SI 108.pdf

· € 3 ,5 0 ΤΕΥΧΟ Σ

108 · Α ΥΓΟ ΥΣΤΟ Σ

2005

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙΑ Τ ΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΙΘΙΟΠΙΑ - ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ "ΛΕΟΝΤΑ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ" (1935-36)

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΠΛΕΒΝΑ (1877-78) ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΘΗΛΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΡΩΣΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΠΙ 143 ΗΜΕΡΕΣ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ (1244) - Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α EF°" 6 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ 01 «ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΔΙΑΒΟΛΟ I» ΤΟΥ 6ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

16 Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΙΘΙΟΠΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ "ΛΕΟΝΤΑ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ" (1935-36)

26 Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΩΝ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ «ΝΟΜΙΜΗΣ ΑΝΑΡΧΙΑΣ» ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ (1244)

38 Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΠΛΕΒΝΑ (1877-78) ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΘΗΛΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΡΩΣΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΠΙ 143 ΗΜΕΡΕΣ

SO ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Η ΠΟΛΥΚΥΜΑΝΤΗ Ώ Η ΕΝΟΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ

ΝΕΑ ΓΡΑΦΕΙΑ Πληροφορούμε τους αναγνώστες μας ότι από τα μέσα Απριλίου 2005 τα γραφεία των εκδόσεων "ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ" λειτουργούν σε νέο, σύγχρονο, ιδιόκτητο κτήριο, στη διεύθυνση:

60 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ

Σεφ έρη 8, 17234, Δάφνη (από Λεωφ. Βουλιαγμένης 152, πλησίον σταθμού ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννη). ΝΕΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 210 9273620 FAX: 210 9273622

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

ΜΟΝΙΜΕΣ

Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο Τ ετρ α μ ελ ή ς ομ ά δα Γερμανώ ν α λεξιπ τω τισ τώ ν λ α μ β ά ν ει & έση για να α ντιμ ετω π ίσ ει τα π ρ ο ελα ύ νο ντα σ υμμαχικά ά ρ μ α τα σ τη Ν ορ μ ανδ ία το 1944 (πίν. το υ Ron V o ls tad που δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς D ragon/P lastim odellism o-color im age is co u rte sy o f Dragon).

ΊΤΡ Α Τ ΙΠ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ · Μ η νια ίο π ε ρ ιο δ ικ ό - Κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί σ τις α ρ χ έ ς κ ά θ ε μ ή ν α ·

ΣΤΗΛΕΣ

4 Ε ΙΔ Η ΣΕ ΙΣ 76 ΣΦΑΛΜΑΤΑ 78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 8 0 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 8 2 Q U IZ ΓΝΩΣΕΩΝ

ΕΚ Δ Ο ΤΗ Σ -Δ ΙΕ Υ 0Υ Ν Τ Η Σ : ΣΤΑΥΡΟΣ Π ΑΝ ΕΛΗ Σ ·

ΑΡΧ ΙΣΥΝΤΑΚ ΤΗΣ: Β Α ΙΙΛ Η Σ Κ Α Μ Π Α Ν Η Σ ·

Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ε Σ -Σ Υ Μ Β 0Υ Λ 0Ι: Μ ΙΧ Α Η Λ ΟΙΚΟΝΟΜ ΑΚΟΣ,

Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε.α . / ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ Κ Α Τ ΣΙΜ Η ΤΡ 0Σ, Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε.α., Ν ΙΚΟ Λ ΑΟ Σ Κ 0 Α 0 Μ Β Α Σ , Α ν τισ τρ ά τη γ ο ς ε.α . / ΚΩΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ ΚΑΝ ΑΚΑΡ Η Σ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε.α., τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τ ρ α τιω τ ικ ή ς Ισ το ρ ία ς Σ Σ Ε / ΔΗ Μ ΗΤΡ ΗΣ ΓΕ Δ ΕΩ Ν , Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε.α., τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τ ρ α τιω τ ικ ή ς Ισ το ρ ία ς ΣΣΕ / ΔΗ Μ ΗΤΡΙΟ Σ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς ε.α ./ ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Σ υ ν τ α γ μ α τά ρ χ η ς (ΤΧ) ε.α . / ΓΙΑΝΝ ΗΣ ΡΟ ΥΣΚΑΣ, Α ρ χ ιπ λ ο ία ρ χο ς (Δ) ΠΝ ε.α . / ΚΩ ΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ ΚΛΑ ΔΗ Σ, Α ν τισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η ς (ΠΖ) ε.α . / ΗΛΙΑΣ Π ΑΠ Α Θ Α Ν Α ΣΗ Σ / Α Ν Α Ρ ΓΥ Ρ Ο Σ Φ ΑΓΚΡ ΙΔ ΑΣ / ΑΛ Ε Ξ Η Σ Σ Α Β Β ΙΔ Η Σ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗ Μ Η ΤΡ Η Σ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟ Σ ΣΤ Α Υ Ρ 0 Π 0 Υ Λ 0 Σ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ Γ ΙΑ Ν Ν 0 Π 0 Υ Λ 0 Σ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑ Ν Ν Η Σ Β Α Ρ ΣΑ Μ Η Σ / ΔΗ Μ ΗΤΡ ΙΟ Σ Μ Α ΡΚΑΝ ΤΩ Ν ΑΤΟ Σ / ΙΑ Κ Ω Β Ο Σ ΧΟ ΝΔΡΟ Μ Α ΤΙΔ ΗΣ / ΣΤ ΕΛΙΟ Σ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑ Β Ρ ΙΗ Λ -Μ ΙΧ Α Η Λ Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΑΔ Η Σ / ΓΙΑΝ Ν Η Σ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ / ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΖΟ ΥΡΙΔΗΣ / ΛΥ Κ Ο Υ Ρ ΓΟ Σ Α Ρ Ε Τ Α Ι0 Σ / ΚΩ ΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / Ε ΥΑ ΓΓΕ ΛΟ Σ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΧΡΗ ΣΤΟ Σ ΠΑ Ν Α ΓΙΩ ΤΟ Π Ο Υ Λ Ο Σ / ΗΛΙΑΣ Α Ν Α ΓΝ Ω Σ Τ Α Κ Η Σ / ΣΩ Τ Η Ρ Η Σ Β Ο ΥΡΛΙΩ ΤΗ Σ / ΚΩ ΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ Π Α Π Α Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Υ / Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Μ Π Ε Λ Ε Ζ 0 Σ / ΓΙΑ Ν Ν Η Σ ΤΕ Ρ Ν ΙΩ ΤΗ Σ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑ Ρ Κ Α Λ Ε ΤΣΗ Σ / ΤΩ Ν Η Σ ΧΑΤ ΖΗ Δ Η Μ Η ΤΡ ΙΟ Υ / ΚΩ ΝΣΤΑΝ ΤΙΝΟ Σ ΤΣ Ο Π Α Ν Η Σ / ΓΙΩ Ρ Γ Ο Σ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ Κ Α Κ Α Β Α Σ I ΞΕΝΟ Φ ΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗ Σ / Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Ο Σ ΓΑΛΑΝΗ Σ · ΕΠ ΙΜ Ε ΛΕΙΑ Κ ΕΙΜ Ε ΝΩ Ν: ΧΑ Ρ ΑΛΑΜ Π Ο Σ Δ Η Μ 0 Π 0 Υ Λ 0 Σ · Κ Α ΛΛ ΙΤ Ε Χ Ν ΙΚ Η Ε Π ΙΜ Ε Λ Ε ΙΑ : ΓΕ Ω Ρ ΓΙΑ Λ Ο Υ Κ Α - Γ Ε Ω Ρ ΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ - Α Γ ΓΕ Λ ΙΚ Η ΛΑΜ Π ΡΟ Π Ο ΥΛΟ Υ - Χ Ρ ΙΣΤ ΙΝ Α Π ΑΝ ΕΛΗ · Δ Η Μ Η ΤΡ Α Μ Η ΤΣΟ Υ · Δ Η Μ Ο Σ ΙΕ Σ ΣΧ ΕΣΕ ΙΣ-Δ ΙΑ Φ Η Μ ΙΣΕ ΙΣ: Μ Α Ρ ΙΑ Ν Ν Α Β Α Λ Α Κ Α • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ Μ ΙΧΑΛΟΠΟ ΥΛΟ Υ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - Β ΙΚ Υ ΒΑΣΙΛ Ο ΠΟ ΥΛΟ Υ - Β Α Λ ΙΝ Α ΣΟ ΥΒΑ ΤΖΗ · ΑΘ Η Ν Α ·

ΤΗ Λ Ε Φ Ω Ν Α : 210.92.73.620 ·

e-m ail: periscop@ oten et.gr ·

FAX: 210.92.73.622 ·

ΓΡΑΦΕΙΑ: ΣΕΦΕΡΗ 8,17 2 3 4 . ΔΑΦΝΗ, Α Θ Η Ν Α · ΤΑΧ ΥΔΡΟ Μ ΙΚ Η Δ ΙΕ Υ Θ Υ Ν ΣΗ : ΠΕΡΙΟ ΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ .θ . 3 95 1 ,1 0 21 0

Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (Ε Τ Η Σ ΙΑ 12 ΤΕ Υ Χ Η ): 42,00 ευ ρ ώ / Β ΙΒ ΛΙΟ Θ Η Κ ΕΣ-ΤΡΑΠ ΕΖΕΣ -Ο ΡΓΑ Ν ΙΣ Μ Ο Ι ΚΛΠ . 75,00 ευ ρ ώ · Σ Υ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩ ΠΑΪΚΗ ΕΝ Ω ΣΗ - ΚΥΠ ΡΟ Σ 78,00 ευ ρ ώ / Λ Ο ΙΠ Ε Σ ΧΩ ΡΕ Σ 86,00 ευ ρ ώ · Ε ΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜ ΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟ ΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Τ .θ . 3 9 5 1 ,10210 Α Θ Η Ν Α · ΙΔ ΙΟ Κ Τ Η Τ Η Σ -Υ Π Ε Υ 0Υ Ν Ο Σ ΣΥ Μ Φ Ω Ν Α ΜΕ ΤΟ ΝΟ ΜΟ : ΣΤΑΥΡΟΣ Π ΑΝ ΕΛΗΣ, Σ ε φ έ ρ η 8, Δ ά φ ν η , Α θ ή ν α · ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΚΟΣ ΥΠ Ε ΥΘ Υ Ν Ο Σ : ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝ ΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. Ξ ΥΝΟ Σ ΟΕ · Β ΙΒ ΛΙΟ Δ ΕΣ ΙΑ : ΣΠ ΥΡΟ Σ Κ Α Β Β Α Δ ΙΑ Σ ·

ΚΩΔΙΚΟ Σ: 3196

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β 'Π Π ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΩΝ ΣΗΜΕΡΑ Το καλοκαίρι του 2004 τιμήθηκε από τη σουηδική κυ βέρνηση με το βραβείο Περ Ανγκέρ ο αιδεσιμότατος Τζενάρο Βερολίνο, ο οποίος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή ταν διπλωματικός εκπρόσω πος του Βατικανού στη Βουδα πέστη. Από τη θέση αυτή κα τόρθωσε να σώσει μεγάλο α ριθμό Εβραίων από τους Γερ μανούς. Το βραβείο συνοδευό ταν από ποσό 20.000 ευρώ τα οποία ο 98χρονος Βερολίνο προσέφερε στα παιδιά της Πα λαιστίνης, υπενθυμίζοντας έμ μεσα στους Ισραηλινούς πως εκμεταλλεύθηκαν στο έπακρο τις διώξεις που υπέστησαν κα τά την περίοδο 1933-1945 για να δρουν σήμερα ανεξέλεγκτα σε βάρος των Παλαιστινίων. Το βραβείο Περ Ανγκέρ προσφέρεται σε όσους εργάστηκαν για τη σωτηρία Εβραίων κατά τον Β1 Παγκόσμιο Πόλεμο και έλαβε το όνομά του από τον ο μώνυμο Σουηδό διπλωμάτη, ο οποίος εργάστηκε για τον ίδιο οκοπό.

ΣΤΟ ΦΩΣ 01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΕΝΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ Ε0ΚΑ Η αποκάλυψη των φακέ λων των εκτελεσθέντων αγω νιστών της ΕΟΚΑ, από τα Κρα τικά Αρχεία Κύπρου, έκανε χι λιάδες μάτια να δακρύσουν. Ιστορικά ντοκουμέντα που βρέθηκαν πρόσφατα στις απο θήκες των Κεντρικών Φυλα κών αποδεικνύουν το αδούλω το φρόνημα των Κυπρίων μα χητών. Στις 10 Νοεμβρίου 1955 ο Μιχαήλ Καραολής, λίγους μήνες πριν οδηγηθεί στην αγ χόνη, έγραψε στους μαθητές της έκτης τάξης του Αθηναϊδείου Γυμνασίου Λεμεσού α

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

παντώντας σε μια επιστολή τους: "0 νυχτερινός εφιάλτης συντόμως θα παρέλθει διά ό λους μας και την ταραγμένην εφιαλτική νύχτα θα διαδεχθεί αναμφιβόλως η ροδοδάκτυλος και φεγγοβόλος ανατολή της ημέρας του λυτρωμού”. Σε μια άλλη επιστολή προς τον αδελ φό του ο 22χρονος αγωνιστής έγραφε: "Ο αρτιότατα οργανω μένος πόλεμος των νεύρων, σε συνδυασμό με τα άλλα δει νά, ων ουκ έστι αριθμός, τσακί ζουν λίγο λίγο κάθε ικμάδα ζω ής και μας μεταβάλλουν εις σωματικά και ψυχικά ράκη. Εάν δε, δεν είχαμε να αντιτάξουμε το αξιοθαύμαστο κου ράγιο και το ακατάλυτο ψυχικό σθένος, που κληροδοτεί η φυ λή σε όλους τους ομογενείς, τότε να δούμε που θα βρισκό μασταν αυτή τη στιγμή". Επί σης βρέθηκε και δημοσιοποιήθηκε μια ακόμη επιστολή, του πατέρα του απαγχονισθέντος Στέλιου Μαυρομμάτη προς τον διευθυντή των φυλακών, με την οποία του ζητούσε, με τά την εκτέλεση του γιού του, τα προσωπικά του αντικείμε να. Οι "πολιτισμένοι" Αγγλοι α πάντησαν ότι δεν μπορούσαν να τα επιστρέφουν διότι δεν τα είχαν. Οπως προκύπτει από τις επιστολές που βρέθηκαν στους φακέλους, ο αγωνιστής Ανδρέας Παναγίδης λίγο πριν από την εκτέλεσή του, διάβαζε την Καινή Διαθήκη, την οποία τού είχε χαρίσει ο Ανδρέας Ζάκος. Ο τελευταίος, όταν οδηγήθηκε στην αγχόνη, ζήτησε και έβαλε στην τσέπη του έξι μιλ (τότε υποδιαίρεση της λί ρας) για να περάσει τον Αχέρο ντα! Η υπεύθυνη των Κρατι κών Αρχείων Κύπρου κ. Εφη Παρπαρίνου, δήλωσε στο ΡΙΚ ότι οποιοσδήποτε πολίτης

Τα Φυλακισμένα Μ νήματα, ο ιερ ό τερ ο ς χώρος προσκυνήματος για τον αγώνα της ΕΟΚΑ.

μπορεί να δει αυτούς τους φα κέλους. Ηδη αντίγραφά τους παραδόθηκαν στους συγγε νείς των ηρώων.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Μ ΝΗΜ ΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΝΑΠ0ΛΕ0ΝΤΑ ΖΕΡΒΑ Στις 3 Ιουλίου 2005 έγιναν στην Αρτα εορταστικές εκδη λώσεις για την 63η επέτειο της

εξόδου του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα στα ηπειρωτικά βουνά (23 Ιουλίου 1942), στις ο ποίες παρέστησαν ο υφυπουρ γός Εθνικής Αμυνας Β. Μιχαλολιάκος, τοπικοί βουλευτές, εκ πρόσωποι της νομαρχιακής και της τοπικής αυτοδιοίκησης και πλήθος πολιτών. Οι εκδηλώσεις οργανώθηκαν από τη Νομαρ χιακή Αυτοδιοίκηση Αρτας, την Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης Νομού Αρτας “Ν. Ζέρβας" και τους Συνδέσμους Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσε ως - μέλη της Πανελληνίου Ενώσεως Συνδέσμων Εθνικής Αντιστάσεως (ΠΕΣΕΑ). Στις 23 Ιουλίου 1942 ο ιδρυ τής του ΕΔΕΣ εγκατέλειψε την Αθήνα με τέσσερις συναγωνι στές: Τον Κομνηνό Πυρομάγλου, τον Μιχαήλ Μυριδάκη, τον Παντελή Κωτσάκη και τον Ιωάννη Παπαδάκη. Στον ορεινό Βάλτο, όπου έφθασε, συγκρό τησε τις ανταρτικές ομάδες του, τις Εθνικές Ομάδες Ελλή νων Ανταρτών (ΕΟΕΑ), οι οποί ες σύντομα κυριάρχησαν σε ε κτεταμένες ορεινές περιοχές της Ηπείρου. Οι ΕΟΕΑ πραγμα τοποίησαν πλήθος επιθέσεων εναντίον ιταλικών και γερμανι κών δυνάμεων κατοχής αλλά

Ο σ τρατηγός Ναπολέων Ζέρβας.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ και εναντίον των Τσάμηδων, οι οποίοι βαρύνονταν με εγκλη ματικές ενέργειες επί του πλη θυσμού της Ηπείρου. Από τον Οκτώβριο του 1943 ως τον Φε βρουάριο του 1944 ο Ναπολέων Ζέρβας και οι αντάρτες του α ντιμετώπισαν ταυτόχρονα τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ και αυτές των γερμανικών δυνάμεων. Οι ΕΟΕΑ, παρά τις βαρύτατες α πώλειες που υπέστησαν, όχι μόνο δεν διαλύθηκαν αλλά από το καλοκαίρι του 1944 ως το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου πύκνωσαν τις επιθέσεις τους ε ναντίον των αποχωρούντων Γερμανών και Τσάμηδων.

64η ΕΠΕΤΕΙΟ Σ ΤΗΣ Μ Α Χ Η Σ ΤΗΣ ΚΡΗ ΤΗ Σ ΟΤΑΝ Η ΑΛΗΤΕΙΑ ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΑ ΟΡΙΑ Ο πολιτισμός της Ελλάδας αναδεικνύεται σε όλο του το μεγαλείο όταν σεβόμαστε τους νεκρούς των αντιπάλων μας οι οποίοι κάποτε προσπάθησαν να μας υποδουλώσουν. Δυστυ χώς η εικόνα αυτή αμαυρώθηκε με τον χειρότερο τρόπο στις 20 Μαϊου 2005, επέτειο της έναρ ξης της Μάχης της Κρήτης, στο γερμανικό νεκροταφείο στο Μάλεμε. Για πρώτη φορά στα χρονικά αναρχικά στοιχεία ε-

χές για το δυσάρεστο αυτό γε γονός, το οποίο έκανε τον γύρο του κόσμου; Μα το αυτονόητο! Γύρισαν την πλάτη. Μια διμοι ρία των ΜΑΤ έφθασε στον χώρο με χαρακτηριστική καθυστέρη ση και απλώς παρέμεινε άπρα γη στην είσοδο του νεκροτα φείου. Οι επικεφαλής έδειξαν απροθυμία να επέμβουν δυνα μικά και αποπειράθηκαν να διαπραγματευθούν με τους κατα λήψιες. Οταν συνάντησαν την άρνηση των τελευταίων να α ποχωρήσουν βρήκαν πιο εύκο λο στόχο. Συνέστησαν στους γηραιούς Γερμανούς επισκέ πτες να αποσυρθούν! Τέτοια ε πίδειξη πυγμής σε ανθρώπους

σκονταν μακριά, ήταν χρέος τους να τιμούν οι ίδιες τη μνή μη τους! Οσον αφορά τις δηλώσειςαπειλές της Νομαρχίας Χανίων σχετικά με "νεοναζιστικές εκ δηλώσεις“, "κατακάθια των α λεξιπτωτιστών” κ.ά., συνιστούμε αυτοσυγκράτηση, εκτός αν οι κύριοι αυτοί θεωρούν τους εκπροσώπους των κυβερνήσε ων της Ελλάδας, της Γερμα νίας, της Βρετανίας, της Αυ στραλίας και της Νέας Ζηλαν δίας νεοναζί επειδή είχαν παρευρεθεί στο εν λόγω μνημό συνο το 1991 και το 2001, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 50 και των 60 χρόνων αντί-

Τ ΙΜ Η ΣΤΟ Υ Σ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ ΣΤΟ ΣΚ Ο Π ΕΥΤΗ ΡΙΟ ΤΗΣ Κ Α ΙΣΑ Ρ ΙΑ Ν Η Σ Στις 24 Ιουνίου ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο πρωθυπουργός Κων σταντίνος Καραμανλής και ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος ε γκαινίασαν το μνημείο των εκτελεσθέντων πατριωτών κατά την περίοδο 1941-44 στο Σκο πευτήριο της Καισαριανής, πα ρουσία πλήθους εκπροσώπων του πολιτικού κόσμου και χιλιά δων πολιτών που είχαν κατακλύσει τον χώρο. Με αυτό τον τρόπο υλοποιήθηκε ένα χρόνιο αίτημα των ενώσεων αγωνιστών εθνικής αντίστασης και του Δή μου Καισαριανής. Ο Δήμος βρι σκόταν σε αντιδικία με τη Σκο πευτική Εταιρεία επειδή επιθυ μούσε να κατασκευάσει μνη μείο για τους εκτελεσθέντες. Στο σκοπευτήριο της Καισαριανής πραγματοποιήθηκαν από τις 26 Μαϊου 1942 ως τις 9 Σε πτεμβρίου 1944 56 ομαδικές ε κτελέσεις' 694 Ελλήνων και Ελληνίδων. Την 1η Μαϊου 1944 εκτελέστηκαν 200 αγωνιστές, μεταξύ αυτών και ο δωδεκά χρονος Γιώργος Τοπολίνος, ο ο ποίος στάθηκε στις μύτες των ποδιών του ώστε να τον πετύχουν σίγουρα οι βολές των ε κτελεστών.

p S S Ift Μ «·■'« ·..·

; & *, ■' * * £!

Το γερμανικό νεκρ οτα φ είο στο Μ ά λεμε. Κάποιοι αυτοαποκαλούμενοι αναρχικοί, μ ε την ανοχή των τοπικών αρχών, παραβίασαν τον χώρο μη σεβόμενοι ο ύ τε τους νεκρούς.

μπόδισαν την πραγματοποίηση μνημόσυνου (που πραγματο ποιείται κάθε χρόνο) για τους πεσόντες Γερμανούς αλεξιπτω τιστές από βετεράνους συνα δέλφους τους. Συγκεκριμένα, 50 περίπου Ελληνες και Γερμα νοί "αναρχικοί" είχαν συγκε ντρωθεί από το προηγούμενο βράδυ στην είσοδο του νεκρο ταφείου. Οταν λίγο μετά τις 11.00 της 20ής Μαϊου εμφανί στηκαν οι παλαίμαχοι αλεξι πτωτιστές, οι θρασύδειλοι "α ναρχικοί" τούς υποδέχθηκαν με ύβρεις και ρίψεις μπογιάς και μπουκαλιών. Στη συνέχεια εισήλθαν στον χώρο του νε κροταφείου και "κόσμησαν" τους τάφους με σημαίες και πανό. Τι έπραξαν οι τοπικές αρ-

80 ετών από την Ελληνική Αστυνομία την περιμέναμε (Ελληνες συνταξιούχοι ουκ ολί γες φορές έχουν πέσει θύματα ξυλοδαρμού από τα ΜΑΤ). Ομως τέτοια απάθεια από τους υπερήφανους Κρήτες, οι οποί οι σε πολλές περιπτώσεις έ χουν επιδείξει θαυμαστή γενναιοψυχία, δεν την περιμέναμε. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ÖTt επί πολλά χρόνια το γερμανικό νεκροταφείο τελούσε υπό τη φροντίδα ντόπιων γυναικών (οι περισσότερες μάλιστα είχαν χάσει αγαπημένα τους πρόσω πα από τους Γερμανούς), που α παντώντας σε ερωτήσεις των επισκεπτών του νεκροταφείου έλεγαν ότι εφόσον οι μητέρες των νεκρών εχθρών τους βρί-

στοιχα από τη Μάχη της Κρή της. Μη φοβάστε κύριοι υπεύ θυνοι. Οι πρώην αλεξιπτωτι στές είναι πλέον γέροντες και άοπλοι. Ως προς τη δήλωσή σας σχετικά με τον σεβασμό που οφείλετε προς τη σύγχρο νη Γερμανία, σας θυμίζουμε ότι η σύγχρονη Γερμανία απεχθάνεται τον εθνικοσοσιαλισμό και τα εγκλήματά του αλλά δεν παύει να τιμά τους νεκρούς της. Ρωτήστε σχετικά τις χιλιά δες των Γερμανών τουριστών που κατακλύζουν τα όμορφα Χανιά κάθε καλοκαίρι.

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ

ΒΤΓΤ

M

/

i/i

Js,

·**ν

F///i '

i

>·~

~ fLI”

Κ

ί■

- I

/

gep

N S n

·

^

Hfsr»? \Y \

Γερ μ α ν ο ί α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς κ α τά τη δ ιά ρ κ εια μ ια ς μ άχης σ τη Ν ορ μ ανδ ία το 1944. Είναι κ α λ υ μ μ έν ο ι σ ε έναν φ ρ ά χ τη π ερ ιμ έν ο ν τα ς τα σ υμμαχικά ά ρ μ α τα . Φ έρουν έναν α ν τια ρ μ α τικ ό ε κ τ ο ξ ε υ τ ή ρ ο υ κ ετώ ν τω ν 8,8 cm, ένα P an ze rfa u st 30m και ένα οπλοπ ολυβόλο FG 42. 0 τέ τ α ρ τ ο ς ά νδρ ας φ έ ρ ε ι τα κιβώ τια των ρ ο υ κ ετώ ν R P zB G r 4322 για το R ak etenp anzerbusche 54 των 8,8 cm (πίνακας το υ Ron V o ls tad n o u δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς D ragon/P lastim odellism o-color im age is co u rte sy o f P lastim odellism o).


' \ *1

ΣΤΗ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ

ΟΙ «ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΔΙΑΒΟΛΟΙ» ΤΟΥ 6ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Ο ταν οι Σύμμαχοι κατά τον Β 'Π Π αποβιβάσθηκαν στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου 1944, το γερμανικό 6ο Σύ ντα γμ α Αλεξιπτωτιστών β ρ έ θ η κ ε στην πρώτη γραμμή. Από την πρώτη ημέρα τη ς εισβολής οι άνδρες του αντιμετώπισαν τους Αμερικανούς συναδέλφους το υ ς και συνέβαλαν στην άμυνα του νότιου τμ ή μ α το ς τη ς χερσονήσου Κοταντέν. Το Σ ύ ντα γμ α π ολέμησε ε κ ε ί επί δύο μ ήνες, πριν οι τε λ ε υ τα ίο ι επιζώντες απ οσυρθούν στη Γ ερμανία.

ι α υ ξα ν ό μ ε ν ες απ ώ λειες τη ς W e h rm a c h t κατά τη δ ιά ρ κ εια το υ Β' ΠΠ και η υποχρέω σή τη ς να δ ιεξα γ ά γ ει α μ υ ν τ ικ έ ς επι χ ειρ ή σ εις , π εριόρισ αν τη χρήση το υ Σ ώ μ α το ς τω ν Α λεξιπ τω τισ τώ ν σε ρόλο π εζικού. Τον Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο το υ 1943 σ χ η μ α τίσ θ η κ ε στη Γαλλία η 2η Μ ερ α ρ χ ία Α λεξιπ τω τισ τώ ν (2. F a lls c h irm ja e g e r D ivisio n 2.FJD ), α π ο τελ ο ύ μ ενη από το 2ο, το 6ο και το 7ο Σ ύ ν τα γ μ α Α λεξιπ τω τισ τώ ν και μ ο ν ά δ ες υπ οσ τήριξης. Τμήμ ατά τη ς π ολέμησ αν σ την Ιτα λία, στη Λ έρ ο και στη Ρωσία πριν επ ισ τρ έφ ει στη Γερμανία (Α π ρίλιος 1944) για να α να δ ιο ρ γα νω θεί. Ω στόσο σ το ιχ εία τη ς π α ρ έμ εινα ν στην Ιτα λία και ένα νέο 6ο Σ ύ ν τα γ μ α σ χ η μ α τίσ θ η κ ε για να συμπληρώ σει τη δ ύ ν α μ ή τη ς. Σ τ ις α ρ χ ές το υ 1944 το 6ο Σ ύ ν τα γ μ α Α λεξιπ τω τισ τώ ν (F a lls c h irm ja e g e r R e g im e n t 6 - FJR 6) σ χ η μ α τίσ θ η κ ε στο Βαν (Κ ολω νία) υπό τη διοίκηση το υ βαρώ νου τα γμ α τά ρ χ η Φ ρήντριχ Α ο υγ κο υσ τ φ ον ν τε ρ Χ έ υ ν τ ε . Αν και το ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 19 43 η τρ ια δ ική δ ιά ρ θ ρ ω ση τω ν μεραρχιώ ν π εζικού ε γ κ α τ α λ ε ίφ θ η κ ε , οι μ ε ρ α ρ χ ίε ς τη ς L u ftw a ffe (το Σώμα τω ν Α λεξιπ τω τισ τώ ν οργανω τικά α ν ή κ ε σ την Α ε ροπ ορία) δ ια τή ρ η σ α ν τα ε ν ν έ α τά γ μ α τα οργανω μένα σε τρία σ υ ντά γ μ α τα . To FJR 6 συνισ το ύσ α ν 15 λόχοι μ ε σ υνολική δ ύν α μ η 3 .4 5 7 ανδρώ ν, α ρ κ ε τά μ εγ α λ ύ τερ η από α ντίσ το ιχη μονάδα π εζικού. Δ ώ δεκα λόχοι σ χημά τιζαν τρ ία τά γ μ α τα ελ α φ ρ ο ύ π εζικού (1) και η δ ύν α μ η το υ Σ υ ν τά γ μ α το ς συμπ ληρω νόταν από το ν 13ο Λ όχο Β αρέω ν Οπλων, ε φ ο δ ια σ μ έν ο μ ε εν ν έ α β α ρ είς ό λ μ ο υ ς δ ια μ ε τρ ή μ α το ς 12 0 m m , το ν 14ο Λ όχο Κ υνηγώ ν Α ρμάτω ν, εξοπ λισ μένο μ ε 12 α ν τια ρ μ α τικ ά π υροβόλα 7 5 m m , και το ν 15ο Λ όχο Μ η χα νικο ύ . Σ το μ εγ α λ ύ τερ ο ποσοστό οι ά ν δ ρ ε ς ή τα ν ε θ ε λ ο ν τ έ ς πληρω μάτω ν εδ ά φ ο υ ς και ά ν δ ρ ες τω ν μ ερ α ρ χιών π εζικού τη ς L u ftw a ffe , νεα ρ ο ί σε ηλικία (η μέση ηλικία τω ν ε θ ε λο ντώ ν το υ FJR 6 ή τα ν τα 17,5 χ ρόνια), μ ε ε ξ α ιρ ε τ ικ ό μα χ η τικό φ ρ ό νη μ α , οργανω μένο ι γύρω από έν α ν μικρό πυρήνα έμπ ειρω ν β ε τε ρ ά νων. Οπως σ υ ν έβ α ιν ε σε ό λ ες τις μ ο ν ά δ ες αλεξιπ τω τισ τώ ν, το FJR 6 ή τα ν κ α λ ύτερ α εξο π λ ισ μ ένο από α ν τίσ το ιχ ες μ ο ν ά δ ες το υ Σ τρ α το ύ και οι λόχοι ελ α φ ρ ο ύ π εζικού δ ιέ θ ε τ α ν διπλάσιο α ρ ιθ μ ό ελαφ ρώ ν πο λυβόλω ν. Κ ύριο μ ε ιο ν έκ τη μ α τω ν μονάδω ν αλεξιπ τω τισ τώ ν (όπως και τω ν π ερισσότερω ν μονάδω ν στο δ υ τικ ό μέτω π ο) ή τα ν η έλ λ ε ιψ η μη χανοκίνησ η ς. To FJR 6 δ ιέ θ ε τ ε 7 0 φ ο ρ τη γ ά σε π ενήντα δ ια φ ο ρ ετικ ά

Ο

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Τυπική φ ω το γ ρ α φ ία σ τη Ν όρ μ αν δ ία : μία α γρ ο ικ ία πίσω από έναν σ τεν ό δ ρ όμ ο, α γ ρ ο ί και μ π οκάζ.

Ο

m

μοντέλα (!). Στο κέντρο εκπαίδευσης του Βαν οι άνδρες του Συντάγματος εκπαιδεύθηκαν στην πτώση με αλεξίπτωτο και με ανεμόπτε ρο, στη χρήση φορητών αντιαρματικών ό πλων όπως το Panzerfaust και το Panze rschreck, στη χρήση των τυπικών τυφεκίων και αυτομάτων της Wehrmacht και εκτέλεσαν 6ολές με ελαφρά και βαριά πολυβόλα, με όλ μους και με ελαφρά πεδινά πυροβόλα. Στις 13 Μαϊου το 6ο Σύνταγμα Αλεξιπτω τιστών έφθασε στη Νορμανδία και ο ταγμα τάρχης φον ντερ Χέυντε εγκατέστησε τον σταθμό διοίκησης της μονάδας στο «Οτέλ ντε Βιλ» στην πόλη Περιέρ. Αν και αποτελούσε οργανικό στοιχείο της 2.FJD, η οποία είχε αναλάβει την άμυνα της Βρέστης (Βρετάνη), το FJR 6 ήταν αποσπασμένο στην 91η Αεραποβατική Μεραρχία (LLDiv) του LXXXIV (84ου) Σώματος Στρατού (2). Τον Ιούνιο του 1944 επάνδρωνε μία αμυντική γραμμή στο νό τιο άκρο της χερσονήσου Κοταντέν, νοτιοδυ τικά του Καρεντάν στην περιοχή Σαίν Ζορές Λιταίρ - Λεσαί - Περιέρ - Σαίν Ζωρζ ντε Μποόν, μία έκταση μήκους 20 km και βάθους 15 km, Η 8η Πυροβολαρχία του 191 Συντάγματος Πυροβολικού (8./AR 191) είχε τεθ εί υπό τη δι οίκηση του Συντάγματος. Η χερσόνησος Κονταντέν ήταν στρατηγι κής σημασίας για τους Συμμάχους. Στη βάση της βρισκόταν μία από τις ακτές απόβασης, η «Utah». Αν και η ακτή αυτή ήταν μεγάλη και ε πίπεδη, οι έξοδοι προς την ενδοχώρα περιο ρίζονταν σε μερικούς στενούς υπερυψωμέ νους (κατά δύο ως τρία μέτρα) δρόμους οι ο ποίοι διέσχιζαν βαλτώδεις εκτάσεις. Οι Γερ μανοί είχαν φροντίσει να δημιουργήσουν πρόσθετες δυσκολίες για όποια στρατιωτική δύναμη θα προσπαθούσε να εισβάλει στην περιοχή. Δώδεκα χιλιόμετρα πίσω από την α κτή βρίσκονται ο ποταμός Ντούβ και ο κύριος παραπόταμός του, Μ ερντερέ. Οι δύο ποταμοί διασχίζουν το νότιο τμήμα της χερσονήσου με νότια - νοτιοδυτική κατεύθυνση και στη βάση της χερσονήσου συναντούν τη διώρυγα Καρεντάν, η οποία καταλήγει στη Μάγχη. Πε ρί τα μέσα του 19ου αιώνα κατασκευάστηκαν υδατοφράκτες στο Λα Μπαρκέτ, λίγα χιλιόμε τρα βόρεια της πόλης Καρεντάν, για να πε ριορίζουν και να «κατευθύνουν» τις υδάτινες μάζες. Το 1944 με κατάλληλους χειρισμούς των υδατοφρακτών οι Γερμανοί είχαν πλημ μυρίσει εκτάσεις συνολικής επιφάνειας άνω των 30 km2 και η χερσόνησος ουσιαστικά είχε αποκλεισθεί από την υπόλοιπη χώρα. Κατέχο ντας τους λίγους δρόμους και τις γέφυρες θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μία εχθρική δύναμη και να αποτρέψουν την έξοδό της από την ακτή. Ηταν απαραίτητο για τους Συμμάχους να ανοίξουν οι οδοί από την ακτή και να απο κλεισθεί η χερσόνησος ώστε να επισπευσθεί η κατάληψη του λιμανιού του Χερβούργου στο βόρειο άκρο της. Για τον λόγο αυτό δύο αμερικανικές μεραρχίες αλεξιπτωτιστών, η


82η και η 101η, θα έπεφταν βόρεια του Καρε ντάν και πίσω από την ακτή απόβασης. Ταυτό χρονα θα κάλυπταν το «κενό» μεταξύ της α κτής «Utah» και της ακτής «Omaha», 25 km ανατολικότερα.

« D-DAY» Το απόγευμα της 5ης Ιουνίου 1944 ο ταγ ματάρχης Χέυντε είχε σχεδιάσει να μεταβεί στη Ρεν (στη Βρετάνη), όπου θα συμμετείχε στις ασκήσεις επί χάρτου οι οποίες είχαν προγραμματισθεί για την επόμενη ημέρα. Πριν αναχωρήσει έθεσε σε ετοιμότητα τη μο νάδα του, με βάση μία προαίσθηση ότι κάποιο γεγονός θα συνέβαινε κατά την απουσία του. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούσαν διάφορες ενδείξεις: Οι διαβιβαστές του Συντάγματος είχαν συλλέξει έναν ασυνήθιστα μεγάλο α ριθμό μηνυμάτων από την απέναντι πλευρά της Μάγχης, πολλοί Γάλλοι εθελοντές που α πασχολούντο από το Σύνταγμα κυρίως ως ο δηγοί είχαν λιποτακτήσει και στον σταθμό δι οίκησης έφθαναν συνεχώς αναφορές περί δολιοφθοράς. Ο Χέυντε ταξίδεψε στο Σαιν Λω, έδρα του LXXXIV Σώματος, όπου θα συναντούσε τον διοικητή του, αντιστράτηγο Α1τάξης Εριχ Μαρκς, με σκοπό να τον συνοδεύσει στη Βρε τάνη (3). Εκεί πληροφορήθηκε ότι δεν ήταν δυνατό να φύγει πριν από το επόμενο πρωί. Δεν ήθελε να περάσει τις ώρες του άσκοπα και αργά την ίδια ημέρα επέστρεψε στο Πε ριέρ με σκοπό να επαναλάβει το ταξίδι του νωρίς το πρωί της επόμενης ημέρας. Τρεις ώρες μετά τα μεσάνυκτα η 91.LLDiv έλαβε ένα σήμα συναγερμού για αλεξιπτωτι στές από το Κέντρο Αναφορών Αεροπορίας (FLUKO - Flugwachkommando) της Καν και το διαβίβασε στις υφιστάμενες μονάδες. Ωστό σο οι αλεξιπτωτιστές του FJR 6 βρίσκονταν ήδη σε δράση. Μετά τα μεσάνυκτα της 5/6 Ιουνίου ο σταθμός διοίκησης του Συντάγμα τος άρχισε να λαμβάνει αναφορές για πτώση αλεξιπτωτιστών βόρεια του Καρεντάν καθώς οι άνδρες του αντιμετώπιζαν την απειλή. Εχθρικά τμήματα βρέθηκαν στην περιο χή Σαίν Κωμ ντυ Μον - Μπωτ - Καρεντάν και δέχθηκαν άμεσα επίθεση από τους Γερμα νούς αλεξιπτωτιστές. Στην περιοχή ευθύνης του III./FJR 6 Τάγματος νοτιοδυτικά του Καρε ντάν, έπεσαν 500 Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές και 100 περίπου προσγειώθηκαν στην περιο χή του I./FJR 6, ανατολικά του Σαίν Ζορές. Πολλοί άνδρες βρέθηκαν απομονωμένοι ή σε

μικρές ομάδες, ανίκανοι να κινηθούν προς τις περιοχές συγκέντρωσης εξαιτίας των πλημμυρών, και οι συμπλοκές μεταξύ των α λεξιπτωτιστών των αντιπάλων δυνάμεων μαί νονταν όλη τη νύκτα. Πολλοί Αμερικανοί αιχμαλωτίσθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Καρε ντάν. Ο Χέυντε μετέβη εκεί για να τους ανα κρίνει προσωπικά, αφού πρώτα διέταξε τη με τακίνηση των μονάδων βορειότερα. Ο Χέυντε δεν γνώριζε ότι οι Σύμμαχοι εί χαν αποβιβασθεί στις ακτές ανατολικά από τον σταθμό διοίκησης της μονάδας του. Δεν είχε λάβει καμία διαταγή από τους ανωτέρους του (ο διοικητής της 91 .LLDiv, αντιστρά τηγος Α1τάξης Βίλχελμ Φάλεϋ, είχε φονευθεί το ίδιο βράδυ). Η χρήση του τηλεφωνικού δι κτύου απαγορευόταν εξαιτίας της παρουσίας της γαλλικής Αντίστασης κι έτσι αποφάσισε να εκτελέσει ο ίδιος αναγνώριση. Νωρίς το πρωί της 6ης Ιουνίου μετέβη στο Σαίν Κωμ ντυ Μον. Βρήκε τα κλειδιά της εκκλησίας και ανέβηκε στο κωδωνοστάσιο. Με έκπληξη α ντίκρισε τη συμμαχική αρμάδα από την οποία άνδρες και υλικά ξεχύνονταν στο εσωτερικό με συνεχή ροή. Ο ίδιος είπε αργότερα: «Οι δυνάμεις που διαθέταμε δεν ήταν σε θέση να προβάλουν σθεναρή αντίσταση. Ανά 1.500 m στην ακτή υπήρχε ένα οχυρό και από τα τρία που μπορούσα να δω μόνο ένα έβαλλε ενα ντίον των Αμερικανών. Αισθάνθηκα ότι οι α λεξιπτωτιστές μου ήταν πολύ ευάλωτοι». Ενώ παρακολουθούσε το θέαμα που εκτυλισσόταν 11 km ανατολικά, η πόλη δέχθηκε βλήμα τα μεγάλου διαμετρήματος. Η εκκλησία και τα σπίτια γύρω της σείστηκαν. Οι Αμερικανοί γνώριζαν την αξία του κωδωνοστασίου για τους παρατηρητές του γερμανικού πυροβο λικού και το είχαν θέσει ως στόχο για τα πυ ροβόλα του Ναυτικού, επιβεβαιώνοντας ότι η απόβαση είχε αρχίσει στις ακτές τις Νορμανδιας (4). Ο Χέυντε συνέχισε: «Πραγματοποίη σα μία παράκαμψη πριν επιστρέψω στον σταθμό διοίκησης και συνάντησα μία μονάδα πυροβολικού πλήρως εγκαταλειμμένη. Αυτή ήταν η δεύτερη γραμμή άμυνας!». Ο ταγματάρχης εξέδωσε διαταγές προς τα τρία τάγματα του Συντάγματος. To I./FJR 6 θα προωθείτο στην κατεύθυνση Σαίντ Μαρί ντυ Μον - Λα Μαντλέν για να μειώσει την πίε ση που δεχόταν το οχυρό W5 (Wiederstandsneste 5 - Εστία Αντίστασης 5), κεντρικό σημείο των οχυρωματικών έργων στην ακτή «Utah», τα οποία είχαν δεχθεί δεκάδες βόμ βες αεροσκαφών και βλήματα πυροβόλων του Ναυτικού. To II./FJR 6 θα προωθείτο στην

Η νο ρμα νδική ύ π α ιθ ρ ο ς νό τια το υ Σ α ίν τ Μ ε ρ Ε γκ λίζ. Π ολλά α ν εμ ό π τερ α βρ ίσ κονται σ το ν α έρ α και π ερ ισ σ ό τερ α έχουν π ρ ο σ γ ειω θεί.

Γ ερ μ ανοί α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς ε κ τό ς υπ ηρεσ ίας (ω στόσο έν οπ λοι) π ερ ιφ έρ ο ν τα ι σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς μ ία ς γα λλικής πόλης.

κατεύθυνση του Τυρκβίλ, όπου βρισκόταν το 795 Τάγμα Γεωργιανών (μία από τις αμφίβο λης μαχητικής ικανότητας μονάδες που ε πανδρώνονταν από εθελοντές της ανατολι κής Ευρώπης, οι οποίοι ονομάζονταν συλλο γικά «Osttruppen»). Ο λόχος βαρέων όπλων και οι λοιπές υπομονάδες του Τάγματος θα διατηρούσαν τις θέσεις τους στην Καρεντάν για να καλύπτουν τα πλευρά των δύο ταγμά των. Στοιχεία του III./FJR 6 απασχολούντο α κόμα σε επιχειρήσεις εκκαθάρισης και συ γκέντρωσης μεμονωμένων ομάδων Αμερικα νών αλεξιπτωτιστών νοτιοδυτικά του Καρε ντάν. Την ίδια ώρα ο σταθμός διοίκησης του FJR 6 μεταφέρθηκε στο Σαίν Κωμ ντυ Μον, ό που βρισκόταν ένα τάγμα του Gren. Regt 1058. Ακολούθησε μία ομάδα μάχης του I./FJR 6 η οποία ανέλαβε την άμυνα του σταθ

Είναι π ροφ ανές ό τι ο π ρω τα γω νισ τή ς α υ τή ς τη ς ειρ η ν ική ς σκηνής σ τη Ν ορ μ ανδ ία το 1944 δ εν φ ορ ά σ το λ ή και έ χ ε ι τέσ σ ερ α πόδια. Οι ά νδ ρ ες γύρω το υ είναι α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς μ ία ς π υροβ ολα ρ χία ς ε λ α φ ρ ο ύ α ντια ερ ο π ο ρ ικο ύ π υροβ ολικού. Α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίν ετα ι ένα τετρ ά κ α ν ν ο π υροβόλο τω ν 20 mm.

μού διοίκησης. Ωστόσο η υπόλοιπη δύναμη του I Τάγματος, η οποία θα διερχόταν από την πόλη για να φθάσει στον στόχο της, κινήθηκε με αργό ρυθμό διότι μετά το ξημέρωμα έγινε στόχος συμμαχικών αεροσκαφών. Το μεσημέρι ο Χέυντε, έχοντας ολοκλη ρώσει τα σχέδια της μάχης, διέσχισε τον δρό μο Ν13, κύρια οδική αρτηρία από το Χερβούργο προς το Καρεντάν, και κατευθύνθηκε στον νέο σταθμό διοίκησης. Αν και μία α μερικανική δύναμη είχε οχυρωθεί στο Λα Μπαρκέτ, σε απόσταση μικρότερη από ένα χιλιόμετρο ανατολικά, η περιοχή μπορούσε να θεωρηθεί ασφαλής. Ισχυρά αμυντικά πυ ρά από τις γερμανικές θέσεις επί του δρόμου και στο Σαίν Κωμ ντυ Μον δεν επέτρεπαν σε κανέναν να προσεγγίσει την οδική αρτηρία ή τις γέφυρες που ένωναν τις δύο όχθες του ποταμού Ντούδ και της διώρυγας Καρεντάν. To I./FJR 6 εκτέλεσε τις διαταγές του και κατάφερε να φθάσει στα προάστια του Σαίντ Μαρί ντυ Μον, σε απόσταση μόλις 6 km από το οχυρό W5. Ομως οι Γερμανοί αλεξιπτωτι στές ανακάλυψαν ότι η πόλη βρισκόταν σε α μερικανικά χέρια. Μία μοίρα του AR 191 που την υπερασπιζόταν είχε συμπτυχθεί σε αμυ ντικές θέσεις δυτικά, εγκαταλείποντάς την στους άνδρες της αμερικανικής 101ης Με ραρχίας. Οι Fallschirmjaeger οχυρώθηκαν στους αγρούς και στα μποκάζ (bocage = μι κρές αγροτικές εκτάσεις της Νορμανδίας οι οποίες περιβάλλονται από πυκνά δένδρα ή θάμνους που σχηματίζουν έναν συμπαγή φράκτη) έξω από την πόλη. To I./FJR 6 διατή ρησε τις θέσεις του στην περιοχή του Σαίν Κωμ ντυ Μον, ωστόσο η πίεση από τις αμερι κανικές δυνάμεις, οι οποίες ενισχύονταν από την ακτή και από αερομεταφερόμενες δυνά μεις που επιχειρούσαν σε ολόκληρη τη βάση της χερσονήσου, αυξανόταν συνεχώς. Το α πόγευμα της 6ης Ιουνίου 30 περίπου αμερι

κανικά ανεμόπτερα πέταξαν βορειοανατολι κά του Καρεντάν στα μετόπισθεν του I./FJR 6. Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές άνοιξαν πυρ μό λις τα ανεμόπτερα αποχωρίσθηκαν από τα ρυμουλκά τους. Πολλά ανεμόπτερα προσγει ώθηκαν ανάμεσα στα πυρά πολυβόλων και όλμων, τα οποία προκάλεσαν σημαντικές α πώλειες. Ο δεκανέας Χέρμπερτ Πάιτς διακρίθηκε κατά τη διάρκεια της μάχης. Βάλλοντας με τον όλμο του κατέστρεψε πολλά οχήματα που είχαν προσγειωθεί με τα ανεμόπτερα και συνέλαβε μεγάλο αριθμό αιχμαλώτων. Ο διοι κητής του II./FJR 6, λοχαγός Ρολφ Μάγκερ, τον πρότεινε για τον Σταυρό των Ιπποτών (5). Ταυτόχρονα με το I./FJR 6 το II./FJR 6 προωθήθηκε προς τον στόχο του και δέχθηκε πυκνά πυρά στο ανατολικό πλευρό του, από την περιοχή του Σαίντ Μερ Εγκλίζ, όπου το α μερικανικό 507 Τάγμα Αλεξιπτωτιστών είχε ε γκατασταθεί και ενισχυόταν διαρκώς. Ο λο χαγός Μάγκερ αιφνιδιάσθηκε. Δεν γνώριζε ότι η μονάδα αντιαεροπορικού πυροβολικού που είχε αναλάβει την άμυνα της πόλης είχε παραχωρήσει τις θέσεις της στους Αμερικα νούς. Το Τάγμα άλλαξε πορεία. Κατευθύνθηκε δυτικά με σκοπό να υπερκεράσει την πό λη. Ωστόσο τα πυκνά πυρά στα πλευρά του συνεχίσθηκαν και ο ελιγμός δεν ολοκληρώ θηκε. Οι άνδρες του II./FJR 6 διέκοψαν την πορεία τους και έστρεψαν τα όπλα τους προς το ακάλυπτο πλευρό τους. Η πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων είχε λήξει. Πεζικό, πυροβόλα και τεθωρακισμένα των Συμμάχων κατευθύνονταν από την ακτή στο εσωτερικό της χώρας για να ανακουφί σουν τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις. Οιυδατοφράκτες στο Λα Μπαρκέτ είχαν καταλη φθεί χωρίς δυσκολία νωρίς το πρωί. Ομως η αμερικανική προώθηση στον Ν13, στις γέφυ ρες του ποταμού Ντούβ βόρεια της πόλης Καρεντάν και της διώρυγας Καρεντάν στο Λε ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Μουλέν, είχε συγκροτηθεί εμπρός από τις ο χυρωματικές θέσεις κατά μήκος του δρόμου και στο Πον ντυ Ντούβ με την υποστήριξη πυ ροβολικού από το Σαίν Κωμ ντυ Μον.

Μ ία από τις τέσ σ ερ ις γ έ φ υ ρ ες το υ π ο τα μ ο ύ Ν το ύ β σ τη ν π εριοχή το υ Κ α ρ εν τά ν ή τα ν η γέφ υ ρ α σ το Λ ε Ζουρντάν. Α ρ ισ τερ ά (ε κ τό ς φ ω το γ ρ α φ ία ς ) υπ ήρχε ένα οχυρ ό όπου ε ίχ ε ε γ κ α τ α σ τ α θ ε ί ένα π υροβόλο.

7 ΙΟΥΝΙΟΥ Την νύκτα της 6/7 Ιουνίου οι θέσεις του I./FJR 6 μεταξύ του Σαίντ Μαρί ντυ Μον και του Βηρβίλ βομβαρδίστηκαν από πυροβόλα του Ναυτικού. Το ίδιο βράδυ περισσότεροι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές έπεσαν στην πε ριοχή του I./FJR 6 γύρω από το Ανγκοβίλ και περίπου στις 07.00 150 αμερικανικά ανεμό πτερα προσγειώθηκαν στην περιοχή μεταξύ του Ανγκοβίλ και του Σαίντ Μαρί ντυ Μον - Ιεσβίλ. Ομως το I./FJR 6 είχε να αντιμετωπίσει άλλα επείγοντα ζητήματα. Μία διαταγή που είχε μεταδοθεί με τον ασύρματο, ζητούσε να αποστείλει μία δύναμη η οποία θα αντεπιτίθετο σε δύο γέφυρες τις διώρυγας Καρεντάν νοτιοδυτικά του Σαίντ Μαρί ντυ Μον. Οι γέ φυρες είχαν καταληφθεί κατά την πρώτη η μέρα της απόβασης και οι Αμερικανοί θα τις χρησιμοποιούσαν για να παρακάμψουν το Καρεντάν και να ενωθούν με τις δυνάμεις που βρίσκονταν στο προγεφύρωμα της ακτής «Omaha». Τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Ιουνίου οι άνδρες του I./FJR 6 ήλθαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με αμερικανικά άρματα, τα ο ποία εμφανίσθηκαν στις οδούς προσέγγισης

του Σαίντ Μαρί ντυ Μον. Δεν ήταν κατάλληλα οπλισμένοι για να διεξαγάγουν πολύωρη μά χη εναντίον τεθωρακισμένων δυνάμεων. Ηδη μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών είχαν κατα ναλωθεί κατά τη διάρκεια των αναγνωριστι κών επιθέσεων στο Σαίντ Μαρί ντυ Μον. Τα α ποθέματα των αντιαρματικών Panzerfaust και Panzerschreck ήταν περιορισμένα. Σταδιακά ο εχθρικός κλοιός έσφιγγε γύρω από το I./FJR 6 και οι διαθέσιμες οδοί υποχώρησης μειώνο νταν. Την ίδια στιγμή στο Σαίν Κωμ ντυ Μον ο

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ ΤΟ 1944 - ΕΝΑ Σ Ε Τ Σ Ε ΚΛΙΜΑΚΑ 1/35

Ενα από τα μ εγ α λ ύ τερ α α μ υ ν τικά έργα τω ν Γερμανών κατά το ν Β' ΠΠ ή τα ν το λ ε γό μ ενο "Τείχος το υ Α τλ α ν τικ ο ύ ". Πίσω από α υ τή τη γρα μμή, από τη ν Μ π αγιέ μ έχρ ι το ν Βισκαϊκό κόλπο, υπήρχαν χ ιλ ιά δ ες φ ρ ά χ τ ε ς από π υ κ ν ο φ υ τε μ έν ο υ ς θ ά μ ν ο υ ς , που είχα ν δ η μ ιο υ ρ γ η θ εί από ανθρώ π ινα χ έρ ια . Επί αιώ νες οι Ν ο ρ μ α νδ ο ί α γ ρ ό τες χρησ ι μοπ οιούσαν για τη ν π ερ ίφ ρ α ξη τω ν χω ραφιών το υ ς τ έ τ ο ιε ς κ α τα σ κ ε υ έ ς , τις οπ οίες το ν επ όμενο χρόνο έκ α ν α ν κ α υ σ ό ξυλ α . Οι σ υ γκ εκ ρ ιμ έν ο ι "φ ρ ά χ τες " είχ α ν πάχος (σ τη βάση τ ο υ ς ) περί το 1 ,2 m και ύψ ος από 1 ως 3 m . Α υ τ έ ς τις π ερ ιφ ρ ά ξεις οι Γερμανοί τις α ξιοπ οίησ αν για τη δ η μ ιο υ ρ γία α μυντικώ ν θ έ σ εω ν όπου μπορούσαν να κρύψ ουν ά ρ μ α τα , α ν τια ρ μ α τικ ά όπλα, π ολυβόλα, ό λ μ ο υ ς και φ υσικά ά ν δ ρ ες . Σ τις μ ά χ ες γύρω από τη ν Καν οι Σ ύμ μ α χ ο ι αντιμετώ π ισ α ν τ ο υ ς Γ ερμανούς σε άριστα π ρ ο ετο ιμ α σ μ έν ες θ έ σ ε ις που έ φ θ α ν α ν ως και 16 km από τη ν πόλη. Την κ α τα σ τρ οφ ή α υτώ ν τω ν θ έ σ εω ν α ν έλ α β ε κυρίω ς το α


μ ερ ικα νικό π εζικό, το υ οποίου οι απ ώ λειες ή τα ν τε ρ ά σ τ ιε ς . Το σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο κ ιτ τ η ς D rag o n κ υ κ λο φ ο ρ εί από το 20 00 , π ρ ο έρ χ ετα ι από καλούπια ν έ α ς τεχ ν ο λ ο γ ία ς και π ερ ιλα μ β ά νει όλα τα α π αρα ίτητα για τη ν κ α τα σ κ ευ ή τεσ σάρων Γερμανών αλεξιπ τω τισ τώ ν κατά τη δ ιά ρ κ εια μια ς μ ά χ η ς στη Ν ο ρ μ α νδ ία το 1944, που ετο ιμ ά ζ ο ν τα ι να λά β ο υ ν θ έ σ ε ις μά χης σε κάποιον "φ ρά χτη" π ερ ιμ έν ο ν τα ς τα σ υμμαχικά ά ρ μ α τα . Δ ια τ ίθ ε ν τ α ι έν α ς α ν τια ρ μ α τικ ό ς ε κ τ ο ξ ε υ τ ή ς ρ ο υ κετώ ν 8,8 cm , ένα P a n z e rfa u s t 3 0 m και ένα οπλοπο λυβόλο FG 42. Ο τ έ τ α ρ τ ο ς ά ν δ ρ α ς φ έρ ε ι τα κιβώ τια των ρ ο υ κετώ ν R P zB G r 43 2 2 για το R a k e te n p a n z e rb u s c h e 5 4 τω ν 8,8 cm . Τον οπλισμό τ ο υ ς συμπ ληρώ νουν δύο τ υ φ έκ ια K ar 98 Κ και ένα υποπολυβόλο Μ Ρ 40 . Η π οιότητα και η λ επ το μ έρ εια των φ ιγουρώ ν κ υ μ α ίνο ντα ι σε υψηλά επ ίπ εδα, με α π ο τέλ εσ μ α ά ρισ τη σχέση τιμ ή ς/α π ό δ ο σης. Π ρ ό κ ειτα ι για ιδ ανικό υ λικό για τη ν κ α τα σ κευ ή εν ό ς δ ιο ρ ά μ α το ς που θ α α π ει κ ο νίζει εν έδ ρ α μ ε "φ ρ ά χ τη" από θ ά μ ν ο υ ς και ένα "ανυπ οψ ίαστο" σ υ μμα χικό άρμα το οποίο θ α π λησιάζει. Π ερ ισ σ ό τερ ε ς π λ η ρ ο φ ο ρ ίες για το συ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ο κιτ αλλά και για ολόκληρη τη σειρά τ η ς D rag o n π α ρέχοντα ι από το P la s tim o d e llis m o (Ιπ π οκράτους 59, τη λ. 2 1 0 -3 6 1 3 0 1 1 ,2 1 0 -2 9 1 2 3 8 1 ). Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς

Χέυντε διέταξε μία μονάδα αναγνώρισης του II./FJR 6 να προσπαθήσει να φθάσει ως το πολιορκημένο τάγμα. Ο λοχαγός Μάγκερ οργά νωσε μία μικρή δύναμη, όμως στην περιοχή μεταξύ του Μπας Αντβίλ - Λε Ντρουερί οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές ήλθαν αντιμέτωποι με εχθρικά άρματα. Ακολούθησε μία μικρή συμπλοκή εκ του σύνεγγυς κατά την οποία κατάφεραν να καταστρέψουν δύο άρματα. Ομως στάθηκε αδύνατο να πλησιάσουν τις θέσεις του I./FJR 6. Αργά το πρωί το I./FJR 6 μετέδωσε στο διοικητήριο του Συντάγματος: «Πέντε εχθρικά άρματα καταστράφηκαν, σταθμός διοίκησης πλέον περικυκλωμένος». Ηταν το τελευταίο μήνυμα που έλαβε ο Χέυ ντε από τη μονάδα του. Ο διοικητής του τάγ ματος, λοχαγός Εμιλ Πρήκσατ, έκρινε ότι ή ταν ώρα για οπισθοχώρηση. Τα πυρομαχικά ή ταν λιγοστά και οι απώλειες μεγάλες. Μετά τη λήψη της διαταγής τα υπολείμματα του Τάγματος από το Σαίντ Μαρί ντυ Μον ως το Βηρβίλ άρχισαν να υποχωρούν μαχόμενα προς τα νοτιοδυτικά. Δεν άργησαν να ανακαλύψουν ότι αμερικανικά άρματα είχαν ήδη εισέλθει στο Βηρβίλ και σταδιακά προωθούντο δυτικά. Το πρωί της 7ης Ιουνίου βρήκε τους πε ρισσότερους άνδρες του II./FJR 6 έξω από το Σαίντ Μερ Εγκλίζ. Η προσπάθειά τους να συ ναντήσουν τις μονάδες των «Osttruppen» που βρίσκονταν βορειοανατολικά απέβη μάταιη. Τα πυρομαχικά τους είχαν αρχίσει να εξα ντλούνται και το Τάγμα υποχρεώθηκε να υπο χωρήσει νότια προς το Σαίν Κωμ ντυ Μον χω ρίς να φέρει σε πέρας την αποστολή του. Ταυτόχρονα ένας λόχος του III./FJR 6 κατευθύνθηκε ανατολικά από το Σαίν Κωμ ντυ Μον, μεταξύ του Μπελ Ενώ και του Ταμερβίλ. Περίπου στις 10.00 της 7ης Ιουνίου οι Fallschirmjaeger συνάντησαν εχθρικά τμήματα με τα οποία ενεπλάκησαν σε σκληρή μάχη. Στις 22.00 της ίδιας ημέρας ένα άλλο στοιχείο του III./FJR 6 συνάντησε εχθρικά άρματα νό τια του Ανγκοβίλ και κατάφερε να καταστρέ ψει δύο με τη χρήση ενός Panzerschreck. Με τά από άγρια μάχη στην κωμόπολη Μπωμόν, ανατολικά της διασταύρωσης N13/D913 (σή μερα οι δύο δρόμοι δεν διασταυρώνονται), οι

!

-Σιδηροδρομικές γραμμές

Σχεδιασμένες ζώνες προσγείωσης

Ο

Περιοχές ελεγχόμενες από τους Συμμάχους (νύκτα 6/7 Ιουνίου) 111.... Συμμαχικοί αντικειμενικοί στόχοι για την 6η Ιουνίου

Ο

^

1 = =

Περιοχές ελεγχόμενες από τους Γερμανούς (νύκτα 6/7 Ιουνίου)

γερμανικές δυνάμεις συμπτύχθηκαν δυτικά και κατέλαβαν θέσεις στους αγρούς και στα μποκάζ στη διασταύρωση νότια του Σαίν Κωμ ντυ Μον. Μεταξύ των απωλειών ήταν ο διοι κητής του 9ου Λόχου, υπολοχαγός Χέλμουτ Βάγκνερ (28 ετών, κάτοχος του Σιδηρού Σταυρού), ο οποίος τραυματίστηκε θανάσιμα όταν το καταφύγιό του στην περιοχή του Σαίν Κωμ ντυ Μον επλήγη από μία οβίδα πυ ροβόλου. Ο πόλεμος πλησίαζε στο κατώφλι του Χέυντε. Το απόγευμα της 7ης Ιουνίου Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές, υποστηριζόμενοι από μέσα άρματα Sherman πλησίασαν τη διασταύρωση N13/D913 σε μία επιθετική αναγνώριση προς το Σαίν Κωμ ντυ Μον. Πυκνά πυρά εκτοξεύθηκαν από τα μποκάζ και από τις αμυντικές θέσεις στο Πον ντυ Ντούβ νοτιότερα, όπου είχαν οχυρωθεί αντιαρματικά πυροβόλα. Το πρώτο άρμα ανεφλέγη στη μέση του στενού

Δρόμοι

Γέφυρες

10

Χ ά ρ τη ς τη ς π εριοχής το υ Κ αρεντάν.

Πλημμυρισμένες περιοχές

15Χ*"·

δρόμου. Η αμερικανική προώθηση ανακόπηκε και οι Αμερικανοί αποσύρθηκαν προς το Μπωμόν για να ανασυνταχθούν. Τα άρματά τους παρέμειναν στην περιοχή καλύπτοντας με τα πυροβόλα τους τη διασταύρωση η ο ποία έμεινε γνωστή ως «γωνία του νεκρού». Σιωπηλός μάρτυρας των σφοδρών μαχών υ πήρξε μία διώροφη οικία στη διασταύρωση του δρόμου που οδηγούσε στο Σαίν Κωμ ντυ Μον (δεξιά) και στο Καρεντάν (αριστερά), η οποία λειτουργούσε ως σταθμός πρώτων βοηθειών για τους αλεξιπτωτιστές.

8 ΙΟΥΝΙΟΥ Περίπου στις 03.00 της 8ης Ιουνίου πε ρισσότεροι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές προ σγειώθηκαν ανατολικά του Ανγκοβίλ. Οι βομ βαρδισμοί του Σαίν Κωμ ντυ Μον από πυρο βόλα στην ξηρά και στη θάλασσα επαναλήφθηκαν. Μία δεύτερη επίθεση στη διασταύ ρωση των οδών N13/D913 άρχισε το ξημέρω

μα και έληξε με επιτυχία: οι Αμερικανοί αλε ξιπτωτιστές πέτυχαν να καταλάβουν τη δια σταύρωση. Ο Χέυντε αντιλαμβανόταν ότι η κατάλη ψη του Σαίν Κωμ ντυ Μον ήταν μόνο ζήτημα χρόνου: οι Αμερικανοί βρίσκονταν λίγες εκα τοντάδες μέτρα από τα νότια της πόλης και η είσοδός τους δεν θα αργούσε. Εκρινε ότι εί χε φθάσει η ώρα να αποσύρει τις δυνάμεις που του είχαν απομείνει. Μικρές ομάδες οπι σθοφυλακής παρέμειναν στην περιοχή για να εξουδετερώσουν ή να καταστρέψουν τα οχήματα και τον βαρύ εξοπλισμό που δεν μπορούσε να μεταφερθεί στο Καρεντάν και για να καλύψουν την αποχώρηση από το γει τονικό ύψωμα. Το πρωί της 8ης Ιουνίου οι 300 περίπου άνδρες που είχαν διασωθεί από το I./FJR 6 συ νέχισαν μαχόμενοι να κατευθύνονται νοτιο δυτικά. Αντιμετώπισαν εχθρικά πυρά από τους αγρούς και τα χωριά, όμως συνέχισαν την πορεία τους προσπαθώντας να φθάσουν στο σχετικά ασφαλές Καρεντάν. Απελπισμέ νες μάχες οπισθοφυλακών στο Βηρβίλ, στο Ανγκοβίλ, στο Μπας Αντβίλ και στο Μπωμόν επέτρεψαν σε πολλούς επιζώντες να πλησιά σουν στον προορισμό τους. Ωστόσο αυτοί υ ποχρεώθηκαν να διακόψουν την πορεία τους κοντά στους υδατοφράκτες του Λα Μπαρ κέτ, όπου οι Αμερικανοί κάλυπταν τις οδούς προσέγγισης με όλμους και βαριά πολυβόλα. Οι καταπονημένοι από τις μάχες Fallschirmjaeger δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά καθώς πορεύονταν στα πλημμυρισμένα εδά φη βορειοανατολικά των υδατοφρακτών. Οι απώλειές τους ήταν μεγάλες. Ο λοχαγός Πρήκσατ εκτίμησε ότι μία μεγάλη εχθρική δύναμη βρισκόταν στους υδατοφράκτες και αποφάσισε να παραδώσει στον αντίπαλο τα υπολείμματα του I./FJR 6. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν πεζοί και φρουρούμενοι στο κοντι νό αγρόκτημα Πενέμ. Εκεί οι εξαντλημένοι άνδρες έγιναν στόχος των γερμανικών πυρο βόλων που βρίσκονταν στο Καρεντάν, με α ποτέλεσμα να υποστούν περισσότερες απώ λειες. Μόνο 25 άνδρες υπό τη διοίκηση του ανθυπολοχαγού Στέντσελ κατάφεραν να φθάσουν στο Καρεντάν, όπου ενημέρωσαν τον Χέυντε για την τύχη του Τάγματος. Οι περισσότεροι Fallschirmjaeger απέφυ γαν με επιδεξιότητα τις αμερικανικές δυνά μεις. Κατά ομάδες τα υπολείμματα του II./FJR 6, του III./FJR 6, του Gren. Regt. 1058 και του AR 191 αποσύρθηκαν από την πρώτη γραμμή για να συμπτυχθούν νότια, διασχίζοντας τον Ν13 ο οποίος βρισκόταν ακόμα σε γερμανικά χέρια, ή νοτιοδυτικά προς την κωμόπολη Λα Κρουά και κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής, το ανάχωμα της οποίας παρείχε σχετική κάλυψη. Η μετακίνηση των ανδρών προς το νότιο τμήμα της χερσονήσου κάλυ ψε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, καθώς οι αλεξιπτωτιστές αγωνίζονταν με δυσκολία να φθάσουν τις νότιες και τις ανατολικές πα ρυφές του Καρεντάν, και εκτελέσθηκε υπό τα πυρά αρμάτων και πυροβολικού. Οταν οι Αμερικανοί διεπίστωσαν την απο χώρηση των Γερμανών από το Σαίν Κωμ ντυ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Μ ία ομ ά δα α λεξιπ τω τισ τώ ν σε μ π ο κ ά ζ τη ς Ν ορ μ α νδ ία ς. Ο ά νδρ ας δ εξιά φ έ ρ ε ι ένα τυ φ έκ ιο K ar 98 κ ρ εμ α σ μ έν ο στην π λάτη το υ και ένα τυ φ έκ ιο ε φ ό δ ο υ G ew 43 μ ε ε κ το ξ ε υ τή βομβίδων.

12

Μον επιτέθηκαν. Καθώς οι δυνάμεις τους πλησίαζαν από την πλαγιά βόρεια της πόλης, δέχθηκαν πυρά από την οπισθοφυλακή των Fallschirmjaeger οι οποίοι είχαν καταλάβει το ύψωμα δυτικά του Σαίν Κωμ ντυ Μον. Ωστόσο η γερμανική αντίσταση κάμφθηκε γρήγορα και αμερικανικά στρατεύματα εισήλθαν στα προάστια, από όπου έγιναν μάρτυρες της ε ξόδου των τελευταίων Γερμανών οι οποίοι κατευθύνονταν δυτικά, προς τη σχετική ασφά λεια του αναχώματος της σιδηροδρομικής γραμμής. Επόμενος στόχος των Αμερικανών ήταν το Πον ντυ Ντούβ, μερικές εκατοντά δες μέτρα νότια του Σαίν Κωμ ντυ Μον, η κα τάληψη του οποίου θα άνοιγε τον δρόμο προς το Καρεντάν. Οι γερμανικές θέσεις κατά μήκος του Ν13 και στο Πον ντυ Ντούβ είχαν ενισχυθεί από τους Fallschirmjaeger οι οποίοι είχαν υπο χωρήσει από τις θέσεις τους βορειότερα. Στο Πον ντυ Ντούβ είχαν συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός πολυβόλων και ένα αντιαρματικό πυ ροβόλο, τα οποία συνέβαλαν αποτελεσματι κά στην αποτυχία της εχθρικής επίθεσης. Οι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές υποχρεώθηκαν να συμπτυχθούν προς το Σαίν Κωμ ντυ Μον, όμως καθώς αποσύρονταν δέχθηκαν επίθε ση από τις ομάδες οπισθοφυλακής των Fallschirmjaeger που κατευθύνονταν νότια διασχίζοντας τους αγρούς και τα μποκάζ στις δύο πλευρές του Ν13 για να συναντήσουν τους συντρόφους τους. Οσοι Αμερικανοί έφθασαν στην πόλη, έγιναν στόχος του λόχου υποστήριξης και του 8./AR 191 που είχαν οχυ ρωθεί στο Καρεντάν. Η κύρια δύναμη του FJR 6 σχημάτισε μία αμυντική γραμμή κάθετα στον κύριο δρόμο προς το Καρεντάν, φράσσοντας αποτελεσμα τικά τα δύο αμερικανικά προγεφυρώματα στις ακτές «Utah» και «Omaha». Ο Χέυντε μετεγκατέστησε τον σταθμό διοίκησης του Συ ντάγματος στο αγρόκτημα Ενγκούφ, μεταξύ της πόλης και των γειτονικών βάλτων, σχημα τίζοντας ένα μέτωπο το οποίο κάλυπτε τις ο δούς προσέγγισης από το Πον ντυ Ντούβ. Θέσεις πολυβόλων και όλμων οργανώθηκαν στην αυλή του αγροκτήματος και στους κο ντινούς δενδρόκηπους. Μικρά «νησιά» ξη ρών εκτάσεων τα οποία προεξείχαν από την


επιφάνεια του νερού έγιναν φωλέες πολυβό λων και ελεύθερων σκοπευτών. Πυροβόλα, όλμοι και πολυβόλα εγκαταστάθηκαν σε έναν λόφο νοτιοδυτικά του Καρεντάν με πεδίο βο λής τον Ν19 και το Σαίν Κωμ ντυ Μον. Το Κα ρεντάν είχε γίνει πλέον μία από τις περισσό τερο διεκδικούμενες περιοχές του μετώπου. Ωστόσο ο Χέυντε δεν γνώριζε ότι η επίθεση του I./FJR 6 στις γέφυρες της διώρυγας Καρε ντάν δεν είχε επιτύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς της και ότι οι αμερικανικές δυνά μεις ξεχύνονταν στην ύπαιθρο βόρεια του Καρεντάν.

9 ΙΟΥΝΙΟΥ Στις 9 Ιουνίου Γερμανοί στρατιώτες, με ταξύ αυτών πολλοί Fallschirmjaeger, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους στο Πον ντυ Ντούβ. Είχαν αμυνθεί ικανοποιητικά συγκροτώντας τους Αμερικανούς επί μακρόν, όμως υπό την πίεση ισχυρών επιθέσεων υποχρεώθηκαν να συμπτυχθούν προς νότο. Κατέστρεψαν τον βαρύ οπλισμό τους και χρησιμοποίησαν ε κρηκτικά για να καταστρέψουν τη βορειότε ρη από τις τέσσερις γέφυρες του ποταμού Ντούβ. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν νότια για να προσχωρήσουν στη νέα αμυντική γραμμή. Δεν μπορούσαν να πράξουν τίποτα άλλο παρά να αναμένουν την εκδήλωση της αμερικανικής επίθεσης για την κατάληψη του δρόμου προς το Καρεντάν. Το Σύνταγμα αμύνθηκε στη νέα γραμμή χωρίς την υποστήριξη πυροβολικού, αρμά των ή αεροσκαφών. Η έλλειψη πυρομαχικών, κυρίως για τους όλμους και τα πολυβόλα, άρχισε να γίνεται αισθητή. Οι οβίδες ήταν ά φθονες, όμως δεν υπήρχαν πυροβόλα. Οι α ραιά τοποθετημένοι Fallschirmjaeger διατήρη σαν τις θέσεις τους βόρεια του Καρεντάν με τα λιγοστά πυρομαχικά που διέθεταν. Βιαστι κά τοποθέτησαν νάρκες και προσπάθησαν να καθυστερήσουν τις αναγνωριστικές επιθέ σεις των αμερικανικών δυνάμεων οι οποίες είχαν ως στόχο να διεισδύσουν στο Καρεντάν. Σε ένα παλιό κελάρι κρασιών στα περίχωρα της πόλης είχε εγκατασταθεί ο σταθμός επί δεσης του Συντάγματος. Εκεί ο ιατρός του Συντάγματος, Δρ Ρως, και οι ιατροί του II./ και

του III./FJR 6 χειρουργούσαν ολόκληρο το 24ωρο. Μαζί με δύο αιχμαλωτισθέντες Αμερι κανούς ιατρούς φρόντισαν περισσότερους από 1.000 Αμερικανούς, Γερμανούς και Γεωρ γιανούς στρατιώτες και Γάλλους πολίτες σε διάστημα 24 ωρών.

10 ΙΟΥΝΙΟΥ Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Ιουνίου Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές κατο πτέυσαν τους πλημμυρισμένους βάλτους στις δύο πλευρές της οδικής αρτηρίας βό ρεια του Καρεντάν για να ανακαλύψουν αδυ ναμίες στη γερμανική άμυνα. Ενα τάγμα προωθήθηκε στον στενό υπερυψωμένο δρόμο σε φάλαγγα κατ' άνδρα παρέχοντας άριστο στόχο στους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που είχαν οχυρωθεί στην περιοχή. Πυρά πολυβό λων και ελεύθερων σκοπευτών από μεμονω μένες ομάδες στους βάλτους, από το αγρό κτημα Ενγκούφ και από άνδρες οι οποίοι εί χαν οχυρωθεί στο νότιο άκρο του δρόμου τούς προκάλεσαν μεγάλες απώλειες. Μετά από πολλές ώρες και συντριπτικά πυρά οι Αμερικανοί αποσύρθηκαν αφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Πριν από το μεσημέρι της 10ης Ιουνίου το αγρόκτημα Ενγκούφ και τα γύρω κτίσματα έγιναν στόχοι σφοδρών πυρών πυροβολικού. Ο Χέυντε εξέλαβε τον βομβαρδισμό ως προ οίμιο μίας νέας επίθεσης, η οποία δεν υλοποιήθηκε. Ωστόσο οι Αμερικανοί προσέφεραν τη δυνατότητα παράδοσης. «Τι θα κάνα τε στη θέση μου;», απάντησε ο Γερμανός ταγ ματάρχης. Αργά την ίδια ημέρα μία εφοδιο πομπή από το LXXXIV Σώμα παρέδωσε στους αμυνόμενους πυρομαχικά από γαλλικούς όλ μους, όμως ήταν ακατάλληλου διαμετρήμα τος. Κατά τη νύκτα της 10/11 Ιουνίου η Luftwaffe πραγματοποίησε άλλη μία από τις σπάνιες εμφανίσεις της. Μεταγωγικά αερο σκάφη Junkers Ju 52/3m έριξαν 18 t πυρομαχι κών, κυρίως για τους όλμους και τα υποπολυβόλα. Ομως αυτός ο ανεφοδιασμός δεν ήταν αρκετός για να αποτρέψει την έκβαση της συμμαχικής επιχείρησης. Ηδη από το πρωί ε κείνης της ημέρας περίπολοι από τις ακτές «Utah» και «Omaha» είχαν έλθει σε επαφή για πρώτη φορά και η απόβαση είχε αποκτήσει ένα ενιαίο μέτωπο.

11 ΙΟΥΝΙΟΥ Το πρωί της 11ης Ιουνίου οι γερμανικές θέσεις δέχθηκαν έναν ακόμα καταιγισμό πυ ρών από το εχθρικό πυροβολικό. Υπό την κά λυψη της νύκτας Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές είχαν διαβεί με επιτυχία τον Ν13 και μετά από προπαρασκευή του πυροβολικού επιτέθηκαν στις γερμανικές θέσεις γύρω από το αγρό κτημα Ενγκούφ. Σύντομα ο σταθμός διοίκη σης του FJR 6 καταλήφθηκε με «εφ’ όπλου λόγχη» και μετά από μία ανεπιτυχή αντεπίθε ση ο Χ έυντε και σι άνδρες του συμπτύχθηκαν νοτιοδυτικά. Αλλα στοιχεία του FJR 6 επιτέ θηκαν από το νότιο άκρο του Καρεντάν, ό μως απωθήθηκαν. Οι Αμερικανοί οργάνωσαν

_ία αμυντική γραμμή στην κατεύθυνση ανα τολή - δύση και ως το μεσημέρι είχαν φθάσει ~ α περίχωρα του Καρεντάν, όπου οχυρώθη καν σε σπίτια και σε κήπους. Ενώ αμερικανικές δυνάμεις πλησίαζαν στο Καρεντάν, ο Χέυντε πληροφορήθηκε ότι μία άλλη δύναμη προσπαθούσε να περικυκλώσει την πόλη. Αμέσως διέταξε το 795 Τάγ μα Γεωργιανών να κινηθεί νοτιοδυτικά της πόλης και οργάνωσε μία ακόμη πρωινή αντε πίθεση, η οποία δεν έφ ερε αποτέλεσμα. Οι α πώλειες των αλεξιπτωτιστών αυξάνονταν δραματικά. Ο επιλοχίας Β' τάξης Οτο Νάιτσελ ανέλαβε τη διοίκηση του 7ου Λόχου ο οποίος αριθμούσε 28 άνδρες (εκείνη την ημέρα έχα σαν τη ζωή τους οι διοικητές του 6ου και του 7ου Λόχου, ανθυπολοχαγοί Μπρουουνκλάουζ και φον Ζόχα-Μπορτσεστό6σκι αντίστοι χα). Η συμμαχική προέλαση δεν μπορούσε να συγκροτηθεί. Πριν από το μεσημέρι ο Χέυντε κλήθηκε απροσδόκητα από τον ταξίαρχο των SS Οστεντορφ, διοικητή της 17ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ των SS «Götz von Berlichingen». Κατά τη διάρκεια της συνάντη σης πληροφορήθηκε ότι το Σύνταγμα υπαγό ταν πλέον στη Μεραρχία των SS και ότι οι συνδυασμένες δυνάμεις τους θα εκτελούσαν αντεπίθεση εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων στα περίχωρα του Καρεντάν. Η κα τάσταση εξελισσόταν απελπιστικά για τον Χέυντε: η μονάδα του είχε υποστεί μεγάλες απώλειες, η δύναμή της είχε μειωθεί σημα ντικά, η 17η Μεραρχία δεν ήταν έτοιμη να αντεπιτεθεί και οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να περικυκλώσουν και να καταλάβουν το Κα ρεντάν. Ο Χέυντε αποφάσισε να αποσύρει το εξαντλημένο Σύνταγμα από την πόλη. Στις 17.00 της 11ης Ιουνίου οι Γερμανοί αλεξιπτω τιστές διετάχθησαν να εκκενώσουν το Καρε ντάν, να εγκαταλείψουν το γειτονικό ύψωμα και να συμπτυχθούν σε προετοιμασμένες ο χυρωματικές θέσεις νοτιοδυτικά. Πριν από τη δύση του ηλίου οι λιγοστοί άνδρες του Συντάγματος είχαν εγκαταλείψει την ερειπωμένη πόλη. Ακολούθησε μία νυ κτερινή επίθεση από την 101η Μεραρχία με την υποστήριξη χερσαίων και ναυτικών πυρο βόλων, όμως οι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές που εισήλθαν στην πόλη τα ξημερώματα της 12ης Ιουνίου δεν συνάντησαν αντίσταση.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Καθώς οι αμερικανικές δυνάμεις εισέρ χονταν στο Καρεντάν ο ταξίαρχος Οστε ντορφ πληροφορήθηκε την εγκατάλειψη της πόλης. Εξαγριωμένος ζήτησε τη σύλληψη του Χέυντε και την απαγγελία κατηγορίας για λιποταξία, καθώς οι άνδρες των SS θα διέσχιζαν τις γραμμές των αλεξιπτωτιστών στο Καρεντάν για να αντεπιτεθούν στις α κτές. Μόνο τα σήματα και οι τηλεφωνικές κλήσεις από υψηλόβαθμους φίλους του βαρώνου φον ντερ Χέυντε κατάφεραν να εκτο νώσουν την κατάσταση και να σταματήσουν τις αβάσιμες κατηγορίες. Αντίθετα ο διοικη τής και οι άνδρες του FJR 6 επιδοκιμάσθηκαν

Γ ερ μ α ν ο ί α λ ε ξιπ τω τισ τέ ς σ τη Ν ορ μ ανδ ία το 1944. Ο οπ λισμός το υ ς π ερ ιλ α μ β ά ν ει ένα β ρ ετα ν ικ ό οπ λοπ ολυβόλο B ren (α ρ ισ τερ ά ). Δ ύ ο ά νδ ρ ες φ έρ ο υ ν κράνη το υ Σ τρ α το ύ (σ υ νη θισ μ έν ο φ α ινόμ ενο εκ είν η την π ερίοδο το υ π ο λέμ ο υ ) και όλοι φ ορ ούν τον π αλαιού τύπ ου φ αιοπ ράσινο ειδ ικ ό επ εν δ ύ τη (Fallschirm kittel) και σ τα κράνη το υ ς φ α ίν ετα ι ο α ε τό ς τη ς L u ftw a ffe , αν και ε ίχ ε ήδη κ α τα ρ γ η θ ε ί. Τα π αντελόνια το υ ς είν α ι τυπ ικά μ π λ ε-γκ ρ ι της L u ftw a ffe , χα μ η λά δ εμ έν α μ ε υ φ α σ μ ά τιν ες π ερ ισ φ υ ρ ίδ ες που π αρ ο υ σ ιά σ θη κα ν το 1943, κ α θώ ς τα η μ ιά ρ β υ λα μ ε κορδ όνια σ τα δ ια κά α ν τικ α τέσ τη σ α ν τις ψ ηλές μ π ό τε ς σ ε ολόκληρη τη W ehrm acht.

για την άμυνα της πόλης, η οποία εκτελέσθηκε χωρίς υποστήριξη απέναντι σε πολυαριθμότερο αντίπαλο. Σε μια νέα γερμανική αντεπίθεση που ορ γανώθηκε για τις 12 Ιουνίου θα συμμετείχαν το FJR 6 και η 17η Μεραρχία των SS. Η πόλη έπρεπε να ανακαταληφθεί με κάθε κόστος. Η επίθεση θα γινόταν στην κατεύθυνση του δρόμου Περιέρ - Καρεντάν. Αν σημειωνόταν πρόοδος, θα δημιουργείτο ένα προγεφύρω μα στο Σαίν Κωμ ντυ Μον. Η διαταγή ήταν ε ξωφρενική. Το Σαίν Κωμ ντυ Μον βρισκόταν σε εχθρικά χέρια και δεν ήταν δυνατή η ανα κατάληψή του με τα διαθέσιμα μέσα. Οι Γερμανοί προσπάθησαν μάταια να ανακαταλάβουν το Σαίν Κωμ ντυ Μον. Μόνο οι άνδρες του II./FJR 6 κατάφεραν να εισέλθουν στην πόλη λαμβάνοντας θέσεις κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό. Ωστόσο πυρά βαρέ ων πυροβόλων και όλμων δεν επέτρεψαν την ενίσχυσή τους και η εμφάνιση αμερικανικών αρμάτων οδήγησε στην εγκατάλειψη των θ έ σεων. Ο δρόμος μεταξύ των δύο προγεφυρω μάτων στις ακτές «Utah» και «Omaha» ήταν πλέον ανοικτός. Η μάχη για το Καρεντάν είχε λήξει. To FJR 6 αποσύρθηκε νοτιοδυτικά και επάνδρωσε μία νέα αμυντική γραμμή (το τμή μα Σαίν Ζωρζ ντε Μπεόν - Σαιντενύ - Λα Μουαζεντρί - Μπλεού) μαζί με τα υπολείμματα της γερμανικής 7ης Στρατιάς που είχαν κατα φέρει να διαφύγουν από τη χερσόνησο Κοταντέν. Οι επόμενες λίγες ημέρες πέρασαν χω ρίς σημαντικά επεισόδια. Οι αμερικανικές δυ νάμεις επικέντρωσαν την προσοχή τους στην ισχυροποίηση των θέσεών τους γύρω από το Καρεντάν και στην προώθηση ενισχύσεων. Οι άνδρες του FJR 6 εκτέλεσαν πολλές επιθέ σεις μικρής κλίμακας και αποστολές αναγνώ

ρισης για να συλλάβουν αιχμαλώτους. Οι άν δρες του Μηχανικού ναρκοθέτησαν δρό μους και αγρούς και κατασκεύασαν αναχώμα τα και οχυρά τα οποία περιέφραξαν με συρ ματόπλεγμα, ενώ οι ίδιοι βρίσκονταν υπό σποραδικά πυρά πυροβολικού και όλμων. Στις 22 Ιουλίου το FJR 6 είχε καταλάβει α μυντικές θέσεις στην περιοχή του Σαίν Ζερμαίν συρ Σέβ της χερσονήσου Κοταντέν. Εκείνη την έκταση, μήκους 3.200 m και πλά τους 850 m, οριοθετούσαν ο ποταμός Σεβ (βόρεια), ρυάκια και βάλτοι, με αποτέλεσμα να είναι δυσπρόσιτη και να παρομοιάζεται με νησί. Τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας, με τά από προπαρασκευή πυροβολικού, δύο α μερικανικά τάγματα διέσχισαν τον ποταμό Σεβ από έναν στενό δρόμο και υποχρέωσαν τους άνδρες του III./FJR 6 να παραχωρήσουν περισσότερα από 500 m εδάφους. Το ίδιο πρωί ο ταγματάρχης Χέυντε διέ τα ξε τον επιλοχία Α' τάξης Αλεξάντερ Ούλιγκ να εκδιώξει τους Αμερικανούς από το «νησί» και να εδραιώσει τη γραμμή άμυνας κατά μή κος του ποταμού. Προσέθεσε ότι θα ήταν κα λό να συλλάβει μερικούς αιχμαλώτους. Ο Ού λιγκ είχε αναλάβει τον λόχο όταν σκοτώθηκε ο διοικητής του. Η δύναμή του αριθμούσε μόνο 32 ικανούς άνδρες, όμως ο Χέυντε πί στευε ότι αντιμετώπιζε μία μικρή αναγνωρι στική δύναμη. Η πρόοδος των ελαφρά οπλισμένων Γερ μανών ήταν αργή, καθώς από το μεσημέρι η καλή ορατότητα είχε επιτρέψει τη δράση συμμαχικών αεροσκαφών. Η ομάδα υπέστη τις πρώτες της απώλειες όταν πυρά πυροβο λικού τραυμάτισαν έναν υπαξιωματικό και τρεις στρατιώτες. Δύο άνδρες αποσπάσθηκαν για να τους συνοδεύσουν σε έναν σταθ μό πρώτων βοηθειών, ενώ ο Ούλιγκ και ένας

13 ,<Β"


υπαξιωματικός προέβησαν σε αναγνώριση του εδάφους. Εμπρός τους σε απόσταση 800 m είχαν εγκατασταθεί τουλάχιστον 300 Αμε ρικανοί. Μία κατά μέτωπο επίθεση θα σήμαινε αυτοκτονία. Οι Fallschirmjaeger σύρθηκαν αργά και σταθερά υπό την κάλυψη λοφίσκων για να φθάσουν στο σημείο εκκίνησης. Ταυ τόχρονα ο Γερμανός επιλοχίας κατάφερε να ενισχύσει τη δύναμή του συγκεντρώνοντας μερικούς άνδρες από έναν γειτονικό λόχο. Περίπου στις 18.00 εκδηλώθηκε η γερμα νική επίθεση στη δεξιά πλευρά της εχθρικής γραμμής, εκεί όπου οι Αμερικανοί είχαν ση μειώσει τη μικρότερη διείσδυση. Τρεις ώρες αργότερα η αμερικανική μονάδα είχε υποχω-

την ενίσχυση των αμερικανικών θέσεων και να εμποδίσει κάθε προσπάθεια υποχώρησης, ώστε να συλλάβει τους αιχμαλώτους που είχε ζητήσει ο διοικητής του. Ο Ούλιγκ εγκατέστησε τα δύο MG 42 σε έναν δρόμο βορειοα νατολικά του Σαίν Ζερμαίν συρ Σέβ. Οι χειρι στές τους είχαν απεριόριστο πεδίο βολής και ήταν σε θέση να υποστηρίξουν τους δύο στό χους του. Διέταξε τους άνδρες να καλύψουν τις θέσεις τους, διότι τα συμμαχικά αεροσκά φη πετούσαν συνεχώς. Για να επιτύχει αιφνι διασμό, να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματικότητα των πολυβόλων και να προστατεύσει τις ομοχειρίες τους από το αμερικανικό πυ ροβολικό για όσο το δυνατόν περισσότερο

Σ τις 24 Ο κτω βρ ίου 1944 ο επ ιλο χ ία ς A 1τά ξη ς Α λ ε ξ ά ν τε ρ Ο ύ λιγ κ τιμ ή θ η κ ε μ ε το ν Σ τα υ ρ ό των Ιπποτώ ν για τη ν το λ μ η ρ ή επ ιχείρ ησ η που ε ίχ ε ε κ τε λ έ σ ε ι σ το Σ α ίν Ζ ερ μ α ίν συρ Σ έ β δύο μ ή ν ες νω ρ ίτερ α . Η είδ η σ η τον β ρ ή κ ε σ ε ένα σ τρ α τό π εδ ο αιχμαλώτων. 0 Ο ύ λ ιγ κ ε ίχ ε α ιχ μ α λ ω τισ τε ί σ τις 31 Ιο υ λ ίο υ .

Α νδρες το υ FJR 6 (στο β ά θ ο ς ) φ ρ ο ν τίζο υ ν έναν τρ α υ μ α τισ μ έν ο σ υνά δελφ ό το υ ς σ ε έναν αχυρώ να κ ο ντά σ το Κ αρεντάν. Οι υπόλοιποι σ τρ α τιώ τε ς α νήκουν σ ε ένα από τα σ υ ν τά γ μ α τα γρ εναδιέρω ν τη ς 91.LLDiv.

ρήσει κατά 350 m περίπου και η δύναμή της είχε μειωθεί κατά το ήμισυ. Ο Ούλιγκ επανεκτίμησε την κατάσταση. Το αμερικανικό προγεφύρωμα είχε συρρικνωθεί, όμως η αποστολή του δεν είχε περατωθεί. Ακούγοντας τους Αμερικανούς να σκά βουν συμπέρανε ότι η επόμενη επίθεσή του έπρεπε να γίνει στο άλλο πλευρό της άμυνας. Ο αριθμός των ανδρών του είχε μειωθεί σε 28 (δύο αλεξιπτωτιστές που είχαν τραυματισθεί ελαφρά, επέλεξαν να μείνουν με τους συ ντρόφους τους). Επρεπε να αναζητήσει ενι σχύσεις. Ο διοικητής μίας μονάδας αρμάτων της γειτονικής 2ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ των SS προσέφερε τρία PzKpfw IV. To III./FJR 6 υποσχέθηκε δύο βαρέα πολυβόλα MG 42 και 16 άνδρες. Ωστόσο οι τελευταίοι ή ταν αντικαταστάτες με περιορισμένη εμπει ρία. Ο Ούλιγκ σκέφθηκε να τους κρατήσει σε εφεδρεία, όμως αργότερα αποφάσισε να τους χρησιμοποιήσει σε έναν περισσότερο ε νεργό ρόλο. Αντιλαμβανόταν τη σπουδαιότητα της μορφολογίας του εδάφους στον σχε δίασμά μίας επίθεσης και διαπίστωσε ότι θα επωφελείτο αν είχε τον έλεγχο του λιβαδιού κοντά στον ποταμό Σεβ. Ηθελε να αποτρέψει ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

χρόνο, έδωσε σαφείς διαταγές να μη βάλουν κατά την αρχική επίθεση. Πίστευε ότι θα μπο ρούσε να εκδιώξει τον εχθρό από το «νησί» χωρίς τη βοήθειά τους και σκόπευε να χρησι μοποιήσει τα πολυβόλα μόνο αν οι Αμερικα νοί προσπαθούσαν να διαφύγουν ή να φέ ρουν ενισχύσεις. Κατά τη διάρκεια της νύ κτας ολοκληρώθηκαν όλες οι προετοιμασίες και οι άνδρες έλαβαν τις θέσεις τους. Λίγο μετά από τις 07.00 50 περίπου αλεξι πτωτιστές βγήκαν από τα ορύγματά τους. Ακολουθούμενοι από ένα άρμα (ένα PzKpfw IV είχε παρουσιάσει μηχανικά προβλήματα, ενώ ένα δεύτερο διέσχισε την αυλή ενός α γροκτήματος, εμβόλισε έναν τοίχο και παγιδεύθηκε στα ερείπια) όρμησαν με αποφασι στικότητα και πλησίασαν τον σταθμό διοίκη σης του εχθρικού τάγματος - το 1ο Τάγμα του 358 Συντάγματος Πεζικού, μονάδα της 90ής Μεραρχίας. Ομως εχθρικά πυρά πυροβολι κού και αρμάτων διέκοψαν την επίθεση. Η α νάπαυλα ήταν προσωρινή. Οι Γερμανοί αλεξι πτωτιστές παρατήρησαν ότι τα περισσότερα βλήματα περνούσαν επάνω από τα κεφάλια τους. Η χαμηλή νέφωση δεν είχε επιτρέψει την απογείωση συμμαχικών αεροσκαφών πα-

ρατήρησης. Καθώς σι προωθημένοι παρατη ρητές προσπαθούσαν να κατευθύνουν τα πυ ρά πλησιέστερα στις αμερικανικές γραμμές, οι Αμερικανοί στρατιώτες βυθίζονταν περισ σότερο στα ορύγματά τους. Αντίθετα οι Fallschirmjaeger άρχισαν να προχωρούν για να αποφύγουν τις οβίδες στα νώτα τους. Η επί θεση που ακολούθησε διέσπασε την άμυνα και διείσδυσε ως τον εχθρικό σταθμό διοίκη σης. Λίγοι Αμερικανοί απάντησαν με τα όπλα τους. Οι περισσότεροι οπισθοχώρησαν πανι κόβλητοι προς τους δύο αγρούς που εκτείνο νταν ως τον ποταμό. Μία γερμανική οβίδα εξερράγη ανάμεσα στο συγκεντρωμένο πλή θος προκαλώντας πολλές απώλειες. Τότε ο Αμερικανός διοικητής, αντισυνταγματάρχης Σήγκερ, διέταξε την κατάπαυση του πυρός. Μία ομάδα Αμερικανών προχώρησε προς τους άνδρες του Ούλιγκ με τα χέρια ψηλά. Αλλοι υποχώρησαν μέσα από το λιβάδι προς τον ποταμό. Εκτελώντας τις διαταγές που εί χαν λάβει οι δύο ομοχειρίες των «δανεικών» πολυβόλων άνοιξαν πυρ. Από τις θέσεις τους θέρισαν τους άνδρες που υποχωρούσαν και έσβησαν κάθε ελπίδα τους για διαφυγή. Λίγοι κατάφεραν να διαφύγουν αψηφώντας τα φο νικά πυρά. Οι περισσότεροι, ανίκανοι να βρουν κάλυψη, σκοτώθηκαν ή τραυματίσθη καν. Ο Ούλιγκ είχε καταφέρει να μεγιστοποιή σει την ισχύ της μικρής δύναμής του συνδυά ζοντας τα περιορισμένα μέσα του έτσι ώστε να έχει τα μεγαλύτερα οφέλη. Οταν η μάχη έ ληξε, συγκέντρωσε τους αιχμαλώτους του και τους χώρισε σε ομάδες των 20 - -25 ανδρών. Ανέθεσε σε κάθε αλεξιπτωτιστή να συ νοδεύσει από μια ομάδα στον σταθμό διοίκη σης του Συντάγματος στο Σαίν Ζερμαίν συρ Σέβ. Σύντομα συνειδητοποίησε ότι είχε αιχ μαλωτίσει 11 αξιωματικούς και περισσότε ρους από 200 υπαξιωματικούς και οπλίτες. Ο επιλοχίας Ούλιγκ προτάθηκε για τον Σταυρό

π ό λεμ ο ό τι ή θ ε λ ε να σ υ ζη τή σ ει μ ε τον σ τρ α τη γ ό το εν δ εχ ό μ εν ο οργάνω σης ενός α ντισ τα σ ια κ ο ύ κ ινή μ α το ς . Δ ε ν είναι γνω στό αν γνώ ρ ιζε τη συνω μοσία για τη δολοφ ονία το υ Χ ίτλ ερ , σ τη ν οποία ή τα ν α ν α μ εμ ιγ μ έν ο ς ο ε ξά δ ε λ φ ό ς το υ , φον Σ τά ο υ ψ εν μ π ερ γ κ . Α ν α φ έρ ετα ι ό τι ο Χ έ υ ν τε Θ εω ρ ή θ η κ ε ύπ οπ τος για τη ν απ όπ ειρα ό τα ν το όνομά το υ β ρ έ θ η κ ε γρ α μ μένο σ ε ένα έγ γ ρ α φ ο . Ο μω ς υ π ή ρ ξε τυ χ ερ ό ς . Το όνομά το υ είχ ε γ ρ α φ εί λα ν θ α σ μ έν α και π ιθ α ν ο λ ο γ είτα ι ό τι έν α ς α ξιω μ α τικ ό ς ο νο μ α ζό μ ενο ς φ ον ν τερ Χ ά ιν τε σ υ ν ελ ή φ θ η σ το α να το λικ ό μ έτω π ο και π α ρ έμ ειν ε φ υ λ α κ ισ μ ένο ς ως τη λ ή ξη του π ο λέμ ο υ ! (4) Αν και έ χ ε ι γ ρ α φ εί ό τι το κω δω νοστάσιο κ α τα σ τρ ά φ η κ ε από τις α μ ερ ικ α ν ικ ές δ υ ν ά μ εις για να σ τερ ή σ ο υ ν από το υ ς Γζρ μ α νούς μ ία ευ ν ο ϊκή θ έ σ η π α ρ α τή ρ η σ η ς, είν α ι σχεδό ν β έβ α ιο ό τι χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε από το υ ς τε λ ε υ τα ίο υ ς ως π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο το υ π υροβ ολικού και τελ ικ ά έ γ ιν ε στόχος έ ξ ι β λημ άτω ν πυροβόλω ν το υ 8JAR 191. (5) Κ α τά τις εβ δ ο μ ά δ ες που α κο λ ο ύ θ η σ α ν ο δ εκ α ν έα ς Π ά ιτς έ λ α β ε μ έρ ο ς σ τις μ ά χ ες σ το Κ ο υ τά νς, σ το Π ονσέ και σ το ν π οτα μό 8 ιρ, όπου δ ια κ ρ ίθ η κ ε πάλι. Εχασε τη ζωή του σ τις 6 ή σ τις 7 Α υ γ ο ύ σ το υ κ α τά τη διά ρ κεια μ ία ς α μ ερ ικ α νικ ή ς επ ίθ εσ η ς . Ο Σ τα υ ρ ό ς των Ιπποτώ ν το ύ α π ο ν εμ ή θ η κ ε μ ε τά θ ά ν α το ν , σ τις 29 Ο κτω β ρ ίου 1944.

Α μ ερ ικ α ν ο ί σ τρ α τιώ τε ς δ ιέρ χ ο ν τα ι από το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς το υ Κ αρεντάν. Η κ α τά λη ψ η τη ς πόλης σ τις 12 Ιο υ νίο υ σ τα θ ερ ο π ο ίη σ ε το π ρογεφ ύρ ω μα σ τη ν α κ τή «U tah» και ε π έ τρ ε ψ ε την α π ελ ευ θ έρ ω σ η δυνάμεω ν για τη ν επ ίθ εσ η π ρος το λιμά νι το υ Χ ερ β ο ύ ρ γο υ .

των Ιπποτών και το Σύνταγμα μ νημονεύθηκε σε ένα ανακοινω θέν τη ς Wehrmacht. Η δράση στο Σαίν Ζερμαίν συρ Σέ6 ήταν η τελευ τα ία επιτυχία των ανδρών του FJR 6 στο πεδίο μάχης τη ς Νορμανδίας. Στη συνέ χεια το Σύνταγμα β ρ έθ ηκε στη δίνη τη ς διά σπασης του μετώπου στο Σαίν Λω, από όπου με δυσκολία κατάφ ερε να απαγκιστρωθεί ό ταν στις 18 Ιουλίου η πόλη κατελήφ θη. Η δύ ναμή του είχε μειω θεί πλέον σε λίγες εκα το ντά δ ες άνδρες. Ολοι σχεδόν ήταν ασθενείς ή τραυματισμένοι και πολλοί έπρεπε να εγκατα λειφ θο ύν στο στρατιωτικό νοσοκομείο στο Αλενσόν. Την 1η Αυγούστου 1944 ο Χ έυ ν τε προήχθη σε αντισυνταγματάρχη και π έντε η μ έ ρες αργότερα οδήγησε το υς άνδρες το υ FJR 6 στην αντεπίθεση προς τη ν Αβράνς (επιχεί ρηση «Lüttich»). Η επιχείρηση διάσπασης τη ς συμμαχικής άμυνας με σκοπό τη ν άφιξη στη δυτική ακτή δ εν είχε επιτυχία. Στις 20 Αυ γούστου το Σύνταγμα για άλλη μία φορά βρ έθ η κε περικυκλω μένο στη Φαλαίζ. Πολύ λίγοι άνδρες κατάφεραν να διασχίσουν το ν εχθρικό κλοιό και να διαφύγουν περνώ ντα ς το ν Σηκουάνα κοντά στο Παρίσι. Μόνο 60 περίπου π αρέμεναν ικανοί για μάχη. Το Σύνταγμα αποσύρθηκε από τη ν πρώτη γραμ μή. Οι επιζώ ντες τη ς τελευ τα ία ς μάχης συναντήθηκαν με το υ ς τρ α υμα τίες οι οποίοι ανάρρωναν στο Λιζιέ και όλοι οι Fallschirmjaeger μ ετα φ έρ θη κα ν στο Νανσύ. Περίπου 3.000 αλεξιπ τω τισ τές του FJR 6 είχαν χάσει τη ζωή το υς ή είχαν τραυματισ θεί

κατά τη διάρκεια των μαχών στη Νορμανδία. Στις 26 Αυγούστου 1944 τα υπολείμματα του Συντάγματος, περί τους 400 άνδρες, μ ετα φ έρθηκαν στο Γκύστροβ (Γερμανία) για ανά παυση και αναδιοργάνωση. Ενα νέο FJR 6 θα βρισκόταν σε δράση το ν Σεπτέμβριο του 1944 στο Αρνεμ (Ολλανδία). Για το υς περισ σότερους επιζώ ντες των συγκρούσεων στη Νορμανδία εκείνη θα ήταν η τελευ τα ία τους μάχη.

ΣΗΜ ΕΙΩ ΣΕΙΣ (1) Ο ό ρ ο ς ja e g e r σ το ν Γερ μ ανικό Σ τρ α τό δήλω νε το ελ α φ ρ ά οπ λισμένο σώμα. (2) Η 91η Α ερ α π ο β α τικ ή Μ ερ α ρ χ ία (91 L u ftla n d e D ivision - 91.LLDiv) ήτα ν υ π εύ θυ ν η για τη ν άμυνα το υ νο τιο δ υ τικ ο ύ τμ ή μ α το ς τη ς χερ σ ονήσ ου Κ ο τα ν τέ ν κα ι θ α α π ο τελ ο ύ σ ε την ε φ ε δ ρ ε ία σ ε περίπτω ση α π όβασης σ τη ν α να το λική α κ τή τη ς χερ σ ο νή σ ο υ . Τη συνισ τούσ α ν δύο σ υ ν τά γ μ α τα γρ εναδιέρω ν τω ν π άντσ ερ (Gren. R eg t 1057 και 1058, κ α θ έν α από τρ ία τά γ μ α τα ), ο 91ος Λ όχος Τυφ εκιοφ όρω ν (91. Fusilier K om panie) σ ε κ α θ ή κ ο ν τα μ ο νά δ α ς ανα γνώ ρ ισ ης, το 191 Σ ύ ν τα γ μ α Π υ ρ ο β ο λ ικο ύ (A rtillerie R eg im en t 191 - AR 191), α π ο τελ ο ύ μ εν ο από μία μ ο ίρ α (12 π υροβ όλα ) 155 m m και δύο μ ο ίρ ες 105 mm, το 191 Τάγμα Κυνηγώ ν Α ρ μά τω ν (P a n ze rja e g e rB a ta illo n 191), το 191 Τάγμα Μ η χανικού (Pioniere B ata illo n 191) και το 191 Τάγμα Δ ια β ιβ ά σ εω ν (N achrichten Abteilung 191). (3) Ο ίδ ιο ς ο Χ έ υ ν τε α ν έ φ ε ρ ε μ ε τά τον

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) A rnold, Jam es & W iener, R o b erta : ORDER O F BATTLE - O PERATION O V E R L O R D - UTAH BEACH & THE US A IR B O R N E D IVISIO N S, R avelin Ltd, B raceborough (Lincolnshire), 1994. (2) B adsey, Steven: N O R M A N D Y 1 9 4 4 ALLIED LA N DING S AN D BREAKOUT, O sprey Publishing Ltd, London, 1990. (3) Bell, Brig. Gen. R aym ond Jr., USA (ret.): TOUGH TIM E FO R « TOUGH HOM BRES», «W o rld W a rII» , Sovereign M edia, R eston (Virginia), 2000. (4) B otting, D ouglas: THE D-DAY INVASION, Tim e-Life Books, A lexandria (Virginia), 1978. (5) Bradley, O m ar: A SO LD IER ’S STORY, H en ry H o lt & Co, N ew York, 1951. (6) G oodenough, Sim on: WAR MAPS, M a c d o n a ld & Co (Publishers) Ltd, London, 1982. (7) H arrison, G ordon A: CROSS-CHANNEL ATTACK (U n ited S tate s A rm y in W orld War II The European Theater o f O perations), O ffice o f the C h ie f o f M ilita ry H istory, D e p a rtm e n t o f the Arm y, W ashington DC, 1951. (8) Kurow ski, Franz: K N IG H T'S CROSS HOLDER S O F THE FALLSCHIRMJÄGER, S ch iffer Publishing, Atglen (Virginia), 1995. (9) N ew ton, John (editor): FORTRESS EUROPE, Tim e-Life Books, A lexandria (Virginia), 1992. (10) Q uarrie, B ruce: FALLSCHIRMJÄGER, G ERM AN PARATROOPER 1935-45, O sprey Publishing Ltd, O xford, 2003. (11) Q uarrie, Bruce: G ERM AN A IR B O R N E TR O O PS 1935-45, O sprey Publishing Ltd, London, 1990. (12) Ryan, C ornelius: THE LONGEST DAY, N ew English Library, Seven oaks (Kent), 1982.


15

Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ

Α νδρ ες τη ς Α υ το κ ρ α το ρ ικ ή ς Φ ρουράς, το υ επ ίλ εκ το υ σ ώ μα τος το υ Α ι& ιοπ ικού Σ τρ α το ύ . Η τα ν καλά εξο π λ ισ μ ένο ι και οι μ όνο ι που φ ορ ούσ α ν σ ε μ ό νιμη βάση σ το λ ές ευρω π αϊκού τύπ ου.


ΣΤΗΝ ΑΙΘΙΟΠΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ "ΛΕΟΝΤΑ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ" ( 1935- 36) Α ι9 ίο π ες κ α τευ Θ ύ ν ο ν τα ι στο π εδίο τη ς μ άχ ης κρ α τώ ντα ς το π ο λεμ ικ ό το υ ς λά βα ρ ο, που α π εικ ο ν ίζει το ν Αγιο Γεώ ργιο και το ν δρ ά κ ο ν τα .

Αιθιοπία (ή Αβησσυνία, όπως ήταν παλαιότερα γνω στή) είναι μια από τις λίγες αφρικανικές χώρες για τη ν οποία υπάρχουν π ληροφορίες από τη ν αρχαιό τητα. Οι αρχαίοι Ελληνες με τη λέξη «αιθίοψ» αναφέρονταν στις φυλές με σκούρο δέρμα που κατοικούσαν νότια τη ς Αιγύπτου. Σύμφωνα με τη ν παράδοση πρώτος βασιλιάς τη ς ή ταν ο Μ ενελίκ Α', γιος του Ιουδαίου βασιλά Σολομώντα και τη ς βασίλισσας του Σαβά. Το πρώτο βασίλειο τη ς Αιθιοπίας για το οποίο υπάρχουν μαρτυρίες δ ημιουργήθηκε το ν 3ο αι. π.Χ. γύρω από το Α ξούμ από πληθυσμούς χαμιτικής και ση μιτικής καταγωγής και μετονομάστηκε αργότερα σε Αβησ συνία από το αραβικό «Αμπές» ή «Χαμπές». Ο χριστιανισμός εξαπ λώ θηκε στη χώρα το ν 4ο αι. μ.Χ. Η άφιξη του Ισλάμ, το ν 7ο αιώνα, οδήγησε στην περικύκλωση τη ς Αιθιοπίας από μουσουλμανικά βασίλεια. Τον 16ο αιώνα, κατά τη ν εξάπλωση τη ς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η χώρα απ ειλήθηκε σοβα ρά, αλλά η επέμβαση των Πορτογάλων απ έτρεψ ε τη ν κατάρ ρευση του χριστιανικού βασιλείου. Τους αιώνες που ακολού θησαν η Αιθιοπία βυθίσ τηκε στο χάος των εμφυλίων π ολέ μων ανάμεσα στους άρχοντες των μεγάλων επαρχιών, τους ρας. Το 1855 ο ρας Κάσα π έτυχε να ενώσει τις επαρχίες Τιγκρέ, στον βορρά, Αμχάρα, στο κέντρο, και Σόα, στον νότο, και αναγορεύτηκε αυτοκράτορας με το όνομα Θεόδωρος Β'. Εκείνη τη ν περίοδο το π ο θ ετείτα ι η έναρξη τη ς σύγχρονης ι στορίας τη ς χώρας. Το ιταλικό ενδιαφ έρον για τη ν Αιθιοπία χρονολογείτο από τη ν περίοδο κατασκευής τη ς διώρυγας το υ Σουέζ, το 1869, που είχε ως αποτέλεσμα οι αφρικανικές α κτές τη ς Ερυθράς θάλασσας να αποκτήσουν μεγάλη στρατηγική ση μασία για τις ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις. Η κατάληψη τη δεκα ετία του 1880, κατά τη διάρκεια τη ς βασιλείας του Ιω άννη Δ 1, τη ς γειτο νικής Ερυθραίας και τμ ήμ α το ς τη ς Σομα λίας από το υς Ιταλούς (η Βρετανία και η Γαλλία μοιράστηκαν το υπόλοιπο τμήμα της), απ οτέλεσε το έναυσμα για μεγαλύ τερ η εξάπλωση σε βάρος τη ς Αιθιοπίας. Η πρώτη πολεμική αναμέτρηση ανάμεσα στις δύο χώρες έ λ η ξε με τη ν κατα στροφή του ιταλικού εκσ τρατευτικού σώματος κατά τη μάχη τη ς Αδουας. Η Ιταλία, αν και διατήρησε τις κτήσ εις τη ς στην Ερυθραία και στη Σομαλία (επισήμως έγινε ιταλική αποικία το 1908), μετά τη ν ή ττα στην Αδουα αναγκάστηκε να παραι τη θ ε ί από τις αξιώσεις τη ς στην Αιθιοπία. Η π ερίοδος που μεσολάβησε μέχρι τη ν έναρξη τη ς δ εύ τερ η ς εισβολής ήταν ιδιαίτερα ταραγμένη και για τις δύο χώρες. Στην Αιθιοπία, όπου υπήρχαν πολλές φ υ λ ετικ ές ομά δες, κυρίαρχη ήτα ν η φυλή των χριστιανών Αμχάρα. Ο αυτο-

Η

Η εισ β ο λ ή τη ς φ α σ ισ τικής Ιτα λία ς σ τη ν Αι&ιοπία, το 1935, α π ο τελ ο ύ σ ε ουσ ια σ τικά τη σ υ νέχ εια τη ς πρώτης σύγκρουσης, που είχ ε κ α τα λ ή ξ ει κα τα σ τρ ο φ ικά για το υ ς Ιτα λο ύ ς στη μάχη τη ς Α δ ο υ α ς το 1896. 0 Ιταλός δ ικ τά το ρ α ς Μ π ενίτο Μ ουσολίνι π ίσ τευ ε ότι η νέα εκ σ τρ α τε ία όχι μόνο θα ε ξ ά λ ε ιφ ε το στίγμα της προηγούμ ενης ή ττα ς αλλά &α ε ξ α σ φ ά λ ιζ ε στη χώρα του μια σημαντική αποικία στη β ο ρ ειο α να το λ ική Αφρική. Σ ε ε κ ε ίν ο το ν πόλεμο, το ν τε λ ε υ τ α ίο της απ ο ικια κής περιόδου, οι Ιτα λο ί χρησιμ οποίησαν εκτετα μ ένα τη ν Α ερο π ο ρία τους, άρματα μ άχης ακόμα και χημικά αέρια. Η νίκη το υ ς α π ο τέ λ εσ ε την κο ρ υ φ α ία στιγμή το υ φ α σ ισ τικού κ α θ ε σ τώ το ς και έδ ω σ ε τη δ υ να τό τη τα σ τον Μ ουσολίνι να α να γγείλει τη δημιουργία τη ς "νέας ρωμαϊκής αυτο κρ ατο ρία ς".

ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ


Είχε κα ταληφ θεί από το υς Ιταλούς το 1930. παρά τις αντιδράσεις των Αιθιόπων και δ ιέθ ε τ ε το ν μεγαλύτερο αριθμό π ηγαδώ ν σε ολό κληρη τη ν έρημο, γι' αυτό η κατοχή του ήταν ζω τικής σημασίας. Η διεκδίκηση τη ς τοπ οθε σίας από το υς Αιθίοπες οδήγησε σε σύ γκρουση, με αποτέλεσμα το ν θάνατο αρκε τών Αιθιόπων και Σομαλών που υπηρετούσαν στον ιταλικό αποικιακό στρατό και το ν τραυ ματισμό Ιταλών στρατιωτών. Με αφορμή αυτό το περιστατικό και ισχυριζόμενος ότι η ιταλι κή Ερυθραία και η Σομαλία κινδύνευαν από τη ν Αιθιοπία ο Μουσολίνι στα τέλη Δ εκεμ βρ ί ου 1934 έδωσε εντολή για επιστράτευση και π ροανήγγειλε τη ν εισβολή στην Αιθιοπία. Υποστηρίχθηκε τό τε ό τι εκείνο το γεγονός ή τα ν ένα πρόσχημα τη ς ιταλικής πλευράς για να επ ιτεθ εί άμεσα στην Αιθιοπία. 0 α περνού σε όμως περίπου ένας χρόνος για τη ν έναρξη τη ς εισβολής.

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Σ το ν π όλεμ ο εν α ν τίο ν τη ς Α ιθ ιο π ία ς σ υ μ μ ε τε ίχ ε σ η μ α ντικ ό ς α ρ ιθ μ ό ς Αφρικανώ ν των αποικιακώ ν σω μάτω ν από τη ν Ε ρ υ θ ρ α ία , τη Σ ο μ α λ ία και τη Λ ιβ ύ η . Εδώ δ ια κ ρ ίν ο ντα ι άσ κα ρι τη ς Ε ρ υ θρ α ία ς σ το β ό ρ ειο μέτω π ο.

1ο wm

κράτορας Μ ενελίκ Β1 (1889-1913), ο νικητής τη ς Αδουας, κατά τη διάρκεια τη ς βασιλείας το υ επ έκτεινε τη ν κυριαρχία του προς το ν νότο και τα ανατολικά, στις φ υ λές τω ν μου σουλμάνων Γκάλα και σε σομαλικούς πληθυ σμούς, φ έρνοντας τη χώρα περίπου στα ση μερινά τη ς σύνορα. Ο θάνατός του επ ανέφ ε ρε τις εσω τερικές διαμάχες και τις αποσχιστικές τάσεις. Ο διάδοχός του, Γιασού, κατά τη διάρκεια του Α' ΠΠ ασπάσθηκε το Ισλάμ ελπί ζοντας ότι με αυτόν το ν τρόπο θα προσεται ριζόταν το υς Σομαλούς και το υ ς Γκάλα, θα συνέτριβε το υς απείθαρχους ρας και θα ένωνε τη χώρα του. Η κίνησή του όμως απέτυχε και εκείνος ανατράπηκε το 1916 από το ν ρας Τάφαρι Μ ακόνεν, που ανήκε στη φυλή των Αμχάρα. Ο τελευ τα ίο ς λόγω του νεαρού τη ς ηλικίας του (ήταν 25 ετών) δεν σ τέφ θη κε αυτοκράτορας και στον θρόνο ανήλθε η κόρη του Μ ενελίκ, Ζαουντιτού. Ο ρας Τάφαρι ορί σθηκε διάδοχός της. Κατά τη δεκα ετία του 1920 σημειώθηκαν διαμάχες ανάμεσα στους δύο αλλά και με άλλους ρας που δ εν συμφω νούσαν με τις εκσυγχρονιστικές απόψεις του ρας Τάφαρι. Με το ν θάνατο τη ς Ζαουντιτού το 1930 ο ρας Τάφαρι σ τέφ θη κε «νεγκούς νεγκάστ» (βασιλεύς των βασιλέων) λαμβάνοντας το όνομα Χαϊλέ Σελασιέ, που σημαίνει «με τη δύναμη τη ς αγίας τριάδας». Ε μελλε να είναι ο τελευ τα ίο ς εκπρόσωπος (ο 225ος) τη ς δυναστείας που έφ ερ ε το όνομα ο «Λέων του Ιούδα». Η Ιταλία ύστερα από τη ν ανάσχεση των α ποικιακών τη ς βλέψεων στην Αιθιοπία εισ έ βαλε στη Λιβύη το 1911. Η εμπλοκή τη ς στον Α 1ΠΠ τη βρήκε στο στρατόπεδο των νικητών. Ομως οι μεγάλες ανθρώπινες απώλειες, η οι κονομική κρίση που ξέσπασε και η άποψη ότι η Ιταλία είχε αδικηθεί από το υς συμμάχους της, όσον αφορά τα πολεμικά κέρδη, οδήγη


σαν σε πολιτική και κοινωνική αναταραχή από τη ν οποία ω φ ελήθηκε το φασιστικό κόμμα, που α νήλθε στην εξουσία το 1922 με αρχηγό το ν πρώην σοσιαλιστή Μπενίτο Μουσολίνι. Ο Μουσολίνι, ο οποίος παλαιότερα είχε φυλακι στεί από τη ν ιταλική κυβέρνηση επειδή είχε καταδικάσει ως ιμπεριαλιστική τη ν εισβολή στη Λιβύη, ύστερα από τη ν άνοδό του στην ε ξουσία έγινε υπέρμαχος τη ς αποικιακής εξάπλωσης. Μάλιστα ύστερα από έναν σκληρό πόλεμο ολοκλήρωσε τη ν υποταγή τη ς Λιβύης το 1931. Επιθυμώντας να ε ν τά ξει και τη ν Αι θιοπία, με τη ν οποία υπήρχαν «παλιοί λογα ριασμοί», στην ιταλική σφαίρα επιρροής τη ν προσέγγισε αρχικά με διπλωματικά μέσα και υπέγραψε μαζί τη ς σύμφωνο φιλίας και εμπο ρικής συνεργασίας το 1928. Οταν ο Χαϊλέ Σελασιέ α νήλθε στην εξο υ σία, δεν ή θ ελ ε οι Ιταλοί να αναμιχθούν στα ε σωτερικά τη ς χώρας του και ουσιαστικά τους απέκλεισε από τη σ υμμετοχή στον εκσυγχρο νισμό του στρατού του, προσλαμβάνοντας συμβούλους από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η στάση αυτή εξόργισ ε το ν Μουσολίνι, ο οποί ος το 1932 έδωσε εντολή να εκπ ονηθούν σχέ δια για τη ν εισβολή εναντίον τη ς Αιθιοπίας. Ο Ιταλός δικτάτορας πίστευε ότι μια εύκολη και γρήγορη νίκη σε βάρος τη ς μοναδικής α φρικανικής χώρας που παρέμενε ανεξάρτητη όχι μόνο θα έδινε μεγάλο κύρος στο κα θ ε στώς του, αλλά θα εξασφάλιζε στην Ιταλία μια «θέση στον ήλιο» (posto al sole), δίπλα στις μεγάλες ευρωπαϊκές αποικιακές δυνά μεις. Η ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών αυ ξή θ η κε ακόμη περισσότερο μετά το αιματη ρό επεισόδιο στο Ουάλ Ουάλ στις 5 Δ εκεμ βρίου 1934. Το τελευ τα ίο ήτα ν μια διαφιλονικούμενη περιοχή στην έρημο Ο γκαντέν, στα σύνορα τη ς Αιθιοπίας με τη ν Ιταλική Σομαλία.

Ο Χαϊλέ Σελασιέ από τη ν πρώτη στιγμή που σ τέφ θη κε αυτοκράτορας προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το ν στρατό του. Το εγχεί ρημά του δ εν ήταν εύκολο, λόγω των μικρών οικονομικών δυνατοτήτω ν τη ς χώρας και της προσκόλλησης των ρας σε αναχρονιστικές π ολεμικές παραδόσεις. Η Αιθιοπία μπορούσε θεω ρητικά να συγκεντρώ σει στρατό 1.000.000 περίπου ανδρών, αλλά η ύπαρξη φατριών και οι εσω τερικές αντιπαραθέσεις μείωναν σημαντικά το ν αριθμό αυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί πολεμιστές Γκάλα αυτομόλησαν στους Ιταλούς κατά τη διάρ κεια του πολέμου. Η διοικητική δομή του Αιθιοπικού Στρα τού ήταν αυστηρά παραδοσιακή. Ανώτατη δι οίκηση σε περίοδο πολέμου ασκούσε ο αυτο κράτορας, με τη βοήθεια των ανώτερων αξιωματούχων του κράτους και τη ς εκκλησίας που σχημάτιζαν ένα σ υμβουλευτικό όργανο υπό τη ν ηγεσία του υπουργού Πολέμου. Στη διοικητική βαθμίδα ακολουθούσαν οι ρας και οι κατώ τεροι κυ β ερ νή τες των επαρχιών. Ο τα κτικός στρατός ήταν γνωστός ως Μαχέλ Σαφαρί ή Σ τρατός του κέντρου. Σημαντική θ έ ση είχε η Κεμπούρ Ζαμπάνγκα, η Αυτοκρατορική Φρουρά. Οι άνδρες τη ς ήταν ουσιαστικά οι μόνοι που φορούσαν σε μόνιμη βάση στο λές ευρωπαϊκού τύπου και ήταν καλά εξοπ λι σμένοι. Η Φρουρά περιελάμβανε τμήματα πε ζικού και ιππικού και αριθμούσε περίπου 10.000 άνδρες. Ο Σ τρατός όμως σε γενικές γραμμές παρέμενε μια απαρχαιωμένη φ εο υ δαρχική δύναμη πεζικού. Κάθε ρας είχε τις δικές του δυνάμεις και σε περίπτωση πολέ μου τις δ ιέ θ ε τε στον αυτοκράτορα. Το αιθιοπικό σ τράτευμα για τη ν αντιμετώπιση τη ς ει σβολής ανερχόταν σε 250- 300.000 άνδρες. Στην προσπάθειά του να εκσυγχρονίσει το ν Στρατό του ο Χαϊλέ Σελασιέ αναζήτησε ξένου ς συμβούλους. Σ τράφηκε κυρίως στους Βέλγους, επειδή δ εν ή θ ε λ ε να βασίζεται σε μια γειτονική με τη χώρα του αποικιακή δύνα μη. Υπήρχαν επίσης στρατιωτικοί σύμβουλοι

από τη Σουηδία και τη ν Τουρκία. Σημαντικός ήταν ο αριθμός τω ν ιδιωτών που κατέφ θασαν από διάφ ορες χώρες για να βοηθήσουν το υς Αιθίοπες, ανάμεσά το υς γιατροί, ιερα πόστολοι και μισθοφόροι. Ενδεχομένως υ πήρξαν και Ελληνες που συνεργάστηκαν με το υς Αιθίοπες ε ίτε ως γιατροί είτε ως μισθο φόροι, δεδομένου ότι στη χώρα υπήρχε ελλ η νική παροικία που αριθμούσε πάνω από 3.000 άτομα, με σημαντική οικονομική και κοινωνι κή δραστηριότητα. Ο Ν τέιβιντ Νίκολ στο βι βλίο του "The Italian invasion of Abyssinia" αναφ έρ ετα ι σε έναν Ελληνα στρατιωτικό γιατρό, που κατοικούσε στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα και είχε υπό τη ν εποπτεία του διά φορες οργανώσεις του Ερυθρού Σταυρού. Δ εν δίνει όμως π ερισσότερες πληροφορίες. Επίσης ο Ιντρο Μ οντανέλι στο βιβλίο του "L'ltalia Littoria" αναφέρει τη ν περίπτωση κά ποιου Καραβασίλη που οδήγησε μια αιθιοπική δύναμη στα σύνορα με τη Σομαλία, χωρίς να δίνει π ερισσότερες λεπ το μέρειες. Σε γενι κές γραμμές οι Αιθίοπες έμειναν προσκολλημένοι στις δικές το υς τα κτικές μάχης και δεν υιοθέτησαν τις απόψεις των ξένω ν συμβού λων. Ο ατομικός οπλισμός των Αιθιόπων περιελάμβανε πανσπερμία τυφεκίω ν διαφόρων τύπων, γαλλικής, γερμανικής, βελγικής, ρωσι κής και ιταλικής προέλευσης, από τα απαρ χαιωμένα ιταλικά τυφ έκια Vetterli, λάφυρα από τη μάχη τη ς Αδουας, μέχρι και σύγχρονα γερμανικά τυ φ έκια Mauser. Αξίζει να σημειω θ ε ί ό τι η Γερμανία εκτό ς από τυ φ έκια έσ τειλε στην Αιθιοπία και μικρό αριθμό αντιαρματι κών πυροβόλων Pak 35/36. Οσο παράδοξη και αν φαίνεται μια τέτο ια βοήθεια, ήταν απ οτέ λεσμα τη ς δυσαρέσκειας του Αδόλφου Χίτλερ απέναντι στον Μουσολίνι, ο οποίος είχε αντιδράσει όταν η Γερμανία προσπάθησε να προσαρτήσει τη ν Αυστρία το 1934 (η προσέγ γιση των δύο ανδρών θα γινόταν αρκετούς μήνες αργότερα). Οι Αιθίοπες τις παραμονές του πολέμου είχαν στη διάθεσή το υ ς περί που 1.000 πολυβόλα και 250 απαρχαιωμένα πυροβόλα. Α ρκετά από αυτά ήταν λάφυρα από τη μάχη τη ς Αδουας ή χρονολογούντο α κόμη νωρίτερα. Από τα πιο σημαντικά όπλα που είχαν στην κατοχή τους ήταν τα ελαφρά αντιαεροπορικά πυροβόλα Oerlikon, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν εναντίον αεροπορικών αλλά και επίγειων στόχων. Οι αιθιοπικές δυ νάμεις για τις μ ετα φ ορ ές το υς χρησιμοποι ούσαν ημίονους και καμήλες. Ο αριθμός των τροχοφόρω ν οχημάτων ήταν πολύ περιορι σμένος, κάτι αναμενόμενο σε μια χώρα με πο λύ φτωχό οδικό δίκτυο. Ο μοναδικός αμαξι τό ς δρόμος άρχιζε από τη ν Αντίς Αμπέμπα και σταματούσε 60 χιλιόμετρα νότια του Ντεσιέ, που απείχε πάνω από 300 χιλιόμετρα από τη ν πρωτεύουσα. Το πιο αξιόπιστο συγκοινω νιακό μέσο ήταν ο σιδηρόδρομος, που ένωνε τη ν Αντίς Αμπέμπα με το Τζιμπουτί τη ς Γαλλι κής Σομαλίας. Οι Αιθίοπες δ ιέθ ετα ν και δώ δεκα απαρχαιωμένα αεροπλάνα, που δεν χρησιμοποιήθηκαν σε π ολεμικές επιχειρή σεις. Ο Μουσολίνι πριν από τη ν έναρξη των

Τμήμα ιτα λ ικ ο ύ π εζικ ο ύ κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τω ν π ολεμικώ ν επ ιχειρ ήσ εω ν σ το β ό ρ ειο μ έτω π ο.

πολεμικών επιχειρήσεων επεδίω ξε να πετύχει τη ν ανοχή τη ς Βρετανίας και τη ς Γαλλίας, οι οποίες κατείχαν το μεγαλύτερο τμήμα τη ς αφρικανικής ηπείρου. Μ ε τη Γαλλία έφθασε σε συμφωνία το ν Ιανουάριο του 1935. Οι Βρε τανοί, αντίθετα, διατύπωσαν τις αντιρρήσεις το υς για το ν πόλεμο καθώς πίστευαν ότι οι κτήσεις το υς στην Αίγυπτο, στο Σουδάν και στη Σομαλία θα κινδύνευαν αν ο Μουσολίνι αποφάσιζε να ενώσει τη ν Αιθιοπία με τη Λι βύη. Δ εν υπήρξε όμως κάποια δυναμικότερη αντίδραση από το υς Β ρετανούς και έτσι ο Μουσολίνι προχώρησε απερίσπαστος στην ε φαρμογή των σχεδίων του. Ο Ιταλικός Στρατός εισβολής αποτελούσε μια επιβλητική δύναμη για τα δεδομένα μιας αποικιακής εκσ τρατείας. Από τις αρχές του 1935, όταν ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για τη ν εισβολή, οργανώθηκε μια γιγαντιαία επιχείρηση για τη μεταφορά του προσωπικού και του πολεμικού υλικού. Τη διαδικασία ανέλαβαν 98 μεταγω γικά πλοία χω ρητικότητας 2.000-32.000 t που αναχωρούσαν κυρίως από τη Νάπολι αλλά και άλλα ιταλικά λιμάνια, με προορισμό τη Μασσάουα τη ς Ερυθραίας και το Μογκαντίσου τη ς ιταλικής Σομαλίας. Μ έ χρι το τέλο ς του πολέμου οι ιταλικές μάχιμες δυνάμεις ανήλθαν σε 350.000 άνδρες. Ο ίδιος ο Μουσολίνι συνήθιζε να λ έει τις παραμονές του πολέμου ότι οι Ιταλοί είχαν η ττη θ ε ί στην Αδουα εξαιτίας τη ς έλλειψ ης μερικών χιλιά δων ανδρών και αυτό δ εν έπρεπε να επαναληφ θεί. Οι Ιταλοί διέθεσ αν επτά μεραρχίες πεζικού, τις 26η “Assietta“, 30ή "Sabauda", 19η "Gavinana", 24η "Gran Sasso", 27η "Sila", 5η "Cosseria" και 29η "Peloritana", και μία μεραρ χία αλπινιστών, τη ν 5η "Pusteria". Τους μελανοχίτω νες του MVSN, το υς «πραιτωριανούς» του φασιστικού κόμματος, εκπροσωπούσαν έξι μεραρχίες (μ ικρ ότερες από α υ τές του στρατού), η 4η "3 Gennaio", η 3η "21 Aprile", η 1η "23 Marzo”, η 2η "28 Ottobre", η 5η "1 Febbraio" και η 6η "Tevere". Σ την ιταλική δύνα μη περιλαμβάνονταν και αφρικανικά στρα

τεύ μ α τα από τις ιταλικές αποικίες, ένα σώμα στρατού από τη ν Ερυθραία (δύο μεραρχίες πεζικού και τμήματα μελανοχιτώνων), μία λιβυκή μεραρχία και τμήματα μελανοχιτώνων και τάγματα Σομαλών ατάκτων. Οι Ιταλοί, ε πειδή μεγάλο τμήμα του αιθιοπικού εδάφους (κυρίως στον βορρά) ή τα ν ορεινό και δύσβα το και το οδικό δίκτυο πολύ φτωχό, προχώρη σαν στη στρατολόγηση 100.000 εργατώ ν από τη ν Ιταλία και από το ν τοπικό πληθυσμό τη ς Ερυθραίας και τη ς Σομαλίας για τη διάνοιξη δρόμων. Ο εξοπλισμός των Ιταλών ή τα ν ένας συν δυασμός παλαιών και σύγχρονων όπλων στα οποία περιλαμβάνονταν διάφορες παραλλα γές του τυφ εκίου Mannlicher Carcano, που χρονολογείτο από τα τέλη του 19ου αιώνα, το πολυβόλο Breda του 1930 και πυροβόλα και όλμοι διαφόρων τύπων και διαμετρημάτων. Επίσης είχαν στη διάθεσή το υ ς σημαντικό α ριθμό τεθω ρακισμένω ν οχημάτων. Για πρώτη φορά θα συμμετείχαν σε π ολεμικές επιχειρή σεις τα ελαφρά τεθω ρακισμένα ερπυστριο φόρα CV 33/35. Για τη μεταφ ορά των στρα τευμάτω ν διατέθηκαν πολλά φορτηγά οχή ματα ιταλικής, αμερικανικής και βρετανικής κατασκευής. Το πολεμικό υλικό και τα μέσα που διατέθηκαν ανήλθαν, μέχρι το τέλο ς του πολέμου, σε 19.000 φορτηγά, τεθω ρακισμένα οχήματα και ελκυσ τήρες πυροβόλων, 200 CV 33/35, 1.600 πυροβόλα, 14.500 πολυβόλα και περισσότερους από 100.000 ίππους και ημίο νους. Ιδιαίτερα σημαντικός κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων υπήρξε ο ρόλος τη ς Ιταλι κής Αεροπορίας. Η Regia Aeronautica (Ιταλική Βασιλική Αεροπορία) ανέλαβε τη ν αναγνώρι ση, τις μετα φ ορ ές και το ν εφοδιασμό από το ν αέρα αλλά και τη ν προσβολή των αιθιοπικών στρατευμάτων, τη ν καταστροφή οχυ ρών, κατοικημένω ν περιοχών και κάθε στό χου ζω τικής σημασίας για το ν αντίπαλο. Δια τέθ η κα ν συνολικά 350 αναγνωριστικά, κατα διωκτικά και βομβαρδιστικά αεροσκάφη, κυ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Σ ο μ α λ ο ί ά τα κ το ι ντο υ μ π ά τ (με τα λ ε υ κ ά του ρ μ π ά ν ια ) που υ π η ρ έτη σ α ν μ ε το ν Ιτα λ ικ ό Σ τρ α τό σ το νό τιο μ έτω π ο.

Ο σ τρ α τη γ ό ς Ροντόλψ ο Γκρατσιάνι, δ ιο ικ η τή ς τω ν ιτα λικώ ν δυνάμεω ν σ το νό τιο μ έτω π ο.

ρίως των τύπων Ca 101, CR.20, Ro 37, Ca 111, Ca 133 και SM. 81. Για τη ν επιχειρησιακή αξιο ποίηση αυτής τη ς αεροπορικής δύναμης κα τασκευάστηκαν 83 νέα αεροδρόμια, 29 στην Ερυθραία και 54 στη Σομαλία. Το ηθικό του Ιταλικού Στρατού ήταν υψη λό και η εκσ τρατεία αρκετά δημοφιλής στον λαό. Αξίζει να σημειω θεί η προσέλευση Ιτα λών μεταναστών, ιδιαίτερα από τη ν Α ργεντι νή, αλλά και από τη ν Ουρουγουάη και τη Βρα ζιλία, για να πολεμήσουν ως εθ ελ ο ν τές στην Αιθιοπία. Η προπαγάνδα και η ανάμνηση τη ς Αδουας (χρησιμοποιήθηκε ευρέω ς η φω το γραφία των ακρωτηριασμένων, από το υς Αιθίοπες, άσκαρι ύστερα από τη ν ομώνυμη μά χη) έδιναν τη ν πεποίθηση στους Ιταλούς ότι ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

πήγαιναν να «εκπολιτίσουν» έναν βάρβαρο λαό που διαβιούσε σε μεσαιωνικές συνθή κες.

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΜΕΤΩΠΟ (3 .1 0 .1 9 3 5 -3 .3 .1 9 3 6 ) Η ιταλική επίθεση στην Αιθιοπία άρχισε στις 3 Οκτωβρίου 1935 από δύο κα τευ θ ύ ν σεις: το βόρειο μέτωπο από τη ν Ερυθραία και το νότιο από τη ν Ιταλική Σομαλία. Η χώρα, συ νολικής έκτασ ης περίπου 1.120.000 τ.χλμ., συνόρευε επίσης με το Αγγλο-αιγυπτιακό

Σουδάν, τη ν Κένυα (βρετανική αποικία) και τη Γαλλική και τη Βρετανική Σομαλία. Το μέτωπο τη ς Ερυθραίας από τη Γαλλική Σομαλία μέχρι το Αγγλο-αιγυπτιακό Σουδάν είχε μήκος περί που 640 χιλιομέτρων. Στο μισό αυτού, στα βο ρ ειοα να το λικά τη ς χώρας, απλωνόταν η έρη μος Ντανακίλ, μια άνυδρη και αφιλόξενη πε ριοχή ακατάλληλη για επιχειρήσεις ισχυρών δυνάμεων. Ο κύριος όγκος των ιταλικών δυ νάμεων, δύο ιταλικά σώματα και ένα αποικια κό τη ς Ερυθραίας (περίπου 115.000 άνδρες), είχε αναπτυχθεί σε μέτω πό 80 χιλιομέτρων. Στόχος τη ς ιταλικής διοίκησης ήταν να κινή σει τα σ τρατεύματά τη ς μέσα από το ν λεγό μενο «αυτοκρατορικό» δρόμο και τις περιο χές Αδουα, Μακαλέ και Ν τεσιέ μέχρι την Αντίς Αμπέμπα, σε μια απόσταση 1.000 χιλιο μέτρων. Στο βορειο-δυτικό τμήμα αυτού του διαδρόμου μέχρι και το ν ορεινό όγκο του Αμπα Αλάγκι βρίσκεται το αιθιοπικό οροπέ διο, με ύψος 2.000 μέτρω ν και μερ ικές κορυ φ ές άνω των 4.000 μέτρων. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δύσβατη και ορεινή περιοχή με βα θιά φαράγγια και γκρεμούς που δυσκολεύει σημαντικά τις μετακινήσεις. Το 1ο Σώμα υπό το ν στρατηγό Σαντίνι θα εκινείτο εναντίον του Αδιγκράτ και το 2ο υπό το ν στρατηγό Μαραβίνια εναντίον τη ς Αδουας. Ανάμεσά τους είχε αναπτυχθεί το Σώμα τη ς Ερυθραίας υπό το ν στρατηγό Μπιρόλι. Η γενική διοίκηση του βορείου μετώπου είχε α να τεθεί στον στρατηγό Εμίλιο ν τε Μπόνο. Ο γηραιός στρατηγός, 70 ετώ ν τό τε, ήταν ένα από τα μέλη τη ς τετρα νδρία ς η οποία εί χε η γη θεί τη ς πορείας προς τη Ρώμη το 1922, οπότε οι φασίστες ανήλθαν στην εξουσία. Η τοποθέτηση του ν τε Μπόνο αποτελούσε επι λογή του Μουσολίνι, διότι ή θ ελ ε στη διοίκη ση ένα πρόσωπο πιστό στον φασισμό αλλά και επειδή στην πραγματικότητα επεδίω κε να προβληθεί ο ίδιος ως ο πολέμαρχος που θα οδηγούσε το ν Ιταλικό Στρατό στη νίκη. Οι Ιταλοί από τις πρώτες μ έρ ες τη ς προέ λασής το υς στην επαρχία του Τιγκρέ κατέλα βαν χωρίς μάχη το Αδιγκράτ, στις 4 Οκτωβρί ου, και τη ν Αδουα, στις 6 του μήνα. Η κατάλη ψη τη ς Αδουας από το 2ο Σώμα είχε ιδιαίτερα συμβολική σημασία και πανηγυρίστηκε έ ν το να από το φασιστικό καθεστώς. Η άνετη προ έλαση των Ιταλών ήταν αποτέλεσμα τη ς από φασης του Χαϊλέ Σελασιέ να μην έχει στρα τεύμ α τα σε απόσταση 30 χιλιομέτρω ν από τα σύνορα με τη ν Ερυθραία, ώστε να δ είξει στη δ ιεθνή κοινότητα ότι σι Ιταλοί ήταν εκείνοι που είχαν επ ιθετικές βλέψ εις εναντίον της χώρας του. Η αιθιοπική δύναμη πλησιέστερα στους Ιταλούς απείχε από τα σύνορα περίπου 80 χιλιόμετρα και βρισκόταν νότια τη ς Αδου ας. Αριθμούσε 40.000 ά νδρες και διοικείτο από το ν ρας Σεγιούμ. Ο κυ βερνή της Χαϊλέ Σελασιέ Γκουγκσά, διοικητής του το μέα του Μακαλέ, που θεω ρούσε ότι ο αυτοκράτορας είχε ευνοήσει περισσότερο το ν Σεγιούμ, αυτομόλησ ε με τη δύναμή του στους Ιταλούς στις 10 Οκτωβρίου. Τότε ο Σεγιούμ, έχοντας ακάλυπτο το πλευρό του και φοβούμενος τη ν περικύκλωση, αναγκάστηκε να υποχωρήσει χωρίς να συγκρουστεί με το υ ς εισβολείς. Στις

Σ το ο ρ ειν ό και δ ύ σ β α το έδ α φ ο ς το υ β ο ρ είο υ μ ετώ π ο υ υπ ή ρ ξε ιδ ια ίτερ α σ η μ α ντική η παρουσία το υ επ ίλ εκ το υ σ ώ μα το ς των Ιτα λώ ν αλπινιστών. Σ τη φ ω το γ ρ α φ ία δ ια κ ρ ίν ο ντα ι ά νδ ρ ες τη ς 5ης Μ ερ α ρ χ ία ς Α λπινιστώ ν "Pusteria" κ α τά τη δ ιά ρ κ εια των μαχώ ν σ το Αμπα Α ρ αντάμ .

Ελαφρά τεθ ω ρ α κ ισ μ έν α ερ π υ σ τρ ιο φ ό ρ α CM 33/35 σ το β ό ρ ειο μ έτω π ο . Αν και είχα ν λ επ τή θω ρ ά κισ η και ή τα ν οπ λισμένα μόνο μ ε π ολυβόλα, δ εν α ντιμ ετώ π ισ α ν ιδ ια ίτερ α π ροβ λήμ α τα ε ξ α ιτ ία ς τη ς σχεδό ν α νύ π α ρ κτη ς α ν τια ρ μ α τικ ή ς δ ύ ναμ ης τω ν Αιθιόπων. Π ερ ίπ ο υ 13 τ έ τ ο ια ο χ ή μ α τα κ α τα σ τρ ά φ η κ α ν ή π ερ ιή λ θ α ν σ τη ν κατο χή τω ν Αιθιόπων.

15 Οκτωβρίου έπεσε και η παλιά πρωτεύουσα τη ς χώρας, το Αξούμ, και το μέτωπο επιμη κύνθηκε προς τα δυτικά. Οι Ιταλοί στη συνέ χεια προωθήθηκαν στον το μ έα του Μακαλέ με στόχο τη ν κατάληψή του. Στο μ ετα ξύ οι κύριες δυνάμεις τω ν Αιθιόπων άρχισαν να κινούνται, έστω και καθυσ τε ρημένα, για να αναχαιτίσουν το υς εισβολείς. Από το Γκοντάρ (βόρεια τη ς λίμνης Τάνα) με κατεύθυνση το Αμπι Αντι, περιοχή του Τεμπιέν, ξεκίνησ αν τα σ τρατεύματα του ρας Κάσα, περίπου 50.000 άνδρες. Με κα τεύ θ υ ν ση προς το Μακαλέ ξεκίνησ ε από τη ν Αντίς Αμπέμπα με δύναμη 50.000 ανδρών ο ρας Μουλουγκιετά, υπουργός Πολέμου. Από το Γκοτζιάμ με κατεύθυνση προς το Αξούμ είχε ξεκινήσ ει και ο ρας Ιμιρού με μια δύναμη 40.000 ανδρών, που μπορούσε να απειλήσει τη ν ιταλική διάταξη στο δ εξιό πλευρό και στα νώτα. Οι δυνάμεις α υ τές έπρεπε να διανύ-

σουν με τα πόδια τερά σ τιες αποστάσεις μέ σα από ορεινούς όγκους και ήτα ν πολύ δύ σκολο να φθάσουν έγκαιρα στον προορισμό τους. Ετσι οι Ιταλοί κατέλαβαν χωρίς ιδιαίτε ρη δυσκολία το Μακαλέ στις 8 Νοεμβρίου. Εκεί οχυρώ θηκε το 1ο Ιταλικό Σώμα. Ο Μουσολίνι, ωστόσο, ήταν ανήσυχος πι σ τεύοντας ότι η προέλαση δ εν ήταν ιδιαίτε ρα γρήγορη. Τον απασχολούσε κυρίως η αντί δραση τη ς Κοινωνίας τω ν Εθνών (ΚτΕ), του οργανισμού για τη ν παγκόσμια ειρήνη που εί χε σ υγκροτηθεί με το τέλο ς του Α1ΠΠ, μέλος του οποίου ήταν από το 1923 η Αιθιοπία. Η ΚτΕ είχε καταδικάσει τη ν ιταλική εισβολή στην Αιθιοπία και από τις 18 Ν οεμβρίου είχε επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στην Ιταλία. Γι' αυτό ο Μουσολίνι επειγόταν να τερματίσ ει γρήγορα το ν πόλεμο. Ο ν τε Μπόνο, αντίθετα, ήταν αρκετά επιφυλακτικός στην προέλασή του. Οταν ο Μουσολίνι το ν δ ιέτα ξε να προχω

ρήσει προς το Αμπα Αλάγκι (νότια του Μακα λέ), εκείνος απάντησε, όχι άδικα, ό τι η περιο χή αυτή δ εν είχε στρατηγική σπουδαιότητα και θα επιμήκυνε χωρίς λόγο τις γραμμές του. Τότε αντικαταστάθηκε από το ν στρατη γό Π ιέτρο Μπαντόλιο στις 28 Νοεμβρίου. Ο τελευ τα ίο ς ανέλαβε τη διοίκηση του στρα τεύ μ α το ς παρόλο που δ εν ήταν ιδιαίτερα προσηλωμένος στο φασιστικό καθεστώ ς (το όνομά του σ υνδέθηκε κατά το ν Β ΠΠ με τη ν ιταλική συνθηκολόγηση με το υς Συμμάχους). Ο Μπαντόλιο από τις δυνάμεις που είχε στη διάθεσή του ο ν τε Μπόνο δημιούργησε και ένα 3ο Σώμα υπό τη διοίκηση του στρατη γού Μπάστικο, το οποίο παρατάχθηκε νότια του Μακαλέ. Το 2ο Σώμα κάλυπτε το ν το μέα Αδουας-Αξούμ και το αποικιακό Σώμα τη ς Ερυθραίας βρισκόταν δυτικά του Μακαλέ. Ενώ ο Μπαντόλιο ετοιμαζόταν για τις επόμε νες κινήσεις των σ τρατευμάτω ν του, στις 15 Δ εκεμβρίου εκδηλώ θηκε η αντεπίθεση των Αιθιόπων. Η δύναμη που διοικούσε ο ρας Ιμιρού, αν και είχε υποστεί απώλειες από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, έφθασε στον ποταμό Τακαζέ, κα τέλα βε το στενό του Ντεμπεγκουινά και περικύκλωσε ένα αποικιακό τμήμα άσκαρι τη ς Ερυθραίας. Αυτοί κατόρ θωσαν μ ετά από σκληρές μάχες να διαφύ γουν έχοντας υποστεί σοβαρές απώλειες που υπερέβησαν το υ ς 370 άνδρες. Οι Αιθίοπες πέτυχαν να ανακαταλάβουν τη ν περιοχή του Σιρέ και απειλούσαν το δ εξιό πλευρό των ιταλικών δυνάμεων. Εξαιτίας τη ς κατάστασης που είχε διαμορφω θεί και καθώς πλησίαζαν και οι άλλες αιθιοπικές δυνάμεις, ο Μπαντό λιο αποφάσισε για πρώτη φορά στις 22 Δ ε κεμβρίου να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα, ανάμεσά το υς το ν υπερίτη, για να αναχαιτίσει το υς Αιθίοπες. Ο υπερίτης είχε χρησιμοποιη θ εί για πρώτη φορά κατά το ν Α 1ΠΠ από τους Γερμανούς στην πόλη τη ς Φλάνδρας Υπρ, από όπου π ροήλθε και η ονομασία του. Είναι ιδιαίτερα καυστικός και το ξικό ς και προκαλεί σοβαρές βλάβες στην όραση, στους βλεννο γόνους και στα κύρια εσω τερικά όργανα του σώματος. Αν και τα χημικά αέρια είχαν απαγο ρ ευ τεί με το σύμφωνο τη ς Γενεύης το 1925, οι Ιταλοί δικαιολόγησαν τη χρησιμοποίησή το υς κατά τη διάρκεια του πολέμου ως μέ σου αντιποίνων για τη φ ερ όμ ενη χρήση, από το υς Αιθίοπες, πυρομαχικών ντούμ-ντούμ (που προκαλούσαν φρικτούς τραυματι σμούς), αλλά και τη συμπεριφορά το υς προς το υς Ιταλούς αιχμαλώτους που περιελάμβανε ακρωτηριασμό και ευνουχισμό. Ο Μπαντό λιο τελικά π έτυχε να αναχαιτίσει το υς Αιθίο πες και αφού σταθεροποίησε τις θέσ εις του ζήτησ ε και έλαβε ν έες ενισχύσεις από τη Ρώ μη. Στα μέσα Ιανουαρίου κατέφθασαν στο Τεμπιέν οι δυνάμεις του Κάσα, στον οποίο εί χε α να τεθεί η διοίκηση του βορείου μετώπου (αντί στον Μ ουλουγκιετά), για να ενισχύσουν το ν Σεγιούμ, ενώ τα τμήματα του Μουλουγ κιετά αναπτύχθηκαν νότια του Μακαλέ. Οι δυνάμεις του Κάσα και βορειότερα του Ιμιρού στο Τεμπιέν είχαν πλευρική διάταξη σε σχέση με τη διαδρομή Αδουας-Μακαλέ. Το ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

29 Φ εβρουάριου υφιστάμενες απώλειες οι ο ποίες έφθασαν τις 8.000 τουλάχιστον άν δρες. Οι επ ιτιθέμενοι είχαν λιγότερ ους από 600 νεκρούς ή τραυματίες. Οσοι διασώθηκαν από τη ν αιθιοπική δύναμη διέφυγαν προς τον ποταμό Τακαζέ και από εκ εί στο Γκοντάρ ή διασκορπίστηκαν στο Τεμπιέν. Ο Κάσα και ο Σ εγιούμ κατέφυγαν στο Κουοράμ, όπου από τα τέλη Ιανουαρίου ο Χαϊλέ Σελασιέ είχε εγκαταστήσει το στρατηγείο του. Στα τέλη Φεβρουάριου ολόκληρη η ιταλι κή δύναμη του βορείου μετώπου βρισκόταν σε κίνηση. Το 1ο Σώμα μ ετά το Αμπα Αραντάμ

Ιτα λ ικ ό β ο μ β α ρ δ ισ τικό C aproni Ca.101. Η R egia A eronautica ε ίχ ε α π όλυτη υπ εροχή σ την Α ιθιοπ ία και β ο μ β ά ρ δ ισ ε α νεν ό χ λη τη τα αντίπ α λα σ τρ α τε ύ μ α τα αλλά και κ α το ικ η μ έν ες π ερ ιο χ ές . Σ ε μ ε ρ ικ έ ς π εριπ τώ σ εις κ τυπ ή & ηκα ν α κόμ α κα ι ο χ ή μ α τα κα ι κ α τα υ λ ισ μ ο ί το υ Ε ρ υ θρ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ . Οι Α ιθ ίο π ες κ α τά τη δ ιά ρ κ εια το υ π ολέμ ου κ α τέρ ρ ιψ α ν 16 α ερ ο σ κά φ η .

22

ενδεχόμενο περικύκλωσης των ιταλικών τμ η μάτων ανάγκασε το ν Μπαντόλιο να περάσει στην επίθεση στις 19 Ιανουαρίου 1936. Το 2ο Σώμα και μια μεραρχία του Σώματος τη ς Ερυ θραίας μετακινήθηκαν προς το Τεμπιέν ενα ντίον του Σεγιούμ και του Κάσα, ενώ το 3ο Σώμα Στρατού ε ξή λ θ ε από τις θ έσ εις του στο Μακαλέ με στόχο να πλήξει το σημείο όπου ε νώνονταν τα σ τρατεύματα του Κάσα και του Μουλουγκιετά. Στις 21 Ιανουαρίου ο Μπαντόλιο α ντιμε τώπισε στο Τεμπιέν τη ν πιο δύσκολη στιγμή κατά τη διάρκεια τη ς εκσ τρατείας. Δύο τά γ ματα μελανοχιτώνων υπό το ν στρατηγό Ντιαμάντι, εξερ χόμενα από το οχυρωμένο ιταλικό στρατόπεδο στο στενό του Ουαριέου, προωθ ήθηκαν αρκετά με αποτέλεσμα να περικυκλω θούν από τις δυνάμεις του Σεγιούμ και του Κάσα. Υστερα από σκληρή μάχη οι Ιταλοί κατάφεραν να διαφύγουν, αφού έχασαν 355 άνδρες. Επέστρεψαν στην προηγούμενη θ έ ση το υς στο πέρασμα, όπου βρισκόταν η Μ ε ραρχία Μελανοχιτώνων "28 Ottobre" (είχε λά βει το όνομά τη ς από τη ν ημερομηνία τη ς πο ρείας των φασιστών προς τη Ρώμη). Οι Αιθίο πες ενθαρρημένοι από τη ν αρχική το υ ς επι τυχία όρμησαν στις οχυρώσεις και υποχρέω σαν το υς μελανοχίτω νες να υποχωρήσουν από τις π εριμετρικές το υς θέσ εις. Α κολούθη σαν σφοδρές μάχες σώμα με σώμα, με πολ λές απώλειες και για τις δύο πλευρές. Τελικά η κρίση για το υς Ιταλούς ξεπ εράσ τηκε στις 24 Ιανουαρίου, ύστερα από τη συνδρομή τη ς Αεροπορίας και τη ν άφιξη μιας φάλαγγας τη ς 2ης Μ εραρχίας τη ς Ερυθραίας, που ανάγκα σε το υ ς Αιθίοπες να ανακόψουν τις επ ιθέ σεις το υς για να μη πέσουν σε διασταυρωμέ να πυρά. Αυτή ήταν η πρώτη μάχη του Τεμπιέν και είχε τελειώ σ ει με μεγάλες απώλειες και για τις δύο πλευρές: 8.000 Αιθίοπες ήταν εκτό ς μάχης, 1.000 περίπου Ιταλοί και άσκαρι ήταν νεκροί ή τραυματίες. Οι Αιθίοπες δεν κατά φεραν να εκμ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν τη ν αρχική τους επιτυχία, όχι μόνο λόγω των ανώτερων υλι κών μέσων που είχαν στη διάθεσή το υ ς οι


Ιταλοί αλλά και εξαιτίας τη ς αντιζηλίας ανά μεσα στον Μ ουλουγκιετά και το ν Κάσα. Ο πρώτος δεν αναγνώρισε το ανώ τερο αξίωμα του δ εύ τερ ο υ ως διοικητή του βορείου μετώ που και του αρνήθηκε τη ν αποστολή ενισχύ σεων. Στις 9 Φ εβρουάριου ο Μπαντόλιο πέρασε στην αντεπίθεση με σκοπό τη ν κατάληψη του ορεινού όγκου στο Αμπα Αραντάμ (νότια του Μακαλέ), το ν οποίο υπερασπίζονταν οι δυνά μεις του Μ ουλουγκιετά. Οι Ιταλοί επ ιτέθηκαν με το 1ο και το 3ο Σώμα, μια δύναμη 70.000 ανδρών. Είχαν τη ν υποστήριξη 200 πυροβό λων και 170 βομβαρδιστικών αεροσκαφών που σάρωσαν το υς αντιπάλους από το ν ου ρανό. Η κόλαση φωτιάς η οποία εξαπ ολύθηκε αποδιοργάνωσε το υ ς Αιθίοπες, που αναλώ θηκαν σε σποραδικές και α σ ύνδετες αντεπι θέσ εις. Επιπλέον ο Μπαντόλιο έσ τειλε τους αλπινιστές να αναρριχηθούν στα νώτα των Αιθιόπων, πάνω στα βράχια που ο Μουλουγκιετά θεω ρούσε τελείω ς απρόσιτα. Οι Αιθίο πες αιφνιδιασμένοι αναγκάστηκαν να υποχω ρήσουν και στις 15 Φ εβρουάριου οι Ιταλοί κατέλαβαν το Αμπα Αραντάμ. Λίγες μέρ ες αργότερα ο Μ ουλουγκιετά σκοτώ θηκε προ σπαθώντας να εκδ ικη θ εί το ν θάνατο ενός γιού του από πολεμιστές των Αζεμπό Γκάλα που συνεργάζονταν με το υς Ιταλούς. Οι απώ λειες τω ν Αιθιόπων έφθασαν τις 20.000 άν δ ρες και η δύναμη του Μ ουλουγκιετά έπαψε να υφίσταται ως οργανωμένο τμήμα. Οι Ιταλοί είχαν συνολικά 800 νεκρούς και τραυματίες. Ο Μπαντόλιο, έχοντας εξουδετερώ σ ει το ν Μ ουλουγκιετά, έσ τρεψ ε στις 27 Φ εβρου άριου τις δυνάμεις του εναντίον των Κάσα και Σεγιούμ, τα σ τρατεύματα τω ν οποίων πα ρέμεναν στο νότιο Τεμπιέν, έχοντας όμως μειω θεί εξαιτίας τω ν απωλειών τη ς πρώτης μάχης σε 30.000 περίπου. Κατά τη δ εύ τερ η μάχη του Τεμπιέν οι Αιθίοπες βρέθηκαν ανά μεσα στο 3ο Ιταλικό Σώμα και στο αποικιακό Σώμα τη ς Ερυθραίας και αναγκάστηκαν να πολεμήσουν σε ένα στενό 10 χιλιομέτρων. Παρά τη σθεναρή αντίσταση που προέβαλλαν, οι δυνάμεις το υ ς εξο λο θ ρ εύ τη κα ν στις

Σ το ν π όλεμ ο εν α ν τίο ν τη ς Α ιθιο π ία ς , σ ε μια π ρ ο σ π ά θεια να δ ο θ ε ί το «καλό π α ρ ά δ ειγμ α » σ το ν ιτα λικ ό λα ό , έλ α β α ν μ έρ ο ς π ολλά κ ο ρυφ αία σ τελ έχ η το υ φ α σ ισ τικ ο ύ κ ό μ μ α το ς όπως ο γενικός γ ρ α μ μ α τέα ς το υ , Α κίλε Σ τα ρ ά τσ ε , οι γιοι το υ Μ ο υ σ ο λίν ι Μ π ρούνο και Β ιττό ρ ιο και ά λλο ι. Σ το ν φ ω το γ ρ α φ ικ ό φ α κό π οζάρουν ο κ υ β ερ ν ή τη ς τη ς Ρ ώ μης, Τζο υ ζέπ ε Μ π οτά ι, και ο υπ ουργός Τύπου και Π ρ οπ α γά νδα ς και γαμπρός το υ Μ ο υσ ολίνι, Γ κ α λ εά τσ ο Τσιάνο (ε κ τε λ έ σ τη κ ε το 19 44μ ε τη ν κ α τη γ ο ρ ία τη ς π ροδοσίας το υ φ ασισμού). Σ τ ο α ερ ο σ κά φ ο ς πίσω το υ ς δ ια κ ρ ίν ετα ι το έμ β λ η μ α του σ μ ήνο υς «La D isp erata», που το επάνδρω ναν α νώ τερ α σ τελ έχ η κα ι μ έ λ η του φ α σ ισ τικο ύ κ ό μ μ α το ς .

κ α τευ θ ύ νθ η κε προς το Αμπα Αλάγκι, όπου εί χαν καταφύγει τα υπολείμματα τη ς δύναμης του Μ ουλουγκιετά. Η αποδιοργάνωση τω ν Αιθιόπων και οι καταστροφικές επιδρομές της Ιταλικής Αεροπορίας δ εν επ έτρεψ αν την προβολή αντίστασης και το Αμπα Αλάγκι κατελή φ θ η στις 29 του μήνα χωρίς μάχη. Την ί δια ημέρα οι Ιταλοί με το 2ο ΣΣ και το πρό σφατα συγκροτημένο 4ο Σώμα υπό το ν στρα τηγό Μπαμπίνι έπληξαν τις δυνάμεις του Ιμιρού στο Σιρέ. Οι Αιθίοπες, παρόλο που προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στους Ιταλούς (περίπου 1.000 άνδρες), αναγκάστηκαν να υ ποχωρήσουν στις 3 Μαρτίου υπό το ανελέητο

σφυροκόπημα τη ς Ιταλικής Αεροπορίας και τη ρίψη βομβών υπερίτη. Από τη δύναμη των 40.000 ανδρών που είχε ο Ιμιρού στις αρχές του πολέμου απέμειναν μόνο 10.000, που κα τέφ υγα ν στο Γκοτζιάμ. Οι ε ξελ ίξε ις α υ τές εξασθένισαν σοβαρά τη ν άμυνα τω ν Αιθιόπων και άνοιξαν το ν δρόμο στον Μπαντόλιο για την κατάληψη τη ς Αντίς Αμπέμπα.

<£>

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ (3 .1 0 .1 9 3 5-2 0.1 .1 93 6 ) Στο νότιο μέτωπο οι Ιταλοί απέδιδαν δευτερεύουσ α σημασία, παρόλο που είχε μεγα λύτερη έκταση από αυτό τη ς Ερυθραίας. Γι' αυτό το ν λόγο διέθεσ αν εκεί μικρότερο αριθ μό δυνάμεων και μέσων συγκριτικά με το βό ρειο μέτωπο. Από τη Βρετανική Σομαλία μέ χρι και τη ν Κένυα το μέτωπο είχε μήκος 870 χιλιομέτρων. Κύριος στόχος των Ιταλών εκεί ήταν η κατάληψη τη ς περιοχής Τζιτζίγκα και Χαράρ. Ν οτιοανατολικά τους απλωνόταν η έ ρημος Ο γκαντέν, μια περιοχή φτωχή σε ν ε ρό, με ελάχιστες οάσεις. Οι Ιταλοί στα σύνο ρα τη ς Ιταλικής Σομαλίας με τη ν Αιθιοπία εί χαν διαθέσει αρχικά τη Μεραρχία "Peloritana" και τμήματα Σομαλών ατάκτων. Η δύναμη αυ τή, που ήταν μηχανοκίνητη, είχε τη ν υποστή ριξη 38 αεροσκαφών, 30 CV 33/35,27 τεθω ρα κισμένων οχημάτων και 117 πυροβόλων. Ο συνολικός αριθμός των ανδρών ανερχόταν σε 38.000 (οι 15.600 ήταν Ιταλοί). Ιδιαίτερα ευνοϊκό για το υς Ιταλούς κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στο νότιο μέτω πο ήταν το γεγονός ότι είχαν τη ν υποστήριξη των τοπικών μουσουλμανικών φυλών, που ή ταν εχθ ρικές προς το υς Αμχάρα και το ν Χαϊλέ Σελασιέ. Διοικητής τη ς ιταλικής δύναμης ήταν ο στρατηγός Ροντόλφο Γκρατσιάνι, γνω στός για τη σκληρότητα με τη ν οποία είχε τερματίσ ει το ν πόλεμο στη Λιβύη. Οι Αιθίοπες στον τομέα του νοτίου μετώ που είχαν συγκεντρώ σει μερικά από τα καλύ τερα σ τρατεύματά τους. Από αυτά 40.000 άν δρες βρίσκονταν στο Σιντάμο, στα νοτιο δυ τι κά τη ς χώρας, υπό τις διαταγές του ρας Ντεστά, γαμπρού του αυτοκράτορα, και 30.000 στο Ο γκαντέν, υπό τη διοίκηση του κυβερνή τη Νασιμπού, που είχε ως σύμβουλο έναν Τούρκο στρατηγό, το ν Μ εχμ έτ Βεχίμπ πασά. Οι δυνάμεις του Νασιμπού υπεράσπιζαν το ν τομέα προς τη ν Τζιτζίγκα και το Χαράρ και θεω ρούντο καλά οχυρω μένες τουλάχιστον για τα αιθιοπικά δεδομένα. Ο Γκρατσιάνι για τη ν πραγματοποίηση τη ς επίθεσης χώρισε τις δυνάμεις του σε δύο τμήματα, τα οποία απείχαν μετα ξύ το υς 300 περίπου χιλιόμετρα. Το πρώτο είχε αναπτυ χθ εί ανάμεσα στο Ουάλ Ουάλ και στον ποτα μό Ουέμπι Σεμπέλι με κατεύθυνση το Χαράρ. Πρώτος στόχος ήταν η κατάληψη του Γκοραχέι, μιας ισχυρά οχυρω μένης τοποθεσίας. Το δ εύ τερ ο τμήμα βρισκόταν κοντά στον ποτα μό Τζούμπα, με στόχο τη ν κατάληψη του Ντόλο, περιοχής στα σύνορα με τη ν ιταλική Σομαλία. Η επίθεση των Ιταλών άρχισε με

KENYA

σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό και στις 4 Οκτωβρίου 1935 κατελήφ θη το Ντόλο. Αυτή η επιτυχία το ύς έδωσε τη δυνατότητα να δια σφαλίσουν τις βάσεις το υς στο Μογκαντίσου ώστε να αναπτύξουν τα σχέδιά το υς για τη ν κατάληψη του Χαράρ. Στις 6 Οκτωβρίου οι Ιταλοί κατέλαβαν το οχυρό Γκεντλεγκουμπ έ και έφθασαν στην ό αση του Γκοραχέι. Η περιοχή ήτα ν ναρκοθε τη μ ένη και τη ν υπεράσπιζαν 3.000 Αιθίοπες. Από τις 11 Οκτωβρίου ως τις 5 Νοεμβρίου το Γκοραχέι υπέστη συνεχείς αεροπορικές επι δρομές και ρίψεις χημικών αερίων. Στις 7 Νο εμβρίου, ύστερα από ταυτόχρονη επίθεση τη ς Αεροπορίας, του πυροβολικού και των αρμάτων, οι Αιθίοπες αναγκάστηκαν να υπο χωρήσουν. Στις 11 Νοεμβρίου τμήματα τη ς ι ταλικής μηχανοκίνητης φάλαγγας συγκρούστηκαν κοντά στο Χαμανλέι με ένα αιθιοπικό απόσπασμα που είχε ως στόχο να καλύψει τη ν υποχώρηση τη ς φρουράς του Γκοραχέι. Κατά τη σύγκρουση καταστράφηκαν τέσ σ ε ρα CV 33/34 και μερικά οχήματα. Οι Ιταλοί σταμάτησαν τη ν προέλασή το υς και δημιούρ γησαν αεροδρόμιο στο Γκοραχέι, περιμένοντας τη ν αποστολή εφοδίω ν για να αρχίσουν τη ν προέλαση προς το Χαράρ. Τον Δ εκέμβριο ο Ν τεστά με το υς 40.000 ά νδρες που είχε στη διάθεσή του αποφάσισε να κινηθ εί από το Νεγκέλι, τη σημαντικότερη βάση ανεφοδιασμού των Αιθιόπων, στο Σι ντάμο, προς το Ντόλο. Στόχος του ήταν να παραπλανήσει το υς Ιταλούς οι οποίοι ετοιμ ά ζονταν να επ ιτεθούν στο Χαράρ. Εκείνοι ό

Χ ά ρ τη ς τη ς Α ιθ ιο π ία ς.

μως είχαν εντοπίσει τις κινήσεις του και στις 12 Ιανουαρίου 1936 οι Αιθίοπες δέχθηκαν την επίθεση των σ τρατευμάτω ν του Γκρατσιάνι, που είχαν ενισχυθεί με τη Μεραρχία "Libia" και τμήματα καραμπινιέρων. Ο στρατός του Ν τεστά αποδεκατίστηκε από τη φονική δράση τη ς Ιταλικής Αεροπορίας. Οι ανυπόδητοι Αιθίοπες, αγριεμένοι από τη ν πείνα και τη δί ψα, ορμούσαν πάνω στα ιταλικά άρματα και τα πυροβόλα μόνο και μόνο για να «θερι στούν» ανελέητα από αυτά. Αποτέλεσμα ε κείνων των συγκρούσεων ήταν να απολέσει ο Ντεστά περισσότερο από το 1/3 τη ς δύναμής του. Στις 16 Ιανουαρίου το νοτιότερ ο τμήμα του Αιθιοπικού Στρατού είχε η ττη θ εί. Οι Ιτα λοί συνέχισαν να προωθούνται και στις 20 Ιανουαρίου, ύστερα από σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό, κατέλαβαν το Ν εγκέλι. Το μ έ τωπο σ ταθεροπ οιήθηκε μέχρι τα μέσα Απρι λίου, οπότε ο Γκρατσιάνι συνέχισε τη ν προέ λασή του.

23 mm

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (31.3-5.5.1936) Στα μέσα Μαρτίου του 1936 ήταν πια φα νερό ότι η πλάστιγγα του πολέμου είχε γείρει σε βάρος των Αιθιόπων. Οι ή ττε ς είχαν μειώ σει το κύρος του Χαϊλέ Σελασιέ και είχαν δώ σει τη ν ευκαιρία στους εσω τερικούς του α ντιπάλους να αυτομολήσουν στους Ιταλούς, γεγονός που οδήγησε σε μεγαλύτερη αποΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

Α ιθ ίο π ες σ τρ α τιώ τε ς ν ε κ ρ ο ί από χ η μ ικ ές ο υ σ ίες . Οι Ιτα λ ο ί κ α τά τη δ ιά ρ κ εια το υ π ολέμου χρ ησ ιμοπ οίησαν ψ ω σγένιο και χλω ροπ ικρίνη, καθώ ς και το ν ιδ ια ίτερ α το ξικ ό και κ α υ σ τικό υ π ερ ίτη . Ο τ ε λ ε υ τα ίο ς είχ ε λ ά β ει το όνομά το υ από τη ν πόλη τη ς Φ λάνδρας Υπρ, όπου χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε από το υ ς Γερμανούς για πρώ τη φ ορ ά το 1917 κ α τά το ν Α 1Π Π . Ο τα ν ερ χ ό τα ν σ ε επ αφ ή μ ε το ν ανθρώ π ινο ορ γα νισ μ ό κ α τέ σ τρ ε φ ε τη ν όρασ η και το υ ς β λ ενν ο γό ν ο υ ς και π ροκαλούσε μ ε γ ά λ ε ς π λ η γ ές στα κύρια εσ ω τερ ικ ά όργανα.

διοργάνωση τη ν άμυνα τω ν Αιθιόπων. Επιπλέ ον κάθε ελπίδα για εξω τερική βοήθεια είχε χαθεί. Παρόλα αυτά ο νεγκούς, αποφασισμέ νος να δώσει τη ν ύστατη μάχη, τέ θ η κ ε ο ίδιος επικεφαλής μιας δύναμης περίπου 40.000 αν δρών (ανάμεσά το υς ήταν και η Αυτοκρατορική Φρουρά) με σκοπό να αντεπ ιτεθεί. Στις 21 Μαρτίου αποφάσισε να μ ετα κινη θεί από το Κουοράμ και να επ ιτεθ εί στο χωριό Μάι Σέου, βόρεια τη ς λίμνης Ασάγκι. Το 1ο Ιταλικό Σώμα είχε παραταχθεί σε ένα μέτωπο που είχε ως άξονά του το Μάι Σέου. Στόχος του Χαϊλέ Σ ε λασιέ ήταν να απομονώσει και να υπερφαλαγ γίσει από τα ανατολικά το 1ο Ιταλικό Σώμα, πριν φθάσουν περισσότερες ιταλικές ενισχύ σεις. Χρειάστηκαν 10 η μ έρ ες προκειμένου να αναπτύξουν οι Αιθίοπες τις δυνάμεις το υς και μέχρι τό τε στην ιταλική δύναμη είχε προ σ τεθ εί και το αποικιακό Σώμα τη ς Ερυθραίας. Οι Αιθίοπες επ ιτέθηκαν στις 31 Μαρτίου με τρ εις φάλαγγες, υπό τη διοίκηση τω ν Κάσα, Σεγιούμ και Γκετασιού. Η επίθεση στράφηκε εναντίον του αριστερού πλευρού του 1ου Σώματος, κυρίως όμως στο μέτωπο του αποι κιακού Σώματος. Παρά τις προσπάθειες των Αιθιόπων, ιδιαίτερα τη ς Αυτοκρατορικής Φρουράς, δεν κατέστη δυνατή η διάσπαση των αντίπαλων γραμμών. Η άμυνα τη ς 5ης Μ ε ραρχίας τω ν αλπινιστών και των δύο μεραρ χιών του Σώματος τη ς Ερυθραίας αποδείχθη κε πολύ ισχυρή. Ο βροχερός καιρός εκείνη τη ν ημέρα είχε δυσκολέψει τη δράση τη ς Ιτα λικής Αεροπορίας και μια γρήγορη απεμπλο κή πιθανότατα θα έσωζε το υς Αιθίοπες. Συ ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ

νέχισαν όμως και τη ν επόμενη μέρα τις προσπάθειές το υς εναντίον του αποικιακού Σώ ματος και αποκρούστηκαν από τα πυκνά πυ ρά του ιταλικού πυροβολικού. Οταν τελικά τη ν αυγή τη ς 2ας Απριλίου ο Χαϊλέ Σελασιέ δ ιέτα ξε τη ν υποχώρηση, ήταν αργά. Οι Ιταλοί πέρασαν στην αντεπίθεση, ενώ η Αεροπορία το υς σφυροκοπούσε αλύπητα με βόμβες και χημικά τις δυνάμεις των Αιθιόπων. Επιπλέον πολεμιστές των Αζεμπό Γκάλα, που είχαν συ ντα χθεί με το υς Ιταλούς επ ιτίθεντο στα υποχωρούντα αιθιοπικά τμήματα. Οταν έπεσε το σκοτάδι η υποχώρησή το υς μετατράπ ηκε σε άτακτη φυγή. Οι Αιθίοπες κατά τη διάρκεια τη ς μάχης και τη ς καταδίω ξης υπέστησαν μεγάλες απώ λειες. Στις 6 Απριλίου το αποικιακό Σώμα κα τέλα β ε το Κουοράμ, τερμ α τίζο ντα ς τη ν κατα δίωξη. Οι ιταλικές απώλειες υπολογίστηκαν σε 1.300 άνδρες περίπου, κυρίως άσκαρι της Ερυθραίας. Λίγες μ έρ ες νωρίτερα, τη ν 1η Απριλίου, με τη φάλαγγα που διοικούσε ο γ ε νικός γραμματέας του φασιστικού κόμματος, στρατηγός Ακίλε Σταράτσε (Colona Starace), οι Ιταλοί κατέλαβαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία το Γκοντάρ. Σε απόσταση 220 χιλιομέτρω ν από το Κουοράμ βρισκόταν το Ντεσιέ, στο οποίο ο Χαϊλέ Σελασιέ σκόπευε με τις δυνάμεις που του είχαν απομείνει, περίπου 20.000 άνδρες, να προβάλει νέα αντίσταση. Ο Μπαντόλιο κιν ήθ ηκε γρήγορα στέλνοντας εναντίον της πόλης το αποικιακό Σώμα τη ς Ερυθραίας. Πα ράλληλα η πόλη υφίστατο τις καταστροφικές επιδρομές τη ς Ιταλικής Αεροπορίας και ο το

πικός κυβερνήτης, όπως και το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού τη ν είχαν εγκαταλείψει. Αυτό το γεγονός ανάγκασε το ν Χαϊλέ Σ ε λασιέ να κα τευ θ υ νθ εί προς τη ν Αντίς Αμπέμπα, ενώ οι δυνάμεις του δέχονταν συνεχείς προσβολές από τα ιταλικά βομβαρδιστικά. Το Ν τεσιέ κατελήφ θη από το υς Ιταλούς στις 15 Απριλίου. Η αντίσταση τω ν Αιθιόπων στο βό ρειο μέτωπο ουσιαστικά είχε καταρρεύσει και οι δυνάμεις του Μπαντόλιο ετοιμάζονταν να κινηθούν προς τη ν πρωτεύουσα. Την ίδια περίοδο στο νότιο μέτωπο ο Γκρατσιάνι π ροετοίμαζε τις δυνάμεις του με τελικό στόχο τη ν κατάληψη του Χαράρ, που απείχε από το Γκοραχέι 400 περίπου χιλιόμε τρα. Κύριος στόχος των Ιταλών σε αυτόν το ν το μέα ήταν η κατάληψη των οχυρωμένων αιθιοπικών θέσων στα Χαμανλέι, Γκούνου Γκαντού, Μπουλαλέχ, Σασαμπανέχ, Νταγκαμεντό και Νταγκαχεπούρ, που ήταν γνω στές ως «γραμμή Χίντεμπουργκ» και είχαν σχεδιαστεί από το ν Βεχίμπ πασά. Εκείνες τις θέσ εις υπε ράσπιζαν 15.000 περίπου άνδρες του Νασιμπού με 500 πολυβόλα και 50 πυροβόλα μι κρού διαμετρήματος. Πριν από τη ν έναρξη των χερσαίων επιχειρήσεων το Χαράρ και η Τζιτζίγκα δέχθηκαν τόννους βομβών από την Ιταλική Αεροπορία. Ο Γκρατσιάνι, που είχε ενισχυθεί με τη ν 6η Μεραρχία μελανοχιτώνων "Tevere", εξαπέλυσε τη ν επίθεσή του στις 14 Απριλίου με τρ εις φάλαγγες (δύο αποικιακές και μία ιταλική). Αυτή η δύναμη των 60.000 πε ρίπου ανδρών είχε στη διάθεσή τη ς 5.300 ο χήματα, 91 αεροσκάφη, 140 πυροβόλα και 45 CV 33/35. Η αριστερή φάλαγγα βρισκόταν υπό τη διοίκηση του στρατηγού Νάσι, η κεντρική υπό το ν στρατηγό Φρούσι και η δ εξιά υπό τον στρατηγό Αγκοστίνι. Οι Αιθίοπες προέβαλαν σθεναρή άμυνα παρά το γεγονός ότι η κατάρρευση του βο ρείου μετώπου είχε κλονίσει το ηθικό τους. Ιδιαίτερα σ κληρές ήταν οι μάχες στους το μείς τη ς κεντρικής και τη ς δ εξιά ς φάλαγγας, που μέχρι τη ν Νταγκαχεπούρ έπρεπε να διανύσουν αποστάσεις 213 και 260 χιλιομέτρω ν αντίστοιχα. Η ιταλική υπεροπλία, ωστόσο, δεν άφηνε πολλά περιθώρια για μακροχρόνια αντίσταση. Μέσα σε δύο εβδομά δες όλα εί χαν κριθεί. Η αριστερή φάλαγγα κατέλαβε στις 17 Απριλίου τη ν Τζιαναγκαμπό και στις 23 τη ν Ν ταγκαμεντό. Στις 24 οι Αιθίοπες, ύστε ρα από σκληρή μάχη με τη ν κεντρική φάλαγ γα που διήρκεσε ολόκληρη τη ν ημέρα, ανα γκάστηκαν να εγκαταλείψ ουν το Χαμανλέι. Την ίδια μέρα η φάλαγγα του Αγκοστίνι επ ιτέ θ η κε στο Γκούνου Γκα ντο ύ ,το οποίο θεω ρ εί το η πιο οχυρωμένη τοποθεσία των Αιθιόπων. Τον σφοδρό βομβαρδισμό από τη ν Αεροπο ρία και το πυροβολικό ακολούθησε έφοδος των Ιταλών καραμπινιέρων και τω ν Σομαλών ατάκτω ν με τη ν υποστήριξη αρμάτων που ή τα ν εξοπλισμένα με φλογοβόλα. Μ ετά από σκληρές μάχες οι οποίες στοίχισαν τη ζωή σε όλους σχεδόν το υς υπερασπιστές του, το Γκούνου Γκαντού κατελήφ θη στις 25 Απριλί ου. Αυτή η απώλεια υπήρξε μεγάλο πλήγμα για το υς Αιθίοπες και έκαμψ ε το φρόνημά το υς για περαιτέρω αντίσταση. Στη συνέχεια

η φάλαγγα του Αγκοστίνι π ροω θήθηκε στο Μπουλαλέχ, το οποίο κατέλαβε στις 29 Απρι λίου. Την ίδια ημέρα η κεντρική φάλαγγα των δυνάμεων του Γκρατσιάνι κα τέλα βε χωρίς μάχη το Σασαμπανέχ και στις 30, επίσης χω ρίς μάχη, το Νταγκαχεπούρ. Οι απώλειες τη ς δύναμης του Γκρατσιάνι ανήλθαν σε 50 αξιω ματικούς και 3.000 οπλίτες, νεκρούς ή τρ αυ ματίες, κυρίως των αποικιακών τμημάτων. Οι Αιθίοπες σε α υ τές τις συγκρούσεις είχαν 5.000 νεκρούς. Οσοι επιβίωσαν οπισθοχώρη σαν στην Τζιτζίγκα και στο Χαράρ. Ο Νασιμπού διέφ υγε στο Τζιμπουτί. Οι δύο α υτές πόλεις κατελήφθησαν από το υς Ιταλούς στις 6 και στις 8 Μαϊου αντίστοιχα. Ο Μπαντόλιο στο μετα ξύ στις 26 Απριλί ου με 26.000 άνδρες ξεκίνησ ε τη ν πορεία του προς τη ν Αντίς Αμπέμπα. Μοναδικοί αντίπα λοι κατά τη διαδρομή προς τη ν αιθιοπική πρωτεύουσα αποδείχθηκαν οι ελικοειδείς δρόμοι και η καθίζηση του εδάφους, που κα θυστέρησαν αρκετά το υς Ιταλούς. Ο Χαϊλέ Σελασιέ έφθασε νωρίτερα στην πόλη. Αντιλαμβανόμενος ότι όλα είχαν τελειώ σ ει δ ιέ φυγε με τη ν ακολουθία του στις 2 Μαϊου στο Τζιμπουτί και από εκεί μ ετέβη με πλοίο στην Παλαιστίνη και στη συνέχεια στην Ευρώπη. Οι Ιταλοί εισήλθαν στην Αντίς Αμπέμπα στις 5 Μαϊου 1936. Στην πόλη επικρατούσε χαώδης κατάσταση από τμήματα ενόπλων που προέβαιναν σε λεηλασίες. Στις 9 Μαϊου οι ιταλικές δυνάμεις του βό ρειου και του νότιου μετώπου ενώ θηκαν στην Ν τίρε Ντάουα. Την ίδια ημέρα ο Μουσολίνι διακήρυξε πανηγυρικά από το ν εξώστη του Παλάτσο Βενέτσια τη δημιουργία τη ς «νέας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας» και έδωσε στον βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ' το ν τ ίτ λο του αυτοκράτορα τη ς Αιθιοπίας. Η εκσ τρατεία στην Αιθιοπία τελείω σ ε με τη ν «αποθέωση» του φασισμού αλλά και του ίδιου του ντούτσ ε. Π οτέ άλλοτε μέχρι την πτώση του ο Μουσολίνι δ εν θα ήταν πιο δη μοφιλής. Στις χιλιάδες των Αιθιόπων που έχα σαν τη ζωή το υ ς (οι πηγές ανεβάζουν το ν α ριθμό το υς σε 75.000) οι νικητές είχαν να αντιπαραβάλουν ένα σχετικά μικρό τίμημα από 5.000 περίπου Ιταλούς και 10.000 άνδρες των αποικιακών τμημάτω ν νεκρούς. Πολύ μ ε γάλη ήταν η επιβάρυνση τη ς ιταλικής οικονο μίας, γεγονός το οποίο κατά τα επόμενα χρό νια θα προκαλούσε σημαντικά προβλήματα σε σχέση με τα πολεμικά σχέδια του κα θ ε στώτος.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ιταλική νίκη κατά το ν πόλεμο του 193536 ήταν αποτέλεσμα συνδυασμού παραγό ντων όπως η έλλειψ η ενό τη τα ς των Αιθιόπων, η ιταλική στρατιωτική υπεροχή και η δ ιεθνή ς συγκυρία. Οι Αιθίοπες σε εκείνο το ν πόλεμο δ εν μπόρεσαν να υπερβούν τις εσω τερ ικ ές το υς αντιπαραθέσεις. Αν και ο Χαϊλέ Σελασιέ ήταν ικανός ηγεμόνας, είχε τη ν α τυ χία να βασιλεύσει σε περίοδο παντοδυναμίας των ρας, των οποίων οι αντιζηλίες υπονόμευ σαν σοβαρά το ν αγώνα τους. Ο Στρατός τη ς

χώρας, με εξαίρεση τη ν Αυτοκρατορική Φρουρά, ήταν μια απαρχαιωμένη δύναμη πε ζικού προσκολλημένη σε αναχρονιστικές τα κτικ ές μάχης. Οι τερά σ τιες αποστάσεις που έπρεπε να διανυθούν με τα πόδια, μάλιστα υπό το συνεχές σφυροκόπημα τη ς Ιταλικής Αεροπορίας, μείωναν σημαντικά τη ν αποτελεσ μα τικότητα του Αιθιοπικού Στρατού. Σο βαρό μειονέκτημα αποτελούσε η έλλειψ η α συρμάτων (υπήρχαν μόλις τρ εις ή τέσσερις), με αποτέλεσμα η επικοινωνία τω ν σ τρα τευ μάτων να γίνεται κυρίως με αγγελιοφόρους, κάτι ιδιαίτερα χρονοβόρο και επισφαλές. Με εξαίρεση το νότιο μέτωπο στο οποίο είχαν κατασκευαστεί κάποια οχυρωματικά έργα, οι Αιθίοπες προτιμούσαν τη ν κατά μέτωπο επί θεση εναντίον βαρύτερα εξοπλισμένου α ντι πάλου, με συνέπεια να υφίστανται μεγάλες α πώλειες. Παρόλο που η τακτική του ανταρτο πολέμου θα μπορούσε να είναι αρκετά απο τελεσ ματική, ιδιαίτερα στο βόρειο μέτωπο, δεν τη ν υιοθέτησαν παρά μόνον όταν ήταν πλέον πολύ αργά. Το ιταλικό στράτευμα από τη ν πλευρά του, αν και δ ιέ θ ε τε σημαντικά μέσα, άρματα μάχης, τεθω ρακισμένα οχήματα και απόλυτη αεροπορική υπεροχή, δεν μπόρεσε να διεξαγάγει το ν «κεραυνοβόλο» πόλεμο που επιθυ μούσε ο Μουσολίνι. Χρειάσ τηκε να καταφύγει ακόμα και στα χημικά όπλα προκειμένου να αποτρέψ ει δύσκολες γ ι’ αυτόν καταστά σεις. Με εξαίρεση τα επίλεκτα τμήμα τα των βερσαλιέρων και των αλπινιστών, το μεγαλύ τερ ο μέρος του στρατού και οι πολυδιαφημι σμένοι μελανοχίτω νες είχαν μέτρια επίδοση. Είναι γεγονός επίσης ότι μεγάλο τμήμα του ο πλισμού των Ιταλών, αν και επαρκές για μια τέτο ια εκστρατεία, ήταν ήδη απαρχαιωμένο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Τα ελαφρά τ ε θωρακισμένα ερπυστριοφόρα CV-33/35, που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στο πεδίο τη ς μάχης, είχαν λεπτή θωράκιση και ανεπαρκή οπλισμό, ωστόσο δεν αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα λόγω τη ς σχεδόν ανύπαρκτης α ντιαρματικής δύναμης των Αιθιόπων. Χρησιμοποιήθηκαν με κάποια επιτυχία στο νότιο μέτωπο, όπου υπήρχαν μεγάλες εκτάσ εις ε ρήμου και το έδαφος ήταν ομαλό, σε α ν τίθ ε ση με το βόρειο μέτωπο, το οποίο ήτα ν βρα χώδες και δυσ κόλευε τη ν κίνησή τους. Σε γ ε νικές γραμμές η ιταλική νίκη, που επ ιτεύχθη κε μ ετά από επτά μήνες, ήταν πιο δύσκολη από όσο τη ν παρουσίασε η φασιστική προπα γάνδα και κάλυψε τις αδυναμίες του Ιταλικού Στρατού, οι οποίες θα αποκαλύπτονταν με δραματικό τρόπο κατά το ν Bänn. Η σημασία τη ς διεθνούς συγκυρίας έ γκειτα ι στο γεγονός ότι οι κυρώσεις που επι βλήθηκαν στην Ιταλία από τη ν ΚτΕ, από τις ο ποίες είχε εξα ιρ εθ εί το πετρέλαιο, δ εν ήταν ουσιαστικές. Επιπλέον η Ιταλία μπορούσε να εφοδιάζεται από χώρες οι οποίες δ εν ήταν μέλη τη ς ΚτΕ, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και τη ν Ιαπωνία. Η Βρετανία και η Γαλλία, φ οβούμε νες το ενδεχόμενο προσέγγισης τη ς Ιταλίας με τη Γερμανία, απλώς καταδίκασαν τη ν ει σβολή. Ωστόσο ο ύ τε αυτό το απέτρεψαν, κα θώς ο Μουσολίνι, θεω ρώ ντας ό τι α υ τές οι

Η είσ ο δ ο ς των ιτα λικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν σ την Α ντίς Α μπέμπ α σ τις 5 Μ α ϊο υ 1936.

χώρες είχαν τηρήσ ει εχθρική στάση απέναντι του, προσέγγισε τη Γερμανία και σ υγκρότη σαν μαζί το ν Αξονα. Η κατοχή τη ς Αιθιοπίας υπήρξε ταραχώ δης και αρκετά σύντομη. Μ ετά το τέλο ς των εχθροπραξιών άρχισε ανταρτοπ όλεμος. Οι Ιταλοί αναγκάστηκαν να διαθέσουν σημαντι κές δυνάμεις για να το ν αντιμετωπίσουν και μόνο στα τέλη του 1938 κατάφεραν να θ έ σουν υπό το ν έλεγχό το υ ς ολόκληρη τη χώ ρα. Το 1941 η Αιθιοπία και ολόκληρη η Ιταλική Ανατολική Αφρική απ ελευθερώ θηκαν από το υ ς Βρετανούς και ο Χαϊλέ Σελασιέ επ έ στρεψε στον θρόνο του (ανατράπηκε το 1974 με πραξικόπημα και π έθανε στη φυλακή τον επόμενο χρόνο).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) D avid N icolle: THE ITALIAN INVASIO N O F ABYSSINIA 1935-36, O sprey, M en a t Arm s series, N o 309, London, 1997. (2) R oland O liver: THE A FR IC AN EXPERIENCE, Phoenix Press, London, 1991. (3) Indro M ontanelli, M a rio C ervi: L'lTALIA LITTORIA (1925-1936), R izzo li Editore, M ilano, 1979. (4) A ngelo d e l Boca, N icola Labanca: L' IM PER O A FR IC AN O DEL FASCISM O , Editori R iuniti, Rom a, 2002. (5) Angelo d e l Boca: I GAS D l M U SSO LIN I/IL FASCISM O E LA GUERRA D ’ ETIO PIA, Editori Riuniti, Rom a, 1996. (6) S ilvana Palm a: L' ITALIA COLONIALE, Editori Riuniti, R om a, 1999. (7) Luciano G aribaldi: ENCICLOPEDIA DEL FASCISM O , "Storia Illustrate", N o 8-9, A gosto /S ettem bre, 1999. (8) G erard G uicheteau: Ο Μ Ο Υ Σ Ο Λ ΙΝ Ι Σ Τ Η Ν Α ΙΘ ΙΟ Π ΙΑ , "Εικονογραφ ημένη Ισ το ρ ία ", τεύ χ ο ς 219, Σ επ τέμ β ρ ιο ς 1986.


Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ «ΝΟΜΙΜΗΣ ΑΝΑΡΧΙΑΣ» ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ (1244)

Το 1244 οι σ τρ α τιω τικές δυνάμ εις του α ναγεννημ ένου σ τα υ ρ ο φ ο ρ ικ ο ύ β α σ ιλ είο υ τη ς Α κρας-Ιερο υ σ α λήμ συμμάχησαν με το υ ς Α ρ α β ες ηγεμ όνες τη ς Δαμασκού ενα ντίο ν των Μ αμ ελούκω ν τη ς Αιγύπτου και τη ς α π ειλη τικ ή ς ο ρ δ ή ς των Χοράσμιων Τούρκων. Οι Χοράσμιοι α π ο τελού σ α ν μία νομαδική φυ λή που είχ ε ε κ δ ιω χ θ ε ί από το υ ς Μ ο γγό λο υ ς από τις σ τέπ ες τη ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ασίας και είχ ε μ ετα να σ τεύ σ ει στα ε δ ά φ η τη ς β ό ρ εια ς Συρίας. Στη σ ύγκρουση η οποία α κ ο λ ο ύ θ η σ ε οι σ τα υ ρ οφ ό ρο ι και οι Α ρ α β ες σύμμαχοί το υ ς η ττ ή θ η κ α ν δεχόμενοι ένα σ υντρ ιπ τικό πλήγμα πιθανώς χ ε ιρ ό τε ρ ο από ε κ είν ο τη ς θ ρ υ λ ικ ή ς μ άχης το υ Χατίν (1187). Π ριν από τη μεγάλη μάχη οι νικηφ όρ οι Χοράσμιοι είχαν λ εη λ α τή σ ε ι τη ν ανυπεράσπιστη Ιερουσαλήμ, επιδιδόμενοι σε ανεπ ανάληπ τες θ η ρ ιω δ ίες και ε κμ ετα λλ ευ ό μ ενο ι τις χ ρ ό ν ιε ς ε μ φ ύ λ ιε ς σ υ ρ ρ ά ξ εις των Φράγκων που το υ ς είχ αν εξ α σ θ ε ν ή σ ε ι. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ

Umtcic fcii Tont aim i r ^ p

o

r p

m

r .

Ötf0ll6£0Utq a m

p n c c n o n f

Ctticii (ctmirptuffai

D iic m

o itc tttp c tx itx lix

m

c v l a o u n o u Q

m

c s a p tc c ta m

m

M m

m c s

(us aitos cnnmu8
quaittil turns trftrii (Γι itiufc amxmmt cu m ic t c f t i p : m f e : ........................... ...................... ............. .................... ....

.1. 1 II

%

lUuugma ιιο ί& τ Γ α < £

inicttquciltiouevc UMtt.xnqiitic notis n c imttiom |ttsmtotr

icurfcm

pufc Tarn a#amct%v*t

lit o u e ft ft

Σκηνή από τη ν π ολιο ρκία τη ς Δ α μ ιέ τη ς . Η π αρ α θα λά σ σ ια α ιγυ π τια κ ή πόλη π ο λ ιο ρ κ ή θ η κ ε από τις δ υ ν ά μ εις το υ καρ δ ινά λιο υ Π ελ ά γ ιο υ και το υ βα σ ιλέα Ιω ά ν νη ,τη ς Ιερ ο υ σ α λ ή μ . Α ρ γ ό τερ α , κ α τά τη σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία το υ Α γίου Λ ο υ δ ο β ίκ ο υ , α π ο τέ λ ε σ ε πάλι σ τόχο των Γάλλων σταυροφόρω ν.

ο έ το ς 1187 σ την περιοχή που ο νο (1218-21), κατά τη διάρκεια τη ς οποίας α ν τι μ ά ζετα ι « κέρ α τα το υ Χατίν» οι κ ειμ εν ικ ό ς σκοπός τω ν σ ταυροφ όρω ν τη ς Φράγκοι τω ν Υπερπόντιω ν Κρατών Δύσης δ εν ή τα ν π λέον η Συρία και η Παλαι τη ς Π αλαισ τίνης (Outremer) υπέστησανστίνη τη ν αλλά η ευη μερ ο ύσ α Α ίγυπ τος. Η προ πιο σ υντριπ τική ή ττα τη ς ιστορίας το υ ς μα- οπτική κα τοχή ς τω ν παραθαλάσσιων αιγυ χόμ ενο ι απ έναντι στις α σ υ γ κρ ά τη τες ο ρ πτιακώ ν αστικώ ν κέν τρ ω ν έδ ιν ε τη δ υ ν α τό δ ές το υ χαρισ ματικού η γ έτη τω ν μουσ ουλ τη τα σ τους Φ ράγκους να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ο ύ ν μάνων τη ς Αιγύπ του και τη ς Συρίας, το υ α- διπ λω ματικά το ενδ εχ ό μ ενο αμοιβαίας α π οκα λούμενου Μ εγάλου Σαλαδίνου. Η κα ντα λ λα γή ς σ τρα τηγικώ ν π όλεω ν όπως η τα σ τροφ ή για το φ ραγκικό βασίλειο ή τα ν Α λ εξά νδ ρ εια και η Ιερουσαλήμ. Σ τη ν Α ίγυ τεράσ τια. Η ηγεσία και η π λειοψ ηφ ία τω ν πτο βασ ίλευαν σι Α γιουβίδες σουλτάνοι, α μάχιμων σ ταυροφ όρω ν (ηλικίας 18-55) αιχ πόγονοι τη ς κο υρ δ ικής δ υνα σ τεία ς το υ Σα μαλω τίσ τηκαν και φυλακίσ τηκαν, πωλήθη- λαδίνου, οι οποίοι στις α ρχές το υ 13ου αιώ καν στις α γορ ές σκλάβων τη ς Δαμασκού να είχαν κ α τα φ έρ ει να επ ικρ ατήσ ουν επί και το υ Καϊρου ή θ α να τώ θ ηκα ν στο π εδίο τω ν υπόλοιπων αραβικώ ν πόλεων. Η επ ιβλητική σ τρα τιά που σ χηματίσ τη τη ς μάχης, με α π οτέλεσ μα τα μ εγα λύ τερ α φ ρούρια τω ν Φ ράγκων και τω ν ιπποτικών κε για να απ οβιβαστεί στα παράλια τη ς Αι τα γμ ά τω ν λόγω έλλ ειψ η ς προσωπικού να γύπ το υ α π ο τελ είτο από ένα σύνολο ευρω παϊκών σ τρ α τευ μ ά τω ν σ το οποίο συμπεριμείνουν χωρίς φ ρ ο υρ ές. Ω ς επ α κόλου θο τη ς τραγω δίας οι απο- λα μβ ά νοντα ν φ ιλοπ ό λεμο ι ιππ ότες από τη δ εκα τισ μ ένο ι Φ ράγκοι β ρ έθ η κ α ν σε μ ειο ν ε Γαλλία αλλά και σ τρ α τεύ μ α τα από τη ν ανα κτική θέσ η ένα ν τι τω ν Αράβων, καθώ ς η Ιε το λική Ευρώπη, όπως ένα ουγγρικό απόρουσαλήμ και ό λ ες οι μ εγ ά λ ες παραθαλάσ σπασμα υπό τις δ ια τα γές το υ βασιλιά σ ιες φ ρ α γ κικές π όλεις, ε κ τό ς από τη ν Τύ- Ανδρέα τη ς Ο υγγαρίας, το οποίο σ υνό δευ ρο, κυ ρ ιεύ θ η κ α ν από τις υ π έρ τερ ες δυνά μεις το υ Σαλαδίνου. Σ τη ν ανα γγελία τη ς δυσ άρεσ της είδ ησ η ς η αντίδραση τω ν ε υ ρωπαϊκών βασιλείω ν τη ς Δύσης υπ ήρξε ά μεση και ενθουσ ιώ δης, θ έ το ν τα ς τις βά σ εις για τη ν ένα ρ ξη τη ς Γ' Σ τα υροφ ορία ς (1189-1191) υπό τη ν ηγεσία το υ α υ το κρ ά το ρα Φ ρειδερίκου Μπαρμπαρόσα, ο οποίος π νίγηκε σ την Κιλικία, και τω ν βασιλέω ν Ρι χάρδου τη ς Αγγλίας (του επ ονομαζόμενου « Λ εοντόκα ρ δου») και το υ Φίλιππου τη ς Γαλλίας. Παρά τις εντυπ ω σ ιακές ν ίκ ες το υ α ή ττη το υ Ριχάρδου με απ οκορύφω μα το ν θ ρίαμβό το υ κατά τη μάχη τη ς Αρσούφ, η ενθουσ ιώ δης α ντεπ ίθεσ η τω ν σ τα υ ρο φ ό ρων δ εν σ τέφ θ η κ ε από πλήρη επιτυχία. Η ιερή πόλη τη ς Ιερουσ αλήμ π α ρ έμεινε (1192) στα χέρια τω ν μουσουλμάνων. Οι σ ταυρο φ ό ρ οι α π ελευθέρω σ αν τη ν Ακρα και έ κ το τ ε η σπουδαία πόλη έ γ ιν ε π ρω τεύουσ α το υ βασιλείου. Α κολούθησ α ν ά λ λ ες τρ εις επ ίσ ημες σ τα υ ρ ο φ ο ρ ίες που τε λ ικ ά π ροκάλεσ αν μ ε γ α λύ τερ η αναστάτωση σ την α νατολική Μ ε σόγειο, παρά δ ιευ θ έτη σ α ν τη ρ ήξη με το υ ς Α ραβες. Η επ ο νο μα ζόμ ενη «ανίερη» Δ ’ Σ τα υ ρο φ ο ρία ενα ν τίο ν τω ν βαλκανικώ ν χρισ τιανικώ ν χωρών α π ο τέλεσ ε πρακτικά το ν « δούρ ειο ίππο» τη ς θ α λα σ σ οκράτειρας Β εν ετία ς για να ε π ιτε υ χ θ ε ί η άλωση τη ς Κω νσ ταντινούπολης και τη ς π όλης Ζάμας. Οι σ υνέπ ειες ή τα ν ο δ υ ν η ρ ές για τη ν κάπο τ ε ακμαία Β υζαντινή Α υτοκρα τορία , η ο ποία κα τέρ ρ ευ σ ε και χω ρίσ τηκε σε τρία κρατίδια (α υ το κρ α το ρ ίες Νικαίας και Τραπ εζο ύντα ς και "Δ εσ π οτάτο" Ηπείρου). Σ το ν ε υ ρ ύ τε ρ ο ελλα δ ικό χώρο δ ημ ιο υ ρ γή θ η κα ν φ ραγκικά δ ου κά τα και κ ο μ η τε ίε ς ως επιμέρ ους τμ ή μ α τα το υ λα τινικού κρ ά το υ ς τη ς Ρωμανίας, το οποίο φυσικά π οτέ δ εν ασχολ ή θ η κ ε με τη ν αναχαίτιση τη ς απ ειλής τω ν Αράβω ν σ την Παλαιστίνη! Λίγα χρόνια α ρ γό τερ α ακολούθησ αν τα γ εγ ο ν ό τα τη ς «άτυχης» Ε' Σ τα υροφ ορία ς

Τ

28


αν και Α υσ τριακοί ιππ ότες υπό το ν βασιλιά Λ εοπ όλδο τη ς Αυστρίας. Σ τη φ ιλόδοξη επι χείρησ η σ υμ μετείχα ν ακόμα οι ιππ ότες το υ Βασιλείου τη ς Ακρας υπό τη ν ηγεσία του βασιλιά Ιωάννη τη ς Ιερουσ αλήμ (Ιω άννης τη ς Β ριέννη ς), ιππότες από τη ν Κύπρο υπό τις δ ια τα γές το υ βασιλιά Ούγου Λ ουζινιάν και αποσπάσματα από τα π ερίφ ημα θ ρ η σ κευτικά Τάγματα το υ Ναού (Ν αϊτες) και το υ Αγίου Ιωάννη (Ιω αννίτες). Το γενικό π ρόσταγμα τω ν λα τινικώ ν δ υνάμεω ν δ ια τη ρούσε ένα ς εκκλησ ιασ τικός εκπρόσωπος το υ πάπα (παπικός λεγά το ς), ο καρδινάλιος Π ελάγιος, ο οποίος χ α ρα κτη ριζό τα ν από θ ρ η σ κ ευ τικό φανατισμό και έλλειψ η σ τρα τιω τική ς δ ιο ρ α τικ ό τη τα ς. Κατά τη διάρκεια τη ς επ ιχείρησ ης ο καρδινάλιος έλα β ε σω ρεία λανθασ μένω ν διοικητικώ ν και διπλω ματικώ ν αποφάσεων επ η ρ εά ζο ντα ς α ρ νη τι κά τη ν έκβασ η τη ς Σ τα υ ρο φ ο ρία ς και απει λώ ντας με α να θεμα τισ μ ό όποιους διαφω νούσαν μαζί του. Αρχικά οι ιππότες κυρίευσ α ν και λ εη λά τησ αν (1219) τη ν παραλιακή πόλη Δ αμιέτη,

ή ί m mi I f <*amp »IWl! j u r r t i r t m 'filttftMigfiirt

Μ ^>λ^\Κ Μ ιΛ ιΓιιΛ

^ ρ ί ϋ ί ««or «rjfÜcrmi nAiBHimirtaru,,

u4! .rtj.^n.iÜ &rftiiu'aiim W f c i 11i*gn-,uir,

(f fia rf liffii v n c tiir WflirMmu

ti-p tu 'u ic ! n

Ltdnr&niJir£rpip miSBÜ

»«wtViOTlaaAim-AOfeii»

tfontörr ofttft* W m t 0 ira*tuil mA^ Alu άάη\ &, t c b iwg-οιml

Icwittarttclmi.'tm'iWtuinrttil ‘ lv. IrZmit «x uiihiwU >u;· #.le me&vfrtciWiiJ /· * j i aorta*!----

-iSi'i'r ,lif. iiih iitr fun A n u t

k l! tiO iV fiiif « i'£ p tn W tftl.il

“ Φ4>fd

„

- - o ·n * t' a g e n e i « 9 ä r MJ ··l im

waa»»*

tu -ipcle it fiucfdjAt ή js t i

a i K ' n i S i m . 0 n r t j c r i t ju g r u t f .

μ,ιίίϊ? ΪΛ r f t t · k

t W . Ä 'a i i « -

t f i i i r f i f i i t u r i m c n i ’-ftfift-Mng·

^Tii-m 'JaoilreltmUuifim ftgeaWgwitflti'ft« fplftminuv ta itiii K lirf fic ? )t T i« a n iii" m > ig ü ß » iir.
Εφιπποι ιπ π ό τες εφ ο δ ια σ μ έν ο ι μ ε μ ε γ ά λ α κράνη, αλυσοχιτώ νια και τρ ιγ ω ν ικ ές α σ π ίδ ες αναχω ρούν για τη ν επ ερ χ ό μ ενη μ άχ η, ενώ οι α κ ό λ ο υ θ ο ί το υ ς σ υ μ μ ετέχ ο υ ν σ τη ν κ α τα σ κ ευ ή σ τρ α το π έδ ο υ σ τή ν ο ντα ς π ολύχρω μες σ κηνές σ τις ο π ο ίες α να ρ το ύ ν τα χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά οικόσημα τω ν αρχόντω ν το υ ς . Η εικό να π ρ ο έρ χ ετα ι από χ ειρ ό γ ρ α φ ο το υ 13ου αιώνα.

μ ετά από πολύμηνη και εξα ν τλ η τικ ή πο λιορκία. Η κατοχή τη ς Δ α μ ιέτη ς εμπ όδιζε το ν θαλάσσιο ανεφ οδιασμό το υ Καϊρου, δημιουρ γώ ντας μία κατάσταση πίεσης για το υ ς μουσ ουλμάνους. Οι Αιγύπτιοι, θ ο ρ υ β η μένοι από τη ν ή ττα , κα τέφ υ γ α ν σε δι π λω ματικές π ροσ εγγίσ εις π ροσ φ έρ οντα ς σ τους σ τα υ ρο φ ό ρο υς ευ νο ϊκο ύ ς ό ρο υς σ υνθηκολόγησ ης, μ ετα ξύ τω ν οποίων συμπ εριλαμβανόταν η πρόταση επ ισ τροφ ής τη ς ανοχύρω της Ιερουσ αλήμ στο φ ραγκικό βασίλειο! Δυστυχώ ς για το υ ς Φ ράγκους, η σ χετικά σ υμφέρουσ α πρόταση απ ορρίφθηκε από το ν υπερόπτη Π ελάγιο, παρά τις έ ν το ν ες δ ια μ α ρ τυ ρ ίες το υ βασιλιά Ιωάννη για το α ν τίθ ε το . Ο φ α να τικός καρδινάλιος α ντέδρ α σ ε αψ υχολόγητα και α ντί να επι σφραγίσει μία σίγουρη νίκη αγνόησ ε τις σ χετικές π αροτρύνσ εις τω ν βαρώνων τη ς Π αλαιστίνης και δ ιέ τα ξε το σ τρ ά τευ μ α να π ροω θηθεί προς το Κάιρο επ ιδιώ κοντας ο λοκληρω τική κατασ τροφ ή και υποταγή του αιγυπτιακού κρ ά το υ ς σ την παπική εξουσία! Τα λάθη το υ Π ελάγιου δ ια δ έχο ντα ν το ένα το άλλο, καθώ ς η επιλογή τη ς καλοκαι

Σ τιγ μ ιό τυ π α από σ υ γκ ρ ο ύ σ εις μ ε τ α ξ ύ Αράβω ν και χριστιανώ ν. Η χ ρ ισ τια ν ικ ή π α ρ ά τα ξη δ ια κ ρ ίν ετα ι να μ ε τα φ έ ρ ε ι μ εγ ά λ ο ε ρ υ θ ρ ό λά βα ρ ο μ ε τη ν εικόνα τη ς Θ εο τό κ ο υ μ ε το ν Ιη σ ο ύ σ τα χ έρ ια Της (σελίδα από το Χρονικό το υ Α λφ όνσου I ' τη ς Κ α σ τίλη ς).

ρινής π εριόδου για τη γενική επ ίθεσ η κατά τη ς αιγυπ τιακής π ρω τεύουσ ας α π οτελούσε σ τρα τηγικό λά θο ς επ ειδή συνέπιπτε με τη ν π ερίοδο τω ν μεγάλω ν π λημμυρώ ν το υ Νείλου. Οπως ή τα ν α ναμενόμενο, το εκσ τρ α τευ τικ ό σώμα τω ν ιπποτών και τω ν α κολούθω ν το υ ς δ εν μπόρεσε να βαδίσει με επ ιτυχία ανάμεσα στα π λημμυρισ μένα κα νάλια το υ π οταμού δ ιό τι η αντίδραση τω ν Αιγυπ τίω ν ή τα ν άμεση: έσπασαν τα μεγάλα φ ρ ά γμα τα α π ελ ευ θ ερ ώ ν ο ν τα ς χιλιά δες τό νν ο υ ς νερ ού , π ετυ χα ίνο ντα ς έτσ ι να παγιδ εύ σ ο υ ν το υ ς Φ ράγκους σαν π οντίκια στα λασπόνερα το υ Ν είλου. Μ οιραία η προ ώ θηση τω ν χριστιανών προς το εσ ω τερικό τη ς Αιγύπ του τερ μ α τίσ τη κ ε ά δοξα και το σ τρ ά τευ μ ά το υ ς π ερ ικυκλώ θ ηκε από το υ ς Α ρα βες και βρισ κόταν στα π ρόθυρα τη ς π ανω λεθρίας. Η δ υ σ μ ενή ς θέσ η τω ν σ ταυ ροφόρω ν επ ιδεινώ θ ηκε από τη ραγδαία ε ξάπλωση λοιμωδώ ν ασ θενειώ ν, με α π οτέ λεσ μα ο Π ελάγιος να δ εχ θ ε ί σ υνθ ηκο λόγη ση άνευ όρων σε βάρος του. Ο φ ρ α γκικό ς σ τρ α τός αποχώρησε η ττη μ έ ν ο ς από τη ν Α ίγυπ το επ ισ τρ έφ ο ντα ς

τη Δ α μ ιέτη σ τον σ ουλτάνο. Το απ αράδεκτο α υ τό γ εγο νό ς π ροκάλεσ ε θ ύ ελ λ α α ντιδ ρ ά σεων, ειδ ικ ό τερ α ανάμεσα στις τά ξε ις τω ν Ιταλώ ν εμπόρων. Η οικονομική π ολιτική τω ν Β εν ετώ ν και τω ν Γενοβέζω ν σ τηριζόταν στη μ ετα τρο π ή τη ς Δ α μ ιέτη ς σε κομβικό ε μπορικό κέντρ ο . Σ τη μεγάλη πόλη κ α τέλ η γαν π λήθη επισκεπτώ ν και τα π ολυάριθμα καραβάνια που ξεκινού σ α ν από τη ν Περσία και τη Β αγδάτη μ ετα φ έρ ο ν τα ς σπάνια ε μπ ορεύματα, τα οποία οι Ιταλοί έμπ οροι ο δηγούσ αν με α υ ξη μ ένο κέρ δ ο ς στις αγο ρ ές τη ς Ευρώπης! Η οικονομική κα τα σ τρο φή τω ν Ιταλώ ν από τη ν απώλεια τη ς Δ α μ ιέ τη ς το ύ ς έ φ ε ρ ε σε έν το ν η αντιπαράθεση με το υ ς Γάλλους ευ γ εν είς , επ ιβαρύνοντας τη ν αποπνικτική ατμόσ φ αιρα σ το φ ραγκικό σ τρα τόπ εδο. Λίγα χρόνια α ρ γό τερ α κυριάρχησ ε στα ευρωπαϊκά δρώ μενα η αινιγματική προσω π ικότη τα το υ ισ χυρότερου η γεμό να τη ς Δύσης, το υ Γερμανού α υ το κρ ά το ρ α Φ ρει δερ ίκου Β 1Χ οενσ τά ου φ εν, βασιλιά τη ς Ν ε άπ ολης και τη ς Σικελίας. Ο τε λ ε υ τα ίο ς , αν και εξα ρ χ ή ς α μ φ ισ β η τή θ η κ ε έντο ν α από ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

'■v cSriim rjlK fr η·ή«κιι5α.νΛ:!η<< rnrii ra t irU t-in S n a p a iS -ti a r a r i e 3m

.Tlr.rtrent.’ j i i ' ü Itw tm fiS ·. M n rctm iflin w V rS) iv a i-iv a ija i p t f o la V t r S -lxnoue c a ftte W p n ftE so -e itilw to

rrpAjS'.VimpiijjftannmipAtani ίι£τιιη«ι S : i n i t i n tÜ u .r u c a w ft mgjf S y m t m jf t im u : liu m t f h n f tm p jt ii fp jtiid m m . pm irpK tntfTe

J

n f i n 4tg m ugn cnifei in f . f r in frau liS iiclu rtf rirtrS

m iitiilim c if ruYlatn® iu’V 7
W 'j q ftih g m tu u trifiiifp .ifT .lin n 'iiririm ’-a

πρΛ ; i>.irrfeor·« ' cjttiC cü τρκ p o ftu d i Λ> m a n

icu v £ u rf£ fy i< a itrtv pjniHhV qlt- jbveyueK

n t f cu tfc tth iira H .ir ii a rc Sctv & m Λαζύνπιιη

a ttn T U q u c M u ija ls tm futfm c-ici ( m

>fi CniÄiVftir ttnfmicaf yufifin üir feme* gXi 4 Wrii Ϊ* fommii.1|c r Vitti<1fartutt»3 toWen I frÄ'iAif.WiiSrriimJtW jIen mdm'MAcaw , f e * ι-3 Λ Μ η β ρ η » α ιη |β ι» (Γ ΐΓ η ^ιίή Α τ^ί 1n4r£ cfi fifioimOTn td'nwmriltniiniu nnp ‘ cnntrrt·; q ytnoM π^«ΫΛΛ«<0τη imtm « ■iniiur qn p tlir

rX

CmcH

LΛΑ Vatooaiof

Φ α ντα σ τική απ εικόνισ η από τη μάχη το υ Λ α Φόρμπι μ ε τα ξ ύ χρ ισ τιανώ ν και Χοράσμιω ν Τούρκων. Ο σ η μ α ιο φ ό ρ ο ς το υ Ν αο ύ κ αλπ ά ζει π ρος τη σω τηρ ία (στη δ εξιά π λευρ ά του χ ειρ ό γ ρ α φ ο υ -"C hronica m ajora"), γεγο νό ς που δ εν α ντα π ο κ ρ ίν ετα ι σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα δ εδ ο μ έν ο υ ό τι τα μ έ λ η το υ Τά γμ α τος κ α τά τη σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η μάχη π ολέμησα ν μ έχ ρ ις εσχάτω ν.

το υ ς παπικούς κύκλους, κα τά φ ερ ε να ηγηθ ε ί τη ς «ειρηνικής» ΣΤ’ Σ τα υροφ ορία ς (1228-29). Μέσω τη ς διπ λω ματικής οδού ο χαρισ ματικός η γεμό να ς π έτυ χ ε να α να κτή σει ειρ ηνικά (!) τη ν Ιερουσ αλήμ ε κ μ ε τα λ λ ευ ό μ εν ο ς τις δ ιπ λω ματικές σ υγκυ ρίες και τη ν προσωπική το υ φιλία με το ν απόγονο το υ Σαλαδίνου, σ ουλτάνο τη ς Α ιγύπ του, Αλ Καμίλ. Η επέμβαση το υ εγω κεν τρ ικ ο ύ Φ ρει δ ερ ίκου στα εσ ω τερικά π ολιτικά και σ τρα τιω τικά δρώ μενα το υ γα λλο κρ α το ύ μ ενο υ βασιλείου τη ς Ιερουσ αλήμ δημιούρ γησ ε μια ιδιαίτερα εκ ρ η κτικ ή κατάσταση, αποδ εικν ύ ο ν τα ς π ερίτρανα τη ν επιχειρησιακή ασυνεννοησία μ ετα ξύ τω ν Φ ράγκων τη ς Ευρώπης και τω ν Φράγκων εποίκω ν δ ε ύ τ ε ρης και τρ ίτη ς γενιά ς. Η έλλειψ η ικανής και ενιαίας ηγεσ ίας απ οτελούσ ε α ν έκ α θ εν τροχοπ έδη στα σχέδια τω ν Φ ράγκων για ε π ίτευ ξη σ τρα τιω τικού π λ εο ν εκ τή μ α το ς έ ναντι τω ν π ολυάριθμω ν Αράβων. Μ ε τη ν άφ ιξή το υ ο Γερμανός ε υ γ εν ή ς μ ε τέ φ ε ρ ε σ την εξω τική Ανατολή το ν «σπό ρο» τη ς διχόνοιας που επ ικρατούσ ε ήδη σ την Ευρώπη μ ετα ξύ τω ν επ ονομαζόμενω ν Γουέλφων, τω ν γαλλόφιλω ν υποστηρικτώ ν το υ πάπα και τω ν απ οκαλούμενω ν Γιβελλίνων, γερ μανόφ ιλω ν υποστηρικτώ ν τη ς δ υ νασ τείας τω ν Χ ο ενσ τά ο υ φ εν (βλ. "ΣΙ", τ. 101). Το φ ρ α γκικό Βασίλειο τη ς Παλαιστί νης, η α π οκα λούμενη «Γαλλία τη ς Ανατο λής», είχε θ ε μ ελ ιω θ εί το ν 12ο αιώνα κυ ρίως πάνω στις γ α λ λ ικ ές λόγχες. Επομένως οι ισχυροί γαλλόφω νοι ε υ γ εν ε ίς το υ βασι λείο υ με επ ικεφ α λή ς το ν θ α ρ ρ α λέο βαρώνο Ιωάννη το υ Ιμπ ελέν (άρχοντα τη ς Β ηρ υ το ύ και αντιβασ ιλέα τη ς Κύπρου) ή τα ν α δ ύ να το να δ εχ θ ο ύ ν ως επικυρίαρχό το υ ς έναν ξε ν ό φ ερ το Γερμανό ηγεμόνα. Επιπρόσθε τα ο πάπας Γρηγόριος Θ' για λόγους π ολιτι κής σ κοπ ιμότητα ς είχε προχω ρήσει σε αφορισμό το υ Φ ρειδερ ίκου επ ειδή είχ ε κα θ υ Π Ω Τ Ι Κ Η ΙΣΤΟΡ ΙΑ

σ τερ ήσ ει αδικα ιολόγητα να αναχωρήσει για τη Π αλαιστίνη! Ετσι στη συνείδηση τω ν Φράγκων γα λλική ς καταγω γής ο αραβόφιλος Φ ρειδ ερ ίκο ς φ ά ντα ζε σαν ενσ αρκω μέ νος «Αντίχριστος», παρά το γεγ ο ν ό ς ό τι εί χε ν υ μ φ ε υ θ εί τη ν ανήλικη πριγκίπισσα Ισα βέλλα, κόρη το υ βασιλιά Ιωάννη τη ς Β ριέννη ς και νόμιμη κλη ρο νό μο το υ σ τέμ μ α το ς τη ς Ιερουσ αλήμ. Καρπός το υ γάμου α υτού ή τα ν ο μικρός Κονράδος, διάδοχος του σ τέμ μ α το ς τη ς Ιερουσ αλήμ, ο οποίος προς μεγάλη απ ογοήτευσ η τω ν βαρώνων δ εν α π οβιβάσ τηκε π οτέ σ την Π αλαιστίνη για να δ ιεκδ ικήσ ει δυναμικά το δικαίωμά το υ επί το υ θρόνου. Σ ύ ντο μ α οι α ντίπ αλες χ ρισ τια νικές πα ρ α τά ξεις κλιμάκωσαν τη ν εμ φ ύ λια αντιπ α ράθεση π αρασ ύροντας κά θ ε εν δ ια φ ε ρ ό μ ε νο σ την α δ ελ φ ο κτό ν α σύγκρουση. Η διαμά χη μ ετα ξύ το υ π ατριάρχη τω ν Ιμπ ελέν (αποκα λείτο χαρακτηρισ τικά «ο Γέρος Α ρχοντας τη ς Β ηρ υτού») και το υ α υ το κρ ά το ρ α Φ ρει δ ερ ίκου π ροκάλεσ ε σ ημ α ντικού ς τρ ιγ μ ο ύ ς στο εύ θ ρ α υ σ το λα τινικό οικοδόμημα: η Κύ προς, η Π αλαιστίνη, η Συρία και ο Λίβανος α π οτέλεσ α ν επί α ρ κετά χρόνια πεδία συ γκρ ούσ εω ν μ ετα ξύ τω ν α υτοκρ α τορ ικώ ν και τω ν επ ανασ τατημένω ν ευγενώ ν. Στο π λευρό το υ «αιρετικού» Φ ρειδερ ίκου τά χ θ η κα ν οι Τ εύ το νες ιππ ότες υπό τη ν ηγεσία το υ μεγάλου μαγίσ τρου το υ ς, Χ έρ μα ν φον Ζάλζα, όπως και οι ιππ ότες ιταλο-γερμανικής καταγω γής. Σ τη ν π αράταξη το υ Ιμπε λ έν είχαν προσχωρήσει οι Ν αϊτες, οι Ιωαννίτ ε ς και η π λειοψ ηφ ία τω ν μεγάλω ν βαρώ νων τη ς Συρίας και τη ς Κύπρου. 0 ε κ τε τα μ έ ν ο ς εμ φ ύ λ ιο ς π ό λεμ ο ς ε μπόδισε το υ ς τυ φ λ ω μ ένο υ ς από το μίσος Φ ράγκους να ε κ μ ε τα λ λ ε υ θ ο ύ ν τη ν α ν τί στοιχη ενδοα ρ α βική σύγκρουση μ ετα ξύ τω ν ηγεμό νω ν τη ς Α ιγύπ του και τη ς Δαμα σκού (απόγονοι το υ Σαλαδίνου), που μάχο-

Εφιπποι τα γ μ α τικ ο ί ιπ π ό τες εφ ο ρ μ ο ύ ν κ ατά τω ν εχ θ ρ ικ ώ ν θέσ εω ν. Οι τα γ μ α τικ ο ί ιπ π ό τες το υ Ν αού και το υ Ξενώ να α π ο τελο ύ σ α ν τις πιο ισ χ υ ρ ές μ α χ η τικ ές μ ο ν ά δ ες των χρ ισ τιανώ ν τη ς Π α λ α ισ τίνη ς κ α τά το ν 13ο αιώνα.

ν τα ν επίσης για τη ν π ρω τοκα θεδρία στο μουσ ουλμα νικό σ τρα τόπ εδο. Την ίδια χρο νική π ερίοδο (1226-1238) η δυνασ τεία των Αγιουβίδω ν σπαρασσόταν από τη σ ύγκρου ση μ ετα ξύ το υ φ ιλ ελ ε ύ θ ερ ο υ Αλ Καμίλ, σ ουλτάνου τη ς Α ιγύπ του, και το υ αδελφ ού το υ, Α λ Ασράφ, ο οποίος δια τηρ ού σ ε τη ν ε πικυριαρχία τη ς Δαμασκού. Ο τε λ ε υ τα ίο ς είχε προχω ρήσει σε σχέση συμμαχίας με το υ ς φ ο β ερ ο ύ ς Χοράσμιους Τούρκους, μία νομαδική φυλή π ολεμισ τώ ν-μισ θοφ όρω ν οι οποίοι είχαν φθάσ ει στα σύνορα τη ς Συρίας κα τα διω κό μενοι από το υ ς Μ ογγόλους. Οι Χοράσμιοι με το υ ς βάρβαρους τρόπ ους το υ ς απ οτελούσ αν φ ό β η τρ ο για το υ ς «μαλ θ α κο ύς» και εξευ γ εν ισ μ έν ο υ ς μουσ ουλμά νους τη ς Α ιγύπ του και τη ς Συρίας. Αντιλαμβ α νό μενο ς τη διαφ ορά σ τον συσχετισμό δ υνάμεω ν ο Α λ Καμίλ επ εδ ίω ξε να συμμα χήσ ει με το ν Φ ρειδερ ίκο ενα ν τίο ν το υ α δ ελφ ο ύ το υ και τω ν μισ θοφ όρω ν το υ, υπο σ χόμενος ως αντά λλα γμα σ τον Γερμανό αυ το κρ ά το ρ α τη ν επισ τροφή τη ς Ιερουσ αλήμ σ του ς Φ ράγκους! Δ ιαβλέπ οντας τα οφ έλη από μία τέ το ια δ ιμερ ή συμφωνία ο Φ ρειδ ε ρίκος αποφάσισε να μ ετα β εί σ την τα ρ α γ μ έ νη Π αλαιστίνη, προκαλώ ντας τη ν έναρ ξη εμφ υ λίο υ π ολέμου μ ετα ξύ τω ν οπαδών του και εκείνω ν τω ν Γάλλων φεουδαρχώ ν. Ο ταν ο Φ ρειδ ερ ίκο ς απ οβιβάστηκε σ την Α κρα (1228) η σύζυγός το υ είχε απο δώ σ ει, συνεπώς νόμιμος βασιλιάς τη ς Ιε ρουσαλήμ ή τα ν π λέον ο γιο ς το υ Κονράδος και όχι ο ίδιος. Δ ρώ ντας ως π ροσ τάτης του θ ρ ό νο υ το υ γιού το υ επ ιχείρησ ε να επιβά-

Α ναπ αράσταση σκηνής μ ά χ η ς από τη ν τρ α γ ικ ή σ ύγκρ ουσ η σ το υ ς α μμ ό λ ο φ ο υ ς κο ντά σ τη Γάζα (1239) μ ε τα ξ ύ των Γάλλων ιπποτών και τω ν α ιγυ π τια κώ ν μονάδω ν κ α τά τη ν ε κ σ τρ α τε ία το υ Τιβάλδου. Α ρ ισ τερ ά εικ ο ν ίζο ν τα ι οι Γάλλοι ιπ π ό τες να τρ έπ ο ντα ι σ ε φ υ γή και δ εξιά οι α ιχ μ ά λ ω το ι να ο δ η γ ο ύ ν τα ι σ τις φ υ λ α κ ές τη ς Α ιγύ π το υ (από το χ ειρ ό γ ρ α φ ο "Chronica m ajo ra" το υ Μ ά δ ιο υ Π άρ ις).

I»tfaix k.cctnAm «iVtW tlb f xfcwf r S? TVtsos?featufcter: rrhn cttr tribtwiane. iuur S* '

wfcif 1»fitn bay na cu uuuritf Îcmffnn^rcfir Jjttr! -TJE5 tunfctfbtniVc tftntä tctuimrc «viaaJkir

j \ ψ 9\ ι •

Eton fu3 ith e fcm r. Wem t^rcfi fcntuMMifca
qntutqWm fmnattu&tUetf Mao' enm ectox #

«vl

vcgaJi'.f < n l·m -

CâAnrTpitf.
‘XKutaurr .t y rm κγ β }'* K

vvun**?® ifawcM r^ u ft M&utncn ütfär

3i· t

i ^ ttutuicfucT ctäi&.tic feituicj'cîtV’ . { ( t i Wap n · r W

& A u Λπ|ϊtmltctffe * r?5 j r f L 1

w

" S

^

iac6 e ] ih u o r j

*

Ö » ctiftm

/

anenEÜm fttagrnt ©ciK fK vctwÄnCjrvm

» f vi 1Umi 1ra£ ^ Λ.V rf"

luy pmiffi

Chi C tflv n tvt-Vi « A t « etr

e r t n a t t tf tlh t if c&hrnoxvüi ttH3Qäj_ r».tfccni VirôJciO^^1“ 1 jVûcVi

fjrcvprJMroS?.

V S

***

Αναπαράσταση σκηνής μ άχ ης από την π ολιορκία τη ς Δ α μ ιέ τη ς κ α τά τη διά ρ κεια τη ς Ε 'Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία ς (από το χ ειρ ό γ ρ α φ ο "Chronica m ajo ra" το υ Μ ά & ιου Π άρ ις, Corpus C h risti C ollege, C am bridge).

V k n o q tw tm ig re j& n tfp ftjw f eenroxttf t t & n d » i i c

λ ει μία απ ολυταρχικής μ ορ φ ή ς δ ια κ υ β έρ νηση, ενώ παραδοσιακά σ την Π αλαιστίνη οι φ εο υ δ ά ρ χ ες είχαν μ ά θ ει να δ ιο ικο ύντα ι από ένα ν κοινά α π οδ εκτό βασιλιά που δ ε σ μευό τα ν από το ν κα τα σ τα τικό χάρτη τω ν λεγά μ ενω ν Ασσιζών (Σύνταγμα), δηλαδή τω ν νόμω ν το υ βασιλείου. Οι βασ ιλείς τη ς Ιερουσ αλήμ α ν έκ α θ εν σ έβ ο ντα ν τις απο φάσεις το υ ανώ τατου σ υμβουλίου ευγενώ ν χωρίς να δ ρο ύν α υτόβουλα . Η δυσ αρέσ κεια τω ν φ εουδαρχώ ν ένα ν τι το υ αφ ορισ μένου α υ το κρ ά το ρ α π ροκάλεσ ε τη διάσπαση τη ς φ ρ α γκική ς ενό τη τα ς , με α π οτέλεσ μα η ι σχύς και η π ρω τοκα θεδρία το υ Φ ρειδ ερ ί κου ένα ν τι τω ν υπολοίπων να τε θ ο ύ ν υπό έ ν το ν η αμφισ βήτησ η. Μ ε τη β ο ή θ εια το υ ν εο α φ ιχ θ έν το ς γερ μα νικο ύ τά γ μ α το ς τω ν Τευτόνων, που. είχαν ιδ ρ υ θ εί το 1198 στα πρότυπα τω ν Ναϊτών, ο Φ ρ ειδ ερ ίκο ς ασχολ ή θ η κ ε με τη ν ενίσχυση οχυρώ σεω ν σε κά στρα τη ς παραλιακής ζώ νης όπως α υ τά τη ς Σιδώνας, το υ Μ ονφ όρ και τη ς Γιάφας, έτσ ι ώστε να εξα σ φ α λισ τεί η κυριαρχία τω ν χρι στιανικών δυνάμεω ν σ την Παλαιστίνη και να μ ειω θ εί ο κίνδυνος αραβικώ ν επ ιδρο μών. Η αποκλιμάκωση τη ς γα λλο -γερ μα νική ς

σ ύρραξης επ ιτε ύ χ θ η κ ε με τη ν αποχώρηση το υ Φ ρειδερ ίκου από τη ν Π αλαιστίνη το ν Μάιο το υ 1229. Ν ω ρίτερα είχε κα τα φ έρ ει να έ λ θ ε ι σε σ υνεννόηση με το ν Αλ Καμίλ υ π ογράφ οντας τη σ υνθήκη τη ς Γιάφας το ν Φ εβρουάριο το υ ίδιου έτο υ ς . Η ιστορική ε κείνη σ υνθήκη απ οτελούσ ε π ρω τοφανή ε πιτυχία για τη ν ιστορία το υ σ ταυροφ ορικού βασιλείου. Απ ασχολημένος με το ν ηγεμό να τη ς Δαμασκού ο σ ουλτά νος επ εδίω ξε να ε ξασ φαλίσ ει τα ε κ τε θ ε ιμ έ ν α νώτα το υ προ σ εγγίζο ντα ς φιλικά το «αγκάθι» τω ν Φρά γκων. Σύμφω να με το υ ς ό ρο υς τη ς συμφω νίας οι μουσουλμάνοι επ έσ τρ εφ α ν σ τους σ τα υ ρο φ ό ρο υς τη ν ανοχύρω τη Ιερουσ α λήμ, τις ιερ ές π όλεις Ν α ζα ρέτ και Β η θ λ εέμ , τη Σιδώνα με το σ ημαντικό λιμάνι τη ς και π ερ ιο χές στη δ υ τική Γαλιλαία και στη Φοινί κη που είχαν κ α τα κ τη θ εί π αλαιότερα από το ν Σαλαδίνο. Επίσης επ ισ τρ έφ ο ντα ν το ο χυρό το υ Μ ονφ όρ και το φ έο υ δ ο το υ Τορόν. Μ ε τη ν αμοιβαία αποδοχή τω ν επιμέρους όρων άρχιζε μία π ερ ίο δο ς δ εκά χρ ο ν η ς ανακω χής (1229-39) που τε ρ μ ά τιζε κά θ ε π ρο ηγού μενη αντιπ αράθεσ η μ ετα ξύ χριστιανώ ν και μουσουλμάνων. Ωστόσο οι όροι τη ς δ εν π εριελάμβαναν το γ ειτο νικ ό

διπλό χρισ τιανικό Βασίλειο Αντιόχειας-Τρίπ ολης σ το οποίο βα σ ίλευε ο Β οη μ ού νδ ος Δ \ Η επ ίτευ ξη τη ς σ υμφ έρουσ α ς συμφω νίας α π οτελού σ ε α να μφ ισ β ήτη τα προσωπι κό θ ρ ία μβ ο το υ Φ ρειδερ ίκου, ο οποίος μ έ σω τη ς διπ λω ματικής οδού είχ ε π ετύ χ ει α π ροσ δόκητα τη ν ανασύσταση το υ κ α τε σ τρα μμένου Βασιλείου τη ς Ιερουσαλήμ. Π ολιτικά η δ ιακυβέρνησ η τη ς ιερ ής πό λη ς α π οδιδόταν πάλι σ του ς χρισ τιανούς, ό μως σ το πλαίσιο μιας πρω τοποριακής τά σης α νεξιθ ρ ησ κία ς οι δύο π λευ ρ ές συμφώ νησαν σε μία ριζοσπαστική θ ρ η σ κευ τική σ υγκυβέρνησ η που φυσικά δ εν έγινε απο δ εκ τή ο ύ τε από το υ ς φ α να τικού ς μουσ ουλ μάνους κα δήδες, ο ύ τε από το υ ς εξαγριω μ έν ο υ ς Ν αϊτες! Σ το υ ς χρισ τιανούς επισ τρ εφ ό τα ν ο Π ανάγιος Τάφος, ενώ οι Α ρα β ες διατηρούσ αν το δικαίωμα τη ς ε λ ε ύ θ ε ρης εισ όδου στην πόλη, στο τέ μ ε ν ο ς το υ Α λ Ακσά (τον αρχαίο Ναό το υ Σολομώ ντα πριν το 1187 ε κ ε ί σ τεγα ζό τα ν η κεν τρ ικ ή δι οίκηση τω ν Ναϊτών) και το τέ μ ε ν ο ς το υ Ομάρ. Η προσβολή για το υ ς Ν α ϊτες ή τα ν μεγάλη, καθώ ς οι μουσ ουλμά νοι π α ρ έμ ε ναν εγ κ α τεσ τη μ έν ο ι σε εδά φ η τα οποία οι πρώ τοι θεω ρούσ αν δικαιω ματικά δικά το υ ς, με απ οτέλεσ μα να μην αναγνω ρίζουν σκόπιμα τη ν ο μ ιμ ό τη τα τη ς σ υνθ ήκη ς και να δ ρο υν α ν τίθ ε τα με τα σ υ μ φ έρ ο ντα το υ φραγκικού βασιλείου, επ ιδιώ κοντας απρο κάλυπτα σύγκρουση με το υ ς μουσ ουλμά νους.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ «Ν Ο Μ ΙΜ Η Σ ΑΝΑΡΧΙΑΣ» Μ ετά τη ν αναχώρηση το υ Φ ρειδερίκου από τη ν Α κρα υπό σ φ ο δρ ές αποδοκιμασίες καθώ ς δ ιερ χ ό τα ν από τη ν π ερίφ ημη οδό τω ν Κρεοπωλών, τη δ ιακυβέρνησ η το υ λα τινικο ύ βασιλείου α νέλαβα ν ως αντιβασ ι λ είς (βάϊλοι) ο Μπαλιάν τη ς Σιδώνας και ο Γερμανός Γκαρνιέ, α μ φ ό τερ ο ι μετριοπ α θ ε ίς οπαδοί τω ν Ιμπελέν. Γενικός σ τρατιω τικ ό ς δ ιο ικη τή ς δ ιο ρίσ τη κε ο Ο δός το υ Μ ονπ ελιάρ. Σ τη ν Κύπρο ο Φ ρειδ ερ ίκο ς δ ιό ρισε π έν τε αντιβασ ιλείς, επ ικεφ α λή ς τω ν οποίων ή τα ν ο Αμαλάριχος Μπαρλαί, παλαι ός ε χ θ ρ ό ς τω ν Ιμπελέν. Αποστολή το υ ς ήΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

32 mm

τα ν η διατήρησ η το υ ελέγχο υ τη ς νήσου και η διαπαιδαγώγηση το υ α νήλικου Ερρί κου, νόμιμου Βασιλιά τη ς Κύπρου και συγ γ εν ο ύ ς τω ν Ιμπελέν. 0 διορισ μός ξένω ν αντιβασ ιλέω ν π αρέ καμπ τε το ν Ιωάννη Ιμπ ελέν, ο οποίος α σ κούσε από το 1227 κα θ ή κο ντα αντιβασ ι λ έα στην Κύπρο στο όνομα τη ς ανιψιάς το υ, βασίλισσας Α λίκης τη ς Ιερουσαλήμ, και το υ γιού τη ς, το υ νεα ρ ού Ερρίκου. Η εμ φ ύ λια σ ύρραξη μ ετα ξύ τω ν α ντιβα σ ιλέ ων τη ς Κύπρου και τω ν Ιμπ ελέν σ τιγμάτισ ε τη ν ιστορία το υ σ ταυροφ ορικού βασιλείου. Οι απ ώ λειες σε έμψ υχο υλικό ή τα ν σ ημα ν τικ έ ς αλλά η αναπλήρωση δυνάμεω ν ελά χιστη, καθώ ς οι π ερισ σ ότεροι Φ ράγκοι ιπ π ό τες αναζητούσ αν τη ν π ερ ιπ έτεια και τη δ ό ξα στα Βαλκάνια παρά σ την Παλαιστίνη, σ τερ ώ ντα ς το βασ ίλειο από έμ π ειρ ο υ ς πο λ εμ ισ τές. Η π ερ ίοδος 1229-1244 α π οτέλεσ ε «μαύρη» σελίδα σ την ιστορία το υ Βασιλεί ου τη ς Ιερουσαλήμ. Χ α ρ α κτη ρίσ τη κε από έλλειψ η δ ιο ικη τικ ή ς συνοχής και ο μοψ υ χίας μ ετα ξύ τω ν Φράγκων, σ ημ α το δό τησ ε δ ε τη ν αρχή το υ τέ λ ο υ ς για το δ ο κιμ α ζό μ ε νο βασίλειο, στο οποίο κυριάρχησ ε το κα θ εσ τώ ς τη ς λ εγ ά μ εν η ς «νόμιμης αναρ χίας» λόγω έλ λ ειψ η ς νόμιμου διαδόχου το υ θ ρ ό νο υ και παρουσίας πολλών επιφανώ ν διεκδικητώ ν. Μ ετά από α ρ κ ε τέ ς ενα λλα γές η λυσσα λέα σύγκρουση κ α τέ λ η ξε σε σ τρατιω τική νίκη τω ν Ιμπ ελέν (1230), οι οποίοι π ολιορ κώ ντας διαδοχικά τα μεγάλα κάστρα τη ς Κύπρου (Κ ερύνειας, Αγίου Ιλαρίωνα, Καντάρας) στα οποία είχαν κα τα φ ύ γει οι α ντιβα σ ιλείς το υ Φ ρειδερ ίκου κα τά φ ερ α ν να α π αλλαγούν από τη ν π ιεστική παρουσία το υ ς. Ο θ ρ ια μ β ευ τή ς Ιμπ ελέν α νέλα β ε πάλι τη διακυβ έρ νη σ η τη ς Κύπρου στο όνομα το υ 13χρονου Ερρίκου Λουζινιάν, αποκαθισ τώ ντας προσωρινά τη νομ ιμό τητα . Δ υσ τυ χώς για το υ ς Ιμπ ελέν ο επ ίμονος Φ ρειδ ερ ί κος είχε διορίσ ει ως ν έο αντιβασ ιλέα τη ς Κύπρου το ν Ριχάρδο Φ ιλαντζιέρι (ναπολιτάνικης καταγω γής), ο οποίος επ ικεφ α λή ς ι σχυρής δύναμης 5.000 ανδρώ ν και 600 ιππο τώ ν έσπ ευσε να απ οβιβαστεί σ την «επανασ τα τη μένη» Κύπρο το 1231. Θ ο ρ υ β η μ ένο ς αλλά έγκαιρα ειδ οπ οιη μένο ς από κατασ κό π ους το υ ο Ιω άννης σ υγκέντρω σ ε κάθε διαθέσ ιμο υπ ο τα κτικό το υ σ την Παλαιστίνη και έσπ ευσε να π ρο σ τα τεύ σ ει τη ν Κύπρο και το ν ανιψιό το υ πριν απ οβιβαστούν οι α υ το κ ρ α το ρ ικ ές δυνάμεις. Α ντιλα μ βα νό μενο ς τη δυσκολία τη ς κα τά λη ψ η ς τη ς νήσου ο Φ ιλαντζιέρι α ντέδ ρ α σε με ο ξυ δ έρ κεια . Αποφάσισε να π λήξει το υ ς Ιμπ ελέν στο κ έ ν τρ ο τη ς εξουσ ία ς το υ ς, σ την α φ ύλα κτη έδρ α το υ γενάρχη το υ ς, τη Β ηρυτό. Η ναυτική μοίρα το υ Φιλαν τζιέρ ι αναχώρησε βιαστικά από το νησί με άμεσο προορισμό τη ν α φ ύλα κτη πόλη (φ έ ουδο το υ Ιωάννη), τη ν οποία κ α τέλ α β ε με σχετική ευκο λία ε κ τό ς από τη ν ακρόπολή τη ς, όπου οχυρώ θηκαν οι ά ν δ ρ ες τη ς ο λι γ ο μ ελ ο ύ ς φ ρ ουρ ά ς τη ς. Π αράλληλα οι άν δ ρ ες το υ κα τέλα β α ν τη Σιδώνα και τη ν Τύ-


Εσ ω τερ ική άποψη από το τζ α μ ί το υ Αλ Ακσά σ τη ν Ιερ ο υ σ α λ ή μ . Ο χώ ρο ς ε ίχ ε δ ο θ ε ί τιμ η τικ ά σ το υ ς Ν α ϊτε ς από το ν Β αλδουίνο Β ’ το 1120. Το Τάγμα το ν χρ ησ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε μ έχ ρ ι το 11 8 7 ως γενικό α ρ χ η γ είο και χώ ρο υπ οδοχής. Τα μ εγ ά λ α υ π ό γειά το υ χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν το ω ς σ τά β λ ο ι.

ρο εδρ α ιώ νοντα ς τη ν ισχύ το υ στο βασί λειο. Η τα χ ύ τη τα αντίδρασ ης το υ Φιλαν τζιέρ ι και οι σ τρ α τιω τικές επ ιτυ χίες το υ θορ ύβησ α ν το υ ς υπόλοιπους βαρώνους. Ο ταν εκ είν ο ς σ υνάντησ ε το υ ς εκπροσώ πους τω ν ευ γενώ ν σ την Ακρα, απαίτησε τη δήμευσ η τη ς περιουσίας τω ν Ιμπελέν. Οι ευ γ εν είς , σ κανδαλισ μένοι από τη ν υ π έρ μ ε τρ η αλαζονεία και τη ν α δ ιάλλακτη στάση το υ, αποφάσισαν να σ τηρ ίξο υν ε κ νέου το υ ς Ιμπ ελέν, ε κ τό ς ελάχιστω ν εξαιρέσεω ν. Δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κε έτσ ι μία ορκισ μένη ε τα ι ρεία αστών και ευγενώ ν (κοινότητα ) η ο ποία σ τη ρ ίχ θ η κε σε μ έλη τη ς προϋπάρχουσας « Α δ ελφ ό τη τα ς το υ Αγίου Ανδρέα» και έγιν ε γνω στή ως "Κομούνα" ή "Κ οινότητα τη ς Α κρας" με η γ έτη και α ρ γό τερ α δήμαρχο το ν Ιμπελέν. Επί δύο χρόνια ο π ό λεμ ο ς μαινόταν στη Συρία και σ την Κύπρο, έω ς ό του το 1232 οι Ιμπ ελέν επ ικράτησ αν επί τω ν αντιπάλω ν το υ ς σ την αποφασιστική μάχη εκ παρατάξεω ς το υ Αγριδίου σ την Κύπρο. Οι η ττη μ έ ν ες α υ το κ ρ α το ρ ικ ές δ υνά μεις κα τέφ υ γα ν στο κάστρο τη ς Κ ερύνειας, το οποίο οι Ιμπ ελέν και οι σύμμαχοί το υ ς Γενοβέζοι κα τέλα β α ν το 1233 μ ετά από εν τα τικ ή π ολιορ κία, απω θώ ντας ορισ τικά τα σ τρ α τεύ μ α τα εισ βολής το υ Φ ιλαντζιέρι από τη ν Κύπρο. Ο η ττη μ έ ν ο ς αντιβασ ιλέας, εξα ν τλ η μ έν ο ς οι κονομικά και στρατιω τικά, απ οσ ύρθηκε σ την Τύρο, όπου δ ια τηρ ού σ ε αλώ βητο το α ρ χηγείο του. Από τη ν αρχή το υ εμφ υλίου π ολέμου τα δυσ άρεσ τα γ εγ ο ν ό τα παρακο

λουθούσ αν με ενδ ια φ έρ ο ν οι καρδινάλιοι τη ς Ρώμης, καθώ ς οι σχέσεις το υ πάπα με το ν Φ ρειδερ ίκο είχαν ε ξο μ α λ υ ν θ εί πρό σ φατα με απ οτέλεσ μα η Αγία Εδρα να έχει ά ρ ει το ν αφορισμό το υ Φ ρειδερ ίκου και να α π οδ έχετα ι το ν διορισμό το υ Φ ιλαντζιέρι ως νόμιμου αντιβασ ιλέα τη ς Κύπρου! Επι π ρό σ θ ετα τα δύο μεγάλα ιπποτικά τά γμ α τα (Ν αϊτες, Ιω αννίτες), σ εβ όμ ενα τη ν προσω ρινή εύνοια το υ πάπα προς το ν πράκτορα το υ Φ ρειδερίκου, διατήρησ αν τη ν ο υ δ ε τε ρ ό τη τά το υ ς ένα ν τι τ ω ν ' αντιμαχόμενω ν π λευρώ ν, αν και η γ εν ικ ό τερ η στάση το υ ς θ α μπορούσε να κρ ιθ εί μάλλον ως φιλική προς το υ ς Ιμπελέν. Μ έχρ ι το 1236 η Ρώμη ε ξα κο λο υ θ ο ύ σ ε να υπ οστηρίζει το ν Φιλαν τζιέρ ι κα τα δικά ζοντα ς τη ν εξέγ ερ σ η τω ν Ιμπελέν. Τον ίδιο χρόνο ο θ ά να το ς το υ γηραιού Ιμπ ελέν (λόγω πτώσης από άλογο) χ ε ιρ ο τέ ρ εψ ε τη διπλω ματική θέσ η τη ς ο ικογενεία ς του. Η απώλεια το υ πιο δ η μ ο φ ιλο ύ ς σ ταυ ρ οφ όρου ή τα ν δυσ βάσ τακτη δ ιό τι γενικά έχαιρε μ εγά λης εκτίμ η σ η ς στην Ευρώπη και α π οτελού σ ε τη ν επ ιτομή τη ς γα λλική ς ιπ π οσ ύνης σ τον Λίβανο. Οι π ο λ ιτικές κινή σεις το υ Ιωάννη σ την Π αλαιστίνη και οι σ τρ α τιω τικές π ρω τοβουλίες που ανελάμβανε ή τα ν α νάλογες βασιλικού ηγεμόνα, ενώ η π ροσω πικότητά το υ ή τα ν σεβαστή και από το υ ς μουσουλμάνους, οι οποίοι το ν θεω ρούσ αν αξιόπιστο σ υνομιλητή.

Η ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΝΑΒΑΡΑΣ Από το 1236 ως το 1239 οι αντίπ αλες χ ρισ τια νικές π α ρα τά ξεις διατήρησ αν τις δ υνά μεις το υ ς διαχω ρίζοντας τα όρια δρά σης και τις σ φαίρες επ ιρροής το υ ς. Η π ολυ μ ελ ή ς γαλλική ο ικο γένεια τω ν Ιμπ ελέν με ν έο αρχηγό το ν Μπαλιάν Γ δ ια τηρ ού σ ε το ν έλεγχ ο στις π όλεις Β ηρ υτό, Αρσούφ και Γιάφα, ενώ σ την π ρω τεύουσ α Ακρα οι Ιτα λοί έμπ οροι είχαν δ ημ ιο υρ γήσ ει ανταγω νι σ τικές σ υ ν τεχ ν ίες (Δ ήμους) που έλεγχα ν δ ιο ικη τικά το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τη ς πό λης. Η Τύρος α π οτελού σ ε έδρ α το υ Φιλαντζιέρ ι, η Ιερουσ αλήμ α νή κε τυπικά στον Φ ρειδερίκο, τα δε ιπποτικά τά γμ α τα δ ια τη ρούσαν δ ικ ές το υ ς ζώ νες επ ιρροής στα ό ρια τω ν κάστρω ν τα οποία είχαν κα τα σ κευ άσει σε ολόκληρη τη ν επ ικρ ά τεια τη ς Συ ρίας και τη ς Π αλαιστίνης. Ο νόμιμος βασι λ έα ς τη ς Ιερουσ αλήμ, Κ ονράδος, και ο νό μιμος αντιβασ ιλέας και παππούς το υ, Ιωάν ν η ς τη ς Β ριέννη ς, ή τα ν απασχολημένοι με τις σ υγκρούσ εις τη ς Ιταλίας (παπικοί ενα ν τίο ν αυτοκρατορικώ ν). Ετσι, ενώ στο τα ρ α γμ ένο Βασίλειο τη ς Ιερουσ αλήμ-Α κρας οι ιππ ότες α λ λ η λ ο εξο υ δ ετερ ώ ν ο ν τα ν , στο γ ειτο ν ικ ό διπλό Βασί λ ειο Αντιόχειας-Τρίπολης, όπου βασ ίλευε π λέον ο Β οη μ ού νδ ος Ε1, απόγονος γενιά ς Ν ορμανδώ ν π ολεμιστώ ν από τις π ρώ τες οι ο π οίες εποίκησαν τα αραβικά εδάφ η, επι κρ α τούσ ε νηνεμία . Ο Β οη μ ού νδ ος δ εν δ ιέ θ ε τ ε ο ύ τε τα σ τρα τιω τικά ο ύ τε τα διοικητι-

κά π ροσόντα για να δ ιεκδ ικήσ ει τη γενική αρχηγία τω ν φ ραγκικώ ν πό λεω ν, αν και κατά το π α ρ ελθ όν είχε απ οπ ειραθεί να επ έμ β ει στα δ ιο ι κητικά τη ς Κύπρου. Π αράλληλα σ την Αίγυπ το ο σ ουλτάνος Αλ Καμίλ είχε κ α τα φ έ ρ ει να εδραιώ σ ει τη ν κυριαρχία το υ ένα ν τι τω ν σ υγγενώ ν το υ τη ς μα κρ ινής Δαμασκού, κυ ρ ιεύ ο ν τα ς ε ύ κολα τη ν επ α να σ τα τη μένη πόλη το ν Ιανουάριο το υ 1238. Λίγους μή νες α ρ γό τερ α ο εξη ν τά χ ρ ο ν ο ς η γ έ τη ς απεβίωσε α φ ήνοντα ς ν έο κενό εξουσ ία ς στον αραβικό κόσμο. Η α π έραντη α υ το κρ α το ρ ία το υ α π ο τε λούσ ε π όθο πολλών φ ιλόδοξω ν δ ιεκδ ικη τώ ν και απλω νόταν από τη νότια Α ίγυπ το μέχρι τη βό ρεια Συ ρία και ανατολικά ως τα νερ ά το υ Ευφράτη. Ο κάτοχος μιας τέ το ια ς οικονομ ική ς και σ τρ α τιω τικής υπ ερδύναμης γ ινό τα ν ο απ όλυτος κυρίαρχος τη ς Μ έσης Ανατολής, έ χοντα ς τη δ υ ν α τό τη τα να μπορεί να απωθήσει ορισ τικά το υ ς ενο χ λ η τικο ύ ς Φ ράγκους που δ ια τη ρούσαν μόνο μια σ τενή λω ρίδα ε ύ φορης γ η ς και λιμανιώ ν στα παρά λια τη ς Συρίας και τη ς Παλαιστί νης. Στα μέσα το υ 1240, μ ετά από πολλά π ραξικοπ ήματα και δυνασ τι κές ενα λλα γές, κυ ρ ιό τερ ο ι δ ιεκδ ι κ η τέ ς τη ς αραβικής εξου σ ία ς παρέμ εινα ν σ την Αίγυπ το ο μιγάς π ρ εσ β ύ τερ ο ς γιο ς το υ Αλ Καμίλ, Σαλίχ Αγιούμπ (η μ η τέρ α το υ ή τα ν μαύρη), και ο θ ε ί ος το υ Σαλίχ Ισμαήλ, ν έο ς άρχοντας τη ς Δαμασκού και επικυρίαρχος τη ς Συρίας. Ανάμεσα σ τις π ερ ιο χές τω ν δύο η γετώ ν βρίσ κονταν διάσ π αρτες οι μικροσκοπ ικές η γ εμ ο ν ίες τω ν σταυροφόρων. Σ η μα ντική α ραβική δύναμη απ οτελούσ ε επίσης το βα σίλειο το υ Αν Νασίρ, που π ερ ιελά μβα νε τμ ή μ α τα τη ς Π αλαιστίνης και τη ς Υπεριορδανίας. Ο Νασίρ ή τα ν ε ξά δ ελ φ ο ς το υ Αγιούμπ και υ π ο τελή ς το υ σ ουλτάνου τη ς Αι γύπ του. Η π εριοχή μασ τιζόταν από τις σφο δ ρ ές επ ιδ ρ ο μ ές άτακτω ν Χοράσμιων Τούρ κων οι οποίοι ε π ιτίθ εν το στα χωριά τη ς Α ρμ ενία ς και τη ς βόρειας Συρίας προκαλών τα ς πανικό και αναστάτωση σ του ς η γ εμ ό ν ες τω ν μεγάλω ν πόλεων. Πιο ανατολικά οι Σ ελτζο ύ κο ι Τούρκοι απ οτελούσ αν πάντα υ πολογίσιμη εχθ ρ ικ ή δύναμη για τις η γ εμ ο ν ίες τη ς Συρίας, ενώ μ εγ α λ ύ τερ ο κίνδυνο όλων απ οτελούσ αν οι ο ρ δ ές τω ν Μ ογγόλων, που απειλούσαν να εξα φ α νίσ ου ν κά θ ε μουσ ουλμανικό και χρισ τιανικό βασίλειο στο πέρασμά τους. Από το καλοκαίρι το υ 1239 ο πάπας Γρηγόριος, ανήσ υχος για το ν κλιμα κού μενο εμφ ύλιο, α ναζήτησ ε ν έ ε ς ενισ χύσ εις για τη δ οκιμ α ζό μενη Π αλαιστίνη. Α λλω σ τε η δ ε κάχρονη σ υνθήκη ειρ ή ν η ς που είχ ε υπο γράψ ει ο Φ ρ ειδ ερ ίκο ς με το ν Αλ Καμίλ έ φ θ α νε σ το τέ λ ο ς τη ς και απ ειλητικά σ ύννε

Οι σ τρ α τιώ τε ς μ ια ς ο χυ ρ ω μένη ς πόλης επ ιχειρ ο ύ ν έ ξο δ ο εψ ο ρ μ ώ ν τα ς κ α τά των π ολιο ρκητώ ν τ ο υ ς . Κ α τά τη δ ιά ρ κ εια του εμ φ υ λ ίο υ π ολέμου μ ε τ α ξ ύ των Ιμ π ελέν και τω ν α υ το κ ρ α το ρ ικ ώ ν δυνάμεω ν σ τη ν Κύπρο και σ τη Σ υ ρ ία τ έ τ ο ιε ς α ψ ιμ α χ ίες επ αναλήφ Θ ηκαν π ολλές φ ο ρ ές μ ε στόχο τη ν ανάληψ η τη ς φ ρ α γ κ ικ ή ς η γ εσ ία ς (σ ελίδα από το γα λλικό χ ειρ ό γ ρ α φ ο του 15ου αιώνα "Les Livres des H istoires dou C om m encem ent dou M o n d e “).

φα π ολέμου σ υ γκεντρ ώ νο ντα ν πάνω από το βασίλειο. Ο πάπας σ χεδίαζε να οργανώ σει μία επ ιβλητική δύναμη σ ταυροφόρω ν υπό τη διοίκηση τω ν μεγα λύτερ ω ν Ευρω παίων βασιλέω ν (Αγγλίας, Γαλλίας, Ισπα νίας, Π ορτογαλίας), όμω ς σ υνάντησ ε α ρ νη τικ ό κλίμα και η έκκλησ ή το υ εισ α κούσ τηκε μόνο από το ν κόμη Τιβάλδο (ή Θ εοβά λδ ο ή Τιμπώ) τη ς Κομπανίας, ο οποίος πρόσφατα είχε α να κη ρ υ χ θ εί βασ ιλέας το υ κρατιδίου τη ς Ν αβάρας στα σύνορα Γαλλίας-Ισπανίας. Ο Τιβάλδος ή τα ν υπέρμαχος τη ς κα θολικής πίστης και είχε εκκα θ α ρ ίσ ει π ολλούς α ιρε τικ ο ύ ς κατά τις α ιμ α τη ρ ές εκ σ τρ α τείες ε να ντίον τω ν «Καθαρών» τη ς νότια ς Γαλ λίας. Η ταν π ρο σ εκτικός σ τρα τηγός, όμως δ εν είχε δ ιο ρ α τικ ό τη τα και πυγμή, δηλαδή δύο από τα βασ ικότερα π ροσόντα ενό ς μ ε γάλου η γέτη . Μαζί με το ν Τιβάλδο αποβιβάστηκαν

σ την Π αλαιστίνη μ ερ ικο ί από το υ ς πιο διάσ ημους ιππ ότες τη ς Γαλ λίας, όπως ο Ο ύγος Δ', δούκα ς τη ς Β ουργουνδίας, ο κό μ η ς Ερρίκος το υ Μπαρ, ο κό μη ς τη ς Β ρ ετά ν η ς Πιέρ Μ ω κλέρ και ο Ριχάρδος το υ Μπωμόν, ά ν δ ρ ες που α να ζη τού σαν π ερ ιπ έτεια και νέα π λούτη στη «Γη τη ς Επαγγελίας». Η συνολική δύναμή το υ ς α π ο τελ είτο από 1.200 περίπου ιπ π ότες και 9.000 π εζούς σ τρα τιώ τες. Η επ ιβλητική νηοπ ο μπή έφ θ α σ ε σ την Α κρα μ ετά από α ρ κ ε τές θαλάσ σ ιες σ υμ φ ο ρές το φθινόπω ρο το υ 1239, προκαλών τα ς ενθουσ ιασ μό σ τους π ο λίτες τη ς σ ημαιοσ τολισ μένης πόλης. Η άφ ιξη τη ς σ τα υ ρο φ ο ρική ς δύνα μης συνέπ εσε με τη ν παράδοση τη ς Ιερουσ αλήμ μ ετά από π ολιορ κία ενό ς μήνα στις δ υνά μεις το υ Αν Νασίρ, επικυρίαρχου τη ς Υπεριορδανίας. Η επίθεσ η κατά τη ς π όλης ή τα ν α να μενόμ ενη. Ο θ ρ ια μ β ευ τή ς Νασίρ επ έτρ εψ ε σ τους χ ρ ι σ τιανούς να τη ν εκκενώ σ ουν ε ιρ η νικά, όμω ς το κα θεσ τώ ς α ν εξιθ ρ η σκίας που είχε εδρ α ιω θ εί επί βασι λ εία ς Φ ρειδερ ίκου-Κ αμίλ α π ο τε λούσε παρελθόν. Θ ο ρ υ β η μ ένο ς από τις ν έ ε ς ε ξε λ ίξ ε ις ο Τιβάλδος σ υγκάλεσ ε το ανώ τατο σ τρα τιω τικό Σ υμβούλιο το υ βασιλείου, στο οποίο σ υ μ μ ε τείχ α ν οι μάγισ τροι τω ν ιπποτικών τα γμάτω ν, ο επίσκοπος τη ς Ακρας, ο π ατριάρχης τη ς Ιερουσ αλήμ και ο κόμης τη ς Γιάφας Β ά λτερ τη ς Β ριέννη ς. Ο Βάλτε ρ ή τα ν ανιψιός το υ παλαιού βασιλέα τη ς Ιερουσ αλήμ Ιωάννη τη ς Β ρ ιένν η ς και είχε ν υ μ φ ε υ θ εί τη ν α δελφ ή το υ βασιλιά Ερρί κου Λ ουζινιάν τη ς Κύπρου, με συνέπεια να θ εω ρ είτα ι μία από τις πιο σ ημ α ντικές ν έε ς μ ο ρ φ ές το υ βασιλείου. Το Σ υμβούλιο α ν τι μετώ π ιζε ένα σ ημαντικό δίλημμα: να δρά σει σ τον νότο ενα ν τίο ν τω ν αιγυπτιακώ ν μονάδω ν που βρίσ κονταν α ν επ τυ γμ έν ες σ την περιοχή τη ς Γάζας με α ν τικειμ ενικό σκοπό τη ν ενίσχυση και τη ν οχύρωση τη ς συνοριακής π όλης Ασκαλώνας ή να επ ιτε θ ε ί ανατολικά κατά τω ν Αράβων τη ς Δ αμα σκού, οι οποίοι θ εω ρ ο ύ ν το παραδοσιακοί σύμμαχοι το υ βασιλείου. Τελικά αποφασίσ τη κε η επίθεσ η κατά τω ν θ εω ρ η τικά υπο δ εέσ τερ ω ν αιγυπτιακώ ν δυνάμεω ν, τις ο π οίες διοικούσ ε ο Αλ Αδίλ, θηλυπ ρεπ ής α δ ελ φ ό ς το υ Σαλίχ Αγιούμπ. Ο νεα ρ ός πρί γκιπας κα τείχ ε προσωρινά τη ν εξουσ ία σ την Α ίγυπ το εκ μ ε τα λ λ ευ ό μ εν ο ς τη ν α πουσία το υ αδ ελφ ο ύ το υ στη Δαμασκό. Δ υστυχώ ς η π λειοψ ηφ ία τω ν νέω ν σ ταυροφόρω ν διακρινόταν από μία επιπόλαιη συμπεριφορά, που δ εν οδηγούσ ε στη μ εθ ο δ ική χάραξη μιας σ τρ α τη γική ς με σ τό χο τη ν εξο υ δ ετέρ ω σ η τω ν αραβικώ ν δυνά μεων. Κατά τη διάρκεια τη ς επ ιχείρησ ης οι π ολεμ οχα ρ είς νέο ι «π ροσ κυνητές», γόνοι μεγάλω ν και διάσημων ο ικογενειώ ν τη ς ΔύΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

34 * 1

σης, δ εν σ υμμορφ ώ νονταν με τις δ ια τα γές το υ σ χετικά δ ια τα κτικο ύ βασιλιά Τιβάλδου και το υ επ ιτελείο υ το υ. Οι σ υνέπ ειες τη ς ανυπ ακοής ή τα ν ο δ υ ν η ρ ές για τη ν τύ χ η το υ σ τρ α τεύ μ α το ς και τη διατήρησ η τη ς συνοχής το υ. Διαρκώ ς ο μ ά δ ες ιππο τώ ν με το υ ς π ιστούς σ ερ γέν το υ ς το υ ς αποσπώντο από τη ν κύρια σ τρα τιά αναζητώ ντα ς εχθ ρ ική λεία υπό τη μορφή μικρώ ν μουσ ουλμανι κών αποσπασμάτων και εφ ο διοπ ο μπών. Σκοπός τέτο ιω ν ανταγω νισ τι κών επιδρομώ ν ή τα ν η δημιουργία φ ή μ ης, η α π όδειξη τη ς μ α χ η τικό τη τα ς τω ν νεαρώ ν κυρίω ς π ολεμιστώ ν και η βίαιη εκτόνω σ η το υ προσωπι κού εγω ισμού κά θ ε ιππότη και τω ν ακολούθω ν το υ ένα ν τι τω ν «υπ οδε έσ τερω ν» απίστων. Παρά τη ν άγνοια τη ς ε υ ρ ύ τε ρ η ς π ερ ιο χής οι «ανήσυ χοι» Γάλλοι ε υ γ εν ε ίς α ρ νο ύντο να κατανοήσ ουν τις ν ο υ θ εσ ίες το υ Τιβάλδου, τω ν τα γμ α τικώ ν και τω ν άλ λων εποίκω ν σ χετικά με το υ ς κινδύ νου ς που δ ιέτρ εχ α ν σε περίπτωση κατά τη ν οποία αιφ νιδιάζονταν από α ρ α βικές π εριπόλους. Σε μία ασ υντόνισ τη επιδρομή πλησίον τη ς Γιάφας ο κό μη ς τη ς Β ρ ετά ν η ς τρ α υ μ α τίσ τη κ ε σοβαρά, όμω ς το εγχ είρ η μ ά το υ σ τέφ θ η κ ε από επιτυχία: α π έκτησ ε πλούσια λεία π ροκαλώ ντας ζήλια σ τους άσπονδους σ υντρ όφ ου ς του. Μία ομάδα ευγενώ ν στην οποία π ρω τοστατούσ αν ο δούκα ς τη ς Β ουργουνδίας και ο κό μη ς το υ Μπαρ, απο φάσισε να μ ιμ η θ εί τη ν επ ιτυχία το υ συμπο λεμ ισ τή το υ ς. Την απόπειρά το υ ς στήριζαν και οι δύο αντιβασ ιλείς, ο Μπαλιάν τη ς Σιδώνας και ο Ο δος το υ Μ ονπ ελιάρ, οι οποίοι, χολω μένοι επ ειδή είχαν χάσει τη ν σ τρα τιω τική π ρω το κα θ εδ ρία το υ ς από το ν « ξέ νο» Τιβάλδο, αναζητούσ αν διαρκώ ς α φ ορ μ ές για να π ροκαλέσ ουν εσ ω τερικά δ ιο ικη τικά π ροβλήματα. Οι ευ γ εν είς είχαν πληροφ ο ρ η θ εί από κατασκόπ ους πως σε μικρή απόσταση στα περίχωρα τη ς Γάζας είχ ε εντοπ ισ θεί αιγυπ τιακή δύναμη 1.000 π ερί που ανδρώ ν με επ ικεφ α λή ς το ν εμίρη Ρουκν α ντίν. Ε νθουσ ιασ μένοι οι Γάλλοι ε υ γ ε νείς σχημάτισαν πρόχειρα ένα απόσπασμα 2.000 ανδρώ ν ενισ χυμ ένο με λόχους βαλλισ τροφόρω ν και αποφάσισαν να επ ιτεθ ο ύ ν κατά τω ν εχθ ρικώ ν θέσεων. Ο ταν ο Τιβάλδος α ν τιλ ή φ θ η κε τις προ θ έσ εις το υ ς, προσπάθησε με τη ν υποστή ριξη τω ν τα γμ ά τω ν να το υ ς απ οτρέψ ει. Δυ στυχώ ς το ν αγνόησαν επ ιδεικτικά. Στηριζόμ ενοι σ την ισοτιμία το υ ς με το ν Τιβάλδο σι επ α να σ τα τημένοι ά ρ χο ν τες παρέκαμψ αν π ροσβλητικά τη ν εξουσ ία το υ και αναχώρη σαν με προορισμό τη Γάζα, προσπερνώ ντας τη ν Ασκαλώνα και εισ βά λλοντα ς σαν λεπ ί δα στην «καρδιά» τω ν εχθρικώ ν θέσεων. Οπως ή τα ν α να μενόμ ενο, η προώθησή το υ ς εντο π ίσ τη κε από το υ ς Α ιγυπ τίους ανι χ ν ευ τές . Σύντομα, ό τα ν το απόσπασμα


Τουρκομάνοι ιπ πείς ε π ιτίθ ε ν τα ι σ ε κ ά σ τρ ο των Ιω αννιτώ ν ιπποτών. Ο ι π ο λ εμ ισ τές το υ Ισλάμ ή τα ν έμ π ειρ ο ι και εξο π λ ισ μ έν ο ι μ ε λό γχ ες , τό ξ α και σπ αθιά . Τα μ εγ ά λ α κ ά σ τρ α τω ν Φ ράγκω ν α π ο τελο ύ σ α ν νη σ ίδες α σ ψ α λ εία ς που δύσ κολα κ υ ρ ιεύ ο ντα ν, εκ τό ς αν οι π ο λ ιο ρ κ η τές δ ιέ θ ε τ α ν επ ά ρ κεια π ολιο ρκητικώ ν μηχανών. Η Ασκαλώ να κ α τα κ τή θ η κ ε από τις α ιγ υ π τια κ έ ς δ υ ν ά μ εις το υ Α γιούμπ το 1247, ό τα ν οι Α ιγύ π τιο ι κ α τα σ κ εύ α σ α ν π ο λιο ρ κ η τικ ο ύ ς κ ρ ιο ύ ς και ά λ λ ες μ η χ α νές εκ μ ε τα λ λ ε υ ό μ ε ν ο ι τα ξύλινα σκαριά μ ια ς νηοπομπής το υ ς που είχ ε εξω κ είλ ει από τα μ ανια σ μένα κ ύ μ α τα .

σ τρ α τοπ έδ ευ σ ε για να γευ μα τίσ ει, π ερικυκλώ θηκε υπό το πέπλο τη ς νύ κ τα ς από υ π έρ τερ ες δ υνά μεις σ φ ενδ ονη τώ ν, το ξο τώ ν και έφιππων Αιγυπτίω ν που π λημμύρισαν το υ ς γ ειτο ν ικ ο ύ ς α μ μό λο φ ο υς σαν αρπακτικά τα οποία είχαν μ υρ ισ τεί ν εκ ρ ό θ ή ρ α μα! Η μάχη ξεκ ίν η σ ε αιφνιδιασ τικά τις νυ κτερ ιν έ ς ώ ρες με καταιγισ μό βολών σε βά ρος τω ν Φράγκων, κατά τη διάρκεια το υ ο ποίου οι χρισ τιανοί βα λλισ τροφ όροι κατάφ ερ α ν προσωρινά να αναχαιτίσουν τις αρα β ικ ές ο ρ δ ές αλλά σ ύντομα έμ ειν α ν χωρίς βέλη. Για να σω θεί από τις σ υ νεχιζό μενες β ο λ ές το ιππικό τω ν Φ ράγκων α να π τύχθηκε σε ένα σ τενό πέρασμα μ ετα ξύ τω ν α μ μό λο φων τη ς π εριοχής και με επ αναλαμβανόμε νες εφ ό δ ο υ ς επ ιχείρησ ε να διασπάσει το ν ασ φ υκτικό αιγυπ τιακό κλοιό. Η προσπάθεια απ έτυχε και μοιραία το αίμα το υ ς πότισε τη ν άμμο τη ς ερή μο υ. Σταδιακά η σύγχυση

απλω νόταν στις κα ρ διές τω ν Φρά γκων, οι οποίοι συνεχώ ς θανα τώ νο νταν. Ωστόσο ε κ μ ε τα λ λ ευ ό μ εν ο ι τη σ τεν ό τη τα το υ π εδίου μάχης δ ια τη ρούσαν ένα τοπ ικό π λεο ν έκτη μ α σ τις μάχες σώμα με σώμα και δ ια μ έ λιζαν το υ ς Α ραβες. Η άφ ιξη το υ αιγυπ τιακού ιππικού έ γ ε ιρ ε τη ν πλάστιγγα υπέρ τω ν Αι γυπτίων. Οι ιππείς εφ όρμησ α ν κατά τω ν ιπποτών και μ ετά από μία σύ ντο μ η συμπλοκή προσποιήθηκαν ό τι υποχωρούν. Α υτό δ εν θ α εξαπατο ύ σ ε το υ ς έμ π ειρ ο υ ς επ ο ίκου ς αλ λά εξα π ά τησ ε το υ ς ά π ειρους Γάλ λου ς που νόμισαν ό τι νικούν. Ε νθου σιασμένοι οι τε λ ε υ τα ίο ι κα τεδίω ξα ν σ την ανοικτή πεδιάδα το υ ς μου σουλμάνους ιππείς, εγκα τα λείπ ον τα ς τη ν ασφάλεια τη ς στενωπού και κα τα δικά ζοντα ς έτσ ι το υ ς εα υ το ύ ς το υ ς σε θ άνατο. Η επίθεσ η εξα σ θ ένη σ ε γρήγορα, καθώ ς τα βα ριά α ρματω μένα άλογα δ εν μπορού σαν να καλπάσουν στη βαθιά άμμο, και σι σαστισμένοι ιππ ότες ε ξο ν τώ θ η κα ν δ εχ ό μ ενο ι ισχυρές επ ιθέσ εις από π εζούς και ιππείς σε κά θ ε π λευ ρό το υ ς . Ελάχιστοι σώθηκαν, μ ετα ξύ αυτώ ν ο δούκα ς τη ς Β ουρ γουν δίας και ο Β ά λτερ τη ς Β ριέννη ς. Ο κό μη ς το υ Μπαρ θ α να τώ θ η κ ε και οι υπόλοιποι αιχμαλω τίστηκαν και φ υ λα κίσ τηκαν στα ανήλιαγα μπ ουντρούμια το υ Καϊρου. Η ανέλπιστη κατοχή ομήρω ν και η απειλή τη ς σφαγής το υ ς σε περίπτω ση που οι χρισ τιανοί επ εδίω καν να εισ βά λουν σε αιγυπ τιακά εδά φ η, δ ιευκόλυ να ν το υ ς Α ρα βες, που απ οκτούσ αν έτσ ι ένα σο βαρό μέσο π ίεσης σε βάρος το υ Τιβάλδου. Μ ετά τα τρ α γικά γ εγ ο ν ό τα το υπόλοιπο σ τρ ά τευ μ α οπισθοχώρησε πάλι προς τη ν α σ φάλεια τω ν τειχώ ν τη ς Α κρας, προκαλώ ν τα ς θ υ μ ό και αγανάκτηση σ του ς χω ρικούς το υ νότου. Οι σ ταυροφ όροι συνέχισαν τη ν π ορεία το υ ς προς βορρά και σ τρα τοπ έδ ευ σαν σ την περιοχή τη ς λίμ ν η ς Σ εφορίας, αιφ νιδιάζοντας με τη ν παρουσία το υ ς το ν η γεμό να τη ς Δαμασκού Ισμαήλ. Φ οβ ού με νος διπλό κτύπ ημα από το ν Τιβάλδο και το υ ς Α ιγυπ τίους, με το υ ς οπ οίους ήδη δια τη ρ ο ύ σ ε ε χ θ ρ ικ ές σχέσεις, ο Ισμαήλ προ σπάθησε να δ ελ εά σ ει το υ ς χρισ τιανούς π ρο σ φ έρ οντα ς συμμαχία. Για να βεβαιώ σει το ν Τιβάλδο για τις ειλ ικρ ιν είς π ροθέσ εις το υ π ρ ο σ έφ ερ ε σ τους Φ ράγκους ως από δ ειξη φιλίας π όλεις τη ς Γαλιλαίος και τη Ν αζαρέτ, επ έσ τρ εψ ε δε σ του ς Ν α ϊτες το κάστρο Σ α φ έν τ και το κάστρο Μπωφόρ. Τα γ εγ ο ν ό τα ή τα ν σ υγκλονιστικά, καθώ ς ο Τιβά λδος χωρίς σ τρα τιω τικά επ ιτεύ γ μ α τα κα τό ρ θ ω νε να κερ δ ίζει εδάφ η λόγω το υ αρα βικού εμφ υλίου . Οι δ ιπ λω ματικές επ ιτυ χίες το υ Τιβάλδου και τω ν Ναϊτών ενόχλησ αν το υ ς Ιω αννίτες, οι οποίοι ως αντισ τάθμισμα προχώρησαν σε ξεχω ρ ισ τές δια π ρα γμα τεύ σεις με το υ ς Α ιγυπ τίους! Ο σ ουλτάνος Αγι ούμπ δ εσ μ εύ θ η κ ε να α π ελευ θερ ώ σ ει ό-

λους το υ ς αιχμαλώ τους ε υ γ εν ε ίς και να ε π ιτρέψ ει τη ν οχύρωση τη ς Ασκαλώνας εφ ό σον ο μάγισ τρος τω ν Ιω αννιτώ ν εξασ φ άλιζε τη ν ο υ δ ε τε ρ ό τη τα τω ν χριστιανώ ν στη συ νεχ ιζό μ ενη διαμάχη μ ετα ξύ Δαμασκού και Καϊρου. Για άλλη μια φορά δ εν υπήρχε στο βασίλειο ενιαία εξω τερ ική π ολιτική. Αυτό προκαλούσε ασ τά θεια σε σχέση με τις συν θ ή κ ε ς που επιτύγχαναν ξεχω ριστά οι διά φ ο ρ ες π α ρα τά ξεις και π ρακτικά κανένας δ εν τηρούσ ε!

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΖΑΣ (ΛΑ ΦΟΡΜΠΙ) Η σ ταυροφ ορία το υ Τιβάλδου, παρά τη σ τρα τιω τική π ανω λεθρία τω ν ιπποτών, είχε τελ ικ ά σ τεφ θ ε ί από διπλωματική επιτυχία. Το ταλαιπ ω ρημένο βασίλειο είχ ε ανακτήσ ει σ ημ α ντικές εκτά σ εις, κάστρα και π όλεις και σπουδαίοι αιχμάλω τοι ιππ ότες είχαν αφ ε θ ε ί ελ ε ύ θ ερ ο ι. Το 1240 ο Τιβάλδος ανα χώρησε από τη ν Π αλαιστίνη προσφέρον τα ς τη ν ηγεσία τω ν Φράγκων σε έναν και νούργιο σ ταυροφόρο, το ν κόμη Ριχάρδο τη ς Κ ορνουάλης, α δ ελφ ό το υ βασιλιά τη ς Αγγλίας και κουνιάδο το υ Φ ρειδερίκου. Ε κμ ετα λ λ ευ ό μ εν ο ς τις π ο λ ιτικές σ υγκυ ρ ίες ο Ριχάρδος α νέκτησ ε τη ν περιοχή τη ς Γαλιλαίος μαζί με τη ν π ρω τεύουσ ά τη ς, τη ν πόλη Τιβεριάδα, και τα κάστρα το υ Μπελβουάρ και το υ ό ρο υς Θαβώρ. Το 1241, ε υ χα ρισ τημένος από τα επ ιτεύ γ μ α τα τη ς σ τα υροφ ορίας το υ, αναχώρησε για τη ν Ευ ρώπη α φ ή νο ντα ς το βασίλειο σε κα τάσ τα ση αναρχίας. Παρά τις ν έε ς επ ιτυ χίες το τρ ο μ ερ ό μίσος μ ετα ξύ Ιμπ ελέν και Φιλαντζιέρ ι δ ιε τη ρ ε ίτο και έτσ ι δ ημ ιο υρ γού ντο διαρκώ ς εσ ω τερικά π ροβλήματα στο βασί λειο. Π αράλληλα ο ν έο ς α νοικτός ανταγω νισμός μ ετα ξύ Ναϊτών και Ιω αννιτώ ν προ καλούσε επ ιπ ρ όσ θ ετο υς τρ ιγ μ ο ύ ς στα σα θρά θ εμ έλ ια το υ βασιλείου. Το 1242 οι ιπ π ό τες το υ Ναού βεβήλω σαν εκκλ η σ ίες τω ν Τευτόνω ν και π ερικύκλω σ αν το α ρχηγείο τω ν Ιω αννιτώ ν σ την Ακρα. Ενας π ρω τοφ α νής εμ φ ύ λ ιο ς είχε ξεσπάσει και σ φ ο δρ ές ο δομα χίες εκτυ λίσ σ οντα ν στις μ εγ ά λ ες πό λ εις μ ετα ξύ τω ν οπαδών τω ν δύο μεγάλω ν ταγμάτων. Οι Ν α ϊτες στήριζαν τη ν ε ξω τε ρ ι κή π ολιτική το υ ς στη συμμαχία το υ ς με τη Δαμασκό και τη ν εσ ω τερική π ολιτική το υ ς στη σ τήρ ιξη τη ς πριγκίπισσας Αλίκης, ενώ οι α ντίζηλοί το υ ς Ιω αννίτες είχαν ως πρω ταρχικό σκοπό τη ν υποστήριξη το υ Αγιούμπ τη ς Α ιγύπ του και π αράλληλα είχαν συμ μαχήσει άτυπα με το ν Φ ιλαντζιέρι! Τον ίδιο χρόνο οι Ν αϊτες, σ υνεχίζοντας τις επ ιχειρήσ εις το υ ς σ τον νότο, εφ ό ρμ ησαν κατά τη ς σ υνοριακής π όλης Χεβρώ νας, νοτίω ς τη ς Β η θ λ εέμ , που βρισ κόταν υπό τη ν επικυριαρχία το υ Αν Νασίρ. Η α ντίδ ρ α ση το υ Αραβα η γεμό να ή τα ν άμεση. Ανέ π τυ ξε τις δ υνά μεις το υ στα περίχωρα τη ς Ιερουσ αλήμ εμπ οδ ίζοντα ς το υ ς χρισ τια νούς π ρ ο σ κυνητές να π ροσ έλθουν στην πόλη χωρίς τη ν καταβολή φόρου. Θεω ρώ ν τα ς το υ ς εα υ το ύ ς το υ ς π ρο σ τά τες τω ν

Εικόνα κάτω από το μ ο να σ τή ρ ι τω ν Ιω αννιτώ ν σ τη ν Α κρα. Μ ε τά τη ν ή τ τ α σ το Χ α τίν και την απ ώ λεια τη ς Ιερ ο υ σ α λ ή μ η πόλη έ γ ιν ε η νέα μ ε γ ά λ η π ρω τεύουσ α το υ φ ρ α γκ ικο ύ βασ ιλείου, έω ς ό το υ κ υ ρ ιε ύ τη κ ε ο ρ ισ τικ ά από το υ ς Μ α μ ελ ο ύ κ ο υ ς το 1291. Το μ ε γ α λ ύ τε ρ ο τμ ή μ α του α ρ χ η γ είο υ τω ν ιπποτών το υ Ξενώ να (Ιω α ν ν ίτες ) σ τη ν Α κρ α α π ο τέλ εσ ε α ν τικ είμ εν ο ανασκαφώ ν μ έ χ ρ ι να α π ο κ α τα σ τα & εί σ τη ν αρχική εντυπ ω σ ια κή όψη το υ .

π ροσκυνητώ ν οι Ν αϊτες, ως αντίποινα, πο λιόρκησ αν τη ν πόλη Ναμπλούς και έσφ α ξαν αδιακρίτω ς Α ρα βες και χρισ τιανούς πο λ ίτες , ενώ βεβήλω σαν και το τζαμί τη ς πό λης. Η επίθεσ η επ ιβεβαίω νε τη ν άρνηση τω ν ιπποτο-καλόγερω ν το υ Ναού να δ ε χ θ ο ύ ν ως νόμιμη οπ οιαδήποτε σ υνθήκη με το ν Αγιούμπ και το ν ανιψιό το υ Αν Νασίρ. Η αντίσ τρο φ η μέτρησ η για τη ν τε λ ικ ή σύ γκρουσ η άρχιζε και οι π ρο οπ τικές ή τα ν κα ταφ ανώ ς σε βάρος τω ν σταυροφόρων. Εναν χρόνο α ρ γό τερ α η φ α τρία τω ν Ιμπ ελέν κα τά φ ερ ε να αποσπάσει τη ν Τύρο από το ν Φ ιλαντζιέρι, τε ρ μ α τίζο ν τα ς ορισ τι κά τη μακροχρόνια σ ύρραξη μ ετα ξύ α υ το κρατορικώ ν και βαρώνων. Ο μισ ητός Φιλαν τζιέρ ι εξο ρ ίσ τη κ ε και φ θ ά ν ο ν τα ς στην Ιταλία φ υ λα κίσ τηκε. Το φ έο υ δ ο τη ς Τύρου δ ό θ η κ ε σ τον σ υγγενή τω ν Ιμπ ελέν, Φίλιπ πο το υ Μ ονφόρ. Δυστυχώ ς η π ολυπ όθητη ειρ ήνη δ εν επ ρ ό κ ειτο να δια ρ κέσ ει πολύ στο βασίλειο. Νέα γεγ ο ν ό τα είχαν δ ρ ο μ ο λ ο γη θ εί, με βάση τα οποία οι Φ ράγκοι θα έπ ρεπε να επ ιλ έξο υ ν τρόπ ο αντίδρασ ης, με πιθανό κόσ τος τη ν κατασ τροφ ή το υ βασι λείο υ το υς. Προσωρινά οι Ν α ϊτες βρίσ κοντα ν σε προνομιακή θέσ η, καθώ ς λόγω έλλ ειψ η ς ι κανής ηγεσ ίας είχαν αναλάβει μόνοι το υ ς τις διαπ ρα γματεύσ εις με τη ν ηγεσία τη ς Δαμασκού και το υ ς υπόλοιπους Α ρα βες η γ εμ ό ν ες. Ο ταν ο Αν Νασίρ και ο σ ουλτάνος συνεπλάκησαν για π ολιτικού ς λόγους, οι Ν α ϊτες προσέγγισαν το ν πρώ το ε κ νέου και με μεγάλη δ εξιο τεχ ν ία κα τά φ ερ α ν να το ν π είσουν να το υ ς παραδώσει πάλι τη ν π ολυ π όθ ητη πόλη, τη ν οποία α νέλαβα ν να ο χυ ρώσουν μόνοι το υ ς. Την άνοιξη το υ 1244 η

διαμάχη μ ετα ξύ το υ Ισμαήλ τη ς Δαμασκού και το υ Αγιούμπ τη ς Α ιγύπ του βρισκόταν στο απόγειό τη ς. Σ το π λευρ ό το υ άρχοντα Ισμαήλ είχαν τα χ θ εί και άλλοι, μ ικ ρ ό τερ η ς ε μ β έ λ εια ς πολέμαρχοι τω ν Αράβων, όπως ο η γεμ ό να ς τη ς Χ ομς (Εμεσας) Αλ Μανσούρ Ιμπραήμ. Ο Αν Νασίρ το υ Κέρακ δ ια τη ρ ο ύ σε ακόμα μία επ α μφ οτερ ίζουσ α στάση. Σ τη ν αντίπ ερα ό χθη ο Αγιούμπ είχε συμμα χήσ ει με το υ ς Χοράσμιους Τούρκους, οι ο ποίοι από καιρό είχαν εγκα τα σ τήσ ει το σ τρα τόπ εδ ό το υ ς σ τον βορρά, στην ύπαι θ ρ ο τη ς Εδεσσας. Το καλοκαίρι το υ 1244 ο Αγιούμπ δ ιέ τα ξε το υ ς Χοράσμιους να ε ξ α πολύσουν επ ιθέσ εις σε ολόκληρη τη Συρία και τη ν Παλαιστίνη με στόχο να μειώ σει τη ν ισχύ τη ς Δαμασκού και τω ν απείθαρχω ν Φράγκων. Οι ο ρ δ ές τω ν Τούρκων (10.000 ά νδρ ες) ξεχ ύ θ η κ α ν στα χωριά τη ς Παλαι σ τίνη ς π ροκαλώ ντας πανικό και τρ ό μ ο σ τους ανυπεράσπιστους κα το ίκο υ ς τη ς χώ ρας. Λ εηλάτησ α ν και έκαψ αν μ ικρ ές πό λεις, κα τέσ τρ εψ α ν τη ν Τιβεριάδα και κατε υ θ ύ ν θ η κ α ν νότια σ τρ εφ ό μ εν ο ι ενα ν τίο ν τη ς Ιερουσ αλήμ και αγνοώ ντας τη Δ αμα σκό. Η Ιερουσ αλήμ π εριβαλλόταν από τείχ η σ υνολικού μήκο υ ς τριώ ν περίπου χ ιλ ιο μ έ τρων. Την υπερασπίζονταν ελά χισ τες δυνά μ εις τα γμ α τικώ ν ιπποτών, που δ εν μπ όρε σαν να εμπ οδίσ ουν το υ ς Χ οράσ μιους να ει σβάλουν. Τα στίφη τω ν Τούρκω ν κυρίευσ αν με ευκο λία τα τείχ η και ξεχ ύ θ η κ α ν στα δρομάκια τη ς π όλης επ ιδιδόμενα σε πρω το φ α ν ή λεηλασία. Α ρμ ένιο ι και Λ ατίνοι μο ναχοί σ φάχτηκαν, καλόγριες βιάστηκαν, ο δ ιο ικη τή ς τη ς π όλης και ο Ιω αννίτης Δ ιδά σκαλος (preceptor) θ α να τώ θ ηκα ν στις συΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

36

γκρ ού σ εις που επακολούθησαν. Οι χρισ τια νοί οχυρώ θηκαν σ την ακρόπολη π εριμένον τα ς μάταια ενισ χύσ εις από τη ν Ακρα. Η πίεση τω ν Χοράσμιων σ ταμάτησ ε έπ ειτα από τη ν επέμβαση ισχυρής δύναμης υπό τη ν ηγεσία το υ Αν Νασίρ, ο οποίος μεσ ολά βησε για να ε ξέ λ θ ο υ ν ζω ντανοί από τη ν πό λη σι υπερασπιστές τη ς. Τον Α ύγουσ το το υ 1244 6.000 χριστιανοί αναχώρησαν από τη ν πόλη με κατεύ θυ νσ η τη ν παραλιακή ζώνη. Σ τη ν π ορεία μερικοί μετάνιω σαν και επιχείρησαν να επ ισ τρέ φουν, με α π οτέλεσ μα να σ φαγούν αμέσως από το υ ς κα ρ α δ ο κ ο ύ ντες Τούρκους. Οι τ ε λ ευ τα ίο ι αναζήτησ αν χρυσό και π ολύτιμους λ ίθ ο υ ς σ τους ναούς, στα παλάτια και στις κ α το ικίες τω ν χριστιανών. Εισέβαλαν σ τον Πανάγιο Τάφο, βεβήλω σαν το υ ς τά φ ο υ ς τω ν βασιλέω ν τη ς Ιερουσ αλήμ σκορπίζο ν τα ς τα οστά τω ν νεκρώ ν και θανάτω σαν το υ ς Φ ράγκους ιερ είς που είχαν α ρ νη θ εί να εγκ α τα λ είψ ο υ ν τη ν πόλη. Ο ταν η κατα σ τροφή ο λο κλη ρ ώ θ η κε οι επ ιδρ ομ είς εγκατέλ ειψ α ν τη φ λ εγ ό μ εν η Ιερουσ αλήμ και έσπευσαν να ενω θ ο ύ ν με το σ τρ ά τευ μ α το υ Αγιούμπ (5.000 ά νδρ ες), το οποίο βρισκό τα ν στη Γάζα υπό τις δ ια τα γές το υ Μ αμελού κο υ εμίρη Μπαϊμπάρ, μ ελ λο ν τικο ύ σ ουλτάνου τη ς Αιγύπτου. Οι χ ρισ τια νικές δ υνά μεις βρίσ κονταν σ υ γ κεν τρ ω μ έν ες σ την Ακρα α να μένοντα ς τη ν έλευσ η τω ν Αράβων τη ς Δαμασκού, τη ς Χομς και το υ Αν Νασίρ, ο οποίος τη ν τ ε λ ευ τα ία σ τιγμή αποφάσισε να προσχωρήσει σ την π αράταξη τη ς Δαμασκού. Μ ετά το Χατίν ή τα ν η πρώτη φορά που οι χρισ τιανοί σ υγκέντρω ναν μία τόσ ο καλή στρατιά με υ ψηλό η θικό . Οι δ υνά μεις το υ ς (6.000 άν δ ρ ες) π εριελάμβαναν 600 περίπου κοσμικούς ιππότες υπό τη διπλή ηγεσία το υ Βάλτε ρ τη ς Β ρ ιέννη ς, κόμη τη ς Γιάφας, και το υ Φίλιππου το υ Μ ονφόρ, άρχοντα τη ς Τύρου. Σ το π λευρ ό αυτώ ν είχαν π α ρα τα χθ εί π ερ ί που 750 ιππ ότες από το υ ς Ν α ϊτες και το υ ς Ιω αννίτες, 300 Τ εύ το νες και ένα ο λιγ ο μ ελ ές απόσπασμα (40 ά νδ ρ ες) ιπποτών το υ Αγίου Λαζάρου, το υ τά γ μ α το ς τω ν λεπ ρώ ν ιππο τών. Οι ιππ ότες ε ν γ έ ν ε ι σ υνο δ εύ ο ντα ν από λόχους Τουρκόπουλω ν και πεζών σ εργέντων. Τη σ ταυροφ ορική δύναμη πλαισίωναν ακόμα ιππότες από το Βασίλειο ΑντιόχειαςΤρίπολης με επ ικεφ α λή ς το υ ς α δ ελφ ο ύ ς Ιω άννη και Γουλιέλμο το υ Μ π οτρούν και ομά δ ες ιπποτών τη ς Κύπρου. Οι α ρ α βικές πό λ εις Χ ομς και Δαμασκός π ροσ έφ εραν στη συμμαχία περίπου 5.000 ά νδρ ες, 2.000 από το υ ς οποίους ή τα ν η δύναμη τη ς Χομς υπό τη ν ηγεσία το υ Αλ Μ ανσούρ Ιμπραήμ. Ο Αν Νασίρ ενίσ χυσ ε το υ ς ν έο υ ς συμμάχους το υ με αποσπάσματα Βεδουίνω ν ιππέων, οι ο ποίοι όμω ς δρούσαν και κατασκήνω ναν σε απόσταση από τις μ ονά δες τω ν Φ ράγκων και τω ν υπόλοιπων Αράβων! Ο σ υμμαχικός σ τρ α τός κ α τευ θ ύ ν θ η κ ε νότια, προς τη Γάζα, α κο λου θώ ντα ς το ν πα ραλιακό δρόμο. Σ τις 17 Ο κτω βρίου συνά ν τη σ ε το υ ς Χοράσμιους και το υ ς Α ιγυπ τί ο υς σε μία αμμώ δη π εδιάδα β ο ρ ειο α να το λι


Α ναπ αράσταση σ κηνής μ άχ ης κ α τά τη ν π ολιορκία μ εσ α ιω νική ς π όλης. Οι π ο λ ιο ρ κ η τές χρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν π ο λιο ρ κ η τικ ό κριό και μ εγ ά λ ο έμ β ο λ ο κ α τευ & υ ν ό μ εν ο μ ε μ ε γ ά λ η μ ετα λ λ ικ ή α λυσίδα για να κλονίσουν τα ισχυρά τείχ η τω ν αμυνομένω ν.

κά τη ς Γάζας, κο ντά στο χωριό Χερμπίγια ή, κατά τη λα τινική προφορά, «Λα Φόρμπι». Οι Φ ράγκοι σ υγκάλεσαν έ κ τα κ το π ολεμικό συμβούλιο. Σε αυ τό ο κό μη ς Β ά λτερ είπε ό τι ο σ τρ α τός έπ ρεπ ε να α π ο δ εχ θ εί μάχη εκ π αρατά ξεω ς ώ στε να τιμω ρήσ ει το υ ς Χ οράσ μιους για τα δεινά που είχαν επ ιφ έ ρ ει στο βασίλειο. Τη γνώ μη το υ ευ έξα π το υ και επιπόλαιου κόμη προσπάθησε να αντικρούσ ει ο έμπ ειρ ο ς πρίγκιπας τη ς Χομς Ιμπραήμ, που δ ιέ θ ε τ ε κα λύ τερ η σ τρ α τη γι κή σκέψη. Ο πρίγκιπας α ν τιπ ρ ό τεινε να α κολου θή σ ο υ ν οι Σύμμαχοι πιο α μ υντική τα κτική οχυρώ νοντας το σ τρα τόπ εδό το υ ς , έ τσι ώ στε να α π οτρέψ ουν το υ ς Χ οράσμιους από τη ν εκδήλω ση επ ίθεσ ης κατά οχυρω ματικώ ν έργων. Είχε τη ν ισχυρή πεποίθηση ό τι οι ν ο μ ά δ ες Χοράσμιοι θ α α ρ νο ύντο να ε π ιτεθ ο ύ ν αν μ ειώ νονταν οι π ιθ α ν ό τη τες απ όκτησ ης εύ κο λ η ς λεία ς και θ α αποχω ρούσαν σ ύντομα από το π εδίο τη ς μάχης α φ ή νο ντα ς τις α ιγυπ τια κές μ ονά δες έ κ θ ε τ ε ς και υ π ο χρ εω μ ένες να εγκ α τα λ είψ ο υ ν τις θ έσ εις που κατείχαν, οπ ό τε η π ροώ θη ση προς τη ν Α ίγυπ το θ α διευκολυνόταν. Η επιρροή το υ Α ραβα εμίρη δ εν ή τα ν τόσ ο μεγάλη και οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να πα ρ α τα χ θ ο ύ ν για μάχη. Οι Φ ράγκοι ιππότες το π ο θ ετή θ η κ α ν σ το δ εξιό π λευρ ό τη ς συμ μαχικής σ τρατιάς, προς τη ν π λευρά τη ς θ ά λασσας. Το κ έν τρ ο κα τέλα β α ν οι Δ αμασκη νοί και οι ε π ίλ εκ τες μ ονά δες τη ς Χομς, ενώ οι απ ρόβλεπ τοι Β εδουίνοι το υ Αν Νασίρ τ ο π ο θ ετή θ η κ α ν στο αρισ τερό π λευρό. Απέ ναντι από τις επ ιβ λ η τικ ές γρ α μ μ ές τω ν ιπ ποτώ ν βρίσ κονταν οι δ υνά μεις τω ν Α ιγυ πτίων, οι δε Χοράσμιοι είχαν στο μέτω πό το υ ς τις α ρ α βικές δυνάμεις. Η μάχη άρχισε το ξη μέρ ω μ α τη ς 17ης Ο κτω βρίου με θ υ ελ λ ώ δ εις επ ελάσ εις τω ν

ιπποτών κατά το υ κέν τρ ο υ τη ς π αράταξης τω ν Αιγυπτίων, οι οποίοι σ τηριζόμενοι σ του ς Μ α μ ελο ύκο υς το υ θ ηρ ιώ δ ου ς Μπαϊμπάρ ά ντεξαν. Οι Χοράσμιοι κραδαίνοντας λ όγχες με κόκκινα μ ακρόσ τενα λάβαρα που ανέμιζαν επ ιδίδοντα ν σε σποραδικές αψι μαχίες με το υ ς υπόλοιπους Α ρα βες. Σ τις 18 Ο κτω βρίου οι Φ ράγκοι συνέχισαν τη ν πίεση κατά τω ν δυνάμεω ν το υ Μπαϊμπάρ π επ ει σ μένοι για τη ν επιτυχία το υ ς . Η σ φ οδρότητα τη ς κρούσ ης ή τα ν τόσ ο μεγάλη ώ στε οι τρ ο μ ο κ ρ α τη μ έν ο ι Α ιγύπ τιοι άρχισαν να οπι σθοχω ρούν (ίσως α κο λου θώ ντα ς κάποιο σχέδιο), δ ίδ ο ντα ς τη ν εντύπω ση πως η νίκη θ α έ σ τε φ ε τις λόγχες τω ν Φράγκων. Την ί δια στιγμή η συριακή π αράταξη δ εχ ό τα ν ι σχυρή πίεση από το υ ς Χ οράσμιους, οι οποί οι α ν εν ό χλ η το ι είχαν κα τα φ έρ ει να εισχω ρήσουν με επ ιτυχία στις γ ρ α μ μ ές τω ν Αρά βων π ροκαλώ ντα ς ταραχή στη δ ιά τα ξη των Δαμασκηνών. Τα ο υρ λια χτά τω ν «λύκων τη ς στέπας» και η π ολεμική δ ειν ό τη τά το υ ς δ εν έπεισαν το υ ς Σ ύρους να π ολεμήσ ουν με σ θένος. Επιπρόσθετα η απ ρόσμενη προώ θησ η τω ν Φ ράγκων είχε αφ ήσ ει έ κ θ ε τ ο το δ εξιό π λευρ ό το υ ς , με απ οτέλεσ μα να δειλιάσουν και να εγκ α τα λ είψ ο υ ν τις θ έσ εις το υ ς. Οι Χοράσμιοι ιππείς π ολεμούσ αν ό πως οι Μ ογγόλοι και οι π ερισ σ ότεροι λαοί τη ς στέπας, δηλαδή με α λλεπ ά λλη λες επι θ έσ εις χρησ ιμοπ οιώ ντας λάσα και άρπαγες που έριχνα ν το υ ς έφιππ ους αντιπάλους το υ ς σ το έδα φ ος. Οι μόνοι που διατήρησ αν τις γρ α μ μές το υ ς και επιχείρησαν να υποχωρήσουν με τά ξη ή τα ν οι ά ν δ ρ ες τη ς Χ ομς, οι οποίοι υ πέστησαν π ανω λεθρία χάνοντας περίπου 1.750 ά ν δ ρ ες από τη ν αρχική δύναμη τω ν 2.000 που είχαν π αρατά ξει. Την κ α τά ρ ρ ευ ση το υ συμμαχικού κ έν τρ ο υ α κο λού θη σ ε η

ά τα κτη φυγή τω ν Β εδουίνω ν, οι οποίοι από τη ν αρχή φ α ινότα ν ό τι δ εν μπορούσαν να σ υνεργασ τούν με το υ ς υπόλοιπους συμμά χους το υ ς . Οι Χοράσμιοι, έχο ν τα ς εξο λ ο θ ρ εύ σ ει όλα τα σ τρ α τεύ μ α τα που βρίσκο ντα ν στο μέτω πό το υ ς , σ τρά φ ηκαν α ρ ισ τε ρά και εφ όρμησ αν στο αρ ισ τερό π λευρό τω ν Φράγκων, που με τη σειρά το υ ς είχαν επ ιδο θεί σε μανιασ μένη καταδίω ξη τω ν Αι γυπτίων. Σ χεδ όν τα υ τό χρ ο να οι Α ιγύπ τιοι π ραγματοποίησαν μ ετα β ολή και αύξησαν τη ν πίεση σ το μέτω π ο τω ν Φράγκων, ανα γ κά ζο ντα ς το υ ς χρισ τιανούς να π ολεμ ού ν απελπισμένα σε δύο μέτωπα. Α κο λ ο ύ θ η σαν α ρ κ ε τές ώ ρες μάχης, καθώ ς οι π ερικυκλω μένοι ιππ ότες ψ άλλοντας θ ρ η σ κ ευ τι κούς ύμνους μάχονταν χωρίς ελπ ίδα με σκοπό να βρουν μία οδό δ ια φ υγή ς ανάμεσα στις ε χ θ ρ ικ ές γραμμές. Σ το τέ λ ο ς τη ς μάχης οι σωροί τω ν ν ε κρών αλόγων, τα σκονισ μένα π τώ ματα τω ν π ολεμιστώ ν και η φ ρ ικτή μυρωδιά το υ θ α νάτου σ υ ν έθ ετα ν ένα μακάβριο σκηνικό. Οι τα γ μ α τικο ί ιππ ότες κατασ τράφ ηκαν ο λο κληρω τικά: στο π εδίο τη ς μάχης βρίσκο ν τα ν ν εκρ ο ί 325 Ιω αννίτες, 312 Ν αϊτες, 297 Τ εύτο νες και όλοι οι Λ αζαρίτες. Ο μάγιστρος το υ Ναού, Α ρμ ά νδο ς το υ Π εριγκόρ, είχε αφ ήσ ει τυ φ λ ω μ ένο ς από τρ α ύ μ α τα τη ν τε λ ε υ τα ία πνοή το υ κάτω από τη ν α σπρόμαυρη σημαία το υ τά γ μ α τό ς το υ, μαζί με το ν αρχιεπίσκοπο τη ς Τύρου, το ν επί σκοπο τη ς π όλης Ράμλα και το υ ς α δ ελφ ο ύς Μποτρούν. Ο μάγισ τρος τω ν Ιωαννιτών, Γουλιέλμος το υ Σα τονέφ , σ υνελήφ θη μαζί μ ε το ν κόμη Β ά λτερ και άλλους 800 π ερί που χρισ τιανούς. Α υτοί π έθαναν α ρ γό τερα κατά τη διάρκεια τη ς αιχμαλωσίας το υς. Από τη σ υμφορά διασώ θηκαν ελάχισ τοι Φράγκοι, μ ετα ξύ αυτώ ν μ ερ ικ ές δ εκ ά δ ες τα γμ α τικώ ν (33 Ν αϊτες, 26 Ιω α ννίτες και τρ εις Τεύτονες), ο Φίλιππος το υ Μ ονφόρ και ο π ατριάρχης Ρ οβ έρ το ς τη ς Ιερουσ α λήμ, που κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν σ την Ασκαλώνα για να δ ιη γ η θ ο ύ ν τη ν τραγω δία που είχαν υποστεί. Σ το λ εγ ό μ εν ο δ εύ τερ ο «Χατίν» θ α να τώ θ ηκα ν 5.000 Φράγκοι. Α υτό σήμαινε πως η φ ραγκική Συρία θα βρισ κότα ν στα π ρόθυρα μίας σ υγκλονισ τικής κα τα σ τρο φής αν οι Αιγύπ τιοι επιχειρούσ αν γ εν ική ε πίθεση κατά τω ν μεγάλω ν π όλεω ν σ την α κτή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Μ ετά τη νίκη το υ ς οι Α ιγύπ τιοι επ ιχεί ρησαν να ολοκληρώ σουν το ν θ ρία μβ ό το υ ς π ολιορκώ ντας τη ν Ασκαλώνα, όμω ς συνά ντησ αν ισχυρή αντίδρασ η και απ οσ ύρθη καν α π ογοη τευμ ένοι. Ο σ ουλτάνος αρνήθ η κ ε να επ ιτρ έψ ει σ τους Χοράσ μιους να διαβούν τα αιγυπ τιακά σύνορα για να ε γ κ α τα σ τα θ ού ν στα πλούσια εδά φ η τη ς π ατρί δας το υ. Ε κείνοι α π ο γο η τευ μ ένο ι και με το ν κόμη Β ά λτερ στα χέρια το υ ς κ α τευ θ ύ ν θ η κα ν προς τη χω ροδεσ π οτεία τη ς Γιάφας. Ε κεί επ έδ ειξα ν το ν άτυχο άνδρα (σ ταυρω μένο επάνω σε ξύ λινο σταυρό) στα

Α νά γλυφ ο ομοίω μα ιπ πότη το υ 13ου αιώνα εξο π λ ισ μ ένο υ μ ε το χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό μ εγ ά λ ο κυλινδρικό κράνος το υ οπ οίου η χρήση εξα π λ ώ θ η κ ε μ ε τά το 1240. Μ ε τα ξ ύ τω ν ετώ ν 1220 και 1240 οι σ τα υ ρ ο φ ό ρ ο ι έ φ ε ρ α ν έναν εν δ ιά μ εσ ο τύπ ο α ν ο ικ το ύ κρά νους μ ε π ρ ό σ θ ετη μ ετω π ίδ α , έω ς ό το υ δ ια δ ό θ η κ ε η χρ ήσ η το υ εικ ο ν ιζό μ εν ο υ κ λ εισ το ύ κράνους το οποίο π ρ ο σ έφ ερ ε μ ε γ α λ ύ τε ρ η π ροστασία σ το ν κά το χό το υ αλλά δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε π ρ ο β λή μ α τα υ π ερ θ έρ μ α ν σ η ς σ το ζε σ τό κλίμα τη ς Μ έ σ η ς Α να τολής.

μ έλη τη ς φ ρ ουρ ά ς απ αιτώ ντας τη ν παρά δοση τη ς πόλης. Προς τιμ ή ν το υ ο Β ά λτερ ικ έτευ σ ε ο υρ λιά ζο ντα ς το υ ς υ φ ισ τα μέ νους το υ να α ρ νη θ ο ύ ν κά θ ε σ υνθ ηκο λόγη ση. Απ ρόθυμα οι Χοράσμιοι έλυσαν τη ν πο λιορκία τη ς π όλης π αραδίδοντας το ν γ ε ν ναίο Β ά λτερ σ τους Α ιγυπ τίους με α ντά λ λαγμα πολλά λύτρα. Η μοναδική ελπ ίδα των Φράγκων π ροερχότα ν από το ν π αρατεταμένο εμ φ ύ λ ιο μ ετα ξύ τω ν Αράβων, καθώς οι π όλεις Δαμασκός και Χ ομς π αρέμενα ν απ ό ρ θ η τες και ισχυρές. Οι ν ικ η τέ ς Αιγύπτιοι δ εν μπορούσαν να αποσπάσουν ισχυρά σ τρ α τεύ μ α τα από το μέτω π ο με το υ ς Δα μασκηνούς για να κ ιν η θ ο ύ ν σοβαρά ενα ν τίο ν τω ν φ ραγκικώ ν π όλεω ν που σ τερ ο ύ ν το επαρκώ ν δυνάμεω ν και ζητούσ αν απε γνω σ μένα με επ ισ τολές β ο ή θ εια από τη Δύση. Μ έχρι το 1245 η Δαμασκός α ν τισ τεκ ό τα ν στις δ υνά μεις το υ Αγιούμπ, αλλά τε λ ι κά σ υνθ ηκο λόγησ ε χωρίς να επ ιτε υ χ θ ε ί η ο μ α λό τη τα μ ετα ξύ τω ν Αράβων. Π αράλλη λα ο Αν Νασίρ έχασε όλα τα εδά φ η το υ δ υ τικά το υ Ιορδάνη. Οι σ υμπ λοκές σ υνεχίσ τη καν έω ς ό το υ το 1246 ο θ ρ ια μ β ευ τή ς Αγι ούμπ εδραίω σε τη ν κυριαρχία το υ στη Δ α μασκό εξο ρ ίζο ν τα ς ορισ τικά το ν απ είθαρ χο πρίγκιπα Ισμαήλ σ την πόλη Μπααλμπέκ. Ταυτόχρονα οι Μ α μ ελο ύκο ι εξο λ ό θ ρ ευ σ α ν το υ ς α π ειλητικού ς Χ οράσμιους, που είχαν

α λλά ξει σ τρα τόπ εδ ο α π ο γο η τευ μ ένο ι από τη ν α ρ νη τική σ υμπ εριφ ορά το υ σουλτάνου απ έναντι το υ ς. Μ ε τη ν εξο υ δ ετέρ ω σ η τω ν Χοράσμιων οι Α ιγύπ τιοι εισ έβα λα ν α νενό χ λ η το ι στη Γαλιλαία το 1247. Κ ατέλαβαν τη ν Τιβεριάδα, το όρο ς Θαβώρ και το Μ π ελβουάρ και απέσπασαν από το υ ς χρι σ τιανούς τα εδάφ η που το υ ς είχ ε παραχω ρήσ ει ο Ισμαήλ τη ς Δαμασκού. Σ ίγουροι για τη σ τρα τιω τική υπεροχή το υ ς οι Α ιγύπ τιοι π ολιόρκησαν πάλι τη ν Ασκαλώνα από ξηρά και θάλασσα και τη ν κα τέλ α β α ν το ν Ο κτώ βριο το υ ίδιου έτο υ ς . Στη σ υνέχεια κατεδάφ ισ αν τις οχυρώ σεις τη ς και εξόντω σ α ν το υ ς σ υγκεντρ ω μ ένου ς υπερασπιστές τη ς, που α π ο τελ ο ύ ντο από μέλη τω ν Ιω αννιτώ ν και ιππ ότες από τη ν Κύπρο και τη ν Ακρα. Η ταν η σειρά τη ς α π είθα ρ χης Χ ομς να τιμ ω ρ ηθ εί! Σ το βασί λ ειο τη ς Α κρας η φ ραγκική ηγεσ ία βρισκό τα ν π λέον στα χέρ ια το υ Ερρίκου τη ς Κύ πρου και τη ς ο ικ ο γ έν εια ς τω ν Ιμπ ελέν, αλ λά τίπ οτα δ εν θ ύ μ ιζε τη ν π αλαιότερη αί γλη. Το κα τεσ τρ α μ μ έν ο βασ ίλειο και οι απ ο δ εκα τισ μ ένες δ υνά μεις τω ν θ ρ η σ κ ευ τικώ ν τα γμ ά τω ν είχαν α φ εθ εί στα χέρια το υ Θ εού. Το 1248 η π ερίφ ημη στρατιά το υ Αγίου Λ ουδοβίκου τη ς Γαλλίας αποβιβαζό τα ν με κά θ ε μεγαλοπ ρέπ εια στη Λ εμεσό, κηρύσ σ οντας τη ν ένα ρ ξη τω ν δραματικώ ν γεγο νό τω ν τη ς Ζ 1Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία ς (βλ. "ΣΙ", τ. 91).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) A n to n y Bridge: THE CRUSADES, G ranada, 1980. (2) P e te r W.Edbury: TO Β Α ΣΙΛ Ε ΙΟ ΤΗΣ Κ ΥΠ ΡΟ Υ KAI O l ΣΤΑΥΡΟΦ Ο ΡΙΕΣ 1191-1374, Ε κδόσ εις Π απ αδήμα, 2003. (3) Ian H eath: A R M IES AN D ENEMIES O F THE CRUSADES 1096-1291, W argam es R esearch Group, 1978. (4) H elen Nicholson & D avid N icolle: GOD'S WARRIORS, O sprey, 2005. (5) D avid Nicolle: Ο Ι ΣΤΑΥΡΟΦ Ο ΡΙΕΣ, Ε κ δ ό σ εις Αψ ίδα, 1988. (6) R o b e rt Payne: THE CRUSADES, W ordsw orth M ilita ry Library, 1998. (7) S teven Runcim an: HISTO R Y O F THE CRUSADES, Vol. 3, Penguin, 1990. (8) Piers Paul R ead: Ο Ι Ν Α ΪΤΕ Σ ΙΠ Π Ο Τ Ε Σ, Ε κδόσ εις Ε νάλιος, 2003. (9) B rooks R obards: THE MEDIEVAL K N IGHT AT WAR, Tiger Books, 1997. (10) John J. R obinson: DUNG EO N , FIRE AND SW ORD, B ro ckham p ton Press, 1999. (11) R aym ond R udo rff: THE K N IGHTS AND THEIR WORLD, Cassel, 1974. (12)D esm ond S eaw ard: THE M O N K S O F WAR, The Folio S ociety, 2000. (13) Jam es W asserm an: Ν Α ΪΤΕΣ KAI Α Σ Α Σ ΙΝ Ο Ι, Ε κδόσ εις Ενάλιος, 2004. (14) Ρ εν έ Γκρο υ σ έ: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦ Ο ΡΙΩ Ν, Ε κ δ ό σ εις Γκοβόσ τη .

37


Η Π Ο Λ ΙΟ Ρ Κ ΙΑ

ΤΗΣ Π Λ Ε Β Ν Α (1877-78) ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΘΗΛΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΡΩΣΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΠΙ 143 ΗΜΕΡΕΣ

.

0 Γερμανός κ α γ κ ελ ά ρ ιο ς Ο ττο φον Μ π ίσμαρκ (σ το κ έν τρ ο , μ ε λευ κό μ ο υ σ τά κ ι) υ π ο δ έχ ετα ι ένα μ έλ ο ς της Ρωσικής α ντιπ ροσω π είας σ το πλαίσιο του Σ υ ν εδ ρ ίο υ το υ Β ερ ο λίν ο υ , το 1878. Σ τη ν ίδια σ ύσ κεψ η σ υ μ μ ε τε ίχ ε η Μ ε γ ά λ η Β ρ ετα ν ία εκπ ροσω π ούμενη από το ν π ρω θυπ ουρ γό τη ς , Μ π έν τζα μ ιν Ν τισ ρ α έλ ι, και η π λευρ ά των η ττη μ ένω ν Τούρκων, που δ ια κ ρ ίν ετα ι δ εξιά μ ε κόκκινα φ έσ ια.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟι

Μ ε τά το τέ λ ο ς το υ Ρ ω σ ο το υ ρ κικο ύ π ολέμ ου όλοι οι σ υ μ μ ετα σ χ ό ν τες σ τρ α τιώ τε ς το υ τσ ά ρ ο υ τιμ ή θ η κ α ν μ ε α υ τό το ανα μνησ τικό μ ε τά λ λ ιο . Σ τη μ ία όψη το υ φ έ ρ ε ι π αράσταση ο ρ θ ό δ ο ξο υ σ τα υ ρ ο ύ που π ατά η μ ισ έλη νο και σ τη ν ά λλη τη φ ρ ά σ η « Οχι σ ε εμ ά ς , όχι σε εμ ά ς , αλλά σ το Δ ικ ό Σ ου Ο νομα », εννοώ ντα ς ό τι η νίκη ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τη ν π αρέμβαση τη ς Θ εία ς Π ρ όνοια ς.

Η απόπειρα των Ρώσων το 1877 να καταφέρουν τη χαριστική βολή σε βάρος της παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να φθάσουν ως την Κωνσταντινούπολη απέφερε την ανεξαρτησία στη Βουλγαρία, πιθανώς δε d a είχε σαρωτικά μεγα λύτερες συνέπειες για τα Βαλκάνια αν δεν προσέκρουε στη σθεναρή άμυνα των Τούρκων στην Πλέβνα.

ι Δυτικοί ιστορικοί αναφέρουν συχνά πως «η σύγχρονη Ιστορία αρχίζει υπό τη ν πίεση των Οθωμανών», επιθυμώ ντας να υποδη λώσουν ότι ήταν ακριβώς η μεγάλη απειλή του Ισλάμ (που εκδηλώ θηκε με δύο φ ο β ερ ές εισ βολές ως τη ν καρδιά τη ς γηραιάς ηπείρου) η οποία συσπείρωσε τους χριστιανικούς λαούς σε μία ενεργη τική αντίδρα ση κατά τη ς επιβουλής. Η κληρονομιά εκείν η ς τη ς πίεσης όμως δ εν παραμένει π ουθενά πιο έντο νη από ότι στα Βαλκάνια, τα οποία εξα κο λου θο ύν ακόμη και στη σημερινή εποχή να πληρώνουν βαρύ φόρο αίμα το ς λόγω τω ν εμφύλιω ν συγκρούσεων που προκαλούν τα πολιτιστικά και θρησ κευτικά κατάλοιπα τη ς μα κραίωνης οθω μανικής κατοχής. Αλλωστε η χερσόνη σος του Αίμου είχε από το ν Μεσαίωνα το ατυχές προ νόμιο να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου μετα ξύ τω ν χριστιανικών και των μουσουλμανικών δυ νάμεων που αγωνίζονταν για τη ν κυριαρχία στην Ευ ρώπη. Οταν οι σπαχήδες του σουλτάνου Βαγιαζήτ Α' κατανίκησαν το ν φεουδαρχικό στρατό του Σέρβου πρί γκιπα Λαζάρου Α' στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389, αποτέλεσαν το πρώτο κύμα μιας πλημμυρίδας η οποία γρήγορα σάρωσε τα υπόλοιπα Βαλκάνια και έ πεσε με ορμή πάνω στα τείχη τη ς Β ιέννης πριν απο συρθεί και πάλι προς το ν Δούναβη. Κατά το υς επ όμε νους δύο αιώνες η ζωή αποδείχθηκε ιδιαίτερα σκληρή για το υς Κροάτες, το υς Σλοβένους, το υ ς Σέρβους, τους Βούλγαρους και το υς Ελληνες, τω ν οποίων οι χώρες απέμειναν εντό ς τη ς οθω μανικής επικράτειας, αφού έπρεπε να υπομείνουν τη βάναυση συμπεριφο ρά των τουρκικώ ν ορδών. Οσοι υπ οτελείς ασπάζονταν το Ισλάμ είχαν τη ν ευκαιρία να ανέλθουν στα ανώτερα

κοινωνικά αξιώματα, μέχρι και σε εκείνο του μεγάλου βεζίρη, και να αποκτήσουν δικαιώματα που εξασ φάλι ζαν τη ν ευημερία και τη ν ασφάλειά τους. Οσοι, αντί θετα , παρέμειναν πιστοί στη θρησκεία το υς και αρνήθηκαν το ν βίαιο εξισλαμισμό, υπέμειναν καρτερικά έ ναν βίο γεμάτο στερήσεις, άδικη φορολόγηση, βαριές τιμω ρίες και το μαστίγιο των κάθε λογής δ ιεφ θ α ρ μ έ νων αξιωματούχων οι οποίοι παραδοσιακά αφθονούσαν στο οθωμανικό κράτος. Κάθε απόπειρα ε ξέ γ ε ρ σης αντιμετω πιζόταν με μεγάλη σ κληρότητα από το ν σουλτάνο και τη ν κυβέρνησή του, η στάση τη ς οποίας γινόταν ολοένα και πιο ξενοφ οβική βλέποντας ευρω παϊκές επαρχίες τη ς να αποκόπτονται σταδιακά και να απορροφώνται από τις ακμάζουσες χριστιανικές αυ τοκρ α τορ ίες τη ς Ρωσίας και τη ς Αυστρίας. Το καλοκαίρι του 1875 οι παράλογες απαιτήσεις των αδηφάγων φοροεισπρακτόρων του σουλτάνου προκάλεσαν ένα πρω τοφανές κύμα δυσαρέσκειας στις βόρειες επαρχίες τη ς Βοσνίας και τη ς Ερζεγοβί νης, οι οποίες στέναζαν κάτω από το ν οθωμανικό ζυ γό επί 400 χρόνια. Η στιγμή ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη α φού η Τουρκία είχε μετατραπ εί στον «Μεγάλο Ασθε νή» τη ς Ευρώπης και τόσο η διοίκηση όσο και η οικο νομική και στρατιωτική ισχύς τη ς έδειχναν σημάδια σοβαρών αδυναμιών. Από το ν Βορρά η Αυστροουγγα ρία παρακολουθούσε α υ τές τις εξελ ίξε ις με έκδηλο ενδιαφέρον, έτοιμη να εκμ ετα λ λ ευ θ εί κάθε ευκαιρία που θα τη ς παρουσιαζόταν για να επ εκτείνει τη ν κυ ριαρχία τη ς νότια και ανατολικά τη ς Κροατίας. Οι μο νάρχες τη ς Ελλάδας και τη ς Ρουμανίας περίμεναν ε πίσης τη ν κατάλληλη περίσταση να αποσπάσουν νέα εδάφη από το ν χαλαρό έλεγχο τη ς Υψηλής Πύλης (ό πως αποκαλείτο τό τε η οθωμανική κυβέρνηση στη

Ο τσ ά ρ ο ς Α λέξα ν δ ρ ο ς Β ' ενεπ λάκη μ άλλον α π ρ ό θ υ μ α σ το ν π όλεμο μ ε τη ν Τουρκία, υπό την π ίεση το υ κ ινή μ α το ς το υ πανσλαβισμού.

Ο σ τρ α τη γ ό ς Γκούρκο π ρ α γμ α το π ο ίη σ ε μία το λ μ η ρ ή διείσ δυσ η μ ε το μ ικ τό απόσπασμά το υ και κ α τέ λ α β ε προσω ρινά τη διάβαση Σίπ κα. Οι Τούρκοι α ν τέδ ρ α σ α ν και τον απώ θησαν, α φ ο ύ η ρωσική διοίκησ η το ύ σ τέρ η σ ε τις α ν α γ κ α ίες ενισ χύ σ εις. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

Δύση) και να απ ελευθερώ σουν αλύτρω τους πληθυσμούς που Βρίσκονταν ακόμη κάτω από τη μουσουλμανική κυριαρχία παρά τη ν επιτυχία τη ν οποία είχαν σημειώσει στις αρ χές του αιώνα κάποια επαναστατικά κινήμα τα. Επιπλέον τα ημιαυτόνομα πριγκιπάτα της Σερβίας και του Μ αυροβουνίου, αν και τ ε λούσαν τυπικά υπό τη ν οθωμανική εξουσία, δ εν έκρυβαν τη ν ετο ιμ ό τη τά το υς να υπο σ τηρίξουν το υς αδελφούς τους σε πιθανές επαναστάσεις που θα εκδηλώ νονταν πέρα από τα σύνορά τους.

Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΠΑΝΣΛΑΒΙΣΜΟΥ

40

Αρχικά ο τσάρος Α λέξανδρος Β' δ εν είχε πρόθεση να εμπ λακεί στη νέα βαλκανική α ναταραχή. Οι π ολεμικές π εριπ έτειες τού εί χαν στοιχίσει ακριβά μέχρι τό τε και θ υμόταν καλά πως η επώδυνη ή ττα του Ρωσικού Στρα τού από το ν συνασπισμό Βρετανών, Γάλλων και Τούρκων κατά το ν Κριμαϊκό Π όλεμο είχε καταλήξει στον θάνατο του πατέρα του, Νι κολάου Α1, αφήνοντας στον ίδιο το δυσάρε στο καθήκον να προσυπογράψει τη ν ταπ ει νωτική Συνθήκη του Παρισιού το 1856. Κατά τα επόμενα χρόνια ο Α λέξανδρος Β' προσπά θησ ε να εκσυγχρονίσει το υς κρατικούς μη χανισμούς και να επιβάλει κοινω νικές μ ετα ρ ρυθμίσεις, αλλά γνώριζε καλά πως αυτά ήταν εγχειρήματα που απαιτούσαν πολύ χρόνο για να επ ιτευχθούν και να αφομοιω θούν από το ν λαό, χρόνο που μόνο μια μακρά ειρηνική πε ρίοδος μπορούσε να εξασφαλίσει. Υπήρχε ό μως μια επικίνδυνη π αράμετρος η οποία λ ει τουργούσε αυτόνομα από τη θέλησ η του τσάρου και συχνά α ντίθ ετα προς τις π ροτε ρα ιό τη τες τη ς εκά σ τοτε ρωσικής πολιτικής και αυτή δεν ήταν άλλη από το ν πανσλαβισμό, ο οποίος οδήγησε τη ν πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων σε έκρηξη για άλλη μία φορά. Η ιδέα του πανσλαβισμού αποτελούσε έ ναν συνδυασμό ρατσιστικού ιδεαλισμού, μυ στικιστικής θ εολογίας και επ εκτατικώ ν πό θων και είχε ως βασικό στόχο του τη δημι ουργία μιας ομοσπονδίας ορθόδοξω ν χρι στιανών στα Βαλκάνια, φυσικά υπό τη ν κηδε μονία τη ς Ρωσίας. Βασικός άξονας αυτής τη ς ομοσπονδίας θα ήταν μία Μεγάλη Βουλγα ρία, η οποία θα εκτειν ό τα ν από τα παράλια του Αιγαίου (περιλαμβάνοντας τη ν ανατολι κή Μ ακεδονία και τη Θράκη) μέχρι τις α κτές του Εύξεινου Πόντου, ώστε να εξασφαλίζεται με αυτόν το ν τρόπο ο έμμεσ ος ρωσικός έ λεγχος επί των Δαρδανελίων, τη ς κύριας πύ λης που επ έτρεπ ε τη θαλάσσια επικοινωνία με τη Μεσόγειο. Τα μεγαλεπήβολα αυτά σχέ δια ασκούσαν μία αδιαμφισβήτητη γοητεία σε σημαντική μερίδα γραφειοκρατώ ν, στρα τιωτικών και δημοσιογράφων τη ς Ρωσίας, οι οποίοι αντιμετώπιζαν τη ν ιδέα του πανσλαβι σμού ως ένα πολύ καλό αντίβαρο στον φιλο πόλεμο πανγερμανισμό ο οποίος αναδυόταν τό τε στην κεντρική Ευρώπη. Οι τελευ τα ίο ι φ οβούντο επίσης αρκετά πως μία τευ το νική συμμαχία μετα ξύ τη ς Γερμανίας και τη ς Αυ στρίας θα απέκοπτε τη Ρωσία από τη δυτική Ευρώπη κι έτσι ήλπιζαν πως η Μεγάλη Βουλ


γαρία θα αποτελούσε μία σημαντική τροχο πέδη σε αυτά τα ύποπτα σχέδια. Ενας από το υς πιο ένθ ερ μο υς οπαδούς του κινήματος του πανσλαβισμού ήταν ο Ρώ σος πρέσβυς στην Τουρκία, κόμης Νικολάι Πάβλοβιτς Ιγκνάτιεφ. Εκείνος ασκούσε πρα κτικά από τη ν Κωνσταντινούπολη τη δική του εξω τερική πολιτική, χωρίς να π εριμένει ή να υπολογίζει σε οδηγίες από τη ν κυβέρνησή του. Ετσι δ εν δίστασε να έ λ θ ει σε συμφωνία με το υς Αυστριακούς για τη ν προμήθεια βα ρέων πυροβόλων στους επαναστατημένους λαούς των Βαλκανίων, να διοχετεύσ ει κονδύ λια από τις διάφ ορες επιτροπές του πανσλα βισμού στη Ρωσία προς το υ ς εξεγ ερ μ έν ο υ ς και να καλλιεργεί τη ν έξαρση τη ς εθνικισ τι κής υστερίας μ ετα ξύ των Σέρβων. Οι προτρο πές και η υποστήριξη του Ιγκνάτιεφ ώθησαν πολλούς Ρώσους εθ ελ ο ν τές (ανάμεσά το υς και αξιω ματικούς του τσαρικού Στρατού) να διέλθο υν κρυφά τα τουρκικά σύνορα και να εμπλακούν ενεργά στις εξεγέρ σ εις οργανώ νοντας τα διάφορα εθνικοα π ελευθερω τικά κινήματα. Δυστυχώς για αυτούς το υς «Σλάβους Γαριβαλδινούς», όπως τους αποκαλούσε ο Τύ πος τη ς εποχής, οι σ υνθήκες του αγώνα στα Βαλκάνια δ εν ήταν όμοιες με εκ είν ες στην Ιταλία και η εξέγερσ η στη Βοσνία και στην Ερζεγοβίνη πνίγηκε στο αίμα από το υς Οθω μανούς. Παρόμοια ατυχία συνάντησε το χρι στιανικό κίνημα ανεξαρτησίας και όταν η Σερβία κή ρυ ξε επιπόλαια το ν πόλεμο στην Τουρκία, με αποτέλεσμα να η ττη θ ο ύ ν οι δυ νάμεις της, να διασκορπιστούν οι Ρώσοι ε θ ε λ ο ντές και οι το υρ κικές δυνάμεις να απειλή σουν το ίδιο το Βελιγράδι. Στην περίπτωση ε κείνη οι Μ εγάλες Δυνάμεις έσπευσαν να διασώσουν τη Σερβία από το ναυάγιο παρεμβαίνοντας για τη σύναψη εκεχειρίας, αλλά τη ν ί δια περίοδο νοτιό τερ α ξεσπούσε μία άλλη θύελλα που κα τέλ η ξε σε χ ειρ ότερη κατα στροφή.

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ Την άνοιξη του 1876 η επαρχία τη ς Βουλ γαρίας ε ξεγ έ ρ θ η κ ε μαζικά και οι Τούρκοι α νέθεσ αν τη ν καταστολή τη ς επανάστασης στους «βασιβουζούκους», ένα σώμα άτα κτων που π εριελάμβανε στις τά ξεις το υ και αρ κετούς λησ τές από τις ορεσίβιες φυλές του Τσερκέζων του Καυκάσου. Οι άνδρες ε κείνοι, γνωστοί για τα άγρια ήθη και τη δίψα το υς για αίμα, ήταν στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες που είχαν φύγει κακήν - κακώς από τη ν πατρίδα το υς το 1866 για να σωθούν από τη ρωσική εισβολή. Εχοντας μετεγκα τα σταθεί από το υς Τούρκους στην Ανατολική Ρωμυλία και στη Βουλγαρία, έτρ εφ α ν άσβε στο μίσος προς το υς αλλόθρησκους και επι θυμούσαν να πάρουν εκδίκηση για τα δεινά που είχαν υποστεί. Με όπλο τη ν παραδοσια κή γνώση μίας ποικιλίας βάρβαρων τεχνικώ ν φόνου και λεηλασίας που έχουν οι ορεινές φ υλές του Καυκάσου, οι βασιβουζούκοι κινήθηκαν κατά τη ς βουλγαρικής υπαίθρου

Γ ε ω ρ γιανοί ένοπ λοι ά τα κ το ι σ υνό δ ευ α ν τον Ρω σικό Σ τρ α τό το 1877, α να λα μβ ά νο ντα ς ρ ό λο υ ς α να γνώ ρ ισης ή ά λλα β ο η θ η τικ ά κ α θ ή κ ο ν τα . Α ισ θ ά ν ο ν τα ν μ ίσ ο ς α π έναντι σ το υ ς Τούρκους, οι οπ οίοι είχα ν μ α κ ρ ύ ισ το ρ ικό κ α τα π ίεσ η ς των λαώ ν του Καυκάσου.

σπέρνοντας το ν τρόμο και τη φρίκη, σε τ έ τοιο βαθμό ώστε η παγκόσμια κοινή γνώμη να σοκαριστεί. Το ίδιο καλοκαίρι ένας Α μερι κανός ανταποκριτής που εργαζόταν για λο γαριασμό τη ς βρετανικής εφ ημερίδας «Daily News» πέρασε από τη ν πόλη Μπατάκ (η ο ποία προηγουμένως είχε λ εη λα τη θ εί άγρια από το υς βασιβουζούκους), συνοδευόμενος από το ν Αμερικανό π ρόξενο στην Κωνσταντι νούπολη, και αποτύπωσε στα γραπτά του το αποτρόπαιο θέα μα που αντίκρισε: «Ρωτήσα με το υ ς ντόπιους για τα κρανία και τα οστά που είχαμε δει σκόρπια σε έναν λόφο καθώς πλησιάζαμε στην πόλη, όταν μας είχαν γαβγί σει τα σκυλιά. Μας απάντησαν ότι τα οστά ε κείνα ανήκαν σε 200 νεαρά κορίτσια τα οποία είχαν αιχμαλω τιστεί και κρατήθηκαν αρχικά για μοίρα χειρ ότερη από το ν θάνατο». Σύντομα οι αναφορές για τις το υρ κικές ω μό τη τες στη Βουλγαρία είχαν πραγματοποι ήσει το ν γύρο του κόσμου και φανέρωναν μία αποκρουστική π ραγματικότητα: τουλάχιστον 60 χωριά είχαν καταστραφεί ολοσχερώς, 15.000 άτομα είχαν βρει το ν θάνατο, μωρά εί χαν ε κ τελ εσ τεί με τη ν ξιφολόγχη, γυναίκες και ηλικιω μένοι είχαν αποκεφαλιστεί. Η βρε τανική κοινή γνώμη εκδήλωσε το ν αποτρο πιασμό τη ς και το σημαίνον σ τέλεχος του Φι λελ εύ θ ερ ο υ Κόμματος, Ουίλιαμ Γκλάντστον, συνέγραψε ένα πύρινο κείμενο καταδίκης τω ν Τούρκων, το οποίο κυκλοφόρησε σε 50.000 αντίτυπα και έγινε ανάρπαστο, φ έρνο ντας σε δύσκολη θέση το ν πολιτικό του αντί παλο και πρωθυπουργό, Μπέντζαμιν Ντισραέλι, ο οποίος απολάμβανε τη ς αμέριστης ε μπιστοσύνης τη ς βασίλισσας Βικτωρίας. Εχο ντας κερδίσει πρόσφατα το ν τίτλο του λόρ δου Μπήκονσφηλντ ο διακεκριμένος εκείνος π ολιτικός που κρατούσε τα ηνία τη ς Βρετα-

Ρω σικό π υροβόλο σ κ ο π εύ ει προς την Π λέβ να , ενώ οι σ τρ α τιώ τες το υ τσ ά ρ ο υ α να π α ύονται έχ ο ν τα ς σ τή σ ε ι τα τυ φ έκ ιά το υ ς σ ε π υ ρ α μ ίδ ες.

νίας είχε άλλους, π ρακτικότερους λόγους να ανησυχεί. Η υπόγεια δρασ τηριότητα τω ν Ρώ σων στα Βαλκάνια είχε επαναφέρει το υ ς φ ό βους του Λονδίνου για μία ρωσική κάθοδο προς τη ν Κωνσταντινούπολη, κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει αλυσιδωτές και απρόβλεπτες αντιδράσεις σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή απειλώντας το νεώ τερο απόκτημα τη ς Β ρετανικής Αυτοκρατορίας, που δ εν ήτα ν άλλο από τη διώρυγα του Σουέζ. Ετσι η Βρετανία εκλάμβανε τη στήριξη του «Μεγάλου Ασθενούς» ως ζήτημα μείζονος σημασίας για τα στρατηγικά τη ς συμφέροντα και ήταν πρόθυμη να παράσχει οποιαδήποτε βοήθεια στην Υψηλή Πύλη π ροκειμένου να αναχαιτιστεί η ρωσική επέκταση. Μια ανοικτή στρατιωτική επέμβαση όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο εγχείρημα, ιδίως μετά τη ν αναστάτωση και τη ν οργή που είχαν προκαλέσει στην κοινή γνώμη το φυλλάδιο του Γκλάντστον και οι ανταποκρίσεις από τη Βουλγαρία. Στο μεταξύ ο τσάρος Α λέξα ν δρος Β1είχε σπεύσει να π ροτείνει μία διπλω ματική λύση στο πρόβλημα, εισηγούμενος στους Τούρκους τη ν παροχή περιορισμένης αυτονομίας στον βουλγαρικό λαό και τη ν ε φαρμογή ενός δικαιότερου φορολογικού συ στήματος. Η πρωτοβουλία αυτή προσέκρουσε στη σταθερά α ντίθ ετη θέση τω ν Β ρετα νών, που δ εν ή θελα ν με κανέναν τρόπο τη ρωσική ανάμιξη στα εσω τερικά τη ς Οθωμανι κής Αυτοκρατορίας, αλλά και στην άρνηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β1, ο οποίος εί χε δ ια δ εχθ εί το ν πατέρα του, Α βδούλ Αζίζ ό ταν ο τελευ τα ίο ς δ ολοφ ονήθηκε κατά τη διάρκεια πραξικοπήματος με αφορμή τη ν κα τηγορία ότι ήταν υπερβολικά δ εκτικός στις ξέ ν ες επιρροές. Συναντώ ντας αυτή τη ν άρ νηση ο Α λέξανδρος στράφηκε προς το υς Αυ στριακούς π ροκειμένου να το υς βολιδοσκο πήσει για τη στάση το υς σε περίπτωση νέου ρωσοτουρκικού πολέμου. Ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ ήταν πιο συνεργάσιμος. Δήλωσε ό τι δεν θα σ τεκόταν εμπόδιο σε μια δυναμική επίλυση του προβλήματος, αλλά ζήτησε ως αντάλλαγμα δύο πράγματα: α) Την παραχώρηση τη ς Βοσνίας και τη ς Ερζεγοβί νης στον ίδιο σε περίπτωση νίκης τω ν Ρώσων, β) Την οριστική εγκατάλειψ η κάθε ιδέας περί δημιουργίας Μ εγάλης Βουλγαρίας, επειδή κάτι τέ το ιο προκαλούσε τάσεις αναταραχής στους σλαβικούς πληθυσμούς τη ς αυτοκρα τορίας του. · Ο τσάρος απ οδέχθηκε το ν συμβιβασμό απρόθυμα και έχοντας καλύψει τα νώτα του απαίτησε ανοικτά στις αρχές του 1877 πλήρη αυτονομία για το υ ς Βούλγαρους, κάτι που φυσικά α π έρ ρ ιι^ η Υψηλή Πύλη. Ετσι στις αρχές Απριλίου και ενώ οι οργανώσεις του πανσλαβισμού εξήγειραν τα πλήθη στη Ρω σία, ο Α λέξανδρος Β' κή ρυ ξε το ν πόλεμο στην Τουρκία. Συγκεντρώ νοντας σ τράτευμα

200.000 ανδρών πέρασε μέσα από το έδαφος τη ς Ρουμανίας, τη ς οποίας ο ηγεμόνας, πρί γκιπας Κάρολος Χ οεντσ όλερν Ζιγκμαρίγκεν, είχε παράσχει όχι μόνο το δικαίωμα ε λ ε ύ θ ε ρης διέλευσης αλλά και έμπρακτη υλική βοή θεια από άποψη επ ιμελητείας. Λαμβάνοντας υπόψη τα μεγάλα φυσικά κωλύματα που έπρεπε να υπερβεί ο Ρωσικός Σ τρατός μέχρι να φθάσει στη Βουλγαρία, οι αρχικές κινή σεις το υ μπορούν να χαρακτηριστούν ως ιδι αίτερα επ ιτυχημένες. Το πρώτο εμπόδιο ήταν ο π οταμός Δού ναβης, που αποτελούσε τη μεθόριο Ρουμα νίας -Βουλγαρίας, και αμέσως νοτιό τερ α υ πήρχαν σχεδόν παράλληλα με το ν ποταμό τα Βαλκανικά όρη, τα οποία αποτελούσαν και το κυριότερο φράγμα που έπρεπε να υπερπη δήσει ο Στρατός του τσάρου στην πορεία το υ προς τη ν Κωνσταντινούπολη. Υπήρχε β έ βαια μία ευκολότερη πρόσβαση προς τη Βουλγαρία για έναν εισβολέα ο οποίος εισ ερ χόταν σε αυτήν από το ν Βορρά: ο παραλια κός δρόμος που οδηγούσε από τη Δοβρουτσά προς το Μπουργκάς, ο οποίος είχε επι π λέον το π λεονέκτημα ότι θα εξασφάλιζε το ν ευχερ έσ τερο ανεφοδιασμό του Ρωσικού Στρατού από τη θάλασσα. Το πρόβλημα ό μως ήταν πως με βάση τη Συνθήκη του Παρι σιού η Ρωσία είχε υποχρεω θεί να διαλύσει το ν Στόλο τη ς Μαύρης Θάλασσας. Αν και ο Α λέξανδρος άρχισε να παραβιάζει αυτόν τον όρο το 1870, τα πλοία που είχε αποκτήσει μέ χρι τ ό τ ε το Ρωσικό Ναυτικό δ εν μπορούσαν να συγκριθούν σε ισχύ με τα χαλύβδινα πο λεμικά που είχε π ρο μη θευτεί πρόσφατα η Οθωμανική Αυτοκρατορία από το υ ς Β ρετα νούς συμμάχους της.

ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΟΥΝΑΒΗ Οι στρατηγοί του τσάρου προτίμησαν να ακολουθήσουν τη χερσαία οδό προς τη ν κ ε ντρική Βουλγαρία, αν και γνώριζαν πως το πρωτόγονο σιδηροδρομικό δίκτυο τη ς Ρου μανίας δ εν μπορούσε να υποστηρίξει απ οτε λεσματικά μία τέτο ια κίνηση. Η ρουμανική γραμμή συναντούσε τη ρωσική στο Κισίνεφ

και κατόπιν ελισσόταν ανάμεσα στα Καρπά θια για να καταλήξει έπ ειτα από μία οφιοειδή πορεία 680 χιλιομέτρω ν στο Βουκουρέστι, α ρκετά μακριά από το ν Δούναβη. Για να ολο κληρώσει κάποιος πεζός αυτή τη διαδρομή, αρκούσε να καλύψει μόλις 400 χιλιόμετρα κι έτσι ο Ρωσικός Σ τρατός προτίμησε να βαδί σει μέχρι το Β ουκουρέστι παρά να στοιβαχ θ εί μέσα στα βαγόνια. Οι Ρώσοι είχαν συγκεντρώ σει ήδη από το ν προηγούμενο Νοέμβριο έξι Σώματα Στρατού (VII, VIII, IX, X, XI και XII) στη μεθόριο με τη Ρουμανία. Τα τέσσερα από αυτά παρέ μεναν κοντά στο Κισίνεφ, ενώ τα υπόλοιπα σ τάθμευαν στην Οδησσό και στην Κριμαία και δ εν προβλεπόταν να κινηθούν. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα είχαν κινητοπ οιηθεί ε πίσης τα Σώματα IV (αντιστράτηγος Ζότοφ), XIII (αντισ τράτηγος πρίγκιπας Κορσάκοφ) και XIV (αντιστράτηγος Ζίμερμαν), τα οποία απεί χαν μεν ακόμη από 640 ως 1280 χιλιόμετρα από το θ έα τρ ο των επιχειρήσεων, αλλά θα έ σπευδαν ολοταχώς προς τη Βουλγαρία. Κάθε ρωσικό σώμα στρατού είχε τυποποιημένη σύνθεση δύο μεραρχιών με 24 τάγματα πεζι κού τω ν 1.000 ανδρών, δύο ταξια ρχίες πυρο βολικού (96 πυροβόλα) και μία μεραρχία ιππι κού (18 ίλες) με δύο οργανικές πυροβολαρ χίες (12 πυροβόλα). Ετσι τα επτά σώματα που θα εμπ λέκονταν στον πόλεμο κατά τη ς Τουρκίας, συγκροτώ ντας τη λεγάμενη «Στρατιά το υ Νότου», παρέτασσαν ένα ε ν τυ πωσιακό σύνολο 200.000 ανδρών και 800 πυ ροβόλων. Απέναντι το υ ς ο Οθωμανικός Στρα τό ς δ εν ήταν διόλου ευκα ταφ ρόνητος. Δ ιέ θ ε τ ε 250.000 άνδρες, από το υ ς οποίους περί που 85.000 ήταν το π ο θ ετη μ ένο ι από τη Βοσ νία ως τη Θεσσαλία και επιχειρούσαν κατά του Μ αυροβουνίου, 60.000 βρίσκονταν στον άνω Δούναβη, στην περιοχή Βιδινίου, 50.000 επάνδρωναν τα φρούρια Ρουστσούκ, Σιλίστριας, Βάρνας και Σούμλα, 15.000 ήταν κα τα νεμη μένο ι σε διάφορα μικρά αποσπάσματα των παραδουνάβιων περιοχών και 40.000 βρίσκονταν στην ευρ ύτερ η περιοχή Σόφιας Φιλιππούπολης - Αδριανούπολης - Κωνστα ντινούπολης ως στρατηγική εφεδρεία.

41


Δ ύ ο β α σ ιβ ο υζούκοι που α ιχμ α λω τίσ τη κ α ν, κ ρ α το ύ ν τα ι δ εμ έν ο ι σε ένα ρωσικό σ τρ α τό π εδ ο (πίνακας το υ Β ερ εσ ά γ κ ιν ). Η α γ ρ ιό τη τα α υτώ ν των α τά κ τω ν ή τα ν π αροιμιώ δης. Οι Ρώ σοι συχνά δ εν το υ ς έδ ιν α ν τη ν ευ κ α ιρ ία να π α ρ α δ ο 9ο ύ ν, λόγω τω ν ψ ρ ικτώ ν εγ κ λ η μ ά τω ν που είχαν δ ια π ρ ά ξει σε βά ρ ος το υ βουλγαρικού λα ού.

Η πορεία του Ρωσικού Στρατού, που άρ χισε στις 24 Απριλίου 1877 με τέσσερα Σώμα τα (VIII του αντιστράτηγου Ραντέτσκι, IX του αντιστράτηγου βαρώνου Κρίντενερ, X του α ντιστράτηγου πρίγκιπα Σακόφσκι και το XI του αντιστράτηγου Βανόφσκι), ευνοή θη κε τόσο από τη ν κακή τακτική διάταξη των τουρκικώ ν δυνάμεων όσο και από τη ν αμφιτα λα ντευό μενη στάση του σουλτάνου. 0 τ ε λευ τα ίος πίστευε πως οι Βρετανοί θα έρχο νταν σε βοήθειά του έστω και τη ν τελευ τα ία στιγμή. Οταν π ληροφορήθηκε πως το Λονδί νο δεν είχε καμία πρόθεση να εμπ λακεί ανοι κτά σε πόλεμο ήταν αργά, αφού ο μεγάλος δούκας Νικόλαος (αδελφός του τσάρου) είχε ήδη περάσει με τις τερά σ τιες δυνάμεις του το ν Δούναβη και προήλαυνε θριαμβευτικά μέσα από τη βόρεια Βουλγαρία, προκαλώντας κύμα ενθουσιασμού στις χριστιανικές π εριοχές που το ν υποδέχονταν ως λυτρωτή. Οι πληροφορίες ανέφ εραν μάλιστα πως οι ρωσικές εμπ ροσθοφυλακές πλησίαζαν απει λητικά στη διάβαση Σίπκα, η οποία απ οτελού σε το κλειδί για τη ν παραβίαση του ορεινού όγκου των Βαλκανικών ορέων. Μ ετά τη διά

42

βαση υπήρχαν 120 περίπου χιλιόμετρα ομα λής πεδιάδας μέχρι τη ν Αδριανούπολη, που αποτελούσε τη ν ιστορική πύλη τη ς ε υ ρ ύ τε ρης περιοχής τη ς Κωνσταντινούπολης ανά το υς αιώνες - εκ εί είχαν πολεμήσει κατά και ρούς Ρωμαίοι, Βησιγότθοι, Βυζαντινοί, Βούλ γαροι, Φράγκοι σταυροφόροι και Οθωμανοί γενίτσαροι. Αν και ο κύριος όγκος του Ρωσικού Στρα τού χρειάστηκε 10 εβδομά δες για να διασχί σει τη Ρουμανία, να περάσει το ν Δούναβη (27 Ιουνίου) και να σ υγκεντρω θεί στη νότια όχθη του, η εμπροσθοφυλακή του ήταν πολύ πιο

δραστήρια. Α π οτελείτο ουσιαστικά από ένα ευκίνητο απόσπασμα του οποίου η γείτο ο α ντισ τράτηγος Ιωσήφ Βλαντιμίροβιτς Γκούρ κο. Ο αξιω ματικός αυτός είχε μ ελετή σ ει επισταμένα τις εκσ τρ α τείες του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου. Αποστολή του ήταν να φθάσει πρώτος στη διάβαση Σίπκα και να τη θ έσ ει υπό το ν έλεγχό του πριν οι Τούρκοι αν τιλη φ θ ού ν το μ έγ εθ ο ς του κινδύνου που α ντιμετώ πιζαν και κατόπιν να τ ε θ ε ί πάλι επικε φαλής τη ς ορμητικής προέλασης προς την Αδριανούπολη. Εφαρμόζοντας υποδειγματι κά τις τα κ τικές που είχαν χαρίσει στον Στόο υνγουολ Τζάκσον τις μεγάλες του νίκες στην κοιλάδα Σεναντόα, ο Γκούρκο ελίχθηκε αιφνιδιάζοντας το ν αντίπαλό του, παρακά μπτοντας τα ισχυρά αμυντικά σημεία του και φ έρνοντας τη μικτή δύναμη πεζικού, ιππικού και πυροβολικού που δ ιέ θ ε τε σε διαδοχικές π λεο νεκτικές θέσ εις ως προς το υ ς αμυνόμε νους Τούρκους. Μ έχρι τις 19 Ιουλίου είχε κα τα λάβει το Τίρνοβο, τη ν παλαιά πρωτεύουσα του βουλγαρικού βασιλείου, είχε περάσει από τη διάβαση Σίπκα και προχωρούσε προς Νότο έχοντας χάσει μόλις 500 άνδρες από τις 16.000 που διοικούσε. Η επιτυχία των Ρώσων'ξύπνησε το ν σουλ τάνο από το ν λήθαργο του. Ο Αβδούλ Χαμίτ Β1απέλυσε το ν διοικητή τω ν τουρκικώ ν δυ νάμεων στη Βουλγαρία και το ν αντικα τέσ τη σε με το ν Γερμανό στρατηγό Καρλ Ντητρόιτ, ο οποίος είχε λάβει το οθωμανικό όνομα Μ εχ μ έτ Αλή πασάς. Παράλληλα ο στρατιωτι κός διοικητής του Μ αυροβουνίου, Σουλεϊμάν πασάς, διατάχθηκε να εκ το ξεύ σ ει μία α ντεπ ίθεσ η νότια των Βαλκανικών ορέων.

Ε π ειτα από μία τα ρ αχώ δη π ερίοδο επ ανασ τάσ εω ν σ τη β ό ρ εια Β αλκα νική, οι ο π ο ίες α κ ο λ ο υ 9 ή 9 η κ α ν από τα σκληρά α ντίπ οινα τω ν Τούρκων, ο Ρω σικός Σ τρ α τό ς π α ρ ενέβ η το 18 77μ ε τη ν ελπ ίδα ό τι 9 α εκπ λήρ ω νε τα ό νειρ α το υ π ανσλαβισμού και 9 α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε μία Μ ε γ ά λ η Β ουλγαρία κ οντά σ τα Δ α ρ δ α ν έλ ια . Η ε κ σ τρ α τε ία το υ όμω ς έχ α σ ε τη ν ορμή τη ς σ τη διάβαση Σίπ κα και αμέσ ω ς μ ε τά κ α 9 η λ ώ 9 η κ ε σ τη ν Π λέβνα.


Οι ρ ω σ ικές ε π ιθ έ σ ε ις κ ατά τη ς Π λέβνα α π έτυ χα ν σ τις 20 και σ τις 30 Ιο υ λ ίο υ 1877 και το ίδιο σ υνέβη μ ε τη φ ιλό δ ο ξη μ εγ ά λ η έφ ο δ ο τη ς 11ης Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Ε π ειτα από α υ τέ ς τις α τυ χ ίε ς οι Ρώ σοι κ α τέ φ υ γ α ν σ τη ν κ α τα σ κ ευ ή οχυρώ σεω ν, εν ώ μ ία άλλη δύναμή το υ ς κ α τέ λ α β ε τη ν Ν τόλνα Ν το ύ μ π νικ και ά λ λ ε ς π ό λεις κ α τά μ ή κ ο ς των γραμμώ ν α νεφ ο δ ια σ μ ο ύ τη ς Π λέβ να από τη Σ ό φ ια . Ο Ο σμάν πασάς επ ιχ είρ η σ ε μία μ α ζικ ή έ ξο δ ο σ τις 10 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ , ω στόσο α π έτυ χ ε και π α ρ α δ ό θη κ ε.

Σ ε α υ τό ν το ν πίνακα, που ο ν ο μ ά ζ ετα ι «Σκοπιά σ τα Β αλκα νικά βουνά», ο Β ερ εσ ά γ κ ιν π ρ ο σ π α θεί να μ ε τ α φ έ ρ ε ι τις δ ύ σ κ ο λες σ υ ν θ ή κ ες που α ντιμ ετώ π ισ ε ο Ρω σικός Σ τρ α τό ς το ν χειμώ να το υ 1877-78 σ τη β ό ρ εια Β ουλγαρία.

Εκείνος έσπευσε να μ ετα φ έρ ει γι' αυτόν τον σκοπό αξιόλογες δυνάμεις από τη ν Αδριατική και από τη ν Ελλάδα. Σ υγκεντρώ νοντάς τις κα τέφ ερ ε τελικά ένα κτύπημα επί του Γκούρ κο και το ν υποχρέωσε να συμπτυχθεί βόρεια τη ς Σίπκα. Αν ο Γκούρκο δ ιέ θ ε τε περισσότε ρες δυνάμεις ή ενισχυόταν εγκαίρως, πιθα νώς θα κατάφ ερνε να συγκροτήσει το ν ε χθρό και να καλύψει τη ν πολύτιμη διάβαση. Δυστυχώς για το υ ς Ρώσους, οι 120.000 άν δρες το υς που είχαν διαβεί στο μετα ξύ τον Δούναβη είχαν χωριστεί σε δύο π τέρυγες οι οποίες είχαν ελάχιστη συνεργασία μεταξύ το υς και επιπλέον εκινούντο προς αποκλίνουσες κατευθύνσεις. Η μία από α υ τές βάδι ζε ήδη ανατολικά, κατά μήκος του Δούναβη, με σκοπό να εκπορθήσει ορισμένα τουρκικά φρούρια στην παραμεθόρια περιοχή, ενώ η άλλη συνέχιζε να κατεβαίνει νοτιότερα, προς τη ν κωμόπολη Πλέβνα, όπου υπήρχε ένα σταυροδρόμι κοντά στο οποίο είχε παρατη ρ ηθεί η ύπαρξη μικρού τουρκικού αποσπάσματος πεζικού.

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΡΟΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΝΑ ΚΑΛΥΨΟΥΝ ΤΗΝ ΠΛΕΒΝΑ Οι Τούρκοι είχαν κάθε λόγο να θ έλο υ ν να κρατήσουν τη ν Πλέβνα, αφού από εκείνο τον σ τρατηγικότατο κόμβο μπορούσε κάποιος να μ ετα κινη θ εί εύκολα προς το ν Δούναβη

(από όπου είχαν φθάσει οι Ρώσοι), προς τη ν Αδριανούπολη ή προς τη Σόφια, που απ οτε λούσε εκείνη τη ν εποχή μια απλή επαρχιακή πρωτεύουσα. Η Πλέβνα βρισκόταν επίσης πάνω σε μια διάβαση του ποταμού Βιντ, ο ο ποίος έρ ρ εε προς τα βορειοανατολικά και ο δρόμος τη ς Σόφιας περνούσε από τη γέφ υρά του. Επιπλέον αν οι Τούρκοι μπορούσαν να αγκιστρω θούν εκεί, θα ήταν σε θέση να α πειλήσουν τα πλευρά ή τα νώτα τη ς δεξιάς ρωσικής πτέρυγας. Το ευτύχημα γι' αυτούς ήταν ότι έφθασε στην πόλη εγκαίρως ο Οσμάν Νουρί πασάς, που αποφάσισε να τη ν υπερασπιστεί μαζί με μερικούς επ ίλεκτους σ τρατιώ τες του. Ο Οσμάν πασάς ήταν διοικητής τη ς ε παρχίας του Βιδινίου, κοντά στα σέρβικά σύ νορα, και ανήκε στη μικρή κατηγορία των μορφωμένων και άριστα καταρτισμένω ν επαγγελματιώ ν αξιωματικών του Οθωμανικού Στρατού. Από τη ν ημέρα που εξερ ρά γη ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, φ ρόντιζε να τη ρ εί ά γρυπνο βλέμμα πάνω στα υπολείμματα του Σερβικού Στρατού (τον οποίο είχε κατατρο πώσει το 1876), από φόβο μήπως αναθαρρήσουν και επιχειρήσουν να συμπράξουν με το υς Ρώσους ομοδόξους τους. Ωστόσο όταν π ληροφορήθηκε πως οι Ρώσοι πέρασαν το ν Δούναβη, άφησε το ν κύριο όγκο τω ν δυνάμεών του στο Βιδίνιο και έσπευσε με 12.000 πο λεμ ισ τές και λίγα πυροβόλα να πάρει το ν δρόμο προς τα νοτιοανατολικά. Στην αρχή σ κεπτόταν να ενω θεί με τις δυνάμεις του ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

43

44 ^

Σουλεϊμάν πασά, αλλά στα τηλεγραφ ήματα που λάμβανε καθ’ οδόν από τη ν Κωνσταντι νούπολη φαινόταν καθαρά πως η τουρκική πλευρά είχε πανικοβληθεί και αδυνατούσε να αναχαιτίσει τη ρωσική προέλαση η οποία εκδηλω νόταν δυτικά, προς τη Σόφια. Μ ου σουλμάνοι α νιχνευτές το ν πληροφόρησαν σύντομα ότι είχαν συναντήσει περιπόλους Κοζάκων που σάρωναν τη δυτική Βουλγαρία και έτσι ο Οσμάν αποφάσισε με δική του πρωτοβουλία να ενεργήσ ει άμεσα για τη ν ανακο πή τη ς ρωσικής προέλασης. Μ ελετώ ντα ς το ν χάρτη κα τέλ η ξε στο συμπέρασμα πως η προ σ φορότερη τοποθεσία για να το πράξει ήταν η Πλέβνα. Η πόλη εκείνη σ υγκαταλεγόταν ανάμεσα στις πιο εύπ ορες τη ς Βουλγαρίας. Δ ιέθ ετε α ρ κετές εκκλησίες, ένα τζαμί, νοσοκομείο, λιθόστρω τη πλατεία, γερά πέτρινα σπίτια για το υς αρισ τοκράτες αλλά και δ εκά δες φτωχά χαμόσπιτα σε βρώμικους δρόμους για τους υπόλοιπους κατοίκους. Ηταν κτισ μένη στο βάθος μιας κοιλάδας που π ερικλειόταν από λόφους και βουνά στα βόρεια, στα ανατολικά και στα νότια, κυριολεκτικά ανάμεσα σε φ υ τε ίε ς αραβοσίτου και αμπέλια, στη δ εξιά ό χθη του Βιντ. Οταν ο Οσμάν πασάς έφθασε εκεί στις 19 Ιουλίου π ροπορευόμενος του πε ζικού του, διαπίστωσε αμέσως ότι μπορούσε να οργανώσει το υ ς άνδρες του σε θέσ εις στις γύρω κορυφ ές και από εκ εί να συγκρο τήσ ει έναν αρκετά υπ έρτερο σε αριθμούς α ντίπαλο. Οι π ροφυλακές του είχαν ήδη εμπλακεί σε μ ερ ικές αψιμαχίες με ρωσικά αποσπάσματα πεζικού που κατεδίω καν τις το υρ κικές φ ρουρές του Δούναβη κι έτσι δεν έχασε χρόνο: οδήγησε το υς υπόλοιπους άν δρες του στην Πλέβνα διατάζοντάς το υς να οχυρω θούν στα υψώματα. Το ρωσικό από σπασμα με το οποίο είχαν έ λ θ ει σε επαφή τα τμήματα του Οσμάν πασά ανήκε στο IX Σώμα του αντιστράτηγου Νικολάι Πάβλοβιτς Κρίν τεν ερ και α π οτελείτο από τη ν 1η Ταξιαρχία τη ς 5ης Μεραρχίας του αντιστρατήγου Σίλντερ-Σούλντνερ. Προχωρούσε ασυντόνιστα, χωρίς κάλυψη ιππικού. Αμελώ ντας να πραγ ματοποιήσει επισταμένη αναγνώριση εδά φους ο Ρώσος στρατηγός επ ιτέθ η κε μετωπι κά, β ρ έθ ηκε κάτω από τα διασταυρούμενα πυρά των Οθωμανών και αναγκάστηκε να υ ποχωρήσει με α ρ κετές απώλειες. Ο πασάς του Βιδινίου ήταν βέβαιος πως ο εχθ ρό ς σύ ντομα θα επιχειρούσε νέα έφ οδο για να ανοί ξε ι το ν δρόμο του προς τη Σόφια και πιθανό τα τα θα κύκλω νε τη μικρή του δύναμη από τρ εις κατευθύνσεις. Οι επιλογές που είχε ή τα ν ε ίτε να σ ταθεί και να πολεμήσει επί τό που, ε ίτε να συμπτυχθεί προς το Βιδίνιο από το ν δρόμο που είχε φθάσει. Ομως δ εν ήταν άνθρωπος που "θα το έβαζε στα πόδια" τόσο εύκολα. Ετσι μ ετά τη ν πρώτη σύγκρουση με το υ ς Ρώσους οι πολεμιστές του συσπειρώθη καν γύρω από τη ν Πλέβνα και οχύρωσαν με ι διαίτερη φροντίδα τα υψώματα Γιανίκ Μπάιρ βόρεια τη ς πόλης. Μ ετά τη ν ατυχία το υς μπροστά στην Πλέβνα οι Ρώσοι βρέθηκαν σε εξα ιρ ετικά δυ σχερή θέση. Τα σ τρατεύματά το υς είχαν α


πλωθεί σε έκταση εκατοντάδω ν χιλιομέτρω ν, οι συγκοινωνίες το υς δ εν π ροστατεύονταν καλά και τα μετόπισθέν το υς ήταν πολύ ευά λωτα. Ο ιδιοφυής π λευρικός ελιγμός του Οσμάν πασά επ έτρεψ ε στους Τούρκους να κερδίσουν χρόνο για ανασύνταξη, ενώ η μι κρή αυτή πόλη τη ς Βουλγαρίας έγινε για τη "ρωσική αρκούδα" ένα μεγάλο αγκάθι στο πλευρό της. Ωστόσο ακόμα κι αν η τουρκική φρουρά δεχόταν όλες τις ενισχύσεις που εί χε διαθέσ ιμες ο σουλτάνος στη Βουλγαρία, πάλι οι Ρώσοι θα υπερείχαν αριθμητικά απέ ναντι της. Οι Τούρκοι του Οσμάν πασά ήταν σκλη ροί και έμπειροι πολεμιστές, εξοπλισμένοι στην πλειοψηφία το υς με το τυφ έκιο Peabody-Martini των 0,45 in, θεω ρούμενο ως το καλύτερο του κόσμου εκείνη τη ν εποχή. Επρόκειτο για στιβαρό, ακριβές και, αν και μονόσφαιρο, με μεγάλη ταχυβολία, όπλο το οποίο υπερείχε σαφώς απέναντι στα ρωσικά τυ φ έκια Krnka, τα οποία συχνά αδυνατούσαν να απορρίψουν το υς κάλυκες όταν το κλεί στρο μπλοκαριζόταν από κατάλοιπα πυρίτι δας. Ηταν επίσης καλύτερο από τα αμερικα νικά Berdan, με τα οποία ο τσάρος είχε ε ξο πλίσει το ιππικό του και τις επ ίλεκτες μονά δες πεζικού. Οι Τούρκοι δ ιέθ ετα ν ακόμα 58 πυροβόλα κατασκευής των γερμανικώ ν ερ γοστασίων Krupp, που υπερέβαιναν σε βελη νεκ ές και ακρίβεια βολών οποιοδήποτε αντί στοιχο όπλο των Ρώσων. Ο Οσμάν σκόπευε να αξιοποιήσει και τα πτυοσκάπανα των ανδρών του, διατάζοντάς το υς να σκάψουν βαθιά ο ρύγματα, όπως είχε δει παλαιότερα να γίνε ται στον πόλεμο τη ς Κριμαίας. Με τη ν κατάλ ληλη προετοιμασία ήτα ν βέβαιος πως θα μπορούσε να α ν τέ ξει επί α ρ κετό διάστημα μέχρι να δ εχ θ εί ενισχύσεις από το Βιδίνιο ή τη Σόφια.

ΟΙ ΑΚΑΡΠΕΣ ΕΦΟΔΟΙ Η πρώτη σοβαρή ρωσική επίθεση κατά του αμυντικού δακτυλίου τη ς Πλέβνα εκδ η λώ θηκε νωρίς το πρωί τη ς 20ής Ιουλίου, πριν οι Τούρκοι σ τρατιώ τες λάβουν ακόμη το πρω ινό τους. Οι Ρώσοι ενέπ λεξα ν 6.500 άνδρες γεμ ά το υς αυτοπεποίθηση αλλά άπειρους, χωρίς να γνωρίζουν ό τι ο αντίπαλός το υς δ ιέ θ ε τ ε περισσότερους πολεμιστές. Προσέβα λαν τη ν τοποθεσία Γιάνικ Μπάιρ από τα βό ρεια και τα ανατολικά και πέτυχαν να απωθή σουν το υς Τούρκους μέχρι τα όρια τη ς πό λης. Οι ά νδρες του Οσμάν πασά αναζήτησαν πρόχειρη κάλυψη σε ρ εμ α τιές και πίσω από θάμνους, από όπου αποδεκάτισαν το υ ς Ρώ σους με ψύχραιμες και καλά υπολογισμένες βολές. Οταν το απόθεμα πυρομαχικών των Ρώσων μειώ θηκε αισθητά, η κρούση το υς έ χασε τη ν ορμή τη ς και κατόπιν μετατράπ ηκε σε υποχώρηση, με το υς σ τρατιώ τες να κα τε βαίνουν τρ έχο ντα ς τις πλαγιές αφήνοντας πίσω το υ ς 2.845 νεκρούς και τρ α υμ α τίες (ανάμεσά το υ ς δύο συνταγματάρχες), από το υς οποίους οι τελευ τα ίο ι είχαν τη χ ειρ ό τε ρη μοίρα π έφ τοντα ς στα χέρια των βασιβου ζούκων. Την επ ομένη ο Οσμάν πασάς, έχο

ντα ς σ τείλει αγγελιοφ όρους για να ζητήσει ε νισχύσεις, δ ιέτα ξε το υ ς άνδρες του να σκά ψουν καλύτερα ορύγματα και να βελτιώσουν τη ν απόκρυψή τους. Οταν η είδηση τη ς απόκρουσης μπροστά στην Πλέβνα έφθασε στο αρχηγείο του τσά ρου, το οποίο βρισκόταν 80 χιλιόμετρα νοτιο ανατολικά, έγινε δεκτή με κάποια απορία αλ λά χωρίς να προκαλέσει ιδιαίτερη ανησυχία. Αφού ο Οσμάν πασάς βρισκόταν στην Π λέβ να, η πόλη έπρεπε να καταληφ θεί πριν συνε χιστεί η προέλαση προς τη ν Κωνσταντινού πολη. Για το ν σκοπό αυτό σ τάλθηκε σχετική διαταγή στον Κ ρίντενερ, με τη ν οποία τού α νέθεσ αν τη ν άμεση κατάληψη τη ς πόλης χω ρίς καμία χρονοτριβή. Παράλληλα τού δόθη καν σ ημαντικές ενισχύσεις: η 1η Ταξιαρχία τη ς 32ης Μ εραρχίας από το XI Σώμα, η 1η Τα ξιαρχία τη ς 11ης Μ εραρχίας Ιππικού και η 30ή Μεραρχία από το IV Σώμα. Η επόμενη προσπάθεια του Κρίντενερ έγινε στις 30 Ιου λίου, όταν 26.000 πεζοί με τη ν υποστήριξη 170 πυροβόλων και μίας μεραρχίας ιππικού εφόρμησαν πάλι από τα βορειοανατολικά και τα νοτιοανατολικά, χωρίς να έχουν άλλο σχέ διο από μια κατά μέτωπο κρούση, που όπως υπολόγιζαν θα συνέτριβε το υς Τούρκους με τη δύναμη τω ν αριθμών. Οι Τούρκοι όμως ήταν έτοιμοι. Δ ιέθ ετα ν 40.000 άνδρες περίπου και αυτή τη φορά τη ν κορυφογραμμή Γιάνικ Μπάιρ δ ιέτρ εχ ε σε ο λόκληρο σχεδόν το μήκος τη ς ένα βαθύ χα ράκωμα που το υς π ροστάτευε. Στο ανατολι κό άκρο αυτού βρίσκονταν επίσης δύο οχυρά που δέσποζαν στην τοποθεσία του γ ειτο νι κού χωριού Γκρίβιτσα, ενώ δ εξιό τερ α , με μέ τωπο προς τα νοτιοανατολικά, υπήρχαν αρ κετά άλλα οχυρά και αναχώματα. Νοτίως τη ς Πλέβνα, στο Ζέλονι Γκόρι (ή Πράσινους Λό φους, όπως το υς έλεγα ν οι Ρώσοι), διακρίνονταν ακόμη περισσότερα τουρκικά οχυρώμα τα. Οι Τούρκοι είχαν εφοδιάσει κάθε μαχητή το υς με 500 φυσίγγια και τα πυροβόλα τους είχαν κα τα νεμηθεί στην π ερίμετρο τη ς άμυ νας και το π ο θ ετη θ εί κατά τέτο ιο ν τρόπο ώ σ τε οι βολές το υς να αποδίδουν το μέγιστο αποτέλεσμα. Οι Ρώσοι προχώρησαν πρώτα σε μία ισχυ ρή προπαρασκευή πυροβολικού, η οποία δεν έβλαψ ε καθόλου τις καλά προετοιμασ μένες θ έσ εις τω ν Τούρκων αλλά το ύ ς προειδοποί ησε για τη ν έφ οδο που θα σημειωνόταν αρ γότερα, και κατόπιν εξόρμησαν με τη μάζα του πεζικού τους. Καθώς προήλαυναν από τα νοτιοανατολικά, τα Peabody-Martini των Τούρ κων θέριζαν από μεγάλη απόσταση το υς πυ κνούς σχηματισμούς τους. Οι γραμμές των Ρώσων διαταράχθηκαν, οπισθοχώρησαν, επι χείρησαν να προχωρήσουν και πάλι αλλά τ ε λικά απωθήθηκαν κάτω από το φονικό πυρ. Μ ε τα τελευ τα ία απ οθέματα θάρρους οι Ρώ σοι σ τρατιώ τες όρμησαν εκ νέου μπροστά παραπατώντας πάνω στους νεκρούς συντρό φους το υ ς και στη λάσπη. Κτύπησαν δύο μι κρά οχυρά και τα κατέλαβαν απωθώντας το υς υπερασπιστές τους. Ενώ στο αριστερό κέρας τη ς επίθεσης η εμπλοκή ρωσικών ε φ ε δρειών επ έτρεψ ε στον Κ ρίντενερ να σημειώ-

σει κάποιες μικρές επιτυχίες, στο δ εξιό η ε πίθεση είχε αποτύχει τελείω ς κάτω από το σφυροκόπημα των πυροβόλων Krupp των 80 και τω ν 90 mm. Ηταν η σειρά του Οσμάν πασά να αντεπιτεθ εί. Εφαρμόζοντας αριστοτεχνικά τα αξιώ ματα τη ς στρατιω τικής τα κτική ς αντέδρασε γρήγορα και δραστήρια, ώστε να μη δώσει χρόνο στον αντίπαλό του να σ ταθεροπ οιηθεί στις θ έσ εις που είχε καταλάβει με τόσο κόπο και θυσίες. Οι άνδρες του έπεσαν αιφνιδια στικά πάνω στους καταπονημένους Ρώσους και σύντομα το υ ς ανέτρεψ αν και το υς κατεδίωξαν ως τις θέσ εις εξόρμησ ής τους. Οταν έδυσε ο ήλιος η μάχη είχε τελειώ σει. Ο Κρίν τενερ δεν είχε να επ ιδείξει κανένα εδαφικό κέρδος παρά το ότι είχε θυσιάσει 169 αξιω ματικούς και 7.136 οπλίτες, σχεδόν το 1/3 τη ς συνολικής δύναμής του. Αντιμέτωπος με το φάσμα τη ς παταγώδους αποτυχίας ο Ρωσι κός Σ τρατός κυ ριεύθ ηκε από πανικό και άρ χισε να υποχωρεί κατά μήκος των δρόμων που οδηγούσαν στον Δούναβη, με το υ ς άν δρες του τρ ομοκρα τημένους ή μεθυσ μέ νους και με τα κάρα μεταφ οράς τραυματιώ ν κατάφορτα. Η δυσάρεστη εξέλ ιξη στη μάχη τη ς Πλέβνα προκάλεσε τη ν ανησυχία τη ς ρωσι κής ηγεσίας. Ο τσάρος επιθυμώ ντας να δ εί ξει το προσωπικό του ενδιαφ έρον αλλά και να αναπτερώσει το κλονισμένο ηθικό του Στρατού του, μ ετέ φ ε ρ ε το αρχηγείο του σε μία νέα θέση 30 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης, όπου παρέμεινε περιστοιχιζόμενος από αυλικούς, υπ ηρέτες με λιβ ρ έες και φρουρούς με εξω τικές και φ α ντα χτερ ές στο λές. Η αγωνία των Ρώσων ήταν τόσο μεγάλη ώστε ο μέγας δούκας Νικόλαος έσ τειλε τη λεγράφημα στον Ρουμάνο πρίγκιπα Κάρολο ζητώ ντας του να προβεί σε μία ενέργεια α ντιπερισπασμού, ώστε να αποτραπεί μία γ εν ι κή αντεπίθεση των Τούρκων. Ομως ο Οσμάν πασάς δ εν είχε καμία πρόθεση να καταδιώ ξει το ν αντίπαλό του προς το ν Δούναβη και να διακινδυνεύσει μία αναμέτρηση σε ανοικτό χώρο. Προτιμούσε, αντίθετα, να παραμείνει στην Πλέβνα και να συνεχίσει να επ ω φελεί ται από τα π λεονεκτήμα τη ς σ ταθερής άμυ νας. Ο Κάρολος, ωστόσο, δ εν μπορούσε να α γνοήσει τις εκκλήσεις των συμμάχων του (ο λαός του είχε ανάγκη τη ρωσική οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη) κι έτσι πέρασε το ν Δούναβη επικεφαλής 35.000 ανδρών, σε μια θορυβώ δη επίδειξη ισχύος που π έτυχε να προσελκύσει τη ν προσοχή των Τούρκων. Επωφελούμενοι από το ν αντιπερισπασμό των Ρουμάνων και έχοντας δ εχ θ εί ενισχύ σεις μέσα στο καλοκαίρι από νέα συντάγμα τα τα οποία έφθασαν από τη Ρωσία, οι δυνά μεις το υ Νικόλαου πλησίασαν και πάλι στην Πλέβνα. Τον Σεπτέμβριο ήτα ν έτοιμ οι να τη ν πολιορκήσουν, με 52.000 άνδρες στα ανατο λικά και στα νότια και το υς 32.000 πολεμι στές του Καρόλου στα βόρεια. Στις 7 του μή να άνοιξαν πυρ με ολόκληρη τη διαθέσιμη δύναμη του πυροβολικού το υς, η οποία περιελάμβανε 364 πυροβόλα. Τα μισά περίπου

από αυτά ήτα ν δ ιαμετρήματος 4,2 in και 9 pdr και τα υπόλοιπα 3,4 in και 4 pdr, αλλά υπήρχαν και 20 μεγάλα πυροβόλα πολιορκίας των 24 pdr και 6 in. Οι Τούρκοι δεν ενοχλήθηκαν ιδιαίτερα. Παρέμειναν στα βαθιά χαρακώματά τους (που π ροστατεύονταν από αναχώματα με πά χος έ ξι μέτρα) καπνίζοντας. Με εξαίρεση ένα πλήγμα από οβίδα που ανατίναξε μια αποθή κη πυρομαχικών, οι απώλειες τω ν Τούρκων περιορίστηκαν σε λίγους ελαφρά τραυμα τίες από θραύσματα, αφού οι περισ σ ότερες οβί δ ες ήταν συμπαγείς και σφηνώνονταν στο μαλακό χώμα των οχυρώσεων. Η δύναμη του

Η εφ α ρ μ ο γ ή νέων τα κτικώ ν από π λευρ άς σ τρ α τη γ ο ύ Σ κ ο μ π έλ εφ α π έφ ερ ε σ τη ν αρχή κά π ο ιες επ ιτυ χ ίε ς αλλά και β α ρ ιές α π ώ λειες σ τα ε π ιτιθ έ μ ε ν α ρω σικά σ τρ α τε ύ μ α τα .

Οσμάν πασά είχε α υ ξη θεί επίσης στους 56.000 μαχητές και τα οχυρωματικά του έργα είχαν συμπληρωθεί σε τέ το ιο βαθμό ώστε να καλύπτουν πλήρως όλους το υ ς απειλούμε νους το μείς, με ειδ ικές θ έσ εις για τα πυρο βόλα και με τα ορύγματα τω ν τυφεκιοφ όρω ν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα ευρωπαϊκά πεδία μάχης δ εν επρόκειτο να δουν τέτοιο υ είδους οχυρώσεις παρά μόνο έπειτα από 40 χρόνια, στις τρ ο μ ερ ές μάχες του Aä Παγκο σμίου Πολέμου.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΡΩΣΩΝ ΣΥΝΤΡΙΒΕΤΑΙ Στις 22 Ιουλίου ο Οθωμανικός Στρατός στα Βαλκάνια έμ ειν ε χωρίς αρχηγό, όταν πα ραμερίσ τηκε ο Αμπντούλ Κερίμ πασάς που α σκούσε αυτά τα καθήκοντα ως τό τε. Στο ε ξή ς οι τρ εις Τούρκοι δ ιο ικη τές οι οποίοι δρούσαν στη Βουλγαρία (Μ εχ μ έτ Αλή πασάς, Σουλεϊμάν πασάς και Οσμάν πασάς) θα ήταν ουσιαστικά ανεξάρτητοι, ομοιόβαθμοι και θα λάμβαναν τις διαταγές το υ ς με τηλέγραφ ο από τη ν Κωνσταντινούπολη, όπου υπ οτίθε ται ό τι υπήρχε ένα είδος «πολεμικού συμ βουλίου» υπό το ν σουλτάνο. Τυπικά οι Ρώσοι είχαν καταστήσει το ν πρίγκιπα Κάρολο γενικό διοικητή των δυνά μεων πολιορκίας, αλλά ουσιαστικά ο έλεγχος εξακολουθούσ ε να ασκείται από το ν Νικό λαο και το υ ς επ ιτελείς του, μέσω τη ς τοπο

θ έτη σ η ς το υ αρχαιότερου παρόντος Ρώσου αξιωματικού, αντιστράτηγου Ζότοφ, ως αρ χηγού επ ιτελείου το υ Καρόλου. Κατά τη διάρκεια εκείνου του θ ερ μο ύ Αυγούστου τα ρωσικά σ τρατεύματα ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη ν τρίτη και αποφασιστικότερη έ φοδό το υς εναντίον του φρουρίου τη ς Π λέβ να. Μ ολονότι οι προετοιμασ ίες καλύπτονταν από αυστηρότατη μυσ τικότητα, στο στρατό π εδο κυκλοφορούσε ανοικτά η φήμη ό τι η μάχη επρόκειτο να δ ιεξα χ θ εί σίγουρα στις 11 Σεπτεμβρίου, τη ν ημέρα τη ς ονομαστικής ε ορτής του τσάρου. Προς τιμ ήν του μάλιστα το π ο θ ετή θ η κε μία ειδική εξέδ ρ α σε υπερυ ψωμένο χώρο, από όπου κάποιος μπορούσε να παρακολουθήσει τη ν εξέλ ιξη τη ς μάχης. Εκεί στρώθηκαν τραπέζια με κρασί και ορντέβρ, σε μια παρωδία πολέμου που θύμιζε στους ξένο υ ς ανταπ οκριτές τις τυ π ικό τη τες τη ς αγγλικής αριστοκρατίας κατά τις ιππο δρομίες, Οι ελπ ίδες των Ρώσων για τη ν επι κείμενη επίθεση ήταν μεγάλες. Η βροχή που έπ εφ τε καταρρακτωδώς δ εν αρκούσε να τις περιορίσει. Μόνο ο τσάρος έδ ειχνε συγκρο τη μένος και σκεπτικός. Ισως ανησυχούσε επειδή το σχέδιο τη ς επίθεσης δεν είχε μεγάλες διαφορές από ε κείνο που είχε εφ αρμοσ τεί και αποτύχει το ν Ιούλιο. Μόνο η κλίμακα τω ν εμπ λεκόμενω ν δυνάμεων θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Οι Ρου μάνοι του στρατηγού Γκέρνατ θα επ ιτίθεντο από τα βορειοανατολικά εναντίον το υ οχυ ρού στον το μ έα Γκρίβιτσα. Την ίδια ώρα δύο ρωσικά σώματα (IV και IX) στο κέντρο θα προσέβαλλαν τις θέσ εις στην κορυφογραμμή Ραντίσεβο και μικρότερα αποσπάσματα θα εφορμούσαν κατά των Πράσινων λόφων, με σκοπό περισσότερο να καθηλώσουν το υς αντιπάλους σε εκείνο το σημείο. Προ τη ς ε πίθεσης εκτελέσ τη κα ν πυρά πυροβολικού. Αμέσως μετά, περί τις 14.30, θα ακολουθούσε η γενική έφοδος, όταν οι Τούρκοι θα ήταν πλέον κουρασμένοι από τη ν αναμονή. Η επίθεση στους Πράσινους λόφους είχε α να τεθεί στις δυνάμεις του υποστράτηγου Μιχαήλ Ν τιμίτριεβιτς Σκομπέλεφ, ο οποίος είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη παλαιότερα από τις εκσ τρ α τείες του στο Τουρκεστάν. Αυ τή τη φορά ο Σκομπ έλεφ επρόκειτο να δοκι μάσει στην πράξη τις θεω ρ ίες του περί κατά ληψ ης εχθρικώ ν οχυρωμένων θέσεω ν, οι ο ποίες προέβλεπαν αντί για συνεχείς μικρές κρούσεις τη ν άσκηση μεγάλης και αδιάλει πτης πίεσης, κατά τη ν οποία το ένα κύμα λογχών θ α διαδεχόταν το άλλο, χωρίς να υ πάρχει χρόνος να υποχωρήσουν τα τμήμα τα που είχαν συναντήσει ισχυρή αντίσταση. Με το ν τρόπο αυτό πίστευε ό τι θα επερχόταν κορεσμός τη ς άμυνας από τη ν αθροιστική πίεση που θα ασκούσε πάνω τη ς η επίθεση και ισχυριζόταν ότι οι σοβαρές απώλειες οι οποίες αναμένονταν θ α ήταν σίγουρα μικρό τ ε ρ ε ς από εκείν ες τω ν παραδοσιακών τα κτι κών. Ο υποστράτηγος σκόπευε να η γη θεί αυ τοπροσώπως τη ς επίθεσης, κάτι που ερχό ταν σε απόλυτη αντίθεση με το πνεύμα τη ς εξέδ ρ α ς - παρατηρητηρίου σε ασφαλή από σταση τη ν οποία είχε στήσει ο τσάρος.

45


Το μ ν η μ είο τω ν χρ ισ τιανώ ν π εσόντω ν κ α τά τη ν π ολιορκία τη ς Π λέβ να α ν εγ έρ & η στη βουλγαρική πόλη το 1902 και κ α τά βάση α π εικ ο ν ίζει τη ν υπ ερίσχυση του σ τα υ ρ ο ύ έν α ν τι τη ς η μ ισ ελ ή νο υ .

46 mm

Η μεγάλη επίθεση άρχισε χωρίς σημαντι κές χρονικές αποκλίσεις, με το υς Ρουμάνους να προσβάλλουν τη ν τοποθεσία τη ς Γκρίβιτσα I (όπως απσκαλείτο η προωθημένη αλυ σίδα των τουρκικώ ν θέσεω ν) και το ρωσικό IX Σώμα να επ ιτίθετα ι από τα νότια και να συναντάται μαζί το υ ς καθώς κατελάμβαναν τα ο χυρωματικά έργα. Για να ολοκληρω θεί αυτή η επιτυχία χρειάστηκε να δ ιεξα χ θ εί σκληρή μά χη μέχρι τις 19.00. Οι απώλειες των Ρώσων και των Ρουμάνων ανήλθαν σε 2.000 άνδρες, με αντίτιμο ένα ασήμαντο εδαφικό κέρδος. Οι Τούρκοι υποχώρησαν στην τοποθεσία Γκρίβιτσα II και συνέχισαν να βάλλουν εναντίον των αντιπάλων τους, που βρίσκονταν στις νεο κα τειλη μ μ ένες θ έσ εις χωρίς υποστή ριξη πυροβολικού. Στο κέντρο η κατάσταση ήταν ακόμη χειρ ότερη για το υ ς Ρώσους, α φού το ένα σύνταγμα μ ετά το άλλο ρίχνο νταν πάνω στα τουρκικά χαρακώματα ΟμάρΜπέι-Ταμπίγια, ανατολικά τη ς κορυφογραμμής Ραντίσεβο. Μ έχρι να πέσει το σκοτάδι και παρά τις 4.500 απώλειες ο ύ τε ένας Ρώσος στρατιώτης δ εν είχε πατήσει στις το υρ κικές θέσ εις. Στους Πράσινους λόφ ους η πρωτότυπη και παρακινδυνευμένη επίθεση του Σκομπέλεφ σημείωσε ανέλπιστη επιτυχία. Οδηγώ ντας έφιππος το υ ς άνδρες του απώθησε το υς Τούρκους από τα χαρακώματά τους, έ πειτα από φ ονικές συμπλοκές σώμα με σώμα.

Η λ ή ξη το υ Ρ ω σ ο το υ ρ κικο ύ π ολέμ ου το υ 1877-78 π ρ ο κ ά λεσ ε σ η μ α ν τικ ές α ν α κ α τα τά ξ ε ις σ τα Β αλκά νια. Μ ε τ ά το Σ υ ν έδ ρ ιο το υ Β ερ ο λίν ο υ η Ρ ουμανία, η Σ ερ β ία και το Μ α υ ρ ο β ο ύ ν ιο κ έρ δ ισ α ν τη ν α ν εξα ρ τη σ ία το υ ς , η Α υ σ τρ ο ο υ γγ ρ ικ ή Α υ το κ ρ α το ρ ία απέσπ ασε από το υ ς Ο θω μ α νο ύ ς τη Β οσνία και τη ν Ε ρ ζεγο β ίνη και π αρ ά λληλα γεννή & η κ ε το κ ρ ά το ς τη ς Β ουλγαρ ία ς.


Με τη δύση του ηλίου το ένα τέτα ρ το τω ν πο λεμιστώ ν του ήταν ελαφρά ή βαρύτερα κτυπημένο, διασκορπισμένο στις πλαγιές, αλλά η τουρκική άμυνα είχε διαρραγεί και ο Σκομπέλεφ κρατούσε το κλειδί για τη ν κατάλη ψη τη ς Πλέβνα. Ο Ρώσος είχε φθάσει στα με τόπισθεν του Οθωμανικού Στρατού αλλά α ναγκάστηκε να σταματήσει διότι δ εν δ ιέ θ ε τε ο ύ τε α ρ κετές ξιφολόγχες, ο ύ τε υποστήριξη πυροβολικού. Στις 18.00 ένας έφιππος α γγε λιοφόρος αναχώρησε άμεσα από εκείνον το ν το μέα μ ετα φ έρ ο ντα ς αγωνιώδη αιτήματα για άμεση παροχή ενισχύσεων: οι ταξια ρχίες του Σκομπ έλεφ είχαν απ οδεκατιστεί και χρειάζο νταν περισσότεροι άνδρες για να πραγματο ποιηθεί το επόμενο αποφασιστικό άλμα που θα οδηγούσε στην πτώση τη ς πόλης. Η απά ντηση του Ζότοφ ή λ θ ε λίγο αργότερα και προς απογοήτευση όλων ήταν αρνητική: δεν υπήρχαν διαθέσ ιμες εφ εδ ρ είες (παρά το ότι τουλάχιστον π έντε από τα 11 συντάγματα του κεντρικού το μέα δεν είχαν καν εμπλακεί) και οι δυνάμεις έπρεπε να αρκεστούν σε ό σους αξιόμαχους άνδρες απέμεναν. Η ρωσική ηγεσία φαινόταν να μη θ έ λ ε ι να π αραδεχθεί πως ο Σκομπ έλεφ με δύο μόνο ταξια ρχίες εί χε φθάσει κοντά στην Πλέβνα, όταν οι πολ λαπλάσιες δυνάμεις το υ κέντρου και τη ς δ ε ξιάς π τέρυγας δ εν μπόρεσαν να κυριαρχή σουν ο ύ τε στην πρώτη γραμμή των οχυρωμά των. Ο Οσμάν πασάς είχε καλύτερη κρίση από τη βραδυκίνητη ρωσική διοίκηση. Γνωρίζο ντας το μ έγεθ ο ς τη ς ζημιάς που τού είχε προκαλέσει το απροσδόκητο κτύπημα του Σκομπέλεφ, έσπευσε το επόμενο πρωί να ε κτοξεύ σ ει μια αποφασιστική αντεπίθεση ενα ντίον των αποκαμωμένων Ρώσων που είχαν καλυφθεί πρόχειρα πίσω από σωρούς πτωμά

των. Η τουρκική αντεπίθεση ήταν ορμητική, οι περισσότεροι Ρώσοι σκοτώ θηκαν ή τραυ ματίστηκαν και ο ταγματάρχης Γκορτάλωφ, ο οποίος είχε διακριθεί για τη ν ανδρεία του, έ πεσε καρφω μένος από μία ξιφολόγχη. Ο Σκο μπέλεφ προσπάθησε να σώσει τα υπολείμμα τα των δυνάμεώ ν του εμπ λέκοντας στη μάχη το 118 Σύνταγμα που το υ έσ τειλε με δική του πρωτοβουλία ο στρατηγός Κρίλοφ, ο οποίος είχε αναλάβει τη διοίκηση του IV Σώματος. Ηταν όμως πολύ αργά και το έδαφ ος που εί χαν κερδίσει οι άνδρες το υ με τό σ ες θυσίες έπρεπε να εγκατα λειφ θεί.

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΟΤΛΕΜΠΕΝ ΕΦΑΡΜΟΖΕΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ Η μεγάλη επίθεση είχε αποτύχει οικτρά με κόστος 18.581 νεκρούς και τραυματίες Ρώσους και Ρουμάνους στρατιώ τες. Οι Τούρ κοι μπορούσαν να πανηγυρίσουν για τη νίκη το υς και απένειμαν στον Οσμάν πασά το ν τ ίτ λο το υ «γαζή» («νικηφόρος»). Ο η γέτη ς τη ς οθω μανικής φρουράς όμως γνώριζε ό τι δεν θα μπορούσε να α ν τέξει πολύ κάτω από την πίεση ενός ισχυρότερου εχθρού και τη ν επο μένη τηλεγράφ ησ ε στον σουλτάνο ζητώ ντας τη ν άδεια να απαγκιστρωθεί από τη ν Πλέβνα πριν είναι αργά. Αισθανόταν ότι είχε επ ιτελέσει τη ν αποστολή του, είχε καθυστερήσει ση μαντικά τη ρωσική προέλαση και είχε εκτροχιάσει τα σχέδια τη ς τσαρικής διοίκησης για ταχεία κατάληψη τη ς Βουλγαρίας και ανε μπόδιστη προέλαση προς τη ν Κωνσταντινού πολη. Η εντο λή από το ν σουλτάνο ήταν να παραμείνει στη θέση του και να μην πραγμα τοποιήσει καμία απόπειρα απεμπλοκής διότι σ ημαντικές ενισχύσεις βρίσκονταν ήδη καθ' οδόν. Πραγματικά, ισχυρές οθω μανικές δυΡΩΣΙΑ

ΑΥΣΤΡΟΟΥΓΓΑΡΙΑ

ΒΟΣΝΙΑ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ Β ελιγρ ά δ ι

:ρ ζ ε γ ο β ιν η

β ρου τοα

ΣΕΡΒΙΑ

Μ α ύ ρ η Θ άλα σσα

ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ-,

Α δριανούι

ΙΤΑΛΙΑ

Κ ω νστα ντινούπολη

Τα Βαλκανια μετα το Συνέδριο του Βερολίνου (1878) _ — Η Βουλγαρία σύμφωνα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφ άνου Περιοχές που κηρύχθηκαν ανεξάρτητες □WH Π εριοχες που κατελήφ θησ αν If τι ηπή Διιατηίη 1—. ,-> απο την τη ν Αυστρία [~— ] Π εριοχές που παρέμειναν υπό την τουρκική επικυριαρχία

Κύπρο (παραχωρή9ηκε^| στη Βρετανία) ™

Τον Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1877 οι Τούρκοι π ροσπ άθησαν να σώσουν τη φ ρ ο υ ρ ά τη ς Π λέβ να α ντιλ α μ β α ν ό μ ενο ι ό τι η πολιορκία θ α κ α τέ λ η γ ε σ ε εξά ν τλ η σ η τω ν α π ο θ εμ ά τω ν τροφίμω ν. Η έξο δ ο ς που π ρα γμ α τοπ οίησ α ν όμω ς α π ο κ ρ ο ύ σ τη κ ε μ ε β α ρ ιές α π ώ λειες από το υ ς καλά ο χυρ ω μένους Ρώ σους, ακριβώ ς όπως είχ ε σ υ μ β εί από τη ν α ν τίθ ε τη κ α τε ύ θ υ ν σ η τρ ε ις μ ή ν ε ς νω ρ ίτερ α .

νάμεις συγκεντρώ νονταν γ ι’ αυτόν το ν σκο πό στη Σόφια υπό τη ν ηγεσία του Μ εχμ έτ Αλή πασά. Ο Σκομπ έλεφ έλαβε ειδική άδεια να μετα βεί στο Βουκουρέστι για να καταπολεμή σει τη θλίψη που το ν είχε κυριεύσει, ενώ πί σω οι άνδρες του κουλουριάζονταν μέσα στα χαρακώματά το υς για να αποφύγουν τις βολί δ ες των Τούρκων ελεύθ ερ ω ν σκοπευτών. Ο τσάρος ήταν επίσης απ ογοητευμένος και έ σ τειλε μήνυμα στην Αγία Πετρούπολη καλώντας επειγόντως στο μέτωπο τη ς Βουλγαρίας το ν ηλικιωμένο και έμπειρο στρατηγό Εντουαρντ Ιβάνοβιτς Τοτλέμπεν, το ν θεω ρούμενο ως ειδικό στις πολιορκίες. Περισσότερο μηχανικός παρά σ τρατη γός, ο Τοτλέμπεν ήταν μία θρυλική φυσιο γνωμία στις τά ξεις του Ρωσικού Στρατού και αποκαλείτο «ήρωας τη ς Σεβαστούπολης», ε πειδή ήταν ο μοναδικός που διέσωσε τη ν τι μή τω ν ρωσικών όπλων κατά το ν ατυχή Κρι μαϊκό Πόλεμο. Εφθασε στην Πλέβνα στις 28 Σεπτεμβρίου μαζί με έναν νέο αρχηγό επ ιτε λείου, το ν υποστράτηγο Ιμερετίνσκι, και αμέ σως διαπίστωσε τα αυτονόητα: αν ο τσάρος ή θ ελ ε να καταλάβει τη ν πόλη έπρεπε να την κυκλώσει πλήρως, να οχυρώσει το ν στρατό του ακριβώς όπως οι Τούρκοι και κατόπιν να π εριμένει τη ν πείνα και τις επιδημίες να εξα ντλήσουν τη ν έγκλεισ τη φρουρά. Οι επ ιτε λείς του τσάρου, που ο νειρεύονταν ηρω ικές επελάσεις και εφ όδους διά τη ς ξιφολόγχης, δυσανασχέτησαν με α υ τές τις παρατηρή σεις. Ομως σκοπός του σχολαστικού Τ οτλέ μπεν δ εν ήταν να γίνει αρεστός αλλά να αποφ έρ ει ουσιαστικά αποτελέσματα. Τελικά η γνώμη του υπερίσχυσε και οι Ρώσοι ακολού θησαν τις εν το λ ές του. Τα μόνα σ τρατεύματα που δ ιέθ ετα ν οι Ρώσοι δυτικά του ποταμού Βιντ ήταν μερικά αποσπάσματα Κοζάκων και λίγες ίλες ιππι κού. Επί τόσο διάστημα δεν είχαν αντιληφ θεί πως ο δρόμος που σ υνέδεε τη ν Πλέβνα με τη Σόφια αποτελούσε τη ζωτική αρτηρία ανεφ ο διασμού του Οσμάν πασά, μέσω τη ς οποίας δεχόταν καθημερινά τρόφιμα, ιατροφαρμα κευτικό υλικό, εφόδια και πυρομαχικά. Κατά μήκος αυτής τη ς διαδρομής, σε σημεία όπως η Γκόρνα Ντούμπνικ, η Ντόλνα Ντούμπνικ και το Τέλις, υπήρχαν οχυρω μένες το υρ κικές θ έ σεις από όπου οθωμανικό πεζικό εξερ χότα ν τακτικά για να εκδιώ ξει το υς Κοζάκους και να ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

προστατεύσει τις εφοδιοπομπές. Ο δρόμος αυτός έπρεπε να κλείσει και οι Ρώσοι α ν έθ ε σαν τη ν αποστολή στον στρατηγό Γκούρκο, ο οποίος μ ετά τη ν αποτυχία στη διάβαση Σίπκα είχε επ ισ τρέφει στη Ρωσία, όπου ανέλαβε τη διοίκηση του ιππικού τη ς Α υτοκρατορικής Φρουράς. Στο μ ετα ξύ ένα μικρό απόσπασμα Ρώσων και Βούλγαρων πολιτοφυλάκων κρα τούσ ε το βόρειο άκρο του περάσματος και στα τέλη Αυγούστου είχε αποκρούσει λυσσώ δεις επιθέσ εις των σ τρατευμάτω ν του Σουλεϊμάν. Οι ρωσικές ενισχύσεις έφθασαν λίγο πριν καταρρεύσει η αντίσταση και από τό τε η κατάσταση είχε σ ταθεροπ οιηθεί σε εκείνον το ν τομέα, με το ενδιαφ έρον να επικεντρώ νετα ι πλέον στην Πλέβνα. Οταν επέστρεψ ε στο μέτωπο ο Γκούρκο ανέλαβε τη διοίκηση 50.000 στρατιωτών τη ς Αυτοκρατορικής Φρουράς και εφοδιασμένος με 170 πυροβόλα πέρασε το ν Βιντ. Αρχικά ε πιχείρησε να καταλάβει τα τουρκικά οχυρω μένα σημεία με τις ίδιες αιματηρές μετωπι κές εφ ό δο υς που είχαν χαρακτηρίσει ως τό τε το ν ρωσικό τρόπο πολέμου, αλλά συνάντησε σοβαρές δυσκολίες. Στις 24 Οκτωβρίου οι άν δρες του επ ιτέθηκαν στην Γκόρνα Ντούμπνικ και κατέλαβαν τη ν πρώτη σειρά οχυ ρών, απωθώντας το υς Τούρκους στην επ όμε νη γραμμή. Η μάχη ήταν ακόμη σκληρή. Ωστόσο οι Ρώσοι γρεναδιέροι εκμ ετα λλεύ θ η καν μία εγκα τα λειμ μένη αγροικία και έναν σωρό από άχυρα και μέσα σε λίγες ώρες πέτυχαν να γεμίσουν τη ν τάφρο που βρισκόταν μπροστά στις το υ ρ κικές θέσ εις, αψηφώντας τα πυρά του εχθρού. Στη συνέχεια αναρριχήθηκαν στα οχυρά, εξόντω σαν περίπου 1.500 Τούρκους και αιχμαλώτισαν άλλους 2.289, ενώ οι ίδιοι είχαν 829 νεκρούς. Δύο εβδομά δες αργότερα ή λθ ε η σειρά του Τέλις, που το υπερασπιζόταν ο Ισμαήλ Χακί πασάς με 3.100 άνδρες και το οποίο υπέκυψε έπ ειτα από έ ναν σφοδρό κανονιοβολισμό. Η Ντόλνα Ντούμπνικ εγκα τα λείφ θ η κε από τη φρουρά της και ο δρόμος ανεφοδιασμού τη ς Πλέβνα είχε αποκοπεί. Ενεργώ ντας πάντα δραστήρια ο Γκούρκο απέκρουσε εύκολα τις δυνάμεις του Μ εχμ έτ Αλή πασά και στη συνέχεια προω θήθηκε προς τη Σόφια. Στην ίδια τη ν Πλέβνα η πολιορκία είχε μ ετα β λη θεί σε μία κατάσταση ρουτίνας που είχε εμπ λέξει 130.000 Ρώσους και Ρουμάνους και 60.000 Τούρκους στρατιώ τες. Η δραστη

ριότητα εκα τέρ ω θ εν π αρέμενε μάλλον υπο τονική. Οι δύο π λευρές απέφευγαν τις αιμα τη ρ ές εφ ό δο υς και αρκούντο σε σποραδικές α νταλλαγές βολών πυροβολικού και σε πυρά ελεύθ ερ ω ν σκοπευτών. Οι αξιω ματικοί είχαν αρχίσει να πίνουν λόγω τη ς πλήξης, οι υπεύ θυνοι επ ιμελητείας έκλεβαν ασύστολα τις π ρομήθειες και τα δημόσια ταμεία τη ς Ρω σίας άδειαζαν με ανησυχητικά γρήγορο ρυθ μό. Η Ευρώπη παρακολουθούσε μάλλον με ι κανοποίηση τη ν εξάντλησ η τη ς Ρωσίας, ανα κουφισμένη για τη ν ισορροπία που είχε επέλθει. Πολλοί πίστευαν πως αν ο Οσμάν πασάς κρατούσε λίγες εβδομά δες ακόμη ο τσάρος θα π εριερχόταν σε αδιέξοδο. Ο μόνος το μέα ς στον οποίο υπήρχε σχε τική εγρήγορση ήταν εκείνος των Πράσινων λόφων, όπου ο ακαταπόνητος Σκομπέλεφ οργάνωνε συχνά νυκτερ ινές επιδρομές στα τουρκικά χαρακώματα και άλλοτε σ τεκόταν όρθιος στις ρωσικές θ έσ εις προκαλώντας το ν εχθρό να του ρίξει. Σταδιακά η θ ερ μ ο κρασία έπ εφ τε και σημειώ θηκαν οι πρώτες χιονοπτώσεις μαζί με το ν παγερό άνεμο που έπνεε από τα βουνά. Η πτώση τη ς Πλέβνα ή ταν πλέον ζήτημα χρόνου, αφού η πολυάριθ μη τουρκική φρουρά δ εν θα μπορούσε να αν τέ ξ ε ι για πολύ ακόμη χωρίς εφόδια. Την πε ρίζωναν άλλωστε π ολυάριθμες και επ ίλεκτες δυνάμεις υπό το υς σ τρατηγούς Γκερνάτ, Κρί ντενερ , Κρίλοφ, Σκομπέλεφ, Κ ατελέι και Γκανέτσκι.

Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ Λίγο πριν το ξημέρω μα τη ς 10ης Δ εκεμ βρίου 1877 ένας κατάσκοπος κατόρθωσε να περάσει μέσα από τις το υρ κικές γραμμές και να ενημερώ σ ει το ν Σκομπ έλεφ πως οι θέσ εις του εχθρού απέναντι του ήταν άδειες. Δυσπιστώντας ο Ρώσος δ ιέτα ξε μία επιδρομή προς τα τουρκικά χαρακώματα και διαπίστω σε πως ο κατάσκοπος του είχε πει τη ν αλή θεια. Σύντομα ο αχός των κανονιοβολισμών που ακούστηκε από τα βορειοδυτικά έλυσε τη ν απορία του: δ ια θ έτοντα ς π ρομήθειες για έ ξι μόνο η μ έρ ες ο Οσμάν πασάς είχε αποσύ ρει επιδέξια το μεγαλύτερο μέρος του στρα τού του δυτικά του Βιντ κατά τη διάρκεια της νύκτας και πριν ξημερώ σει εξαπ έλυσε τη ν α πελπισμένη επίθεσή του προς τη ν Γκόρνα Νετροπόλιε, σε μια απόπειρα να διασώσει τα υπολείμματα τη ς φρουράς από το ν λιμό. Η κίνηση αυτή αιφνιδίασε αρχικά το υς Ρώσους και οδήγησε στην ολοσχερή εξόντω ση ενός συντάγματος το υς και στην απώλεια μιας πυ ροβολαρχίας.

Η προώθηση των Τούρκων και η μάχη που χρειάσ τηκε να διεξαγάγουν, έδωσε το ν χρόνο στους Ρώσους να σ υνέλθουν και σύ ντομα η κατάσταση ανατράπηκε προς ό φ ε λος τους. Ο στρατηγός Στρούχωφ μ ετέ φ ε ρ ε γρήγορα τμήματα τη ς Α υτοκρατορικής Φρουράς και 100 περίπου πυροβόλα, με τα ο ποία συνέτριψ ε τη ν εμπροσθοφυλακή του Οσμάν όπως ήταν συμπιεσμένη σε περιορι σμένο χώρο. Τα ρωσικά πυροβόλα που είχαν χαθεί επανακτήθηκαν, τα κάρα τω ν Τούρκων διασκορπίστηκαν και ο Οσμάν τραυματίσ τη κε στο πόδι. Στις τά ξεις των Τούρκων επικρά τησε πανικός. Τόσο οι πολεμιστές όσο και το πλήθος των αμάχων που το υς ακολουθούσε στράφηκαν αγεληδόν πίσω προς τη ν πόλη, α ναζητώντας κάλυψη στις ρεματιές. Η απόπει ρα εξόδου όμως είχε επ ιτρέψ ει στον Ρωσικό Στρατό να προελάσει ανενόχλητος από τα α νατολικά και να εισ έλθ ει στην Πλέβνα, γεγο νός που σφράγισε τη μοίρα τω ν Οθωμανών. Γύρω στις 13.00 η ανταλλαγή πυροβολι σμών σταμάτησε και ένας Τούρκος αξιω ματι κός που έ φ ερ ε λευκή σημαία θ εά θ η κ ε να περνά μία από τις γ έφ υ ρ ες του Β ιντ με σκο πό να ζητήσει να αρχίσουν διαπραγματεύ σεις. Ακολούθησε σε λίγο ο υπαρχηγός του Οσμάν, Τεουφίκ πασάς, ο οποίος συναντήθηκε με το ν Σκομπ έλεφ και το ν Ιβάν Στεπάνοβιτς Γκανέτσκι τω ν γρεναδιέρω ν τη ς Α υτο κρατορικής Φρουράς. Ο Οθωμανός αξιωματούχος το ύ ς πληροφόρησε πως ο Οσμάν είχε πληγωθεί και π ερίμενε να συζητήσει μαζί τους σε μια οικία που βρισκόταν στην άλλη όχθη του ποταμού. Γνωρίζοντας τη ν έφεση των Τούρκων στην εξαπάτηση ο Γκανέτσκι φ οβήθηκε ότι επ ρόκειτο για παγίδα και έ σ τειλε στη θέση του το ν Στρούχωφ, ο οποίος πέρασε στην αντίπερα όχθη και προσπερνώ ντας ένα πλήθος εξαθλιω μένω ν Τούρκων έφθασε στο σπίτι όπου βρισκόταν ο Οσμάν πασάς. Ο τελευ τα ίο ς ήταν ειλικρινής στην πρόθεσή του να σ υνθηκολογήσει και στην κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο στρατός γνώριζε πως δ εν μπορούσε να ελπίζει σε τί ποτα περισσότερο από τη ν άνευ όρων παρά δοση. Το θ έμ α ρυθμίσ τηκε σε λίγα λεπτά. Ο μέγας δούκας Νικόλαος προχώρησε έφιππος για να συναντήσει το ν Οσμάν Πασά, που μετα φ ερ ότα ν σε φ ορείο για να του δοθούν οι πρώ τες βοήθειες, και του έσ φ ιξε το χέρι ενώ οι Ρώσοι γρεναδιέροι ζητωκραύγαζαν τρ εις φορές. Περίπου 39.000 Τούρκοι (μεταξύ αυτών και 2.128 αξιωματικοί) κατέθεσ αν τα όπλα έ πειτα από πολιορκία 143 ημερώ ν και αφού δέχθηκαν 200.000 οβίδες πυροβολικού. Ωστόσο ο π όλεμος δεν είχε τελειώ σ ει ακόμη. Λίγο αργότερα σ Νικόλαος πέρασε και πάλι το ν στρατό το υ από τη διάβαση Σίπκα χάρη στις το λμ η ρ ές ενέρ γ ειες του Σκομπ έλεφ και ο Γκούρκο κα τέλα βε τη Σόφια. Τίποτα δεν μπορούσε πλέον να ανακόψει τη ν προέλαση του τσαρικού Στρατού, ο οποίος εισήλθε στην Αδριανούπολη και μέχρι τα τέλη Φε βρουάριου 1878 βρισκόταν στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου, στις ό χθ ες τη ς θάλασσας του Μαρμαρά. Ο σουλτάνος ήταν υποχρεω

μ ένος να υποκύψει στις ρωσικές αξιώσεις για να σώσει τη ν πρωτεύουσά του στον Βόσπο ρο και το ν Μάρτιο υπέγραψε τη Συνθήκη Ει ρήνης το υ Αγίου Στεφάνου, η οποία απ οτε λούσε το θρια μβ ευτικό επιστέγασμα του παν-σλαβισμού. Η Μεγάλη Βουλγαρία μπο ρούσε πλέον να γεννη θ εί, εκτειν ό μ ενη μέχρι τις α κτές του Αιγαίου, ενώ ο ρόλος τη ς Ρω σίας ως προστάτιδας τω ν σλαβικών πληθυ σμών τη ς Βαλκανικής όχι μόνο επιβεβαιώ θη κε αλλά και επισημοποιήθηκε. Ο Ντισραέλι διαμήνυσε από το Λονδίνο πως αυτοί οι όροι ήταν απαράδεκτοι και θα οδηγούσαν σε νέο πόλεμο. Για να υπογραμμί σει μάλιστα τη δήλωσή του έσ τειλε το ν βρε τανικό στόλο στα Δαρδανέλια, σε μια κίνηση που η κοινή γνώμη τη ς χώρας του επ ικρότη σε, αλλάζοντας με χαρακτηριστική ταχύτητα θέσ η έπ ειτα από τις ειδήσεις για τις σφαγές στη Βουλγαρία. Η στάση αυτή προκάλεσε σκεπτικισμό στην Αγία Π ετρούπολη, επειδή ήταν νωπές ακόμη οι μ νή μες από το 1853, ό ταν η Ρωσία είχε ξεκινήσ ει έναν πόλεμο κατά τη ς Τουρκίας για να β ρ εθ εί τελικά σε αντιπα ράθεση με ολόκληρη τη ν Ευρώπη. Μια παρό μοια εξέλ ιξη το 1878 θα σήμαινε κατάρρευση των οικονομικών τη ς Ρωσίας, η οποία δ εν θα μπορούσε να α ν τέξει για πολύ. Επιπλέον η περιπ έτεια τη ς Πλέβνα είχε απαιτήσει πολύ τιμο χρόνο και είχε αφήσει το ν Ρωσικό Στρα τό με τη ν υπόληψή του κηλιδω μένη.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΡΥΘΜΙΖΕΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ Μπροστά στο διακρινόμενο αδιέξοδο ο Γερμανός καγκελάριος, Ο ττο φον Μπίσμαρκ, παρενέβη σε μια προσπάθεια εξεύ ρ εσ η ς α μοιβαία απ οδεκτής λύσης. Το κίνητρο τη ς α νάμιξής του δεν ήταν βέβαια το ενδιαφ έρον για τις τύ χ ες των Βαλκανίων (για τα οποία εί χε δηλώσει κάποτε πως «δεν αξίζουν τη ζωή ο ύ τε ενός Πομερανού γρεναδιέρου»), αλλά η διατήρηση τη ς ειρ ήνης μ ετα ξύ τω ν Μεγάλων Δυνάμεων τη ς Ευρώπης. Αφού ανέλαβε αυτοβούλω ς το ν ρόλο του διαμεσολαβητή, κάλεσ ε τα ενδιαφ ερόμενο μέρη σε σύσκεψη στο Βερολίνο. Τον Ιούνιο του 1878 ανακοινώ θηκαν οι νέοι όροι σύμφωνα με το υς οποίους η Ρουμανία, η Σερβία και το Μ αυροβούνιο κέρδισαν τη ν ανεξαρτησία τους, ενώ η Βουλ γαρία σχημάτισε ένα ημιαυτόνομο κράτος, το οποίο ωστόσο δ εν είχε πρόσβαση στο Αι γαίο. Η Αυστρία απέσπασε από το ν «Μεγάλο Ασθενή» τη Βοσνία και τη ν Ερζεγοβίνη χω ρίς να χρειαστεί να ρ ίξει ο ύ τε έναν πυροβο λισμό, ενώ η Βρετανία κέρδισε τη ν Κύπρο, ε πίσης χωρίς κανένα τίμημα, ως ένδ ειξη ευ γνω μοσύνης του σουλτάνου για τη ν υποστή ριξη που του παρείχε το Λονδίνο. Η Ρωσία α π οζημιώ θηκε με μία σ τενή λωρίδα εδάφους τη ν οποία τη ς παραχώρησε η Ρουμανία και με ένα μικρό τμήμα τη ς το υρ κο κρ α τού μ ενης Αρμενίας, ανταμοιβή θλιβερά πενιχρή για τις δ εκά δες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες τη ς και για τα εκατομμύρια ρούβλια που δα πάνησε. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε χά σει σημαντικό ποσοστό τω ν βαλκανικών εδα

φών τη ς αλλά είχε απομακρύνει για μια ακό μη φορά τα ρωσικά σ τρατεύματα από τις πύ λες τη ς Κωνσταντινούπολης. Οταν οι εργασίες το υ Συνεδρίου το υ Β ε ρολίνου ολοκληρώ θηκαν, ο Μπίσμαρκ είχε κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένος. Ομως η συμφωνία άφησε αρ κετούς από το υ ς συμμετέχ ο ν τες εμφανώς δυσαρεστημένους. Η Τουρκία αντιλήφ θηκε ότι είχε μπροστά τη ς νέους αγώνες εναντίον τω ν ανερχόμενων βαλκανικών κρατών προκειμένου να διατη ρήσει ό,τι τη ς είχε απομείνει από τις παλαιές ευρωπαϊκές κτήσεις τη ς (Ανατολική Ρωμυλία, Μ ακεδονία και Κρήτη), ενώ παράλληλα τα νέα σύνορα που χαράχθηκαν μεταξύ τη ς Ρουμανίας, τη ς Βουλγαρίας και τη ς ελληνι κής Μ ακεδονίας θα προκαλούσαν νέα προ βλήματα στο μέλλον. Ο τσάρος Α λέξανδρος Β' πίστευε πως ο Μπίσμαρκ θα μπορούσε να είναι περισσότερο γενναιόδω ρος έναντι τη ς Αγίας Π ετρούπολης και αυτή η απογοήτευση ώθησε το ν ίδιο και το υ ς διαδόχους του να στραφούν προς μια συμμαχία με τη Γαλλία, ό τα ν έγινε σαφές πως Γερμανία και Αυστρο ουγγαρία δημιουργούσαν έναν κοινό άξονα με ύποπτες προσδοκίες. Η αβεβα ιότητα που άφησε πίσω του το Συνέδριο του Βερολίνου θα διεδραμάτιζε σοβαρό ρόλο ως προς τη ν αύξηση των εντάσεω ν που θα προκαλούσαν τελικά τη ν έκρη ξη του Α1Παγκοσμίου Πολέ μου το 1914. Ο Οσμάν πασάς π αρέμεινε επί ένα μικρό διάστημα υπό σ υνθήκες ά νετης κράτησης στη Ρωσία, δεχόμενος τη μεγαλόθυμη μ ετα χείριση το υ τσάρου, και αργότερα έγινε υ πουργός Πολέμου τη ς καταρρέουσας Οθω μανικής Α υτοκρατορίας. Η μοίρα υπήρξε πο λύ σ κληρότερη για τις χιλιάδες των ανδρών του που βάδισαν προς τη Ρωσία μέσα στον χειμώνα χωρίς να δ ια θ έτου ν επαρκή ρουχι σμό και τροφ ή. Το αποτέλεσμα ήταν να φθάσουν στον προορισμό το υ ς μόνο 15.000. Εκείνοι που επαναπατρίσθηκαν μετά το τ έ λος του πολέμου δ εν υπερέβαιναν τις 12.000. Ο τραγικός επίλογος τη ς πολιορκίας γράφη κε το 1879, όταν ένα πλοίο έφθασε στο λιμά νι του Μπρίστολ μ ετα φ έρ οντα ς ένα φορτίο λιπάσματος για το υς αγγλικούς ανθόκη πους: επ ρόκειτο για λίπασμα που είχε παρα σκευαστεί στη Ρωσία από κονιορτοπ οιημέ νους σ κελετο ύς πεσόντων στην Πλέβνα.

49

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) I. D ru ry & R. Ruggeri: THE R U SSO TURKISH WAR 1877, O sprey, 1994. (2) R. Furneaux: THE SIEGE O F PLEVNA, Blond, 1958. (3) F. G reene: R EPO RT O N THE R U SSIA N A R M Y AN D ITS CAMPAIGNS IN TURKEY, The B a tte ry Press, 1996. (4) R affi: THE FO O L: EVENTS F R O M THE LAST R U SSO -TU R K ISH WAR 1877-78, Taderon Press, 2000. (5) G. S kelton: PLEVNA, "M ilitary H istory Q uarterly", W inter 1994.


Π ρ ο το μ ή το υ Α λκιβιά δη (Ρώμη, Μ ο υ σ είο Κ απ ιτω λίου).

50

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Η ΠΟΛΥΚΥΜΑΝΤΗ ΖΟΗ ΕΝΟΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ Αναμ φίβολα ο Α λ κιβ ιά δ η ς α π ο τε λ εί μία από τις χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό τερ ε ς μ ο ρ φ ές της κλα σ ική ς Α θήνας. Η συμπεριφορά και η δράση του επ η ρ έα σ α ν τις π ο λ ιτικές ε ξ ε λ ίξ ε ις τη ς εποχής. Επί α ρ κετά χρ όν ια κα τό ρ θω ν ε να επιβιώνει ισορροπώ ντας μ εταξύ Αθηναίων, Σπαρτιατών και Περσών. 0 χα ρ α κτή ρ α ς το υ ή τα ν ένα ς παράξενος συνδυασμ ός ε ξα ιρ ετικ ώ ν προτερημάτω ν και μεγάλω ν ελαττωμάτων. Σε μεγάλο βαθμό παραμένει ακόμα και στην εποχή μας ανεξιχνία σ το ς, γ ο η τε ύ ε ι όμως τη σκέψη των ανθρώπων κ ά θ ε εποχής, α φ ο ύ κ α τό ρ θ ω σ ε να ζήσει έντο να π ετυ χα ίνο ντα ς πράγματα που οι υπόλοιποι θ ε ω ρ ο ύ σ α ν αδιανόητα. ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΜΠΕΛΕΖΟΣ Ισ το ρ ικ ό ς

ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ

Α θήνα τω ν μέσων το υ 5ου αιώνα π.Χ. είχε α- λευση όλω ν τω ν ελ εύ θ ερ ω ν ανδρών, η οποία συνε ν α δ ειχθ εί σε επ ίκεντρ ο το υ πολιτισμού και δρίαζε κά θ ε οκτώ ή ενν έα μ έρ ες. Τις αποφάσεις τη ς τη ς οικονομίας. Το λιμάνι το υ Πειραιά σ υγκέ Εκκλησίας επηρέαζαν ικανοί ρ ήτο ρ ες, οι οποίοι κα ντρω νε εμπ ορ εύ μα τα από ολόκληρη τη ν ανατολική τόρθω ναν με το υ ς λόγους το υ ς να πείσουν το υ ς πο Μ εσόγειο, ενώ οι α θ ηνα ϊκές β ιο τεχ ν ίες παρήγαν μ ε λ ίτες για τη στάση που όφ ειλα ν να ακολουθήσ ουν σε γάλες π οσ ότητες αγγείω ν, όπλων και άλλων ειδών. κά θ ε ζήτημα. Η πόλη ή τα ν πλούσια, ισχυρή και ευ ν ο Ολοι οι μεγάλοι φιλόσοφοι τη ς επ οχής επισ κέπ το μ ού μενη . Οι Α θηναίοι είχαν δημιουργήσ ει μία μεγά ντα ν τη ν πόλη, επ ειδή ε κ ε ί έβρισκαν κοινό έτο ιμ ο να λη συμμαχία, στην οποία σ υμπ εριλαμβάνονταν οι πε ακούσει με ενδ ια φ έρ ο ν τις απόψεις το υ ς και σε ορι ρισ σ ότερες π όλεις τω ν ακτώ ν και τω ν νησιών το υ Αι σ μένες περιπτώσεις να πληρώσει ακριβά για τα μα γαίου. Η επιθυμία το υ ς, όμως, να αυξάνουν συνεχώς θ ήμ α τα που προσέφεραν. Η πόλη κυ βερνά το δ ημ ο τη δύναμή το υ ς, φ όβιζε το υ ς Σ π αρτιάτες, οι οποίοι κρατικά και τις σ η μ α ν τικό τερ ες αποφάσεις για τη ν ανησυχούσαν μήπως οι ίδιοι ή οι Π ελοποννήσιοι σύμ πορεία τη ς λάμβανε η Εκκλησία το υ Δήμου, η συνέ μαχοί το υ ς γίνουν οι επ όμενοι στόχοι το υ αθηναϊκού

Η

Ν έο ι από π λούσιες α θ η ν α ϊκ ές ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς π ο ρ εύ ο ντα ι έφιππ οι κ ατά τη δ ιά ρ κ εια τη ς πομπής των Π αναθηναίω ν. Α νάλογη σ υ μ μ ετο χ ή σε π α ρ ό μ ο ιες εκδηλώ σ εις είχ ε και ο Α λκιβιά δης. Τέτοια γ εγο νό τα ικανοπ οιούσαν ιδ ια ίτερ α τη ν επ ιθ υ μ ία το υ να εν τυ π ω σ ιά ζει και να γ ο η τε ύ ε ι το υ ς άλλο υς.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ

Α ποψη το υ Τ α ΰ γετο υ από τη ν κοιλά δα το υ Ε υρώ τα, κ οντά σ τη Σ π ά ρ τη . Ο Α λ κ ιβ ιά δ η ς βρ ήκε κ α τα φ ύ γ ιο σ ε α υ τή ν τη ν πόλη μ ε τ ά τη ν απ ομάκρυνσή το υ από τη ν Α θή να .

52

ιμπεριαλισμού. Ολα έδειχνα ν ό τι μία σύ γκρουση μ ετα ξύ Α θήνας και Σπάρτης θ α ή τα ν αναπόφευκτη. Σ τη ν πόλη τη ς Παλλάδας γ εν ν ή θ η κ ε στα μέσα το υ 5ου αιώνα π.Χ. ο Αλκιβιάδης, με αρισ τοκρατική καταγωγή. 0 π ατέρας του, Κλεινίας, καταγόταν από το ν Αίαντα. Η μητέρ α το υ π ροερχόταν από τη ν ο ικογένεια τω ν Αλκμεω νιδώ ν, όπως ο Κ λεισ θένη ς, ι δ ρ υ τής τη ς αθηναϊκής δημοκρατίας, και ο Π ερικλής, η σ ημ α ντικότερ η π ολιτική προ σωπικότητα τη ς Α θήνας εκείν η τη ν εποχή. Ο παππούς το υ Αλκιβιάδη ή τα ν π ρόξενος τη ς Σπάρτης σ την Αθήνα. Την εποχή εκείν η οι π ρόξενοι ή τα ν ευυπ όληπ τοι π ολίτες οι οποιοι ανελάμβαναν να εκπροσωπούν τα σ υμ φ έρο ντα μίας ά λλης π όλης σ την πατρίδα το υς. Το γεγονό ς ό τι η Σπάρτη είχε εμπισ τευ θ εί τη ν εκπροσώπησή τη ς σ την ο ικ ο γ έ νεια το υ Αλκιβιάδη α π οδεικνύει τη δύναμη και τη ν επιρροή που είχαν τα μ έλη τη ς αλλά και τις σχέσεις το υ ς με σ υντη ρ η τικο ύς κύ κλους τη ς αθηναϊκής κοινωνίας. Ο μικρός Α λκιβιάδης βίωσε τη ν πρώτη πίκρα τη ς ζωής το υ ό τα ν π έθ α νε ο π ατέρας το υ το 447 π.Χ. Η ε ξέ λ ιξη αυτή όμω ς απέβη π λεο νεκτική για το ν ανήλικο Αθηναίο. Ο Π ε ρικλής, σ τενός σ υγγενής τη ς μ η τέρ α ς του, δ έχ θ η κ ε να αναλάβει τη ν κηδεμονία το υ και να το ν α ναθρ έψ ει στο σπίτι του. Ετσι ο Α λκι βιάδης από τη ν εποχή που άρχισε να α ντι λα μβ ά νετα ι τι σ υμβαίνει γύρω το υ β ρ έθ η κ ε μέσα στις σ η μ α ν τικό τερ ες π ολιτικές ε ξε λ ί ξεις. Φυσικό ήτα ν ένα παιδί που μεγάλω νε σε ανάλογο π εριβάλλον να α ναπ τύξει ενδ ια φ έρ ο ν για τη ν π ολιτική δρασ τηριότητα. Ομως ο π λούτος, η άμεση σχέση με τη ν ε ξουσία και τα σπάνια χαρίσματα που το ν διέκριναν δημιούργησ αν στον Αλκιβιάδη υ π ερβολική έπαρση. Ηταν ιδιαίτερα έξυπ νος, ο ξυ δ ερ κ ή ς και εύ γλω ττο ς. Ειδικά η ικανό τη τά το υ να μιλά όμορφ α και πειστικά είχε μεγάλη σημασία σε μία πόλη τη ς οποίας ο λαός επ ηρεαζόταν πολύ από χαρισ ματικούς


ρ ήτο ρ ες. Αλλο σ ημαντικό χάρισμα ή τα ν η ο μορφιά το υ. Για το υ ς αρχαίους Ε λληνες το σ τοιχείο αυτό απ οτελούσ ε έν δ ειξη τη ς συ μπάθειας τω ν θεών. Σύμφωνα με τις π ηγές τη ς επ οχής ο Α λκιβιάδης θ εω ρ είτο ένας από το υ ς ω ρα ιό τερ ου ς Α θηναίους.

Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μ εγαλώ νοντας ο Α λκιβιάδης έγιν ε προ κλητικός. Αρχισε να σπαταλά πολλά χρή μα τα από τη ν περιουσία το υ και να συμπεριφέρ ετα ι αλαζονικά. Χ λεύαζε τα πάντα, ακόμα και το υ ς δώ δεκα θ εο ύ ς και το π ολίτευμα τη ς πόλης. Δ ημιούργησ ε μία σ υντροφ ιά ν ε αρών τω ν οποίων σκοπός ή τα ν να διασ κεδά ζουν σκορπώντας χρήματα και χωρίς να σέ βονται το υ ς σ υμπ ολίτες το υς. Π ερνούσαν τα βράδια το υ ς με πλούσια συμπόσια στα ο ποία κατανάλω ναν α ρ κετό κρασί και είχαν μαζί το υ ς ετα ίρ ες, χ ο ρ εύ τρ ιες και α υλητρίδ ες. Ο Α λκιβιάδης διατήρησ ε τη ν ίδια συ μπεριφορά ακόμα και μ ετά το ν γάμο το υ με τη ν κόρη ενό ς πλούσιου και ισχυρού Α θ η ναίου. Την εποχή εκ είν η μία δήλωσή το υ απ εκάλυψ ε και τη ν άποψη που είχ ε για τη ν π ολιτική. Μία μέρα ζή τησ ε να σ υναντήσει το ν Π ερικλή, που ή τα ν κη δεμό να ς του. Οι υ π η ρ έτες το υ Π ερικλή το ν π ληροφόρησαν ό τι ο Α θηναίος π ολιτικός δ εν μπορούσε να δ ει κανέναν δ ιό τι ετο ίμ α ζε το ν απολογισμό του. Σ τη ν Αθήνα, στο τέ λ ο ς τη ς θ η τε ία ς κά θ ε αξιω ματούχου, ήτα ν υπ οχρεω τικός ο α πολογισμός για το ν τρόπο με το ν οποίο ε κείνος άσκησε τη ν εξουσία. Η διαδικασία αυτή ή τα ν ιδιαίτερα σοβαρή και κρίσιμη για τη ν ε ξέ λ ιξη τη ς π ολιτικής το υ σ ταδιοδρο μίας, γι' αυ τό ο Π ερικλής δ εν επ ιθυμούσ ε να το ν ενοχλήσ ει κανείς. Ο Α λκιβιάδης απο χώρησε λέγ ο ν τα ς π ερ ιφ ρο νητικά ό τι θα ή τα ν π ερισ σ ότερο έξυπ νο από τη ν πλευρά το υ Π ερικλή να αναζητήσ ει έναν τρόπ ο ώ σ τε να μη δίνει απολογισμό σε κανέναν. Απ εκάλυψ ε έτσ ι το ν σκεπτικισμό το υ για το

Χ άλκινο ομοίω μα Ελληνα οπ λίτη (Β ερ ολίνο, Κ ρ α τικό Μ ο υ σ είο ).

δ ημ οκρα τικό π ολίτευμα τη ς Αθήνας, το ο ποίο φ α ίνεται πως δ εν α π οδ έχθ ηκε π οτέ α πόλυτα. Ε κτός από τα α ρ νητικά στοιχεία όμως υ πήρχαν και α ρ κετά θ ετικά . Η ευφ υΐα το υ Αλκιβιάδη το ν έ φ ε ρ ε σε επαφή με το ν κύ κλο το υ Σω κράτη. Ο ιδιόρρυθμος Αθηναίος φιλόσ οφος προσπαθούσε να α να τρ έψ ει τις θ εω ρ ίες τω ν σοφιστών, οι οποίοι υποστήρι ζαν ό τι η αλήθεια είναι κάτι το ασαφές και σ χετικό και ό τι το κα λύ τερ ο που έχει να π ράξει ένα ς άνθρω πος στη ζωή το υ είναι να επιδιώ κει το σ υμφ έρον του, ακόμα και α ντί θ ε τα σ τους νόμους και σ τους η θ ικο ύ ς κα νόνες. Αν και η συμπεριφορά το υ Αλκιβιάδη βρισκόταν πιο κοντά στις απόψ εις τω ν σο φιστών, ανάμεσα σε α υ τόν και στον Σωκρά τη α ναπ τύχθηκε μία ιδιαίτερα σ τενή σχέση φιλίας. Την εποχή που γνω ρίσ τηκαν ήταν δύο εντελ ώ ς α ν τίθ ε τα άκρα. Ο Σω κράτης ή τα ν άσχημος αλλά σ εβαστός για το π νευμα τικό το υ ανάστημα. Δ εν α νήκε σ τους ιδιαί τερ α πλούσιους Αθηναίους, ή τα ν όμω ς αγα π ητός σε μ έλη πολλών αρισ τοκρατικώ ν και πλούσιων οικογενειώ ν. Ο Α λκιβιάδης, α ντί θ ετα , ή τα ν ένας ευ έξα π το ς νεα ρ ός ο οποί ος προκαλούσε με τις υ π ερβο λές το υ, συγχω ρείτο όμω ς εξα ιτία ς το υ ωραίου παρουσιαστικού, τη ς χα ριτω μένης συμπεριφοράς και τω ν οικογενεια κώ ν διασυνδέσεώ ν του. Τη φιλία το υ ς χαλύβδωσε η κοινή σ τρατιω τι κή υπηρεσία, κατά τη διάρκεια τη ς οποίας είχαν τη ν ευκαιρία να σώσει ο ένας τη ζωή το υ άλλου. Η φιλία το υ ς έφ θ α σ ε σε τέ το ιο σημείο ώ στε στον Γοργία το υ Πλάτωνα ο Σω κράτης να φ έρ ετα ι ό τι εκτιμ ά δύο πράγ ματα στη ζωή του, τη φιλοσοφία και το ν Α λκιβιάδη.

Η ΠΡΩΤΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το 420 π.Χ. ο Α λκιβιάδης εμφ α νίσ τη κε για πρώτη φορά στην πολιτική σκηνή τη ς

το υ ς. Σ π αρτιάτες και Α ργείοι β ρ έθ η κα ν α ντιμέτω π οι σ την πεδιάδα το υ Αργους. Οι αρχηγοί το υ ς όμως προτίμησαν να μη συγκρ ου σ τού ν και να σ υμφω νήσουν ανακωχή για τέσ σ ερις μήνες. Λίγο μ ετά τη ν παραπάνω συμφωνία έ φθασαν στο Α ργος 1.000 Α θηναίοι οπ λίτες και 300 ιππείς με αρχηγούς το ν Λάχη και το ν Ν ικόστρατο, μαζί μ ε το ν Αλκιβιάδη ως π ρεσ βευτή. Ο τε λ ε υ τα ίο ς έπεισ ε το υ ς Α ργείους ό τι δ εν χ ρεια ζότα ν να τηρήσ ουν τη ν ανακωχή για τί ή τα ν άκυρη, αφού δ εν τη ν είχαν απ οδ εχθ εί οι Αθηναίοι. Το 418 π.Χ. Α ργείοι και Α θηναίοι προχώρησαν στην Αρκαδία με σκοπό να επ ιτεθ ο ύ ν σ την Τεγέα, στα νότια τη ς Μ αντινείας και κοντά στις π ηγές το υ Ευρώτα. Οι Σ π α ρτιά τες με αρχηγό το ν βασιλιά Αγη έσπευσαν να βοη θήσ ουν τη ν Τεγέα και εισ έβαλαν στο έδ α φος τη ς Μ αντινείας για να εμποδίσουν τη ν προέλαση τω ν αντιπάλων το υ ς. Οι Α ργείοι με το υ ς Α θηναίους και το υ ς υπόλοιπους συμμάχους το υ ς είχαν καταλάβει αμυντική θ έσ η στην πλαγιά το υ Αλήσιου όρους, οπό τ ε οι Σ π αρτιά τες π αρατάχθηκαν για να το υ ς αντιμετωπίσουν. Στη μάχη που ακολούθησ ε επικράτησαν οι τελ ευ τα ίο ι. Οι Αθηναίοι σ τρα τηγοί Λάχης και Ν ικόσ τρατος σκοτώ θ ηκα ν και η αθηναϊκή π αράταξη θα είχε κυ κλω θεί αν ο Αγης δ εν ανακαλούσε τις δυνά μ εις το υ για να βοηθήσ ουν τη ν αρισ τερή το υ ς π τέρυγα που π ιεζόταν από το υ ς Α ργεί ους. Η ή ττα στη Μ αντινεία έπ λη ξε το κύρος το υ Αλκιβιάδη, ο οποίος αντιμετώ π ισ ε ακό μα και το ενδ εχ ό μ ενο τη ς τιμω ρίας το υ με εξορία, κατόρθω σ ε όμως να το αποφύγει. Ο Α θηναίος η γ έτη ς αφού α π έφ υγε τη ν τιμω ρία άρχισε να ορα μ α τίζετα ι νέα, ακόμη πε ρισσότερο μεγαλεπ ήβολα σχέδια για τη ν Αθήνα και το ν ίδιο. Είχε π λέον κα τα λή ξει στο συμπέρασμα ό τι δ εν μπορούσε να επι χειρ ήσ ει άμεσα επανάληψη τω ν εχθροπ ρα ξιών με τη Σπάρτη. Μ πορούσε όμω ς να σ τρ έψ ει τις φ ιλ ο δ ο ξίες τω ν Αθηναίω ν προς τη Σικελία, όπου βρίσκονταν α ρ κ ε τές ελ λ η ν ικ ές αποικίες. Η Σικελία ως τ ό τ ε βρισκόταν στη σφαίρα τω ν εμπορικώ ν και π ολιτικώ ν σ υμφ ερόντω ν τη ς Κ ορίνθου, συμμάχου τη ς

Π ρ ο το μ ή το υ Π ερ ικ λ ή , ο οπ οίος α ν έλ α β ε την κ η δ εμ ο νία το υ Α λκιβιά δη (Ρώμη, Μ ο υ σ είο Β α τικα νο ύ ).

Αθήνας, ότα ν ε ξε λ έ γ η ως ένα ς από το υ ς δ έ κα σ τρα τηγούς. Την εποχή εκείν η ο ίδιος και η Α θήνα είχαν π λέον α λλά ξει αρκετά. 0 Αλκιβιάδης ή τα ν 35 περίπου ετώ ν, α ρ κετά ώριμος για να ασ χοληθεί ενερ γά με τη ν πο λιτική. Η πόλη το υ είχε σ υγκρουσ τεί με τη Σπάρτη από το 431 ως το 421 π.Χ. Αυτή ήταν η πρώτη φάση το υ Π ελοποννησιακού π ολέ μου, κατά τη διάρκεια τη ς οποίας εκδηλώ θ η κ ε στην Α θήνα ένας θ α να τηφ όρ ος λοι μός. Πολλά ήτα ν τα θ ύμ α τα τη ς επιδημίας, π εριλαμβανομένου το υ Π ερικλή. Η απουσία το υ ά νοιξε το ν δρόμο σε ν έο υ ς π ολιτικούς, ανάμεσά το υ ς και στον Αλκιβιάδη. Η φ ιλοδοξία και η έπαρση το υ Αλκιβιά δη φ α ίνετα ι πως έφθασ αν στο υψ ηλότερο σημείο το υ ς κατά το υ ς Ολυμπιακούς Αγώ νες το υ 416 π.Χ., ότα ν αποφάσισε να συμμετάσχει στο αγώνισμα τη ς αρματοδρομίας, όχι όμω ς με ένα άρμα, όπως σ υνηθιζόταν, αλλά με επτά. Τελικά κέρδισε τρία βραβεία και στην Α θήνα η δ η μ ο τικό τη τά το υ εκτιν ά χ θ η κ ε στα ύψη. Ηταν η κατάλληλη εποχή για να προω θήσει τα π ολιτικά το υ σχέδια. Με τη νίκη αλλά και τη ν ως τ ό τ ε πολιτική το υ παρουσία είχ ε α να δειχ θεί σε κορυφαία πολιτική φυσιογνω μία τη ς Α θήνας. Μ εγά λος αντίπαλός το υ ή τα ν ο Νικίας, ο π ολιτι κός που είχε π ετύ χ ει τη σύναψη ειρ ή ν η ς με τη Σπάρτη το 421 π.Χ. Ο Α λκιβιάδης θεω ρούσ ε ό τι η ειρήνη που σ υμφ ω νήθηκε το 421 π.Χ. με τη Σπάρτη δ εν ω φελούσ ε τη ν Αθήνα, ο ύ τε τις προσω π ικές το υ φ ιλοδ ο ξίες. Στόχος το υ ή τα ν να προκαλέσει μία νέα σύγκρουση, η οποία θα οδηγούσ ε σ την επικράτηση τη ς π όλης του σε ολόκληρη τη ν Ελλάδα. Οι Α θηναίοι όμως ήταν δύσκολο να π εισ θούν να ξεκινήσ ο υν

Ο μοίω μα Σ π α ρ τιά τη οπ λίτη (Α θή να , Ε θνικό Α ρ χα ιο λο γικό Μ ο υ σ είο ). Ο Α λκ ιβ ιά δ η ς β ο ή θ η σ ε μ ε τις σ υ μ β ο υ λ ές το υ τη Σ π ά ρ τη να π ρ ο κ α λέσ ει σ η μ α ντικ ή φ θ ο ρ ά σ τη ν Α θή να .

έναν νέο πόλεμο, γι' αυ τό ο Α λκιβιάδης π ροτίμησε να πείσει το ν δήμο τη ς Α θήνας να υπ οσ τηρίξει το Αργος ενα ντίο ν τη ς Σπάρτης. Η συμμαχία αυτή απειλούσε τα σπαρτιατικά σ υμ φ έρο ντα στην Π ελοπ όννη σο, επίσημα όμω ς δ εν σ τρ εφ ό τα ν ενα ντίο ν τη ς Σπάρτης. Αλλα μέλη τη ς ή τα ν η Ηλιδα και η Μ αντινεία. Η συμμαχία ξεκίν η σ ε με κοινή εκσ τρ α τεία ενα ντίο ν τη ς Επιδαύρου το 419 π.Χ., οπ ότε οι Σ π αρτιάτες έκριναν ό τι έπρεπ ε να επ ιτεθ ο ύ ν σ ύντομα στο Αργος για να εξοντώ σ ου ν α υτή τη σ ημαντική απειλή που βρισκόταν τόσ ο κοντά σ την πόλη

53

ΣπάΡτ^ ' ° LΑθ1ναίθ1 επιθυμούσαν να επεκ τεινο υ ν περισ σ ότερό τη ν κυριαρχία το υ ς και εκτιμούσ αν ό τι καμία δύναμη δ εν ή τα ν τόσ ο ισχυρή ώ στε να εμπ οδίσ ει τα σχέδιά το υς. Κυριαρχώντας, εξά λλου, στη Σικελία θ α είχαν υπό τη ν κατοχή το υ ς το μ εγα λύτερο μ έρ ος το υ ελληνικο ύ κόσμου. Η Σπάρτη δ εν θ α μπορούσε να το υ ς αντισ ταθεί.

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ Α φορμή για τη ν εκσ τρ α τεία στη Σικελία υπ ήρξε η έκκληση από τη ν πόλη Εγεστα σ τους Α θηναίους για βοήθεια. Οι Εγεσταίοι είχαν σ υνοριακές δ ια φ ορ ές με το υ ς κατοίκους το υ γ ειτο νικ ο ύ Σελινούντα. Επίσης οι Συρακούσιοι είχαν εκδ ιώ ξει από τη ν πόλη το υ ς το ύ ς κα τοίκο υς τω ν Λεοντίνων. Μ ε το υ ς Λ εο ν τίνο υ ς η Α θήνα είχε ιδια ίτερες ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

σχέσεις, επ ειδή σι κάτοικοί το υ ς ανήκαν στην ιωνική φυλή, όπως και οι Αθηναίοι. Οι Συρακούσ ες και ο Σ ελινού ς ή τα ν αποικίες τω ν Δωριέων. Η αφ ορμή για τη ν επέμβαση τω ν Αθηναίω ν ή τα ν εξα ιρ ετική . Μ ε αυ τό το ν τρόπ ο όμως η Αθήνα ερχότα ν σε άμεση σύ γκρουση με τις δω ρικές απ οικίες τη ς Σ ικε λίας και ιδιαίτερα τις Συρακούσες, οι οποίες εκ είν η τη ν εποχή ή τα ν μία από τις πλουσιό τ ε ρ ε ς και π ο λυπ ληθ έσ τερες ελλ η ν ικ ές πό λεις. Αρχικά οι Αθηναίοι αποφάσισαν να στείλουν στη Σικελία 60 πλοία υπό τη ν ηγεσία το υ Αλκιβιάδη, το υ Νικία και το υ Λάμαχου. Ο Νικίας προσπάθησε να απ οτρέψ ει τη ν ε κ σ τρα τεία καλώ ντας το υ ς να μη δ ια κινδ υνεύ σουν μία νέα εκσ τρ α τεία όσο δ εν είχ ε παγιω θ εί η ειρ ήνη με το υ ς Σπ αρτιάτες. Ο Α λκι βιάδης, α ντίθ ετα , π ρ ο έτρ εψ ε το υ ς συμπολί τε ς το υ να μην απολέσουν τη ν ενερ γ η τικό τη τά το υς. Αν η δύναμη τη ς π όλης έ μ ε ν ε σ ταθερή, υπ οστήριξε, θα κα τέλ η γ ε μοιραία στην παρακμή. Ηταν λοιπόν υποχρέωσή το υ ς να δρουν συνεχώς για να απ οτρέψ ουν αυ τό το ενδ εχ ό μ ενο . Ο φ ειλαν επίσης να μη χαράσσουν τη ν π ολιτική το υ ς με κριτήριο τη ν η θική και τη δικαιοσύνη. Οπως το ύ ς εί-

χε πει και ο ίδιος ο Π ερικλής, η εξουσ ία τη ς Α θήνας σ τους συμμάχους τη ς ή τα ν τυ ρ α ν νική. Η ταν μία εξουσ ία τη ν οποία είχαν απο κτήσ ει και διατηρούσαν με άδικο τρόπο, θα ή τα ν όμως επικίνδυνο να τη χάσουν. Τα επι χειρ ήμα τα το υ Αλκιβιάδη έπεισαν το υ ς Α θηναίους. Ο Νικίας σ υνειδητοπ οίησ ε ό τι ή τα ν έτο ιμ ο ι να δ εχ θ ο ύ ν τη ν εκσ τρ α τεία και προσπάθησε να το υ ς τρ ο μ ο κρ α τή σ ει αναφ έρ ο ν τα ς το υ ς κινδύνους τη ς εκσ τρα τεία ς, το μ έγ εθ ο ς και τη ν ισχύ τω ν πόλεω ν που θα αντιμετώ π ιζαν και τη μεγάλη έκτασ η τη ς πε ριοχής τη ν οποία θα προσπαθούσαν να κα ταλάβουν. Τα λόγια το υ έφ ερ α ν το α ν τίθ ετο απ οτέλεσ μα. Αντί οι Αθηναίοι να φ ο βη θο ύν και να υπολογίσουν το κόσ τος σε έμψ υχο και άψυχο υλικό, αποφάσισαν απλώς να αυ ξήσ ουν το ν αριθμό τω ν πλοίων που θ α έ στελναν στη Σικελία σε 100.0 Α λκιβιάδης εί χε θριαμβεύσ ει. Είχε π ετύ χ ει τη ν ανάδειξή το υ σε σ τρατηγό ενός μεγάλου σ τρατού, μάλιστα με α υ ξη μ έν ες εξου σ ίες. Ο σ τόλος που θα αναχωρούσε για τη Σι κελία ετο ιμ ά σ τη κε με τα χύ τητα . Οσο διαρκούσαν οι π ροετοιμασ ίες εκδ η λώ θ η κε στην Α θήνα μία θ ρ η σ κευ τική και π ολιτική κρίση που θα είχε μοιραίες σ υνέπ ειες για τη ν πό λη και το ν Αλκιβιάδη. Ενα καλοκαιρινό πρω ινό οι π ολίτες ανακάλυψαν ό τι είχαν ακρω τη ρια σ τεί οι Ε ρμές τη ς πόλης, σ τή λες που κα τέληγα ν σε π ροτομή το υ Ερμή και είχαν στο π λευρό το υ ς κάποιο φ αλλικό σύμβολο. Α υ τές χρησ ίμευαν ως δ είκ τε ς τω ν ορίων για τις ιδιω τικές κα το ικίες και τα ιερά και ε ξα σφάλιζαν τη θ εϊκ ή προστασία στα σ υγκεκρι μένα όρια. Η κατασ τροφή το υ ς, μάλιστα σε τόσο μεγάλη έκτασ η, απ οτελούσ ε σ ημαντι κό κρούσμα ιεροσυλίας, το οποίο ανησ ύχη σε το υ ς Α θηναίους. Π ολλοί από το υ ς π ολίτες άρχισαν να υ ποψιάζονται κάποια συνωμοσία με σκοπό τη ν ανατροπή το υ δ ημοκρα τικού π ο λ ιτεύ ματος. Αλλοι μίλησαν για πράξη κάποιων μ ε θυσ μένω ν νεαρών. Και στις δύο περιπτώ σεις οι υποψίες σ τρ έφ ο ντα ν προς το ν κύ κλο το υ Αλκιβιάδη. Η σ υντροφ ιά το υ κατά τις διασκεδάσεις και τα μεθύσ ια τη ς έ φ θ α νε ως το σ ημείο να λοιδ ορ εί τα Ελευσίνια μυστήρια, μία από τις ιερ ό τερ ες εκδηλώ σεις τη ς πόλης. Σε α υ τήν επίσης π εριλαμ βάνονταν πρόσωπα τα οποία δ εν έκρυ βα ν τη ν απ έχθειά το υ ς για το δ ημ οκρα τικό πολί τευμ α . Οι αντίπαλοι το υ Αλκιβιάδη, ωστόσο, δ εν τόλμησ αν να το ν κατηγορήσ ουν ανοι κτά εκείν η τη ν π ερίοδο. Ο Α θηναίος η γ έτη ς είχε ακόμα τη ν υποστήριξη τη ς πλειοψηφίας το υ λαού και το υ σ τρατού. Σ ύντομα ό μως θ α αναχωρούσε για τη Σικελία με μεγά λο μέρ ος τω ν οπλιτώ ν οι οποίοι το ν σ τήρι ζαν. Τότε θ α ή τα ν η κατάλληλη ευκα ιρία για να το ν κατηγορήσουν.

Κ ίονες από το ν σ η μ α ν τικ ό τε ρ ο ναό των Σ υρα κο υσ ώ ν β ρ ίσ κ ο ντα ι σ ή μ ερ α σ την πρόσοψη το υ κ α θ εδ ρ ικ ο ύ ναού τη ς πόλης. Τα έρ γ α α υ τά α π ο τ ε λ ο ύ ν δ είγ μ α το υ π λούτο υ τη ς ελ λη νική ς α π οικίας μ ε την οποία π ροσ π ά θησ ε να σ υ γ κ ρ ο υ σ τεί η Α θή να .

Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΣΕ ΕΞΟΡΙΑ

~: - ~ ιΩ Τ ΙΚ Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ

Ο αθηναϊκός σ τόλος ξεκίν η σ ε για τη Σι κελία (415 π.Χ.) ενόσω οι έ ρ ε υ ν ες για το ν α κρω τηριασμό τω ν Ερμών συνεχίζονταν. Ο σ τόλος έπ λευσ ε αρχικά προς τη ν Κέρκυρα,

όπου συνάντησε τα πλοία τω ν συμμάχων τη ς Αθήνας. Στη συνέχεια έπλευσ αν όλοι μαζί προς το Ρήγιο, μία ελληνική αποικία στο ν ο τιό τερ ο άκρο τη ς Ιταλικής χερ σ ονή σου, στο σ τενό που χω ρίζει τη ν κυρίως Ιτα λία από τη Σικελία. Σ τη ν απ έναντι πλευρά το υ σ τενού, στις σ ικελικές α κτές, βρισκό τα ν η Μεσσήνη. Το Ρήγιο ή τα ν σύμμαχος τω ν Λ εοντίνω ν και τω ν Αθηναίων, ωστόσο α ρ νή θ η κε να συ νερ γα σ τεί με το ν αθηναϊκό στόλο. Ο ταν τα πλοία βρίσ κονταν έξω από εκεί, έφ θ α σ ε το δυσ άρεσ το νέο ό τι οι κά τοικοι τη ς Εγεστας δ εν μπορούσαν να σ υγκεντρώ σ ουν τα χρή ματα που είχαν υποσχεθεί σ τους Α θηναί ους για να υπ οστηρίξουν τη ν εκσ τρατεία. Τότε ο Νικίας π ρό τεινε να π λεύσ ει ο στόλος σ τον Σ ελινού ντα για να προσπαθήσει να πείσει το υ ς κα τοίκο υς το υ να μην ενοχλούν το υ ς Εγεσταίους. Στη σ υνέχεια μπορούσε να επ ισ τρέψ ει στο Αιγαίο χωρίς να π ληγεί το κύρος τη ς Α θήνας. Ο Λάμαχος, α ν τίθ ετα , υ π οσ τήριξε να επ ιτεθ ο ύ ν άμεσα στις Συρα κούσ ες όσο ο σ τρα τός ή τα ν ακμαίος και οι αντίπαλοι απ ροετοίμασ τοι. Ο Α λκιβιάδης αντιπ ρ ό τειν ε να ζητήσ ουν τη συμμαχία των υπολοίπων ελληνικώ ν πόλεων, ε κ τό ς του Σ ελινού ντα και τω ν Συρακουσών. Στη συνέ χεια, αφού θα είχαν απομονώσει διπλωματι κά το ν αντίπαλο, θ α μπορούσαν να το ν ε ξο υ δ ετερ ώ σ ο υ ν με μεγα λύτερ η άνεση. Ενώ οι επιχειρήσ εις στη Σικελία εξελ ίσ σονταν με βραδύτητα, σ την Α θήνα οι α ντί παλοι το υ Αλκιβιάδη εκινο ύ ν το με ταχύ ρυθμό εκ μ ετα λ λ ευ ό μ εν ο ι το ζή τημ α των Ερμών. Η πόλη σ υγκλονιζόταν από ένα κύμα κα τα γγελιώ ν και αποκαλύψεων περί πραγ ματικώ ν αλλά και ανύπαρκτω ν θεμάτω ν. Δ ιάφοροι π ολίτες α λληλοκα τη γο ρο ύντο προσπαθώντας να απομακρύνουν τις υπο ψ ίες από το υ ς ίδιους και να τις μ ετα φ έρ ο υ ν στους αντιπάλους το υς. Π ολλοί πίστευαν ότι βρισκόταν σε εφ αρμογή σχέδιο ανατρο πής το υ δ ημοκρατικού π ο λ ιτεύ μ α το ς από τα μέλη τω ν αρισ τοκρατικώ ν οικογενειών. Είχε δ ια δ ο θ εί ό τι σ τρα τός Βοιωτών ετο ιμ α ζό τα ν να ε π ιτεθ εί στην Α θήνα σε σ υνεργα σία με Α θηνα ίους π ρο δό τες. Μέσα στην α ναστάτωση ακούστηκαν και κα τα γγελίες για κάποιους οι οποίοι λοιδορούσαν τα Ελευσί νια μυστήρια και α να φ έρ θ η κε πάλι το όνο μα το υ Αλκιβιάδη. Ε μφανίστηκαν μάλιστα και μ ά ρ τυ ρ ες δ ια τεθ ειμ έν ο ι να κα τα γγεί λουν το ν πρω ταγω νιστικό ρόλο το υ Α λκιβιά δη στην παρωδία τη ς ιερ ό τερ η ς εκδήλω σης στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι, έχο ντα ς παρασυρ θ ε ί από το γ εν ικ ό τερ ο κλίμα κινδυνολογίας, αποφάσισαν να ανακαλέσουν στην Α θήνα το ν Αλκιβιάδη για να δικασ τεί για όσα λέγο ντα ν σε βάρος το υ. Η "Σαλαμινία", μία από τις επίσ ημες τρ ιή ρ εις τη ς Α θήνας, έπ λευσ ε στη Σικελία και μ ε τέ φ ε ρ ε το μήνυμα για το ν Αλκιβιάδη και άλλους οι οποίοι κατηγορούν το μαζί του. Η άφ ιξή τη ς π ροκάλεσ ε αίσθη ση σ τον στρατό. Μ ε τη ν ανάκληση το υ Α λκι βιάδη απ ομακρυνόταν από τη ν εκσ τρα τεία ο βασικός εμπ νευσ τής τη ς. Ως τ ό τ ε οι ελά χισ τες επ ιτυ χίες το υ εκσ τρ α τευ τικο ύ σώμα

το ς ο φ είλ ο ν ια ν στις π ροσπ άθειες το υ Α λκι βιάδη. Μ ετά τη ν αποχώρησή το υ η διοίκηση π ερνούσε στον Λάμαχο αλλά και σ τον Νικία, ο οποίος ή τα ν από τη ν αρχή α ν τίθ ε το ς με τη ν εκσ τρα τεία . Η επίθεση τω ν Αθηναίων στη Σικελία έπρεπ ε να σ υνεχισ τεί με η γέτη έναν ο οποίος δ εν π ίσ τευε στην επιχείρηση αυτή. Ο Α λκιβιάδης δ εν π ροβληματιζόταν π λέον για το μ έλλο ν τη ς σ ικελικής εκσ τρα τεία ς αλλά για τη ν προσωπική το υ επιβίω ση. Γνώριζε με πόσο ύπουλο τρόπ ο μπορού σαν να κινη θ ο ύ ν οι αντίπαλοί το υ στην Α θ ή να. Η ταν βέβα ιος ό τι όσο ο ίδιος απούσιαζε οι εχ θ ρ ο ί το υ είχαν σ τρέψ ει το υ ς Αθηναί ους ενα ν τίο ν το υ. Η καταδίκη το υ, επ ο μ έ νως, ή τα ν σχεδόν σίγουρη. Ε κείνος όμως δ εν είχε καμία διάθεση να σ υρθεί μπροστά σε π ρ ο κα τειλη μμ ένο υς δικα σ τές και να πε ρ ιμ ένει π αθητικά το τέλο ς. Αρχικά προσποιή θ η κ ε ό τι απ οδέχεται τη ν απόφαση τω ν Αθηναίων. Αναχώρησε για τη ν Αθήνα ακο λουθώ ντας τη "Σαλαμινία" με το προσωπικό του σκάφος, στο οποίο είχαν επιβιβαστεί και οι σ υγκα τηγορ ούμενοί του. Ο ταν έ φ θ α σαν κοντά σ τους Θ ουρίους, μία αποικία των Α θηναίων στις α κτές τη ς Καλαβρίας, το σκάφος το υ Αλκιβιάδη α π ομακρύνθηκε και εξα φ α νίσ τηκε. Ο Α λκιβιάδης π ροτίμησ ε να α υ το εξο ρ ισ τεί παρά να δια κινδυνεύσ ει μία καταδίκη. Αρχικά κα τέφ υ γ ε στο Αργος. Εκεί το ν δ έχ θ η κα ν καλά, επειδή ήτα ν ο δ ημ ιο υρ γός τη ς συμμαχίας τη ς Α θήνας με το Αργος. Ισως ο Α λκιβιάδης εκτιμ ο ύ σ ε ό τι θα μπορούσε να παραμείνει για κάποιο διάσ τη μα στο Αργος, ώσπου να ξεχ α σ τεί η κρίση η οποία είχε εκδ η λ ω θ εί στην Αθήνα. Οι Α θ η ναίοι όμω ς αποφάσισαν να το ν καταδικά σουν σε θά να το και να σ τείλουν εντο λ ή α πέλασής το υ από ό λες τις π όλεις που ήταν σύμμαχοι τω ν Αθηναίων, επ ομένω ς και από το Αργος. Ο κλοιός φαινόταν να σ φ ίγγει γ ύ ρω το υ. Ο Α λκιβιάδης όμως δ εν απελπίστη κε. Α ντίθ ετα ε ξέπ λ η ξε ολόκληρη τη ν Ελλά δα επ ιχειρώ ντας κάτι φα ινομενικά αδιανόη το. Ηταν ο άνθρω πος που είχε π ράξει ό ,τι ή ταν δυνατό για να α να τρ έψ ει τη ν ειρήνη τη ν οποία είχε συμφω νήσει η πόλη το υ με το υ ς Σ π αρτιάτες και είχε δ ημιουρ γήσ ει μία αντισπαρτιατική συμμαχία με σ υμμετοχή τη ς Α θήνας και το υ Αργους. Παρόλα αυτά τό λμ η σ ε να ζη τήσ ει καταφύγιο σ την ίδια τη Σπάρτη. Φ αίνεται ό τι δ ια κα τεχό τα ν π λέον από έν το ν η επ ιθυμία να εκ δ ικ η θ εί το υ ς συ μπ ολίτες το υ. Π ληρο φ ο ρο ύ μενο ς τη ν κατα δίκη το υ σε θά να το και ενώ έ φ ε υ γ ε για τη Σπάρτη αναφώνησε: «Εγώ θα το υ ς απ οδεί ξω ότιζω ».

Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ Η άφ ιξη το υ Αλκιβιάδη στη Σπάρτη προκάλεσε αναστάτωση. Οι Σ π αρτιάτες β ρ έθ η καν σε δύσκολη θέσ η επειδή δ εν γνώριζαν πώς να αντιμετω πίσ ουν α υ τόν το ν π ερίεργο Αθηναίο. Ο Α λκιβιάδης μπορούσε να απ οτελ έσ ει π ολύτιμη βο ήθ εια σ την αντιπ αράθε σή το υ ς με τη ν Αθήνα. Η ταν όμω ς π ροδό

Π α ρ ά σ τα σ η αρχα ίου ά ρ μ α το ς (Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο ). Ο Α λκ ιβ ιά δ η ς α π έκ τη σ ε δόξα κ ερ δ ίζο ν τα ς σ το σ χ ετικό αγώ νισμα κ α τά το υ ς Ο λυμπ ιακούς Αγώ νες.

τη ς και εχ θ ρ ό ς τη ς Σπάρτης. Η ταν ένας από το υ ς βασικούς υπ εύθυνους για τη συ νέχιση τη ς αντιπ αράθεσ ης μ ετα ξύ τω ν δύο π όλεω ν ύστερα από τη σ υνθήκη το υ 421 π.Χ. Ωστόσο κατόρθω σ ε να αντιμετω πίσ ει τις κα τη γο ρ ίες ενα ντίο ν το υ με τα σ υνηθι σμένα το υ όπλα, τη ν ευ γλω ττία και το θ ρ ά σος. Υπ οσ τήριξε ό τι για όσα είχε π ράξει κα τά τη ς Σπάρτης δ εν ευ θ υ ν ό τα ν ο ίδιος αλλά οι Σπ αρτιάτες. Ενώ οι πρόγονοί το υ ή τα ν π ρόξενοι τη ς Σπάρτης, οι Σ π αρτιά τες τού α ρ νή θη κα ν αυτή τη θέσ η. Α υτό ή τα ν μεγά λη προσβολή και είχε κά θ ε δικαίωμα να το υ ς το ανταποδώσει. Ως προς τη ν κατηγο ρία τη ς προδοσίας απάντησε ό τι δ εν ε υ θ υ νότα ν για το ν άδικο τρόπ ο με το ν οποίο τού φ έρ θ η κα ν οι σ υμπ ολίτες του. Ο φ ειλε όμως να αντιδράσ ει σ την αδικία και να προστα τεύ σ ει το ν εα υ τό του. Χάρη στα επ ιχειρήματά το υ αλλά και στις π ολύτιμες υπηρεσίες που μπορούσε να προσφέρει, οι Σ π αρτιάτες δ έχ θ η κα ν να του παραχωρήσουν άσυλο. Οσο έ μ ε ιν ε στη Σπάρτη ά λλα ξε τελείω ς το ν τρόπ ο ζωής του. Αν και είχε μεγαλώσει μέσα στην πολυ τέ λ ε ια και ως ν έο ς ή τα ν διάσημος στην Α θήνα για το πόσο φ ρ ό ντιζε τη ν εμφάνισή το υ , υ ιο θ έτη σ ε απόλυτα τα ή θη τη ς πόλης. Κυκλοφ ορούσ ε ν τυ μ ένο ς λιτά όπως όλοι οι Σπ αρτιάτες. Σ υ μ μ ετείχ ε σε ό λες τις εκ δ η λώσεις τη ς σπαρτιατικής ζωής, γυμνα ζόταν με το υ ς Σπ αρτιάτες, π λενότα ν μόνο με κρύο νερ ό και έτρ ω γε ευχάριστα το ν μέλανα ζωμό. Χάρη σε αυτή τη ν προσαρμοστικό τη τα ο Π λούταρχος το ν χαρακτήρισ ε χαμαι λέο ντα . Παράλληλα ο Α λκιβιάδης έδωσε στους Σ π αρτιάτες και στους συμμάχους το υ ς π ολύτιμες π ληροφ ορίες. Μ ε δική του παραίνεση οι πρώτοι έπεισαν το υ ς Συρακούσιους να μην υποχωρήσουν απέναντι στην αθηναϊκή εισβολή. Αν τηρούσ αν σκλη

ρή στάση και α ντισ τέκοντα ν, θ α μπορούσαν τελικ ά να λυγίσουν τη ν αθηναϊκή απειλή και να νικήσ ουν το εκσ τρ α τευ τικό σώμα που βρισκόταν στο νησί το υς, επ ιφ έρ ο ντα ς ένα ισχυρό πλήγμα στην Αθήνα. Ο Α λκιβιάδης όμω ς γνώ ριζε και κάτι α κόμα, το οποίο θα καθιστούσε τη ν πόλη του περισ σ ότερο ευάλω τη. Κατά τη ν προηγού μ ενη φάση του Π ελοποννησιακού πολέμου οι Σ π αρτιάτες εισ έβαλλαν στην Α ττική κά θ ε άνοιξη, κα τα σ τρ έφ ο ντα ς τα σπαρτά και υποχρεώ νοντας το υ ς Α θηναίους να κλ ει σ τούν στις οχυρώ σεις τω ν Μακρών Τειχών. Ετσι ο π ληθυσ μός τη ς Α ττικ ή ς υποχρεωνότα ν να κατοικήσ ει στην Α θήνα και στον Πειραιά, όπου δ ημ ιο υρ γείτο μεγάλο πρόβλημα συνωστισμού. Ο ταν έφ θ α νε ο χειμώ νας ο σπαρτιατικός σ τρα τός αποχωρούσε και έτσ ι μειω νόταν η πίεση προς τη ν πόλη. Ο Α λκι βιάδης σ υμβούλευσ ε το υ ς Σπ α ρτιά τες να καταλάβουν το φρούριο τη ς Δ εκέλ εια ς, στα βόρεια τη ς Α θήνας, και να το χρησιμοποιή σουν ως βάση για επιχειρήσ εις ενα ντίο ν τη ς π όλης ολόκληρο το ν χρόνο. Ετσι η Α θ ή να θα αισθανόταν μόνιμα τη ν πίεση τω ν α ντιπάλων τη ς, ο π ληθυσ μός τη ς θ α π α ρ έμ ε νε συνεχώς μέσα στα τείχ η υπό άσχημες σ υνθ ήκες και το η θικό το υ θ α π λη ττό τα ν αισθητά. Επίσης η Σπάρτη ό φ ειλ ε να βο η θ ήσ ει τις Συρακούσ ες στη σύγκρουση μ ε * το υ ς Α θηναίους. Καλό θ α ή τα ν να σ τείλουν στη Σικελία μία σ τρατιω τική δύναμη, έστω μικρή, και κυρίως έναν Σπαρτιάτη διοικητή ο οποίος θ α βοηθούσ ε το υ ς Συρακουσίους να οργανώσουν τη ν άμυνά το υ ς. Σε αυτή τη ν επιχείρηση μπορούσαν να το υ ς β ο η θ ή σουν σι Κορίνθιοι, π αρέχοντας πλοία και ο π λίτες. Οι Συρακούσες, εξά λλου, ήτα ν αποι κία τη ς Κορίνθου και οι Α θηναίοι με τη ν ε πίθεσή το υ ς στη Σικελία προσπαθούσαν να σ τερήσ ουν από το υ ς Κ ορίνθιους το εμπό-

55


ριο στο Ιόνιο και τη δυτική Μ εσόγειο. Μ ε τις σ υμ βο υλές το υ προς το υ ς Σπαρ τιά τε ς ο Α λκιβιάδης δημιούργησ ε μεγάλο π ρόβλημα σ τους Αθηναίους. Η Σπάρτη έ σ τειλ ε στη Σικελία το ν Γύλιππο, ο οποίος μαζί με το ν Συρακούσιο Ε ρμοκράτη οργά νωσε τη ν αντίσταση τω ν Συρακουσών ένα ν τι τω ν Αθηναίων. Η Αθήνα αναγκάσ τηκε να σ τείλ ει στη Σικελία ενισχύσεις με επ ικεφ α λής το ν σ τρατηγό Δ ημοσ θένη. Μ ε α υτό το ν τρόπ ο όμως δ εν π ετύχαινε κάτι θ ετικό . Α ντίθ ετα α ύξανε τις απ ώ λειές τη ς. Από τη Σπάρτη ο Α λκιβιάδης μπόρεσε να παρακο λου θή σ ει τα γεγο νό τα ως τη ν τελ ικ ή απ οτυ χία τη ς εκσ τρ α τεία ς τω ν Αθηναίων. Η προ σπάθεια τη ν οποία ο ίδιος είχε σχεδιάσει κάπ οτε και ή τα ν αρχηγός τη ς τελ ικ ά απ έτυχε χάρη στις δ ικές το υ σ υμβουλές προς το ν μεγα λύτερ ο εχθ ρ ό τη ς πατρίδας του. Στο μ ετα ξύ οι Σ π αρτιάτες είχαν μ ετα φ έρ ει το ν π όλεμο στην Α ττική και είχαν καταλάβει τη Δ εκ έλ εια (413 π.Χ.), όπως το υ ς είχε π ροτρέψει. Περίπου 20.000 δούλοι βρήκαν τη ν ε υ καιρία να δ ραπ ετεύσ ουν από τη ν Α θήνα και να καταφ ύγουν σ τους Σπ αρτιάτες. Η πίεση προς τη ν πόλη ή τα ν π λέον σ υνεχής και οι π ολίτες φρουρούσαν έντρ ο μ ο ι τα τείχ η μ έ ρα και νύκτα, φ ο βο ύμ ενο ι μία ξαφ νική επί θεσ η τω ν Σπαρτιατών. Η ή ττα στη Σικελία, ό μως, και η απώλεια τη ς Δ εκ έλ εια ς δ εν αρκούσαν για να η ττη θ ε ί η Αθήνα και ο Α λκι βιάδης το γνώ ριζε. Η πραγματική βάση τη ς αθηναϊκής ι σχύος ήτα ν η η γεμο νία που είχε δ ημ ιο υρ γή σει η Αθήνα στο Αιγαίο. Σ τη ν η γεμο νία αυ τή, η οποία ή τα ν τυπ ικά συμμαχία με επικε-

56

Η Α θη νά σ τέ κ ε τα ι θ λ ιμ μ έ ν η μ π ρ ο σ τά σε σ τή λ η για το υ ς Α θη να ίο υ ς που έπ εσ αν κ α τά το ν π όλεμ ο (Α θή να , Μ ο υ σ είο Α κρόπ ολης).


Το τείχ ο ς που π ρ ο σ τά τευ ε τον Π ειρ α ιά α π ο τελ ο ύ σ ε σ το ιχ είο ζω τικ ή ς σημασίας για τη θ αλάσ σ ια ισχύ τη ς Α θή να ς.

φαλής τη ν Αθήνα, σ υμ μετείχα ν οι περισσό τ ε ρ ε ς ελλ η ν ικ ές π όλεις τω ν νησιών και των ακτώ ν το υ αρχιπελάγους. Τα μέλη τη ς ήταν υποχρεω μένα να σ υνεισ φέρουν πλοία, οπλί τ ε ς ή χρήματα. Επειδή οι π ερισ σ ότερες πό λ εις είχαν π ροτιμήσει να σ υνεισ φ έρουν μό νο χρήματα, οι Α θηναίοι εκ μ ετα λ λ εύ θ η κ α ν τη ν κατάσταση και μ ετέτρ εψ α ν τη συμμα χία σε η γεμο νία και μέσο σ τυγνής ε κ μ ε τά λ λευ σ η ς τω ν μικρών πόλεων. Ενώ τα χρήματα κα ταβάλλοντα ν επίσημα για τη ν εξυ π η ρ έ τηση κοινών αμυντικώ ν στόχων, οι Α θηναίοι τα ε κ μ ε τα λ λ εύ ο ν τα ν όπως οι ίδιοι επ ιθυ μούσαν, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Ο σες π όλεις προσπάθησαν να ξεφ ύ γουν από τη ν καταδυνάστευση τη ς Αθήνας τιμω ρήθηκαν με πολύ σκληρό τρόπ ο από το υ ς Α θηναίους. Η συνεισφορά το υ ς α υ ξή θ η κ ε και υπ οχρεώ θηκαν να παραδώσουν τα π ολεμικά πλοία και να γκρ εμ ίσ ο υν τα τείχ η τους. Ηταν, επομένω ς, εύκο λο για τη Σπάρ τη να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ε ί τη δυσ αρέσ κεια των συμμάχων τη ς Α θήνας και να το υ ς υποσχεθ εί ό τι μπορούσε να το υ ς α π ελευθερώ σ ει από τη ν αθηναϊκή τυραννία. Αν η Α θήνα έ χανε το υ ς συμμάχους και τη ν η γεμο νία της, θα ήτα ν τελ είω ς α π ροσ τάτευτη απ έναντι στις επ ιθέσ εις τη ς Σπάρτης. Η δύναμη, ε ξάλλου, τη ς Α θήνας βρισκόταν σ τον έλεγχο τη ς θάλασσας. Σ τις ν α υ τικ ές επιχειρήσ εις οι Αθηναίοι ή τα ν ως τό τ ε α ή ττη το ι, όπως οι Σπ αρτιάτες σ την ξηρά. Για να κερδίσ ει το ν π όλεμο η Σπάρτη ό φ ειλ ε να α να τρ έψ ει τη ν κυριαρχία τω ν Αθηναίων στο Αιγαίο. Αν οι π όλεις το υ Αιγαίου απ ομακρύνονταν από τη ν αθηναϊκή επιρροή, η Α θήνα θ α είχε η τ τη θ εί. Μάλιστα, όπως σωστά π ρ ο έβλεψ ε ο Αλκιβιάδης, η Σπάρτη δ εν χ ρεια ζότα ν να προσπαθήσει ιδιαίτερα για να κλονίσει τη ν ισχύ τη ς Α θήνας στο Αιγαίο. Αμέσως μόλις έγινε γνω στή η ή ττα τω ν Αθηναίω ν στη Σι κελία μ ερ ικ ές π όλεις τη ς αθηναϊκής συμμαχίας αποστάτησαν και μ ερ ικ ές ά λλες ή ταν έ το ιμ ε ς να ακολουθήσ ουν το π αράδειγ μά το υ ς. Ηταν η κατάλληλη π ερίοδος για τη Σπάρτη να επ έμ β ει και να οδηγήσ ει τη ν Αθήνα και τη συμμαχία τη ς σ την κα τά ρ ρ ευ ση.

ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΤΙΣΣΑΦΕΡΝΗ Ενώ ο Α λκιβιάδης σχεδίαζε το επ όμενο πλήγμα σε βάρος τη ς π ατρίδας το υ, οι αδυ να μίες το υ το ν οδήγησαν ακόμα μία φορά σε σκάνδαλο. Α π οκα λύφ θηκε ό τι δ ια τηρ ού σε ερω τικό δεσ μό με τη σύζυγο το υ βασιλιά Αγη. Σώ θηκε πάλι λόγω τω ν ικανοτήτω ν και τη ς τύ χ η ς του. Οι Σ π αρτιάτες προτίμησαν να αντιμετω π ίσ ουν το γεγονό ς με κάποια α ν εκ τικ ό τη τα , αναγνω ρίζοντας ό τι ο Α λκιβιά δης το ύ ς ήτα ν πολύτιμος. Ο ίδιος όμως κα τα νοούσ ε ό τι δ εν θα μπορούσε να παραμείνει στη Σπάρτη με ασφάλεια για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είχε φθάσ ει η ώρα για τη ν επ ό μενη κίνησή του. Επιθυμώ ντας να απ ομακρυνθεί από τη Σπάρτη αλλά και να κα τα φ έρ ει ένα ακόμα πλήγμα στην Αθήνα, π ρ ό τεινε πάλι κάτι εξα ιρ ετικ ά τολμηρό, ένα σχέδιο το οποίο κανένας άλλος δ εν θ α το λ μούσε να σ κεφ θεί. Η Περσία απ οτελούσ ε τη μεγα λύτερη δύναμη εκείν η τη ν εποχή. Σ τη ν προσπάθειά τη ς να ε π εκ τα θ εί προς τη δύση είχε συγκρ ο υ σ τεί με το υ ς Ε λληνες κατά το πρώτο μισό το υ 5ου αιώνα π.Χ. Η περσική απειλή ε να ντίον τη ς Ελλάδας αντιμετω π ίσ τηκε χάρη σ τους αγώ νες πολλών ελληνικώ ν πόλεων και κυρίως τη ς Α θήνας και τη ς Σπάρτης. Από τ ό τ ε κανένας Ελληνας δ εν είχε διανοηθ ε ί να συνάψει φ ιλικές σχέσεις με το περσι κό κράτος, ο ύ τε φυσικά να συμμαχήσει μαζί του. Ο Α λκιβιάδης όμως ή τα ν α ρ κετά κυνικός και α δίσ τακτος ώ στε να συλλάβει αυτή τη ν ιδέα. Σ υ μβο ύλευσ ε το υ ς Σ π αρτιάτες να σ υνεργασ τούν με το υ ς Π έρσες ενα ντίον τω ν Αθηναίων. Η ισχύς τω ν Αθηναίω ν ήταν απ ειλητική και για το υ ς δύο, επομένω ς η αποδυνάμωση τη ς Α θήνας α π οτελούσ ε κοινό συμφέρον. Π ρ ό τεινε επίσης να αναλάβει ο ί διος να μ ετα φ έρ ει σ τους Π έρσες τη ν πρό ταση τω ν Σπαρτιατώ ν για συνεργασία. Ετσι θ α μπορούσε να απ ομακρυνθεί από τη Σπάρτη και να συνεχίσει τη ν εφ αρμογή των σχεδίων το υ κατά τη ς Αθήνας. Ισως όμως ε ί χε αρχίσει να καταστρώ νει το το λμ η ρ ό τερ ο από τα σχέδιά του. Στόχος το υ ή τα ν να επι-

00 mm

σ τρέψ ει στην Αθήνα ατιμώ ρητος, παρά τα όσα είχε διαπ ράξει σε βάρος τη ς πόλης. Κά θ ε άλλος θ α θεω ρούσ ε μία τέ το ια σκέψη παρανοϊκή. 0 ίδιος όμω ς γνώ ριζε καλά το υ ς συμπ ολίτες το υ και κατανοούσ ε ό τι αυτό μπορούσε να συμβεί, εφ όσ ον ο ίδιος δρούσε με τη ν ανάλογη δ ιο ρ α τικό τη τα και ε υ ε λ ι ξία. Αρχικά ο Α λκιβιάδης έπεισε το υ ς Σπαρ τιά τε ς να σ τείλου ν το ν ίδιο με π έν τε πλοία στη Χίο. Από ε κ ε ί μπορούσε να σ υντονίσ ει τη ν αποστασία τω ν συμμάχων τη ς Αθήνας και να δ ια π ρα γμ α τευθ εί μία συμφωνία με το ν Τισσαφέρνη, το ν Πέρση σατράπη τω ν Σάρδεων. Οι ε ξε λ ίξε ις όμως δ εν το ν ευ ν ό η σαν. Η κατασ τροφή τω ν Αθηναίων στη Σ ικε λία ήτα ν μεγάλη σε έκτασ η και επώ δυνη, η Αθήνα όμως διατηρούσ ε μεγάλο μ έρ ος τω ν δυνάμεώ ν τη ς. Ο αθηναϊκός σ τόλος κα τόρ θω σε να ε λ έ γ ξ ε ι τη Σάμο με τη βο ήθ εια μίας μερίδας τω ν πολιτώ ν τη ς και να κατα π νίξει τη ν προσπάθεια αποστασίας σε α ρ κε τ έ ς πόλεις τη ς Ιωνίας. Οι απ οτυχίες ενίσχυσαν τη ν παράταξη τω ν Σπαρτιατώ ν οι οποίοι υποψιάζονταν και εχ θ ρ εύ ο ν τα ν το ν Α λκι βιάδη. Τελικά α υ τοί κατόρθω σαν να πείσουν τις αρχές τη ς Σπάρτης και ο ναύαρχος τω ν σπαρτιατικών σκαφών που συνόδευαν το ν Αλκιβιάδη έλα β ε εντο λ ή να το ν σκοτώσει. Δ εν επ ρ όκειτο για επίσημη καταδίκη αλλά για κρυφή εντο λή . Τυπικά ο Α λκιβιάδης δ εν έπρεπε να π λη ρο φ ο ρη θεί τίπ οτα μέχρι τη ν ε κ τέλεσ η τη ς απόφασης, οπ ότε θα ή τα ν αρ γά για αυτόν. Είχε όμως καλούς φ ίλους στη Σπάρτη, οι οποίοι έσπευσαν να το ν π ροειδο ποιήσουν. Ετσι π ρόλαβε να απ ομακρυνθεί από το ν σπαρτιατικό σ τόλο έγκαιρα. Για άλλη μία φορά ο Α λκιβιάδης ήτα ν καταδιω κόμενος. Σε αυτή τη ν περίπτωση ό μως βρισκόταν σε χ ειρ ό τερ η μοίρα, επειδή το ν κατεδίω καν και οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιά τες , δηλαδή ουσιαστικά όλοι οι Ελληνες, αφού ό λες οι ελλ η ν ικ ές π όλεις ή τα ν σύμμα χοι τω ν δύο μεγάλω ν αντιπάλων. Χωρίς δι σ ταγμό τ ό τ ε σ τρά φ ηκε προς το ν Τισσαφέρ νη, στον οποίο κ α τέφ υ γ ε. Ο Τισσαφέρνης ή τα ν ένας πολύ δύσ κολος άνθρωπος. Ηταν σκληρός και μισούσε το υ ς Ελληνες. Ω στό σο δ εν κατόρθω σ ε να α ντισ τα θ εί στη γ ο η τεία και στις κο λ α κείες το υ Αλκιβιάδη. Τόσο πολύ εντυπ ω σ ιάσ τηκε ώ στε απ εκάλεσ ε Αλκιβιάδη το ν ω ραιότερο από το υ ς κήπους του. Ο Α λκιβιάδης από τη ν πλευρά το υ απέ δ ειξε για μία ακόμα φορά τη ν προσαρμοστικό τη τά του. Υ ιοθέτησ ε απόλυτα το ν τρ υφ ηλό και π ολυτελή τρόπ ο ζωής τη ς Ανατολής και μ ιμ είτο το υ ς Π έρσες στα πάντα. Η συμ βουλή το υ προς το ν Τισσαφέρνη ή τα ν να ανα μιχθεί στη διαμάχη μ ετα ξύ τω ν Ελλήνων από απόσταση. Κ αλύτερο θ α ή τα ν να παρα κο λου θεί τις ε ξ ε λ ίξε ις στην Ελλάδα και να ενισ χύει με χρή μα τα ή π ολιτική υποστήριξη τη ν πλευρά που φ αινόταν περισσότερο α δύναμη. Ετσι κανένας από το υ ς δύο αντιπά λους δ εν θ α μπορούσε να επ ικρατήσ ει και η αντιπαράθεση θ α σ υνεχιζόταν προς ό φ ε λος τω ν Περσών. Μ ε το σχέδιο το υ Α λκιβιά δη η Περσία μπορούσε να αποδυναμώσει


το υ ς Ε λληνες με ελάχισ το κόστος. Οσο ο Α θηναίος βρισκόταν στην Αυλή το υ Τισσαφέρνη άρχισε να π ρο ετο ιμά ζει τη ν επιστροφή το υ σ την Αθήνα. Είχε ακόμα φ ίλους και οπαδούς σ την πόλη του, οι οποί οι το ν π ληροφορούσ αν για ό λ ες τις ε ξε λ ί ξε ις εκεί. Οι π ολίτες είχαν χω ριστεί σε δύο π αρατάξεις. Οι π τω χό τερες τά ξε ις μαζί με το υ ς εμπ όρους, δηλαδή όσοι είχαν σ υμ φ έ ρον από τη διατήρηση τη ς αθηναϊκής η γ ε μονίας και τη ς εκ μ ετά λ λ ευ σ η ς τω ν συμμά χων, επιθυμούσ αν τη συνέχιση το υ π ολέ μου. Οι γεω ργοί και οι α ρ ισ το κρ α τικές οικο γ έν ειε ς όμω ς είχαν κουρασ τεί. Είχαν υπο σ τεί πολλά από τη ν παρουσία τω ν Σπαρτια τώ ν στην Α ττική χωρίς κανένα κέρ δ ο ς και είχαν ο δ η γη θ εί στο συμπέρασμα πως έπ ρ ε πε να τερ μ α τίσ ο υ ν το ν π όλεμο και μαζί με α υ τόν το δημ οκρα τικό π ολίτευ μα τη ς Α θ ή νας, το οποίο θεω ρούσ αν υπ εύθυνο για τα δεινά το υς. Η αντίδρασή το υ ς εκδ η λώ θ η κε το 411 π.Χ., ότα ν α νέτρεψ α ν το δ ημ οκρ α τι κό π ολίτευμα στην Α θήνα ε κ μ ε τα λ λ ευ ό μ ε νοι τη ν απουσία τω ν αντιπάλων το υ ς με το ν αθηναϊκό στόλο. Ωστόσο το νέο καθεσ τώ ς δ εν το απ οδέχθηκα ν οι ν α ύ τες και οπ λίτες που υπηρετούσ αν στον στόλο. Ο αθηναϊκός σ τόλος βρισκόταν τ ό τ ε στη Σάμο, με τα πληρώ ματά το υ σε απόγνωση. Η δ ημ οκρα τία είχε ανατραπεί και οι ίδιοι δ εν μπορού σαν να π ράξουν πολλά για να μετα β ά λουν τη ν κατάσταση. Τότε ακριβώ ς εμφ α νίσ τη κε ο Αλκιβιάδης. Σ τέλνο ντα ς ένα μυσ τικό μή νυμα το ύ ς ανακοίνωσε ό τι μπορούσε να μ ε σολαβήσει στον Τισσαφέρνη ώ στε να το υ ς βοηθήσ ει να σώσουν τη δημοκρα τία και να νικήσ ουν το υ ς Σπ αρτιάτες. Σε αντάλλαγμα ζητούσ ε τη ν ακύρωση τη ς ποινής που του είχε επ ιβληθ εί και τη ν πλήρη απ οκατάστα σή του.

ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Οι αρχηγοί του σ τρ α τεύ μα τος που βρι σκόταν στη Σάμο άρχισαν διαπ ραγματεύ σεις με το ν Αλκιβιάδη, ο οποίος β ρ έθ η κ ε στο σ τρατόπ εδό τους. Για πρώτη φορά μ ετά από α ρ κετά χρόνια βρισκόταν πάλι μετα ξύ τω ν συμπολιτών το υ και άρχισε να χρησιμο ποιεί το τα λ έν το το υ για να απαλλάξει τη ν Αθήνα από τα π ροβλήματα τα οποία ο ίδιος είχε δημιουργήσει. Επεισε το υ ς οπ λίτες και το υς να ύτες το υ στόλου να μην πλεύσουν προς τη ν Α ττική για να αποκαταστήσουν τη δημοκρατία. Αν το έπ ρατταν θα εγκ α τέλ ειπαν τη ν Ιωνία στους Π έρσες και στους Σπαρ τιά τες. Κ α τάφ ερε να το υ ς πείσει να παρα μείνουν ε κ εί επειδή ή τα ν σίγουρος ό τι το νέο π ολίτευμα τη ς Αθήνας θα κ α τέρ ρ εε σύ ντομα λόγω εσω τερικώ ν προβλημάτων. Η ε κτίμησή το υ ή τα ν ορθή. Σύντομα μία ομάδα μετριοπ αθώ ν δημοκρατικώ ν α ν έτρ εψ ε το ο λιγαρχικό καθεστώ ς και επ α νέφ ερ ε το πα λαιό πολίτευμα. Μια από τις πρώ τες αποφά σεις μ ετά τη ν αποκατάσταση τη ς δημοκρα τίας αφορούσε τη ν ανάκληση του Αλκιβιά δη. Ετσι ο τελ ευ τα ίο ς θα επ έσ τρ εφ ε στην πόλη που το ν είχε καταδικάσει σε θάνατο.

Ουσιαστικά είχε π ετύχει το ακα τόρθω το. Παρά τη ν ανάκληση τη ς καταδίκης του ο Αλκιβιάδης δ εν επ έσ τρ εψ ε αμέσως στην Αθήνα. Η κατάσταση στην πόλη ήτα ν ακόμα ρευστή και φοβόταν ό τι αν απομακρυνόταν από τη ν Ιωνία οι υπόλοιποι σ τρατηγοί θα διέπ ρατταν κάποιο μοιραίο σφάλμα. Γι1 αυτό π αρέμεινε μακριά από τη ν πόλη άλλα τέσ σ ε ρα χρόνια. Στο μ ετα ξύ έχασε τη φιλία του Τισσαφέρνη. Λίγο μ ετά τη ν αποκατάστασή το υ από το υ ς Α θηναίους επ ισ κέφ θηκε το ν Πέρση σατράπη ως εκπρόσωπος τη ς Α θή νας. Εκείνος το ν σ υνέλαβε και το ν κράτησε έναν μήνα στις Σάρδεις. Ο Α θηναίος κατόρ θωσε να δραπ ετεύσ ει. Ομως δ εν μπορούσε π λέον να ισχυρίζεται σ τους Α θηναίους ότι θα το υ ς εξασ φάλιζε τη ν υποστήριξη των Περσών. Μ ετά τη ν αιχμαλωσία στις Σάρδεις έσ τρ εψ ε το ενδ ια φ έρο ν το υ προς τη ν περιο χή του Ελλησπόντου. Απώτερος στόχος του ή τα ν να ε λ έ γ ξ ε ι το θαλάσσιο πέρασμα προς το ν Ε ύξεινο Πόντο, κάτι πολύ σημαντικό για το εμπόριο τη ς Αθήνας. Ηταν αντιμέτω πος με το ν στόλο τη ς Σπάρτης, ο οποίος είχε δημιο υρ γηθ εί μ ετά από δική το υ προτροπή και με περσικά χρήματα. Κατόρθω σε να νικήσει τα σπαρτιατικά σκάφη σε διάφ ορες συ γκρούσ εις και να αιφνιδιάσει τις αντίπαλες δυνάμεις στην Κύζικο το 410 π.Χ. Μέσα στην Κύζικο βρίσκονταν οι δυνά μεις τω ν Σπαρτιατών και ο Φαρνάβαζος, Πέρσης δ ιο ικη τής τη ς γ ειτο νικ ή ς επαρχίας. Αισθάνονταν ασφαλείς διότι ο καιρός δ εν ή τα ν καλός και πίστευαν ό τι ο Αλκιβιάδης δεν θα το λμούσ ε να κινηθ εί ενα ντίο ν τους. Εκείνος όμως είχε ήδη το λμ ή σ ει πολύ περισ σότερα στη ζωή του. Ε μφανίστηκε με το ν α θηναϊκό στόλο κοντά στην Κύζικο μία μέρα που έβ ρ εχ ε και έπ εφ τα ν πολλοί κεραυνοί. Κατόρθω σε να αιφνιδιάσει μία ομάδα 60 σκαφών τω ν Σπαρτιατών τα οποία κα τευ θύ νονταν προς τα εκ εί και υποχρέωσε τα πλη ρώματά το υ ς να καταφύγουν στην ακτή. Αφού αποβίβασε τις δυνάμεις το υ κατεδίω ξε το υ ς Σ π αρτιάτες ως τη ν πόλη, στην οποία εισ ή λθ ε και τη ν κατέλαβε. Μ ετά από αυτή τη ν επιτυχία α π έδ ειξε τη ν ισχύ τη ς Αθήνας, η οποία παρά τη ν ή ττα τη ς στη Σικελία μπο ρούσε ακόμα να α ν τισ τέκετα ι ταυτόχρονα στους Σπ αρτιάτες και στους Π έρσες. Πα ράλληλα έπεισε τις ελλ η ν ικές πόλεις τη ς π εριοχής να επ ισ τρέφουν στην αθηναϊκή συμμαχία και να καταβάλουν πάλι τη ν εισφο ρά το υ ς στους Α θηναίους. Τελικά ο Αλκιβιά δης επ έσ τρ εψ ε στην Αθήνα το καλοκαίρι το υ 407 π.Χ., αφού είχε επιβάλει τη ν αθηναϊ κή εξουσ ία στον Ελλήσποντο και είχε σ υγκε ντρώ σει ένα χρηματικό ποσό για τα ταμεία τη ς, το οποίο θα βοηθούσ ε το υ ς συμπολίτες το υ να λησ μονήσ ουν όσα είχε π ράξει σε βά ρος το υς. Η επιστροφή του υπήρξε πομπώ δης και εντυπωσιακή, ανάλογη το υ χαρακτή ρα του. Ο ίδιος έφ θασ ε στην πόλη πριν από το ν υπόλοιπο στόλο με 20 πλοία. Η τριήρης που το ν μ ετέ φ ε ρ ε ή τα ν στολισμένη και είχε κόκκινο ιστίο. Οι Αθηναίοι το ν υποδέχθηκαν θ ρια μβευτικά . Ολα όσα είχαν σ υμβεί κατά το π αρελθόν είχαν λησ μονηθεί.

Ο Αλκιβιάδης, με σκοπό να εντυπωσιά σει το υ ς Α θηναίους περισσότερο, ανέλαβε να συνοδεύσ ει τη ν πομπή τω ν Ελευσινίων μυστηρίων από τη ν Αθήνα στην Ελευσίνα. Λόγω τη ς παρουσίας των Σπαρτιατών στη Δ εκέλεια , για τη ν οποία ή τα ν υπεύθυνος, οι Αθηναίοι δ εν ακολουθούσαν το ν κανονικό δρόμο τη ς πομπής, δηλαδή τη ν Ιερά Οδό, αλλά το ν παραλιακό δρόμο. Με πρω τοβου λία του Αλκιβιάδη, ο οποίος ανέλαβε να ορ γανώσει τη ν προστασία τη ς πομπής, ακο λούθησαν τη ν Ιερά Οδό χωρίς οι Σπ αρτιάτες να το υ ς εμποδίσουν. Ηταν μία επ ίδειξη δύ ναμης και ικανότητα ς προς το υ ς Αθηναίους αλλά και το υ ς Σπαρτιάτες. Ωστόσο ο Αλκιβιάδης κατανοούσε ό τι η παραμονή του στην Αθήνα χρειαζόταν κά ποιο μ εγαλύτερη επιτυχία, κάποια ουσιαστι κή νίκη και όχι μία πρόσκαιρη επ ίδειξη ι σχύος. Είχε έναν εξα ιρ ετικά ικανό αντίπαλο. Ο Σπαρτιάτης Λύσανδρος είχε αναλάβει τη

Εκείνος κλή θη κε να επ ισ τρέφ ει στην Αθήνα για να δικαστεί, ενώ οι φίλοι το υ απομα κρύνθηκαν από τις δημόσ ιες θ έσ εις που κα τείχαν.

70 ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ Ο Αλκιβιάδης γνώριζε ό τι δ εν μπορούσε να επ ισ τρέφ ει στην Αθήνα. Π ροτίμησε να α π ομακρυνθεί από το ν αθηναϊκό στόλο. Μ ετά από τόσα χρόνια ως φυγάς είχε φροντίσ ει να δημιουργήσει ένα καταφύγιο για το ν εαυτό του. Είχε αποκτήσει μία οχυρω μένη έκταση στη Θράκη, όπου κα τέφ υγε. Διατηρούσε τη ν ελπίδα ότι μπορούσε να π εριμένει εκ εί για κάποιο διάστημα ώσπου να αλλάξουν οι συν θ ή κ ες στην Αθήνα και ο λαός να χρειαστεί πάλι τις ικα νότητές του. Παράλληλα μπο ρούσε να συνδιαλέγεται με το υ ς Πέρσες ή το υ ς Σπ αρτιάτες και να σχεδιάζει τη δημι ουργία ενός δικού του βασιλείου στην πε-

Οι Α θη ν α ίο ι ψ ηφ ίζουν ενώ η Α θη νά το υ ς π α ρ α κ ο λ ο υ θ ε ί (π αράσταση από ε ρ υ θ ρ ό μ ο ρ φ ο α γ γ ε ίο , Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υ σ είο ).

διεξαγω γή το υ ναυτικού αγώνα στο Αιγαίο, στην Ιωνία και στον Ελλήσποντο. Κατόρθω σε να κερδίσει τη ν υποστήριξη το υ Κύρου, νέου Πέρση σατράπη τη ς Μικράς Ασίας και αδελφού του Πέρση βασιλιά. Με περσικά χρήματα κατασκεύασε πάλι πλοία για το ν σπαρτιατικό στόλο. Ο Αλκιβιάδης με τα α θ η ναϊκά πλοία έπ λευσ ε στην Ιωνία. Διέπ ραξε ό μως το σφάλμα να εγκα τα λείψ ει για ένα διά στημα το ν στόλο αφ ήνοντας ως α ντικα τα στάτη έναν φίλο του, το ν Αντίοχο. Αν και ε ί χε απαγορεύσει στον στόλο να ναυμαχήσει όσο ο ίδιος απούσιαζε, ο Αντίοχος και οι υ πόλοιποι η γ έ τε ς είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις το υ ς και σ υγκρούστηκαν με το ν Λύσανδρο στο Νότιον, με απ οτέλεσ μα να ηττηθούν. Η είδηση τη ς ή ττα ς συγκλόνι σε τη ν Α θήνα και εξανέμισ ε τη ν εμπιστοσύ νη τω ν Αθηναίων στον Αλκιβιάδη. Οι αντίπα λοί το υ βρήκαν τη ν ευκαιρία να το ν κα τηγο ρήσουν και π έτυχαν τη ν καθαίρεσή του.

ριοχή. Στο μ ετα ξύ οι Αθηναίοι κατόρθωσαν να νικήσουν το υ ς Σπαρτιάτες στη ναυμαχία τω ν Αργινουσών το φθινόπωρο του 406 π.Χ., τιμώρησαν όμως με θάνατο το υς σ τρατη γούς το υ ς επειδή δ εν φρόντισαν να περισυλλ έξο υ ν το υ ς νεκρούς μετά τη μάχη. Ετσι η Αθήνα βρ έθ η κε ουσιαστικά ακέφαλη και ση μαντικά στρατιωτικά καθήκοντα α να τέθη καν σε πρόσωπα με μειω μένη εμπειρία και περιορισ μένες ικανότητες. Τον επόμενο χρόνο ο αθηναϊκός στόλος βρ έθ η κε πάλι στον Ελλήσποντο, α ντιμέτω πος με τις δυνάμεις του Λύσανδρου. Οι Α θη ναίοι αγκυροβόλησαν στους Αιγός Π οτα μούς, μία πολίχνη στην ακτή τη ς Θράκης, ενώ ο Λύσανδρος βρισκόταν με τα πλοία του στη Λάμψακο, στην απέναντι ακτή τη ς Μικράς Ασίας. Ο Αλκιβιάδης βρισκόταν κοντά στους Αιγός Ποταμός, σε δική του οχυρή θ έ ση και παρατήρησε ότι το αγκυροβόλιο των Αθηναίων ήταν ευάλω το. ΓΓ αυτό επισκέ-

φ θ η κε το αθηναϊκό στρατόπ εδο και προει δοποίησε το υς στρατηγούς. Εκείνοι το ν α ντιμετώπισαν με περιφρόνηση και το ν δ ιέτα ξαν να απ ομακρυνθεί άμεσα από το στρα τό πεδο για να μην το ν συλλάβουν. Λ ίγες μ έρ ες αργότερα ο Λύσανδρος επ ιτέθ η κε αιφνιδια στικά στους Αθηναίους τη ν ώρα που γευ μά τιζαν και κατέσ τρ εψ ε τα περισσότερα πλοία τους. Η ή ττα ήτα ν συντριπτική. Χωρίς ναυτι κή δύναμη η Αθήνα δ εν μπορούσε π λέον να συνεχίσει το ν πόλεμο. Το 404 π.Χ. αναγκά σ τηκε να π αραδοθεί στους Σπαρτιάτες. Μ ετά τη ν ή ττα εγκα τα σ τά θ ηκε στην Αθήνα το φιλολακωνικό καθεστώ ς τω ν "τριά κοντα τυράννων", που φοβόταν και αυτό το ν Αλκιβιάδη και το ν κή ρυ ξε εξόριστο, όπως και το ν ομώνυμο γιο του, ο οποίος κατοικούσε ως τό τε στην Αθήνα και είχε ενηλικιω θεί. Με το τέλ ο ς του πολέμου ο Αλκιβιάδης βρισκό τα ν σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Είχε προκαλέσει κακό σε πολλούς και γνώριζε πολλά για τις μυσ τικές δ ρα σ τηριότητες διαφόρων προσώ πων. Είναι άγνωστο τι ακριβώς πραγματοποι ούσε εκείνη τη ν περίοδο και ποια ή τα ν τα σχέδιά του. Γνωρίζουμε μόνο ό τι δολοφονήθ η κ ε στη Μέλισσα τη ς Μικράς Ασίας, μία μι κρή πόλη τη ς Φρυγίας. Η περιοχή βρισκόταν υπό περσικό έλεγχο. Ισως ο Αλκιβιάδης βρι σκόταν στον δρόμο προς τη ν Περσία, απο φασισμένος για ένα ακόμα τολμηρό βήμα, να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον ίδιο το ν βασιλιά τη ς χώρας. Είναι επίσης άγνωστο ποιος ευ θ ύ ν ετα ι για τη δολοφονία του. Ισως επ ρόκειτο για ενέργεια οργανωμένη από τη ν Αθήνα, τη Σπάρτη ή το ν σατράπη Φαρνάβαζο. Ολοι αυτοί είχαν λόγους να επιθυμούν το ν Αλκιβιάδη νεκρό. Ενδεχομένω ς ο Α λκι βιάδης αποπλάνησε τη ν κόρη κάποιας τοπι κής οικογένειας και οι σ υγγενείς τη ς εκδικήθηκαν. Αν συνέβη αυτό, τό τε ο Αλκιβιάδης πέθανε για ένα ερω τικό σκάνδαλο, αιτία πα ρόμοια με εκείνη που το ν ανάγκασε να εγκατα λείψ ει τη Σπάρτη. Το σίγουρο είναι ότι μ έ χρι και τη ν τελευ τα ία στιγμή του έζησε με έ νταση, κίνδυνο και πάθος, επειδή ο ίδιος εί χε επ ιλέξει το ν σ υγκεκριμένο δρόμο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Θουκυδίδης: ΙΣΤΟΡΙΑ. (2) Ξενοφών: ΕΛΛΗΝΙΚΑ. (3) Πλούταρχος: ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ. (4) J. Β. Bury & f t Meiggs: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992. (5) Ν. G. L. Hammond: A HISTORY OF GREECE TO 322 B.C., Oxford University Press, 1986. (6) ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1972. (7) Παναγιώτη Κανελλόπουλου: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, Εκδόσεις Διον. Γιαλέλης, Αθήνα, 1982. (8) Jacqueline de Romilly: ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ. Το Αστυ, Αθήνα, 1995. (9) Γεώργιος Σταίνχάουερ: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα, 2000.


Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Αν και επ ικρ ά τη σ ε παντού, ο Ε λληνας μ αχητής ή τα ν τε λ ικ ά ο ηττημ ένος, πληρώ νοντας τα ο λέ& ρ ια λά&η τη ς ανεπ α ρκο ύ ς η γεσ ία ς του, στην κρισ ιμ ότερη μάχη του νέου ελληνισμού.

Τμήμα τη ς IX Μ Π κ α τά τη διάβαση τη ς Α λμ υ ρ ό ς ερ ή μ ο υ . Η ε ξα ν τλ η τικ ή π ορεία κά τω από το ν κ α υ τό ήλιο δ εν έκ α μ ψ ε το φ ρ όνημ α τω ν Ελλήνω ν μαχητών.

Λα ϊκή εικ ό να τη ς επ οχής που α να π α ριοτά τη σκληρή μάχη μ π ρ ο σ τά σ τη ν Α γκυρα . Είναι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό το ό τι οι α ντίπ α λο ι σ τρ α το ί π α ρ ο υ σ ιά ζο ντα ι μ ε σ το λ ές τω ν Β αλκανικώ ν Πολέμω ν.

ελληνική πολιτική ηγεσία που είχε προκύψει από τις εκλο χειας και το υ Εσκή Σεχήρ. Οι τε λ ε υ τα ίες όμως ο ύ τε συνετρίβησαν, ο ύ τε έχασαν τη ν ικανότητά το υ ς για αγώνα. Υποχώρησαν σ υντετα γ γές τη ς 20ής Νοεμβρίου 1920 (πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης, υπουργός Στρατιω τικώ ν Νικόλαος Θ εοτό κη ς), α μένα πίσω από το φυσικό κώλυμα του ποταμού Σαγγάριου και ανα διοργανώ νονταν στα δυσπρόσιτα υψώματα ανατολικά του, τα οποία ποφάσισε τη ν άνοιξη του 1921 να επιλύσει το μικρασιατικό πρόβλημα και οχύρωναν προκειμένου να φράξουν το ν δρόμο προς τη ν πρωμε τα όπλα και δ ιέτα ξε τις ελλ η ν ικές δυνάμεις οι οποίες βρίσκονταν ε κ εί (Στρατιά Μικράς Ασίας, υπό το ν αντισ τράτηγο Αναστάσιο Πα- τεύουσ ά τους, Αγκυρα. Η ελληνική ηγεσία, μη έχοντας σχεδιάσει από τη ν αρχή τη ν ά μ ε πούλα) να αναλάβουν σχετική δράση. Για να ενισχύσει τη Στρατιά κάλεσ ε στα όπλα μ ερ ικές π αλαιότερες κλάσεις εφ έδρω ν και μικρό α ση αντιμετώπιση τέτο ια ς κατάστασης, αδρανούσε στις κα ταληφ θείριθμό Ελλήνων τη ς Ιωνίας (λίγο π ερισσότερους από 12.000 άνδρες ε σες πόλεις χαιρόμενη για τη ν προηγηθείσα νίκη. Οταν ήταν πια ξ ε θ ελ ο ν τές). Η δύναμη τη ς Στρατιάς α υ ξή θ η κε εντυπωσιακά, φθάνο- κάθαρο ό τι οι Τούρκοι δ εν σκόπευαν να συνθηκολογήσουν, αναγκά σ τηκε να αποφασίσει και να δρομολογήσ ει π εραιτέρω ενέργειες. ντας συνολικά τις 218.500 άνδρες οργανωμένους σε 11 μεραρχίες πεζικού, μία ταξιαρχία ιππικού και μερικά συντάγματα ασφαλείας μ ε Ετσι στις 15 Ιουλίου, ύστερα από σύσκεψη τη ς ελληνικής πολιτικοτόπισθεν. Με α υ τές τις δυνάμεις κατέστρωσε τα σχέδιά τη ς για να νι στρατιω τικής ηγεσίας (Γούναρης, βασιλιάς Κωνσταντίνος, θ εο τό κ η ς , κήσει το υ ς Τούρκους και να το υ ς αναγκάσει να απ οδεχθούν τη Συν Δούσμανης, Στρατηγός και από τη Στρατιά Παπούλας και Πάλλης) στην Κιουτάχεια και αφού ο στόχος δεν είχε επ ιτευ χ θ εί με τη σημειθ ήκη των Σεβρών. Το ελληνικό σχέδιο προέβλεπε (μόνο) τη συντριβή τω ν Τούρκων ωθείσα νίκη, αποφασίστηκε η π εραιτέρω προώθηση τη ς Στρατιάς σε μάχη εκ παρατάξεω ς γύρω από τις σ ημαντικές περιοχές του Εσκή προς τη ν Αγκυρα, προκειμένου να συντρίψ ει τη ν τουρκική θέλησ η Σεχήρ και τη ς Κιουτάχειας, αφ ήνοντας ανοικτό το ενδ εχό μενο τη ς για αντίσταση. Η απόφαση αυτή ελήφ θη ομόφωνα (!) ύστερα από περαιτέρω προώθησης («βλέποντας και κάνοντας» δηλαδή), χωρίς πρόταση του αντιστράτηγου Παπούλα και το υ επιτελάρχη τη ς Σ τρα τιάς συνταγματάρχη Πάλλη, παρά τις επισημάνσεις το υ αντισυνταγόμως να έχει μ ελετή σ ει σοβαρά μια τέτο ια εξέλ ιξη . Σε διπλή σκληρή μάχη από τις 3 ως τις 8 Ιουλίου 1921, τη σημα ματάρχη Σπυρίδωνος (υπεύθυνου για τη διοικητική μέριμνα) για τα ντικό τερ η που είχε δ ιεξα χθ εί μέχρι τό τε, οι ελλη νικές δυνάμεις κα- ενδεχόμενα προβλήματα ανεφοδιασμού. Αντιρρήσεις εξέφ ρασ αν και τανίκησαν τις το υ ρ κικές και κατέλαβαν το υ ς κόμβους τη ς Κιουτά- οι δ ιο ικη τές τω ν Α1και Β' ΣΣ (Κ οντούλης και βασιλόπαις Ανδρέας), ό-

Η

Η ελλη νική π ολιτική η γ εσ ία σ τη ν Κ ιο υ τά χ εια κ α τά το υ ς π ανηγυρ ισ μ ούς που α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν τη ν ομώ νυμη νικηφ όρ α μ άχ η. Δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι από α ρ ισ τερ ά : ο β α σ ιλιάς Κ ω νσ τα ντίνος, ο π ρω θυπ ουρ γό ς Δ η μ ή τρ ιο ς Γούναρης και ο υπ ουργός Σ τρ α τιω τικ ώ ν Ν ικ ό λα ο ς Θ εο τό κ η ς . Θα ή τα ν ο υ σ ια σ τικ ό τερ ο α ν τί η Σ τρ α τιά να π α ν η γυ ρ ίζει να έ χ ε ι κ α τα δ ιώ ξει και κ α τα σ τρ έ ψ ε ι το ν αντίπ αλο.

62 ™

τα ν το υς ανακοινώ θηκε η νέα εκσ τρατεία. Υλοποιώντας τη ν απόφαση η Στρατιά συγκέντρω σ ε τις δυνάμεις που θα συμμετείχαν στην επιχείρηση (δεν ήταν δυνατό να συμμετάσχουν ό λες οι μονάδες, αφού οι ανάγκες φρούρησης των κατακτημένω ν εδαφώ ν ήταν τερά σ τιες) και τη ν 1η Αυγούστου προέλασε προς τα ανατολικά για να διεξαγάγει τη ν πιο επική μάχη τη ς ιστορίας της.

ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ Στη μάχη που δ ιεξή χθη γύρω από το ν πο ταμό Σαγγάριο από τη ν 1η Αυγούστου μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου 1921, ενεπλάκησαν οι εξή ς δυνάμεις: • Ελληνες: 9 μεραρχίες πεζικού (δύναμης 10-12.000 ανδρών περίπου η καθεμία), μία τα ξιαρχία ιππικού (δύναμης 1.000 ανδρών περί που), ένα επιπλέον σύνταγμα πεζικού, ένα σύνταγμα Θαρέος πυροβολικού, δύο μοίρες πυροβολικού Skoda (με σύγχρονα και καλής π οιότητας πυροβόλα) και τρ εις μοίρες α ερο πλάνων. Συνολικά 120.000 άνδρες με 296 πυ ροβόλα, 684 πολυβόλα, 2.084 οπλοπολυβόλα και 18 αεροπλάνα. Από αυτούς οι μάχιμοι ή ταν περίπου 77.000 άνδρ ες (84 τάγματα). Το ηθικό των στρατιωτών ήταν πολύ καλό. Αν και η επιχείρηση στα βάθη τη ς Μικράς Ασίας φαινόταν δύσκολη, υπήρχε έντο νη η ελπίδα ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

ότι επ ρόκειτο για τη ν τελευ τα ία προσπάθεια και μετά όλα θ α τελείω ναν επιτυχώς. • Τούρκοι: 16 ελα φ ρές μεραρχίες πεζικού (δύναμης 5.000 ανδρών περίπου η καθεμία), μία μεραρχία ειδικών αποστολών (επιδρο μών), τέσ σ ερις μεραρχίες ιππικού (δύναμης 1.000 ανδρών περίπου η καθεμία), τρία ανε ξά ρ τη τα σ υντάγματα πεζικού, μία επιπλέον ταξιαρχία ιππικού. Συνολικά 95-105.000 άν δρες με 167 πυροβόλα, 515 πολυβόλα, 235 ο πλοπολυβόλα και α ρκετά αεροπλάνα. Οι μά χιμοι υπολογίζονται σε 75.000 περίπου (164 ε λαφρά τάγματα). Το ηθικό του Τουρκικού Στρατού δ εν ήτα ν στο καλύτερο επίπεδο. Εγιναν μεγά λες προσπάθειες εκ μέρους τη ς ηγεσίας του ώστε να αναστηλωθεί, με χρήση κάθε μέσου, οι οποίες απέδωσαν. Οι Τούρκοι γνώριζαν ό τι διεξάγουν το ν ύστατο αγώνα τους. Πάντως πίσω από τη ν πρώτη γραμμή υ πήρχαν ειδ ικές μονάδες για να πυροβολούν όσους από το υ ς λιπ οψυχούντες εγκα τέλειπαν τη γραμμή μάχης (διαταγή αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, αντιστρατήγου Φεβζή πασά), ενώ τα έκτα κτα δικαστήρια («της Ανεξαρτησίας») συνεδρίαζαν στα μ ετό πισθεν για σ τρατιω τικούς και πολίτες. Συγκρίνοντας τις αντίπαλες δυνάμεις διαπιστώνουμε μικρή ελληνική υπεροχή σε άνδρες, η οποία στην ουσία ήταν πλασματική διότι οι το υ ρ κικές μεραρχίες δ εν δ ιέθ ετα ν

τις π ολλές βο η θ η τικές υπηρεσίες που είχαν οι ελληνικές. Ετσι στην π ραγματικότητα η κατάσταση ή τα ν δυσ μενής για το υς Ελλη νες, διότι επ ιτίθ εντο εναντίον οχυρωμένου αντιπάλου έχοντας σχεδόν ίδιες δυνάμεις (75.000 Τούρκοι μάχιμοι, ένα ντι 77.000 Ελλή νων). Ακόμη οι Τούρκοι υπερτερούσαν πολύ σε ιππικό (6.000 έναντι 1.380), ένα όπλο που υπό τις επικρατούσες σ υνθήκες (τεράσ τιες έρ η μ ες εκτάσ εις, μεγάλες αποστάσεις) είχε καθοριστική σημασία. Οι Ε λληνες υ π ερτε ρούσαν σε αριθμό πυροβόλων, όχι όμως και σε π οιότητα βαρέων, αφού δ ιέθ ετα ν κυρίως παλαιά βαρέα πυροβόλα. Οι Τούρκοι είχαν σαφώς λιγότερ α (167 έναντι 296), αλλά τα βα ρέα το υ ς ήταν νεώ τερα. Επίσης οι τε λ ε υ τα ί οι υστερούσαν σε αυτόματα όπλα πεζικού (πολυβόλα και οπλοπολυβόλα) και σε ηθικό.

ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Το σχέδιο του Τουρκικού Στρατού εκ τι μούσε ό τι οι Ε λληνες κινούμενοι προς τα α νατολικά θα απομακρύνονταν από τις βάσεις ανεφοδιασμού το υς και συνεπώς θα μειωνό τα ν η μαχητική το υ ς ικανότητα. Οι Τούρκοι έ χοντας οργανώσει σε βάθος 20 χλμ. τρ εις διαδοχικές α μ υντικές τοπ οθεσ ίες και μία α κόμα ενδιάμεση, πάνω στους δυσπρόσιτους ορεινούς όγκους του Μπαρσί Τεπέ, του Γιλ-

ντίζ Νταγ, του Ταμπούρ Ογλού και το υ Καλέ Γκρότο (ύψους 1.000 μέτρω ν κατά μέσο όρο) ανατολικά του ποταμού Σαγγάριου και πιο νότια πίσω από τη ν Αλμυρή έρημο, έφραζαν το υς οδικούς και το ν μοναδικό σιδηροδρομι κό άξονα προς τη ν πρωτεύουσά τους, τη ν Αγκυρα. Το σχέδιό το υς λοιπόν ή τα ν απλό: ά μυνα μέχρις εσχάτων από τις π λεο νεκτικές φυσικές θέσ εις, που επιπλέον είχαν ισχυρο ποιηθεί με τη ν επιμελή οχύρωση, όσο το δυνατόν μεγαλύτερη φθορά του αντιπάλου ώ στε αυτός να εξαναγκασ τεί να εγκα τα λείψ ει το ν αγώνα και, αν δινόταν η κατάλληλη ευ καιρία, με μία μεγάλη αντεπίθεση να σ υντρί βει. Οι εφοδιασμοί και οι συμπληρώσεις των μονάδων εξασ φαλίζονταν από τη ν εγγ ύ τη τα τω ν βάσεων (η Αγκυρα απείχε 100 χλμ. περί που από το μέτωπο) και από τη ν ύπαρξη τη ς σιδηροδρομικής γραμμής που σ υνέδεε τη ν Αγκυρα με το Εσκή Σεχήρ, παρέχοντας έτσι απρόσκοπτη ροή εφοδίων. Το ελληνικό σχέδιο, α ντίθετα , ήταν πιο περίπλοκο. Π ροέβλεπε τη ν προέλαση τη ς Στρατιάς σε δύο άνισα μετα ξύ το υς τμ ήμ α τα. Το ένα με τη ν VII Μεραρχία, το 16ο Σύ νταγμα και δύο μοίρες πυροβολικού θα προήλαυνε κατά μέτωπο, περνώ ντας το πο τάμι από τις διαβάσεις τη ς π εριοχής Πολατλί και ακολουθώ ντας τη ν πορεία τη ς σιδηρο δρομικής γραμμής. Αποστολή τη ς Μ εραρ χίας ήταν η απασχόληση και η παραπλάνηση του εχθρού. Το άλλο τμήμα με τις υπόλοιπες οκτώ μεραρχίες και τη ν ταξιαρχία ιππικού (διαρθρωμένο σε τρία σώματα στρατού) θα προήλαυνε νοτιοανατολικά, στην καμπή του Σαγγαρίου, διαβαίνοντας τη ν Αλμυρή έρημο, εκτελώ ντα ς έναν ευρύ ελιγμό από τα δ εξιά (για το υς Ελληνες) και υπερφαλαγγίζοντας τη ν τουρκική παράταξη από τα αριστερά της. Μ ετά, κατά το σχέδιο, θα ανέσ τρ εφ ε και

θα κτυπούσε συνδυασμένα, πλευρικά και από το κέντρο, τη ν αντίπαλη διάταξη, αναγκάζοντάς τη να καταρρεύσει. Για το ν ανεφοδιασμό τη ς η Στρατιά είχε προβλέψ ει να ετοιμάσ ει έναν μηχανισμό ε φοδιοπομπών που εξυ π η ρ ετο ύ ντο με αυτο κίνητα, βαριά και ελαφρά, ά μαξες συρόμε νες από άλογα ή από βόδια (αραμπάδες) και καμήλες. Μ εγάλες απ οθήκες είχαν δημιουργη θ εί στο Εσκή Σεχήρ, για να τρ ο φ ο δ ο τείτα ι η δύναμη προέλασης. Ηταν άγνωστο αν η συ νέχεια τη ς ροής θα μπορούσε να εξασφαλι στεί και πέραν το υ ποταμού, καθώς οι γραμ μές θα επιμηκύνονταν πολύ (θα υπερέβαιναν τα 300 χλμ. σε έδαφ ος χωρίς δρόμους) και θ α κινδύνευαν από τη δράση του πολυά ριθμου εχθρικού ιππικού.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ Οι ελλη νικές μονάδες τέθ η κα ν σε κίνη ση τη ν 1η Αυγούστου με τη ν εξή ς διάταξη: VII, IX, V, XIII, I, II, XII, X, III Μ εραρχίες και μετά η Ταξιαρχία Ιππικού. Κάτω από έναν τρ ομ ερ ό ήλιο που ξέρα ινε τα πάντα προήλασαν νοτιο ανατολικά κατά το σχέδιο. Η διάβαση της Αλμυρής ερήμου ήταν μια πολύ κουραστική επιχείρηση: τα πηγάδια πολύ λίγα, πολλές φ ορές δηλητηριασμένα, η τροφ ή ακατάλλη λη και λιτή, οι π ορείες στο τελείω ς ανοικτό πεδίο κοπιαστικές. Παρόλα αυτά η Στρατιά ολοκλήρωσε τη διάβαση του ποταμού και τη ν ανάπτυξή τη ς στις 9 Αυγούστου και βρέ θ η κε προ των οχυρωμάτων των Τούρκων. Οι τελευ τα ίο ι, χάρη στην πολύ καλή πληροφό ρηση από τις έφιππες μονάδες τους, είχαν μετατοπ ισ τεί εγκαίρω ς προς νότο (παραπό ταμος του Σαγγάριου Γκεούκ Κατραντζί - ό ρος Μ ανγκάλ Νταγ), ώστε να καλύπτουν τη ν

αριστερή πλευρά τη ς π αράταξής τους, που κινδύνευε από το ν ελληνικό ελιγμό. Από τη ν αρχή τη ς επιχείρησης φ ά νηκε η κακή τη ς σχεδίαση, διότι απ έτυχε ο ελληνι κός ελιγμός (η προς τα νοτιοανατολικά κίνη ση εντό ς τη ς ερήμου) και η επίθεση πλέον θα γινόταν μετωπικά, με προσανατολισμό από τα νότια προς τα βορειοανατολικά, κατά οργανω μένης άμυνας. Οπως ήταν αναμενό μενο, η ελληνική κίνηση έγινε αντιληπτή από τα τεράσ τια σύννεφα σκόνης που σήκωναν οι πεζοπορούσες εντό ς τη ς ερήμου φάλαγ γ ες και τα οποία διέκριναν εύκολα οι ανι χνευτές/ιπ π είς του εχθρού. Η διάταξη των δύο αντιπάλων τη ν παρα μονή τη ς μάχης (πρωί τη ς 10ης Αυγούστου 1921) ήταν η εξή ς, από βορρά προς νότο, κα μπτόμενη προς τα ανατολικά: • Τούρκοι: Στον βόρειο το μ έα τρ εις Μ εραρ χίες πεζικού και μία ιππικού κατά μήκος τη ς δεξιά ς όχθης του Σαγγαρίου. Στο άκρο δ εξιό η 1η ΜΙ επιτηρούσε τις διαβάσεις του ποτα μού μέχρι τη γέφ υρα Χαμάμ. Μ εταξύ αυτής και του Εγκυρέ Σού βρισκόταν η 17η ΜΠ. Μ ε τα ξύ του Εγκυρέ Σού και τη ς σιδηροδρομι κής γραμμής η 41η ΜΠ. Ε φεδρεία ήταν η 1η ΜΠ, σταθμεύουσα στο Τσομπάν Οζού. Ο λες οι παραπάνω μονάδες ανήκαν στο νεοσυγ κρ ο τη θ έν Σώμα Στρατού. Νότια τη ς σιδη ροδρομικής γραμμής αναπτυσσόταν η 11η ΜΠ, ενισχυμένη με δύο τάγματα. Το παράλληλο προς το ν παραπόταμο Γκεούκ-Κ ατραντζί νότιο τμήμα του μετώπου κατεχόταν από τρ εις ομάδες μεραρχιών. Δ ε ξιά (δυτικά), μ ετα ξύ του Γιλντίζ Νταγ και του χειμάρρου Σαμπάντζα, βρισκόταν η 4η Ομά δα, με δύο μεραρχίες πεζικού σε πρώτη γραμμή (61 η και 5η Καυκάσου). Στο κέντρο, από το ν χείμαρρο Σαμπάντζα μέχρι το Τουρμπέ Τεπέ, βρισκόταν η 3η Ομάδα, με δύο με

Τμήμα ευζώ νω ν εφ ο ρ μ ά προς το π ερ ιλά λη το Κ αλέ Γ κρότο. Και α υ τό κ α τα κ τή & η κ ε από το υ ς ήρ ω ες τη ς V Μ Π αλλά μ ε πολύ μ εγ ά λ ο κ ό σ το ς σε αίμα.


Μ ο νά δ α ελ λη νικο ύ β α ρ έο ς π υροβ ολικού Skoda β ά λ λ ει κ α τά το υ Κ αλέ Γκρότο.

ραρχίες πεζικού σε πρώτη γραμμή (8η και 15η) και μία σε εφ εδρ εία (7η). Αριστερά (ανα τολικά), από το Τουρμπέ Τεπέ μέχρι το Μανγκά λ Νταγ, βρισκόταν η 2η Ομάδα, με δύο μεραρχίες πεζικού σε πρώτη γραμμή (9η και 5η) και μία σε εφ εδρ εία (4η). Το αριστερό τη ς όλης διάταξης κάλυπταν ευρέω ς οι 2η και 3η ΜΙ υπό τη διοίκηση τη ς 2ης Ομάδας Μ εραρ χιών. Εφεδρεία τη ς Τουρκικής Στρατιάς ήταν η 1η Ομάδα Μεραρχιών (23η και 24η), που σ τά θμευε στην περιοχή Γιαπάν Χαμάμ, η 3η ΜΠ Καυκάσου στο Εβλί Φακιλί και η παλαίμαχη 57η ΜΠ στο Σιβρί. Η 5η Ομάδα Ιππικού (14η ΜΙ και 4η Τ ξ Ιπ) βρισκόταν νοτιοανατολικά του δ εξιού τη ς ελληνικής Στρατιάς. Τα στρατηγεία, τόσο τη ς Στρατιάς Δ υτι κού Μετώπου (Ισμέτ πασάς) όσο και του αρ χιστρατήγου (Κεμάλ πασάς και αρχηγός επι τελείο υ Φεβζή πασάς), βρίσκονταν στο Αλαγκιόζ. • Ελληνες: Στον βόρειο το μέα και ανεπ τυγ μένη παράλληλα προς το ν Σαγγάριο ποταμό ήταν η VII ΜΠ (μέραρχος Πλατής) συν το 16ο Σύνταγμα. Στον νοτιοανατολικό τομέα, με μέτωπο παράλληλο προς το ν παραπόταμο Γκεούκ Κ ατραντζί και ανεπ τυγμένα από τα δυτικά (Τούρκ Ταχαζίρ) προς τα νοτιοανατολικά (Αλά Χαντζί), βρίσκονταν τα τρία ΣΣ. Το Γ' ΣΣ (υπο στράτηγος Πολυμενάκος) με τις ΜΠ, τη ν III σε πρώτη γραμμή και τη X πιο πίσω. Δίπλα του και νοτιοανατολικά βρισκόταν το Α1 ΣΣ (υποστράτηγος Κοντούλης), με τις I και II ΜΠ σε πρώτη γραμμή και τη XII ΜΠ σε εφεδρεία, σταθμεύουσα ανατολικά του χωριού Ουζούνμπεϊ. Πιο νοτιοανατολικά ήταν το Β1ΣΣ (υποστράτηγος βασιλόπαις Ανδρέας) με τις V και XIII ΜΠ σε πρώτη γραμμή και τη ν IX ΜΠ ως εφ εδρ εία στο Χατζή Μουσάογλου. Η Ταξιαρχία Ιππικού κάλυπτε ευρέω ς το δ εξί πλευρό τη ς ελληνικής διάταξης, εγκα τεσ τη μ έν η στα υψώματα Καρπουζλί από ό που παρακολουθούσε τις κινήσεις του το υ ρ κικού ιππικού. ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟΡ ΙΑ

Το σ τρατηγείο τη ς Στρατιάς (αντισ τράτη γος Παπούλας, επιτελάρχης Πάλλης) εγκα τασ τάθηκε στο χωριό Ουζούνμπεϊ.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ-ΜΑΧΕΣ ΤΑΜΠΟΥΡ ΟΓΛΟΥ, ΚΑΛΕ ΓΚΡΟΤΟ ΚΑΙ ΠΟΛΑΤΛΙ Η ελληνική επίθεση άρχισε το μεσημέρι τη ς 10ης Αυγούστου με τη ν I ΜΠ να εφορμά κατά του φύσει οχυρού, ορεινού σ υγκροτή ματος του Μ ανγκάλ Νταγ, το οποίο σύντομα κα τέλα βε με ορμητική έφοδο. Οι Τούρκοι θορυβήθηκαν τόσο πολύ ώστε αφαίρεσαν τη διοίκηση από το ν διοικητή τη ς αμυνόμενης 5ης Μεραρχίας τους. Η καταληφ θείσ α τοποθεσία αποτελούσε το αριστερό άκρο τη ς το υρ κική ς αμυντικής διάταξης, η οποία και διασπάστηκε στο ση μείο αυτό. Ομως τόσο η διοίκηση τη ς Στρα τιάς, όσο και εκείν η του Α1ΣΣ είχαν τη ν ε ν τύ πωση ό τι το Μ ανγκάλ Νταγ δ εν αποτελούσε μέρος τη ς κύριας αμυντικής τοποθεσίας αλ λά προκεχω ρημένη προκαλυπτική θέση. Ετσι η ελληνική ηγεσία δ εν εκ μ ετα λ λ εύ θ η κ ε την ευνοϊκή γ ι1αυτήν κατάσταση που δημιουργήθ η κε με τη ν ταχεία κατάληψή του! Παράλληλα η II ΜΠ κα τέλα βε με έφ οδο τα περί το Γιαριντάμ υψώματα, ενώ οι Μ ε ραρχίες του Γ ΣΣ κατέλαβαν χωρίς αντίσ τα ση τα υψώματα προς το ν ποταμό Γκεούκ. Μ ετά τη ν κατάληψη τη ς νοτίως του Γκε ούκ Κατραντζί κορυφογραμμής οι ελληνικές μεραρχίες θα επ ιτίθ εντο στις 12 Αυγούστου κατά τη ς βορείως του ποταμού αυτού αμυ ντικής τοποθεσίας. Με διαταγή τη ς Στρατιάς όμως, τη ν οποία η τελευ τα ία βάσισε σε πλη ροφ ορίες από αεροπορικές παρατηρήσεις, τα Α1και Γ ΣΣ έπρεπε να επ ιτεθο ύν αμέσως, ενώ το Β1ΣΣ θα οργανωνόταν αμυντικά (!). Η II ΜΠ ξεκίνησ ε τη ν επίθεσή τη ς τη νύκτα τη ς 11ης Αυγούστου κατά του απέναντι τη ς υψώ ματος Του ρμπέ Τεπέ και το πρωί τη ς 12ης τη ν ακολούθησε και η I ΜΠ, η οποία κα τά φ ερε να διεισδύσει ανάμεσα στη 2η και στην 3η Τουρ

κική Ομάδα Μεραρχιών απειλώντας με διά σπαση τη ν παράταξή τους. Οι Τούρκοι αντεπ ιτέθηκα ν άμεσα με τις μονάδες ολόκληρης τη ς 2ης Ομάδας Μεραρχιών το υς για τη ν α νακατάληψη του Τουρμπέ Τεπέ. Η προσπάθ ειά το υ ς υπήρξε βιαιότατη και υποστηρί-

)ού Μηαβ'ι Α ΓΚΥΡΑ

^Νταρυζιλάρ

Χαψάμ χχχχ.

Δυτικό Μέτωπο

IUIOI Ταομηάν ’Οζού ■ υ ιοι( ^£0 ] / / ο υ ζ

Χ α μ α ίu

vypeu

1neu)iu ΚιοΓψού

N i e μ ιρ τ ζ ΰIu/oi'

^ L a p iy u io h

% Καψάζ

^

ΦT s o u /io u u * ΊΊα η ά ν Χ α μ ά μ

£ * °(

>-}

Α 'α ά ο υ ν τ ζ ϊ Κ ιο η ρ ο ϋ

W n Z , ΚιόΝ

^\>*vTvi Ντά^, - XXX -

. ..

u

• Α7n o v y to u u /βα/!:ς

Teueres}cp * ka ß ä u ^ Ινλάρ Ηατραι/χζί • Μ αυηυιοϊ

'N/ta/iiyurayi

[tcJlpJ W ? N w · Ai^ r 7αΛ° ^ Ρ

^fcuou.X0u

\ο έ.ψ f l a c ä Χ ά ν 9 φ ·

65

\^^Χιιου(<ουμηαβι Χμοριου

*

Γ ιιιο ιιμ η ο υ μ ά ρ

* lo v e a o y /

ηΡΟΕΛΑΙΙΙ

te o y u o v

ΠΡΟΙ

Τ ΗΝ

ΑΓΚΥΡΑΝ

ΚλΙμαξ 1:1000.000

Μ η ο υλ α 6 α ν τ ίν S ia ö o x t u a i την Jw

Α υγουβ το υ

την την 3 i v τ ή ν 4·» τ ην 5&'

Α ύ γού β το υ Α ύ γ ο ύ β το υ Αύγούβτου Αύ γού β το υ

την τήν

χθη κε από επαρκές πυροβολικό, ωστόσο τα ελληνικά σ υντάγματα κράτησαν τις θέσ εις τους. Λίγο μακρύτερα ολόκληρη η 1η Τουρκι κή Ομάδα Μεραρχιών (με τρ εις μεραρχίες πεζικού και δύο ιππικού) επ ιτέθ η κε για να ανακαταλάβει το Μ ανγκάλ Νταγ αλλά απέτυ-

&5αν Α υ γουβτου 7 ^ Α ύ γ ο ύ β το υ

χε χάρη στη γρήγορη επέμβαση τη ς ελλη νι κής XIII ΜΠ. Την 12η Αυγούστου νέα ελληνική επ ίθε ση υπήρξε επιτυχής και το Τουρμπέ Τεπέ κα τα λή φ θ ηκε, όπως και οι Δίδυμοι λόφοι. Μ ετά τις ε ξελ ίξε ις α υ τές οι Τούρκοι συ-

to a< *iuai γρα ρμα ;

Ε λ λ η ν ικ ό σώμα σ τρ α το ύ Ε λ λη ν ική μ ερ α ρ χ ία π εζικο ύ Τ ο υ ρ κικό σώμα ιππικού Τ ο υ ρ κική ο μ ά δ α μ ερ α ρ χ ιώ ν

μπτύχθηκαν ανενόχλητοι από ολόκληρο το προ το υ ελληνικού Α' ΣΣ μέτωπο, έχοντας η ττη θ ε ί πλήρως κατά τη ν πρώτη αιματηρό τα τη μάχη. Σε εκείν η τη μάχη η 5η Τουρκική Ομάδα Ιππικού (14η ΜΙ, 4η Τ ξ Ιπ, διοικητής ΦαχρεΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ

66 mm

ντίν), με αποστολή τη ς τη ν παρενόχληση των νώτων τη ς ελληνικής Στρατιάς, προσέβαλε κατ' επανάληψη και κατέσ τρ εψ ε ελλ η ν ικές ε φοδιοπομπές. Εξαιτίας αυτών τω ν προσβο λών το Γ' ΣΣ (υποστράτηγος Πολυμενάκος), που εξόρ μησ ε στις 14 Αυγούστου με τις δύο μεραρχίες του σε πρώτη γραμμή (X και III ΜΠ) προς τα οχυρω μένα υψώματα 1015, Κιζίλ Τεπέ και Τοϊντεμίρ, βρ έθ η κε στις 16 Αυγού στου χωρίς πυρομαχικά πυροβολικού! Παρό λα αυτά η επίθεση το υ ελληνικού πεζικού ή ταν ορμητικότατη και μ ετά από σκληρό και αιματηρό αγώνα, που δ ιεξή χθη κυρίως με τη λόγχη και τις χειροβομβίδες, οι Ελληνες επι κράτησαν, κατέλαβαν τα υψώματα του ορο πεδίου Τοϊντεμίρ και κατεδίω ξαν το υ ς άτα κτα συμπτυσσόμενους Τούρκους. Η Στρατιά δ ιέτα ξε τη ν π εραιτέρω προέλαση αλλά το Γ' ΣΣ δ εν τη ν πραγματοποίησε, λόγω έλλειψ ης ικανής και ξεκούρ α σ της εφ εδρ ικής δύνα μης, χάνοντας έτσι μια πολύ καλή ευκαιρία! Η ηττηθ είσ α 4η Ομάδα Μεραρχιών μπόρεσε έ τσι να σ υγκροτήσει τις δυνάμεις τη ς επί των αντικλιτύω ν του οροπεδίου και να συμπτυχ θ εί κανονικά λίγο αργότερα, επί β ο ρ ειό τε ρης αμυντικής γραμμής. Η διήμερη εκείν η σύγκρουση (μάχη του Σαμπάντζα Ν τερ έ) που έ λ η ξε με ελληνική ε πιτυχία, δημιούργησε μια νέα κατάσταση, π λεονεκτικό τερ η για το υ ς Ελληνες. Αφενός μπόρεσε να σ υνδεθεί το Γ' ΣΣ με τη ν επιχει ρούσα βορειότερα, VII ΜΠ και α φ ετέρ ο υ αποκαταστάθηκαν οι ανεφοδιασμοί τω ν ΣΣ, μέσω τη ς γέφ υρας Καβουντζί Κιοπρού (επί του Σαγγαρίου). Τον ίδιο χρόνο το Β1 ΣΣ (βασιλόπαις Ανδρέας), που βρισκόταν στο δ εξιό τη ς όλης διάταξης, επ ιτέθ η κε και με τις V και XIII ΜΠ του κα τέλα βε τις εχθ ρ ικές θ έσ εις επί του Καρά Τεπέ, εκδιώ κοντας τις 24η, 23η και 4η Τουρκικές Μ εραρχίες. Στις 14 Αυγούστου η ελληνική επίθεση συνεχίστηκε με αμείω τη έ νταση κατά των σ ημαντικότερω ν υψωμάτων, Καλέ Γκρότο, τα οποία κατακτήθηκαν έπειτα από σκληρότατο αγώνα, ενώ η αμυνθείσα 24η Τουρκική Μεραρχία συμπτύχθηκε σε κα τάσταση διάλυσης προς βορρά! Η ελληνική επιτυχία ανησύχησε ιδιαίτερα τη ν τουρκική ηγεσία. Ο ίδιος ο αρχιστράτηγος Κεμάλ πα σάς έσπευσε στον απειλούμενο το μ έα και α ξίωσε, με εκδο θείσ ες επί τόπου διαταγές του, τη διατήρηση των κατεχομένω ν θέσ εω ν με κάθε θυσία, προωθώντας εκ εί ν έες δυνά μεις (την εφ εδρική 7η Μεραρχία και ολόκλη ρη τη ν 12η Ομάδα Μεραρχιών με τις 11η και 41η Μ εραρχίες ΠΖ). Στις 15 Αυγούστου τα ε λ ληνικά συντάγματα επ ιτέθηκα ν προς Ουλού Νταγ, πετυχαίνοντας έπ ειτα από λυσσώδεις συγκρούσεις τη ν κατάληψη όλου του ο ρει νού συμπλέγματος. Μ ετά τη ν τελευ τα ία ελληνική επιτυχία η τουρκική ηγεσία δ ιέτα ξε τη γενική αναδί πλωση των δυνάμεώ ν τη ς προς τη δ εύ τερ η αμυντική γραμμή, επί τω ν υψωμάτων βορείως τω ν χωριών Μπουγιούκ Τσαλίς και Καρασουλεϊμανί. Το ίδιο χρονικό διάστημα στον δυτικό το μέα του μετώπου η ελληνική VII ΜΠ, ενισχυ-


Μ ο νά δ α ελ λη νικο ύ β α ρ έο ς π υροβ ολικού D e B ange υ π ο σ τη ρ ίζει τις ο ρ μ η τικ ές π ρ ο σ π ά θειες το υ π εζικ ο ύ . Α τυχώ ς, λόγω τη ς διακοπ ής των γραμμώ ν α ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ , π ολλές φ ο ρ ές οι μ α χ η τέ ς το υ π εζικού ε π ιτέ θ η κ α ν χω ρίς υ π οσ τήρ ιξη π υροβ ολικού.

μένη με ένα σύνταγμα, επιχείρησε επίθεση κατά μέτωπο προς τη ν κατεύθυνση τη ς σιδη ροδρομικής γραμμής (11 Αυγούστου). Αφού έ ζευ ξε το ν Σαγγάριο, απώθησε το υ ς απένα ντι αμυνόμενους Τούρκους (τέσσερις μεραρ χίες πεζικού συν π έντε τάγματα του νεοσυγκ ρ ο τη θ έν το ς ΣΣ και τη ς 12ης Ομάδας Μ ε ραρχιών). Τις επ ό μενες η μ έρ ες οι Ελληνες κατέλαβαν τα υψώματα Καρά Τεπέ, παρά την αριθμητική υπεροχή των Τούρκων. Οι τε λ ε υ ταίοι όμως είχαν ήδη α ντιληφ θεί ό τι επρόκειτο για δραστήριο αντιπερισπασμό και μ ετα κί νησαν προς το νότιο μέτωπο τη ν 12η Ομάδα Μεραρχιών (ΟΜ) (11 η και 41 η Μ εραρχίες ΠΖ), αφήνοντας ένα ντι τη ς ελληνικής μεραρχίας το νέο ΣΣ (δύο μεραρχίες και ένα σύνταγμα πεζικού και ένα σύνταγμα ιππικού). Στις 15 Αυγούστου η προέλαση τω ν Ελλήνων συνεχι ζόταν παρά το ό τι είχαν εξα ν τλ η θ εί τα βλή ματα του πυροβολικού!

ΜΑΧΕΣ ΑΡΝΤΙΖ ΝΤΑΓ ΚΑΙ ΤΣΑΛ ΝΤΑΓ Η ελληνική επίθεση κατά τη ς δ εύ τερ η ς τουρκικής αμυντικής γραμμής άρχισε στις 16 Αυγούστου. Το Α' ΣΣ εξόρμησ ε με τις τρ εις μεραρχίες του σ υμπ αρατεταγμένες (I, XII, II) και μ ετά από διαδοχικές εφ ό δο υς και σκλη ρό αγώνα κα τέλα βε το ύψωμα 1329, δημιουρ γώντας έτσι ένα ρήγμα στην τουρκική αμυ ντική διάταξη. Ωστόσο ο ύ τε η Στρατιά, ο ύ τε το Α' ΣΣ κα τανόησαν έγκαιρα τις παραπάνω τα κ τικές ε πιτυχίες και συνεπώς δεν μπόρεσαν να εκμετα λλευ θ ο ύ ν τα δ ήμ ιο υρ γηθ έντα στην το υ ρ κική διάταξη ρήγματα και έδωσαν το ν χρόνο στους υποχω ρούντες να αναδιπλωθούν επί τη ς γραμμής Χορχόρ-Σαγουντζαλί! Στο αριστερό τη ς ελληνικής διάτα ξης το Γ1ΣΣ επ ιτέθ η κε στις 17 Αυγούστου με τη ν X ΜΠ προς Τσαλ Νταγ-Μπαμπά Γιακούπ. Γρήγο ρα κα τέκτησ ε τη δυτική κορυφή του Τσαλ Νταγ, αναγκάζοντας το υς Τούρκους να συμπτυχθούν σε βάθος άνω τω ν 10 χλμ. Μ ε αυ τή τη σύμπτυξη δ ημιουργήθηκε μ ετα ξύ της

3ης και τη ς 2ης Ο Μ κενό πλάτους άνω τω ν 6 χλμ.! Η έγκαιρη επέμβαση τη ς 4ης ΟΜ απο σόβησε το ν κίνδυνο: το κενό καλύφθηκε πρόχειρα τη νύκτα. Η ελληνική Στρατιά, βασισμένη σε ανα κριβείς πληροφορίες περί τουρκικής σύ μπτυξης, το βράδυ τη ς 17ης Αυγούστου δ ιέ τα ξε τη συνέχιση τη ς επίθεσης και τω ν τριών ΣΣ. Την επ ομένη το Α1ΣΣ δ εν π έτυχε το υς α ντικειμ ενικο ύ ς του σκοπούς λόγω τη ς το υ ρ κικής αντίστασης πάνω στα καλά οχυρωμένα υψώματα. Το Γ' ΣΣ π έτυχε να καταλάβει τη δυτική κορυφή του Τσαλ Νταγ, κλονίζοντας ολόκληρη τη ν 15η Τουρκική Μεραρχία ΠΖ. Η διοίκηση τη ς τουρ κικής Στρατιάς (Ισμέτ πα σάς) έδινε μεγάλη σημασία στη διατήρηση τη ς γραμμής της, στην κατεύθυνση Γιαπάν Χαμάμ, γι' αυτό ενέπ λ εξε τις εφ εδ ρ είες τη ς εκεί, α να θέτο ντα ς τη ν ευ θ ύ νη τη ς περιοχής στην 3η ΟΜ. Παράλληλα μ ετέ φ ε ρ ε δυνάμεις από το προ του ελληνικού Β' ΣΣ μέτωπο. Η ελληνική επίθεση συνεχίστηκε στις 19 Αυγούστου. Το Α 1ΣΣ με τις τρ εις μεραρχίες του σ υμπ αρατεταγμένες εφόρμησ ε προς τη ν οροσειρά Αρντίζ-Τσαλ Νταγ, τη ν οποία κα τέλα βε με σκληρό αγώνα, αποκρούοντας τη ν επακολουθήσασα αντεπίθεση. Λίγο πιο δ εξιά η XII ΜΠ, ενεργώ ντας με χαρακτηριστι κή ορμή, απωθούσε το υς Τούρκους από τον μετα ξύ τω ν δύο βουνών αυχένα ολοκληρώ νοντας τη ν κατάληψη του Α ρντίζ Νταγ. Η διοίκηση τη ς το υρ κική ς 3ης ΟΜ συνέπ τυ ξε τις δυνάμεις τη ς ένα χιλιό μετρο νότια του Γιαπάν Χαμάμ. Η διοίκηση τη ς τουρκικής Στρατιάς, που εξα κολουθούσ ε να αποδίδει ι διαίτερη σημασία στον κόμβο αυτό, διέθεσ ε στην ΟΜ τις τε λ ε υ τα ίες τη ς εφ εδ ρ είες και τη δ ιέτα ξε να διατηρήσει οπωσδήποτε τις θ έσ εις της. Η ελληνική Στρατιά δ εν φαίνεται να είχε α ντιληφ θεί τη ν κρισιμότητα τη ς κατάστα σης, ο ύ τε πού βρισκόταν το κέντρο βάρους τη ς το υρ κική ς άμυνας. Επίσης δ εν κατάφερνε να συντονίσει τις ενέρ γ ειες τω ν άλλοτε ε π ιτιθέμενω ν και άλλοτε αναπαυόμενων σω μάτων στρατού της! Ετσι το απόγευμα της

Σ υ γ κ έν τρ ω σ η ελληνικώ ν τμ η μ ά τω ν σ το μ έτω π ο το υ Σ α γ γ α ρ ίο υ .

19ης Αυγούστου το Α' ΣΣ έδινε σκληρό αγώ να μπροστά στο ανατολικό Τσαλ Νταγ, ενώ το Γ ΣΣ αδρανούσε, όπως και το Β' ΣΣ, πιο νοτιοανατολικά! Η ελληνική επίθεση, πάντως, συνεχίστη κε στις 20 Αυγούστου προς τη ν ίδια κα τεύ θυνση. Η II ΜΠ με ορμητική έφ οδο α νέτρεψ ε τη ν αμυνόμενη 15η Τουρκική ΜΠ και κα τέλα βε το βράδυ τη ς ημέρας εκείν η ς το ανατολι κό Τσαλ Νταγ. Η διπλανή τη ς XII ΜΠ έφτασ ε δύο χλμ. από το Γιαπάν Χαμάμ, ενώ το Γ ΣΣ, με τις δύο Μ εραρχίες του συμπαρατεταγμένες, κα τέκτησ ε τη δυτική πλευρά του Τσαλ Νταγ, ολοκληρώ νοντας έτσι τη ν κατάληψη όλου του ορεινού όγκου (20 Αυγούστου). Μ ετά τις παραπάνω ελλη νικές επ ιτυχίες η τουρκική ηγεσία απέσυρε το σύνολο των δυτικώ ς του Γιαπάν Χαμάμ δυνάμεών τη ς και τις εγκατέσ τησ ε επί τη ς τρ ίτη ς (και τε λ ε υ ταίας) αμυντικής τοποθεσίας, που περιελάμβανε τα υψώματα Καντίκιοί, τα βορείως Μπαϊμούρτ, το Πολατλί και το Μπασρί Καλέ Τεπέ. Οι Μ εραρχίες 24η και 15η, που είχαν υποστεί σοβαρή φθορά, αποσύρθηκαν από το ν αγώνα. Κατά τη σχετική διαταγή τη ς η τουρκική ηγεσία απαιτούσε να κρ α τη θεί ο πωσδήποτε η τελευ τα ία αυτή γραμμή, χωρίς καμία σκέψη για οπισθοχώρηση, υπ ενθυμί ζοντας τη ν ύπαρξη στρατονόμων που θα πυ ροβολούσαν όποιον εγκα τέλειπ ε τη μάχη!

ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΤΑ ΝΩΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ Κοιτώ ντας κάποιος το ν χάρτη τη ς περιο χής των επιχειρήσεων βλέπει αμέσως μια τ ε ράστια στεπώδη έκταση (την Αλμυρή έρημο) που καλύπτει όλο το νότιο μέρος. Η περιοχή αυτή δ εν μπορεί βέβαια να κα τα ληφ θεί ο ύτε να φ υλαχθεί επαρκώς. Α ντιθέτω ς είναι ιδανι κή για χρήση ιππικών δυνάμεων, οι οποίες τη διατρέχουν εύκολα και μπορούν να δ ιεν ερ γούν αιφνιδιαστικές επιδρομές. Αυτό ακρι βώς το π λεονέκτημά το υς εκμ ετα λλεύ θ η κα ν οι Τούρκοι (που δ ιέθ ετα ν τέσσ ερις μεραρ χίες και μία ταξιαρχία ιππικού, με ένα σύνολο

6.000 ιππέων). Κατανοώντας τη σημασία που θα είχε η διακοπή των ελληνικώ ν γραμμών α νεφοδιασμού ανέθεσ αν στην 5η Ομάδα Ιππι κού και στη Μεραρχία Επιδρομών («Μουρετέπ») τη διενέργεια σχετικών επιχειρήσεων. Π ολλές φ ο ρ ές τουρκικά αποσπάσματα προσέβαλλαν με επιτυχία ελλη νικές εφ οδιο πομπές κατασ τρέφ οντας τα μετα φ ερ όμ ενα υλικά και σκοτώ νοντας το υς επιβαίνοντες (είτε ήταν συνοδοί, ε ίτε ήταν τραυματίες) που διακομίζονταν στα μετόπισθεν! Σε μία από τις επιχειρήσεις α υ τές Τούρκοι ιππείς προσέβαλαν αιφνιδιαστικά το ελληνικό σ τρατηγείο στο χωριό Ουζούνμπεϊ, το οποίο υπεράσπιζε δύναμη τάγματος. Η τουρκική ε πίθεση ανεστάλη, κατόπιν διαταγής τη ς Στρατιάς τους, χωρίς να γνωρίζουν οι επιτι θ έμ εν ο ι τη σημασία το υ στόχου που κτυπούσαν. Οι το υ ρ κικές επ ιδρομές είχαν ως απ οτέ λεσμα να παρουσιαστούν μεγάλες ελλείψ εις εφοδίω ν στις μαχόμενες ελλη νικές μονάδες, με σ ημαντικότερη αυτή των πυρομαχικών πυροβολικού, οπότε εξα νεμ ιζότα ν η ελληνι κή υπεροπλία στον το μέα και οι επιθέσ εις γ ί νονταν χωρίς τη ν ανάλογη προπαρασκευή, με άμεση συνέπεια τις μεγάλες απώλειες των τμημάτω ν πεζικού... Ο ανεφοδιασμός απ οκατασ τάθηκε με αποφασιστική παρέμβα ση του αντισυνταγματάρχη Σπυρίδωνος, δι ευ θ υ ντή του 4ου ΕΓ (για τη διοικητική μέρι μνα) τη ς Στρατιάς, ο οποίος τέ θ η κ ε επικεφα λής μεγάλης εφοδιοπομπής και κα τάφ ερε να ανεφοδιάσει (στις 17 Αυγούστου) και πάλι τα ΣΣ με πυρομαχικά. Σημειώ νεται ό τι ο ίδιος α ξιω ματικός είχε π ροβλέψ ει το πρόβλημα και είχε εισ ηγηθεί αρνητικά για τη ν ανάληψη τη ς εκσ τρατείας, κατά τη σύσκεψη τη ς Κιουτάχειας! Αν και το πρόβλημα είχε π ροβλεφ θεί, η διοίκηση τη ς Στρατιάς δ εν φαίνεται να έλα βε κάποιο ιδιαίτερο μέτρ ο προς αποφυγή του. Η μοναδική ελληνική ταξιαρχία ιππικού (750 περίπου ιππείς) είχε το ν ρόλο πλαγιοφυλακής, ενώ οι υπάρχουσες σε κά θε ΜΠ ημιλαρχίες ιππικού (70 περίπου έφιπποι) δεν α

ποχωρίστηκαν από τις μονάδες το υς (πά ντω ς λίγα μπορούσαν να προσφέρουν σε ε δάφη ορεινά, όπως αυτά ανατολικά το υ Σαγγαρίου). Οι παραπάνω ενω μένοι (630 έφιπποι) και χρησιμοποιούμενοι υπό ενιαία διοίκηση θα προσέφεραν ασφαλώς π ολυτιμ ότερ ες υ πηρεσίες, επιτηρώ ντας δραστήρια τις διαβά σεις τη ς Αλμυράς ερήμου.

ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ Η κατάσταση των ελληνικώ ν δυνάμεων στις 22 Αυγούστου και τα προβλήματα που α ντιμετώ πιζαν περιγράφονται ανάγλυφα στην έκδοση τη ς Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού («Επίτομος ιστορία τη ς εκσ τρατείας στην Μικρά Ασία», σελ. 269): «Η στρατιά Μικράς Ασίας, αποτυχούσα εις τας αρχικάς τη ς προ θέσ εις, να υπερκεράση το αριστερόν των Τούρκων διά του Β' ΣΣ, ως και εις τη ν μ ετέπειτα προσπάθειαν να διάνοιξη τη ν προς Αγκυραν οδόν, εν τη κατευθύνσ ει του Για πάν Χαμάμ, ευρίσ κετο ήδη εμπ λεγμένη εις αγώνα υπό δυσχερείς συνθήκας, αίτινες απέβαινον από ημέρας εις ημέραν δυσ χερέ στεροι. Η π ροβαλλομένη συνεχής αντίστασις υπό το υ δ ιεκδ ικού ντος βήμα προς βήμα το έδαφ ος αντιπάλου, η αισθητή μείωσις τη ς δυνάμεω ς εκ των μη αναπληρουμένων απω λειώ ν και το πρόβλημα του ανεφοδιασμού, π ροεκάλουν εις αυτήν σοβαρός ανησυχίας». Α υτές τις ανησυχίες τη ς (οι οποίες πάντως αφορούσαν προβλέψιμα και συνεπώς αναμε νόμενα προβλήματα) η Στρατιά τις κοινοποί ησε στην κυβέρνηση με το υπόμνημά τη ς 22ας Αυγούστου και ζητούσ ε από αυτήν (την κυβέρνηση) να λάβει γρήγορα απόφαση!! Πο λύ χειρ ότερη ενέργεια και χαρακτηριστική τη ς χρεωκοπίας τη ς ηγεσίας τη ς Στρατιάς ή τα ν η διαταγή τη ς προς το Γ1ΣΣ να επ ιτεθ εί για να διευρύνει το προγεφύρω μα ανατολικά του Σαγγαρίου, ώστε να μπορέσει να οπισθο χωρήσει απρόσκοπτα. Π ροεξοφλούσε, δηλα δή, ό τι θα οπισθοχωρούσε πριν δ ο θ εί οποιαδήπ οτε κυβερνητική εντολή! Η III ΜΠ επ ιτέθ η κε και κα τέλα βε στις 22 Αυγούστου το Εσκή Πολατλί, ενώ η VII τη μ ε

67


ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΣΣ (βόρεια)

17η ΜΠ

41η ΜΠ

4η Ομάδα Μεραρχιών

61η ΜΠ

5η ΜΠ Καυκάσου


8η ΜΠ

15η ΜΠ


9η ΜΠ 3η ΜΠ Καυκάσου

5η ΜΠ

4η ΜΠ

57η ΜΠ

23η ΜΠ

4η ΤΙ 3η ΜΙ

Μεραρχία «Επιδρομών»

1η Ομάδα Μεραρχιών (σε εφεδρεία) 5η Ομάδα Μεραρχιών Ιππικού

14η ΜΙ

Ανεξάρτητες μονάδες

2η ΜΙ

τα ξύ τω ν χωριών Εσκή Πολατλί και Μ εντεσ έ κορυφογραμμή. Την επομένη, 23 Αυγούστου, η IX ΜΠ κατέλαβε το ύψωμα Κιρετσλί Τεπέ και έ φ ερ ε σε δυσχερή θέση το δ εξιό τη ς 4ης Τουρκικής Ομάδας Μεραρχιών, αλλά δεν προέλασε π εραιτέρω και η 61η Τουρκική Μ ε ραρχία ΠΖ πρόλαβε και έφ ρ α ξε το δημιουργ η θ έν κενό. Τα συνολικά αποτελέσματα, πά ντως, από τη ν επίθεση το υ Γ1ΣΣ, δ εν κρίθηκαν ικανοποιητικά. Ετσι η Στρατιά, μ ετά τη ν αποτυχία διεύρυνσης του προγεφυρώ ματος, αποφάσισε να διακόψ ει τη ν επίθεση και να π εριοριστεί σε αμυντικό αγώνα, αναμένο ντα ς τη ν κυβερνη τική απάντηση στο υπό μνημα τη ς 22ας Αυγούστου. Η τουρκική Στρατιά, αντιθέτω ς, αφού κα τανόησε τις ελλ η ν ικές προθέσεις, αναδιάταξε τις μονάδες τη ς έτσ ι ώστε να δ ια θ έτει ε παρκείς δυνάμεις (τέσσερις μεραρχίες πεζι κού) για τη διεξαγω γή αντεπιθέσεω ν, τις ο ποίες άρχισε επί ολοκλήρου του μετώπου από τις 25 Αυγούστου. Οι σ οβαρότερες τ έ το ιες ενέρ γ ειες έγιναν έναντι τω ν ελληνικώ ν Γ1και Β1ΣΣ. Οι Ελληνες απέκρουσαν εύκολα όλες τις επιθέσεις, όμως στη διοίκηση τη ς Στρατιάς δημ ιο υρ γήθ ηκε ο φόβος π ερ α ιτέ ρω δυναμικής επίθεσης κατά του Γ1ΣΣ, λόγω τω ν πληροφοριών για μεγάλες σ υγκεντρώ σεις απέναντι του. Ετσι δ όθ ηκε εντο λή για τη ν άμυνα το υ Γ' ΣΣ και τη ν επίθεση αντιπε ρισπασμού τω ν Α' και Β' ΣΣ. Οι διοικήσεις των τελευτα ίω ν δ εν συμφωνούσαν με αυτή τη ν εκτίμηση, το δε Β' ΣΣ άρχισε με δική του πρωτοβουλία να κινείται προς τα δυτικά... Η Στρατιά με διαταγή τη ς σταμάτησε τη ν κίνη ση αυτού του Σώ ματος και θεω ρώ ντας υπεύ θυνο το ν αρχηγό του επ ιτελείου του, συ νταγματάρχη Γαβαλιά, το ν αντικατέσ τησ ε, ε νεργώ ντας όμως ευνοιοκρατικά δ εν αποδέ χ θ η κε τη ν προσφερθείσα παραίτηση του σω ματάρχη πρίγκιπα Ανδρέα. Π αρατηρώντας τις ελλη νικές μ ετα κινή σεις οι αναθαρρημένοι Τούρκοι συνέχισαν τις επιθέσεις. Στις 28 Αυγούστου τέσσ ερις μεραρχίες των 1 και 2 Ομάδων, υποστηριζόμ εν ες από ισχυρό πυροβολικό, εφόρμησαν στα υψώματα Α ρντίζ Νταγ. Δυνάμεις τω ν I και V ΜΠ το ύς απέκρουσαν. Παρομοίως απέτυχε προ τη ς αντίστασης τη ς II ΜΠ μ ικρότερης έ κτασης επίθεση τη ς 11ης Τουρκικής Μ εραρ χίας προς Τσαλ Νταγ. Η 5η Ομάδα Μεραρχιών Ιππικού, α ντίθετα , κινήθ ηκε δραστήρια προς τα νώτα τη ς ελληνική ς Στρατιάς και κα τέλα βε το Μ ανγκάλ Νταγ με τη ν 3η Μεραρχία τη ς και τα υψώματα νοτίως του χωριού Γκιούν Γκιουρμέζ με τη 2η. Η ελληνική Ταξιαρχία ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡ ΙΑ

1η ΜΠ

1η ΜΙ

11η ΜΠ

7η ΜΠ 24η ΜΠ

Ιππικού αρκέσ τηκε να παρακολουθεί τις κι ση και το Γ1ΣΣ, ενισχυμένο με τη ν IX ΜΠ, να νήσεις των τουρκικώ ν μονάδων καλύπτο καλύπτει όλη τη ν κίνηση. Το Τουρκικό ΣΣ, θ έ ντας το Β' ΣΣ. Το τελευ τα ίο δ ιατάχθηκε το α λοντα ς να ανακόψει τη ν ελληνική υποχώρη πόγευμα τη ς 28ης Αυγούστου να εκτελέσ ει ση, επ ιτέθ η κε με τις μεραρχίες 1η και 23η τη ν κίνηση η οποία προ εικοσιτετραώ ρου κατά του Καρτάλ Τεπέ και με τη ν 17η κατά τού είχε απαγορευθεί! Στις 29 Αυγούστου το του Καρά Νταγ. Και οι δύο επιθέσ εις απο 6ράδυ ολόκληρο το Β' ΣΣ, με σ ύντονη πο κρούστηκαν από τα τμήμα τα τη ς ελληνικής ρεία, έλαβε θέσ η πίσω από το Γ' ΣΣ. VII ΜΠ. Α ργότερα επ ιτέθ η κε και η 15η Τουρ Σ τον δυτικό το μ έα το το υρ κικό ΣΣ (με κική Μ εραρχία προς τις γ έφ υ ρ ες Μπεϊλίκ ραρχίες πεζικού 1η, 15η και 23η), καλυπ τόμε Κιοπρού και Καρά Ελιάς, αλλά η βιαιότατη έ νο πλευρικά από τη ν 1η Μεραρχία Ιππικού φ οδός τη ς συνετρίβη. και τη ν 17η ΜΠ, επ ιτέθ η κε προς τη ν περιοχή Το ελληνικό Γ' ΣΣ πέρασε το ν Σαγγάριο Ντουά Τεπέ, που υπεράσπιζε μόνο η VII ΜΠ. τη ν ίδια ημέρα χωρίς άλλη ενόχληση, ενώ η Μ ετά από σκληρό αγώνα οι επ ιτιθέμενοι α- VII ΜΠ ακολουθούσ ε τη ν 31η Αυγούστου. ποκρούστηκαν, αφού όμως έ ξι τάγματα τη ς Ετσι ολόκληρη η ελληνική Στρατιά β ρ έθ ηκε γειτο νική ς III ΜΠ ενίσχυσαν το υ ς α μυνόμε τη ν 31η Αυγούστου (22η ημέρα τη ς μάχης) νους. δυτικά του ποταμού, με όλο το ν οπλισμό και Η 4η Τουρκική ΟΜ, για να σ υ ν τρ έξει το ν τα υλικά της. Οσες γ έφ υ ρ ες είχε κατασκευά αγώνα το υ ΣΣ, επ ιτέθ η κε με δύο μεραρχίες σει το ελληνικό Μηχανικό αποσυναρμολογήκατά του κέντρου του ελληνικού Γ1 ΣΣ. Οι θηκα ν και μ εταφ έρ θηκαν, ενώ οι υπόλοιπες προσπάθειες α υ τές αποκρούστηκαν. Σε αντί καταστράφηκαν, εκτό ς τη ς γέφ υρας Φετίοδραση το ελληνικό Γ' ΣΣ δ ιέτα ξε τη ν επίθεση γλου, στο νότιο μέρος το υ ποταμού, στην ο τη ς X ΜΠ, για να μειώσει τη ν ασκούμενη πίε ποία επ ιτέθ η κε αιφνιδιαστικά η τουρκική ση. Τα τάγματα τη ς X ΜΠ επ ιτέθη κα ν ο ρμητι Μεραρχία Επιδρομών και τη ν κα τέλα βε ανέ κά και εκδίω ξαν το υ ς Τούρκους από τις θ έ παφη. Στις 2 Σ επτεμβρίου ελλ η ν ικές δυνά σεις τους, νοτιοανατολικά του Σεϊχαλί και νό μεις (I ΜΠ και Ταξιαρχία Ιππικού) τη ν ανακατια του Καραγιαφσάν. Ομοίως η IX ΜΠ ανακα- τέλα βα ν αλλά δ εν κατάφεραν να τη ν κατα τέλα β ε το Τασλί Τεπέ. στρέψουν, διότι οι υποχωρήσαντες, εκ είθ εν Μ ετά τη ν αποτυχία τω ν τουρκικώ ν επι του Σαγγαρίου, Τούρκοι απαγόρευαν με πυ θέσ εω ν η 29η Αυγούστου ή τα ν ημέρα ανασύ ρά τη ν προσέγγισή της. ντα ξη ς και μετακινήσεω ν και για το υς δύο Στο μέτωπο δυτικά του Σαγγαρίου οι καταπονημένους αντιπάλους. Μόνο η ενι- Τούρκοι ανέπ τυξαν έντο νη επ ιθετική δρα σχυθείσα ελληνική VII ΜΠ επ ιτέθ η κε και ανα- σ τηριότητα κατά τις πρώ τες η μ έρ ες το υ Σ ε κα τέλα βε μ ερ ικές θ έσ εις προς τα χωριά Μ ε πτεμβρίου. Η 1η ΜΙ στον βορρά πέρασε το ν ντεσ έ και Εσκί Πολατλί, ανατρέπ οντας το υ ρ παραπόταμο Πουρσάκ και κα τέλα βε το Καρ κικές δυνάμεις τω ν 17ης και 57ης Μ εραρ τάλ Τεπέ. Ν οτιότερα η 23η ΜΠ εγκατέσ τησ ε χιών. προγεφύρω μα δυτικά του ποταμού, κοντά Η διοίκηση τη ς ελληνικής Στρατιάς, έχο στο χωριό Κιοσελέρ, ενώ νοτιό τερ α αποτύγ ντας ήδη λάβει τη ν απόφαση να διακόψει τις χαναν ανάλογες προσπάθειες προ τη ς ελλη επιχειρήσεις και να επιστρέψει, ενη μερώ θ η νικής XII ΜΠ. Επακολούθησαν ελλη νικές α κε το βράδυ τη ς 29ης Αυγούστου για τη ν α ντεπ ιθέσ εις που εξεδ ίω ξα ν το υς Τούρκους πάντηση τη ς κυβέρνησης, η οποία άφηνε πέραν το υ ποταμού. Στις 3 Σεπτεμβρίου το στη Στρατιά ελευ θ ερ ία ενεργεία ς «...συμφώ- μεσ ημέρι τμήματα τη ς εμπ ειροπόλεμης 57ης νως προς το στρατιωτικό συμφέρον». Ετσι η Τουρκικής ΜΠ, με τη ν υποστήριξη πυροβολι Στρατιά το βράδυ τη ς 29ης Αυγούστου δ ιέ κού, επ ιτέθηκα ν κατά τη ς V ΜΠ. Εκείνη απέτα ξε γενική υποχώρηση (!) δυτικά του Σαγγα- κρουσε το υς επ ιτιθέμενου ς και το υ ς απώθη ρίου. Στην απόφαση αυτή δ εν φαίνεται να σε πέραν του ποταμού. Ομοίως απ έτυχε και σημειώθηκαν σοβαρές αντιδράσεις από η επίθεση τη ς 5ης Τουρκικής Μεραρχίας κα τους σωματάρχες (Κοντούλη, βασιλόπαιδα τά τη ς XIII ΜΠ. Ανδρέα, Π ολυμενάκο) ή το υ ς μεράρχους Η ελληνική Στρατιά δρομολόγησε την (Φράγκου, Βαλέττα, Νικολαϊδη, Τριλίβα, Πλα- π εραιτέρω οπισθοχώρησή τη ς προς τη ν κατή, Καλλίνσκη, Σουμίλα, Καλλιδόπουλο, Διγε- ταληπ τέα γραμμή, ανατολικά του Εσκή Σενή). χήρ, με διαδοχικά βήματα προς τα πίσω. Η ελληνική υποχώρηση ξεκίνησ ε τις Οι Τούρκοι, αδυνατώ ντας να εμποδίσουν πρώτες ώρες τη ς 30ής Αυγούστου, με τα Α 1 τη ν ελληνική σύμπτυξη, διατήρησαν το ν ό και Β1ΣΣ να απαγκιστρώνονται χωρίς ενόχλη γκο τω ν πολύ κουρασμένων δυνάμεώ ν τους

ανατολικά του ποταμού και προώθησαν μό νο το ιππικό το υς δυτικά, για να παρενοχλεί το υς Ελληνες. Ετσι το 5ο Τουρκικό Σώμα (ό πως μετονομάσ τηκε η 5η ΟΜ) Ιππικού (διοι κητής Φαχρεντίν), μαζί με τη ν 8η ΜΠ και τη Μεραρχία Επιδρομών, κατευ θύ νθη κα ν στα νώτα τη ς ελληνικής Στρατιάς. Από εκ εί προ σέβαλαν εφοδιοπομπές και διέκοψαν για λί γο τη ν ενσύρματη επικοινωνία μ ετα ξύ Στρα τιάς και Εσκή Σεχήρ αλλά γενικά προκάλεσαν ασήμαντη διαταραχή στις ελλη νικές δυ νάμεις. Από τις τελ ευ τα ίες δια τέθ ηκα ν οι I, II, IX και X ΜΠ και η Ταξιαρχία Ιππικού για να διώ ξουν τη ν απειλή, κάτι που κατάφεραν έ π ειτα από μικροσυγκρούσεις στις 6 Σ επ τεμ βρίου. Τις η μ έρ ες εκείν ες π ροσ τέθηκε στην ελληνική Στρατιά μία ακόμη ΜΠ, η Α νεξάρτη τη! Η τελευ τα ία αντιμετώ πισε με επιτυχία τη ν προωθηθείσα 8η Τουρκική ΜΠ, τη ν ο ποία έδιω ξε από τη ν περιοχή Σεϊντή Γαζή. Ο λες οι μονάδες τη ς ελληνικής Στρα τιάς, ολοκλήρωσαν τη ν επιστροφή και τη ν ε γκατάστασή το υς επί τη ς νέας γραμμής στις 10 Σεπτεμβρίου. Κατά τη σύμπτυξή το υς κα τέσ τρεψ α ν 134 χλμ. τη ς σιδηροδρομικής γραμμής Εσκή Σεχήρ-Αγκυρας (συν άλλα 8 χλμ. ανατολικά του Σαγγαρίου προς το Πολατλί), ώστε οι Τούρκοι να μη μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν για μεγάλο διάστημα.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ Η μάχη του Σαγγαρίου ήταν από τις πιο αιματηρές τη ς Μικρασιατικής Εκστρατείας. Κατά τις 25 η μ έρ ες τη ς (από τις 10 Αυγού στου ως τις 3 Σεπτεμβρίου) ο κάθε Στρατός έχασε το 1/5 περίπου τη ς δύναμής του! Οι Ελληνες είχαν 3.677 νεκρούς (208 αξιω ματι κούς, 3.469 οπλίτες), 18.869 τρ α υμ α τίες (713 αξιωματικοί, 18.156 οπλίτες) και 354 αγνοού μενους οπλίτες, κατά πάσα π ιθανότητα ν ε κρούς (οι Τούρκοι δεν φ έρ οντα ν καλά σε αιχμαλώτους και συνήθως το υ ς σκότωναν). Οι Τούρκοι κατά τις επίσημες πηγές τους (Αρχείο τη ς Ιστορίας του Τουρκικού Σ τρα τού) είχαν 2.849 νεκρούς (145 αξιω ματικούς, 2.704 οπλίτες), 10.153 τρ α υμ α τίες (571 αξιω ματικούς, 9.582 οπλίτες) και 5.070 (27 αξιω ματικούς, 5.043 οπλίτες) αγνοουμένους (είτε αιχμαλώτους στα χέρια των Ελλήνων, ε ίτε λι π οτάκτες). Κατά μια άλλη πηγή, η οποία φαί νετα ι και πιο αληθινή (τηλεγράφημα του Τούρκου αρχηγού Στρατού, Φεβζή πασά, προς το ν διοικητή των μονάδων του Καυκάσου Κιαζήμ Καραμπεκήρ, σ ταλμένο με κρυπτογράφο στις 30 Αυγούστου), οι μέχρι τό τε νεκροί ή τα ν 3.250 (350 αξιω ματικοί και 2.900 οπλίτες) και οι τρ α υμ α τίες 13.800 (800 αξιω ματικοί και 13.000 οπλίτες). Συνολικά, δηλαδή, οι Ελληνες έχασαν 22.900 άνδρες, έναντι 18.072 ή 22.120 των Τούρκων. Οποιοι και αν είναι οι αληθινοί αριθμοί, το κόστος ήταν ασφαλώς πιο μεγάλο για το υς Ελληνες, διότι κατά τις δραματικές επι θέσ εις το υ ς έχασαν το υς πιο καλούς στρα τιώ τες, το υς πιο ορμητικούς, το υς πιο γ ε ν ναίους, συνεπώς το υς αναντικατάστατους.

Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς ελ λη νική ς Σ τρ α τιά ς α ν τισ τρ ά τη γ ο ς , Α να σ τά σ ιος Π απ ούλας, επ ιθ εω ρ εί σ τρ α τιω τικ ό τμ ή μ α . Π αρ ά τις δ ια θ έ σ ε ις το υ ε ίχ ε π ολλές ελ λ ε ίψ ε ις που φ α νερ ώ θη κ α ν κ α τά τις σ κ λ η ρ ές και επ ίμ ο ν ες μ ά χ ες σ τ ον Σ α γ γ ά ρ ιο .

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ Α ' ΣΣ

Β 'Σ Σ

Γ ΣΣ

I ΜΠ II ΜΠ X II Μ Π V ΜΠ IX ΜΠ X III ΜΠ III Μ Π X ΜΠ V II ΜΠ

4ο ΣΠ 1ο ΣΠ 14 ο ΣΠ 3 3 ο ΣΠ 2 5 ο ΣΠ 2ο ΣΠ 6ο ΣΠ 2 8 ο ΣΠ 22 ο ΣΠ

Οι Τούρκοι, αντιθέτω ς, είχαν μεγαλύτερη ε υ χέρεια αναπλήρωσης των απωλειών τους, α ντλώ ντας από πολύ μεγαλύτερα μ εγέθ η αν θρώπινου δυναμικού.

ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η 25ήμερη δραματική σύγκρουση τε λ ε ί ωσε με έναν νικητή και έναν η ττημ ένο . Νικη τέ ς ήταν αναμφισβήτητα οι Τούρκοι και ηττη μένοι οι Ελληνες. Οι πρώτοι π έτυχαν να α ναχαιτίσουν αποφασιστικά τη ν ελληνική επί θεσ η και να προκαλέσουν τόσο δυσαναπλή ρω τες απώλειες στην ελληνική Στρατιά ώστε να μη σ κεφ τεί πάλι να αναλάβει τέτο ια ς έ κτασης επ ιθετική δράση και συνεπώς να μη μπορεί να εκβιάσει τη νικηφόρα, γι' αυτήν, έ κβαση του πολέμου. Από τό τε άρχισε η αντί στροφη μέτρηση για τη ν πορεία του όλου ζη τή μα τος, διότι οι Τούρκοι χωρίς ενόχληση πλέον στα εδάφη το υς θα οργανώνονταν κα τα λληλό τερ α και σταδιακά θα έφθαναν σε θέσ η ισχύος. Η επίκληση, από μερικούς συγγραφείς, τη ς καταστροφής 142 χλμ. σιδηροδρομικής γραμμής, η επιδιόρθωση τη ς οποίας θα γινό ταν μ ετά από πολλούς μήνες, δ εν μπορεί να πείσει για καμιά επιτυχία. Σκοπός τη ς ελλ η νικής Στρατιάς ήταν να συντρίψ ει το ν αντί παλο στρατό και τίποτα λιγότερο. Η επίσημη διαταγή επιχειρήσεων βέβαια (της 21 -7-1921) αναφ έρεται σε «επιδρομή προς τη ν Αγκυ

5 ο ΣΠ 3 4 ο ΣΠ 4 1 ο ΣΠ 4 3 ο ΣΠ 2 6 ο ΣΠ 3ο ΣΠ 12 ο ΣΠ 27 ο ΣΠ 2 3 ο ΣΠ

1/38 Σ Ε υζώ νω ν 7 ο ΣΠ 4 6 ο ΣΠ 4 4 ο ΣΠ 3 /40 Σ Ε υζώ νω ν 5 /42 Σ Ε υζώ νω ν 2 /39 Σ Ε υζώ νω ν 3 0 ό ΣΠ 37ο ΣΠ

16 ο ΣΠ

ρα», αλλά αυτό δ εν είναι παρά ένα λεκτικό σχήμα, που δηλώνει τη ν ελληνική πρόθεση να μην κα τα κτη θεί η περιοχή αυτή πέρα από το ν αναγκαίο χρόνο. Α ργότερα χρησιμοποιήθ η κε για να μετριάσει τη ν αίσθηση τη ς σκληρής ή ττα ς, δ εν επ ρόκειτο όμως παρά για ένα σκόπιμο «κατέβασμα του πήχη» ώστε να μ ει ω θούν οι δυσ μενείς κρ ιτικές και η συνακό λουθη απογοήτευση. Υπήρξε πράγματι μεγά λη απογοήτευση ανάμεσα στους Ελληνες. Α ντίθετα οι Τούρκοι πανηγύρισαν (και δικαί ως) έξα λλα τη μεγάλη, καθοριστική νίκη τους, τη ν οποία βέβαια φρόντισαν να παρου σιάσουν πολύ πιο διογκω μένη και να τη δια δώσουν παντού. Η αλήθεια είναι ότι τη ν άξι ζαν διότι σε όλα τα επίπεδα είχαν πράξει το ανθρωπίνως δυνατό για να τη ν πετύχουν. Στο επίπεδο τη ς ηγεσίας οι Τούρκοι φά νηκαν ασυναγώνιστοι. Ο ίδιος ο Κεμάλ αλλά και οι άλλοι η γ έ τες (ο Φεβζή, ο Ισμέτ κλπ.) παρακολουθούσαν πάντα από κοντά τη μά χη, εκτιμούσ αν συνήθως ορθά τις καταστά σεις και λάμβαναν εγκαίρω ς τα κατάλληλα διορθω τικά μέτρα. Επιπλέον με τη ν ακλόνη τη αποφασιστικότητά το υ ς έπεισαν το υς πάν τε ς ότι δ εν υπήρχε άλλος δρόμος από το ν αγώνα ως το τέλο ς. Σε επίπεδο στελεχώ ν φάνηκαν γενικά ικανοί και έμπειροι, τόσο σε διεύθυνση αγώνα χαρακωμάτων, όσο και σε αγώνα ελιγμών. Σε επίπεδο μαχητών φ άνη καν υπομονετικοί στις κακουχίες, πολύ επι μ ελ είς στην οχύρωση, σκληροί στον αγώνα

69


Ο χ ώ ρ ο ς το υ υψ ώ μα το ς Κ αλέ Γκρότο σ τρ ω μ έν ο ς μ ε π τώ μ α τα σ τρ α τιω τώ ν, αμέσ ω ς μ ε τ ά τη ν κ α τά λη ψ ή το υ από τη ν ελλη νική Σ τρ α τιά .

70

και πειθαρχικοί. 0 απλός λαός, τέλο ς, χωρίς να σ υμ μετέχει άμεσα (στην περιοχή τη ς μά χης υπήρχαν λίγα κατοικημένα μέρη), σ υμμε τείχ ε έμμεσα βοηθώ ντας στα μετόπ ισ θεν και πραγματοποιώντας οποιαδήποτε εργασία θα ήταν χρήσιμη στην πολεμική προσπάθεια. Με λίγα λόγια οι Τούρκοι κατανόησαν τη ν κρισιμότητα τη ς κατάστασης που α ντιμετώ πιζαν και φρόντισαν να αρθούν στο ύψος τω ν περιστάσεων. Γι' αυτό το ν σκοπό μπόρε σαν να συγκεντρώ σουν το σύνολο των δυνάμεών το υς και να τις διευθύνουν απ οτελεσματικά. Οι Ελληνες έχασαν αυτή τη ν κορυφαία μάχη όχι επειδή δ εν πολέμησαν καλά (κάθε άλλο) αλλά διότι δ εν τη ν οργάνωσαν σωστά! Λ ανθασμένη ή τα ν η αρχική απόφαση τη ς 15ης Ιουλίου για τη ν προέλαση προς Αγκυρα, υπό τις σ υνθήκες υπό τις οποίες αναλήφθηκε. Εκείνη τη χρονική στιγμή ενείχε ίσες πι θ α νό τη τες επιτυχίας και αποτυχίας, κάτι που θα έπρεπε να προκαλέσει τη ν α ν τίθ ετη εισή γηση του διοικητή τη ς Στρατιάς. Ομως ε κ εί νος τη ν υποστήριξε με ζέση, παρασύροντας στην υπεραισιόδοξη άποψη και τη ν πολιτική ηγεσία, η οποία ό φ ειλε να εκτιμήσ ει τις δυ σμενείς συνέπ ειες μιας κακής εξέλ ιξη ς, ό πως ό φ ειλε να έχει επ ιλέξει το ν α ξιό τερ ο για διοικητή τη ς Στρατιάς. Η ευθ ύνη τη ς απόφα σης βαρύνει, συνεπώς, και τις δύο ηγεσίες. Η ευθ ύνη τη ς αποτυχίας κατά τη ν ε κ τ έ λεση βαρύνει αποκλειστικά τη ν ηγεσία τη ς Στρατιάς (διοικητή και επ ιτελείο). Οι άνθρω ποι εκείνοι δ εν κράτησαν καμία αξιόλογη ε φ εδρεία με τη ν οποία θα μπορούσαν να εκμ ετα λλευ θ ο ύ ν στρατηγικά τα επ ιτευ χ θ έντα τα κτικά π λεονεκτήματα. Επιπλέον το αρχικό το υ ς σχέδιο ήταν δύσκολο στην εφαρμογή και δεν το προσάρμοσαν στις ανάγκες τη ς μάχης. Εκτιμούσαν π ολλές φ ορές λανθα


σμένα τις πληροφορίες, υπέρ τη ς εναέριας και όχι τη ς επίγειας παρατήρησης, δ εν παρα κολουθούσαν πάντα από κοντά το ν αγώνα και διέταζαν χωρίς να λογαριάζουν τις δυ σκολίες. Δ εν φρόντισαν δραστήρια τις εφ ο διοπομπές αλλά π εριορίζονταν να διατάζουν επιθέσ εις χωρίς ανάλογη προπαρασκευή πυ ροβολικού, προς κατάληψη άριστα οργανω μένων («φύσει και τέχνη») θέσεων. Το σπου δαιότερο ή τα ν ό τι δ εν έδ ειξα ν τη ν απαιτούμενη αποφασιστικότητα όταν χρειαζόταν, μπροστά στην τελική προσπάθεια, αποδεικνύοντας ό τι εξα ρχή ς δ εν είχαν πιστέψει στην επιτυχία αυτής τη ς αναμέτρησης, που οι ίδιοι είχαν προκαλέσει! Εκτός από τα όποια λάθη τα κτική ς φ ύ σης τη ς ηγεσίας τη ς Στρατιάς κατά τη διάρ κεια τη ς μάχης, το κυριότερο λάθος των Ελλήνων στρατιωτικών διοικητών, που ήταν και το καθοριστικό, σημειώ θηκε σε επίπεδο στρατηγικής. Αρχίζοντας από τη βασική πο λεμική αρχή ότι για να κερδίσεις μια μάχη, πρέπει να έχεις εξασφαλίσει προκαταβολικά για το ν εα υτό σου ορισμένα π λεονεκτήματα, στα οποία στη συνέχεια θα σ τηριχθείς προκειμένου να αντιμετω πίσεις το ν αντίπαλο από θέσ η ισχύος και να έχεις π ερισσότερες π ιθανότητες νίκης, θα πούμε πως οι Ελληνες έπραξαν ακριβώς το α ντίθετο . Δ εν προέβλεψαν από τη ν αρχή σοβαρά το ενδεχόμενο τη ς ταχείας διαφυγής των αντιπάλων (που δεν ήτα ν απίθανο), ώστε να σχεδιάσουν τη ν απηνή καταδίωξή το υς κατά τη μάχη του Εσκή Σεχήρ και τη ν επίθεση στις βουνοκορ φ ές πέραν του Σαγγαρίου, πριν εκείνοι οχυ ρωθούν επ' αυτών. Η καθυστέρηση αυτών των 30 περίπου ημερώ ν (από τις 9-7-1921 μ έ χρι τις 9-8-1921) έδωσε στους η ττη μ ένο υ ς τη ν άνεση να αναδιοργανωθούν και να προε τοιμασ τούν κατάλληλα. Είναι χαρακτηριστι

κό ότι στις 23 Ιουλίου υπήρχαν απέναντι στους Ελληνες 76.000 καταπτοημένοι Τούρ κοι με 110 πυροβόλα και λιγότερα από 300 πολυβόλα. Στις 5 Αυγούστου, με τη συγκέ ντρωση δυνάμεων από άλλα σημεία (Κιλικία και Καύκασο), είχαν αναπληρωθεί οι απώλει ες σε άνδρες και οπλισμό και έτσι οι Ελληνες αντιμετώπισαν τελικά 100.000 περίπου ξεκούραστους Τούρκους, με 167 πυροβόλα και 515 πολυβόλα! Επιπλέον, όταν τελικ ά αποφασίστηκε (κατά τη σύσκεψη τη ς Κιουτάχειας) η περαι τέρω προέλαση, αυτό δ εν έγινε με τη ν απο φασιστικότητα και τη ν επιμονή που απαι το ύ ν οι περιστάσεις για μια τέτο ια ριψοκίν δυνη επιχείρηση. Δ εν ήταν συνείδηση των Ελλήνων ηγετώ ν ότι όταν κάποιος αποφασί σει να κινηθεί σε έδαφ ος που έχει επ ιλέξει ο αντίπαλος, ο οποίος οργανώνεται και το ν πε ρ ιμένει πρέπει να αγωνιστεί μέχρι το τέλο ς και να νικήσει ή να η ττη θ ε ί ολοκληρω τικά (κάτι που έγινε έναν χρόνο αργότερα...). Οπως ο στρατηγός των Αθηναίων Νικίας κα τά τη Σικελική εκσ τρατεία ήταν διατακτικός και αναποφάσιστος ενώ η φύση τη ς επιχείρη σης απαιτούσε να είναι αδίστακτος, αποφα σισμένος να φθάσει μέχρι το τέλ ο ς διακινδυ νεύ οντα ς τα πάντα, έτσ ι και ο Παπούλας με το υ ς επ ιτελείς του. Πρότειναν και ανέλαβαν έναν ιδιαίτερα δύσκολο, ριψοκίνδυνο, τυχο διω κτικό αγώνα, χωρίς να είναι αποφασισμέ νοι να φ ερ θο ύν ως «τυχοδιώ κτες», δηλαδή να φθάσουν στα όριά το υς διακινδυνεύο ντα ς τα πάντα. Πρότειναν μια λύση που τους φαινόταν (στις 15 Ιουλίου) εύκολη και όταν διαπίστωσαν τις πραγματικές τη ς δυσκολίες δ εν μπόρεσαν να αντεπ εξέλθουν. Υστερα, α ντί να αρθούν στο ύψος τω ν περιστάσεων, προτίμησαν να επιστρέψουν σαν να μη συνέ βη τίποτα, αγνοώ ντας τις κολοσσιαίες πολιτι κές και ψυχολογικές συνέπ ειες τη ς άδοξης επιστροφής (κάτι που είχαν επισημάνει προ καταβολικά οι σωματάρχες Κ οντούλης και Ανδρέας). Επρεπε αυτά να τα σταθμίσουν ι διαίτερα διότι οι π ολιτικές διαστάσεις του π ροβλήματος ήταν τέ το ιε ς ώστε οποιαδήπο τ ε στρατιωτική ενέργεια δ εν ήταν καθαρή ελληνική νίκη θα εκλαμβανόταν ως αποτυχία και αδυναμία από το υς «άσπονδους συμμά χους». Επιπλέον τα χρονικά περιθώρια που δ ιέ θ ε τε η σ υγκεκριμένη πολιτικοστρατιω τική ηγεσία ήταν στενά. Α φενός ο ελληνικός λαός ήταν κουρασμένος από το υς συνεχείς π ολέμους και α φ ετέρ ο υ η οικονομία τη ς χώ ρας είχε ελάχιστα περιθώρια να συντηρήσει μια μεγάλη ένοπλη δύναμη τόσο μακριά. Β έ βαια αυτά οι παραπάνω έπρεπε να τα είχαν σταθμίσει αρχικά (πολιτική και στρατιωτική ηγεσία από κοινού), όταν έλαβαν τη ν απόφα ση (στις 15 Ιουλίου) και έτσ ι στις 29 Αυγού στου να ενεργούσαν ανάλογα. Εκεί όπου βρισκόταν η Στρατιά στις 29 Αυγούστου 1921 ήταν π ροτιμότερο να μείνει, παρενοχλώ ντας συνεχώς το ν εχθρό, και να ενισ χυθεί με όσες δυνάμεις ήταν κοντά της, έστω και διακινδυνεύοντας τη ν ασφάλεια των μετόπ ισ θεν με τη ν απόσυρσή τους. Δυ νάμεις υπήρχαν, σχετικά κοντά. Η XI ΜΠ βρι-

Ιπ π ήλατο π υροβ ολικό τη ς ελ λη νική ς Σ τρ α τιά ς δ ια β α ίνει μ ε ορ μ ή έναν π αρ α π ότα μ ο το υ Σ α γ γ ά ρ ιο υ .

σκόταν στο Αδά Παζάρ, η IV ΜΠ στο Αφιόν Καραχισάρ (με τέσσερα συντάγματα) σε έ ναν σχετικά ήσυχο τομέα, ενώ συμπλήρωνε τις ετοιμασίες τη ς και η Α νεξάρτητη Μ εραρ χία, η οποία από τις 16 Αυγούστου ήταν στη διάθεση τη ς Στρατιάς (σ ταθμεύοντας στην Κίο)! αφ ήνοντας αναπάντητο το ερώ τημα "Γιατί δ εν χρησιμοποιήθηκαν τα τμήματά της, έστω και πλημμελώ ς προετοιμασμένα, κατά τη ν κρίσιμη μάχη;". Γενικότερα φαίνε ται πως ήταν δυνατόν σε διάστημα μερικών ημερώ ν να ενισ χυθεί η Στρατιά με τέσσερα νέα συντάγματα, ένα τη ς XI ΜΠ, ένα τη ς IV ΜΠ (μέσω σιδηροδρόμου Αφιόν ΚαραχισάρΚιουτάχειας-Πολατλί) και τουλάχιστον δύο τη ς Α νεξάρτητης (κι αυτά σιδηροδρομικώς, αφού η γραμμή είχε μόλις επισκευαστεί από το ελληνικό Μηχανικό), Η Στρατιά στις 29-81921 δ ιέ θ ε τε 98.000 άνδρες (55.000 περίπου μάχιμους) και η ενίσχυσή τη ς με 12.400 ν έ ους (σχεδόν όλους μάχιμους) ενώ ακόμα νι κούσε εκτιμ ο ύ μ ε ό τι θα ήταν καθοριστικής σημασίας. Οι Τούρκοι είχαν χάσει τα σημα ντικό τερ α ερείσ ματά το υς και είχαν εμπλέξει τις τε λ ε υ τα ίες δυνάμεις τους. Ηταν ως τό τε η ττημ ένο ι, το ηθικό το υς δ εν ήταν κα λό. Ομως θα διεξήγα ν το ν ύστατο αγώνα, δια θ έτοντα ς γΓ αυτό 75-85.000 άνδρες περί που. Οι π ιθα νότητες ελληνικής νίκης ήταν πολλές (αυτό απ οδείχθηκε εκ των υστέρων από τις σ χετικές ομολογίες των Τούρκων η γετώ ν, ακόμα και του Κεμάλ), όπως γράφει χαρακτηριστικά ο υποστράτηγος ε.α. Γ Ανδρεάδης: «Αν κατά τη ν 29η Αυγούστου υ πήρχε μία ελληνική μεραρχία διαθέσιμη στο δεξιό τη ς Στρατιάς για να ε κ μ ετα λ λ ευ θ εί τη ν επιτυχία (σ.σ. εννοεί τη συντριβή της τουρ κικής αντεπίθεσης), ήταν Βέβαιη η διά λυση των Τούρκων και η κατάληψη τη ς Αγκυ ρας, Ομως η Στρατιά, αφού κα τέθα λε το ν ε χθρό σχεδόν παντού, δεν είχε τα μέσα να μεταβάλει τη ν επικράτησή τη ς στο πεδίο τη ς μάχης σε στρατηγική νίκη. Και επειδή η επιτόπου παραμονή αποκλειόταν, αποφασίστη-

κε τό τε η σύμπτυξή της...». Υποχωρώντας ό μως όλα χάνονταν. Οι η ττη μ ένο ι του χ θ ες γ ί νονταν νικ η τές και οι τέω ς ν ικ η τές γνώριζαν τη ν πικρή γεύση τη ς ή ττα ς, η οποία το υς φά ν η κ ε χειρ ότερη και από τις κακουχίες της Αλμυράς ερήμου και από το υς κινδύνους τη ς άγριας μάχης... Ατυχώς για το υς Ελληνες, αυτό αποφά σισε επί τόπου η στρατιωτική το υ ς ηγεσία (παρά τις αντιρρήσεις του υπουργού Στρα τιωτικών, ο οποίος αιφνιδιάστηκε από τη ν ξαφνική πτώση του ηθικού τη ς ηγεσίας τη ς Στρατιάς και προσπάθησε να α ντιληφ θεί πώς από τη σχεδόν σίγουρη νίκη η Στρατιά παρουσίαζε το ν εα υτό τη ς σχεδόν έτοιμο να η ττη θ εί!) και αυτό απ οδέχθηκε τελικά η πο λιτική... Συμπερασματικά θα λέγαμε πως η μάχη χάθηκε για το υς Ελληνες λόγω τη ς μ ετρ ιό τη τας τη ς στρατιω τικής το υς ηγεσίας (της Στρατιάς σίγουρα και ενδεχομένω ς τω ν Σω μάτων Στρατού), η οποία δ εν μπόρεσε να αρ θ εί στο ύψος τω ν κρίσιμων στιγμών που είχε αναλάθει να αντιμετωπίσει, κάτι που πέτυχαν (προς τιμήν τους) οι Τούρκοι! Οι πραγματικά χαμένοι εκείν η ς τη ς μά χης ήταν οι απλοί Ελληνες μαχητές (οπλίτες και αξιωματικοί), οι οποίοι, αν και δ εν ηττήθηκαν στο πεδίο τη ς μάχης, αν και υπερέθησαν όσα εμπόδια ορθώ θηκαν στον δρόμο τους, αν και επί έναν και πλέον μήνα έδωσαν το ν καλύτερό το υ ς εαυτό τόσο κατά τη ν επί θεση όσο και κατά τη ν άμυνα, τελικά γνώρι σαν τη ν πίκρα του η ττημ ένο υ. Μάλιστα υ πήρξαν διπλά χαμένοι, διότι ύστερα από το τραγικό τέλο ς τη ς Μικρασιατικής Εκσ τρατεί ας οι κόποι, οι προσπάθειες και οι θυσίες το υ ς λησ μονήθηκαν ή λοιδωρήθηκαν... Τελικά στον Σαγγάριο το 1921, όπως στο Μ αντζικέρτ το 1071 και στο Μ υριοκέφαλο το 1176, λόγω των ιδιαίτερω ν πολιτικών παρα μέτρω ν η ή ττα ήταν κάτι πολύ παραπάνω από απλή τακτική αποτυχία: ήταν κορυφαία εθνική καταστροφή. Οι συνέπ ειες φάνηκαν

λίγο αργότερα (Αύγουστος 1922), όπως και οι συνέπ ειες των μαχών στο Μ αντζικέρτ και στο Μ υριοκέφαλο, τις οποίες και ολοκλήρω σε η ή ττα τω ν Ελλήνων στον Σαγγάριο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Ε Π ΙΤ Ο Μ Ο Σ ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Μ ΙΚ ΡΑ Σ Α Σ ΙΑ Σ 1919-1922», Δ ΙΣ /Γ Ε Σ , Α θή να , 1967. (2) Ιά κω βος Ζ. Α κτσ ό γ λ ο υ : Χ Ρ Ο Ν ΙΚ Ο Μ ΙΚ ΡΑ ΣΙΑ ΤΙΚ Ο Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ », εκ δ . Τροχαλία, Α θή να , 1998. (3) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Ε κδοτική Αθηνώ ν, 1982. (4) I. Κ αψ ή ς: ΧΑ Μ ΕΝ ΕΣ Π Α ΤΡΙΔΕΣ, Λ ιβ άνης, Α θή να 1992. (5 )Δ η μ . Φ ω τιά δη: ΣΑ ΓΓΑ Ρ ΙΟ Σ, Σ ειρ ά "Φοβερά Ν το κ ο υ μ έ ν τα ", εκ δ . Φ υ τρ ά κη ς, Α θή να , 1974. (6) Φρ. Φ ρ άγκο υ: Ο ΣΤΡΑ ΤΗΓΟ Σ Α Θ Α Ν Α ΣΙΟ Σ ΦΡΑΓΚΟΥ Κ Α Ι Η 1η Μ ΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ Θ Ε ΣΣ Α Λ Ω Ν , Τροχαλία, Α θή να , 1997. (7 )Σ . Σ ο λ τα ρ ίδ η ς : Ο Μ ΙΛ ΙΕ Σ ΤΟΥ ΚΕΜ Α Λ ΑΤΑΤΟΥΡΚ, εκ δ . Λιβ άνη, Α θή να , 1995. (8) Γ. Α νδ ρ εά δ η ς: Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ω Ν ΚΑΤΑ ΤΗ Μ ΙΚΡΑ ΣΙΑ ΤΙΚ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ 1919-1922, ά ρ θ ρ ο σ το π εριοδικό ",Σ τρ α τιω τικ ή Επ ιθεώ ρηση (9) Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Σ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ , σ ειρ ά TIM E-LIFE, Κ απ όπ ουλος, Α θή να , 1997. (10) Ν. Τρικούπη: Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ ΙΣ Μ ΕΓΑΛΩ Ν Μ Ο Ν Α Δ Ω Ν ΕΝ Π Ο Λ Ε Μ Ω , Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σ κέψ ις, 2001 (επ ανέκδοση). (11) Κ. Χ α τζη α ντω ν ίο υ : Μ ΙΚΡΑ Α ΣΙΑ , Ιω λκός, Α θή να , 1994. (12) Ν. Κ αβ βα δία : Φ Ο Β Ο Σ Κ Α Ι Ε Λ Π ΙΔ Α , Ε σ τία , Α θή να , 1992. (13) Ν. Β α σ ιλικ ό ς: Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ ΙΟ ΤΗΣ Μ ΙΚ Ρ Α ΣΙΑ ΤΙΚ Η Σ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ, Η Δ ΙΚ Η ΤΩΝ ΕΞ, Γνώση, Α θή να , 1992. (14) Κ. Α β τζ ιγ ιά ν ν η ς : Μ ΙΚΡΑ ΣΙΑ ΤΙΚ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ, Ε κδόσ εις Επικοινω νίες, Α θή να , 2001.

/ / mm


Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ι Κ Α

Σ Φ Α Λ Μ Α Τ Α Σπάνια στην Ιστορία του Β'Παγκοσμίου Πολέμου μια ολόκληρη μεραρχία θυσιάστηκε τόσο άδικα όσο η σκωτσέζικη 51η κατά τη διάρκεια της μάχης

Η 51η ΜΕΡΑΡΧΙΑ "HIGHLAND" ΣΤΟ ΣΑΙΝ ΒΑΛΕΡΥ (1940) της Γαλλίας το 1940.

76

Η 51η Μ ε ρ α ρ χ ία ε ίχ ε α π ο κ τή σ ε ι φ ή μ η κ α τά τ ο ν Α' Π α γ κ ό σ μ ιο Π ό λ ε μ ο . Τ ό τε ο ι Γ ερ μ α ν ο ί α ν τίπ α λ ο ί τ η ς α π ο κ α λ ο ύ σ α ν τ ο υ ς Σ κ ω τσ έ ζ ο υ ς σ τρ α τ ιώ τ ε ς , π ου φ ο ρ ο ύ σ α ν τ η ν π α ρ α δ ο σ ια κή φ ο ύ σ τα , Ό ι κ υ ρ ίε ς απ ό τ η ν κό λα σ η ". Τ ο ν Ια ν ο υ ά ρ ιο το υ 1940 ο σ χ η μ α τισ μ ό ς σ τ ά λ θ η κ ε σ τη Γαλλία κα ι ε ν σ ω μ α τώ θ η κ ε ο τ η Β ρ ε τ α ν ικ ή Ε κ σ τ ρ α τ ε υ τ ικ ή Δ ύ ν α μ η (Β Ε Δ ). Α ρ χ ικ ά τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε α π έ ν α ν τι α π ό τ α β ε λ γ ι κά σ ύ νο ρ α , ό π ο υ π έ ρ α ο ε π ε ρ ί π ου δ ύ ο μ ή ν ε ς μ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς να α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι μ ε τ η δ ιά ν ο ιξη α ν τ ια ρ μ α τ ικ ή ς τ ά φ ρ ο υ . Σ τα τ έ λ η Α π ρ ιλίο υ 1940, μ ε ε ν τ ο λ ή τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς τ η ς Β Ε Δ , σ τά λ θ η κ ε σ το μ έ τω π ο τ η ς γ ρ α μ μ ή ς “Μ α ζινώ " γ ια να α π ο κ τή σ ε ι π ο λ ε μ ικ ή εμ π ε ιρ ία . Ε κ ε ί β ρ ή κ ε τ η Μ ε ρ α ρ χ ία η ε π ίθ ε σ η τω ν Γ ερ μα νώ ν σ τις Κ ά τω Χ ώ ρ ε ς κ α ι σ τη Γαλλία. Τα α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α επ ί τ ο υ η θ ικ ο ύ τω ν Γάλλω ν είν α ι γ ν ω σ τά . Ο Τσ ώ ρτσ ιλ, π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ό ς σ τη ν κ υ β έ ρ ν η σ η σ υ ν α σ π ισ μο ύ σ τη Β ρ ε τα ν ία , ά ρ χ ι σ ε έν α π ο λ ιτικ ό π α ιχ ν ίδ ι μ ε σ κο π ό να κ ρ α τή σ ε ι τ ο υ ς Γάλ λ ο υ ς σ το ν π ό λ ε μ ο . Σ α ν "π ιό ν ι” σ το π α ιχ ν ίδ ι α υ τ ό χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ ε τ η ν 51η Μ ερ α ρ χ ία . Σ τ ις 20 Μ α ϊο υ δ ια τ ά χ θ η κ ε η επ ισ τρ ο φ ή τ η ς 5 1 η ς σ τη ΒΕ Δ . Ο μ ω ς α υ τ ό ή τ α ν α δ ύ ν α το ν ε π ειδ ή ο ι Γ ερ μ α ν ο ί είχ α ν κ ό ψ ε ι τ ις σ υ γ κ ο ιν ω ν ίε ς τω ν Σ υ μ μ ά χων. Ο ι Γάλλοι δ ιά τ ο υ π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ο ύ τ ο υ ς δ ή λω σ α ν σ το υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς ό τ ι είχ α ν χ ά σ ει τ ο π α ιχ ν ίδ ι κ α ι ο σ τρ α τη γ ό ς Γ κ ο ρ τ, δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς ΒΕ Δ , β λ έ π ο ν τα ς τ η ν κ α τά σ τα σ η ο δ ή γ η σ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ σ τη Δ ο υ ν κ έ ρ κ η , α π ό όπ ο υ ά ρ χ ισ ε η α π ο χώ ρ ησ ή τ ο υ ς μ ε τ ά απ ό δ ύ ο η μ έ ρ ε ς . Ο Τσ ώ ρτσ ιλ, β λ έ π ο ν τα ς τ ο ν κ ίν δ υ ν ο π ο υ δ ιέ τ ρ ε χ ε η χώ ρα τ ο υ α ν η Γαλλία - κα ι τ ο π ο


λ ε μ ικ ό Ν α υ τικ ό τ η ς - έ π ε φ τ ε σ τα χ έ ρ ια τω ν Γ ερ μ α ν ώ ν κ α ι π α ρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο ι Γάλλοι έ δ ε ιχ ν α ν φ α ν ε ρ ά ό τ ι δ ε ν είχ α ν θ έ λ η σ η ν α σ υ ν εχ ίσ ο υ ν τ ο ν π ό λ ε μ ο , ε π έ μ ε ιν ε σ τις π ρ οσ π ά θ ε ι ε ς να τ ο υ ς κ ρ α τ ή σ ε ι σ ε α υ τ ό ν ό σ ο τ ο δ υ ν α τό ν π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο . Ο τα ν μ ε τ έ β η π ροσ ω π ικά σ τη Γαλλία γ ια ν α π ε ίσ ει τ ο υ ς Γ ά λλ ο υ ς, α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε ό τ ι είχ α ν η τ τ η θ ε ί, α λ λ ά υ π ο σ χ έ θ η κ ε να σ τ ε ίλ ε ι κα ι ά λ λ ε ς β ρ ε τ α ν ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς μ ό λ ις α υ τ έ ς ε ξ ο π λ ίζ ο ντα ν. Η 51η Μ ε ρ α ρ χ ία υπ ό τ η 10η Γ α λλική Σ τ ρ α τ ιά κ α τ ε ίχ ε έν α τ μ ή μ α μ ε τώ π ο υ 30 χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν σ τη γ ρ α μ μ ή Σ ο μ - Αίν. Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί ε π ιτ έ θ η κ α ν σ τη γ ρ α μ μ ή α υ τ ή σ τις 5 Ιο υ ν ίο υ . Η έ κ β α σ η τ η ς μ ά χ η ς ή τ α ν α ν α π ό φ ε υ κ τη . Η 51η ή τ α ν α π λ ω μ έν η σ ε τ ε ρ ά σ τιο χ ώ ρ ο κ α ι η δ ιά τ α ξ ή τ η ς ε ί χ ε κ ε ν ά . Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί π έρ α σ α ν απ ό α υ τά τ α κ ε ν ά κ α ι α π ο μ ό ν ω σ αν ο λ ό κ λ η ρ ο υ ς λ ό χ ο υ ς . Σ τις 6 Ιο υ ν ίο υ είχ α ν α π ω θ ή σ ει τ η Μ ε ρ α ρ χ ία σ ε β ά θ ο ς 12 χ ιλ ιο μ έ τρω ν. Ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς τ ε λ ε υ τα ία ς , σ τ ρ α τ η γ ό ς Φ ό ρ τσ ιο υ ν (η λ έ ξ η σ τα α γ γ λ ικ ά σ η μ α ίν ει τ ύ χ η ), έ χ ο ν τ α ς χ ά σ ει τ ο ισ ο δ ύ ν α μ ο τεσ σ ά ρ ω ν τ α γ μ ά τω ν π ε ζι κ ο ύ α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε ό τ ι δ ε ν ε ίχ ε τ η δ ύ ν α μ η να α ν τ έ ξ ε ι ά λ λ η μια επ ίθ ε σ η κ α ι ζ ή τ η σ ε ν α α ν τικ α τ α σ τ α θ ε ί. Ο ι Γά λλοι α π ά ν τη σ α ν ό τ ι δ ε ν υ π ή ρ χ ε ε φ ε δ ρ ικ ή δ ύ ν α μ η γ ια ν α τ ο υ ς α ν τ ικ α τ α σ τ ή σ ει... Ε π ειδ ή μ ά λ ισ τα θ ε ώ ρ η σ αν - ά δ ικ α - ό τ ι ο Φ ό ρ τσ ιο υ ν ε ίχ ε σ υ μ π τυ χ θ ε ί χω ρ ίς έγ κ ρ ισ η , ο ίδ ιο ς ο σ τρ α τη γ ό ς Β ε ϋ γ κ ά ν τ ο ν β ά π τισ ε... Μ ισ φ ό ρ τσ ιο υ ν (“α τυ χ ία "). Τ ελ ικ ά δ ε ν κ α τ έ σ τ η δ υ ν α τό να κ α θ ο ρ ισ τ ε ί ο ύ τ ε μια γ ρ α μ μ ή σ ύ μ π τυ ξ η ς γ ια τ η Μ ε ρα ρ χία . Το β ρ ά δ υ τ η ς 7 η ς Ιο υ ν ίο υ η 7η Τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία

Ο υπ οστράτηγος Φόρτσιουν, διοικητής της 51ης Μ Π (δεξιά), ο α ντισ τρά τηγος Ιλέρ, διοικητής τη ς IX Σ Σ , και ο υπ οστράτηγος Ρόμμελ, διοικητής της 7ης ΤΘΜ (αριστερά), στο Σαίν Βαλερύ, κατά την παράδοση των αγγλο-γαλλικώ ν δυνάμεων.

τ ο υ Ρ ό μ μ ε λ ε ίχ ε κ ό ψ ε ι ο υ σ ια σ τικ ά σ τα δ ύ ο τ η ν 10η Γαλλική Σ τρ α τιά . Ο Β ρ ε τ α ν ό ς σ ύ ν δ ε σ μ ο ς τ η ς τ ε λ ε υ τ α ία ς ζ ή τη σ ε απ ό τ ο ν δ ιο ικ η τ ή τ η ς ν α σ υμ π τ ύ ξ ε ι τ η ν 51η Μ ε ρ α ρ χ ία κα ι τ α γ ε ιτ ο ν ικ ά γ α λ λ ικ ά τ μ ή μ α τ α δ ιό τ ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά θ α κ ιν δ ύ ν ε υ α ν να α π ο κο π ο ύ ν. Ο Γ ά λλος δ ι ο ικ η τ ή ς α ρ ν ή θ η κ ε κα ι ο Β ρ ε τ α ν ό ς σ ύ ν δ ε σ μ ο ς είπ ε ό τ ι η 51η θ α έ π ρ ε π ε ν α φ ύ γ ε ι απ ό τ η Δ ιέ πη. Η σ κ έψ η α υ τ ή κα ι μ ό ν ο π ρ ο κ ά λ ε σ ε α ν α τ α ρ ά ξ ε ις σ τη β ρ ε τ α ν ικ ή η γ εσ ία , π ου α π ο φ ά σ ισ ε ε σ π ευ σ μ έν α να α π α γ ο ρ ε ύ σ ει κ ά θ ε σ κ έψ η π ε ρ ί α ν α χ ώ ρ η σ η ς απ ό τ η Δ ιέπ η ή τ η ν Χ ά β ρ η γ ια ν α μ η τ η δ ο υ ν ο ι Γάλλοι ω ς δ ε ύ τ ε ρ η π ρ ο δ ο σ ία - π ρ ο φ α ν ώ ς κ α τ' α υ τ ο ύ ς η π ρ ώ τη ή τ α ν η Δ ο υ ν κ έ ρ κ η . Μ ά λ ισ τα γ ια ν α απ ο φ ύ γ ε ι κ ά θ ε τ έ τ ο ιο ε ν δ ε χ ό μ ε νο τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό Υ π ο υ ρ γ είο Π ο λ έ μ ο υ δ ι έ τ α ξ ε τ ο ν σ τό λ ο να α π ο κ λ ε ίσ ε ι α μ έσ ω ς τ ο λ ιμ ά ν ι τ η ς Δ ιέπ η ς . Τ η ν ά λ λ η η μ έ ρ α οι Γάλ λ ο ι α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ό τ ι η κ α τ ά

σ τα σ η ή τ α ν α π ελ π ισ τικ ή κ α ι α π ο φ ά σ ισ α ν να σ υ μ π τυ χ θ ο ύ ν . Ω σ τό σ ο η σ ύ μ π τυ ξή τ ο υ ς π ρ ο ς τ η Ρ ο υ έν έ γ ιν ε μ ε τ α χ ύ τ η τ α χ ε λ ώ να ς σ ε σ ύ γ κρ ισ η μ ε τ η μ ε ρ α ρ χ ία τ ο υ Ρ ό μ μ ε λ . Η 51η ε ίχ ε τ α μ έ σ α να κ ιν η θ ε ί γ ρ η γ ο ρ ό τ ε ρα α λ λ ά ο Φ ό ρ τσ ιο υ ν δ ε ν ή θ ε λ ε να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ο υ ς Γάλ λ ο υ ς σ υμμά χους το υ . Π ολύ σ ύ ν το μ α ο Γ ά λλος δ ι ο ικ η τ ή ς τ ο υ IX Σ ώ μ α το ς (σ το ο π ο ίο α ν ή κ ε η 51η) κ α τ έ ρ ρ ε υ σ ε α π ό τ ο β ά ρ ο ς τω ν γ ε γ ο ν ό τω ν κ α ι ο Φ ό ρ τσ ιο υ ν έ μ ε ιν ε ο υ σ ια σ τ ικ ό ς δ ιο ικ η τ ή ς ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ γ α λ λ ικ ο ύ Σ ώ μ α το ς Σ τ ρ α τ ο ύ . Τ η ν ίδ ια η μ έ ρ α ο Γά λλος ν α ύ α ρ χ ο ς σ τη Χ ά β ρ η ε ν η μ έ ρ ω σ ε τ ο ν Φ ό ρ τσ ιο υ ν ό τ ι ε ίχ ε ε ν τ ο λ ή να ρ υ θ μ ίσ ε ι τ η ν απ οχώ ρ ησ η τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς α π ό τ ο λ ιμ ά ν ι ε κ ε ίν ο . Ο Φ ό ρ τσ ιο υ ν α ν τ ί να κατ ε υ θ υ ν θ ε ί σ τη Δ ιέπ η , π ο υ α π εί χ ε μ ια ς η μ έ ρ α ς π ο ρ εία κ α ι δ ε ν ε ίχ ε α π ο κ λ ε ισ τε ί α κ ό μ α από τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς , α π ο φ ά σ ισ ε να μ ε τ α β ε ί σ τη Χ ά β ρ η , η ο π ο ία α π ε ίχ ε 100 π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιό μ ε τ ρ α

Π ο υ θ α β ρ ε ίτ ε δ υ τ ικ ό τ ε ρ α τ η ς Δ ιέπ η ς . Π ο λ λ ο ί θ ε ώ ρ η σ α ν α ν ε ξ ή γ η τ η τ η σ τά σ η το υ , α λ λ ά δ ε ν π ρ έ π ε ι να π α ρ α γ ν ω ρ ί ζ ε τ α ι τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι δ ε ν ε ίχ ε ά δ ε ια να επ ιβ ιβ α σ τε ί σ τη Δ ιέπ η κ α ι γ ν ώ ρ ιζ ε κ α λ ά τ ις π ο λ ιτ ικ έ ς σ υ ν έ π ε ιε ς α ν α ν ε λ ά μ β α ν ε μ ε δ ικ ή τ ο υ π ρ ω το β ο υ λ ία μια τ έ τ ο ια ε ν έ ρ γ ε ια . Σ τ ο μ ε τ α ξ ύ τ ο α π ό γ ε υ μ α τ η ς 9 η ς Ιο υ ν ίο υ τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό Υ π ο υ ρ γ είο Π ο λ έ μ ο υ , α ν κ α ι γ ν ώ ρ ιζ ε ό τ ι ο ι Γ ερ μ α ν ο ί είχ α ν κ α τα λ ά β ε ι τ η Ρ ο υ έν , θ ύ μ ισ ε σ το ν Φ ό ρ τσ ιο υ ν ό τ ι "σ τό χ ο ς τ ο υ ή τ α ν να κ ιν η θ ε ί ν ό τ ια τ ο υ Σ η κ ο υ ά ν α σ τη ν κ α τε ύ θ υ ν σ η Δ ιέπ η -Ρ ο υ έν ". Ε κ ε ίν ο ς γ ν ω ρ ίζ ο ν τα ς ό τ ι μια τ έ τ ο ια κ ίν η σ η ή τ α ν α δ ύ ν α τη , δ ι έ τ α ξ ε έ ν α τ μ ή μ α τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς τ ο υ να κ ιν η θ ε ί γ ρ ή γ ο ρ α κ α ι να κ α τ α λ ά β ε ι μια γ ρ α μ μ ή 32 χ ι λ ιό μ ε τ ρ α α ν α τ ο λ ικ ά τ η ς Χ ά β ρ η ς , εν ώ η υ π όλοιπ η Μ ε ρ α ρ χ ία α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε μ ε τ ο υ ς λ ιγ ό τ ε ρ ο τ α χ υ κ ί ν η τ ο υ ς Γ ά λλ ο υ ς. Ο μ ω ς τ ο α π ό γ ε υ μ α τ η ς 10 ης Ιο υ ν ίο υ , μ ό λ ις τ ο τ α χ υ κ ίν η τ ο τ μ ή μ α τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ε ί χ ε π ε ρ ά σ ει α π ό έ ν α σ η μ ε ίο τ η ς α κ τή ς , έ φ θ α σ α ν ε κ ε ί τ α ά ρ μ α τα τ ο υ Ρ ό μ μ ελ . Το κ ύ ρ ιο σ ώ μα τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς δ ε ν ή τ α ν πια δ υ ν α τό να επ ιβ ιβ α σ τε ί σ τη Χάβρη. Η 51η κ α ι όσ α γ α λ λ ικ ά τ μ ή μ α τ α α π έ μ ε ν α ν σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ α ν σ τη ν π ε ρ ιο χ ή τ ο υ μ ικ ρ ο ύ λ ιμ α ν ιο ύ Σ α ίν Β α λ ε ρ ύ , γ ύ ρ ω απ ό τ ο ο π ο ίο σ χ η μ ά τισ α ν μια α μ υ ν τ ικ ή π ε ρ ίμ ε τ ρ ο . Ο Φ ό ρ τσ ιο υ ν ζ ή τ η σ ε ά δ ε ια να επ ιβ ιβ ά σ ει τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ α π ό ε κ ε ίν ο τ ο λ ιμ ά ν ι α λ λ ά τ ο Υ π ο υ ρ γ είο Π ο λ έ μ ο υ σ ε α π ά ντη σ η τ ο υ έ σ τ ε ιλ ε ... έ ν α α ν τίγ ρ α φ ο δ ια τ α γ ή ς τ ο υ Β ε ϋ γ κ ά ν π ρ ο ς τ ο ν Γάλλο σ ω μ α τά ρ χ η (μ ε τ η ν οπ ο ία τ ο ύ ζ η τ ο ύ σ ε ν α σ υ μ π τυ χ θ ε ί κ ά τω α π ό τ η ν Ρ ο υ έν ) κ α ι τ ο ν π ρ ο έ τ ρ ε ψ ε ν α σ υ μ μ ο ρ φ ω θ ε ί μ ε τ ις δ ια τ α γ έ ς τ ο υ Γά λλου σ ω μ α τά ρ χ η . Το Υ π ο υ ρ γ είο Π ο λ έ μ ο υ γ ν ώ ρ ι ζ ε πω ς μ ό ν η ελ π ίδ α σ ω τη ρ ία ς τ η ς 5 1 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ή τ α ν η δ ια φ υ γ ή απ ό τ η θά λα σ σ α , ό μ ω ς τ η ς έδ ω σ ε μια δ ια τ α γ ή η οπ ο ία τ η ν ο δ η γ ο ύ σ ε σ ε β έ β α ιη κ α τ α σ τρ ο φ ή . Η τα ν ά ρ α γ ε σ κό π ιμ η ε ν έ ρ γ ε ια τω ν Β ρ ε τ α νώ ν η θ υ σ ία τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς , γ ια να δ ε ίξ ο υ ν σ το υ ς Γ ά λλ ο υ ς ό τ ι θ α τ ο υ ς υ π ο σ τή ρ ιζα ν μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς ; Π ο λ λ ο ί ισ τ ο ρ ικ ο ί τ ο θ ε ω ρ ο ύ ν α υ τ ό π ιθ α νό . Η σ υ μ μ α χ ικ ή δ ύ ν α μ η β ρ έ θ η κ ε σ ύ ν το μ α να α ν τ ι μ ε τω π ίζ ε ι π έ ν τ ε γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς κ υ κ λ ω μ έ ν η α π ό π α ν το ύ . Π α ρά τ η δ ύ σ κ ο λ η κ α τά σ τα σ η ο Φ όρτσ ιο υ ν α π έρ ρ ιψ ε π ρ ό τα σ η τω ν Γ ερ μ α ν ώ ν ν α π α ρ α δ ο θ ε ί, μ ε τ η ν ελ π ίδ α ό τ ι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α σ ώ σ ει τ η Μ ε ρ α ρ χ ία το υ . Μ ια π ρ ο σ π ά θ εια π ο υ έ γ ιν ε σ τις 11 Ιο υ ν ίο υ ε ίχ ε ω ς α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν απ οχώ ρ ησ η π ε ρ ί π ο υ 1.300 Β ρ ε τα ν ώ ν κα ι 900 Γάλλω ν, τω ν τ ε λ ε υ τ α ί ω ν χ ω ρ ίς τ η ν ά δ ε ια τω ν δ ιο ικ η τ ώ ν τ ο υ ς ... Ο Φ όρτσ ιο υ ν ή θ ε λ ε ν α σ υ ν εχ ίσ ε ι ν α μ ά χ ε τα ι α λ λ ά ο Γάλ λ ο ς π ρ ο ϊσ τά μ ε ν ό ς τ ο υ τ ο ν π ρ ό λ α β ε: τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α τ η ς 12 ης Ιο υ ν ίο υ δ ι έ τ α ξ ε τ ο ν Φ ό ρ τσ ιο υ ν να π α ρ α δ ο θ ε ί. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς α ρ ν ή θ η κ ε α λ λ ά σ τις 10.00 δ ια π ίσ τω σ ε τ ο μ ά τα ιο τ ο υ αγώ να . Π ερ ίπ ο υ 10.000 ά ν δ ρ ε ς τ η ς 5 1 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς "H ighland” ο δ η γ ή θ η κ α ν σ τ η ν α ιχ μ α λω σ ία . Ο σ χ η μ α τισ μ ό ς ε ίχ ε ά νω τω ν 1.000 ν ε κ ρ ώ ν κα ι 4.000 τ ρ α υ μ α τ ιώ ν κ α τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τω ν μ α χώ ν α π ό τ η ν α ρ χ ή τ ο υ π ο λ έ μ ο υ . Η θ υ σ ία τ ο υ , π ο υ έ γ ιν ε γ ια ν α μ η β ρ ο υ ν δ ικ α ιο λ ο γ ία οι Γά λλοι ν α υ π ο γ ρ ά ψ ο υ ν α ν α κω χ ή , ή τ α ν μ ά τα ιη : π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς μ ε τ ά η ν έ α γ α λ λ ικ ή κ υ β έ ρ ν η σ η , υπ ό τ ο ν Π ε τα ίν , ζ ή τ η σ ε ε ιρ ή ν η .

βιβλία των Εκδόσεων

«Περισκόπιο» ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

ΑΤΤΙΚΗ ΧΡΙΣΤΑ ΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α.Ε. ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 10-12, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3607876

Λ. ΛΙΒΕΡΙΟΣ & ΣΙΑ ΕΕ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 1, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3616373

ΠΑΝΝΑΚΕΝΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΧ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ 127, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-6440021

ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 8, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3627318

LEADER BOOKS Α.Ε. ΠΑΝ. ΚΥΡΙΑΚΟΥ 17, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-6450048

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 112, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3614736

ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ 31 & ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΤΗΛ.: 210-5540715

ΣΠΥΡΟΣ ΠΕΝΣΑΣ, ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ 134, ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΤΗΛ./FAX: 210-9562483, ΚΙΝ.: 694 6906871

ΜΟΝΤΕΛΟΤΕΧΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 57, ΤΗΛ.:210-3646363

ΚΟΚΚΑΛΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ 94, ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ ΤΗΛ.: 210-4952635, FAX: 210-4942142

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ‘ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ’

ΜΠΕΡΕΤΟΥΛΗΣ ΘΩΜΑΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 78 ΚΙΝ.:6932391706

ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ

G.E. HOBBIES www.gehobbies.gr ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 29, ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ, ΤΗΛ.: 210-9916178 ΚΙΝ.: 6932-339702

ΚΑΛΦΑΚΗΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 63-67, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3642889

MODELLING CENTRE ΟΜΗΡΟΥ 2, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ ΤΗΛ.: 210-9323665, FAX: 210-9323446

ΚΟΡΙΝΘΟΣ MODEL FAN

SUPER MODEL

ΠΑΛΑΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΕΡΙ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 84, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ./FAX: 210-3638510, 210-3638598

ΛΑΖΑΡΟΥ ΤΣΑΜΗ 34, Α. ΤΟΥΜΠΑ, THAVFÄX: 2310-932189

PLASTIMODELLISMO ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 59, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3613011

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 34. ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3625026, FAX: 210-3602407

ΑΘΗΝΑΪΚΕΣ ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΙΤΣΗΣ

ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ 157, ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ.: 210-4296509, FAX: 210-4100962 ΚΙΝ.: 697 2036979

ΕΡΜΟΥ 63, ΤΗΛ.: 27410-85165. FAX: 27410-85164

ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΖΙΑΓΚΑΣ ΚΥΡΟΣ ΓΡΣΑΚΚΑ 10, ΤΗΛ.: 26510-77368

ΚΑΒΑΛΑ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ ΟΜΟΝΟΙΑΣ 29, THA./FAX: 2510-835775

ΚΑΣΤΟΡΙΑ ETA DIORAMA ACCESSORIES ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΥ & ΑΞΕΣΟΥΑΡ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Β. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 86, ΚΑΣΤΟΡΙΑ, ΤΗΛ.: 2467022077, FAX.: 2467022992

ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΚΟΚΚΙΝΗ ΜΗΛΙΑ

MODEL NEST

25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1, ΧΟΛΑΡΓΟΣ ΤΗΛ.:210-6519728

ΜΑΝΟΥΣΟΓΙΑΝΝΗ 9, ΚΙΝ.: 699 7038530

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ MODEL HOUSE ΙΣΑΥΡΩΝ 8, ΤΗΛ.: 2310-250482

ΠΑΤΡΑ HOBBY SHOP ΑΡΑΤΟΥ 51, ΤΗΛ./FAX: 2610-279264

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Νο 1 σιον ΕΙΔΙΚΟ ΤΥΠΟ Διαθε'τετε βιβλιοπω λείο ή μοντελιστικό κατάστημα και επιθυμείτε να βρίσκεστε σε αυτή τη διαφήμιση; Α ν θέλετε να διαθε'τετε τα βιβλία τω ν εκδόσ εω ν « Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ » επ ικοινω νήστε μαζί μας για του ς όρο υς συνεργασίας.

Δ η μ ή τρ η ς Γ ιδ εώ ν

Γ Ρ Α Φ Ε ΙΑ : Γ. Σ Ε Φ Ε Ρ Η 8, 1 7 2 3 4 , Δ Α Φ Ν Η T A X . Δ /Ν Σ Η : Τ .Θ . 3 9 5 1 , 1 0 2 1 0 Α Θ Η Ν Α , Τ Η Λ . Κ Ε Ν Τ Ρ Ο : 2 1 0 .9 2 .7 3 .6 2 0 , F A X : 2 1 0 .9 2 .7 3 .6 2 2 · e - m a il: p e r is c o p @ o te n e t.g r

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ

■>ί « Stai

¥* 3

1945-Σ τιγ μ ιό τυ π ο στη Σχολή Μηχανικού στο Λουτράκι.

3 Δ εκεμ βρ ίο υ 1939, μ ε τη στολή του υποψηφίου εφ έδρο υ αξιω ματικού στη Σύρο.

78

Κ ατά τη δ ιά ρ κεια το υ Β' ΠΠ, αλλά και κα τά τ η δ ρ α μ α τική π ε ν τα ε τία (1945-49) που α κο λο ύ θ η σ ε, μ ερ ικ ο ί Ε λ λ η ν ες σ τρ α τιω τικο ί μπ ορούσ αν να α π οθα να τίσ ο υν μ ε φ ω το γ ρ α φ ίες τ η ν υπ ηρεσ ία το υ ς σ τις τ ά ξ ε ις τω ν Ενόπλων Δ υνά μεώ ν μας. Μ ερ ικά σ τιγ μ ιό τυ πα από τη σ τρ α τιω τική υπ ηρεσ ία ε ν ό ς Ε λληνα α ξιω μ α τικ ο ύ ε κ ε ί ν η ς τ η ς π ερ ιό δ ο υ , το υ Κ ω νσ τα ντίνου Τασιούκα, μας παραχώ ρησε από τ ο α ρ χ είο το υ ο α να γνώ σ της μα ς Σ τυ λ ια ν ό ς Σ α ρρ ής. Π α ρ α θ έ τ ο υ μ ε τ ο υ λ ικό σ τις σ ελ ίδ ες το υ «Φ ω τογραφ ικού Α ρχείου » μαζί με τ ο ν σ ύ ν το μ ο σχολιασμό (το π ο θ εσ ίες και η μ ερ ο μ η ν ίε ς ), όπως μας εσ τά λη . Οι α να γν ώ σ τες μ ε λ ε τ ώ ν τα ς το μπ ορούν να π ροχω ρήσ ουν σ τα δ ικά το υ ς σ υμ π ερ ά σ μα τα για τις σ το λ ές, τ ο ν οπ λισμό και τα ε φ όδ ια που δ ια κρ ίν ο ν τα ι και τα οποία χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κα ν από α ξιω μ α τικ ο ύ ς και ο π λ ίτες το υ ΕΣ κα τά τη δ ε κ α ε τία το υ 1940. Ε π ιμ έ λ ε ια : Γ ιά ν ν η ς Τ ερ ν ιώ τη ς

20 Ιουνίου 1948, στην τοπ οθεσία Τριεθνές Δοϊράνης. 18 Μ αρτίου 1941, στα βουνά της Αλβανίας.


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

Σ τιγμ ιό τυ π ο κατά τη μετακίνηση του 511 Τάγματος Π εζικού από τις Μ ουριές του Μ π έλες στα Λιβάδια του Κιλκίς.

20 Ιουνίου 1948. Ελληνες α ξιω ματικοί μ ε θερινή στολή στις Μ ουριές Μικροβρύσης Μ π έλες.

20 Ν οεμβρίου 1948 στον Φανό.

1948. πρόχειρη οχύρωση πάνω σε ύψωμα στα Λιβάδια του Κιλκίς.

30 Ιουνίου 1948, μ ε ημιονηγούς οπλίτες στα Σούρμενα Α ττικής (σημ. Ελληνικό

Αξιω ματικοί και οπ λίτες του ΕΣ στον Ισ θμ ό της Κορίνθου το καλοκαίρι του 1945.


ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Αλέξιος ΓΚ. Σαββίδης

ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Ε κδόσ εις "Ενάλιος" Α θήνα, 2003 Σ ε λ ίδ ες 91

80

Για π ρ ώ τη φ ο ρ ά π α ρ έ χ ε τ α ι σ τ η ν ε λ λ η ν ικ ή γ λώ σ σ α μια σ υ σ τ η μ α τ ικ ή γ ρ α μ μ α τ ο λ ο γ ικ ή ε π ισ κό π η σ η τ η ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς ι σ το ρ ιο γ ρ α φ ία ς κ α ι χ ρ ο ν ικ ο γ ρ α φ ία ς α π ό τ α τ έ λ η τ ο υ 15ου κ α ι τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 16 ου αιώ να ω ς τ α τ έ λ η τ ο υ 18 ο υ κ α ι τ ις α ρ χ έ ς τ ο υ 19 ο υ α ιώ να . Δ ίν ο ν τα ι β ιο ε ρ γ ο γ ρ α φ ικ ά σ το ιχ ε ία γ ια τ ο υ ς σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς ισ τ ο ρ ιο γ ρ ά φ ο υ ς κα ι χ ρ ο ν ικ ο γ ρ ά φ ο υ ς τ η ς π ε ρ ιό δ ο υ κα ι π α ρ α τ ίθ ε ν τ α ι α ν α λ υ τ ι κ έ ς β ιβ λ ιο γ ρ α φ ίε ς ε κ δ ό σ ε ω ν ή μ ε τ α φ ρ ά σ ε ω ν τω ν κ ε ιμ έ ν ω ν τ ο υ ς . Ε π ίσ η ς π α ρ α τ ίθ ε ν τ α ι σ χ ε τικ ά μ ε τ ο θ έ μ α β ο η θ ή μ α τα , ό π ω ς μ ο ν ο γ ρ α φ ίε ς , μ ε λ έ τ ε ς , ά ρ θ ρ α σ ε ε π ισ τ η μ ο ν ικ ά π ε ρ ιο δ ικ ά κ α ι ε γ κ υ κ λ ο π α ιδ ικ ά - λ ε ξ ικ ο γ ρ α φ ικ ά έ ρ γ α . Σ τα κ ε ί μ ε ν α τω ν ισ το ρ ιο γ ρ ά φ ω ν κ α ι τω ν χ ρ ο ν ικ ο γ ρ ά φ ω ν β α σ ίζο ν τ α ι κ υ ρ ίω ς ο ι γ ν ώ σ ε ις μ α ς γ ια τ η ν ισ το ρ ία τ η ς Ο θ ω μ α ν ικ ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς α π ό τ η ν π ε ρ ίο δ ο τ η ς β α σ ιλ ε ία ς τ ο υ Β α γ ια ζ ή τ Β', ο π ό τ ε ε γ κ α ιν ιά σ θ η κ ε η δ ε ύ τ ε ρ η μ ε γ ά λ η π ε ρ ίο δ ο ς τ η ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς ε π έ κ τ α σ η ς , η ο π ο ία έ φ θ α σ ε σ το α π ό γ ε ιό τ η ς κ α τά τ ο ν 16ο α ιώ να , επ ί τω ν σ ο υ λ τά ν ω ν Σ ε λ ίμ Α 1 κ α ι Σ ο υ λ ε ϋ μ ά ν Β'. Ε π ίσ η ς σ τα κ ε ίμ ε ν α τ ω ν σ υ γ γ ρ α φ έ ω ν τ η ς π ε ρ ιό δ ο υ α υ τ ή ς β α σ ίζ ο ν τα ι ο ι γ ν ώ


σ ε ις μ α ς κ α ι γ ια τ η ν π ε ρ ίο δ ο π ο υ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε τ η ν α υ μ α χ ία τ η ς Ν α υ π ά κ το υ , η ο π ο ία θ ε ω ρ ε ίτ α ι ω ς ε ν α ρ κ τ ή ρ ιο σ η μ ε ίο τ η ς α ρ γ ή ς α λ λ ά σ τ α δ ια κ ή ς π α ρ α κ μ ή ς τ ο υ ο θ ω μ α ν ικ ο ύ σ ο υ λ τ α ν ά τ ο υ . Το β ιβ λ ίο σ υ μ β ά λ λ ε ι σ τ η ν κ α τα ν ό η σ η τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς τ ο υ ισ το ρ ικ ο ύ α ν τιπ ά λ ο υ τ ο υ ε λ λ η ν ισ μ ο ύ κ α ι σ υ ν ισ τά τα ι σ ε ό λ ο υ ς ό σ ο ι ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α ι ν α ε ν η μ ε ρ ω θ ο ύ ν ε ιδ ικ ό τ ε ρ α γ ια γ ε γ ο ν ό τ α τ α ο π ο ία σ υ ν έ β η σαν κα ι επ η ρ έα σ α ν τη ν ε ξ έ λ ι ξ ή τ ο υ . Δ ια τ ίθ ε τ α ι α π ό τ ις ε κ δ ό σ ε ις « Ε ν ά λ ιο ς » (Ε λ. Β ε ν ιζ έ λ ο υ 4, 14343, Ν έα Χ α λ κ η δ ό ν α , τηλ. 210/2531614, fax: 210/2584854).

Michael Angold

Η Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1025 ΕΩΣ ΤΟ 1204 ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ε κδ όσ εις "Παπαδήμα" Αθήνα, 2004 Σ ε λ ίδ ες 572 Το 1025 η Β υ ζ α ν τ ιν ή Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία ή τ α ν η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δύνα μη σε ολόκληρη τη ν π ε ρ ιο χ ή τ η ς α ν α τ ο λ ικ ή ς Μ ε σ ο γ ε ί ο υ κ α ι τ η ς Μ έ σ η ς Α ν α τ ο λ ή ς κα ι η π ρ ω τε ύ ο υ σ ά τ η ς , η Κ ω ν σ τα ν τιν ο ύ π ο λ η , κ α τ ε ίχ ε τ η θ έ σ η τ η ς π ιο λ α μ π ρ ή ς π ό λ η ς σ το ν κό σ μ ο , μ έ χ ρ ι τ η ν π τώ σ η τ η ς τ ο 1204 σ τα χ έ ρ ια τω ν ιπ π οτώ ν τ η ς Δ ' Σ τ α υ ρ ο φ ο ρ ία ς . Π α ρ ό λ ο π ο υ η β υ ζ α ν τ ιν ή κ υ ρ ια ρ χ ία α-

π ο κ α τ α σ τ ά θ η κ ε σ τη ν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α μ ισ ό α ιώ να α ρ γ ό τε ρ α , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α η α ν α σ υ σ τα θ ε ίσ α α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία να ε π ιζή σ ε ι γ ια 200 α κ ό μ α χ ρ ό ν ια π ερ ίπ ο υ , ή τ α ν π ρ ο φ α ν έ ς ό τ ι η ο ικ ο υ μ ε ν ι κή π ο λ ιτικ ή η γ ε μ ο ν ία τ ο υ Β υ ζ α ν τ ίο υ ε ίχ ε πια χ α θ ε ί. Το κ έ ν τ ρ ο β ά ρ ο υ ς τ η ς Χ ρ ισ τια ν ο σ ύ ν η ς μ ε τ α κ ιν ή θ η κ ε τ ε λ ε σ ίδ ικ α π ρ ο ς τ η Δ ύσ η. Σ υ ν επ ώ ς η κ ρ ί σ ιμ η π ε ρ ίο δ ο ς π ο υ ο δ ή γ η σ ε σ τη δ ια μ ά χ η κ α ι κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε μ ε τα γ εγο νό τα τη ς Δ' Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία ς , λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ ε ω ς κ α τα λ ύ τ η ς ό χ ι μ ό ν ο γ ια τ ο Β υ ζ ά ν τιο , α λ λ ά κ α ι γ ια ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν μ ε σ α ιω ν ικ ό κό σ μ ο . Η ισ το ρία π ο υ α φ η γ ε ίτ α ι ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς δ ε ν ε ίν α ι ε κ ε ίν η μ ια ς σ υ ν ε χ ο ύ ς π α ρ α κ μ ή ς . Α ν τ ίθ ε τ α είν α ι μια μ ε λ έ τ η τω ν α λ λ α γ ώ ν π ο υ σ υ ν τ ε λ έ σ τ η κ α ν σ τ ο υ ς τ ο μ ε ίς τ η ς κ ρ α τ ικ ή ς δ ιο ίκ η σ η ς κ α ι τ η ς κ ο ιν ω ν ία ς , μ ε σ υ ν α κ ό λ ο υ θ ε ς σ ο β α ρ έ ς α δ υ ν α μ ίε ς α λ λ ά κα ι μεγά λα ο φ έλη . Η δομή το υ κ ρ ά τ ο υ ς , ό λ ο κ α ι π ιο χ α λ α ρ ή , ε π έτρ επ ε σ το υ ς α υ το κ ρ ά το ρ ες να α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ο υ ν τ ις ε ξ ω τ ε ρ ι κ έ ς α π ε ιλ έ ς , ο ι ο π ο ίε ς ω σ τό σ ο π ε ρ ιπ λ έ χ θ η κ α ν μ ε τ η ν ε μ φ ά ν ι ση τ ω ν Σ τα υ ρ ο φ ο ρ ιώ ν . Ο ι Β υ ζ α ν τ ιν ο ί α ν τέ δ ρ α σ α ν σ ε α υ τ έ ς τ ις α π ε ιλ έ ς π ρ ο σ π α θ ώ ν τα ς να φ έρ ο υ ν το υ ς εχ θ ρ ο ύ ς το υ ς π ιο κ ο ν τ ά σ τη σ φ α ίρ α ε π ιρ ρ ο ή ς τ η ς α υ τ ο κ ρ α το ρ ία ς . Β ρ α χυ π ρ ό θ εσ μ α κ α τά φ ερ α ν να το π ε τύ χ ο υ ν , έ τ σ ι ώ σ τε σ τα μ έσ α τ ο υ 12 ου α ιώ να η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρία κ α ι η π ρ ω τε ύ ο υ σ ά τ η ς να β ρ ίσ κ ο ν τα ι σ το α π ό γ ειο τ η ς ι σ χύος και το υ π λ ο ύ το υ το υ ς . Μ α κ ρ ο π ρ ό θ ε σ μ α ό μ ω ς η δ ιε ίσ δ υ σ η ξ έ ν ω ν σ το ιχ ε ίω ν σ τη ν ί δ ια τ η δ ο μ ή τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ο λ έ θ ρ ια κ α ι κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε τ ο 1204. Το β ιβ λ ίο είν α ι κ α τα ρ χ ά ς μια π ο λ ιτικ ή ισ το ρ ία , ό μ ω ς ο ι δ ια σ υ ν δ έ σ ε ις μ ε τ α ξ ύ π ο λ ιτικ ώ ν κ α ι π ο λ ιτισ μ ικ ώ ν ε ξ ε λ ίξ ε ω ν υ π ο γ ρ α μ μ ίζ ο ν τα ι σ υ σ τη μ α τικ ά . Α π ό τ η ν ε λ λ η ν ικ ή β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία α π ο ύ σ ια ζε μια λ ε π τ ο μ ε ρ ή ς κ α ι τ ε κ μ η ρ ιω μ έ ν η μ ε λ έ τ η τ ο υ θ έ μ α τ ο ς . Το έ ρ γ ο δ ια τ ίθ ε τ α ι α π ό τ ις ε κ δ ό σ ε ις "Π α π α δ ή μ α " (Ιπ π ο κ ρ ά το υ ς 8, Α θ ή ν α , 106 79, τ η λ . 210/3627318, 210/3642692, fa x: 210/3610271).

Stewart Ross

01 ΗΓΕΤΕΣ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ε κδ όσ εις «Σα66άλας» Α θήνα , 2004 Σ ε λ ίδ ε ς 64 Οι β ιο γρα φ ίες τω ν δ έκα ση μα ντικ ό τερ ω ν πολιτικώ ν και σ τρα τιω τικώ ν η γετώ ν το υ Β' ΠΠ απ οτελούν το α ν τικείμ ενο α υ τή ς τη ς κα-

()ιηγετες 11 Ι Ο Ι ’

Β I ΙαγκοομίοΓ 11<)λκμ< >υ

λα ίσ θ η τη ς έκδοσ η ς, η οποία είναι μ έρ ο ς μιας σ ειράς που πραγμα τ ε ύ ε τ α ι θ έ μ α τα από το ν Β' ΠΠ. Κά θ ε βιογραφία (Τσώρτσιλ, Αϊζενχάου ερ, Χ ίτλερ, Μ ο ντγ κό μ ερ υ , Μ ου σολίνι, Ρόμμελ, Ρ ούζβελτ, Στάλιν, Τότζο, Ζ ούκοφ ) κα τα λα μ βά νει έξι σ ελ ίδ ες και πλαισιώ νεται από πλούσιο φ ω τογραφ ικό υλικό και αφ ίσ ες επ οχής. Π ρ ό κειτα ι για έναν συνοπτικό, χρήσ ιμο οδηγό, κα τά λ λ ηλο για αναγνώ σ τες οι οποίοι αρ χίζουν τώ ρα τη διαδρομή το υ ς στα μονοπάτια τ η ς Ιστορίας. Πολύ ε ν δ ια φ έρ ο ντα είναι τα συμπεράσμα τα που π α ρ α τίθ εντα ι στο τέλ ο ς κ ά θ ε βιογραφίας, τα οποία β ο η θ ο ύ ν το ν αναγνώ στη να σ χηματί σει πιο ολοκλη ρ ω μένη άποψη για τ ο σ υγκεκρ ιμένο πρόσωπο. Σ το τέ λ ο ς το υ βιβλίου υπάρχει αναλυ τικ ό χρο νο λό γιο γεγο νό τω ν από τη ν ιαπωνική εισβολή σ την Κίνα, το ν Ιούλιο το υ 1937, μέχρ ι τη λήξη το υ π ολέμου το 1945 και τη ν ένα ρ ξη τη ς μεγά λης δίκης τη ς Ν υ ρ εμ βέρ γη ς. Η κ εν τρ ικ ή διάθεσ η γ ίν ε ται από τις εκδ ό σ εις «Σαββάλα» (Ζωοδόχου Π ηγής 18,106 81, Α θ ή να, τηλ. 210/3301251, fax: 210/3306918, http://www.savalas.gr). Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος

“

"«ΕΛΕΥΘΕΡΗΣΚΕΨΙΣ»

Τ ρ ύ φ ω ν ο ς Ε. Ε υ α γ γ ε λ ίδ η

Α ρ χ η γ ε ίο ν Σ τ ρ α τ ο ύ - Δ ιε ύ θ υ ν σ ις Ισ τ ο ρ ία ς Σ τ ρ α τ ο ύ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1828-1831)

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΑΥΤΗΝ ΓΕΓΟΝΟΤΑ (Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945) Σ ε λ ίδ ε ς 500, 30 ευ ρ ώ

Σ ε λ ίδ ε ς 52 8, 2 3 ευ ρ ώ Ε π α νέκδοσ ις τ η ς εκ δ ό σ εω ς το υ 1894. Από τη ν ημ έρ α τη ς α φ ίξεω ς το υ Κ υ β ερ ν ή τη στο Ναύπ λιο μέχρ ι τη ν δ ο λο φ ο νία το υ . Δ ε κ ά δ ε ς ΤίΥΦΟΜΟΖ (· tYAMFAIAH . μ ικρ ο λ επ το μ έ ρ ε ιε ς , όλη η προσπά θ ε ια για τη ν δη μιο υρ γία ε ν ό ς σ ύγχρ ο ν ου κρ ά το υ ς. Ε ξω τερ ικο ί και εσ ω τερ ικο ί εχ θ ρ ο ί. Κ υ β ε ρ ν η τικ έ ς π ρ ά ξεις. Π ειρ α τεία . Α σ τυνομ ικά . Σ τρ α τιω τική οργάνω σ ις. Σχο λή Ευελπίδω ν. Ε θ ν ο σ υ νέλευ σ ις. Σ φ ο δ ρ ή α ντιπ ο λίτευ σ ις. Ανταρσ ία σ την Μ ά νη. Η δ ο λο φ ο ν ία . Ο φ ό ν ο ς το υ δ ο λο φ ό ν ο υ . Τα μ ετά .

Π α γκό α μ «

ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ

Μ ιχ α ή λ Σ ω φ ρ ο ν ιά δ η ς

Wallace Breem

ΑΕΤΟΣ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ Σ ε λ ίδ ε ς 352 1 8 ,8 0 ε υ ρ ώ Α π όλυτα π ιοτό στα ισ τορικά γ εγ ο ν ό τα το βιβλίο ξα ν α ζω ν τα ν εύ ει το ν λ η σ μ ο ν η μ έν ο κόσμο τ η ς Υ σ τερης Α ρ χ α ιό τη τα ς, τ ό τ ε που ο Ε θ ν ικ ό ς σ τρ α τη γ ό ς Μ ά ξιμ ο ς γ ίν ε τα ι ά λλο ς Λ εω νίδ α ς.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑ ΣΤΟΝ ΚΕΜΑΛΙΣΜΟ Α ρθρα από τον ελληνικό Τύπο της Κωνσταντινούπολης,

*

I

ΚΑΙ

ΤΑ Μ ΕΤΑ ΤΑΥΤΗΝ ΓΕΓΟ Ν Ο ΤΑ

Σ ε λ ίδ ε ς 2 0 0 ,1 7 ε υ ρ ώ

(ΙΟΥΛΙΟΣ 1944 - ΔΕΚΕΜ ΒΡΙΟ Σ 1945)

Ο Κ ω νσ τα ντινο υ π ο λίτη ς Σ ω φ ρ ο νιά δης, σ υ γ γρ α φ έα ς ειδικώ ν π ρ α γμ α τειώ ν, μα ς δίνει μια σπάνια εικό ν α τη ς ζω ής τω ν Ε λλήνω ν τ η ς Ο θω μ α νικής Α υ το κ ρ α το ρ ία ς. Από τη ν α π όλυτη μο να ρχία το υ Α β δ ο ύ λ Χ α μ ίτ έω ς τη ν μ ε τα α υ το κ ρ α το ρ ικ ή κεμ α λ ική «δ ημ ο κρ α τία » . Τα κακώ ς κ είμ εν α . 200 σ ελ ίδ ες, δ ε μ έ ν ο .

ΕΠΙΤΟΜΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΝΑΥΤΙΚΗ-ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ Ε θ ν ικ ή ς Α μ υ ν α ς

εγ*

Η Α Π ΕΛ ΕΥ Θ ΕΡ Ω Σ ΙΣ ΤΗ Σ ΕΛΛΑΔΟΣ

1905-1921

Υ π ό τ η ν α ιγ ίδ α τ ο υ Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ

Μ

ΣΤΡΑΤΟΓ

ΔΙΕΤΘΤΝΣΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΓ

Σ ε λ ίδ ε ς 1914, 78 ευ ρ ώ Ε κδοσ ις Ιο υ λ ίο υ 2005. Ο ,τι α φ ορ ά τα ελ λ η ν ικ ά και π αγκόσ μια Σ τρ α τιω τικά , Ν α υτικά και Α ερ ο π ο ρ ικά θ έ μ α τα από τη ν α ρ χ α ιό τη τα μ έχρ ι σ ήμ ερα . Ο πλικά σ υσ τήμ α τα όλω ν τω ν εποχών. Δ ιπ λω μα τική Ισ τορία. Οι μ ε γ α λ ύ τε ρ ε ς π ρ ο σ ω π ικό τη τες όλω ν τω ν εποχώ ν. Τ α κ τικές, μ ά χες και σ τρ α τη γ ικ έ ς . Δ ια κρ ίσ εις. Χ ώ ρ ες το υ κόσ μου, γεω γρ α φ ική και σ τρ α τιω τική ισχύς. 2000 σ ελ ίδ ε ς ό λ ε ς εν δ ια φ έρ ο υ σ ες , ω ραίο δέσ ιμο.

Ε Κ Λ Ο Σ ΙΣ Μ Ε Γ Θ Γ Ν Σ Ε Ο Σ ΙΣ Τ Ο ΡΙΑ Σ ΣΤΡΑΤΟΓ ΑΘΗΝΑ! 1 9 7 3

Το βιβ λίο Φ α ντο μ ά ς. Τα πριν και τα α μέσ ω ς μ ετά τη ν Α π ελ ευ θ έρ ω σ η τ η ς Ε λλά δ ος το 1944. Οι Γερμανοί απ οχω ρούν. Τα γ εγ ο ν ό τα που α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν σ τον Π ύργο και σ τη ν Κ αλαμά τα . Οι σ φ α γές σ τον Μ ελιγα λά , σ το υ ς Γαργαλιάνους και σ την Π ύλο. Τα γ εγ ο ν ό τα σ τον Α χλα δό κα μ π ο, Τρίπολη και Π άτρα. Το Τάγμα Α σ φ α λεία ς Αγρίνιου και η δράσ ις τω ν ΕΟΕΑ κατά τω ν Γερμανών. Εκκένω σ ις το υ Π ειραιώ ς. Β ρ ε ττα ν ο ί Α λ εξιπ τω τισ τές στα Μ έγα ρ α . Φ θάνει ο Ιε ρ ό ς Λ όχος. Α π ελευ θ έρ ω σ ις τη ς Β ο ρ είο υ Ε λλά δ ος και τα γ εγ ο ν ό τα που α κο λο υ θ ο ύ ν. Τα πριν το υ Δ εκ ε μ β ρ ια ν ο ύ Κ ιν ή μ α το ς. Το κίνημ α ξεσπά. Η επ ίθ εσ ις κατά το υ Σ υ ν τά γ μ α το ς Μ α κρ υγιά ννη . Οι λ ο ιπ ές επ ιθ έσ εις. Ε π ιθ ετικ ές ε ν έ ρ γ ε ιε ς σ τον Πειραιά. Οι ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν δ υ ν ά μ εις. Π ερ ιγρ α φ ή όλω ν τω ν μαχών σ το Λ εκ α νο π έδ ιο . Οι π ο λ ιτικ ές ε ξ ε λ ίξ ε ις . Ο ΕΛΑΣ εκ κ εν ώ ν ε ι τ η ν π ρ ω τεύ ουσ α και τ ο ν Π ειραιά. Κ α τα δ ίω ξίς το υ , σ υ ν θ η κο λ ό γ η σ ις, Β άρκιζα. Η κα το π ινή ε ξέ λ ιξις . Ε θ ν ο φ υ λα κ ή και οργάνω σ ις τα κ τικ ο ύ Σ τρ α το ύ . Μ ε 70 π α ρ α ρ τή μα τα (επ ίσ ημα έγγρ α φ α και δ ια τα γ έ ς - π ίνα κες), 20 δ ια φ ω τισ τικο ί α να διπ λο ύμ ενοι έγχρ ω μοι χ ά ρ τες .

Τα βιβλία δ ια τίθ ε ν τα ι από τ ο β ιβ λ ιο π ω λ είο « Ε λ ε ύ θ ε ρ η Σ κ έψ ις» (Ιπ π ο κ ρ ά το υ ς 112, Α θ ή ν α , 114 72, τη λ . 210/3630697, 21 0/3 61 473 6). Σ τέλ ν ο ν τα ι και μ ε α ν τικ α τα β ο λ ή σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν Ε λλά δ α . Οι ε ν δ ια φ ε ρ ό μ ε ν ο ι μ π ο ρ ο ύ ν να επ ισ κ έπ το ν τα ι κ α θ η μ ε ρ ιν ά και τ ο π ε ρ ίπ τερ ο τ ο υ β ιβ λ ιο π ω λ είο υ σ τη μ ό ν ιμ η έ κ θ ε σ η β ιβ λ ίο υ σ το ν Ρ έν τη , έ ξω από τ ο A llo u Fan P ark. Ε κ τό ς από τ η ν π λούσ ια σ υ λ λο γή ισ το ρ ικώ ν και σ τρ α τιω τικ ώ ν β ιβλίω ν, θα β ρ ο υ ν και όλα τα βιβλία τω ν εκ δ ό σ ε ω ν « Π ερισ κόπ ιο» . Ε κ θ εσ ια κ ο ί χώ ρ οι σ το υ ς ο π ο ίο υ ς μ π ο ρ ε ίτ ε να β ρ ε ίτ ε τα βιβλία είνα ι: α) Ε κθ εσ η Κ α λ α μ ά τα ς: 22 Ιο υ λ ίο υ - 21 Α υ γ ο ύ σ το υ , β) Ε κ θ εσ η Ν α υ π λίο υ : 29 Ιο υ λ ίο υ - 1 7 Α υ γ ο ύ σ το υ .

SI 108.pdf

Recommend Documents