρώτους πο­ λέμους (1562-63,1567-68 και 1568-70). Οι Γκυζ, που είχαν καταφέρει να γλιτώ­ σουν από τους συνωμότες και να διατηρή­ σουν προσωρινά την εξουσία τους, δέχθη­ καν σε λίγο το μοιραίο πλήγμα: ο Φραγκί­ σκος Β 1ασθένησε με υψηλό πυρετό και στο τέλος υπέκυψε. Τον διαδέχθηκε ο δεκάχρο­ νος αδελφός του ως Κάρολος 0', Η μητέρα του χρησιμοποιώντας το ένα κόμμα εναντίον του άλλου κατάφερε να πάρει η ί­ δια την αντιβασιλεία και προσπάθησε να σταματήσει την κρίση προωθώντας το σχέ­ διο μιας διαλλαγής μεταξύ των δύο μορφών της χριστιανικής θρησκείας. Ομως οι μάζες των Καθολικών και των Προτεσταντών θεω­ ρούσαν αμάρτημα και την παραμικρή διαλ­

"Η νύκτα του Αγ. Βαρθολομαίου" (πίνακας

του Φρανοουά Ντυμπουά, Λωζάνη, Μουσείο του Καντονιού). λακτικότητα. Ετσι οι εχθροπραξίες που θα οδηγούσαν σε εμφύλιο πόλεμο έπαιρναν όλο και μεγαλύτερη έκταση.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΑΣΥ Οι Γκυζ, που προσωρινά είχαν ηττηθεί, ήταν αυτοί που άναψαν το φυτίλι του πολέ­ μου. Μια Κυριακή του Μαρτίου του 1562 ο δούκας Φραγκίσκος του Γκυζ περνούσε με τη στρατιωτική συνοδεία του μέσα από την πόλη του Βασύ. Εκεί συνάντησε μια θρη­ σκευτική συνάθροιση Ουγενότων και έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να τη διαλύσουν. Οι πιστοί, αν και άοπλοι, αντιστάθηκαν με αποτέλεσμα να επακολουθήσει αιματηρή μάχη κατά την οποία σκοτώθηκαν 23 Ουγε­ νότοι και τραυματίστηκαν 130. Επρόκειτο για την πρώτη σύγκρουση των εμφυλίων πο­ λέμων, που έμεινε γνωστή ως «μάχη του ΒαΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Ο Ερρίκος Β ' (1519-1559) σε προσωπογραφία

Η Αικατερίνη των Μεδίκων, Φλωρεντία 1519-1589.

του Κλουέ. Υπήρξε σύζυγος της Αικατερίνης των Μεδίκων και η πολιτική αστάθεια που προκάλεσε ο θάνατός του έδωσε την ευκαιρία να ξεσπάσουν θρησκευτικοί πόλεμοι. Γκυζ, που με τα στρατεύματά του βάδισε κα­ τά της πρωτεύουσας. Το Παρίσι όχι μόνο δεν αντιστάθηκε αλλά τον υποδέχθηκε στην πύ­ λη του Αγίου Διονυσίου ζητωκραυγάζοντας και αποκαλώντας τον «υπερασπιστή της θρησκείας». Η πρωτεύουσα έγινε το προ­ πύργιο των Καθολικών και η πόλη Ροσέλ των Προτεσταντών. Ο Γκυζ ήταν και πάλι ο ισχυ­ ρός άνδρας και κάθε προσπάθεια για διαλλαγή ήταν πλέον μάταιη.

ΗΜ ΑΧΗΤΟΥΝΤΡΩ

48 mm

Ερρίκος Γ', 1551-1589. Γιος του Ερρίκου Β ' και της Αικατερίνης των Μεδίκων. Ελαβε μέρος στον πόλεμο των "τριών Ερρίκων" και δολοφονήθηκε από έναν φανατικό Δομηνικανό μοναχό. σύ». Οι Ουγενότοι την ονόμασαν «σφαγή του Βασύ» ενώ για τους Καθολικούς ήταν α­ πλώς ένα «επεισόδιο». Με αφορμή αυτή τη μάχη ο πρίγκιπας Κοντέ, αδελφός του Αντω­ νίου των Βουρβώνων, κάλεσε τους Ουγενό­ τους στα όπλα. Με τις δυνάμεις του άρχισε να καταλαμβάνει πόλεις στρατηγικής σημα­ σίας, κομβικούς άξονες και υψώματα. Εστη­ σε το αρχηγείο του στην Ορλεάνη και ήλθε σε επαφή με τους Προτεστάντες ηγεμόνες της Γερμανίας και της Αγγλίας για χρηματι­ κές και στρατιωτικές ενισχύσεις. Υποστηρικτές και βοήθεια στο εξωτερικό βρήκαν και οι δύο πλευρές. Ο πάπας και ο Φίλιππος Β' της Ισπανίας υποστήριζαν τους Καθολικούς, ενώ η Ελισάβετ της Αγγλίας και οι Γερμανοί πρίγκιπες τους Ουγενότους. Στις πολεμικές κινήσεις του πρίγκιπα Κοντέ και των Προτεσταντών οι βασιλικές δυνάμεις άργησαν να αντιδράσουν, αφού παρέμεναν συγκεντρωμένες στα αυστρογαλλικά σύνορα. Ετσι ανέλαβε δράση εκ μέ­ ρους των Καθολικών ο Φραγκίσκος ντε

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η πρώτη γενική σύρραξη μεταξύ των ε­ μπολέμων έγινε στο Ντρω. Σε αυτή τη μάχη ο προτεσταντικός στρατός που βρισκόταν καθ’ οδόν περικυκλώθηκε από τους Καθολι­ κούς, λόγω της εγκληματικής απρονοησίας του Κοντέ να πραγματοποιήσει κάποια ανί­ χνευση του δρόμου. Οι δύο στρατοί είχαν ι­ σοδύναμο ιππικό αλλά οι Καθολικοί υπερτε­ ρούσαν σε πεζικό και είχαν καλύτερη οργά­ νωση. Οι Ουγενότοι, εγκλωβισμένοι καθώς ήταν, είχαν παραταχθεί σε σχηματισμό τε­ τραγώνου έχοντας τοποθετήσει στη μέση τα αρκεβούζια και γύρω τους δύο σειρές ο­ πλισμένων με μακριά δόρατα. Καθώς οι μεν είχαν περικυκλώσει τους δε για αρκετό χρόνο κανένας δεν επετίθετο στον άλλον πρώτος. Υπήρχε και στους δύο στρατούς ένα πάγωμα που πιθανώς προερ­ χόταν από το γεγονός ότι και από τις δύο πλευρές οι εμπλεκόμενοι ήταν, για πρώτη φορά, Γάλλοι. Κανένας δεν τολμούσε να κά­ νει την πρώτη κίνηση που ως επακόλουθο θα είχε αναμφίβολα μια μεγάλη εθνική τρα­ γωδία. Τελικά η επίθεση έγινε και νίκησαν οι Καθολικοί. Τα απομεινάρια του στρατού των Ουγενότων υπό τις διαταγές του ναυάρχου Κολινύ αποσύρθηκαν συντεταγμένα προς τα εδάφη τους διατηρώντας πλήρη ελευθε­ ρία κινήσεων. Η αρχή του εμφυλίου είχε γίνει και μέσα στη δίνη της αλληλοσφαγής δεν άργησαν να

βρουν φρικτό τέλος και οι πρωταίτιοι και των δύο παρατάξεων. Ο πρώτος πρίγκιπας των Βουρβώνων, Αντώνιος της Ναβάρας, σκοτώθηκε κατά την πολιορκία της Ρουέν και ο δούκας ντε Γκυζ δολοφονήθηκε από τον Ουγενότο ευγενή Πολτρό ντε Μερέ, που με τη σειρά του διαμελίστηκε στην πλα­ τεία της Γρέβης. Ηταν τέτοιος ο φανατισμός της εποχής ώστε η αντιβασίλισσα Αικατερί­ νη, η νόμιμη αρχή του βασιλείου, παρακο­ λουθούσε τα γεγονότα απομονωμένη και α­ νήμπορη να επέμβει. Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις δεν άργη­ σαν να στρατολογήσουν ξένους στρατιώτες με σκοπό να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους. Ωστόσο και πάλι τα στρατεύματα που αντιπαρατάσσονταν ήταν ολιγάριθμα και δεν ξεπερνούσαν ποτέ τις 8-10.000. Τα πάθη όμως είχαν εξαρθεί και οι μάχες διεξάγονταν με φανατισμό. Οι σφαγές, οι λεηλασίες και οι βιασμοί δεν είχαν τέλος. Σε αυτό συνέβαλαν με πάθος και οι ξένοι μισθοφόροι, οι οποίοι ήταν περισσότερο τυχοδιώκτες παρά στρα­ τιωτικοί. Τελικά τον Μάρτιο του 1563 με το Διάταγμα του Αμπουάζ, που έδινε κάποιες θρησκευτικές ελευθερίες στους Προτεστά­ ντες, επιτεύχθηκε μερική ανακωχή. Κανέ­ νας όμως δεν έμεινε ικανοποιημένος και οι πόλεμοι συνεχίστηκαν ως το 1570. Οι Ουγενότοι έχοντας πια ως αρχηγό της δυναστείας τον Ερρίκο της Ναβάρας και πολιτικό τον ναύαρχο Κολινύ δέχθηκαν μια σειρά από ήττες από τους Καθολικούς. Ο Κολινύ αποσύρθηκε με επιτηδειότητα στον Νότο, ανασύνταξε τις δυνάμεις του, επιτέ­ θηκε και κατέλαβε το Παρίσι και έδιωξε από την Αυλή τον Ερρίκο ντε Γκυζ και τον θείο του, καρδινάλιο της Λωραίνης. Τότε με την επιρροή του νέου μετριοπαθούς κόμματος των Πολιτικών υπογράφηκε η συνθήκη του Αγίου Γερμανού (1570). Η συνθήκη αυτή ευ­ νοούσε τους Προτεστάντες παρέχοντάς τους νέες ελευθερίες, καθώς και οχυρά ό­ πως η πόλη Ροσέλ, και επιστρέφοντάς τους τις δημευμένες περιουσίες.

Η ΝΥΚΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ Δύο χρόνια αργότερα, το 1572, η συμφω­ νία γάμου μεταξύ της αδελφής του βασιλιά Καρόλου, Μαργαρίτας, και του Ερρίκου της Ναβάρας, μιας καθολικής και ενός προτεστάντη, διέγειρε πάλι τα μίση. Οι γάμοι έγιναν στο Παρίσι στις 17 Αυγούστου 1572 πα­ ρουσία εκατοντάδων Προτεσταντών ευγενών που παρέμειναν και τις επόμενες ημέ­ ρες καθώς οι γιορτές συνεχίζονταν. Την Πα­ ρασκευή 22 Αυγούστου, ενώ όλοι οι προσκε­ κλημένοι βρίσκονταν ακόμα στην πόλη, έγινε απόπειρα δολοφονίας του ναυάρχου Κολινύ, που είχε αποκτήσει πλέον πλήρη ε­ πιρροή πάνω στον μονάρχη. Οι Ουγενότοι μετά την απόπειρα συμπεριφέρθηκαν βίαια και οι Παρισινοί με τη σειρά τους υποσχέθηκαν να «βάψουν τους γάμους στα κόκκινα». Ο βασιλιάς διέταξε ανακρίσεις. Τον πρόλαβε όμως η βασιλομήτωρ, η οποία σε μια κίνηση απελπισίας, την επόμενη ημέρα, τού ομολό-

Θρησκευτική και πολιτική διαίρεση της Γαλλίας κατά την περίοδο των πολέμων των Ουγενότων. Με το κίτρινο χρώμα αποτυπώνονται οι περιοχές που ήλεγχε ο Οίκος των Βουρβώνων, με κόκκινο ο Οίκος των Γκυζ και με ροζ και μαύρες γραμμές οι περιοχές που βρίσκονταν υπό τον πλήρη έλεγχο των Ουγενότων.

Ερρίκος Δ', βασιλιάς της Γαλλίας και της Ναβάρρας, 1553-1610. Γιος του Αντωνίου των Βουρβώνων και της Ιωάννας Ντ'Αλμπρέ, νικητής του πολέμου "των τριών Ερρίκων" και θεμελιωτής της δυναστείας των Βουρβώνων. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους ηγεμόνες.

γησε την ενοχή της ζητώντας του να τη σώ­ σει. 0 Κάρολος θέλοντας να σώσει τη μητέ­ ρα του αλλά και να απαλλαγεί από τους Ου­ γενότους αποφάσισε να φθάσει στα άκρα. Ε­ τσι στη μιάμιση το πρωί της 24ης Αυγούστου η καμπάνα του Αγίου Γερμανού του Ωξερουά έδωσε το σύνθημα της σφαγής των Ουγενό­ των. Μέσα σε μια νύκτα σκοτώθηκαν 3-4.000 Προτεστάντες στο Παρίσι και αναρίθμητοι στην επαρχία. Ξημέρωνε η μέρα της γιορτής του Αγίου Βαρθολομαίου και το Παρίσι έμοι­ αζε με κατακτημένη πόλη. Η νύκτα αυτή, που έμεινε γνωστή για την αγριότητά της ως «νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου», ήταν το ξεκίνημα του τέταρτου πολέμου (1572-73). Η πόλη της Ροσέλ αρνήθηκε να πληρώσει φό­ ρους ως διαμαρτυρία για τη σφαγή και τα βασιλικά στρατεύματα την πολιόρκησαν. Η πολιορκία διήρκεσε από τον Νοέμβριο του 1572 μέχρι τον Μάιο του επόμενου έτους, ο­ πότε και λύθηκε με τη Συνθήκη της Ροσέλ.

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜ ΟΥ Τον Μάιο του 1574 πέθανε από πνευμο­ νία ο Κάρολος Θ1και τον διαδέχθηκε ο αδελ­ φός του, Ερρίκος Γ1. Την ίδια χρονιά ξέσπα­ σε ο πέμπτος πόλεμος, που διήρκεσε μέχρι το 1576, όταν με ένα διάταγμα ανοχής του βασιλιά δόθηκε στους Ουγενότους ελευθε­ ρία στην άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων σε όλη την επικράτεια εκτός από το Παρίσι. Η διαλλακτική στάση του μο­ νάρχη, που έφθασε μέχρι του να δώσει δι­ καίωμα στους Προτεστάντες να καταλαμβά­ νουν δημόσιες θέσεις, οφειλόταν στο ότι δεν είχε χρήματα για να ξεκινήσει έναν νέο πόλεμο εναντίον τους. Ανεξάρτητα από τα

[

[ Βουρβώ νοι

Υ / Α Ο υγενότοι

J?

αίτιά της αυτή του η στάση ώθησε τους Κα­ θολικούς από αντίδραση να συστήσουν έ­ ναν καθολικό Σύνδεσμο (Λίγκα) με σκοπό «την αποκατάσταση της εξουσίας της Εκ­ κλησίας». Αρχηγός του καθολικού Συνδέ­ σμου ήταν ο Ερρίκος ντε Γκυζ. Ο Σύνδεσμος άρχισε να πιέζει τον μο­ νάρχη να άρει το διάταγμα ανοχής που είχε εκδώσει το 1576 και εκείνος τελικά υποχώ­ ρησε. Ετσι το 1577 ξέσπασε ένας νέος πόλε­ μος και οι Προτεστάντες ζήτησαν ενίσχυση από το εξωτερικό. Ο έκτος κατά σειρά πόλε­ μος τελείωσε τον ίδιο χρόνο με τη συνθήκη του Μπερζεράκ, η οποία ανανέωσε τα δικαι­ ώματα των Προτεσταντών. Η δυναστεία των Βαλουά ωστόσο πριν από την ολοκληρωτική κατάρρευσή της έγινε η αιτία να προκληθεί ένας ακόμα θρη­ σκευτικός πόλεμος. Μη έχοντας απογόνους ή αδελφούς για να τον διαδεχθούν και ε­ φαρμόζοντας τον σαλικό νόμο διαδοχής ο Ερρίκος Γ' αναγνώρισε τον εξάδελφό του, Ερρίκο της Ναβάρας, ως νόμιμο διάδοχο ζη­ τώντας του ταυτοχρόνως να επιστρέφει στον καθολικισμό. Εκείνος κινούμενος δι­ πλωματικά για να μη χάσει τους Προτεστά­ ντες υποστηρικτές του και βρεθεί αιχμάλω­ τος των αποφάσεων των Καθολικών απάντη­ σε ότι «η πίστη του αποτελούσε θέμα συνεί­ δησης». Με αυτόν τον τρόπο όμως αποστα­ θεροποίησε ακόμα περισσότερο την πολιτι­ κή κατάσταση. Οι Γκυζ άρχισαν να έχουν βλέψεις στον θρόνο θέλοντας να τοποθετή­ σουν εκεί τον Ερρίκο ντε Γκυζ. Ο Σύνδεσμος που τους υποστήριζε άρχισε και πάλι να πιέ­ ζει τον βασιλιά εναντίον των Προτεσταντών. Ο Φίλιππος Β 1της Ισπανίας τους υποσχέθηκε στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση που

j

| Γκυζ, (Καθολικός Σ ύ νδεσ μ ο ς)

θα ξεκινούσε ένας πόλεμος με τους Προτε­ στάντες.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΕΡΡΙΚΩΝ Τελικά ο Ερρίκος Γ' υποχώρησε και το 1585 ανέστειλε όλες τις ελευθερίες που εί­ χε παραχωρήσει πριν από δέκα περίπου χρό­ νια στους Ουγενότους. Αυτό ήταν η αφορμή να ξεσπάσει ένας ακόμα εμφύλιος πόλεμος, ο πιο αιματηρός και μακροχρόνιος, που έ­ μεινε στην ιστορία ως «ο πόλεμος των τριών Ερρίκων» (1585-89). Η σύγκρουση ονομάστη­ κε έτσι διότι είχε ως πρωταγωνιστές τον βα­ σιλιά Ερρίκο Γ', τον Ερρίκο της Ναβάρας, νό­ μιμο αλλά προτεστάντη διάδοχό του, και τον καθολικό διεκδικητή του θρόνου Ερρίκο ντε Γκυζ, που τον υποστήριζε ο Σύνδεσμος. Αν και αυτός ο πόλεμος είχε θρησκευτική χροιά ήταν καθαρά ένας πόλεμος διαδοχής μεταξύ των δύο πιο ισχυρών Οίκων της Γαλ­ λίας, των Βουρβώνων και των Γκυζ. Ο βασι­ λιάς Ερρίκος Γ1και η μητέρα του Αικατερίνη των Μεδίκων διεδραμάτιζαν απλώς τον ρόλο των μεσολαβητών, αφού δεν είχαν ουσιαστι­ κά πλέον καμία δύναμη. Σε αυτόν τον πόλεμο ο ντε Γκυζ κυριαρ­ χούσε στα βόρεια και στα ανατολικά της Γαλ­ λίας, ενώ ο Ερρίκος της Ναβάρας επικρα­ τούσε στον Νότο με τη βοήθεια των Γερμα­ νών και των Αγγλων. Κατά τη μάχη του Κουτράς οι Προτεστάντες κέρδισαν την πρώτη θεαματική νίκη κατατροπώνοντας τους Κα­ θολικούς. Με τη σειρά του ο ντε Γκυζ νίκησε τους Γερμανούς και διέλυσε τις δυνάμεις τους. Τον Μάιο του 1588 και ενώ ο πόλεμος μαινόταν ο βασιλιάς, θέλοντας να κρατήσει

49

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η μάχη του Ντρω σε γκραβούρα της εποχής

όπου φαίνονται οι σχηματισμοί των δύο αντιμαχομένων.

Η δολοφονία του δούκα ντε Γκυζ. Σκηνή από την ομώνυμη ταινία των Λε Μπαρζέ και Η. Καλμέτ (1908).

ßQ ■■■

ίσες αποστάσεις, απαγόρευσε την είσοδο του Ερρίκου ντε Γκυζ στο Παρίσι. Ηταν όμως αργά. Ο Ερρίκος ντε Γ κυζ σε μια επίδειξη δύ­ ναμης έφτασε με συνοδεία λίγων προσώπων στο Παρίσι. Το προπύργιο του καθολικισμού τον υποδέχθηκε με εκδηλώσεις λατρείας. Στις ενθουσιώδεις ζητωκραυγές του λαού «Ζήτω ο Γκυζ» ο Ερρίκος απαντούσε σιβυλλικά: «Φίλοι μου, μην το παρακάνετε..... φωνάξτε «Ζήτω ο Βασιλιάς!». Δεν εξηγούσε ό­ μως αν με τον τίτλο «Βασιλιάς» εννοούσε τον Ερρίκο Γ ή τον εαυτό του. Βλέποντας να χάνει την εξουσία μέσα στην ίδια την πρωτεύουσά του ο μονάρχης διέταξε τον στρατό να επέμβει. Ομως δεν κατόρθωσε τίποτα. Ο ντε Γκυζ ήταν κύριος της κατάστασης και ο Σύνδεσμος τον συμ­

βούλευε να ξεκαθαρίσει μια για πάντα τους λογαριασμούς του με τον Ερρίκο Γ'. Εκείνος όμως τον άφησε να διαφύγει στο Μπλουά. Πολύ σύντομα αυτή η πράξη του αποδείχθη­ κε μοιραία για τον ίδιο αλλά και για την οικογένειά του. Ο Ερρίκος Γ' βλέποντας τον θρόνο να χάνεται μέσα από τα χέρια του α­ ποφάσισε να δολοφονήσει τον Ερρίκο ντε Γκυζ και τον ισχυρό θείο του, τον καρδινά­ λιο της Λωραίνης. Μετά από λίγο, κατά τις παραμονές των Χριστουγέννων, δολοφονήθηκαν και οι δύο με βασιλική εντολή στον πύργο του Μπλουά, όπου είχαν κληθεί για συμβούλιο. «Τώρα είμαι ο μόνος βασιλιάς», είπε στη μητέρα του ο Ερρίκος Γ1όταν της ανακοίνωνε τη δολοφονία των Γκυζ. Η Αικα­ τερίνη των Μεδίκων γνωρίζοντας εκ πείρας το τι θα επακολουθούσε κλονίστηκε και σε λίγο πέθανε. Για τους Καθολικούς πέθανε μαζί της και ο Οίκος των Βαλουά. Η σφοδρή αντίδραση του Συνδέσμου και

Γκραβούρα που απεικονίζει τη σφαγή κατά τη νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου. των Καθολικών για τη δολοφονία ώθησε τον βασιλιά να καταφύγει στην Τούρ και να ζητή­ σει τη συμμαχία του Ερρίκου της Ναβάρας. Εκείνος δέχθηκε τη συμμαχία και οι δύο μα­ ζί πολιόρκησαν το Παρίσι. Κατέλαβαν το Σαιν Κλου και ο Σύνδεσμος, με αρχηγό τον δούκα του Μαιγιέν αλλά ουσιαστικά ακέφα­ λος χωρίς τους ντε Γκυζ, προσπάθησε να αντιδράσει με ανορθόδοξα μέσα. Αφού έπει­ σαν τον δομινικανό μοναχό Ιάκωβο Κλεμάν ότι θα έσωζε την ψυχή του εάν γινόταν βασι­ λοκτόνος τον έστειλαν και δολοφόνησε τον Ερρίκο Γ1μαχαιρώνοντάς τον την 1η Αυγούστου 1589. Πεθαίνοντας ο βασιλιάς διέταξε τους αξιωματικούς του να ακολουθήσουν τον Ερρίκο της Ναβάρας ως νόμιμο διάδοχό του και εκείνον να επιστρέφει στον Καθολι­ κισμό αν ήθελε τον θρόνο. Πράγματι ο Σύν­ δεσμος, αφού "νομιμοποίησε" τον φόνο του Ερρίκου Γ1, διακήρυξε ότι ο Ερρίκος της Να­ βάρας δεν μπορούσε ως «αφορισμένος» να διεκδικεί τον θρόνο και ως Προτεστάντης δεν μπορούσε καν να χρισθεί βασιλιάς από τον πάπα. Ετσι έστεψαν τον γέρο καρδινά­ λιο των Βουρβώνων βασιλιά, ως Κάρολο I, και ονόμασαν τον δούκα του Μαιγιέν αρχι­ στράτηγο. Ο Ερρίκος της Ναβάρας αντιλήφθηκε πως είχε φθάσει η ώρα να δράσει και με 10.000 άνδρες ξεκίνησε να καταλάβει τον θρόνο. Βάδισε κατά της Νορμανδίας όπου ο πληθυσμός τού ήταν φιλικός. Πίσω του ό­ μως τον ακολουθούσε ο στρατός του Μαιγιέν, που είχε την υποστήριξη του βασιλιά της Ισπανίας. Κατά τη μάχη του Αρκ (1589) ο Ερρίκος είχε την πρώτη του νίκη. Κατά τη Ο στρατός του δούκα ντε Πάρμα μπροστά στο Παρίσι κατά την περίοδο της πολιορκίας της πόλης από τον Ερρίκο Δ'.

Γκραβούρα εποχής που απεικονίζει τη θριαμβευτική είσοδο του Ερρίκου Δ'ως βασιλιά στο Παρίσι το 1594.

διάρκεια του χειμώνα κατελάμβανε τις πό­ λεις τη μια μετά την άλλη. Αντίθετα με τον Σύνδεσμο στηρίχθηκε στους Γάλλους και κήρυξε τον πόλεμο εναντίον όλων των ξέ­ νων. Ετσι κέρδισε τη συμπάθεια των μετριο­ παθών Γάλλων και της αστικής τάξης, που μετά από τόσους πολέμους επιζητούσε την ειρήνη.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΙΒΡΥ Στις 14 Μαρτίου 1590 ο Ερρίκος Δ1αντι­ μετώπισε τις δυνάμεις του δούκα ντε Μαιγέν στον δρόμο προς το Ι6ρύ. Αυτή ήταν η πιο καθοριστική μάχη για το μέλλον του πο­ λέμου. Με την πρώτη αυγή οι δύο στρατοί ήλθαν αντιμέτωποι. Ο Μαιγέν είχε 12.000 πε­ ζούς, πολλοί από τους οποίους ήταν Γερμα­ νοί, και 4.000 ιππείς (οι 2.000 ήταν Ισπανοί). Ο Ερρίκος υστερούσε σε δυνάμεις, με τον στρατό του να μην υπερβαίνει τους 8.000 περίπου πεζούς και τους 3.000 ιππείς. Πριν από τη μάχη προσευχήθηκε δημοσίως και ενθάρρυνε τους στρατιώτες του υπενθυμίζοντάς τους για άλλη μια φορά ότι πολεμού­ σαν για τη Γαλλία και εναντίον ξένων. Η μάχη άρχισε με μερικούς καταστροφικούς κανο­ νιοβολισμούς από το στρατόπεδο του Ερρί­ κου. Μετά το ιππικό επιτέθηκε ταυτόχρονα και από τα δύο στρατόπεδα. Ο Ερρίκος ρίχτηκε στη μάχη με αυτα­ πάρνηση αντιμετωπίζοντας τους λογχοφό­ ρους του αντιπάλου. Για μια στιγμή χάθηκε και νόμισαν πως σκοτώθηκε. Αυτό είχε ως α­ ποτέλεσμα ο στρατός του να αρχίσει να υπο­ χωρεί και οι Καθολικοί να κερδίζουν έδα­ φος. Τότε εμφανίστηκε και πάλι αιματοβαμ­ μένος αλλά ζωντανός και ενθάρρυνε πάλι τον στρατό του. Τελικά ο στρατός του Συν­ δέσμου άρχισε να υποχωρεί. Ομως ο δούκας ντε Μαιγιέν είχε κάνει το μοιραίο λάθος για όποιον χάνει τη μάχη. Είχε τοποθετήσει τις

ρησε πλήρη αμνηστία που κατασίγασε τα πάθη και επέφερε το τέλος των πολέμων. Με το Διάταγμα της Νάντης (1598) όχι μόνον έδωσε στους Προτεστάντες το δικαίωμα να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους κα­ θήκοντα αλλά ανακήρυξε και 200 πόλεις προτεσταντικές. Τον ίδιο χρόνο με τη Συν­ θήκη της Βέρνης μεταξύ Γαλλίας και Ισπα­ νίας έδωσε το πιο προσδοκώμενο για τους Προτεστάντες τέλος του πολέμου. Ωστόσο η θρησκευτική διαμάχη συνεχίστηκε και κα­ τά τον επόμενο αιώνα και τελείωσε υπέρ των Καθολικών όταν ο καρδινάλιος Ρισελιέ συνέτριψε τη δύναμη των Προτεσταντών και ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ1κατάργησε τα θρησκευτικά τους προνόμια αίροντας (το 1685) το Διάταγμα της Νάντης. Οπως είδαμε οι πόλεμοι αυτοί, που χρη­ σιμοποίησαν τις θρησκευτικές διαφορές ως αφορμή, τελικά δεν διευθέτησαν καμία θρη­ σκευτική διαμάχη. Είχαν ωστόσο ως αποτέ­ λεσμα την επικράτηση του Οίκου των Βουρβώνων, οι οποίοι έδωσαν μια νέα (την τελευ­ ταία) βασιλική δυναστεία στη Γαλλία και στο πρόσωπο του Ερρίκου Δ' έφεραν την πολιτι­ κή σταθερότητα από την οποία είχε ανάγκη η χώρα. Ετσι όταν η πολιτική αστάθεια έπαψε να υφίσταται έπαψαν με τη σειρά τους και οι κατ' επίφαση «θρησκευτικοί πόλε­ μοι».

δυνάμεις του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν στα νώτα τους το ποτάμι. Ετσι η δια­ φυγή τους εμποδίστηκε από το ποτάμι και οι άνδρες του δούκα είτε σκοτώθηκαν, είτε πνίγηκαν. Μετά από αυτή την ήττα ο στρα­ τός του καθολικού Συνδέσμου εκμηδενί­ στηκε. Από τις 4.000 ιππείς έχασε τις 2.500 και από τους πεζούς, όσοι δεν σκοτώθηκαν, είτε παραδόθηκαν, είτε διέφυγαν στα προτεσταντικά εδάφη. Τα πέντε πυροβόλα και όλες οι σημαίες του δούκα έπεσαν στα χέ­ (1) Baumgartner, Frederic: FRANCE IN THE ρια του στρατού του Ερρίκου. SIXTEENTH CENTURY, NY, St. Martin's Μετά τη σημαντική νίκη στο Ιβρύ και το Press, 1995. (2) Bitton, Davis: THE FRENCH NOBILITY IN καλοκαίρι του ίδιου έτους ο Ερρίκος πολιόρκησε το Παρίσι. Τότε ο Φίλιππος Β 1 CRISIS: 1560-1640, STANFORD, CA, Stanford University Press, 1969. της Ισπανίας, προκειμένου να βοηθήσει (3) Buisseret, David: HENRI IV, KING OF τους Καθολικούς, έστειλε τον πιο ικανό FRANCE, London, 1984. στρατιωτικό διοικητή της εποχής, τον δού­ (4) Coudy, Julien: THE HUGUENOT WARS κα ντε Πάρμα, για ενίσχυση. Εκείνος κατά(αγγλική μετ. Julie Kernan, τίτλος γαλλικού φερε να εφοδιάσει την πόλη και παρά το ότι πρωτοτύπου: Les Guerres de Religion), NY, δεν ήλθε ποτέ σε ανοικτή μάχη με τον Ερρί­ Chilton Book Co, 1969. (5) Cor visier, Andre: ARMIES AND SOCIETY κο Δ1τον ανάγκασε να αποσυρθεί. IN EUROPE 1495-1789, Bloomington, Indiana Το 1593 η Μεγάλη Συνέλευση των Τριών University Press, 1979. Τάξεων στο Παρίσι αποφάσισε να ανεβάσει (6) Dietendorf, Barbara: BENEATH THE στον θρόνο έναν καθολικό από κάποιον νέο CROSS- CATHOLICS AND HUGUENOTS IN Οίκο. Ο Ερρίκος Δ1στράφηκε πάλι στον κα­ SIXTEENTH CENTURY PARIS, Oxford, Oxford θολικισμό. «Το Παρίσι αξίζει μια University Press, 1991. λειτουργία», είπε στους συμβούλους του (7) Hale, J. R: WAR AND SOCIETY IN RENAISSANCE EUROPE, Baltimore, Johns και στις 23 Ιουλίου του ίδιου έτους έγινε δε­ Hopkins University Press, 1985. κτός στους κόλπους της Καθολικής Εκκλη­ (8) Holt, Mack P.: THE FRENCH WARS OF σίας. Η τελετή έγινε στον ναό του Αγίου Διο­ RELIGION 1562-1629, Cambridge, Cambridge νυσίου, στο ομώνυμο προάστιο του Παρισι­ University Press, 1995. ού. Αν και κανένας δεν εξακρίβωσε το ειλι­ (9) Oman, Sir Charles: THE ART OF WARFARE κρινές της πράξης του αυτή από μόνη της IN THE SIXTEENTH CENTURY, London, είχε καταλυτικό ρόλο για την τύχη του Συν­ Methuen & Co. Ltd, 1937. δέσμου, ο οποίος μη έχοντας πια λόγο ύπαρ­ (10) Russell of Liverpool, Lord: HENRY OF NAVARRE, NY, Praeger Publishers, 1970. ξης, διαλύθηκε. Τον Μάρτιο του 1594 ο βασι­ (11) Salmon, JHM: SOCIETY IN CRISIS, λιάς Ερρίκος Δ' εισήλθε στη «μεγάλη του FRANCE IN THE SIXTEENTH CENTURY, NY, πόλη», το Παρίσι, και παρακολούθησε λει­ St. Martin's Press, 1975. τουργία στον ναό της Παναγίας ως πιστό τέ­ (12) Μωρουά Αντρέ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ κνο της Καθολικής Εκκλησίας. Η Γαλλία με (μετάφραση στα ελληνικά: Κοσμάς Πολίτης), τον Ερρίκο Δ1και τους πρώην προτεστάντες εκδ. Ομηρος, Αθήναι. Βουρβώνους συνέχισε να είναι η «πρώτη κό­ ρη της Καθολικής Εκκλησίας» και ο βασι­ λιάς της ο «πιο χριστιανός βασιλιάς». Ο Ερρίκος Δ1κινούμενος σοφά παραχώ­

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

i

IKH ΑΝΑΚΩΧΗ

m

KAI O l ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

0 ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΙΣΗΛΘΕ ΣΤΟΝ Β 'Π Π ΣΤΙΣ 10 ΙΟ ΥΝΙΟ Υ 1940 ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ 1.630.000 Α Ν Δ Ρ Ω Ν ΣΕ 73 ΜΕΡΑΡΧΙΕΣ. ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (ΒΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΦΡΙΚΗ, ΒΑΛΚΑΝΙΑ, ΡΩΣΙΑ) ΗΤΑΝ ΚΑΤΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ, ΠΟΥ ΟΥΤΩΣ Ή ΑΛΛΩ Σ ΗΤΑΝ ΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΗ ΓΙΑ ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΡΡΑΞΗ. ΕΤΣΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1943 01 ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΗΤΤΕΣ ΥΠΕΣΚΑΨΑΝ ΤΟ ΦΡΟΝΗΜΑ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗ ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ.

ΜΙΧΑΗΛ Β. ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ Αντιστράτηγος ε.α.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ετά τη συμμαχική νίκη στη ρους φιλικά διακείμενους προς τον βα­ 6όρεια Αφρική και την κα­ σιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ και τον στρα­ τάρρευση του μετώπου, τάρχη Μπαντόλιο, η απελευθέρωση του την άνοιξη του 1943, στις 10 Ιουλίου Ιταλού του δικτάτορα από άνδρες των S S με ιδίου έτους οι Αγγλοσάξονεςεπικεφαλής αποβιβά­ τον λοχαγό Σκορτσένυ, ο στηκαν στη Σικελία, όπου είχαν αποσυρ­ Ιταλικός Στρατός είχε βρεθεί σε δεινή θεί οι γερμανοϊταλικές δυνάμεις από θέση. την Τυνησία. Οι Γερμανοί εκτιμούσαν ότι Αμέσως μετά τη σύλληψη του Μ ου­ η κύρια αποβατική ενέργεια των Συμμά­ σολίνι ο στρατάρχης Μπαντόλιο, ανα­ χων θα εκδηλωνόταν στον ελληνικό χώ­ λαμβάνοντας τη διακυβέρνηση της χώ­ ρο διότι θα ήταν ευπρόσδεκτη και θα υρας, διακήρυξε ότι θα συνέχιζε τον πό­ ποβοηθείτο από τον ελληνικό λαό, ενώ λεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Το γερ­ οι Γερμανοί θα αντιμετώπιζαν εδαφικές μανικό και το ιταλικό επιτελείο συνέχι­ και οδικές δυσχέρειες για την αντιμετώ­ σαν να συνεργάζονται. Ομως ο Χίτλερ πισή της και στα νώτα τους, σε όλο τον κατανόησε αμέσως τη σημασία της κυ­ βαλκανικό χώρο, θα παρενοχλούντο σο­ βερνητικής αλλαγής στην Ιταλία. Την ε ­ βαρά από τα μέλη των ανταρτικών κινη­ πομένη κιόλας της σύλληψης του Μου­ μάτων. Μάταια ανέμενε ο ελληνικός σολίνι συσκέφθηκε με τους συνεργάτες πληθυσμός την ώρα της απελευθέρω­ του και τόνισε την ανάγκη να προλά­ σής του. Μια πιθανή τέτοια ενέργεια ο βουν να εξουδετερώσουν τον Ιταλικό Στάλιν τη θεωρούσε εχθρική... Στρατό πριν αυτός στραφεί εναντίον Ο Ιταλικός Στρατός και ο λαός, α- τους. Για τον λόγο αυτό προτάθηκαν παυδισμένοι από τον πόλεμο και τις συδιάφορα σχέδια με σκοπό να εμποδί­ νέπειές του για τη χώρα τους, ήταν έτοι­ σουν την κατάρρευση της φασιστικής μοι πλέον όχι μόνον να καταθέσουν τα Ιταλίας. Τα κυριότερα ήταν: η ανασύστα­ όπλα αλλά και να τεθούν στο πλευρό ση του Φασιστικού κόμματος, η κατάλη­ των Συμμάχων, εναντίον των πρώην συ­ ψη του Ιταλικού Στόλου (μέρος του σχε­ μπολεμιστών τους, των Γερμανών. Υστε­ δίου "Achse"), η απελευθέρωση του ρα από πολλές διαβουλεύσεις και περι­ Μουσολίνι, η εφαρμογή του σχεδίου πέτειες, όπως ήταν η αναγκαστική πα­ "Alarich". Επίσης αντιμετωπίστηκε το ζή­ ραίτηση του Μουσολίνι και η σύλληψή τημα να μεταφερθεί μια μεραρχία αλεξι­ του από στρατεύματα και καραμπινιέπτωτιστών από τη νότια Γαλλία στη Ρώμη

Μ

με σκοπό την κατάληψη της πόλης, τη σύλληψη του βασιλιά, της οικογενείας του και της κυβέρνησης Μπαντόλιο και της μεταφοράς τους στη Γερμανία. Παρά της επανειλημμένες διαβεβαι­ ώσεις του Μπαντόλιο περί συνέχισης του πολέμου στο πλευρό της Γερμανίας μια μερίδα του γερμανικού επιτελείου επέμενε να αναληφθεί αστραπιαία δρά­ ση εναντίον του Ιταλικού Στρατού προ­ τού εκδηλωθεί ανοικτά η απόσχιση. Η πλειοψηφία των Γερμανών επιτελών, ό­ μως, με κυριότερο εκπρόσωπό της τον Ρόμμελ, υποστήριζε και τελικά κατόρ­ θωσε να επιβάλει μια ηπιότερη και ψυ­ χραιμότερη τακτική. Θεωρήθηκε πως η κατάληψη της Ρώμης με αλεξιπτωτιστές και τα λοιπά τολμηρά σχέδια για την α­ νασύσταση του Φασιστικού κόμματος είχαν μικρές μόνο πιθανότητες επιτυ­ χίας. Τελικά αποφασίστηκε να καταλη­ φθούν τα πιο στρατηγικά σημεία της Ιταλίας ώστε όταν εκδηλωθεί η ιταλική "ανταρσία" ο Γερμανικός Στρατός να εί­ ναι σε θέση να δράσει αστραπιαία προς εφαρμογή των σχεδίων "Achse", "Alarich", "Eiche" "Konstantin" κλπ. Ετσι υπό το πρό­ σχημα της ενίσχυσης των συμμάχων Ιταλών άρχισαν να εισβάλλουν στη βό­ ρεια Ιταλία, σε διαδοχικά κύματα, σημα­ ντικές δυνάμεις του Γερμανικού Στρα­ τού. " Η Γερμανία έριχνε τη μάσκα", ανέ-

Ιταλοί αιχμάλωτοι των Βρετανών, ύστερα από την ήττα τους στη βόρεια Αφρική.

54 mm

Ο Ιταλός στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο.

Ο Μπενίτο Μουσολίνι.

φερε ο Μπαντόλιο "και έσπευδε να κα­ ταλάβει τις θέσεις που θα εξασφάλιζαν την κατοχή της κοιλάδας του Πάδου". Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι το γερμανικό επιτελείο είχε συντάξει τα α­ κόλουθα στοιχεία: • «Achse»: Αφοπλισμός των Ιταλικών Ε ­ νόπλων Δυνάμεων και κατάληψη του Ιταλικού Στόλου. • «Alarich»: Κατάληψη της Ιταλίας μετά την απόσχισή της από τον Αξονα. • «Eiche»: Επαναφορά του Μουσολίνι στην εξουσία. • «Feurstein»: Επιχείρηση προς εξασφάλιση των διαβάσεων των Αλπεων μετά την πτώση της Ιταλίας. • «Konstantin»: Προώθηση στα, υπό την κατοχή των Ιταλών, τμήματα των Βαλκα­ νίων, σε περίπτωση απόσχισης της Ιτα­ λίας από τον Αξονα. • «Richard»: Δευτερεύουσα επιχείρηση στο πλαίσιο του σχεδίου «Achse». • Πολλά σχέδια για την καταπολέμηση των ανταρτικών κινημάτων στην Ιταλία αλλά και στο σύνολο του βαλκανικού χώρου. Επίσης είχαν σχεδιασθεί και μελετη­ θεί τα ακόλουθα σχέδια που αφορού­ σαν την Ελλάδα. • «Eisfar»: Ενέργεια προς κατάληψη της νήσου Κω. • «Forelle» 1 και 2: Αντιμετώπιση των Συμμάχων στο Αιγαίο. • «Leopard»: Επιχείρηση κατά της Λέρου. • «Poseidon»: Επιχείρηση κατά της Σά­ μου.

• «Olymp»: Επιχείρηση κατά των ανταρ­ τών στην Ελλάδα. Κατά τη σύναψη της ανακωχής ο Ιτα­ λικός Στρατός διέθετε 83 μεραρχίες του Στρατού εκστρατείας με στρατη­ γεία σωμάτων στρατού, στρατιών και ομάδος στρατιών, μεγάλο αριθμό αστυ­ νομικών μονάδων και μονάδων αναπλήρωσης, καθώς επίσης συνοριακές μονά­ δες και τμήματα ασφαλείας ακτών. Υπό τα όπλα υπήρχε ένας αριθμός 1.520.000 ανδρών. Στη βόρεια Ιταλία και στη Γαλλία στάθμευαν 20 μεραρχίες περίπου, δύ­ ναμης 480.000 ανδρών. Αυτές αφοπλίσθηκαν από τους Γερμανούς σε κάποιο βαθμό ή πλήρως. Τριακόσιες τριάντα χι­

Ιταλοί, οπλισμένοι από τους Γερμανούς, ορκίζονται στον κοινό αγώνα. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

λιάδες άνδρες απομονώθηκαν (κλείστη­ καν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης) από τους Γερμανούς, 23.000 διέφυγαν στην Ελβετία και το υπόλοιπο προσχώρησε στους αντάρτες ή διέφυγε στα ορεινά χωριά. Στην κεντρική και στη νότια Ιταλία στάθμευαν 23 μεραρχίες, δύναμης 400.000 ανδρών από τους οποίους 100.000 περίπου, κυρίως από μονάδες α­ σφαλείας ακτών ή αστυνομικές, προ­ σχώρησαν κατά την υποχώρηση από την Καλαβρία στους Συμμάχους. Δέκα με­ ραρχίες στην περιοχή της Ρώμης αφοπλίσθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους Γερμανούς αφού προηγήθηκε μάχη γύ­ ρω από το ιταλικό γενικό αρχηγείο του στρατηγού Ροάτα, αλλά οι άνδρες αφέθηκαν ελεύθεροι. Οι υπόλοιπες μονά­ δες διαλύθηκαν πριν αφοπλισθούν. Μό­ νον 2.000 άνδρες απομονώθηκαν. Σε όλη την Ιταλία 15.000 άνδρες περίπου προσχώρησαν στα γερμανικά στρατεύ­ ματα. Στη Σαρδηνία και στην Κορσική στάθμευαν εννέα μεραρχίες με 140.000 άνδρες περίπου, οι οποίες προσχώρη­ σαν στους Συμμάχους. Στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα (νη­ σιωτική και ηπειρωτική) στάθμευαν 31 μεραρχίες με 500.000 άνδρες περίπου. Από αυτούς 380.000 άνδρες περίπου αφοπλίσθηκαν από τους Γερμανούς και απομονώθηκαν σε στρατόπεδα συγκέ­ ντρωσης, δηλαδή έτυχαν συμπεριφο­ ράς αιχμαλώτων πολέμου. Ενα άλλο τμήμα μεταφέρθηκε οδικώς ή θαλασσίως στην Ιταλία αμέσως πριν ή μετά την ανακωχή, έχοντας αφοπλισθεί μερι­ κώς από τους αντάρτες. Στην Κροατία και στις δαλματικές α­ κτές στάθμευαν τα υπολείμματα των Μεραρχιών Isonzo, Bergamo και Zara. Τέσσερις χιλιάδες άνδρες περίπου εν-

ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΜΕΡΑΡΧΙΕΣ ΤΟ 1943 ΠΕΖΙΚΟ 1η ΜΠ (Αεραποβατική) Superga

26η ΜΟΠ Assietta

59η ΜΠ Cagliari

(καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

27η ΜΠ Brescia (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

60η ΜΠ Sabratha (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

2η ΜΠ Sforzesca

28η ΜΠ Aosta

61η ΜΠ Sirte (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

3η ΜΠ Ravenna

29η ΜΠ Piemonte

62η ΜΠ Marmarica (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

4η ΜΠ Livorno

30η ΜΠ Sabauda

63η ΜΠ Cirene (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

5η ΜΠ Cosseria

31η ΜΠ Calabria

64η ΜΠ Catanzaro (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

6η ΜΠ Cuneo

32η ΜΠ Marche

7η ΜΠ Lupi di Toscana

33η ΜΠ Acqui

80η ΜΠ La Spezia (Αεραποβατική) (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

9η ΕΜΜΠ Pasubio

36η ΜΟΠ Forli

101η ΜΚΜΠ Trento (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

10η ΜΚΜΠ Piave

37η ΜΠ Modena

102η ΜΚΜΠ Trieste (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

11η ΜΠ Brennero

38η ΜΠ Puglie

103η ΕΜΜΠ Piacenza

12η ΜΠ Sassari

41η ΜΠ Firenze

104η ΜΠ Mantova

13η ΜΠ Re

44η ΜΠ Cremona

105η ΕΜΜΠ Rovigo

14η ΜΠ Isonzo

47η ΜΠ Bari

15η ΜΠ Bergamo

48η ΜΠ Taro

136η ΜΠ Giovanni Fascist! (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

16η ΜΚΜΠ Pistoia (καταοτράφηκε οτη Β. Αφρική)

49η ΜΠ Parma

151η ΜΠ Perugia

17η ΕΜΜΠ Pavia (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

50η ΜΠ Regina

152η ΜΠ Piceno

18η ΜΠ Messina

51η ΜΠ Siena

153η ΜΠ Macerate

19η ΜΠ Venezia

52η ΜΚΜΠ Torino

154η ΜΠ Murge

20η ΜΠ Friuli

53η ΜΠ Arezzo

155η ΜΠ Emilia

21 η ΜΠ Granatieri di Sardegna

54η ΜΠ Napoli

156η ΜΠ Vicenza

22η ΜΠ Cacciatori delle Alpi

55η ΜΠ Savona (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

157η ΜΠ Novara

23η ΜΠ Ferrara

56η ΜΠ Casale

158η ΜΠ Zara

24η ΜΠ Pinerolo

57η ΜΠ Lombardia

159η ΜΠ Veneto

25η ΜΠ Bologna (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

58η ΜΠ Legnano

ΑΛΠΙΝΙΣΤΕΣ

ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

1η ΜΑ Taurinense

131η TOM Centauro (υπό ανασυγκρότηση στην Ιταλία)

2η ΜΑ Tridentina (υπό ανασυγκρότηση)

132η TOM Ariete (υπό ανασυγκρότηση στην Ιταλία)

3η ΜΑ Julia (υπό ανασυγκρότηση)

133η TOM Littorio (καταστράφηκε στη Β. Αφρική)

4η ΜΑ Cuneense (υπό ανασυγκρότηση)

134η TOM (υπό συγκρότηση από τη 2 ΤΜΙ)

5η ΜΑ Pusteria 6η ΜΑ Alpi Graie

ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ 1η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών Folgore (καταστράφηκε στη Β. Αφρική) Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών Nembo

σωματώθηκαν στους αντάρτες του Τίτο. Στο Μαυροβούνιο και στην Αλβανία τα υπολείμματα των Μεραρχιών Arezzo, Taurinense, Ferrara, Emilia, Venezia και Parma τέθηκαν υπό τη διοίκηση της ηγε­ σίας των ανταρτών. Ισχυρότερα τμήμα­ τα της Μεραρχίας Firenze αγωνίζονταν, υπό τον διοικητή της Μεραρχίας τους, στο πλευρό των ανταρτών (πιθανώς 11.000 άνδρες συνολικά). Περίπου 2.200 Ιταλοί αιχμαλωτίσθηκαν από τους Γερ­ μανούς μέχρι τις 10/12/1943. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι τα προσχωρήσαντα στους αντάρτες υπολείμ­ ματα ιταλικών μεραρχιών, κυρίως της Pinerolo, ανέρχονταν στον αριθμό των

Ιταλοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων εναντίον Γ ιουγκοσλάβων παρτιζάνων. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ Στις 10 Ιουλίου 1943 οι πρώτες αγγλοαμερικανικές δυνάμεις αποβιβάζονταν στη Σι­ κελία. Παρά τις πομπώδεις διακηρύξεις του Μουσολίνι ότι οι ακτές του νησιού θα αποτελούσαν τους τάφους των επιτιθέμενων, εκεί­ νοι μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατέλα­ βαν όλους τους αντικειμενικούς τους σκο­ πούς. Οι 100.000 περίπου σικελικής καταγω­ γής στρατιώτες προτίμησαν τη λιποταξία και την επιστροφή στα σπίτια τους. Η «χάρτινη» άμυνα της Σικελίας και οι πανηγυρικές εκδη­ λώσεις υποδοχής των αγγλοαμερικανικών στρατευμάτων από τους ντόπιους φανέρω­ ναν το αυταπόδεικτο. Ο σχεδόν διαλυμένος Ιταλικός Στρατός και ο κουρασμένος λαός εί­ χαν φθάσει σε απόγνωση και εξεδήλωναν μόνο μια επιθυμία: να εξέλθουν όσο το δυνατόν συντομότερα από τον πόλεμο. Οι περισσότεροι Ιταλοί στρατηγοί, η Αυ­ λή του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ και πολ­ λά και σημαίνοντα στελέχη του Φασιστικού κόμματος είχαν πεισθεί πως ο πόλεμος είχε χαθεί και ήταν έτοιμοι να αλλάξουν στρατό­ πεδο για να περισώσουν ό,τι μπορούσαν από τους Συμμάχους και την οργή του ιταλικού λαού. Στις 25 Ιουλίου, μετά από μια δραματική ολονύκτια συνεδρίαση το Μέγα Φασιστικό Συμβούλιο εξέδωσε τη διαταγή έκπτωσης του Μουσολίνι και απηύθυνε έκκληση στον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ να αναλάβει τη διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων και την α­ νώτατη εξουσία. Παραδόξως ο Μουσολίνι δεν έδειξε ιδιαίτερα ανήσυχος. Παρόλο που είχε ακόμη την υποστήριξη της σωματοφυ­ λακής του και των περισσότερων μελών του Φασιστικού κόμματος, περιορίστηκε να α­ πευθύνει τα παρακάτω λόγια στους «προδό­ τες»: «Προκαλέσατε εσείς οι ίδιοι την κρίση του καθεστώτος». Θα μπορούσε με τη χρήση ακόμη και βίας να απαιτήσει την ανάκληση της διαταγής. Αλλωστε αυτή δεν είχε καμμία νομική ισχύ καθώς είκοσι χρόνια πριν από την εποχή που δημιουργούντο οι θεσμοί του θριαμβεύοντος Φασισμού ο Μουσολίνι είχε διευκρινίσει πως το Μέγα Συμβούλιο «δεν ή­ ταν ένα μικρό κοινοβούλιο και δεν υπήρχε θέμα ψηφοφορίας κατά τις συνεδριάσεις του». Η σχεδόν αδιάφορη στάση του έδειξε ότι ο Ντούτσε είχε χάσει την αποφασιστικότητά του. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Μουσο­ λίνι επισκέφθηκε τον Βίκτωρα Εμμανουήλ, ο οποίος τον κάλεσε να υποβάλει την παραίτη­ σή του και τού ανακοίνωσε ότι θα τον διαδε­ χόταν ο στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο. Μό­ λις ο Μουσολίνι εξήλθε από τα ανάκτορα έ­ νας αξιωματικός όρμησε πάνω του, τον βε­ βαίωσε πως είχε εντολή να τον «προστατεύ­ σει» και τον οδήγησε σε ένα στρατόπεδο στα περίχωρα της Ρώμης. Η σύλληψη του πρώην ισχυρού άνδρα της Ιταλίας άνοιξε τον δρόμο για τη συνθηκολόγηση της χώρας. Ο Μπαντόλιο αμέσως μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του διακήρυξε ότι θα συνέχιζε τον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Ομως ο Χίτλερ και οι συνεργάτες του αντιλήφθηκαν τη σημασία της κυβερνητικής αλλαγής

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

στην Ιταλία. Την επομένη κιόλας της σύλλη­ ψης του Μουσολίνι ο ηγέτης της Γερμανίας ενέκρινε τον σχεδίασμά ο οποίος θα εμπόδι­ ζε την κατάρρευση της φασιστικής Ιταλίας, τα κυριότερα σημεία του οποίου ήταν: ανα­ σύσταση και αναδιοργάνωση του Φασιστικού κόμματος, κατάληψη των ιταλικών ναυτικών βάσεων, απελευθέρωση του Μουσολίνι και κατάληψη της Ιταλίας από τα γερμανικά στρατεύματα. Στο μεταξύ ο Μπαντόλιο άρχισε να παίζει το διπλά παιχνίδι του. Στις 27 Ιουλίου δέχθη ­ κε τον Κέσελρινγκ και τον διαβεβαίωσε με τόση θέρμη για τη θέλησή του να συνεχίσει τον πόλεμο ώστε ο Γερμανός στρατάρχης πείσθηκε ότι για την ώρα το Βερολίνο δεν εί­ χε κανένα λόγο να ανησυχεί. Την ίδια περίοδο ο Μπαντόλιο είχε αρχί­ σει μυστικές συνομιλίες με τους Συμμάχους με σκοπό τη σύναψη ανακωχής. Ο νέος υ­ πουργός Εξωτερικών, βαρώνος Γκουαρίλια, εξασφάλισε επαφή με τον Βρετανό πρεσβευ­ τή και τον Αμερικανό επιτετραμένο στο Βατι­ κανό. Ομως οι διπλωμάτες αυτοί δεν κατεί­ χαν κρυπτογραφικό κώδικα για να επικοινω­ νήσουν με τις κυβερνήσεις τους. Την 1η Αυγούστου ένα γεγονός κατέστησε τα ιταλικά σχέδια ακόμη πιο δύσκολα. Ο Χίτλερ, παρά την αρχική του άρνηση να αποδεχθεί την πρόσκληση του Μπαντόλιο για συνομιλίες (μια πρόσκληση καθαρά τυπική), άλλαξε γνώ­ μη. Η συνάντηση αυτή θα προκαλούσε δικαι­ ολογημένη δυσπιστία από την πλευρά των Συμμάχων σχετικά με τις ιταλικές προθέσεις. ΓΓ αυτό ο Μπαντόλιο και ο Γκουαρίλια απο­ φάσισαν τα εξής: α) Ενας υπάλληλος του Υ­ πουργείου Εξωτερικών θα μετέβαινε στη Λισαβώνα για να εξηγήσει στις συμμαχικές κυ­ βερνήσεις πως η συνάντηση του Ιταλού στρατάρχη με τον Χίτλερ είχε ως σκοπό να τον παραπλανήσει ως προς πιθανή απόσχιση της Ιταλίας από τον Αξονα, β) Ενας άλλος αξιωματούχος θα μετέφερε το ίδιο μήνυμα στον Βρετανό πρόξενο στην Ταγγέρη. γ) Στις

12 Αυγούστου μια στρατιωτική αποστολή ε­ πιφορτισμένη να συνάψει ανακωχή θα ανα­ χωρούσε μυστικά για τη Λισαβώνα, με μια δι­ πλωματική αμαξοστοιχία που επρόκειτο να παραλάβει από εκεί μια ιταλική αντιπροσω­ πεία η οποία επέστρεφε από τη Χιλή. Επικε­ φαλής της αποστολής ορίστηκε ο στρατηγός Καστελάνο. Στις 6 Αυγούστου ο Μπαντόλιο συναντήθηκε με τον Χίτλερ και προσπάθησε με όρ­ κους τιμής και βαρύγδουπες δηλώσεις περί φιλίας και κοινής μοίρας των δύο λαών να ενισχύσει την εντύπωση ότι η Ιταλία,παρά την καθεστωτική αλλαγή, θα παρέμενε πιστός σύμμαχος. Η ιταλική στρατιωτική αντιπροσωπεία ήλ­ θ ε σε επαφή στη Λισαβώνα με τον Βρετανό πρεσβευτή και με τον αργηγό του επιτελείου του Αϊζενχάουερ, στρατηγό Μπέντελ Σμιθ. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν εφόσον ο Μπα­ ντόλιο δεχόταν τους προτεινόμενους όρους ανακωχής ο ιταλικός ραδιοσταθμός να εκπέμψει ένα καθορισμένο συνθηματικό μήνυ­ μα στις 28 και στις 29 Αυγούστου. Ομως το μήνυμα αυτό δεν μεταδόθηκε. Η ιταλική κυ­ βέρνηση έστειλε και δεύτερη αντιπροσωπεία στην Πορτογαλία. Ο Καστελάνο δεν είχε επι­ στρέφει ακόμη και ο Μπαντόλιο φοβήθηκε πως είχε αποτύχει στην αποστολή του. Ομως ο Ιταλός στρατηγός επέστρεψε φέροντας τους όρους του Αϊζενχάουερ. Ο Μπαντόλιο φοβόταν τα γερμανικά α­ ντίποινα (ήδη το Βερολίνο υπό το πρόσχημα ενίσχυσης της συμμάχου Ιταλίας έστελνε στη βόρεια περιοχή της χώρας σημαντικές στρα­ τιωτικές δυνάμεις) και ζητούσε από τους Συμμάχους να πραγματοποιήσουν μια μαζική απόβαση με 15 μεραρχίες βορείως της Ρώ­ μης. Οι Σύμμαχοι επέμεναν στους δικούς τους όρους, οι οποίοι περιελάμβαναν μεταξύ των άλλων: α) Αμεση παύση των εχθροπρα­ ξιών εναντίον των Συμμάχων, β) Ο Ιταλικός Στρατός θα κατέβαλλε κάθε δυνατή προσπά­ θεια να στερήσει από τους Γερμανούς κάθε

Η υπογραφή της συνθηκολόγησης της Ιταλίας. Από δεξιά ο Μ. Μοντενάρι, αντιπρόσωπος του ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών, και ο στρατηγός Καστελάνο. Στο άκρο αριστερό ο Αμερικανός στρατηγός Μ. Σμιθ.

διευκόλυνση που θα μπορούσαν να χρη­ σιμοποιήσουν κατά των Συμμάχων, γ) Α ­ μεση απελευθέρωση των αιχμαλώτων, δ) Συγκέντρωση της Ιταλικής Αεροπορίας και του Ιταλικού Στόλου σε σημεία που θα καθόριζαν οι Σύμμαχοι, ε) Παράδοση ό­ λων των ιταλικών ναυτικών και αεροπορι­ κών Θάσεων και υπεράσπισή τους από πι­ θανή γερμανική επίθεση μέχρι να τις παραλάβουν οι Σύμμαχοι, στ) Παράδοση της Κορσικής και όλης της ιταλικής επικρά­ τειας στους Συμμάχους, ζ) Επαναπατρι­ σμό των ιταλικών δυνάμεων που βρίσκο­ νταν στην Ευρώπη, η) Η ιταλική κυβέρνη­ ση υποχρεωνόταν να εκτελεί τις διαταγές της συμμαχικής διοίκησης. Φυσικά οι όροι αυτοί (ιδιαίτερα ο τελευταίος) δεν σήμαιναν απλά ανακωχή αλλά ουσιαστικά την έ­ ναρξη ιταλογερμανικού πολέμου. Για να πείσουν τους διατακτικούς Ιτα­ λούς να υπογράψουν οι Σύμμαχοι υποσχέθηκαν πως θα πραγματοποιούσαν μια αεραπόβαση στη Ρώμη (κάτι το οποίο δεν πραγματοποιήθη κε). Ο Μπαντόλιο δεν είχε ούτε τη δύνα­ μη, ούτε τη θέληση να κινητοποιήσει τον Ιταλικό Στρατό εναντίον των Γερμανών (αφού αυτό ουσιαστικά σήμαιναν οι όροι της ανακωχής). Οι Σύμμαχοι πάλι δεν διέ­ θεταν επαρκείς δυνάμεις. Αν το γνώριζαν αυτό οι Ιταλοί θα ανέθαλλαν τη σύναψη της ανακωχής. Τελικά στις 3 Σεπτεμβρίου ο στρατηγός Καστελόνο υπέγραψε στη Σι­ κελία την ανακωχή εκ μέρους της Ιταλίας. Η συμφωνία θα ίσχυε από τις 8 Σεπτεμ­ βρίου και θα ανακοινωνόταν με ταυτό­ χρονες ραδιοφωνικές ομιλίες του Αϊζενχάουερ και του Μπαντόλιο. Ο Ιταλός στρατάρχης είχε αναλάβει επίσης την υ­ ποχρέωση να απαιτήσει από τον Ιταλικό Στρατό να στραφεί εναντίον των Γερμα­ νών. Βέβαια οι Σύμμαχοι δεν είχαν εμπι­ στοσύνη στον Μπαντόλιο. Απλά ήθελαν να δημιουργήσουν σύγχυση μεταξύ των δύο πρώην συμμάχων. Ο Μπαντόλιο αμφιταλαντεύθηκε ως την τελευταία στιγμή, πραγματοποίησε τη ραδιοφωνική του ομιλία μια ώρα αργότε­ ρα από αυτή που είχε συμφωνηθεί και α­ πλώς ζήτησε από τους Ιταλούς στρατιώ­ τες να σταματήσουν κάθε αντίσταση ενατίον των Συμμάχων και να αμυνθούν μόνο σε περίπτωση που δεχθούν γερμανική ε­ πίθεση. Η γερμανική πλευρά πληροφορήθηκε την ανακωχή χωρίς ιδιαίτερη έκπληξη. Ο Χίτλερ δεν είχε πιστέψει ποτέ τις διαβε­ βαιώσεις του Μπαντόλιο. Στηριζόμενος στη βραδύτητα των ιταλοσυμμαχικών συ­ νομιλιών κατελάμβανε διαδοχικά τα στρα­ τηγικά σημεία της πρώην συμμάχου. Το μόνο που απέμενε ήταν να δώσει τη δια­ ταγή για την εφαρμογή του σχεδίου «Achse».

Νίκος Γιαννόπουλος Ιστορικός

Ο Γερμανός διοικητής της Κρήτης, στρατηγός Μύλερ (αριστερά), και ο Ιταλός στρατηγός Κάρτα, κατά τη διάρκεια κοινών ασκήσεων.

5.000 ανδρών. Ο αριθμός των αιχμαλώ­ των ανερχόταν μέχρι τις 10/12/1943 στους 1.200 άνδρες. · Στον χώρο του Αιγαίου κατά τις επι­ χειρήσεις εναντίον της Σάμου, της Λέρου και της Σαντορίνης συνελήφθησαν οι 9.700 από τις 14.000 άνδρες των Μ ε­ ραρχιών Regina και Cuneo. Χίλιοι εκατό διέφυγαν στην Τουρκία. Οι περισσότε­ ροι Ιταλοί είχαν προσχωρήσει στον συμ­ μαχικό αγώνα. Τη νύκτα της 30/31 Οκτω­ βρίου ο Ιερός Λόχος ορμώμενος από την Αλεξάνδρεια αεροπορικώς κατέλα­ βε τη Σάμο πέφτοντας με αλεξίπτωτα. Οταν οι Γερμανοί με τολμηρή ενέργεια, από τον αέρα και θαλασσίως, επιτέθη­ καν κατά της Λέρου, όπου αμύνονταν αγγλοϊταλικές δυνάμεις, πέτυχαν την κατάληψη της νήσου ύστερα από σκλη­ ρές μάχες και σοβαρές απώλειες αμφοτέρων των αντιπάλων. Ο Ιερός Λόχος κα­ τόπιν διαταγής αποχώρησε από τη Σάμο και μέσω Τουρκίας έφθασε στη Μέση Α­ νατολή (Παλαιστίνη), μαζί με Ιταλούς, Σαμίους αντάρτες και γυναικόπαιδα. Στον βαλκανικό χώρο προσχώρησαν συ­ νολικά στους αντάρτες 20.000 Ιταλοί. Δεκατρείς χιλιάδες συνελήφθησαν αιχ­ μάλωτοι από τους Γερμανούς και 29.000 ενσωματώθηκαν στα γερμανικά στρα­ τεύματα. Η τύχη των υπολοίπων 57.000 ανδρών είναι άγνωστη. Σε αυτούς περι­ λαμβάνονται όσοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των μαχών ανθιστάμενοι στους Γερμανούς και όσοι εκτελέστηκαν αργότερα από αυτούς. Υπό νέα συγκρότηση στην περιοχή του Μπάρι βρίσκονταν συνολικά 10.000 Ιταλοί εξοπλισμένοι από τους Συμμά­ χους, προφανώς από λάφυρα. Στη Σικε­ λία και στην Τυνησία είχαν συγκροτηθεί

με αμερικανικό υλικό δύο μεραρχίες. Ε ­ πίσης διεξάγονταν διαπραγματεύσεις για να διατεθεί οπλισμός προς συγκρό­ τηση τριών ακόμα μηχανοκινήτων με­ ραρχιών. Στην περιοχή της Νάπολι συγκροτήθηκε άλλο ένα συμμαχικό σώμα από Ιταλούς εθελοντές. Υπήρχαν στη διάθεση των Συμμάχων 650.000 Ιταλοί αιχμάλωτοι πολέμου για παρόμοιους λό­ γους. Στις 8/12/1943 για πρώτη φορά ιτα­ λικά στρατεύματα έλαβαν μέρος σε μά­ χη στο Μινιάνο, εναντίον των Γερμανών. Μέχρι το τέλος του πολέμου η συνολική δύναμη του Ιταλικού Στρατού στο πλευρό των Συμμάχων ανήλθε σε έξι ελα­ φρές μεραρχίες. Στην Ιταλία βρίσκονταν υπό τα όπλα, στο πλευρό των Γερμανών, 6.000 περί­ που Ιταλοί συγκροτημένοι σε λόχους. Περαιτέρω στα Βαλκάνια και στην Ιταλία είχαν συγκροτηθεί μονάδες που δρούσαν στο πλευρό των Γερμανών (36.000 ε­ θελοντές). Στη Γερμανία συγκροτήθηκαν σύμ­ φωνα με τους γερμανικούς κανόνες, τρεις ιταλικές μεραρχίες πεζικού και μία ορεινή. Επιπλέον επιλέχθηκαν από μια μικτή γερμανοϊταλική επιτροπή 1.0001.200 αξιωματικοί και από γερμανικές υ­ πηρεσίες 4.000 υπαξιωματικοί και στρα­ τιώτες από τους απομονωμένους και τους αιχμαλώτους. Στην Ιταλία στρατεύθηκαν 60.000 περίπου Ιταλοί ακόμα των κλάσεων 1924-1926. Κατά την επι­ στράτευση των νεοσυλλέκτων η φασι­ στική κυβέρνηση επέτρεψε τη μεταφο­ ρά τους στη Γερμανία. Δεν ήταν βέβαια ανάγκη να λάβουν δυσμενή τροπή τα πολεμικά γεγονότα, να ακολουθήσει η ανακωχή, για να αντιληφ θούν οι Γερμανοί ότι «ποντάριζαν»

57 mmm

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΔΙΑΤΑΞΗ ΜΑΧΗΣ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ (1943) ΑΛΒΑΝΙΑ

ΣΙΚΕΛΙΑ

9η ΣΤΡΑΤΙΑ

6η ΣΤΡΑΤΙΑ

IV ΣΣ

XII ΣΣ

11η ΜΠ Brennero, 49η ΜΠ Parma, 151η ΜΠ Perugia

26η ΜΟΠ Assietta, 28η ΜΠ Aosta, 202η ΜΑκ, 207η ΜΑκ, 208η ΜΑκ

XXV ΣΣ

XVI ΣΣ

53η ΜΠ Arezzo, 41η ΜΠ Firenze

54η ΜΠ Napoli, 206η ΜΑκ, 213η ΜΑκ, 18η ΤΑκ, 19η ΤΑκ

Εφεδρεία 38η ΜΠ Puglie

Εφεδρεία 4η ΜΠ Livorno

ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ

ΓΑΛΛΙΑ

VI ΣΣ

4η ΣΤΡΑΤΙΑ

32η ΜΠ Marche, 18η ΜΠ Messina, XXVIII ΤΑκ

5η ΜΑ Pusteria XXII ΣΣ

ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ

48η ΜΠ Taro, 7η ΜΠ Lupi di Toscana

XIV ΣΣ

VII ΣΣ Κορσική

155η ΜΠ Emilia, 23η ΜΠ Ferrara, 19η ΜΠ Venezia,

20η ΜΠ Friuli, 44η ΜΠ Cremona

1η MATaurinense

ΙΤΑΛΙΑ ΚΡΟΑΤΙΑ-ΣΛΟΒΕΝΙΑ

7η ΣΤΡΑΤΙΑ

2η ΣΤΡΑΤΙΑ

58η ΜΠ Legnano, 104η ΜΠ Mantova, 105η ΜΠ Rovigo, 152η ΜΠ Piceno,

V ΣΣ

157η ΜΠ Novara, 159η ΜΠ Veneto___________________________________

153η ΜΠ Macerata, 154η ΜΠ Murqe. 13η ΜΠ Re, XIV ΤΑκ

XVII ΣΣ

XI ΣΣ

10η ΜΚΜΠ Piave, 12η ΜΠ Sassari, 21η ΜΠ Granatieri di Sardegna,

22η ΜΠ Cacciatori delle ΑΙρί, 14η ΜΠ Isonzo, 57η ΜΠ Lombardia

103η ΕΜΜΠ Piacenza

XVIII ΣΣ

ΣΑΡΔΗΝΙΑ

15η ΜΠ Bergamo, 158η ΜΠ Zara, XVII ΤΑκ______________________ Εφεδρεία 1η ΤΜΙ Eugenio di Savoia

30η ΜΠ Sabauda, 31η ΜΠ Calabria, 43η ΜΠ Bari

ΕΛΛΑΔΑ

ΡΩΣΙΑ

11η ΣΤΡΑΤΙΑ

8η ΣΤΡΑΤΙΑ

III ΣΣ

II ΣΣ

36η ΜΟΠ Forli, 24η ΜΠ Pinerolo

2η ΜΠ Sforzesca, 3η ΜΠ Ravenna, 5η ΜΠ Cosseria___________________

VIII ΣΣ

XXXV ΣΣ

59η ΜΠ Cagliari, 29η ΜΠ Piemonte

9η ΕΜΜΠ Pasubio, 52η ΜΚΜΠ Torino,

XXVI ΣΣ

3η ΤΜΙ Principe Amedeo Duca d' Aosta_______________________________

37η ΜΠ Modena, 56η ΜΠ Casale, 33η ΜΠ Acqui

Σώμα Αλπινιστών

Κρήτη

2η ΜΑ Tridentina, 3η ΜΑ Julia, 4η ΜΑ Cuneense

51η ΜΠ Siena, 51η Ειδική Ταξιαρχία

Μετόπισθεν 156η ΜΠ Vincenza

Αιγαίο 6η ΜΠ Cuneo, 50η ΜΠ Regina

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η 8η Σ τρ ατιά είχ ε δύναμη 229.000 ανδρώ ν και απ ώ λειες 85.000 νεκρούς-αγνοούμ ενους και 30.000 τραυμ ατίες. Από τις αρ χ ές Μ αρτίου του 1943 τα υπολείμματα τη ς Σ τρ ατιάς άρχισαν να επ ισ τρ έφ ο υν στην Ιτα λία για ανασυγκρότηση.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΣ: Σώμα Σ τρατού

Μ ΚΜ Π: Μ ηχανοκίνητη Μ ερ αρ χία Π εζικού

ΤΜΙ: Ταχυκίνητη Μ ερ αρ χία Ιππικού

ΜΠ: Μ εραρχία Π εζικού

ΜΟΠ: Μ ερ αρ χία Ο ρεινού Π εζικού

Μ Ακ: Μ εραρχία Α κτο φ υλα κή ς

ΕΜΜ Π: Ελαφρά Μ ηχανοκίνητη Μ εραρχία

Μ Α: Μ εραρχία Αλπινιστών

ΤΑκ: Ταξιαρχία Α κτο φ υλα κή ς

Π εζικο ύ

ΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μ εραρχία

σε λάθος σύμμαχο, αφού τον είχαν δοκι­ μάσει τόσο κατά τη διάρκεια της εκ­ στρατείας στη βόρεια Αφρική, όσο και (κυρίως) εναντίον της Ελλάδας. Ηταν υ­ ποχρεωμένοι λοιπόν να λάβουν σκληρά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

μέτρα διότι υπήρχε περίπτωση το παρά­ δειγμα των Ιταλών να ακολουθήσουν και οι άλλοι σύμμαχοί τους, γεγονός που τελικά δεν απέφυγαν αργότερα. Εκτίμησαν ότι θα ήταν δυνατό να εξοι­

κονομηθεί κάτι από άποψη δυνάμεων, των οποίων η μαχητική αξία ως ανεξαρ­ τήτων ιταλικών ενόπλων τμημάτων υπό γερμανική διοίκηση ή ως εθελοντών θα ήταν περιορισμένη. Είναι αξιοσημείωτο

ότι από τους 3.408 Ιταλούς εθελοντές που υπηρετούσαν υπό το 14ο Γερμανικό Σώμα Στρατού είχαν ήδη λιποτακτήσει 01736. Ακόμα και αν υπήρχε περίπτωση με­ γαλύτερης κινητοποίησης ιταλικών μο­ νάδων υπό γερμανική διοίκηση, δεν θα ήταν δυνατή η αύξηση της μαχητικής τους ικανότητας. Ο όγκος του ιταλικού λαού, συμπεριλαμβανομένου του σώμα­ τος των αξιωματικών, των υπαλλήλων και του συνόλου του πνευματικού κό­ σμου, είχε κουραστεί από τον πόλεμο και επεδίωκε την ειρήνη με κάθε τίμη­ μα. Δεν τους επηρέαζε η ανέντιμη συ­ μπεριφορά της κυβέρνησης Μπαντόλιο, ούτε η ντροπή λόγω της εγκατάλειψης του πρώην συμμάχου τους. Τους στενο­ χωρούσε μόνον η καθυστέρηση της α­ ποχώρησης της Ιταλίας από τις επιχει­ ρήσεις. Η φασιστική κυβέρνηση δεν διέθετε την εμπιστοσύνη ούτε των αριστερών μαζών των βορειοϊταλικών βιομηχανι­ κών περιοχών, ούτε του υπολοίπου λα­ ού. Η αποστροφή προς τον φασισμό δεν περιορίσθηκε μετά την αποκατάσταση εκ νέου του Κόμματος. Η κρατική εξου­ σία εκείνης της εποχής θεωρείτο ως «κυβέρνηση-μαριονέτα», η δε ύπαρξή

της δεν υπολογιζόταν. Κατόπιν αυτού μεγάλο τμήμα του σώματος των αξιωμα­ τικών απέφευγε να ταχθεί εθελοντικά παρά το πλευρό των φασιστών ή των Γερμανών. Από την κυβέρνηση έλειπε η δύναμη να εφαρμόσει διά εξαναγκα­ σμού τα σχέδιά της. Η συμμαχική προπαγάνδα (μέσω ραδιοφώνου κυρίως), η οποία ακουγόταν κανονικά και χωρίς φόβο, κυριαρχούσε επί της κοινής γνώμης και την επηρέα­ ζε. Ηταν ενεργητική, επιτήδεια και ικα­ νή. Τελικά θα πρέπει να λεχθεί ότι η μει­ ωμένη θέληση των Ιταλών να πολεμή­ σουν παρά το πλευρό των Γερμανών οφειλόταν κυρίως στα περιορισμένα μέ­ σα και στην υποστήριξη που διέθετε η φασιστική κυβέρνηση. Οποιαδήποτε γερμανική παροχή προς τους Ιταλούς στρατιώτες δεν ήταν δυνατό να βελτιώ­ σει τη δημιουργηθείσα δυσμενή κατά­ σταση. Ο πίνακας των λαφύρων που περιήλθαν στα χέρια των Γερμανών ανέφερε 1.250.000 τυφέκια, 38.383 πολυβόλα, 9.988 πυροβόλα, 970 άρματα-τεθωρακισμένα, 4.553 αεροπλάνα, 287.502 τόννους πυρομαχικών, 15.500 οχήματα, 67.600 άλογα και ημιόνους, 196.000 τόν-

νους σιδηρομεταλλεύματος, 3.400 τόννους υδραργύρου, 1.139.000 υποκάμισα, 352.000 μέτρα ύφασμα κ.ά. “Η αφθονία υλικού", σημείωνε ο Γιόντλ, "είχε επανέλθει για ένα διάστημα στον Γερμανικό Στρατό, είναι η μόνη υπηρεσία που μας προσέφερε ποτέ η Ιταλία..."

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) ΑΡΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ (OKW), τόμος 6ος. (2) Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδόσεις Δαρέμα, Αθήνα. (3) Ραιημόν Καρπέ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1966. (4) Λίντλελ Χαρτ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Εκδόσεις Α. Καραβία, Αθήναι, 1977. (5) Εντυ Μπάγιερ: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ, ΔΕΚ/ΓΕΣ, Αθήνα, 1964, (6) Rex Trye: MUSSOLINI'S SOLDIERS, εκδ. Airlife, Shrewsbury, 1995. (7) Philip S. Joweet: THE ITALIAN ARMY EUROPE 1940-43, AFRICA 1940-43, εκδ. Osprey, Oxford, 2001.

Ο Μουσολίνι επιθεωρεί ιταλικά στρατεύματα στην υπηρεσία των Γερμανών.

59

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

( 2 5 / 1 2 / 1 9 4 7 -

6 / 1 / 1 9 4 8 )

ΣΤΙΣ ΕΞΙ ΤΟ ΠΡΩΙ ΤΗΣ 25ης Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 19472.300 ΑΝ Δ ΡΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΔΣΕ) ΕΠΙΤΕΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ Ο ΡΕΙΝΗΣ ΚΟ ΝΙΤΣΑΣ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟ ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΜΕΘΟΡΙΟ, ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΝΑ ΤΗΝ

* “Αρνάδα του ΔΣΕ σε αναμνηστική ' φωτογραφία. Οι περισσότεροι άνδρες % φέρουν βρετανικές στολές και αρκετοί

από αυτςώς βρετανικά και ελληνικά ιω ρ & Ή ς Οπλισμό φέρουν , \ υποπΒλυβόλβ Thompson. Ενας άνδρας %» στη νπ^ώΐη σειρά φέρει πολυβόλο MG34. Η προπαγάνδα τού αντιπάλου Λ παρουσίαζε τον ΔΣΕ ως νουμμορία , Ι ^κακοπο/ών», όμως αυτός αποτελούςε ρψένα πε&αρχημϊνο σύνολο.

ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΟΥ ΦΙΛΟΔΟΞΟΥΣΑΝ ΝΑ ΔΗΜ ΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ. Η ΦΡΟΥΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΠΟΥ ΑΠΟ ΤΕΛΕΙΤΟ ΑΠΟ 1.300 Α Ν Δ ΡΕ Σ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΕΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ, ΑΠΕΚΡΟΥΣΕ ΕΠΙ 12 ΗΜ ΕΡΕΣ ΤΙΣ ΛΥΣΣΩ ΔΕΙΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ. Η ΕΠΙΚΗ ΑΥΤΗ ΜΑΧΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΟ ΒΑΡΗ ΗΤΤΑ ΤΟΥ ΔΣΕ ΣΕ ΜΑΧΗ ΕΚ ΠΑΡΑΤΑΞΕΩΣ ΚΑΙ ΕΘΕΣΕ ΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘ ΝΙΚΟ Υ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟΝ ΓΡΑΜΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΙΤΣΙ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟ ΥΡΙΔΗ Σ

λλ

0U

Ανδρες των ΛΟΚ στα κακοτράχαλα βουνά της Ηπείρου.

Η ΜΑΧΗ

ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΤΗΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

ΠΤΥΧΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

τις 25 Ιουνίου 1947, στη μεγάλη αίθουσα όπου διεξάγονταν οι εργασίες του 11ου Συνεδρίου του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμμα­ τος στο Στρασβούργο, ένας ψηλός διο­ πτροφόρος άνδρας σηκώθηκε και ανέ­ βηκε στο βήμα των ομιλητών. Ο άνδρας αυτός συμμετείχε στη διάσκεψη ως εκ­ πρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμμα­ τος Ελλάδας (Κ Κ Ε) και το όνομά του ή­ ταν Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Ανήκε στη μετριοπαθή πτέρυγα του Κ Κ Ε και είχε συμμετάσχει στην Κυβέρνηση Ε ­ θνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου ως υπουργός της Αριστερός από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1944. Σε άπταιστα γαλλικά ο Πορφυρογένης είπε μεταξύ των άλλων: «... ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλά­ δας μπροστά στο γεγονός της αμερικανοαγγλικής και μοναρχοφασιστικής α­ διαλλαξίας αποκρυσταλλώνεται στη δη­ μιουργία μιας λεύτερης δημοκρατικής Ελλάδας με δική της Κυβέρνηση και δι­ κή της κρατική υπόσταση ...». Η δήλω­ ση του Πορφυρογένη προκάλεσε θ ύ ε λ ­ Η δήλωση του Μιλτιάδη Πορφυρογένη στο λα χειροκροτημάτων των συνέδρων, ό­ Στρασβούργο για σχηματισμό «κυβέρνησης μως η εφημερίδα της γαλλικής αριστε­ των βουνών» αποκάλυψε τις επιθετικές ενέργειες του ΔΣΕ κατά το υπόλοιπο ρός, η «Ουμανιτέ», πήρε εντολή από τη του 1947. Γενική Γραμματεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας να μη περιλάβει στην ανταπόκρισή της από το Συνέδριο τη δήλωση του Πορφυρογένη για τη δημι­ ουργία ελεύθερης κυβέρνησης στα επόμενο χρόνο, δηλαδή την πρόθεση βουνά. Στην Αθήνα η εφημερίδα «Ριζο­ των κομμουνιστών να καταλάβουν μια σπάστης» πήρε αντίθετη εντολή και πόλη σε ελληνικό έδαφος την οποία θα στις 28 Ιουνίου 1947 δημοσίευσε τη δή­ καθιστούσαν πρωτεύουσα του κράτους λωση. τους. Τον αντικειμενικό σκοπό του Δ Σ Ε Η αναστάτωση που προκλήθηκε αντιλήφθηκαν έγκαιρα οι διοικητές των στην ελληνική πρωτεύουσα από αυτή μάχιμων μονάδων του Ελληνικού Στρα­ τη δήλωση-βόμβα προκάλεσε αμέσως τού, αλλά άργησε να αντιληφθεί το Γε­ τον συνασπισμό των κεντρώων και των νικό Επιτελείο Στρατού. δεξιών πολιτικών δυνάμεων. Η δήλωση αποκάλυψε την τακτική του Δ Σ Ε για τον

Σ

62

01 ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις Στις αρχές του 1947 ο Ελληνικός Στρατός αριθμούσε 120.000 στρατιώ­ τες συγκροτημένους σε έξι μεραρχίες. Επίσης υπήρχαν 30.000 χωροφύλακες. Ο Στρατός στελεχωνόταν από αξιωμα­ τικούς και υπαξιωματικούς οι οποίοι εί­ χαν αποκτήσει εμπειρία στο αλβανικό μέτωπο και στη Μέση Ανατολή. Η παρατακτή (μάχιμη) δύναμη ανερχόταν σε 40.000 άνδρες. Η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία (Ε Β Α ) είχε αρχίσει να συμμετέχει ενερ­ γά στις επιχειρήσεις του Εμφυλίου Πο­

Αντάρτες του ΔΣΕ οι οποίοι φέρουν στολές και οπλισμό από αποθέματα του ΕΣ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

λέμου με αποστολές ανεφοδιασμού και εγγύς υποστήριξης των χερσαίων δυ­ νάμεων. Η δύναμή της ανερχόταν σε 80 περίπου αεροσκάφη: μαχητικά (κυρίως Spitfire Mk IX) και μεταγωγικά (C-47 Dakota). Το προσωπικό της έφθανε τις 10.000 (ιπταμένους και προσωπικό εδά­ φους). Το Βασιλικό Ναυτικό, το οποίο διεδραμάτισε δευτερεύοντα ρόλο στις ε­ πιχειρήσεις, είχε στη δύναμή του δέκα αντιτορπιλλικά, έξι υποβρύχια, δέκα κορβέτες/κανονιοφόρους και εννέα αρματαγωγά και προσωπικό 15.000 αν­ δρών. Επιπλέον υπήρχαν και 45.000 εθνο­ φύλακες, κάτοικοι οι οποίοι είχαν οργα­ νωθεί σε λόχους εθνοφυλακής και εί­ χαν εξοπλισθεί από το κράτος. Αυτοί εκτελούσαν κυρίως αποστολές αναγνώ­ ρισης για λογαριασμό του στρατού, υ­ ποστήριζαν τις επιθετικές ενέργειες στρατιωτικών τμημάτων ή συμμετείχαν στην άμυνα χωριών και κωμοπόλεων. Παράλληλα υπήρχαν οι Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου (MAY). Οι αντάρτες ο­ νόμαζαν τους άνδρες τους περιπαικτι­ κά "Μάυδες". Τον εξοπλισμό του Στρατού είχαν αναλάβει αποκλειστικά οι Βρετανοί. Ο Ε Σ διέθετε βρετανικές στολές, τυφ έ­ κια Lee Enfield, υποπολυβόλα Sten και Thompson, πολυβόλα Vickers και οπλο­ πολυβόλα Bren και μικρό αριθμό πεδι­ νών και ορειβατικών πυροβόλων. Τον Ο ­ κτώβριο του 1947 διέθετε συνολικά 140 πολυβόλα (την περίοδο 1940-41 ο συνο­ λικός αριθμός των πολυβόλων ανερχό­ ταν σε 4.000 περίπου). Για τις μεταφο­ ρές και άλλες ανάγκες υπήρχε μικρός αριθμός φορτηγών οχημάτων βρετανι­ κής κατασκευής και Jeep, καθώς και μι­ κρός αριθμός τεθωρακισμένων οχημά­ των Humber, Marmon και Daimler. Στις 19 Δεκεμβρίου 1946 μετά από εισήγηση του συνταγματάρχη Ανδρέα Καλίνσκη το Γ Ε Σ διέταξε τη συγκρότη­ ση 40 Λόχων Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), δύναμης 4 αξιωματικών και 59 ο­ πλιτών ο καθένας. Οι άνδρες αυτοί θα υφίσταντο ειδική εκπαίδευση για να αντεπεξέλθουν στις αντίξοες συνθήκες του ανταρτοπολέμου. Οι Λ Ο Κ συμμε­ τείχαν σε επιχειρήσεις κατά του Δ Σ Ε τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 1947, αλλά η απόδοσή τους κρίθηκε μη ικανοποιητική και αποφασίστηκε η διά­ λυσή τους και η συγκρότηση 20 νέων λόχων οι οποίοι θα πλαισιώνονταν από αξιωματικούς του Ιερού Λόχου και της Ταξιαρχίας "Ρίμινι". Τα κριτήρια επιλο­ γής ανδρών στις μονάδες αυτές ήταν αυστηρά και η εκπαίδευση γινόταν σε στρατόπεδο στη Βουλιαγμένη. Η πρώ­ τη επιχείρηση μεγάλου μ εγέθους στην οποία θα συμμετείχαν οι Λ Ο Κ θα ήταν η διάσπαση του κλοιού των ανταρτών στην Κόνιτσα τον Δ εκέμβριο του 1947.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, τότε γενικός γραμματέας του ΚΚΕ. Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο αποτέλεσε τον "αποδιοπομπαίο τράγο" για όλα τα λάθη της Αριστερός και του ΔΣΕ. Πέθανε εξόριστος στην Τασκένδη της Σοβιετικής Ενωσης το 1953.

Κέντρο διαβιβάσεων των ανταρτών.

Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-44) ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευ­ θερωτικός Στρατός (ΕΛ Α Σ) αποτέλεσε το μάχιμο τμήμα του Εθνικού Απελευ­ θερωτικού Μετώπου (ΕΑ Μ ), μιας μαζι­ κής αντιστασιακής οργάνωσης η οποία είχε δημιουργηθεί και καθοδηγείτο από το ΚΚΕ. Ο ΕΛ Α Σ αποτέλεσε την κύ­ ρια δύναμη αντίστασης κατά των δυνά­ μεων κατοχής και αφού εξόντωσε μι­ κρότερες αντιστασιακές οργανώσεις (με εξαίρεση τον Ε Δ Ε Σ του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρ6α) κατόρθωσε να μο­ νοπωλήσει τον χώρο της αντίστασης. Οι αντάρτες του ΕΛ Α Σ κατά την περίο­ δο 1941-43 εφοδιάζονταν με όπλα, χρ ή ­ ματα και στολές από τους Βρετανούς. Μ έρος του οπλισμού τους προερχόταν από γερμανικά και ιταλικά λάφυρα. Διέ­ θεταν τυφέκια Mauser 98k και Lee Enfield, υποπολυβόλα Schmeisser και Sten, πολυβόλα Vickers και MG34, κα­ θώς και ποσότητα μικρών γερμανικών όλμων. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, το 1943, οι αντάρτες κυρίευ­ σαν μεγάλο αριθμό ιταλικών όπλων και μερικά πεδινά πυροβόλα. Μετά την α­ ποτυχία των κομμουνιστών να καταλά­ βουν ενόπλως την εξουσία, τον Δ εκ έμ ­ βριο του 1944, με τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος 1945), που υπεγράφη μεταξύ των αντίμαχο μένων παραδόθηκε μεγάλος αριθμός τυφ ε­ κίων και πολυβόλων στις κρατικές αρ­ χές. Τα όπλα αυτά ήταν κυρίως ιταλικής κατασκευής ή χρονολογούντο από την

εποχή των Βαλκανικών Πολέμων. Τον υ­ πόλοιπο οπλισμό τους οι κομμουνιστές τον συσκεύασαν και τον έκρυψαν επιμελώς σε διάφορα σημεία της χώρας, περιμένοντας το σύνθημα για την εκ νέου έναρξη των εχθροπραξιών, τον λεγόμενο «Τρίτο Γύρο». Το 1946 οι δυνάμεις των ανταρτών έλαβαν την ονομασία Δ Σ Ε και άρχισαν επιθετικές ενέργειες σε απομονωμένα στρατιωτικά φυλάκια και σταθμούς χω­ ροφυλακής. Οι αντάρτες δρούσαν σε αποσπάσματα 50-80 ανδρών τα οποία συντονίζονταν από περιφερειακά επι­ χειρησιακά κέντρα τα οποία ονομάζο­ νταν στρατηγεία. Το 1947, κατόπιν της επιμονής του Νίκου Ζαχαριάδη (Γ Γ του Κ Κ Ε) και παρά τις αντιρρήσεις του αρ­ χιστρατήγου του Δ Σ Ε Μάρκου Βαφειάδη, ο στρατός των ανταρτών κατέβαλε μια σοβαρή προσπάθεια να μετατραπεί σε τακτικό. Δημιουργήθηκαν ταξιαρ­ χίες με δύναμη 750-1.300 ατόμων οι ο­ ποίες αποτελούντο από τέσσερα τάγ­ ματα. Το 1948 δημιουργήθηκαν και με­ ραρχίες. Το σύστημα διοίκησης των μο­ νάδων, σύμφωνα με το σοβιετικό πρό­ τυπο, ήταν δυαδικό. Τις αποφάσεις τις έπαιρνε ο στρατιωτικός διοικητής σε συνεργασία με τον πολιτικό επίτροπο (καθοδηγητή) της μονάδας. Λόγω έλ­ λειψης ανώτερων αξιωματικών (γεγο­ νός που διαπιστώθηκε κατά τη διάρ­ κεια της Κατοχής) πολλοί πολιτικοί επί­ τροποι εκτελούσαν και χρέη στρατιωτι­ κών διοικητών και ονομάστηκαν καπε­ τάνιοι (ονομασία που παραπέμπει σα­ φώς στην Επανάσταση του 1821). Αλλοι

από αυτούς έδειξαν μεγάλες στρατιω­ τικές αρετές και άλλοι χαρακτηριστική ανικανότητα. Ολοι όμως είχαν έλλειψη στρατιωτικής παιδείας ώστε να μπορέ­ σουν να διοικήσουν μεγάλους σχηματι­ σμούς, στερούντο δε της ικανότητας συντονισμού των διαφόρων όπλων (π.χ. επίθεση πεζικού με την αποτελεσματι­ κή υποστήριξη πυροβολικού). Οι καπε­ τάνιοι έφεραν διάφορα αγωνιστικά ψευδώνυμα: καπετάν Κίσαβος (Γιώργης Μπλάνας), καπετάν Κίκιτσας (Σαράντης Πρωτόπαπας), καπετάν Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης) κλπ. Μετά την ήττα των κομμουνιστών από τις κυβερνητικές δυνάμεις και μέ­ χρι πρόσφατα υπήρξε μια κακόβουλη προπαγάνδα ώστε να παρουσιαστούν οι δυνάμεις των ανταρτών ως συμμο­ ρίες κακοποιών. Η ιστορική πραγματι­ κότητα όμως είναι διαφορετική. Οι α­ ντάρτες διέθεταν αφθονία ατομικού ο­ πλισμού, πολυβόλων και ατομικών όλ­ μων. Οι περισσότεροι φορούσαν ελλη­ νικές ή βρετανικές στολές και δ ιέθε­ ταν άρτια επιμελητεία, διαβιβάσεις και υγειονομικές υπηρεσίες. Η πειθαρχία ήταν αυστηρή και η εκπαίδευση ικανο­ ποιητική, αφού τις ανταρτικές δυνά­ μεις στελέχωνε ικανός αριθμός πρώην υπαξιωματικών (λοχίες και δεκανείς) του Ελληνικού Στρατού. Κατά την πε­ ρίοδο 1947-49, σύμφωνα με τις εκτιμή­ σεις Γιουγκοσλάβων κομμουνιστών, οι αντάρτες είχαν λάβει ως βοήθεια από την κυβέρνηση Τίτο 35.000 τυφέκια, 3.500 πολυβόλα, 100 πεδινά και ορεινά πυροβόλα των 75 και των 105 mm, 7.000

63

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού πάνω σε μουλάρια στα βουνά της Πίνδου. Λόγω

ßQ es®

έλλειψης δρόμων χρησιμοποιή&ηκαν ευρυτατα και ο/το τις δυο παραταξεις αλόγα και μουλαρια.

Αντάρτες χειρίζονται ένα υδρόψυκτο πολυβόλο Vickers. Αν και δύσκολο στη μεταφορά του TQ Wcifersπαρέμενε ένα αξιόπιστ0 όπλο.

φορητά αντιαρματικά γερμανικής προ­ έλευσης (panzerfaust), 10.000 νάρκες και ρουχισμό για 12.000 άνδρες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Γ Ε Σ η δύναμη των ενόπλων ανταρτών ανερ­ χόταν στις αρχές του 1947 σε 17.000 άν­ δρες. Οι εκτιμήσεις των αριστερών συγγραφέων για τις δυνάμεις του Δ Σ Ε κατά την ίδια περίοδο αναφέρουν παρατακτή δύναμη 10.000 ανδρών και 8.000 μέλη πολιτικών οργανώσεων Κ Κ Ε τα οποία Βρίσκονταν σε περιοχές που έλεγχαν οι αντάρτες και είχαν αναλάβει διοικητικά καθήκοντα. Βρετανι­ κές πηγές ανεβάζουν τη δύναμη του Δ Σ Ε σε 23.000 μαχητές και 8.000 σε ε ­ φεδρεία, ενώ προσθέτουν και 50.000 μέλη πολιτικών οργανώσεων (οι αριθ­ μοί αυτοί κατά τη γνώμη μας είναι υπερβολικοί). Ο μεγαλύτερος αριθμός χων ανταρτών ήταν συγκεντρωμένος στα ορεινά συγκροτήματα της Πίνδου (Γράμμος, Βίτσι), στα όρη της Μ α κεδο­ νίας (Βέρμιο, Πιέρια) και της Θράκης (Καϊμακτσαλάν, Μπέλες) και σε ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας (Ολυμπος, Χάσια). Μικρότερος αριθμός υπήρχε στη Ρούμελη (Οθρυς, Αγραφα), στην Πελο­ πόννησο (Πάρνωνας, Ταΰγετος) και στην ορεινή Κρήτη.

του γενικού γραμματέα σε ηλικία μόλις 31 ετών. Το 1936 το καθεστώς Μεταξά τον συνέλαβε και τον φυλάκισε στην Κέρκυρα. Το 1941, μετά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, ο Ζα­ χαριάδης κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες παραδόθηκε στους Γερμα­ νούς και κλείστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, από όπου απελευθερώ θηκε το 1945 από τα αμε­ του ρικανικά στρατεύματα. Ο Μάρκος Βαφειάδης τον κατηγόρησε ότι στο Ντα­ χάου συνεργάστηκε με τους Γερμα­ νούς δεσμοφύλακές του και έτυχε ευ ­ νοϊκής μεταχείρισης. Ο Ζαχαριάδης έ ­ δωσε το σύνθημα για την έναρξη του Τρίτου Γύρου και ταυτόχρονα την εντο­ λή στα ανώτατα στελέχη του Κ Κ Ε να εγκαταλείψουν τις πόλεις και να ενω­ θ ού ν με τους αντάρτες στα βουνά. Στην εντολή αυτή δεν μπόρεσε να υπα­ κούσει μεγάλος αριθμός στελεχών του Κ Κ Ε επειδή είχαν συλληφθεί από τις κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας. Στην 3η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κ Κ Ε που συνήλθε στα βουνά της Πίνδου στις 12 Σεπτεμβρίου 1947 ο Ζαχαριάδης καθόρισε το επιχει­ ρησιακό σχέδιο του Δ Σ Ε το οποίο πήρε την κωδική ονομασία «Σχέδιο Σ». Το σχέδιο αυτό ήταν πραγματικά φιλόδο­ ξο. Προέβλεπε την αύξηση της δύνα­ μης των κομμουνιστών σε 50-60.000 άν­ δρες και τη σταδιακή κατάληψη του υ­ ψιπέδου της Κοζάνης και του Μ ετσό­ βου, την αποκοπή της οδικής αρτηρίας Ιωαννίνων-Αρτας και την κατάληψη της δυτικής Ηπείρου. Το σχέδιο έπρεπε να εκτελεσθεί πριν από την άφιξη του πρώτου φορτίου της αμερικανικής βοήθειας σε όπλα και εφόδια, που προβλεπόταν να φθάσει στον Πειραιά περί τα μέσα Νοεμβρίου. Το σχέδιο λάμβανε υπόψη του την υπεροχή των ανταρτών σε όπλα αλλά είχε δύο βασικές αδυναμίες: α) Τα εδά­ φη τα οποία έλπιζε να καταλάβει ο Δ Σ Ε ήταν αραιοκατοικημένα, συνεπώς δεν

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ «Σ» Ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν ένας με­ λαχρινός άνδρας με διαπεραστικά μά­ τια. Γεννήθηκε το 1903 στην Αδριανούπολη και σε νεαρή ηλικία έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Εργά­ στηκε ως ναυτεργάτης στην Κωνστα­ ντινούπολη και από το 1929 μέχρι το 1931 σπούδασε σε πανεπιστήμιο στη Σοβιετική Ενωση. Στην Ελλάδα εμφανί­ σθηκε το 1932. Η εξέλιξή του μέσα στους κόλπους του Κομμουνιστικού Κόμματος ήταν ταχύτατη. Κατέλαβε διαδοχικά τη θέση του προέδρου της κομμουνιστικής νεολαίας, θέση στη Γε­ νική Γραμματεία του Κ Κ Ε και τη θέση ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

θα υπήρχε αρκετός αριθμός ατόμων τα οποία εθελοντικά ή με τη βία θα πύ­ κνωναν τις τάξεις των ανταρτών, β) Οι επιχειρήσεις αυτές προϋπέθεταν την ύπαρξη ικανού αριθμού αξιωματικών οι οποίοι θα είχαν εμπειρία στον συντονι­ σμό των διαφόρων ανταρτικών στρα­ τιωτικών τμημάτων και στον συντονι­ σμό των όπλων μεταξύ τους. Τέτοια ά­ τομα δεν υπήρχαν στις τάξεις του Δ ΣΕ. Το σχέδιο του Ζαχαριάδη εγκρίθηκε από την πλειοψηφία της Ολομέλειας και οι στρατιωτικοί διοικητές του Δ Σ Ε ανέλαβαν να επεξεργαστούν τις λεπτο­ μέρειες και να το υλοποιήσουν.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ «ΤΕΡΜΙΝΟΥΣ» ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΜΕΤΣΟΒΟΥ Οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν εξα­ πολύσει από την άνοιξη του 1947 μια σειρά επιθέσεων με σκοπό την εκκαθά­ ριση της Κεντρικής Μακεδονίας από τις δυνάμεις των ανταρτών. Το σχετικό σχέ­ διο, με την κωδική ονομασία «Τέρμινους», είχε πενιχρά αποτελέσματα. Συ­ νολικά αναλήφθηκαν 31 υποεπιχειρήσεις οι οποίες έφεραν ονομασίες που­ λιών (Αετός, Κύκνος, Πελαργός, Ιέραξ κ.ά.). Οι αντάρτες κατόρθωναν πάντα να διαφεύγουν από τον κυβερνητικό κλοιό και επέστρεφαν στα ορμητήριά τους α­ φού ο ΕΣ είχε εγκαταλείψει την περιο­ χήΣτα τέλη Ιουνίου άρχισε η επιχείρη­ ση «Κόραξ» με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Γράμμου. Η VIII Μεραρχία Ηπείρου υπό τον στρατηγό Θωμά Πετζόπουλο, συνεπικουρούμενη από δύο ακόμη μεραρχίες του Β' Σώματος Στρα­ τού, εισέβαλε στα μέχρι τότε απόρθητα «ανταρτικά φρούρια». Τις δυνάμεις του Δ Σ Ε διοικούσε ο «στρατηγός» Μάρκος Βαφειάδης (καπετάν Μάρκος), ένας λεπτός μελαχρινός άνδρας με διαπεραστικά γαλάζια μάτια.

Δυνάμεις του ΕΣ φρουρούν αμαξοστοιχία. Το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και οι συρμοί ήταν δύο από τους κύριους στόχους του ΔΣΕ.

Προπαγανδιστική αφίσα του ΔΣΕ. Ο μαχητής είναι οπλισμένος με οπλοπολυβόλο Bren και η αντάρτισσα φέρει γερμανικό υποπολυβόλο ΜΡ40.

Ο Βαφειάδης είχε ευχάριστο παρουσιαστικό και οι χαμηλοί τόνοι της φωνής του έκρυβαν έναν άνθρωπο με αδάμα­ στη θέληση και οξυδέρκεια. Γεννήθηκε το 1906 στη Θεοδοσία του Εύξεινου Πό­ ντου. Το 1923 μετανάστευσε στη Θεσσα­ λονίκη. Εντάχθηκε στο Κ Κ Ε σε ηλικία 18 ετών και για μικρό διάστημα εργάστηκε ως καπνεργάτης στην Καβάλα. Το 1936 συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γαύδο, ένα μικρό νησί νότια της Κρήτης. Το 1941, με τη γερμανική κατοχή, δραπέ­ τευσε και επέλεξε να κρυφτεί στη Θεσ­ σαλονίκη. Το 1943 με εντολή του Πολιτι­ κού Γραφείου του ΚΚΕ ανέβηκε στο βουνό, έγινε καθοδηγητής της X Μακε­ δονικής Μεραρχίας του ΕΛ Α Σ και το κα­ λοκαίρι του 1944 καπετάνιος της Ομά­ δας Μεραρχιών Μακεδονίας με στρα­ τιωτικό διοικητή τον Ευριπίδη Μπακιρ-

τζή (που ονομαζόταν «κόκκινος συνταγματάρχης» και ήταν απότακτος αξίωματικός). Το 1944 η ηγεσία του Κ Κ Ε με εντολή της απαγόρευσε στις δυνάμεις του Μάρκου Βαφειάδη να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, την οποία υπεράσπιζε ολιγάριθμη βρετανική φρουρά. 0 Βαφειάδης αν και αυτοδίδακτος στρατηγός χαρακτηριζόταν από τόλμη και ικανότητα να προβλέπει τις κινήσεις του αντιπάλου και ήταν άριστος σε επίπεδο τακτικής. Επασχε όμως, όπως όλοι οι ηγέτες του Δ Σ Ε, από έλλειψη στρατιωτικής παιδείας και υστερούσε στη διοίκηση και στον συντονισμό μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών. Αντέδρασε στη μετατροπή του Δ Σ Ε από ανταρτικό σε τακτικό στρατό, δεν τόλμησε όμως να διαφωνήσει ανοικτά με τον Ζαχαριάδη. Ισως εκεί βρισκόταν η μεγάλη αδυ-

ναμία του Μάρκου Βαφειάδη: υπάκουγε πάντα στις διαταγές των ανωτέρων του ακόμη και εάν θεωρούσε ότι ήταν λαν­ θασμένες. Ο Βαφειάδης διέβλεψε ότι αν η επι­ χείρηση «Κόραξ» πετύχαινε θα είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του Γράμμου και προχώρησε σε τολμηρή κίνηση αντι­ περισπασμού. Αφησε τέσσερα τάγματα μειωμένης σύνθεσης για τη φρούρηση του Γράμμου και με τις υπόλοιπες δυνά­ μεις του σχημάτισε δύο ισχυρούς σχη­ ματισμούς οι οποίοι θα εισέδυαν στα νώτα της VIII Μεραρχίας στην Ηπειρο. Τη νύκτα της 12ης προς τη 13η Ιουλί­ ου ισχυρές δυνάμεις ανταρτών διασκόρπισαν εναν λοχο του ΕΣ και κατελαβαν τη γέφυρα Μπουραζάνη από την ο­ ποία περνούσε η κύρια οδική αρτηρία που συνέδεε την Κόνιτσα με τα Ιωάννι­ να. Η διοίκηση της VIII Μεραρχίας αντέδρασε αμέσως αποσύροντας τμήματα από την περιοχή του Γράμμου, τα οποία προσέβαλαν τα νώτα των ανταρτικών δυνάμεων που εκινούντο προς το Καλπάκι. Η παρουσία ανταρτικών δυνάμεων κοντά στην πόλη των Ιωαννίνων προκάλεσε πανικό στους κατοίκους της αλλά και στις στρατιωτικές αρχές της πόλης, οι οποίες διατάχθηκαν να καταστρέψουν τα απόρρητα έγγραφα της διοίκησης και να αναχωρήσουν από την πόλη. Ο πυκνός καπνός που έβγαινε από τα παράθυρα του διοικητηρίου της Μεραρχίας (από τα έγγραφα που καίγονταν) οδήγησε πολλούς κατοίκους της πόλης στο συμπέρασμα ότι επίκειτο η πτώση των Ιωαννίνων. Πολλοί κάτοικοι ετοιμάστηκαν να εγκαταλείψουν με τις οικογένειές τους την πόλη. Ο πανικός μεταδόθηκε στην Αθήνα, Ο βασιλιάς Παύλος έσπευσε στα γραφεία του Γενικού Επιτελείου όπου ενα-

65 ■**

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ββ mmmmm

γωνίως ζήτησε να πληροφορηθεί αν κιν­ δύνευε η πόλη των Ιωαννίνων. Του απά­ ντησαν καθησυχαστικά ο βοηθός ανα­ πληρωτής αρχηγού ΓΕΣ, υποστράτηγος Τσακαλώτος, και ο συνταγματάρχης Λάμαρης του Γραφείου Επιχειρήσεων. Οι δυνάμεις των ανταρτών, αφού έ­ φθασαν σε απόσταση 22 χλμ. από τα Ιω­ άννινα, στράφηκαν προς τα ανατολικά με κατεύθυνση προς τα Γρεβενά. Οι α­ ντάρτες δοκίμασαν να καταλάβουν τα Ιωάννινα αλλά η άμυνα της ισχυρής φρουράς της ήταν τόσο σθεναρή ώστε αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν προς την Πίνδο μέσα σε κατακλυσμιαία βρο­ χή, εγκαταλείποντας 120 συντρόφους τους νεκρούς και 90 αιχμαλώτους. Ισχυρές κυβερνητικές ενισχύσεις κατέφθασαν από την Καλαμπάκα και την Αθήνα και άρχισαν να καταδιώκουν τις δυνάμεις των ανταρτών, που συγκε­ ντρώθηκαν πάλι στους ορεινούς ό­ γκους του Γράμμου και του Βίτσι. Σε με­ γάλη πολιτικοστρατιωτική σύσκεψη που έγινε στις αρχές Οκτωβρίου του 1947 στον Βόλο, παρουσία και του βασιλιά, α­ ποφασίστηκε η εκτέλεση συντονισμέ­ νης επιχείρησης για την εκκαθάριση του Γράμμου και του Βίτσι. Τονίστηκε η ανάγκη απόκτησης, από τον ΕΣ, περισ­ σότερων ορεινών πυροβόλων, η μετα­ τροπή μεραρχιών πεζικού σε ορεινές μετά από κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού τους και η έμφαση της εκ­ παίδευσης του πεζικού σε νυκτερινές ε­ πιχειρήσεις. Στις 22.00 της 18ης Οκτωβρίου 1947 η περιοχή γύρω από το χωριό Χρυσοβίτσα στις παρυφές του Μετσόβου σεί­ στηκε από πυρά αυτομάτων όπλων και πολυβόλων. Δέκα τάγματα ανταρτών (3.000 άνδρες περίπου) προερχόμενα από τα αρχηγεία Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου πραγματοποί­ ησαν επίθεση για την κατάληψη του Μ ε­ τσόβου και των γύρω υψωμάτων, καθώς και για την αποκοπή των οδικών αρτη­ ριών που συνέδεαν το Μέτσοβο με τα Ιωάννινα και την Καλαμπάκα. Το Γ Ε Σ δ έ­ χθηκε καταιγισμό αντιφατικών πληρο­ φοριών σχετικά με τις κινήσεις των α­ νταρτών και συμπέρανε ότι αυτοί πραγ­ ματοποιούσαν αναδιάταξη των δυνάμεών τους. Μερικές αναφορές έλεγαν ότι οι αντάρτες «ετοιμάζουν κάτι το σοβαρόν», χωρίς όμως να προσδιορίζεται τι ήταν αυτό. Τις δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού στην περιοχή αποτελούσε η 75η Ταξιαρ­ χία της VIII Μεραρχίας υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δόβα. Η Ταξιαρχία ήταν κατεσπαρμένη σε πολλά σημεία κατά μήκος της δημοσίας οδού, ενώ το 584 Τάγμα Πεζικού (ΤΠ) υπό τη διοίκηση ενός γενναίου αξιωμα­ τικού, του αντισυνταγματάρχη Γεωργί­ ου Παλλαντά, είχε λάβει θέσεις στα υ­ ψώματα Καρακόλι και Τσούμα, στις πα­ ρυφές της κωμόπολης. Το Μέτσοβο υ­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

περάσπιζαν μικρή δύναμη του Τάγμα­ τος, αποσπάσματα χωροφυλάκων και άνδρες των MAY Τη νύκτα της 18ης Οκτωβρίου οι κομμουνιστές εξαπέλυσαν άγριες επι­ θέσεις για την κατάληψη των δύο υψω­ μάτων, οι οποίες αποκρούστηκαν από το τάγμα Παλλαντά. Οι επιθέσεις συνε­ χίστηκαν με αμείωτη ένταση το πρωί της επομένης. Οι αντάρτες προσπαθού­ σαν να πλησιάσουν τις θέσεις των αντι­ πάλων τους ώστε να τις εξουδετερώ­ σουν με χειροβομβίδες. Το ισχυρό πυρ των αμυνομένων όμως τους κρατούσε σε απόσταση. Δυνάμεις του Δ Σ Ε χρησι­ μοποιώντας τον δρόμο της Κατάρας πα­ ρέκαμψαν τις θέσεις των αμυνομένων και κατέλαβαν το χωριό Ανήλιο στην άλ­ λη πλευρά του Μετσόβου. Από εκεί ει­ σέδυσαν στο Μέτσοβο και κατέλαβαν το ανατολικό τμήμα του πριν προσκρού-

σουν στην αντίσταση χωροφυλάκων και ανδρών των MAY Η νύκτα εκείνη ήταν έ­ νας εφιάλτης για τους κατοίκους του Μετσόβου. Οι αντάρτες κατόρθωσαν να καταλάβουν την πόλη, πυρπόλησαν το σχολείο και το κτίριο της χωροφυλακής και άρχισαν να προβαίνουν σε εκτελέ­ σεις εθνικοφρόνων. Ο δήμαρχος, Βασίλης Ζαούσης, φοβούμενος τη σύλληψή του αυτοκτόνησε με το περίστροφό του στο σπίτι του. Την ίδια νύκτα η θέση των στρατιωτών του Παλλαντά άρχισε να γί­ νεται κρίσιμη. Ο εχθρός ήταν πολυάριθ­ μος και άρχισε να παρατηρείται έλλειψη εφοδίων και πυρομαχικών. Οι στρατιώ­ τες δεν μπορούσαν να υδρευτούν από παρακείμενες πηγές διότι αυτές ήταν κάτω από το συνεχές πυρ των όλμων των ανταρτών. Τα μεσάνυκτα της ίδιας ημέρας εμφανίστηκε σαν "από μηχανής θεός" μία διλοχία του 628 ΤΠ, η οποία με σύντονη πορεία έφθασε από το χωριό Βοτονόσι φέρνοντας πολύτιμες ενισχύ­ σεις και πυρομαχικά στους άνδρες του Παλλαντά. Με το ξημέρωμα της 20ής Ο­ κτωβρίου ο Παλλαντάς εξαπέλυσε αντε­ πίθεση με τρεις λόχους για την ανακα­ τάληψη του Μετσόβου. Οι οδομαχίες που επακολούθησαν ήταν σκληρότα­ τες. Πολλά σπίτια είχαν μετατραπεί σε μικρά φρούρια τα οποία έπρεπε να εκ­ καθαριστούν ένα προς ένα με χειροβομ­ βίδες. Το βράδυ της 20ής Οκτωβρίου το Μέτσοβο βρισκόταν στα χέρια του ΕΣ. Σε απάντηση συγχαρητηρίου σήματος από τη διοίκηση της VIII Μεραρχίας ο Παλλαντάς απάντησε: «Οι άνδρες μου και εγώ θα πέσουμε μέχρις ενός αλλά το Μέτσοβο δεν θα γίνει πρωτεύουσα του Μάρκου». Στον τομέα της Χρυσοβίτσας οι επι­ θέσεις των ανταρτών συνεχίζονταν με αμείωτη σφοδρότητα. Στις 23 Οκτωβρί­ ου η Ε Β Α έριξε στο τάγμα του Παλλαντά εφόδια και πυρομαχικά. Δυνάμεις του ΕΣ μέσα σε σφοδρή χιονοθύελλα κατάφεραν να σπάσουν τον κλοιό των ανταρ­ τών στην Κατάρα. Οι τελευταίοι απαγκι­ στρώθηκαν από τις θέσεις τους μαχόμενοι με πείσμα. Τελικά οι μάχες έληξαν στις 6 Νοεμβρίου με νίκη του ΕΣ. Η μάχη του Μετσόβου αποτέλεσε την πρώτη α­ ποτυχία του Δ Σ Ε να καταλάβει την πόλη που θα αποτελούσε την έδρα «του κρά­ τους των βουνών». Ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παλλαντάς είχε γίνει το πρόσωπο της ημέρας. Η μοίρα θα εναπέθετε στα χέρια του δύο μήνες αργό­ τερα την υπεράσπιση της ακριτικής Κό­ νιτσας.

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΗ Ο αντιστράτηγος Δόβας. Τραυματίστηκε σοβαρά κατά τα αρχικά στάδια της μάχης της Κόνιτσας και τη διοίκηση της ταξιαρχίας οι/έλαβε ο αντ/συνταγματάρχης Γεώργιος Παλλαντάς.

Ο Δ Σ Ε απέτυχε στην κατάληψη του Μετσόβου, ο Μάρκος Βαφειάδης όμως είχε πετύχει στον αντικειμενικό σκοπό του. Ο Ε Σ αναγκάστηκε να αποσύρει έξι

Ο Μάρκος Βαψειάδης. Εφερε μεγάλο μερίδιο της ευ&ύνης για την ήττα του ΔΣΕ κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Κατά τη δεκαετία του 1980 επέστρεψε στην Ελλάδα από τις ανατολικές χώρες, όπου ζούσε εξόριστος και εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με το ΠΑΣΟΚ. Πέσανε το 1992.

από τα εννέα τάγματα που χρησιμοποι­ ούσε για την επίθεση στον Γράμμο και να τα στείλει εναντίον των ανταρτών στην περιοχή του Μετσόβου. Επιπλέ­ ον οι αντάρτες είχαν δημιουργήσει τρεις «σφήνες» στα πλευρά και στα νώ­ τα της VIII Μεραρχίας. Η πρώτη βρισκό­ ταν στην οροσειρά της Μουργκάνας, η οποία είχε τη βάση της στα αλβανικά σύνορα, η δεύτερη στο Πωγώνι, όπου οι αντάρτες είχαν τη δυνατότητα παρε­ νόχλησης της οδικής αρτηρίας Ιωαννίνων-Κόνιτσας, και η τρίτη στη θέση Λάκκα Σούλι, από όπου οι αντάρτες μπορούσαν να διακόπτουν περιοδικά την επικοινωνία της Πρέβεζας με τα Ιω­ άννινα. Οι πληροφορίες που έφθασαν στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΕΣ ήταν ανη­ συχητικές. Εφ εραν τον Δ Σ Ε να έχει λά­ βει κατά τον μήνα Οκτώβριο από την κυβέρνηση Τίτο 25 πυροβόλα των 75 mm και δέκα πυροβόλα των 105 mm. Α ­ νέφεραν επίσης ότι επρόκειτο να πραγ­ ματοποιηθεί επίθεση των ανταρτών στα Ιωάννινα. Τα σχέδια του Ζαχαριάδη όμως δεν ήταν τόσο φιλόδοξα. Ως στό­ χο της επίθεσης είχε θέσει την κωμό­ πολη της Κόνιτσας, που απείχε λίγα χι­ λιόμετρα από τα αλβανικά σύνορα. Το τοπίο γύρω από την κωμόπολη είναι ά­ γριο και επιβλητικό. Στα ανατολικά και στα νότια υψώνονται οι ορεινοί όγκοι του Σμόλικα και της Τύμφης. Την περιο­ χή της Κόνιτσας διασχίζει ο ποταμός Α ­ ώος, ο οποίος αφού ενωθεί με τον πα­ ραπόταμό του τον Βοϊδομάτη συνεχίζει την πορεία του στο έδαφος της Αλβα­ νίας. Η Κόνιτσα συνδεόταν με τα Ιωάν­

Οπλισμένοι με υποπολυβόλα Thompson άνδρες του ΕΣ καταστρώνουν σχέδιο επίδεσης.

νινα μέσω Καλπακίου από τη γέφυρα Μπουραζάνη, από όπου περνούσε ο α­ μαξιτός δρόμος. Ενας δύσβατος καρό­ δρομος περνούσε πάνω από τον ποτα­ μό Βοϊδομάτη μέσω μιας μικρής γέφ υ­ ρας και πορευόταν και αυτός προς τα Ιωάννινα. Αυτή ήταν η δεύτερη εναλλα­ κτική οδός επικοινωνίας της Κόνιτσας με τον έξω κόσμο. Η παρουσία, στη Μουργκάνα και στο Πωγώνι, ισχυρών δυνάμεων του Δ ΣΕ, καθώς και η κατο­ χή του Ζαγορίου από τους αντάρτες, καθιστούσαν την Κόνιτσα ευάλωτη σε επίθεση. Στις 24 Δεκεμβρίου σχηματίστηκε στα βουνά του Γράμμου η πρώτη κυ­ βέρνηση των ανταρτών. Πρωθυπουρ­ γός και υπουργός στρατιωτικών ορί­ στηκε ο Μάρκος Βαφειάδης, υπουργός δικαιοσύνης ο Μιλτιάδης Πορφυρογέννης. Τα υπόλοιπα μέλη της κυβέρνησης ήταν μέλη του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ. Τη μοναδική εξαίρεση αποτελούσε ο χειρουργός Πέτρος Κόκκαλης (πα­ τέρας του σημερινού επιχειρηματία Σωκράτη Κόκκαλη), ο οποίος ορίστηκε υπουργός πρόνοιας αν και δεν ήταν μέ­ λος του ΚΚΕ. Το σκηνικό είχε στηθεί. Εμ ενε μόνο η κατάληψη, από τον Δ Σ Ε , μιας ελληνι­

κής πόλης η οποία θα αποτελούσε την πρωτεύουσα της «κυβέρνησης των βουνών». Η ευθύνη του τομέα της Κόνιτσας ανήκε στην 75η Ταξιαρχία υπό τη διοί­ κηση του συνταγματάρχη (ΠΖ) Κωνστα­ ντίνου Δόβα. Η Ταξιαρχία διέθετε δύο τάγματα για την άμυνα της Κόνιτσας: το 582 ΤΠ και το 584 ΤΠ, το οποίο διοι­ κούσε ο αντισυνταγματάρχης Παλλαντάς. Υπήρχαν επίσης μέσα στην κωμό­ πολη μικρή δύναμη χωροφυλακής, έ­ νας λόχος MAY και στοιχεία όλμων. Οι α­ μυνόμενοι διέθεταν και δύο πεδινά πυ­ ροβόλα. Το σύνολο των κυβερνητικών δυνάμεων έφθανε τους 1.300 άνδρες. Σε πολλούς από αυτούς είχαν χορηγη­ θεί εορταστικές άδειες εν όψει των Χριστουγέννων κι έτσι ο αριθμός των οπλιτών και των αξιωματικών που βρί­ σκονταν στις θέσεις τους ήταν σημα­ ντικά χαμηλότερος. Πολίτες και στρα­ τιώτες ετοιμάστηκαν να γιορτάσουν τη γέννηση του Θεανθρώπου. Οι προφυ­ λακές των κυβερνητικώ ν δυνάμεων δεν είχαν παρατηρήσει ύποπτες κινή­ σεις ανταρτών κοντά στην Κόνιτσα.

67 ■»

Η ΜΑΧΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

te p o n / ta T Q '

Σ Χ Η Μ Α Τ ΙΚ Η Η Μ ΑΧΗ

ΤΗΣ

Π ΑΡΑΣΤΑΣΗ Κ Ο Μ ΙΤ Χ Α Χ

2S4e«*.^fioo |q^7- tlorouppiou l«W8 * riajiq εβ»ι«ί οϋώ liUQwivnw-KbvnWS HnoufaiQvn .

“ ' ΥησιυπΦ0(τ5 |λ«>ιϊ Ρομηόκ«· ^ Ηπι646€& ampniv. Kopies afJwnKei &tsis φρο^ι» fYi6*u6eii Εθνικού προτού.

68 asm

Στις έξι το πρωί της 25ης Δεκεμβρί­ ου δύο Ταξιαρχίες (32 και 16) του ΔΣΕ, δύναμης 2.300 ανδρών, υποστηριζόμενες από δέκα πυροβόλα των 75 mm και στοιχεία αντιαεροπορικών πυροβόλων, καλά εξοπλισμένες με υποπολυβόλα, α­ ντιαρματικά Panzerfaust, χειροβομβίδες και πολυβόλα επιτέθηκαν στην Κόνι­ τσα. Οι αντάρτες είχαν μετακινηθεί α­ θόρυβα στις θέσεις εξόρμησης κατά τη διάρκεια της νύκτας. Ολοι ήταν καλά εκπαιδευμένοι, φανατικοί και αποσκοπούσαν στη συντριβή «των μοναρχοφασιστικών στοιχείων» και στην απελευ­ θέρωση της Κόνιτσας ως πρώτο βήμα για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον «ζυγό των ιμπεριαλιστών». Τις

Αντάρτες μάχονται με ατομικούς όλμους. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Σχηματική αναπαράσταση της μάχης της Κόνιτσας (από το βιβλίο του Α.Ζαούση Ή τραγική αναμέτρηση").

δύο αυτές ταξιαρχίες διοικούσαν δύο ι­ κανοί διοικητές του Δ ΣΕ, ο Γιώργης Σο­ φιανός της 32 Ταξιαρχίας και ο καπετά­ νιος Δημήτρης Ζυγούρας της 16 Ταξιαρ­ χίας (που έφ ερε το αγωνιστικό ψευδώ­ νυμο Παλαιολόγος). Τη μάχη διηύθυνε ο Μάρκος Βαφειάδης από το στρατη­ γείο του στην Καστάνιανη, που απείχε 17 χλμ. από την Κόνιτσα. Για πρώτη φο­ ρά ο Βαφειάδης παραμέρισε τους στρα­ τιωτικούς διοικητές και ανέλαβε προ­ σωπικά τη διεύθυνση της μάχης. Οι αντάρτες έφθασαν απαρατήρη­ τοι σε απόσταση 300 μέτρων από τα πρώτα σπίτια της κωμόπολης. Τους αντιλήφθηκαν οι σκοποί, οι οποίοι σήμαναν συναγερμό και τα πυκνά πυρά των αμυνομένων ματαίωσαν την πρώτη επι­ θετική προσπάθεια των ανδρών του ΔΣΕ. Από την αρχή οι αντάρτες επικε­ ντρώθηκαν στην κατάληψη δύο υψωμά­ των, του Τσούρνικο και της Ιτιάς, τα ο­ ποία αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λί­ θο του αριστερού τμήματος της αμυ­ ντικής περιμέτρου της Κόνιτσας. Το

Τσούρνικο καταλήφθηκε σχεδόν αμέ­ σως από άνδρες της 32ης Ταξιαρχίας του Δ Σ Ε υπό τον Γ Σοφιανό. Οι άνδρες του 584 ΤΠ όμως απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις που αποσκοπούσαν στην κα­ τάληψη της Ιτιάς. Η άλλη Ταξιαρχία του Δ Σ Ε υπό τον Παλαιολόγο κτύπησε αιφ­ νιδιαστικά τη γέφυρα Μπουραζάνη που εφρουρείτο από έναν λόχο πεζικού και έναν λόχο MAY Η επίθεση ήταν τόσο σφοδρή ώστε οι μονάδες των κυβερνη­ τικών μέσα σε δύο ώρες διαλύθηκαν και όλοι οι αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί σκοτώθηκαν. Ελάχιστοι άνδρες κατόρ­ θωσαν να διαφύγουν στα γύρω υψώμα­ τα. Ο Παλαιολόγος προώθησε δυνάμεις προς τα νότια του δρόμου Κόνιτσας-Ιωαννίνων καταλαμβάνοντας τα υψώματα Βίγλα, Πελεκάνια και Μαυροβούνι. Με την έναρξη, συνεπώς, της επίθεσης η κεντρική οδός Κόνιτσας - Ιωαννίνων βρισκόταν στα χέρια των ανταρτών. Προς το μεσημέρι των Χριστουγέν­ νων ο συνταγματάρχης Δόβας άρχισε να επιθεωρεί τις αμυντικές του θέσεις. Το όχημά του προσέκρουσε σε νάρκη και ο ίδιος τραυματίστηκε σοβαρά στα πόδια και διακομίσθηκε σε νοσοκομείο εκστρατείας (αργότερα διετέλεσε αρ­ χηγός Γ Ε Ε Θ Α και ήταν ένας από τους πρωτεργάτες του αποτυχόντος βασιλι­ κού πραξικοπήματος κατά των συνταγ-

Βουλγαρία Γιουγκοσλαβία

Τουρκία

•εσσαλονίι

° Ρ ο ς Γράμμος • Κόνιτσα

Λάρισ< Ιωάννινα

Καρδίτσα

J

Κόρινθος Τρίπολη

I

I Π εριοχές δράσης του Δ ΣΑ Σιδηροδρομ ική γραμμή

Χάρτης των περιοχών που έλεγχε ο ΔΣΕ κατά τα έτη 1946-47.

ματαρχών, τον Δεκέμβριο του 1967). Η ευθύνη της υπεράσπισης της Κό­ νιτσας έπεσε στους ώμους του αντισυνταγματάρχη Παλλαντά, ο οποίος ζήτη­ σε από τη διοίκηση της VIII Μεραρχίας να του επιτραπεί να παραμείνει στη δι­ οίκηση του Τάγματος στην Ιτιά, όπου οι αντάρτες συνέχιζαν τις σφοδρές επιθέσεις μέχρι τη νύκτα. Το πυροβολικό του Δ Σ Ε έβαλλε συ­ νεχώς κατά της πόλης, ενώ ένα από τα πυροβόλα των αμυνομένων υπέστη ε­ μπλοκή και το άλλο σίγησε λόγω έλλει­ ψης βλημάτων. Ο διοικητής Στρατιάς, αντιστράτη­ γος Βεντήρης, διέταξε τα μαχητικά Spitfire να εκτελέσουν αποστολές εγ­ γύς υποστήριξης των υπερασπιστών της Κόνιτσας και τα μεταγωγικά Dakota να πραγματοποιήσουν ρίψεις εφοδίων και πυρομαχικών. Για πρώτη φορά οι Ελ­ ληνες πιλότοι δέχθηκα ν αντιαεροπορι­ κά πυρά από τις δυνάμεις του Δ ΣΕ. Τη δεύτερη ημέρα της μάχης η πίε­ ση στο ύψωμα Ιτιά είχε γίνει ασφυκτική. Ο Παλλαντάς διέταξε τα τμήματα του 584 ΤΠ να συμπτυχθούν και να εγκαταλείψουν το ύψωμα. Η σύμπτυξη έγινε το βράδυ της 26ης Δεκεμβρίου, αλλά οι α­ ντάρτες το αντιλήφθηκαν μόλις το πρωί της επομένης. Το πρωί της 27ης Δεκεμβρίου η αμυ­ ντική περίμετρος της Κόνιτσας είχε

στενέψει επικίνδυνα. Ο ΕΣ είχε υπό την κατοχή του το κέντρο της πόλης και δύο υψώματα: τον Αγιο Αθανάσιο και τον Προφήτη Ηλία. Οι αντάρτες επιτίθεντο κατά κύματα και διεξάγονταν σκληρές μάχες σώμα με σώμα. Σφοδρή επίθεση του Δ Σ Ε στην περιοχή Καλπακίου αποκρούστηκε από 170 άνδρες του 581 ΤΠ (το τάγμα αυτό είχε διατεθεί στην 75η Ταξιαρχία) και δυνάμεις χωρο­ φυλάκων. Ηταν φανερό όμως ότι οι αμυ­ νόμενοι δεν μπορούσαν να αντέξουν για πολύ. Οι σφοδρές επιθέσεις ενα­ ντίον των δύο υψωμάτων αποκρούστηκαν. Οι αντάρτες άλλαξαν τον άξονα της επίθεσής τους και εισέδυσαν στη νοτιοδυτική πλευρά της κωμόπολης, ό­ που 200 από αυτούς κατόρθωσαν να κα­ ταλάβουν μερικά σπίτια στην είσοδό της και οχυρώθηκαν σε αυτά. Το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου με τη χρήση αντιαρματικών Piat ο ΕΣ κατόρ­ θωσε να ανακαταλάβει τα σπίτια που κατείχαν οι αντάρτες. Μέχρι το βράδυ η κατάσταση είχε σταθεροποιηθεί. Ομως τάγμα ανταρτών εισέδυσε στην βορειο­ δυτική παρυφή της Κόνιτσας, στη θέση Μακροβούνι, την οποία κατέλαβε με νυκτερινή έφοδο εξοντώνοντας έναν λόχο στρατού που την υπεράσπιζε και φονεύοντας τον διοικητή του. Ολη τη νύκτα τμήματα της Ταξιαρχίας προσπα­ θούσαν να αποτρέψουν τη διείσδυση

των ανταρτών από τη θέση Μακροβού­ νι, γεγονός που επιτεύχθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 29ης Δ εκ εμ ­ βρίου. Στο μεταξύ η 43η Ταξιαρχία του ΕΣ προερχόμενη από το Μέτσοβο διεξήγε σκληρές μάχες με τμήματα του Παλαιολόγου στις οχυρές θέσεις του Καλπακίου με σκοπό να τα εκτοπίσει από εκεί και να βαδίσει προς ανακούφιση της πολιορκημένης πόλης. Για τον σκοπό αυ­ τό με διαταγή της VIII Μεραρχίας βάδι­ ζαν προς λύση της πολιορκίας όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις της χωροφυλακής και τέσσερις λόχοι καταδρομών. Το πρωί της 29ης Δεκεμβρίου επι­ κράτησε μια απατηλή ηρεμία στην πό­ λη. Οι αντάρτες ανασύνταξαν τις δυνά­ μεις τους για την αποφασιστική επίθε­ ση. Αυτή προγραμματίστηκε για τις 31 του μήνα. Ο χρόνος όμως κυλούσε σε βάρος του Δ ΣΕ. Την ίδια ημέρα δυνά­ μεις του ΕΣ κατέλαβαν με την ξιφολόγ­ χη το ύψωμα της Γκραμπάλας στην οδό Καλπακίου-Κόνιτσας. Τα μεσάνυχτα της 28ης Δεκεμβρίου μετά από σύντονες πορείες οι άνδρες των ΛΟ Κ είχαν φθάσει στο χωριό Ανω Ραβένα, στα δυτικά της οδού Καλπακίου - Κόνιτσας, βρέθηκαν στα μετόπι­ σθεν των ανταρτών και πραγματοποιώ­ ντας νυκτερινή επίθεση ανέτρεψαν τις οπισθοφυλακές του Δ Σ Ε. Το πρωί της 30ής Δεκεμβρίου οι άνδρες του Παλαιολόγου είχαν στα νώτα τους άνδρες των ΛΟΚ. Το πρωί της ίδιας ημέρας οι α­ ντάρτες, με την υποστήριξη πυρών από πυροβόλα και όλμους, πραγματοποίη­ σαν σφοδρές επιθέσεις για την κατάλη­ ψη του Προφήτη Ηλία συναντώντας τη σκληρή αντίσταση αξιωματικών και οπλιτων του ΕΣ. Διοικητης των τελευταιων ήταν ο ταγματάρχης Περίδης, ένας γενναίος άνδρας που είχε διακριθεί στις τάξεις του Ε Δ Ε Σ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Ο Περίδης είχε πολεμήσει ε­ ναντίον των κομμουνιστών κατά τη διάρκεια της Κατοχής και γνώριζε την τακτική του αντιπάλου. Στο τέλος της ημέρας οι υπερασπι­ στές του υψώματος είχαν φθάσει στα ό­ ρια της αντοχής τους. Τα περισσότερα σπίτια της Κόνιτσας είχαν μετατραπεί σε μικρά φρούρια που ανθίσταντο στα κύματα των επιτιθεμένων. Μια σφοδρή επίθεση των ανταρτών τούς επέτρεψε να καταλάβουν τμήμα της πόλης. Οι πολιορκημένοι αναγκάστηκαν να σχηματί­ σουν μια δεύτερη γραμμή άμυνας στα στενά δρομάκια της Κόνιτσας. Λίγο πριν ξημερώσει η 31η Δ εκ εμ ­ βρίου άρχισε η μεγάλη επίθεση του Δ Σ Ε, που επικεντρώθηκε στα υψώματα του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Αθανα­ σίου. Οι αντάρτες κατόρθωσαν να κατα­ λάβουν μικρό τμήμα του δευτέρου υ­ ψώματος αλλά δεν μπόρεσαν να προχω­ ρήσουν. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν σώμα με σώμα μέχρι το βράδυ με απώ-

69 ■■■

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

JQ ■■

λείες και από τις δύο πλευρές, χωρίς οι επιτιθέμενοι να καταλάβουν τα υψώμα­ τα. Στις 19.50 της 31ης Δεκεμβρίου ακούστηκαν ζητωκραυγές από τους κα­ τοίκους της πόλης. Μια διλοχία του 527 ΤΠ υπό τον ταγματάρχη Γεώργιο Λυγεράκη, παλαιό αγωνιστή του ΕΔ Ε Σ , είχε εισέλθει στην Κόνιτσα. Οι άνδρες της ήταν αποκαμωμένοι, λασπωμένοι και λί­ γοι αριθμητικά, αλλά η παρουσία τους τόνωσε το ηθικό των πολιορκημένων. Η διλοχία πραγματοποίησε μαραθώνια διήμερη πορεία μέσω της γέφυρας Ρομπόκη, διασχίζοντας απόκρημνα βουνά, ορμητικούς χειμάρρους και κακοτράχα­ λα μονοπάτια, αποκρούοντας τις επιθέ­ σεις εχθρικών αποσπασμάτων που προ­ σπαθούσαν να της φράξουν τον δρόμο, για να καταλήξει έξω από την Κόνιτσα, στη γέφυρα του Στομίου, πάνω στον πο­ ταμό Αώο. Εξι ώρες αργότερα δυνάμεις των Λ Ο Κ πραγματοποιώντας επίσης κοπια­ στική πορεία παράλληλη με αυτή της διλοχίας του ταγματάρχη Λυγεράκη, α­ φού κατέλαβαν το χωριό Γεροπλάτα­ νος, βαδίζοντας μέσα σε σφοδρή χιονο­ θύελλα εισήλθαν στην πολιορκημένη πόλη και έτυχαν ενθουσιώδους και συ­ γκινητικής υποδοχής από τους κατοί­ κους. Συγχρόνως δυνάμεις της VIII Μ ε­ ραρχίας, άνδρες των ΛΟ Κ και τμήματα της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών Κέρ­ κυρας, τα οποία είχαν μετατραπεί σε μάχιμα, απελευθέρωσαν τμήματα του δρόμου Κόνιτσας-Ιωαννίνων μετά από σφοδρές συγκρούσεις με τμήματα του Δ Σ Ε, ενώ το Μηχανικό του ΕΣ επισκεύα­ σε γεφύρια που είχαν ανατιναχτεί από τους αντάρτες.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η γέφυρα Μπουραζάνη έξω από την Κόνιτσα. Στο βά&ος διακρίνεται η γέφυρα που ανατινάχτηκε από τους αντάρτες και δεξιά η νέα γέφυρα τύπου Bailey που κατασκεύασε το Μηχανικό του ΕΣ.

Στην Αθήνα άρχισαν οι επινίκιοι πα­ νηγυρισμοί. Ομως οι στρατιώτες στην Κόνιτσα γνώριζαν ότι η μάχη δεν είχε τελειώσει. Την 1η Ιανουαρίου 1948 οι πολιορκημένοι απέκρουσαν αλλεπάλ­ ληλες επιθέσεις ανταρτών οι οποίες διεξήχθησαν μέσα σε πυκνή ομίχλη με σκοπό την κατάληψη των υψωμάτων του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Αθανα­ σίου. Το σοβαρότερο πρόβλημα ήταν ότι οι αντάρτες κατείχαν τη γέφυρα Μπουραζάνη και όλα τα υψώματα από τη γέφυρα μέχρι την Κόνιτσα. Αν οι δεν εκδιώκονταν από τα σημεία εκείνα δεν υπήρχε δυνατότητα άφιξης επαρκών ε ­ νισχύσεων στην Κόνιτσα. Κατά τις επόμενες δύο ημέρες επι­ κράτησε σχετική ηρεμία, εν όψει προπαρασκευών του Ε Σ για την ανακατάλη­ ψη της γέφυρας Μπουραζάνη. Το βρά­ δυ της 2ας Ιανουαρίου κατόρθωσαν να εισέλθουν στην Κόνιτσα δύο τάγματα της 43ης Ταξιαρχίας Πεζικού, τα οποία είχαν ακολουθήσει το δύσκολο δρομο­ λόγιο από τη γέφυρα Ρομπόκη. Τη νύκτα της 3ης προς την 4η Ιανουαρίου άρχισε η τελευταία φάση της μά­ χης της Κόνιτσας, με την επίθεση του ΕΣ για την κατάληψη των υψωμάτων του Λυκόμορου και της Ηλιορράχης, καθώς και της γέφυρας Μπουραζάνη. Μετά από σύντονη νυκτερινή πορεία τέσσερις λόχοι των Λ Ο Κ κατέλαβαν

αιφνιδιαστικά το πρωί της 4ης Ιανουαρίου το Λυκόμορο και απέκρουσαν λυσ­ σαλέες επιθέσεις υπεράριθμων ανταρ­ τών. Με τα πυρομαχικά και τα εφόδια να τελειώνουν οι άνδρες των ΛΟ Κ αντιμε­ τώπιζαν ολοκληρωτική καταστροφή. Ε ­ νας από τους λόχους τους διέσπασε τον κλοιό και κατόρθωσε να φθάσει στην Κόνιτσα και να επιστρέφει ενισχυμένος με έναν λόχο της φρουράς της πόλης μεταφέροντας πολύτιμα εφόδια και πυρομαχικά στους δοκιμαζόμενους ορεινούς καταδρομείς. Η μάχη συνεχί­ στηκε με αμείωτη ένταση στις 4 Ιανουαρίου, καθώς και την επομένη. Οι αντάρ­ τες πολεμούσαν με πείσμα και απόγνω­ ση, διεκδικώντας το έδαφος σπιθαμή προς σπιθαμή. Στις 5 Ιανουαρίου τμή­ ματα του ΕΣ διαπίστωσαν ότι η γέφυρα Μπουραζάνη είχε εγκαταλειφθεί από τους αντάρτες, ενώ το Μηχανικό κα­ τόρθωσε να ετοιμάσει στον Αώο νέα γέ­ φυρα. Το πρωί της 6ης Ιανουαρίου το 528 ΤΠ της 43ης Ταξιαρχίας κατέλαβε την Ιτιά. Το βράδυ της ίδιας ημέρας η μάχη της Κόνιτσας είχε λήξει με νίκη του Ελληνικού Στρατού. Το πρωί της 7ης Ιανουαρίου ένα σκο­ νισμένο Jeep εισήλθε στην Κόνιτσα και από αυτό κατέβηκε μια νεαρή γυναίκα. Οι κάτοικοι κατάπληκτοι αναγνώρισαν στο πρόσωπό της τη βασίλισσα Φ ρειδε­ ρίκη. Είχε φθάσει αεροπορικώς στα Ιω­ άννινα και είχε διανύσει οδικώς πάνω από 75 χλμ. σε έναν δρόμο γεμάτο νάρ­ κες που δεν είχε εκκαθαρισθεί πλήρως από τους αντάρτες. Η επίσκεψη της βα­ σίλισσας στην Κόνιτσα θα πρέπει να αναγνωρισθεί ως μια μεγάλη πράξη προ­ σωπικού θάρρους. Στο πεδίο της μάχης καταμετρήθη-

ότι ο Δ Σ Ε χρειαζόταν χρόνο και εκπαί­ δευση για να μετατραπεί σε αποτελε­ σματική τακτική δύναμη. Η γενναιότητα και των δύο πλευρών είναι πέρα από κά­ θ ε αμφισβήτηση. Το λυπηρό είναι ότι νέοι Ελληνες μιας παράταξης πολέμη­ σαν με μένος αδελφούς τους άλλης πα­ ράταξης, αναδεικνύοντας σε θριαμ­ βευτή ένα από τα μεγαλύτερα ελαττώ­ ματα της ελληνικής φυλής: τη διχόνοια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Αλέξανδρου Ζαούση: Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ 1945-1949, Εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα, 1992. (2) Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα: ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΙ!, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα, 1990. (3) Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949, Τα Φοβερά Ντοκουμέντα, Εκδόσεις Φυτράκης, Αθήνα, 1979. (4) Dominique Eudes: ΟΙ ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΙ, Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα, 1970. (5) Γεωργίου Βορδώνη, υποστρατήγου Χωροφυλακής ε.α.: ΚΑΤΟΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ, ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΑΡΣΙΑ (1946-49), Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1995. (6) John Pimlott & Adrian Gilbert: MODERN FIGHTING MEN,

Μαχητές του ΕΣ στην Κόνιτσα παραλαμβάνουν δέματα με τρόφιμα και τσιγάρα που έστειλαν οι ευγνώμονες Αθηναίοι.

καν 240 αντάρτες νεκροί και 77 βαριά τραυματισμένοι. Οι απώλειες του Ελλη­ νικού Στρατού ανήλθαν σε 513 νε­ κρούς, τραυματίες και αγνοούμενους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στις 7 Ιανουαρίου έπεσαν οι τελευ­ ταίοι πυροβολισμοί της μάχης της Κόνι­ τσας. Στην πρώτη σοβαρή μάχη εκ παρατάξεως ο Δ Σ Ε είχε ηττηθεί. Ο Μάρ­ κος Βαφειάδης επέρριψε την ευθύνη της ήττας στους διοικητές των δύο τα­ ξιαρχιών του Δ Σ Ε λέγοντας ότι δεν άρ­ θηκαν στο ύψος των περιστάσεων και ότι δεν υπήρξε συντονισμός των επιθέ­ σεων των τμημάτων τους. Στην πραγμα­ τικότητα όμως ο ίδιος έφ ερε την απο­ κλειστική ευθύνη αυτής της ήττας. Η α­ ποτυχία της κατάληψης, από τον ΔΣΕ, των υψωμάτων Προφήτης Ηλίας και Α ­ γιος Αθανάσιος είχε καθοριστικό ρόλο για την έκβαση της μάχης της Kövtτσας. Η έλλειψη ικανών αξιωματικών ή­

ταν ένας από τους σοβα­ ρότερους λόγους της ήτ­ τας των ανταρτών. Οι αρι­ στεροί συγγραφείς (Γρηγοριάδης, Ηντ) είναι αυστη­ ροί στις κρίσεις τους για την ήττα του Δ Σ Ε και επιρ­ ρίπτουν ευθύνες και στον Νίκο Ζαχαριάδη για τη με­ τατροπή του Δ Σ Ε από ανταρτικό σε τακτικό στρα­ τό. Η στρατηγική του Ζα­ χαριάδη κατά την άποψή μας ήταν η μόνη ενδεδειγμένη. Δ εν υπήρχε η πολυτέλεια του χρόνου ώστε με συνεχή ανταρτοπόλε­ μο να φθαρούν οι δυνάμεις του ΕΣ. Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος δεν μπορεί να παραλληλισθεί με τις συγκρού­ σεις στο Βιετνάμ ή την Αλγερία. Ο Δ Σ Ε δεν διέθετε ικανούς αριθμούς μαχητών για παρατεταμένο πόλεμο φθοράς. Η α­ μερικανική βοήθεια που έφθασε στο τέλος του 1947 έγειρε την πλάστιγγα αμετάκλητα υπέρ του ΕΣ. Η κατάληψη της Κόνιτσας ενδεχο­ μένως θα ωθούσε τα γειτονικά προς την Ελλάδα κράτη να προβούν σε επί­ σημη αναγνώριση της «κυβέρνησης των βουνών» (αργότερα αποκαλύφθηκε ότι αυτό δεν το επιθυμούσε ούτε ο ί­ διος ο Στάλιν). Το γεγονός όμως ήταν

71

Η βασίλισσα Φρειδερίκη στην Κόνιτσα στις 7 Ιανουαρίου 1948.

Orbis, London, 1986. (7) Sir Robert Thompson: WAR IN PEACE, CONVENTIONAL & GUERILLA WARFARE SINCE 1945. Orbis Publishing, London, 1981. (8) Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΤΑ TON ΑΝΤΙΣΥΜΜΟΡΙΑΚΟΝ ΑΓΩΝΑ (1946-1949) ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΤΟΣ (1947), ΓΕΣ/ΔΙΣ, 1980.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Η ΣΦ Α ΓΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ ΣΤΗΝ Κ ΕΦ Α Λ Ο Ν ΙΑ

Κύριοι, Επί του άρθρου του αντιστρατήγου ε.α. κ. Μιχαήλ Β. Οικονομάκου, στο τεύχος 61, Σε­ πτεμβρίου 2001, καλοπροαίρετα έχω να σημειώσω τα κάτωθι. 1. Φωτογραφία τόπου εκτελέσεως των 136 Ιταλών αξιωματικών. Σε αυτό το σημείο έγινε μόνο η εκτέλεση και ουδείς ετάφη εκεί. Τα πτώματα των αξιωματικών τα μετέφεραν στις 27 Σεπτεμβρίου σε μέρος του λιμένος του Αργο­ στολιού και με γερμανικό πλοιά­ ριο τα «φουντάρισαν» στη θά­ λασσα, μακριά, στη νησίδα Βαρ­ διάνοι (βεβαιωμένο από τον Ιτα­ λό οδηγό Alberto Sebatini, που έ ­ λαβε μέρος στη μεταφορά, και τον στρατιωτικό ιερέα don Luigi Ghilardini. 2. Στις 15 Σεπτεμβρίου (και όχι στις 14) έγινε η Μάχη του Τηλέ­ γραφου με επικράτηση των Ιτα­ λών (μοναδική τους επιτυχία) και ο διοικητής της γερμανικής φρουράς Αργοστολιού, υπολοχαγός Fauth, υπέγραψε την πα­ ράδοσή του αφού εγκλωβίστη­ καν στην περιοχή Φανάρι Αγίων Θεοδώρων Αργοστολιού. 3. Στη Λευκάδα κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων οι Γερ­ μανοί εκτέλεσαν τον συνταγμα­ τάρχη Otalevi και αιχμαλώτισαν την ιταλική φρουρά. Μόνο μερι­ κοί πυροβολητές με τον επιλοχία Baldessari διέφυγαν στην Κεφαλονιά και ανέφεραν τα της Λευκάδας. 4. Από τη Ζάκυνθο ουδείς Ιτα­ λός διέφυγε στην Κεφαλονιά και δεν αιχμαλωτίστηκε.

Ευχαριστώ Διονύσης Αρβανιτάκης Αργοστόλι, Κεφαλονιά «Σ/»: Ευχαριστούμε για την επι­ στολή και τις ενδιαφέρουσες ε ­ πισημάνσεις σας. Σχετικά με τη φωτογραφία του τόπου εκτέλε­ σης των 136 Ιταλών αξιωματικών σημειώνουμε ότι η ίδια η επι­ γραφή του μνημείου είναι προ­ φανώς παραπλανητική, καθώς αναφέρει ότι εκεί ετάφη μέρος των Ιταλών αξιωματικών, ύμφωνα με τα γερμανικά αρχεία αλλά και τον συγγραφέα Ντίνο Κονόμο («Η Επτάνησος κατά την ιταλικήν κατοχήν 1941-1943'») η ε ­ πίθεση ξεκίνησε στις 15 Σε­ πτεμβρίου. Επίσης σύμφωνα πά­ ντα με τον Ντίνο Κονόμο διοικη­ τής στη Λευκάδα ήταν ο Σκόπα. Σύμφωνα με μαρτυρίες Ζακυν-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

θινών πολιτών και αντιστασια­ κών διέφυγαν ο διοικητής του νησιού με μια μικρή ομάδα α­ ξιωματικών. Γενικότερα πάντως πιστεύουμε ότι είναι δύσκολο να ελεγχθεί η αξιοπιστία των προφορικών μαρτυριών.

Α Μ Ε Ρ ΙΚ Α Ν ΙΚ Ο Ι Β Ο Μ Β Α Ρ Δ ΙΣ Μ Ο Ι ΤΗΣ Κ Ε Ρ Κ Υ Ρ Α Σ

τους από τους Γερμανούς. Σας επισυνάπτω αντίγραφο της «Α­ ναφοράς Αποστολής», καθώς και μετάφρασή της. Ολα αυτά τα στοιχεία περιέχονται λεπτομε­ ρώς στο βιβλίο μου: «Κέρκυρα, Σεπτέμβρης 1943. Η ιστορία από τα αρχεία των εμπολέμων» (ΙΩΝ - Μακεδονικές Εκδόσεις, 1996).

Με ιδιαίτερη εκτίμηση Γεώργιος Α. Αθανάσαινας Μαρούσι, Αθήνα

υπερασπίστηκαν το προγεφύ­ ρωμά τους κάτω από άθλιες συνθήκες, τη στιγμή που άλλος ευρωπαϊκός στρατός ίσως θα εί­ χε καταρρεύσει. Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι είναι χρέος μας να τιμήσουμε τη γεν­ ναιότητα του Αμερικανού στρα­ τιώτη, που ήλθε από τα χωράφια του, χιλιάδες μίλια μακριά, για να πολεμήσει χωρίς καμία πείρα τον καλύτερο στρατό του κό­ σμου για την ελευθερία της Ε υ ­ ρώπης.

Κύριε διευθυντά,

«ΣΙ»: Σας ευχαριστούμε για τις Διάβασα το ενδιαφέρον και εμπεριστατωμένο άρθρο του αντιστρατήγου κ. Μ. Οικονομάκου «Μια τραγική ιστορία στο Ιόνιο Πέλαγος» στο τεύχος 61, του περασμένου Σεπτεμβρίου. Με μια σχετική καθυστέρηση θα ήθελα να προσθέσω μια διευκρί­ νιση σχετικά με το τραγικό τέ­ λος των Ιταλών αιχμαλώτων που είχαν συγκεντρώσει οι Γερμανοί στο αεροδρόμιο Κέρκυρας. Σύμ­ φωνα με την απόρρητη αναφο­ ρά αποστολής της 11ης Οκτω­ βρίου 1943 της 321 Ομάδας Β ο μ ­ βαρδισμού της Αεροπορίας των ΗΠΑ, ο βομβαρδισμός έγινε αυ­ τή την ημέρα από σμήνος 36 αε­ ροπλάνων Β-25, του οποίου απο­ στολή ήταν ο βομβαρδισμός του αεροδρομίου Σέδες/Θεσσαλονίκης. Εκεί όμως επικρατούσαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες, όπως επιβεβαιώνεται και από τα γερμανικά αρχεία: «Σήμερα ή­ ταν εδώ ο Εγγλέζος με 50 βομ­ βαρδιστικά αλλά δεν έριξε γιατί ήταν συννεφιά και έβρεχε» (τη­ λεφώνημα, από τη Θεσσαλονί­ κη, του αρχηγού επιτελείου Ο ­ μάδας Στρατιών Ε προς τον α­ ντίστοιχο της Ομάδας F). Ετσι επιστρέφοντας επιτέθηκαν στον εναλλακτικό στόχο της αποστο­ λής, ο οποίος ήταν «φορτηγά και εφόδια στον διάδρομο Κέρ­ κυρας». Η νέφωση εκεί ήταν 5/10 και περιόριζε την παρατή­ ρηση των αποτελεσμάτων. Ε ­ ντούτοις από ύψος τριών χιλιά­ δων μέτρων έριξαν συνολικά 2.514 κρουσιφλεγείς βόμβες των 20 λιβρών, που προκάλεσαν πάνω από 1.000 θύματα μεταξύ των αιχμαλώτων και 147 μεταξύ των περίοικων Ελλήνων. Παρά την αρχική αγανάκτηση των κα­ τοίκων, αλλά και μεταγενέστε­ ρων συγγραφέων, νομίζω ότι από τα παραπάνω στοιχεία προ­ κύπτει ότι δεν μπορεί να στηριχθεί η υπόθεση ότι οι Σύμμαχοι εν γνώσει τους εξόντωσαν τους Ιταλούς αιχμαλώτους για να μη χρησιμοποιηθούν εναντίον

ενδιαφέρουσες πληροφορίες.

Α Μ Ε Ρ ΙΚ Α Ν ΙΚ Ο Σ ΚΑΙ Γ Ε Ρ Μ Α Ν ΙΚ Ο Σ ΣΤΡΑΤΟΣ

Κύριε διευθυντά, Θα ήθελα να εκφράσω κάποιες αντιρρήσεις στο γράμμα του κ. Παρουσιάδη οχετικά με τον Αμερικανικό Στρατό. Θα συμφωνήσω ότι η Wehrmacht ή­ ταν ίσως ο καλύτερος στρατός οτην Ιστορία, αλλά η κριτική του αδικεί τον Αμερικανικό Στρατό. Πρώτα από όλα οι Βιετκόνγκ δεν ήταν "ξυπόλητοι". Επαιρναν αξιόλογη ρωσική βοήθεια σε υ­ λικό, χρήμα και άνδρες (τεχνι­ κούς συμβούλους). Χωρίς τη ρωσική βοήθεια η κατάρρευση του Βορείου Βιετνάμ ίσως ήταν αναπόφευκτη. Δεύτερον ο Α με­ ρικανικός Στρατός έχει μεγάλη παράδοση, που ξεκινά από την εποχή του Πολέμου της Ανεξαρ­ τησίας το 1776, με αποκορύφω­ μα τον Εμφύλιο του 1861-65. Τα ονόματα Σέρμαν, Λη και Γκραντ έχουν περάσει στην Ιστορία. Τρί­ τον οι Αμερικανοί μπήκαν στον πόλεμο απροετοίμαστοι το 1941. Η δημιουργία αξιόμαχου στρατού μέχρι το 1944 είναι ένα σημαντικότατο επίτευγμα. Στη Νορμανδία οι Αμερικανοί αντι­ μετώπισαν το άνθος του Γερμα­ νικού Στρατού. Ολες οι γερμανι­ κές τεθωρακισμένες μεραρχίες ήταν επίλεκτες δυνάμεις. Το Α­ νατολικό Μέτωπο είχε απογυ­ μνωθεί ουσιαστικά, γεγονός που πιστοποιείται από την κατάρ­ ρευσή του το καλοκαίρι του 1944. Οταν ο κ. Παρουσιάδης ι­ σχυρίζεται ότι οι Αμερικανοί εί­ χαν εκεί αεροπορική υπεροχή, εύκολα κάποιος μπορεί να αντι­ τείνει ότι και ο Γκουντέριαν στο Σεντάν το 1940 χωρίς τη συν­ δρομή των Stuka θα είχε συντρί­ βει. Στο Γκουανταλκανάλ το 1942 οι Αμερικανοί πεζοναύτες

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία Γιώργος Γαλάνης Ιλίσια, Αθήνα

Σιδηρόπουλο Ιωάννη, Θεσσαλο­ νίκη. Η απάντησή σας στο Quiz Γνώσεων No 65 ήταν σωστή και το όνομά σας δημοσιεύτηκε στον κατάλογο του τεύχους 67 (Μάρτιος). Τσιάπα Ιωάννη, Στυλιανό Ιωάν­ νη, Μεσσήνη Ανδρέα, Σεσίσογλοιι Δημήτρισ. Οι απαντήσεις σας στο Quiz Γνώσεων No 67 ή­ ταν σωστές, όμως λόγω του φόρτου εργασίας στα ΕΛΤΑ λό­ γω του Πάσχα οι επιστολές σας έφθασαν με καθυστέρηση στα γραφεία μας. Καραγιάννη Μάνο. Ευχαριστού­ με πολύ. Η επιστολή επιδόθηκε. Δράκο Σπύρο, Αθήνα. Το ΓΚ. με­ ταξύ του ονόματος και του επι­ θέτου του Α, Σαβδίδη αφορά το πατρώνυμο (Γεώργιος) και το παππώνυμο (Κωνσταντίνος). Το όνομα διαβάζεται σωστά Αλέ­ ξιος Γεωργίου Κωνσταντίνος Σαββίδης και αν δημοσιευόταν ολόκληρο θα κατελάμβανε πολύ χώρο. Να αναμένουμε νέα επι­ στολή σας με περισσότερα ερω­ τήματα για τον συνεργάτη μας; Χατζηιωάννου Παναγιώτη, Πά­ φος. Ευχαριστούμε για την υπό­ δειξη. Οπως σας έχουμε απα­ ντήσει στο τ. 65, μπορείτε να στέλνετε τις απαντήσεις σας και μέσω fax ή e-mail. Παράταση της διάρκειας των διαγωνισμών εί­ ναι αδύνατη, λόγω των ημερομη­ νιών έκδοσης των τευχών. Η α­ πάντησή σας στο Quiz Γνώσεων No 65 ήταν σωστή, αλλά λόγω της καθυστέρησης δεν έφθασε έγκαιρα στα γραφεία μας. Ξάρχη Γεώργιο, Ανω Πετράλωνα, Αθήνα. Δ εν αντιλαμβανόμα­ στε γιατί ήταν άστοχη η εμφάνι­ ση του Βλαντ Τσέπες-Δράκουλα

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ στο εξώφυλλο του περιοδικού. Ως ιστορικό πρόσωπο έχει θέση σε ένα περιοδικό ιστορίας και εφόσον υπήρξε δυνατότητα σω­ στής αναπαράστασής του προ­ χωρήσαμε στην εμφάνισή του, όπως θα γινόταν και με οποιαδήποτε άλλη σημαντική φυσιο­ γνωμία.

Μανουσάκη Μιχάλη, Αθήνα. Κα­ τά τη διάρκεια του Β'ΠΠ στις Γερμανικές Ενοπλες Δυνάμεις (Στρατός, Ναυτικό, Αεροπορία, Waffen-SS) υπηρέτησαν Ευρω­ παίοι από όλες σχεδόν τις χώ­ ρες, με κυριότερο σκοπό τη «σταυροφορία κατά του μπολσεθικισμού». Ακριβή στοιχεία για όλους δεν υπάρχουν, ούτε είναι δυνατό να αναφερθούν ό­ λοι εδώ. Ενδεικτικά αναφέρου­ με ότι περί το 1,5 εκατομμύριο Σοβιετικοί πολίτες (όλων των ε ­ θνοτήτων που απάρτιζαν την ΕΣ ΣΔ ) υπηρέτησαν στο πλευρό της Γερμανίας. Περισσότερα στοιχεία θα βρείτε σε ειδικά βι­ βλία, καθώς και στη γνωστή σει­ ρά της Osprey. Σε πολύ γενικές γραμμές τα νηκτικά όπλα τρυπούν και τα θλαστικά κόβουν ή σπάζουν. Το ξίφος είναι νηκτικό και ο πέλεκυς θλαστικό όπλο. Τα πολυβόλα έχουν διαμέτρημα μέ­ χρι τα 15 mm και από τα 16 mm (συνηθέστερα από τα 20 mm) αρχίζει η κατηγοριοποίηση των πυροβόλων. Η λόγχη είναι το ε ­ μπρόσθιο τμήμα του δόρατος. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ του συστάδην και του σύνεγ­ γυς. Η μονάδα μέτρησης pdr (pound, λίβρα) είναι βρετανική και αναφέρεται σε βάρος βλή­ ματος πυροβόλου. Το γερμανικό αεροσκάφος του κινηματογρα­ φικού ήρωα Ιντιάνα Τζόουνς δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Εχει κάποιες εξωτερικές ομοιό­ τητες με την πειραματική ιπτά­ μενη πτέρυγα Horten V, που πραγματοποίησε την πρώτη της πτήση το 1943.

Βενέζη Δώρο, Κύπρος. Η σειρά των «Μεγάλων Μαχών» της «Στρατιωτικής Ιστορίας» θα συνεχισθεί με ιδιαίτερα ενδιαφέ­ ρουσες συγκρούσεις και πληθώ­ ρα άγνωστων στοιχείων που θα ικανοποιούν και τους πιο απαι­ τητικούς αναγνώστες. Πιτσινή Νεκτάριο, Θεσσαλονί­ κη. Υστερα από έρευνά μας δια­ πιστώθηκε ότι η φωτογραφία προερχόταν από κάποιο βιβλίο του συγγραφέα, ο οποίος όμως

δεν περιελάμβανε άλλα στοι­ χεία, π.χ. τα ονόματα του πληρώ­ ματος. Γκέκο Κωνσταντίνο, Θεσσαλονί­ κη. Ευχαριστούμε για την εν­ θαρρυντική επιστολή. Προσπα­ θ ούμε πάντοτε να ικανοποιούμε και τους πιο απαιτητικούς ανα­ γνώστες. Αναγνωστόπουλο A., Κοσκινά Ολυμπίας. Στο θέμα της επιλο­ γής οποιουδήποτε οπλικού συ­ στήματος εκτός από την τεχνι­ κή αξιολόγηση υπεισέρχονται οι οικονομικές και πολιτικές παρά­ μετροι, που έχουν επίσης μεγά­ λο βάρος ως προς το τεχνικό α­ ποτέλεσμα. Ετσι έγινε και στην περίπτωση του Mannlicher, του ελληνικού οπλοπολυβόλου της ΠΥΡ-ΚΑΛ, των όπλων της ΧΡΩΠ ΕΙ και των FAL της ΠΥΡ-ΚΑΛ. Κάποια από τα προαναφερθέντα ελληνικά όπλα μπορεί να μην ήταν κατάλληλα για στρα­ τιωτική χρήση, όπως εξάλλου συμβαίνει και με προϊόντα πολ­ λών ξένων εταιριών. Οσον αφο­ ρά την αξία του Mannlicher δε νο­ μίζουμε ότι υπάρχουν αρνητικά σχόλια. Για τα FAL και G3 έχουν λεχθεί πολλά. Το πρώτο έχασε τον διαγωνισμό του Ε Σ κατά τη δεκαετία του '70. Η Ε Β Ο μπορεί να κατασκευάσει οποιοδήποτε τυφέκιο με απλή ρύθμιση των εργαλειομηχανών και δεν δημιουργείται κανένα πρόβλημα «υπάρχουσας υποδομής για το G3». Οι διάδοχοι του τελευταίου (ΗΚ33, G41) δεν έχουν εναλλάξιμα απάρτια με αυτό, παρά την εμφανισιακή τους ομοιότητα. Σε περίπτωση επιλογής του G41 δεν θα απαιτηθεί η εκπαίδευση των εφέδρων του ΕΣ, κάτι που είναι απαραίτητο αν τελικά προ­ χωρήσει το ζήτημα των Μ16. Ως προς το Galil σημειώνουμε ότι πράγματι οι Ισραηλινοί συγκέ­ ντρωσαν τα καλύτερα στοιχεία από διάφορα όπλα σε ένα τυφέ­ κιο δικής τους σχεδίασης. Ομως μας εντυπωσιάζει η απουσία του, τα τελευταία χρόνια, από διάφορα ξένα περιοδικά που αναφέρονται στον Ισραηλινό Στρατό, καθώς και από τις τηλε­ οπτικές ειδήσεις κατά τη διάρ­ κεια της δράσης κατά Παλαιστι­ νίων μαχητών. Σιώχα Γεώργιο, Νίκαια, Αθήνα. Διευθύνσεις σχετικές με το θ έ ­ μα που αναφέρετε δεν διαθέ­ τουμε και πιστεύουμε ότι για λό­ γους γενικότερου συμφέροντος και δικής τους ασφάλειας είναι καλύτερα το θέμα να ξεχαστεί.

Το γιατί θα έπρεπε να βοηθή­ σουμε τη Σερβία-Γιουγκοσλαβία και το πότε αυτοί μας βοήθησαν παραμένει ένα μεγάλο ζήτημα, που από ιστορικής πλευράς δεν τεκμηριώνεται επαρκώς. Αυγολούπη Ιωάννη, Θεσσαλονί­ κη. Οταν ένα άρθρο αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη μάχη δεν μπορεί παρά να είναι λεπτο­ μερές στην περιγραφή της, πράγμα που είναι ο τελικός σκο­ πός του. Γενικότερη παρουσία­ ση της όποιας κατάστασης γίνε­ ται όταν αναφερόμαστε σε έναν πόλεμο ή μια εκστρατεία, οπότε οι διάφορες μάχες παρουσιάζο­ νται σε συντομία. Τα θέματα που αναφέρετε θα παρουσιαστούν μελλοντικά. Η τιμή του περιοδι­ κού είναι η χαμηλότερη σε σύ­ γκριση με οποιοδήποτε άλλο του ίδιου περιεχομένου. Καγιαδάκη Θεοφάνη, Θεσσαλο­ νίκη. Σας ευχαριστούμε για τον κόπο που κάνατε. Χαιρόμαστε ι­ διαίτερα που το άρθρο του πε­ ριοδικού μας εξέφρασε και τους προβληματισμούς άλλων ενδια­ φερομένων και μάλιστα ανθρώ­ πων που φυλάσσουν τα σύνορά μας, όπως και οι μαχητές της Γραμμής Μεταξά. Οσον αφορά τις απώλειες της Κρήτης, οι α­ ριθμοί συμφωνούν με όσα αναφέρονται στο άρθρο μας με την προσθήκη επιπλέον των νεκρών του ναυτικού και της αεροπο­ ρίας (συνολικά 4,465, που ανα­ παύονται στο κοιμητήριο). Παπαδάκη Γ., Αθήνα. Σκοπός του άρθρου δεν ήταν η κριτική επί του βιβλίου του X. Ρίχτερ. Αυτό έγινε για να τονιστούν οι ανακρίβειες του συγγραφέα επί του θέματος. Δ εν θέλουμε να επεκταθούμε από τις σελίδες αυ­ τές. Πιστεύουμε πως σύντομα, μέσα από ένα νέο άρθρο, θα διερευνηθούν και όσα καταγράφε­ τε στο γράμμα σας. Σταθόπουλο Ανδρέα, Αθήνα. Εί­ ναι πράγματι λυπηρό ένας άν­ θρωπος του θεωρητικού επιπέ­ δου σας να εκτοξεύει τέτοιες α­ νυπόστατες κατηγορίες. Αυτά που για σας είναι προφανή, για μας είναι ανύπαρκτα. Τίκη Κωνσταντίνο, Θεσσαλονί­ κη. Οι ΗΠΑ εισέβαλαν στον Αγιο Δομίνικο το 1965 για να υποστη­ ρίξουν τη στρατιωτική κυβέρνη­ ση της χώρας απέναντι σε ένα α­ ριστερής απόκλισης κίνημα. Η Δομινικανή Δημοκρατία είχε δικτατορικό καθεστώς επί πολλές

δεκαετίες και μετά τη δολοφο­ νία του προέδρου Τρουχίλο, το 1961, ξέσπασαν εμφύλιες συ­ γκρούσεις με κινήματα και αντικινήματαπου κατέληξαν στη με­ γάλη κρίση του 1965. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν 22.000 άνδρες για την "αποκατάσταση" της τά­ ξης, με απώλειες 15 νεκρούς και 50 τραυματίες. Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ σε διάφορες χώρες δεν αποτελούν αντικείμενο σο­ βαρής μελέτης από την πλευρά της στρατιωτικής ιστορίας. Καφφέ Γεώργιο, Αθήνα. Ευχαρι­ στούμε πολύ. Το μήνυμα διαβι­ βάστηκε. Τασιόπουλο Βαγγέλη, Λάρισα. Σύμφωνα με την επίσημη ιστο­ ρία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13 της ΔΙΣ/ΓΕΣ, διοικητής της Ταξιαρχίας Ιππικού το 1912 ήταν ο υποστράτηγος Αλ. Σούτσος και ύστερα ο αντισυνταγματάρχης (ΙΠ) Γ Καραμανλίκης. Ο αντιστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης, με την πλούσια δράση κατά τη Μικρασιατική Εκστρα­ τεία, δεν φαίνεται να διοίκησε ποτέ την Ταξιαρχία Ιππικού - κάτι που θα ήταν και ασυνήθιστο διότι ήταν του Πυροβολικού. Ε ­ πίσης δεν απαντάται άλλος α­ ξιωματικός με το επώνυμο Τρικούπης κατά την περίοδο 191213, με εξαίρεση τον Κωνσταντί­ νο, υποστράτηγο του Πυροβολι­ κού, αδελφό του Νικολάου και μάλλον σε αποστρατεία το 1912.

75

Μακρή Ιωάννη, Μαρούσι, Α θ ή ­ να. Ευχαριστούμε για το κείμε­ νο. Θα χρησιμοποιηθεί σε ανά­ λογο άρθρο. Μαρέδη Νέστορα, Κουκίδη Νί­ κο, Χατζηιωάννου Παναγιώτη. Οι απαντήσεις σας στο Κουίζ Γνώ­ σεων 63 ήταν σωστές, όμως οι ε ­ πιστολές καθυστέρησαν να φθάσουν στο περιοδικό και έτσι δεν περιληφθήκατε στην κλή­ ρωση για τον νικητή. Βεζυρίδη Συμεών, Λευκωσία. Η ιδέα για το άρθρο που προτείνε­ τε είναι πολύ καλή και θα υλο­ ποιηθεί σε μελλοντικό τεύχος του περιοδικού. Σάλα Γεώργιο, Π. Φάληρο, Α θή­ να. Ειδικό άρθρο δ εν έχει δημοσιευθεί ακόμα. Σε όλα όμως τα άρθρα, καθώς και στο σχετικό α­ φιέρωμα των “Μεγάλων Μαχών* για την Αλωση της Κωνσταντι­ νούπολης, υπάρχουν αναφορές γι' αυτόν τον πολεμιστή.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ

ΣΦΑΛΜΑΤΑ

Ο ΜΕΓΑΣ ΠΟΜΠΗΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 49π.Χ. ΑΝ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΜΠΗΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΕΞΕΤΑΣΘΕΙ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΩΝ, ΓΙΝΕΤΑΙ ΦΑΝΕΡΟ ΟΤΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΕΠΡΑΞΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ.

76

Το 60 π.Χ. ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας, ο Γναίος Πομπήιος (ο Μέγας) και ο Μάρκος Λικίνιος Κράσος σχημάτισαν εκείνο που έμεινε στην ιστορία ως «Πρώτη Τριαν­ δρία». Οι τρεις άνδρες μοιράστη­ καν αξιώματα και διορίστηκαν με­ ταξύ τους διοικητές πλούσιων ε­ παρχιών. Ομως αυτή η αρμονική σχέση δεν κράτησε πολύ. Το 54 π.Χ. πέθανε η κόρη του Ιουλίου Καίσαρα που είχε παντρευτεί τον κατά πολύ μεγαλύτερο της Πομπήιο, ενώ τον επόμενο χρόνο σκοτώθη­ κε ο Κράσος κατά τις επιχειρήσεις του κατά των Πάρθων. Το 50 π.Χ. το κόμμα που αποτελούσε, θα λέγα­ με, το «κατεστημένο» στη Ρώμη πήρε με το μέρος του τον Πομπήιο. Το κόμμα αυτό θεωρούσε τον Καίσαρα επικίνδυνο, διότι ο τελευταί­ ος προβαλλόταν ως υποστηρικτής των Ρωμαίων πολιτών που γίνονταν όλο και πιο ανήσυχοι. Την εποχή εκείνη ο Καίσαρας βρισκόταν στη Γαλατία με εννέα λεγεώνες. Ο Πομπήιος βρισκόταν στην Ιταλία με δύο λεγεώνες και ή­ ταν ονομαστικός διοικητής άλλων έξι λεγεώνων στην Ισπανία, τις ο­ ποίες διοικούσαν τρεις αντιπρόσω­ ποί του. Στις αρχές του 49 π.Χ. η Σύγκλητος ουσιαστικά κήρυξε πα­ ράνομο τον Ιούλιο Καίσαρα. Ο τε­ λευταίος στις 11 Ιανουαρίου του έ­ τους εκείνου πέρασε τον ποταμό Ρουβίκωνα, που αποτελούσε το ό­ ριο με τη Γαλατία. Ο Πομπήιος είχε δύο επιλογές: να μείνει και να αντι­ μετωπίσει τον Καίσαρα ή να φύγει. Ο Πομπήιος ήταν εξίσου καλός στρατηγός με τον Καίσαρα αλλά εί­ χε πολύ καιρό να διοικήσει τμήμα­ τα κατά τη μάχη. Επιπλέον οι δύο λεγεώνες που είχε έτοιμες βρίσκο­ νταν πριν από λίγο καιρό υπό τις διαταγές του Καίσαρα. Προσπάθη­

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

σε να στρατολογήσει επτά νέες λε­ γεώνες αλλά η κατάσταση άλλαξε πολύ γρήγορα. Ηταν τόσο γρήγορη η προέλαση του Καίσαρα ώστε σε πολύ σύντομο διάστημα τέσσερις από τις επτά αυτές λεγεώνες περιήλθαν στον έλεγχό του. Ετσι ο Πομπήιος πολύ σύντομα βρέθηκε να υστερεί σημαντικά έναντι του α­ ντιπάλου του. Ο Καίσαρας, που εί­ χε εισβάλει με τρεις εμπειροπόλε­ μες λεγεώνες και το ισοδύναμο δύο λεγεώνων νεοσύλλεκτων, ενισχύθηκε με τέσσερις ακόμα λεγε­ ώνες από εκείνες που προσπαθού­ σε να ετοιμάσει ο Πομπήιος. Το γε­ γονός ότι ο Καίσαρας υπερτερούσε σε αναλογία 2 προς 1 σε έμψυχο δυναμικό έδινε στον Πομπήιο μόνο μια πιθανότητα «ισοπαλίας» σε πε­ ρίπτωση μάχης, ενώ η πιθανότητα καταστροφικής ήττας ήταν πολύ μεγαλύτερη. Εμενε η λύση της φυ­ γής αλλά και αυτή είχε σοβαρά μει­ ονεκτήματα: εκτός από πλήγμα για το γόητρό του, θα είχε ως συνέπεια να πέσουν στα χέρια του αντιπά­ λου του οι τεράστιες πλουτοπαραγωγικές πηγές και το ανθρώπινο δυναμικό της Ιταλίας. Ωστόσο εκεί­ νος αποφάσισε να φύγει και υποχώ­ ρησε με τις δυνάμεις του στο Βρινδήσιο (Μπρίντιζι). Ο Καίσαρας κα­ τέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της Ιταλίας χωρίς μάχη. Ο Πομπήιος είχε τον έλεγχο της θάλασσας και μπορούσε να φύ­ γει με ασφάλεια. Λίγο μετά την έ­ ναρξη του εμφυλίου πολέμου είχε συγκεντρώσει 600 πλοία,από τα ο­ ποία τα 300 ήταν πολεμικά. Σχετικά με τους τόπους διαφυγής του είχε τρεις επιλογές: την Αφρική, την Ισπανία και την Ελλάδα. Η Αφρική βρισκόταν σε από­ σταση λίγο ημερών από την Ιταλία, συνεπώς από εκεί θα μπορούσε να

απειλεί συνεχώς τη βάση του Καί­ σαρα. Επίσης η Αφρική βρισκόταν σε κεντρική θέση σε σχέση με την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, πράγμα που θα επέτρεπε στον Πομπήιο την ανάπτυξη εναλλακτικών στρατηγικών. Υπήρχε δε και ο πα­ ράγοντας του βασιλιά της Νουμι­ δίας, Τζούμπα Α1, στη συμμαχία του οποίου απέβλεπε ο Πομπήιος. Βέ­ βαια το να στηριχθεί σε μη ρωμαϊ­ κή βοήθεια δεν ήταν αρεστό, αλλά μετά την ήττα του Καίσαρα ο Πομπήιος είχε τη δυνατότητα να στραφεί κατά του περιστασιακού συμμάχου του. Η Αφρική διέθετε και σημαντικές πηγές πλούτου. Η Ισπανία προσέφερε στον Πομπήιο σημαντικές πηγές ανθρώπι­ νου δυναμικού, καθώς και την εύ­ νοια των εκεί Ρωμαίων και του τοπικού πληθυσμού. Επίσης είχε εκστρατεύσει εκεί κατά το παρελ­ θόν επί πολλά χρόνια. Δεν ήταν εύ­ κολο να απειλήσει από την Ισπανία άμεσα την Ιταλία, ούτε και να παρέμβει γρήγορα στην Ελλάδα ή α­ κόμα και στην Αφρική. Θα ήταν ό­ μως σε εξαιρετική θέση να απειλή­ σει τη Γαλατία και μετά να προελάσει από την ξηρά στην Ιταλία. Με δεδομένη τη ναυτική υπεροχή του μπορούσε να χρησιμοποιήσει την Ισπανία ως βάση για θαλάσσιες επι­ χειρήσεις κατά της Ιταλίας. Σημει­ ώνεται ότι και η Ισπανία παρείχε σημαντικές πηγές πλούτου. Η Ελλάδα βρισκόταν σε από­ σταση μιας ημέρας από την Ιταλία, κατά συνέπεια έδινε τη μεγαλύτε­ ρη δυνατότητα άμεσης επέμβασης σε αυτή. Ομως από την Ελλάδα ο Πομπήιος δεν θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει ενέργεια του Καίσα­ ρα στην Ισπανία ή την Αφρική, ε­ κτός αν ενεργούσε κατά της Ιτα­ λίας. Η Ελλάδα συνέδεε επίσης τον

Πομπήιο με τις ανατολικές επαρ­ χίες της Ρώμης (Κρήτη, Ασία, Βιθυ­ νία, Πόντος, Κιλικία, Κύπρος, Συ­ ρία, Κυρηναϊκή), οι οποίες ήταν πο­ λύ πιο πλούσιες από τις άλλες αλλά το ανθρώπινο δυναμικό που μπο­ ρούσαν να δώσουν στον Πομπήιο ήταν ισχνό. Σε ό,τι αφορά τη σύγκριση δυ­ νάμεων, στην Ισπανία ο Πομπήιος μπορούσε να διαθέσει 20 λεγεώνες έναντι 15 του Καίσαρα, στην Αφρι­ κή 17 έναντι 14 και στην Ελλάδα 13 έναντι 14. Η κατοχή της Ισπανίας θα επέτρεπε επίσης στον Πομπήιο να παρεμβαίνει με τον στόλο του για να εμποδίσει τον Καίσαρα να α­ ντλήσει σημαντική οικονομική βοή­ θεια από τα νησιά Σαρδηνία, Σικε­ λία και Κορσική. Επειδή τα έξοδα συντήρησης του στρατού ήταν τε­ ράστια, αυτό θα ήταν σοβαρό πλήγμα για τον Καίσαρα. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι η κα­ λύτερη επιλογή για τον Πομπήιο ή­ ταν η Ισπανία, η οποία προσέφερε μεγάλα στρατηγικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, οικονομική ενί­ σχυση και σημαντικές πηγές αν­ θρώπινου δυναμικού. Η Αφρική μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η «δεύτερη λύση». Η Ελλάδα και οι α­ νατολικές επαρχίες, αν Kat πολύ πλουσιότερες από την Ισπανία, την Αφρική, ακόμα και την Ιταλία, προσέφεραν λιγότερα στρατηγικά πλε­ ονεκτήματα και πολύ περιορισμέ­ νες πηγές ανθρώπινου δυναμικού. Ομως ο Πομπήιος επέλεξε αυτήν α­ κριβώς τη λύση: στις 17 Μαρτίου του 49 π.Χ. αναχώρησε για τη Μα­ κεδονία. Λέγεται ότι ο ίδιος ο Καίσαρας εξεπλάγη από την απόφαση του Πομπήιου, διότι είχε διακρίνει τις επιπτώσεις που είχε. Δεν έπεσε στην παγίδα να καταδιώξει τον α­ ντίπαλό του. Αντίθετα αναχώρησε για την Ισπανία. Φεύγοντας είπε την ιστορική φράση που περιγρά­ φει επιγραμματικά το σφάλμα του Πομπήιου: «Φεύγω για να αντιμε­ τωπίσω έναν στρατό χωρίς στρατη­ γό. Οταν θα γυρίσω, θα αντιμετωπί­ σω έναν στρατηγό χωρίς στρατό».

Δη μ ή τρ η ς Γιδεώ ν

Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

Πελταστής της εποχής του Ιφικράτη

ΙΦΙΚΡΑΤΗΣ (4ος Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΣΗΜΟΥ ΣΚΥΤΟΤΟΜΟΥ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ, ΛΟΓΟΓΡΑΦΟΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΗΣ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΤΙ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΝΕΩΤΕΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΕΖΗΣΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΩΔΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΚΑΛΛΙΣΤΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ.

Ο Ιφικράτης καταγόταν από τον δήμο Ραμνούντα της Αθήνας και γεννήθηκε πιθανώς κατά την τελευταία εικοσαετία του 5ου π.Χ. αιώνα. Από πολύ νέος έλαβε μέ­ ρος και διακρίθηκε στις ναυμα­ χίες του Κόνωνα. Αποτέλεσμα ή­ ταν να του αναθέσουν οι Αθηναίοι την οργάνωση των μισθοφόρων, που είχαν αναγκαστικά ενισχύσει τον στρατό της πόλης, με περσικά χρήματα. Επειδή οι οπλίτες της κλασι­ κής περιόδου αποτελούσαν πάντα το κύριο πολεμικό σώμα των ελλη­ νικών πόλεων, οι μισθοφόροι ανελάμβαναν καθήκοντα ελαφρών οπλιτών (πελταστών ή ψιλών) που είχαν ως αποστολή να βοηθούν τους οπλίτες. Ο Ιφικράτης αποφά­ σισε να μετατρέψει τους πελτα­ στές σε σημαντικό παράγοντα της μάχης. Το πέτυχε αλλάζοντας τον αμυντικό και τον επιθετικό οπλι­ σμό τους έτσι ώστε να γίνουν πιο ταχυκίνητοι και να έχουν μεγαλύ­ τερη ισχύ κρούσης. Επειδή όμως και στην περίπτωση αυτή δεν ή­ ταν δυνατό να αντιμετωπίσουν σε μάχη εκ παρατάξεως τους οπλί­ τες, μετέβαλε και την τακτική τους, που έμοιαζε περισσότερο με την τακτική των καταδρομών (προσβολή - άμεση αποχώρηση) ή των ευζωνικών ταγμάτων του 19ου και των αρχών του 20ού αιώ­ να. Εξίσου σημαντική επίδραση στην αποτελεσματικότητα των πελταστών είχε και η αυστηρή πει­ θαρχία που τους επέβαλε. Ο Ιφικράτης οδήγησε τους πελταστές του σε μάχες κατά τις οποίες διακρίθηκαν, κυρίως κατά

τον λεγόμενο Κορινθιακό Πόλεμο (395-387 π.Χ.) Κατά τον πόλεμο αυ­ τό βρέθηκαν αντιμέτωποι οι Αθη­ ναίοι, οι Αργείοι και οι Κορίνθιοι από το ένα μέρος με τους Λακε­ δαιμονίους και τους Σικυωνίους από το άλλο. Το 392 π.Χ., ενώ οι Λακεδαιμόνιοι με τους συμμάχους τους νίκησαν τους αντιπάλους τους, ο Ιφικράτης κατόρθωσε να τους κρατά κλεισμένους στις πό­ λεις που κατείχαν, εκτελώντας ε­ πιδρομές και ερημώνοντας την ύ­ παιθρο. Η δράση του επεκτάθηκε μέχρι την Αρκαδία, ανακατέλαβε δε και τα τείχη του Ισθμού της Κορίνθου. Ανάγκασε τους Σπαρτιά­ τες να στείλουν το 391 π.Χ. τον βα­ σιλιά Αγησίλαο ως αρχηγό των πο­ λεμικών επιχειρήσεων. Την ημέρα που ο Αγησίλαος πέτυχε μια σημαντική νίκη ο Ιφικράτης με τους πελταστές του και με τη συνδρομή των Αθηναίων ο­ πλιτών του στρατηγού Καλλία, ε­ φαρμόζοντας νέα τακτική, κατέ­ στρεψε μια σπαρτιατική μόρα, επι­ τυγχάνοντας αυτό που δεν είχε πετύχει κανένας στρατός μέχρι τότε. Αποτέλεσμα της νίκης του ή­ ταν η σύναψη ειρήνης αλλά και η ανάκλησή του στην Αθήνα (389 π.Χ.) ύστερα από αίτηση των Κορινθίων, που τον θεώρησαν επι­ κίνδυνο λόγω των ικανοτήτων του. Οι Αθηναίοι τον έστειλαν τότε με οκτώ πλοία και 1.200 πελταστές στον Ελλήσποντο για να προστα­ τεύσει από τους Σπαρτιάτες τις κτήσεις τους στην περιοχή. Εκεί ο Ιφικράτης πέτυχε μια ακόμα νίκη κατά των Σπαρτιατών. Ομως και πάλι η καχυποψία των συμμάχων

αι. π.Χ.)

της Αθήνας διέκοψε τις πολεμικές του επιχειρήσεις. Μετά τη λεγάμε­ νη Ανταλκίδειο Ειρήνη (387 π.Χ.) ο Ιφικράτης έμεινε στη Θράκη, όπου νυμφεύθηκε την κόρη του βασιλιά Κότη, τον οποίο βοήθησε να στα­ θεροποιηθεί στον θρόνο του. Ως αμοιβή ο πεθερός του τού δώρισε δύο πόλεις! Το 377 π.Χ. ο Ιφικράτης βρέ­ θηκε με 20.000 μισθοφόρους στο πλευρό του σατράπη Φαρνάβαζου για να τον βοηθήσει να εκστρα­ τεύσει στην Αίγυπτο. Προέτρεψε τον Φαρνάβαζο να επιτεθεί αμέ­ σως κατά της Μέμφιδας αλλά ε­ κείνος άφησε να περάσουν τρία χρόνια και όταν αποφάσισε να επι­ τεθεί μια ξαφνική πλημμύρα του Νείλου είχε ως αποτέλεσμα να αποτύχει η προσπάθεια. Παρόλα αυτά ο Φαρνάβαζος έριξε την ευ­ θύνη στον Ιφικράτη και ζήτησε από τους Αθηναίους να τον δικά­ σουν. Ο Ιφικράτης έδειξε στην πε­ ρίπτωση αυτή και τις δικηγορικές ικανότητές του. Η απολογία του, που σύμφωνα με τον Αριστοτέλη έγραψε ο ίδιος και όχι ο μέγας λο­ γογράφος Λυσίας (με τον οποίο τους συνέδεε στενή φιλία), ήταν τόσο επιτυχής ώστε αθωώθηκε. Το 373 π.Χ. οι Αθηναίοι εξέλε­ ξαν τον Ιφικράτη στρατηγό και τον έστειλαν να βοηθήσει την Κέρκυ­ ρα, την οποία πολιορκούσαν οι Λα­ κεδαιμόνιοι. Ο Ιφικράτης υπέδειξε στους Αθηναίους ως βοηθούς του τον ικανότατο στρατηγό Χαβρία και τον ρήτορα Καλλίστρατο και με 70 τριήρεις κατευθύνθηκε στην Κέρκυρα. Εκεί πέτυχε να λύ­ σει την πολιορκία και να κυριεύσει εννέα πλοία των Συρακούσιων, που είχαν σπεύσει σε βοήθεια των Λακεδαιμονίων. Ακολούθησε ειρή­ νη μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης το 371 π.Χ. Το 368 π.Χ. ο Ιφικράτης πήγε στη Μακεδονία με σκοπό να κατα­ λάβει την Αμφίπολη. Πριν προλά­ βει να ολοκληρώσει το έργο του ανακλήθηκε διότι θεωρήθηκαν ύ­ ποπτες οι σχέσεις του με τον πε­ θερό του. Μετά την ανάκλησή του έμεινε στις πόλεις που του είχαν χαρίσει μέχρι το 357 π.Χ., οπότε οι

Αθηναίοι τον ανακάλεσαν για να συμμετάσχει μαζί με άλλους στρα­ τηγούς στον λεγόμενο Συμμαχικό Πόλεμο. Εσπευσε και πάλι να βοη­ θήσει την πατρίδα του και κατόρ­ θωσε μαζί με τους άλλους στρατη­ γούς να καταλάβει τη Μεθώνη, την Πύδνα και την Ποτίδαια και να αποκαταστήσει την ισχύ της Αθή­ νας και στη Θρακική χερσόνησο. Κάπου εκεί τελείωσε η πλού­ σια δράση του Ιφικράτη, ο οποίος πέθανε το 350 π.Χ. περίπου, όπως πιθανολογείται. Ο Πολύαινος ανα­ φέρει στο έργο του «Στρατηγήμα­ τα» πολλά αποδιδόμενα στον Ιφικράτη. Ο τελευταίος ήταν πραγ­ ματικά γεννημένος για το πεδίο της μάχης. Εκτός από τους νεωτε­ ρισμούς του, που αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί, διέθετε στρατη­ γική οξυδέρκεια. Τα βαριά όπλα έπαψαν ύστερα από τις καινοτο­ μίες του να αποτελούν τον βασικό παράγοντα που έκρινε τη μάχη και αντικαταστάθηκαν από τη σωστή επιλογή του εδάφους και τις επι­ τυχείς κινήσεις. Από τα «Στρατη­ γήματα» του Πολύαινου φαίνεται επίσης ότι ήταν εξαιρετικός ηγή­ τορας, που εκτός των άλλων προ­ σόντων του είχε την ικανότητα να επιλέγει τους συνεργάτες του. Ε ­ κτός από τα στρατιωτικά προσό­ ντα του ο Ιφικράτης ήταν και επι­ δέξιος πολιτικός. Μετά τον θάνα­ τό του οι Αθηναίοι τον τίμησαν στήνοντας χάλκινο ανδριάντα του. Το πόσο μεγάλο ήταν το κύρος του φαίνεται από το εξής γεγονός: Το 333 π.Χ. ένας από τους γιους του, Ιφικράτης και αυτός, στάλθη­ κε από τους Αθηναίους με πρε­ σβευτές της Σπάρτης και της Θή­ βας στον Δαρείο. Η πρεσβεία συνελήφθη από τον Παρμενίωνα και παραπέμφθηκε στον Μέγα Αλέ­ ξανδρο. Ο τελευταίος από σεβα­ σμό στον πατέρα δεν τιμώρησε τον γιο αλλά τον κράτησε κοντά του και του παρείχε πολλές τιμές μέχρι τον θάνατό του, οπότε έ­ στειλε τα οστά του στην Αθήνα.

77

Δ η μ ή τ ρ η ς Γ εδ εώ ν

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

ΤΑ BREN CARRIER ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Bren Carrierχορηγή&ηκαν για πρώτη φορά στον ΕΣ το 1941. Τέτοιου τύπου οχήματα χρησιμοποιήθηκαν επίσης από τις βρετανικές δυνάμεις κατά τη μάχη της Ελλάδας τον Απρίλιο του ίδιου έτους. Στη φωτογραφία Carrier και ελαφρά άρματα Mk VIB των Ουσσάρων το 1941.

Επιμέλεια: Γιάννης Τερνιώτης Ο ερπυστριοφόρος φορέας (carrier) ήταν ένα τεθωρακισμένο όχημα πολύ διαδεδομένο στις βρετανικές και στις υπόλοιπες δυνάμεις της Κοινοπολιτείας, κα­ θώς και σε εκείνες των συμμά­ χων, κατά τον Β ’ Παγκόσμιο Πό­ λεμο. Σχεδιάστηκε από τις εται­ ρίες Carden - Loyd και VickersArmstrong, αλλά κατασκευάστηκε από διάφορους άλλους οίκους (Ford, Thornycroft, Wolseley κλπ.), σε μεγάλους αριθμούς. Οι διαφο­ ρές των Carrier που κατασκευά­ στηκαν κατά τη διάρκεια του πο­ λέμου αφορούσαν βασικά τους διάφορους τύπους κινητήρων Ford V8 που χρησιμοποιούσαν, καθώς και τις υπερκατασκευές τους, ανάλογα με την αποστολή τους (φορείς προσωπικού, φο­ ρείς όλμων, οχήματα αναγνώρι­ σης κλπ.). Στις περισσότερες πα­ ραλλαγές των carrier που κατα­ σκευάστηκαν κύριος οπλισμός ή­ ταν το πετυχημένο οπλοπολυβό­ λο Bren, το οποίο συνέδεσε το ό ­ νομά του με τον εξίσου πετυχημένο φορέα του (Bren

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Μητροπολίτης ευλογεί το πλήρωμα ενός Bren Carrier στην Ελλάδα το 1941.

Το όχημα αυτό ανήκε πι&ανώς στις δυνάμεις της ill Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας και φέρει ένα γερμανικό πολυβόλο MG-34 στη 9έση του Bren.

Carrier). Στον Ελληνικό Στρατό χορηγήθηκαν για πρώτη φορά Bren Carrier λίγο πριν από τη γερμανι­ κή εισβολή, τον Απρίλιο του 1941. Επρόκειτο για τμήμα της βρετα­ νικής στρατιωτικής βοήθειας και

παραδόθηκαν συνολικά 100 περί­ που οχήματα του τύπου, που χρησιμοποιήθηκαν από τη 19η Μηχανοκίνητη Μεραρχία. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας και κατά τη διάρκεια του πολέμου οι ελεύθερες δυνάμεις του ΕΣ, που

διέφυγαν στη Μέση Ανατολή και δημιούργησαν τις ελληνικές τα­ ξιαρχίες, εξοπλίστηκαν από τους Βρετανούς κυρίως με κοινοπολιτειακής προέλευσης οχήματα και αρκετά Bren Carrier. Τα Carrier αυτά πολέμησαν κατόπιν με τις ελληνικές δυνάμεις στα μέτωπα της Β. Αφρικής και της Ιταλίας, μέχρι την επιστροφή τους στην απελευθερωμένη πατρίδα. Μετά το τέλος του πολέμου, κατά την περίοδο 1945-50, χορηγήθηκαν από τους Βρετανούς περισσότε­ ρα Carrier, τα οποία ενσωματώθη-

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ καν κυρίως στις τεθωρακισμένες μονάδες του Στρατού μας και χρησιμοποιήθηκαν κατά τις επι­ χειρήσεις εναντίον των ανταρ­ τών ως το 1949. Κατόπιν η παρου­ σία τους σημειώνεται σποραδικά σε ελληνικές μονάδες ως τα μέ­ σα της δεκαετίας του ’50, οπότε αποσύρθηκαν σχεδόν όλα, μαζί με τα υπόλοιπα βρετανικής κατα-

Οι δυνάμεις των ελληνικών ταξιαρχιών που δημιουργήθηκαν στη Μέση Ανατολή παρέλαβαν από τους Βρετανούς και εκπαιδεύτηκαν στη χρήση των Carrier.

σκευής οχήματα του Στρατού μας. Δυστυχώς δεν διασώθηκε ούτε ένα Bren Carrier για να εκτε­ θεί στο Μουσείο Αρμάτων του ΚΕΤΘ ή στο Πολεμικό Μουσείο. Ενας Ελληνας συλλέκτης προ­ σπαθεί από καιρό να ανακαλύψει, να αγοράσει και να φέρει στην Ελλάδα ένα από αυτά τα ιστορικά οχήματα.

ΒΙΒΛΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ (1) ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΟΧΗΜΑ, ΣΔΙΟ, 1997. (2) Αρχείο Κωνσταντίνου Φάρου. (3) Αρχείο Γιάννη Τερνιώτη.

Bren Carrier του ΕΣ στη Μέση Ανατολή. Διακρίνεται το οπλοπολυβόλο Bren, τοποθετημένο σε ειδική βάση για αντιαεροπορική βολή. Bren Carrier του ΕΣ. Διακρίνονται στη δεξιά πλευρά της θωράκισής του ο «τακτικός» αριθμός «ΖΖ» (των Τεθωρακισμένων ), ο αριθμός του οχήματος, καθώς και το «τακτικό» σήμα των δύο τεμνόμενων κύκλων.

Λεπτομέρεια του εσωτερικού ενός Carrier. Διακρίνεται ο ασύρματος του οχήματος (Wireless set No 19) και αριστερά επάνω ένα υποπολυβόλο τύπου Sten, τοποθετημένο σε ειδική θέση.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ Προσκαλούμε τους αναγνώστες που έχουν στο αρχείο τους φωτογραφίες σχετικές με τη στρατιωτική μας ιστορία ή οποιοδήποτε αντικείμενο στρατιωτικού ενδιαφέροντος, να μας τις διαθέσουν προσωρινά συνοδευόμενες * αν είναι δυνατόν - από σχετικό κείμενο. Εμείς από την πλευρά μας αναλαμβάνουμε να προχωρήσουμε στην καλύτερη δυνατή παρουσίαση, δημοσιεύοντας το όνομα του αποστολέα (αν το επιθυμεί), και εγγυόμαστε την επιστροφή του υλικού μετά τη δημοσίευση (Περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία», ΤΘ 3951,10210, Αθήνα, υπόψη κ. Γ Τερνιώτη).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Α λέξιος Γ Κ. Σαββίδης

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ Τ Ο Μ Ο Σ Α ' 2 8 4 -7 1 7 μ.X. Εκδόσεις "Πατάκη" Αθήνα, 2001 Σελίδες 454

8Q

Η ιστορία των πρώτων αιώνων της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρα­ τορίας του Βυζαντίου εκτυλίσσεται παραστατικά μέσα από τις σελίδες του βιβλίου που συνέγραψε με προ­ σοχή και εμπλούτισε με δεκάδες αποσπάσματα από τις πηγές ο καθηγη­ τής Αλέξιος Σαββίδης. Η Κωνσταντι­ νούπολη -η νέα Ρώμη της Ανατολής κατέστη από τις αρχές του 4ου αιώνα η πρωτεύουσα του ανατολικού ρω­ μαϊκού κράτους διαδραματίζοντας κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη των ε­ θνών της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, Κατά το διάστημα της υπερχιλιετούς ύπαρξής της η Βυ­ ζαντινή Αυτοκρατορία κατόρθωσε να επιζήσει μέσα από αμέτρητες εξωτε­ ρικές απειλές και επιθέσεις, οι οποί­ ες προέρχονταν από τα τέσσερα ση­ μεία του ορίζοντα, καθώς και από πολλές εσωτερικές αναταραχές. Τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτι­ σμού που δημιούργησε προέρχονταν από τη συνένωση της αρχαίας ελληνι­ κής κληρονομιάς και της χριστιανι­ κής θρησκείας, καθώς και από τις πολλαπλές κοινωνικές, δομικές, διοι­ κητικές, οικονομικές και πολιτισμι­ κές μεταβολές και μεταρρυθμίσεις οι οποίες συνέβαλαν στη σχηματοποίηση και τη μορφοποίηση του κρά­ τους από υστερορωμαϊκό σε ελληνι­ κό κατά τον 4ο αιώνα. Στο βιβλίο αυ­ τό επιχειρείται μια αφηγηματική πα­ ρουσίαση της πρωτοβυζαντινής επο­ χής (284-717 μ.Χ.) σε τέσσερα βασικά κεφάλαια, στα οποία προστίθενται ει­ δικές ενότητες για τον βυζαντινό κό­ σμο γενικότερα, το Ισλάμ και την τέ­ χνη μέχρι την εποχή της εικονομα-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

χίας. Υπάρχουν επίσης πέντε παραρ­ τήματα, πίνακας των ηγεμόνων της περιόδου σε Δύση και Ανατολή, πίνα­ κας λατινικών όρων και βιβλιογραφία πηγών και νεώτερων βοηθημάτων. Το βασικό αφηγηματικό μέρος του έρ­ γου διανθίζεται με επιλεγμένα αποσπάσματα από τις πρωτότυπες πηγές (βυζαντινές και ξένες), σε ελεύθερη νεοελληνική απόδοση, και από θεω­ ρίες και απόψεις νεώτερων ερευνη­ τών, με σκοπό τη διαλεύκανση και την αποσαφήνιση διαφόρων σημείων κατά τρόπο άμεσο. Αξίζει να σημειω­ θεί ότι η προσπάθεια συγγραφής του βιβλίου ξεκίνησε στις αρχές του 1983 κατόπιν ανάθεσης του Υπουργείου Παιδείας, με σκοπό την προετοιμασία νέου διδακτικού εγχειριδίου βυζαντι­ νής και μεσαιωνικής ιστορίας για τη Β' Λυκείου, αλλά τελικώς δεν καρπο­ φόρησε. Το έργο δημοσιεύεται εκ νέ­ ου με πολλές προσθήκες και απευθύ­ νεται στο ευρύ κοινό με την πεποίθη­ ση ότι θα συνεισφέρει στην απόκτη­ ση πληρέστερης γνώσης για τον με­ σαιωνικό ελληνισμό. Διατίθεται από τις εκδόσεις "Πατάκη" (Βαλτετσίου 14, Αθήνα, 10680, τηλ. 0103638362, 0103645236, fax: 0103628950) και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία.

Bernard Lewis

Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Εκδόσεις "Παπαζήση" Αθήνα, 2001 Σελίδες 614 Μια αρκετά ενδιαφέρουσα έκδο­ ση η οποία αναφέρεται στην ανάδυση της νέας Τουρκίας μέσα από τα συ­ ντρίμμια της παλαιός, βασιζόμενη στην εξήγηση των πηγών και της φύ­ σης του τουρκικού πολιτισμικού οι­ κοδομήματος. Χωρίζεται σε δύο μέ­ ρη. Στο πρώτο περιγράφονται τα ση­ μαντικότερα γεγονότα της τουρκικής ιστορίας βάσει μιας χρονολογικής α­ κολουθίας μέχρι το 1950 (έτος εκδίω­ ξης του κόμματος του Ατατούρκ από την εξουσία), στο δεύτερο διερευνώνται λεπτομερέστερα η μεταμόρφω­ ση της συλλογικής έννοιας της τουρ­ κικής ταυτότητας και της πίστης και οι αλλαγές που συντελέσθηκαν στη θρησκεία, στη διοίκηση, στην κοινω­ νία, στην οικονομία και στα πολιτισμι­ κά δρώμενα. Ο συγγραφέας επιχειρεί επίσης να εξαγάγει ορισμένα συμπε­ ράσματα αναφορικά με τη φύση της τουρκικής επανάστασης και το μέτρο της επιτυχίας της. Το βιβλίο αυτό, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για την ύστερη ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της τουρκικής δη-

Η ανάδυση της ο ύ γ χ ρ ο ν η ς Τ ο υ ρ κ ία ς

GO

στηκαν κατά τη διάρκεια του τελευ­ ταίου πολέμου μεταξύ της Δημοκρα­ τίας της Βενετίας και της Οθωμανι­ κής Αυτοκρατορίας. Η συγκεκριμένη σύγκρουση μεταξύ των δύο δυνάμε­ ων άρχισε τον Δεκέμβριο του 1714 και τελείωσε τον Ιούλιο του 1718 με την υπογραφή της συνθήκης του Πασσάροβιτς. Η Γαληνοτάτη Δημο­ κρατία απώλεσε όλες τις κτήσεις της στη νότια Ελλάδα (εκτός από τα Ε­ πτάνησα), οι Ελληνες της περιοχής γνώρισαν και πάλι τα δεινά ενός πο-

I ΚΛΟΣΕΙΣ ΠΑΙΙΑΖΙΙΣΙΙ

μοκρατίας, πρωτοεκδόθηκε το 1961 και στην Ελλάδα μεταφράστηκε μετά από 41 χρόνια. Ο συγγραφέας μελέ­ τησε επί μακρόν τα τουρκικά αρχεία και δυτικές πηγές, συμβουλεύτηκε δευτερογενή βιβλιογραφία και κατέ­ ληξε στη διαμόρφωση μιας πολύτι­ μης ιστορικής μελέτης η οποία εντο­ πίζει και ερμηνεύει τους λόγους που οδήγησαν στην παρακμή του οθωμα­ νικού κράτους. Παράλληλα καταγρά­ φει τις απόπειρες των Οθωμανών με­ ταρρυθμιστών να προσεγγίσουν τη Δύση αντιμετωπίζοντας τις ιδεολογι­ κές και κοινωνικές αντιδράσεις, κα­ θώς και τα κατεστημένα συμφέροντα και εμπόδια. Αναλύεται η μεταρρυθμιστική διαδικασία, κατάληξη της οποίας υπήρξε η επιβολή των εθνικιστών υπό τον Κεμάλ, και εξετάζονται το ύφος, η φύση, η δομή Kat οι αντο­ χές του νέου καθεστώτος το οποίο συγκρότησε το σύγχρονο εθνικό κράτος. Το βιβλίο ενισχύει την εξαι­ ρετικά πτωχή βιβλιογραφία που υφίσταται στη χώρα μας και η οποία σχε­ τίζεται με τη μελέτη της ιστορίας του κυριότερου αντιπάλου της. Διατίθε­ ται από τις εκδόσεις "Παπαζήση" (Νικηταρά 2, Αθήνα, 10678, τηλ. 0103822496-0103838020, fax: 0103819150).

Ιωάννης Σ . Θ εοδω ράτος lantheod § compulink.gr

Διονύσιος Χατζόπουλος

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΒΕΝΕΤΟΟΘΩΜΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1714-1718 Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα Αθήνα, 2002 Σελ. 512 Η ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη ε­ ξετάζει τα γεγονότα που διαδραματί­

λέμου που γινόταν ερήμην τους και ot Οθωμανοί οριστικοποίησαν την ε­ πιβολή τους στον ελληνικό χώρο. Ου­ σιαστικό αποτέλεσμα της σύγκρου­ σης ήταν η αποδυνάμωση των δύο ε­ μπολέμων προς όφελος της Αυστρίας και της Ρωσίας. Η ελληνική ιστοριο­ γραφία ασχολείται συστηματικά με τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας αλλά σχεδόν "αγνοεί" τους τρεις πρώ­ τους αιώνες της οθωμανικής κυριαρ­ χίας, μιας κυριαρχίας που αμφισβητήθηκε έντονα από τη Βενετία και κατέστησε την Ελλάδα κύριο θέα­ τρο των τουρκοβενετικών συγκρού­ σεων. Οι ιστορικές πηγές γι' αυτή την περίοδο είναι ελάχιστες και δυσεύρε­ τες. Συνήθως οι πληροφορίες που α­ φορούν τον ελληνικό χώρο βρίσκο­ νται διάσπαρτες σε διάφορα ευρω­ παϊκά αρχεία, καταγεγραμμένες σε αρκετές διαφορετικές γλώσσες. Ο Δ. Χατζόπουλος, μετά από συστηματική έρευνα πρωτότυπων βενετικών και άλλων πηγών, έρχεται να καλύψει επαρκώς το σημαντικό κενό της ελλη­ νικής ιστοριογραφίας. Το βιβλίο εντυ­ πωσιάζει με την παράθεση άγνωστων λεπτομερειών για τη σύνθεση των στρατών των δύο εμπολέμων, την πο­ λεμική τους τακτική αλλά και τη λη­ σμονημένη συμβολή των Ελλήνων σε μια από τις σημαντικότερες πολεμι­ κές αναμετρήσεις που έγιναν στην α­ νατολική Μεσόγειο.

Νίκος Γιαννόπουλος