PROGRAMACIÓN
DEPARTAMENTO
CIENCIAS DA NATUREZA
ESO
CURSO 2009 – 10
INDICE 1.- INTRODUCCIÓN 2.- A CONTRIBUCIÓN AS COMPETENCIAS BÁSICAS 3.- OBXECTIVOS: 3.1.- OBXECTIVOS XERÁIS DA ÁREA 3.2.- OBXECTIVOS POR CURSO E MATERIA
4.- CONTIDOS,SECUENCIA E TEMPORIZACIÓN POR MATERIAS E CURSOS 4.1.-CIENCIAS DA NATUREZA 1º CURSO 4.2.-CIENCIAS DA NATUREZA 2º CURSO 4.3.-BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 3º CURSO 4.4.-BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 4º CURSO 4.5.-FÍSICA E QUÍMICA 3º CURSO 4.6.-FÍSICA E QUÍMICA 4º CURSO
5.- CRITERIOS DA AVALIACIÓNRELACIONADOS COAS COMPETENCIAS BÁSICAS 6.- METODOLOXÍA DIDÁCTICA 6.1.- DISTRIBUCIÓNS DE GRUPOS 6.2.- CRITERIOS METODOLÓXICOS 6.3.- PRINCIPIOS ORIENTATIVOS
7.- MATERIAL E RECURSOS DIDACTICOS 8.- AVALIACIÓN 8.1.- INSTRUMENTOS 8.2.- PROCEDEMENTOS E MÍNIMOS ESIXIBLES
9.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN 10.-ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 11.-PROGRAMA DE REFORZO EN MATERIAS PENDIENTES 12.-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS 13.- ACCIÓNS CO PROXECTO LECTOR 14.- ACCIÓNS CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICS 15.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN
O Departamento de Ciencias da Natureza do Colexio Montesol de Vigo durante o curso 2009-20010 está constituído por Ana Pousa Álvarez, Sonia Pereira Vidal e Cristina Díaz Prego.
1.- INTRODUCCIÓN A Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, aprobada polo Ministerio de Educación, Cultura e Deporte (MECD), que establece as ensinanzas mínimas correspodentes á Educación Secundaria Obrigatoria, foi desenvolvida no marco das competencias atribuídas á Comunidade Autónoma de Galicia polo Decreto 133/2007, de 5 de xullo,no que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria nesta comunidade autónoma. Na normativa actual, o éxito do proceso de ensino-aprendizaxe depende en gran medida de que se clarifiquen previamente os obxectivos e de que se consense de forma armonizada e sistemática o plan de acción educativa para a etapa nos seus diversos aspectos: que debe aprender o alumno ou alumna (contidos), en que orde (secuencia), para que (capacidades finais dos alumnos), como (metodoloxía) e con que medios (libros, cadernos, outros materiais). Todos estes elementos, xunto coa presentación da atención á diversidade do alumnado, o tratamento dos temas transversais, a explicitación dos criterios de avaliación e as actividades complementarias e extraescolares neste ámbito configuran o currículo adaptado as características dos alumnos e o contexto no que se desenvolve o proceso educativo. As Ciencias da Natureza é unha disciplina que comprende varios ámbitos especializados do coñecemento científico coma a bioloxía, a xeoloxía, a física, a química, a ecoloxía, a astronomía, etc, pero todos eles levan consigo o estudo do medio, dos fenómenos que ocorren nel, das súas interaccións e dos cambios. As Ciencias da Natureza resumen o coñecemento sobre o mundo natural e exprésano a través dun conxunto de principios, teorias e leis integrados dentro de modelos explicativos e preditivos; caracterízanse polos procedementos empregados para xeralos, organizalos e valoralos. Estes procedementos capacitan as persoas para valoraren e incorporaren en forma de coñecemento válido o resultado da experiencia e a información sobre a natureza ao longo da vida. A Ciencia, por tanto, considérase o resultado dun proceso de elaboración susceptible de experimentar revisións e modificacións. A finalidade do ensino desta área nos dous primeiros cursos da Educación Secundaria Obligatoria é a integración de todas as materias nunha visión máis global de área, coa finalidade de manter unha aproximación de conxunto aos fenómenos naturais; a diferencia dos dous últimos cursos na que se desglosa en bioloxía e xeoloxía e física e química xa que a madurez cognitiva do alumnado e maior. En xeral, a finalidade do ensino céntrase no desenvolvemento de habilidades e estratexias para recoller informacións de diferentes
fontes, analizalas e valoralas, formarse opinións fundamentadas, formular hipótesis, contrastalas mediante a observación e experimentacións e elaborar conclusións e informes. Trátase de familiarizar o alumnado coa natureza e as ideas básicas da ciencia co obxectivo de que poida comprender as problemáticas de orixe científica que o afecten como persoa e cidadán, e así poder xerar actitudes responsables que lle permitan participar na toma de decisións cando se procura a súa solución. Como conclusión dicir que as Ciencias da Natureza forman parte da cultura, non só como ferramenta de desenvolvemento dela, senón tamén con entidade propia.
2.- A CONTRIBUCIÓN DAS COMPETENCIAS BÁSICAS En liña co concepto de currículo disposto no artigo 6 da LOE, destacan o valor das competencias básicas. A Lei, no seu artigo 26.1 (principios pedagóxicos da ESO) determina que nesta etapa prestarase especial atención á adquisición e desenvolvemento de competencias básicas. Estas serán referente dos procesos de ensino-aprendizaxe e de avaliación (promoción, titulación e avaliación de diagnóstico ao finalizar segundo). Todo iso implica que as ensinanzas que se establecen no currículo oficial e a súa concreción nos centros han de garantir o desenvolvemento das competencias básicas polos alumnos. Os novos currículos da ESO identificaron oito competencias básicas para o conxunto da escolaridade obrigatoria. Son as seguintes: C1.-Comunicación lingüística. C2.-Matemática. C3.-Coñecemento e a interacción co mundo físico. C4.-Tratamento da información e competencia dixital. C5.-Social e cidadá. C6.-Cultural e artística. C7.-Aprender a aprender. C8.-Autonomía e iniciativa persoal. A inclusión das competencias básicas no currículo ten varias finalidades: -.En primeiro lugar, integrar as diferentes aprendizaxes, tanto os formais, incorporados ás diferentes materias,como os informais e non formais. -.En segundo lugar, permitir a todos os estudantes integrar as súas aprendizaxes, polos en relación con distintos tipos de contidos e utilizalos de xeito efectivo cando lles resulten necesarios en diferentes situacións e contextos. -.E, para rematar, orientar o ensino, ao permitir identificar os contidos e os criterios de avaliación que teñen carácter imprescindible e, en xeral, inspirar as distintas decisións relativas ao proceso de ensino e de aprendizaxe.
En canto a contribución das Ciencias da Natureza ás competencias básicas dicir que contribúen dende a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. Ao seren as competencias un elemento organizador van ter influencia non só nos contidos e na avaliación senón tamén na metodoloxía. A planificación das actividades complementarias e extraescolares pode reforzar o desenvolvemento do conxunto das competencias básicas. — A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza ten unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. · Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. · As Ciencias da natureza buscan o desenvolvemento da capacidade de observar o mundo físico, natural ou producido polos homes, obter información desa observación e actuar de acordo con ela. · Esta competencia tamén require as aprendizaxes relativas ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico para o tratamento de situacións de interese e co seu carácter tentativo e creativo. Dende a discusión achega do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo das mesmas, que axude a comprender e a acoutar as situacións expostas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, no seu caso, deseños experimentais, ata análises dos resultados. · Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén o son as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio natural. Neste sentido, é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento dos grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a procura de solucións para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións ao redor dos problemas locais e globais expostos. — As Ciencias da natureza contribúen a alcanzar a competencia matemática porque axudan a... · Cuantificar os fenómenos naturais, para analizar causas e consecuencias e para expresar datos e ideas sobre a natureza proporcionando contextos numerosos e variados para pór en xogo os contidos asociados a esta competencia e, con iso, dá sentido a esas aprendizaxes. · Utilizar adecuadamente as ferramentas matemáticas e insistir na súa utilidade, na
oportunidade do seu uso. · Resolver problemas de formulación e solución máis ou menos abertas, característicos do traballo científico que esixen pór en xogo estratexias asociadas a esta competencia. — As Ciencias da natureza contribúen a alcanzar a competencia tratamento da información e competencia dixital porque axudan a... · Buscar, recoller, seleccionar, procesar e presentar a información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica. · Mellorar as destrezas asociadas á utilización de recursos frecuentes nestas materias como son os esquemas, mapas conceptuais, etc., así como a produción e presentación de memorias, textos, etc. · Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc. · Mostrar unha visión actualizada da actividade científica. — As Ciencias da natureza contribúen a alcanzar a competencia social e cidadá porque axudan a... · Preparar os futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científico. · A alfabetización científica que permite a concepción e tratamento de problemas de interese, a consideración das implicacións e perspectivas abertas polas investigacións realizadas e a toma fundamentada de decisións colectivas nun ámbito de crecente importancia no debate social. · Entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. · Valorar que, aínda que a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor da mesma contribuíu á liberdade da mente humana e á extensión dos dereitos humanos. · A alfabetización científica que constitúe unha dimensión fundamental da cultura cidadá, garantía, á súa vez, de aplicación do principio de precaución, que se apoia nunha crecente sensibilidade social fronte ás implicacións do desenvolvemento tecno-científico que poidan comportar riscos para as persoas ou o medio natural. — As Ciencias da natureza contribúen a alcanzar a competencia lingüística porque axudan a... · Configurar e transmitir as ideas e informacións sobre a natureza. · Adquirir a terminoloxía específica sobre os seres vivos, os obxectos e os fenómenos naturais que fai posible comunicar adecuadamente unha parte moi relevante das experiencia humana e comprender suficientemente o que outros expresan sobre ela. — As Ciencias da natureza contribúen ao desenvolvemento da competencia para aprender a aprender porque axudan a...
· Construír e transmitir o coñecemento científico. · Incorporar e integrar as informacións, que sobre a ciencia téñense, provenientes nunhas ocasións da propia experiencia e noutras de medios escritos ou audiovisuais na estrutura do coñecemento de cada persoa. · Analizar as causas e consecuencias habituais nas ciencias da natureza, así como as destrezas ligadas ao desenvolvemento do carácter tentativo e creativo do traballo científico, a integración de coñecementos e procura de coherencia global, e a autointerregulación dos procesos mentais. — As Ciencias da natureza contribúen ao desenvolvemento da autonomía e iniciativa persoal porque axudan a... · Procurar a formación dun espírito crítico (ser quen de cuestionar dogmas, desafiar prexuízos, valorar a ciencia...). · Enfrontarse a problemas abertos. · Participar na construción tentativa de solucións. · Analizar situacións valorando os factores que incidiron nelas e as consecuencias que poden ter. · Desenvolver o pensamento hipotético.
3.-OBXECTIVOS 3.1.- OBXECTIVOS XERÁIS DA ÁREA. • Comprender e utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así coma para analizar e valorar as repercusións do desenvolvemento científico e das aplicacións tecnolóxicas. • Aplicar na resolución de problemas e en sinxelas investigacións,estratexias coherentes cos procedementos das ciencias, tales coma a discusión do interese dos problemas propostos, a formulación de hipoteses, a elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, a analise de resultados, a consideración de aplicacións e repercesións do estudo realizado e a busca de coherencia global. • Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando diferentes linguaxes como oral, escrita, gráfica, icónica, multimedia, etc.. con propiedade, así como comunicar a outros argumentacións e explicacións empregando os coñecementos científicos. • Buscar e seleccionar información sobre temas científicos utilizando diferentes fontes e medios e empregala , valorando o seu contido, para fundamentar e orientar os traballos sobre temas científicos e o ambiente, así como para contrastar as opinións persoais. • Desenvolver hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria en ámbitos como alimentación, hixiene e sexualidade, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados co consumo, coas drogodependencias e coa transmisión de enfermidades.
• Comprender a importancia de utilizar os coñecementos provenientes das ciencias da natureza para satisfacer as necesidades humanas e participar na necesaria toma de decisións verbo de problemas locais e globais aos cales nos enfrontamos. • Adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento científico para analizar, individualmente ou en grupo, cuestións relacionadas coa ciencia, a tecnoloxía e a sociedade. Coñecer e valorar os problemas aos cales se enfronta hoxe a humanidade en relación á sobreexplotación dos recursos, ás diferenzas entre paises desenvolvidos e non, e a necesidade de busca e aplicación de medidas, para avanzar cara ao longo dun futuro sustentable. • Valorar o carácter tentativo e creativo das ciencias da natureza así coma as súas contribucións ao pensamento humano ao longo da historia, apreciando os grandes debates superadores de dogmatismos e as revolucións científicas que marcaron a evolución cultural da humanidade e as súas condicións de vida. •
Ser quen de buscar e de utilizar o coñecemento científico propio, planificando de forma autónoma a acción e posta en práctica das actividades de aprendizaxe, e de utilizar uns criterios de avaliación para autocorrexirse no caso en que sexa necesario.
3. 2 - OBXECTIVOS POR CURSO - CIENCIAS DA NATUREZA 1º ESO •
Coñecer o Universo e os seus principais compoñentes familiarizandose co Sistema Solar, as súas características e os seus movementos e aprendendo a manexar as enormes distancias do Universo o cal nos permitirá realizar cálculos sinxelos con elas.Comprender as teorías científicas do coñecemento astronómico e a súa evolución histórica.
•
Coñecer as características que diferencian o noso planeta dos outros planetas rochosos,
as capas que o compoñen, a súa composición e a súa importancia.
Relacionar o movemento orbital da Terra, a inclinación do seu eixe de rotación e a sucesión das estacións e estudar os procesos que ocorren debido aos movementos da Lúa. •
Recoller, organizar e clasificar información obtida en textos científicos,saber obter datos correctamente nun experimento vendo as súas posibles variables e e a forma de controlalas e saber analizar os resultados dun modelo experimental sacando as conclusións oportunas do mesmo.
•
Aprender as características dos cinco reinos dos seres vivos así como as que o que definen e as principais substancias químicas que
os compoñen. Coñecer a
estrutura e funcións das células, os seus tipos e diferencias entre eles, e diferenciar
os organismos unicelulares dos pluricelulares, así como os niveis de organización destes últimos. •
Desenvolver a capacidade de organización participando de forma responsable na planificación e realización de actividades relacionadas co manexo de instrumentos propios do laboratorio de Ciencias como a lupa binocular e o microscopio óptico.
•
Coñecer as características comúns a todos os animais.Aprender a diferenciar os vertebrados dos invertebrados recoñecendo as características principais de cada grupo, as súas funcións vitais relacionandoas coas adaptacións ao medio en que viven e saber adquirir criterios para clasificalos.
•
Coñecer as características propias do reino das Plantas, recoñecendo os distintos órganos e función, así coma ter coñecemento da súa nutrición,reproducción e clasificación. Aprender os pasos para saber realizar unha clasificación. Estudar as características propias do reino dos Fungos e os principais grupos deste reino.
•
Identificar as características principais dos organismos que forman o reino Protistas, coñecer a súa estrutura, así como a forma en que realizan as súas funcións vitais e vendo as diferencias cos virus.Analizar as causas polas que determinados microorganismos poden ser beneficiosos ou prexudiciais para a biosfera e para as persoas,as enfermidades que ocasionan e a forma de tratalas ou previlas.
•
Coñecer a composición, a estrutura e a orixe da atmosfera investigando como inflúen os seres vivos na composición do aire e entender como inflúe a actividade humana e que medidas tomar para evitar a contaminación da atmosfera.
•
Coñecer a distribución da auga , as súas propiedades, as características tanto da auga dos océanos coma das augas continentais e a importancia que ten en moitos procesos. Encontrar información sobre os procesos de depuración e potabilización e aprender os usos e medidas a tomar para evitar a súa contaminación.
•
Aprender o que son os minerais,os seus compoñentes,as súas características, as principais propiedades así coma a súa clasificación e identificación. Recoñecer os procesos que poden dar orixe aos minerais e ter coñecemento dos modos en que se extraen e dos seus usos.
•
Identificar e recoñecer as principais rochas, ter coñecemento da súa formación, os procesos que forman o seu ciclo e os seus principais usos. Comprender a relación que hai entre os minerais e as rochas.
•
Coñecer as propiedades xerais da materia, diferenciar as magnitudes fundamentais das derivadas, as súas unidades máis usuais
comprendendo a necesidade de
definir un Sistema Internacional de unidades e aprender a realizar medidas, expresalas correctamente e manexando con soltura os cambios de unidades. •
.
Identificar as diversas formas en que se pode presentar a materia diferenciando os estados e os cambios e as condicións en que unha substancia pode cambiar de estado.Recoñecer
os diversos materiais que se atopan no medio natural, tanto
mesturas como substancias puras, apreciando a importancia do uso adecuado deles
e participando na súa conservación, e ter coñecemento das diferencias entre elas e dos métodos de separación. •
Aprender a recoñecer os átomos, saber diferenciar un elemento e un composto, coñecer as propiedades dos elementos máis abundantes na natureza e a súa aplicación. Familiarizarse cos seus símbolos identificándoos na táboa periódica e comprender o significado das fórmulas das substancias.
•
Aprender os pasos para saber representar en táboas de datos resultados estatísticos de diversos estudios e a posterior elaboración dun informe científico.
2º ESO • Identificar as características dos seres vivos.Comprender a teoría celular e a estrutura
dos diferentes tipos de células.Diferenciar os dous tipos de nutrición celular entendendo os procesos(fotosíntese,respiración celular) mediante os que unha célula obtén materia e enerxía.Identificar as formas de reproducción celular. • Coñecer os aparellos que interveñen na nutrición animal e as funcións que realizan.
Aprender os principais mecanismos que teñen lugar nos procesos dixestivos de plantas e animais.Identificar os elementos que forman o aparello circulatorio e exemplarizar algúns modelos nos animais.Entender como se realizan a respiración e a excreción nos animais e plantas. • Comprender en que consiste e como se producen distintos comportamentos nos
animais.Coñecer en profundidade os elementos fundamentais que interveñen na función de relación diferenciando os distintos tipos de receptores,os sistemas de coordinación e as diferentes respostas e efectores nos animais.Diferenciar os distintos tipos de respostas das plantas ante os diferentes estímulos. •
Coñecer o significado, a finalidade, as principais fases da reprodución,así como os distintos tipos e as súas fases tanto en animais coma en plantas valorando as vantaxes e inconvenientes nestas últimas.
• Estudar
os
compoñentes
dun
ecosistema.Diferenciar
entre
nicho
ecolóxico
e
hábitat.Coñecer as relacións alimentarias que se establecen entre os seres vivos, as súas representacións.Identificar as principais adaptacións dos seres vivos aos medios acuáticos e terrestres. • Recoñecer os principais factores que condicionan os ecosistemas terrestres e
acuáticos.Mencionar os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos do planeta e nomear os máis importantes en Galicia centrándose fundamentalmente nos espazos protexidos. Valorar a importancia do solo e as súas caracrerísticas. • Entender o papel da atmosfera como filtro das radiacións solares.Estudar que son os
axentes xeolóxicos e saber que enerxía os move.Analizar as formas que ten o ser humano de utilizar a enerxía solar e os seus riscos .
• Estudar a meteorización e a erosión, e como se produce a modelaxe da paisaxe.Coñecer
os principais axentes xeolóxicos,a forma en que erosionan, transportan e sedimentan materiais, e as distintas formas de modelar a paisaxe cada un deles.Saber o proceso de formación das rochas sedimentarias e os seus tipos. • Definir o gradiente xeotérmico e as manifestacións da calor interna da Terra poñendo
especial atención no vulcanismo (partes,productos e tipo de actividade volcánica) e nos terremotos.Asociar a enerxía interna da Terra coa formación de rochas magmáticas e metamórficas. • Interpretar e elaborar mapas topográficos. Coñecer os pasos para realizar un perfil
topográfico e localizar o epicentro nun terremoto a partir duns datos informativos. • Comprender
o concepto de enerxía,as súas características e as formas de
presentarse.Diferenciar as principais fontes de enerxía en renovables e non renovables en función da súa dispoñibilidade e utilización e valorar as consecuencias ambientais. Coñecer hábitos de aforro enerxético. • Entender os concepto de calor,os seus efectos,as formas de propagación e recoñecer a
pel como órgano de percepción da calor.Estudar o concepto de temperatura, diferencialo da calor e aprender a medir a temperatura con diferentes escalas termométricas. •
Identificar a luz e o son como formas de enerxía,as súas propagacións e recoñecer o ollo e o oído como órgano de percepción da luz e do son respectivamente. Distinguir entre reflexión e refracción no caso da luz e entre eco e reverberación no caso do son.
•
Planificar e realizar traballos relacionadas coas Ciencias da Natureza utilizando diferentes fontes bibliográficas e as tecnoloxías da información e das comunicacións na recompilación, selección, elaboración e síntese de informacións.
- BIOLOXÍA –XEOLOXÍA 3º ESO • Diferenciar os distintos niveis de organización que constitúen un ser humano e coñecer
as características de cada un deles.Estudar as características e funcións de cada un dos orgánulos das células humanas.Identificar cada un dos tipos de tecidos do corpo humano. • Diferenciar alimentación e nutrición.Coñecer a composición dos alimentos , a función que
realizan no organismo, o valor enerxético e nutricional, os tipos, e as técnicas de conservación e as aplicacións dos
distintos tipos de aditivos.Avaliar as necesidades
enerxéticas dunha persoa e a necesidade dunha dieta equilibrada. • Coñecer a anatomía e a fisiolóxia do aparello dixestivo e respiratorio comprendendo os
procesos que se producen neles e coñecendo as principais enfermidades. Comprender os efectos do consumo de tabaco sobre os pulmóns.
• Valorar a importancia de adquirir hábitos saudables e de evitar os que prexudiquen os
aparellos implicados nas funcións vitaisl de nutrición ,relación e reproducción. • Coñecer os compoñentes do medio interno e a súa función.Aprender as características
morfolóxicas e fisiolóxicas dos distintos elementos que compoñen o sistema circulatorio. Entender o concepto de circulación dobre e completa e os diferentes tipos de circulación.Mencionar os principais compoñentes do sangue e a súa fisioloxía. • Identificar cada un dos órganos que interveñen na excreción humana.Coñecer a
anatomía e fisioloxía do aparello excretor. • Entender a morfoloxía, a fisioloxía de cada unha das partes do sistema nervioso e as
súas enfermidades máis relevantes.Recoñecer
o percorrido da información desde a
recepción de estímulos á elaboración de respostas. Analizar as consecuencias derivadas do consumo de drogas. • Entender a morfoloxía e fisioloxía do sistema endocrino e as súas enfermidades máis
relevantes.Recoñecer as glándulas endócrinas maís importantes coas hormonas que producen e o seu mecanismo de acción .Coñecer a estrutura e función dos órganos dos sentidos. • Coñecer as características xerais da reprodución humana e aprender as etapas do ciclo
reprodutivo.Estudar a anatomía e o funcionamento do aparello reprodutor masculino e feminino.Entender o ciclo ovárico e menstrual. • Aprender os procesos do ciclo reproductivo.Coñecer as técnicas de reprodución asistida
máis empregadas e os principais métodos anticonceptivos.Diferenciar os conceptos de sexo, sexualidade e reprodución. • Diferenciar saúde e enfermidade. Entender o funcionamento do sistema inmunitario.
Estudar os diferentes tipos de enfermidades,os axentes que as causan, as formas de contaxio, a súa prevención e curación.Coñecer algunhas medidas de prevención de accidentes domésticos. • Coñecer os elementos que conforman unha paisaxe e a relación que hai entre a paisaxe,
a modelaxe dun relevo e a acción de axentes xeolóxicos. Recoñecer as principais formas de modelaxe en xeral e en Galicia. • Comprender os procesos de meteorización das rochas. Comprender a orixe e os tipos das rochas sedimentarias. • Participar responsablemente na planificación e realización de diversas actividades científicas, prácticas ou teóricas, en grupo ou individuais.
4º ESO •
Distinguir os distintos niveis de organización que constitúen a materia. Diferenciar a estrutura das células procariotas e eucariotas, así como saber cal é a función dos diversos orgánulos celulares.
•
Identificar os compoñentes do núcleo e a súa organización en función das fases do ciclo celular. Recoñecer a estrutura dun cromosoma.
•
Coñecer os principais procesos que teñen lugar na mitose e na meiose, así como o seu significado biolóxico. Distinguir os tipos de ciclos biolóxicos.
•
Coñecer os tipos e a composición dos ácidos nucleicos. Explicar o proceso de replicación do ADN. Identificar o ADN como a molécula portadora da información xenética. Coñecer as mutacións e os tipos de mutacións máis representativas.
•
Entender o proceso de expresión da información xenética e manexar o código xenético para transformar secuencias de aminoácidos en secuencias de nucleótidos, e viceversa.
•
Recoñecer as aplicacións da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación. Coñecer e valorar as implicacións sociais dos avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación.
•
Coñecer os conceptos básicos da xenética mendeliana. Aplicar as leis de Mendel na resolución de problemas sinxelos.
•
Estudar a herdanza dos caracteres e interpretar árbores xenealóxicas. Coñecer a herdanza dalgunhas enfermidades.
•
Entender a herdanza do sexo. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre a herdanza ligada ao sexo.
•
Coñecer as diversas interpretacións da orixe da vida e o traballo realizado polos científicos ao longo do tempo.
•
Analizar as principais teorías sobre a evolución das especies. Explicar as liñas básicas e as probas que demostran a evolución das especies.
•
Describir os mecanismos da selección natural, a especiación e a adaptación ao medio.
•
Coñecer a evolución dos homínidos e as características básicas de cada especie. Recoñecer e valorar a importancia dos avances científicos e a súa influencia no pensamento e na sociedade.
•
Coñecer os conceptos de relevo e paisaxe relacionándoos co seu carácter cambiante.
•
Observar a acción dos axentes xeolóxicos externos sobre os materiais superficiais para interpretar a modelaxe da paisaxe. Describir as etapas dos procesos xeolóxicos externos e a súa relación coas formas do relevo.
•
Estudar as principais formas de relevo terrestre en función do proceso que as orixinou e analizar os diversos factores que condicionan a modelaxe da paisaxe.
•
Analizar a composición e a estrutura interna da Terra. Estudar o ciclo das rochas e coñecer as que predominan nas diferentes capas da Terra.
•
Coñecer as diversas teorías que explican a orixe dos relevos. Coñecer as evidencias da deriva continental achegadas por Wegener.
•
Describir as evidencias e as hipóteses que orixinaron a teoría da tectónica de placas. Describir a composición das placas litosféricas e os seus movementos relativos. Comprender os fenómenos asociados ao contacto entre as placas.
•
Valorar o avance científico recoñecendo a provisionalidade das teorías científicas.
•
Coñecer a estrutura interna da Terra e as manifestacións relacionadas coa súa dinámica. Comprender que a formación e a evolución da paisaxe é resultado da interacción entre a dinámica interna e externa.
•
Coñecer a orixe das grandes cordilleiras, dos arcos de illas, dos oróxenos térmicos e das deformacións das rochas no marco da tectónica de placas.
•
Coñecer os factores ambientais que condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado. Recoñecer e clasificar os distintos ecosistemas españois.
•
Comprender a importancia das relacións entre biótopo e biocenose para manter o equilibrio do ecosistema.
•
Recoñecer os diferentes niveis tróficos e as súas relacións nos ecosistemas e a importancia do solo nos ecosistemas terrestres.
•
Coñecer a dinámica dun ecosistema a partir do fluxo de enerxía e o ciclo da materia. Comprender e representar os principais ciclos bioxeoquímicos.
•
Analizar e clasificar os principais cambios que se producen nos ecosistemas. Comprender o significado da sucesión ecolóxica e os mecanismos de autorregulación.
•
Coñecer o concepto de poboación e analizar a súa dinámica.
•
Relacionar os impactos ambientais co uso dos recursos, coñecer as diferentes figuras de protección de espazos naturais de España e valorar o impacto da acción humana nos ecosistemas.
- FÍSICA – QUÍMICA 3º ESO •
Distinguir as características que diferencian o traballo científico doutro tipo de actividades. Utilizar as representacións gráficas como unha ferramenta habitual do traballo científico.
•
Saber diferenciar entre propiedades xerais e propiedades características da materia. Identificar as magnitudes fundamentais e as derivadas.
•
Coñecer o Sistema Internacional de unidades e saber facer cambios de unidades cos distintos múltiplos e submúltiplos.
•
Coñecer os estados físicos en que pode encontrarse a materia. Identificar os diferentes cambios de estado e coñecer os seus nomes. Explicar os estados e cambios de estado a partir da teoría cinética. Diferenciar entre ebulición e evaporación.
•
Coñecer as leis dos gases e aplicalas á resolución de problemas.
•
Diferenciar entre elemento e composto, substancia pura e mestura, mestura heteroxénea dunha mestura homoxénea (disolución).
•
Coñecer os procedementos físicos utilizados para separar as substancias que forman unha mestura.
•
Coñecer a teoría atómico-molecular de Dalton.
•
Saber identificar e clasificar substancias próximas á realidade do alumno.
•
Coñecer a estrutura última da materia e a súa constitución por partículas cargadas electricamente. Aprender a identificar as partículas subatómicas e as súas propiedades máis relevantes. Explicar como está constituído o núcleo atómico e como se distribúen os electróns nos distintos niveis de enerxía.
•
Coñecer os distintos modelos atómicos de constitución da materia. Coñecer as aplicacións dos isótopos radioactivos.
•
Aprender os conceptos de número atómico, número másico e masa atómica. Entender os conceptos de isótopo e ión.
•
Aprender a clasificar os elementos en metais, non metais e gases nobres. Coñecer o criterio de clasificación dos elementos no sistema periódico. Identificar os grupos de elementos máis importantes.
•
Distinguir entre bioelementos e oligoelementos e saber como se agrupan os elementos químicos na natureza.
•
Coñecer os mones, os símbolos e os números de oxidación dos elementos químicos máis importantes.
•
Saber nomear e formular compostos inorgánicos.
•
Coñecer a diferenza existente entre un cambio físico e un químico.
•
Coñecer a existencia doutra unidade de cantidade de substancia moi utilizada en química, chamada «mol». É unha unidade do Sistema Internacional. Utilizar a unidade de mol en cálculos estequiométricos.
•
Deducir información a partir dunha reacción química dada. Aprender a axustar ecuacións químicas tendo en conta a lei de conservación da masa. Obter información e realizar calculos de masas a partir dunha ecuación química.
•
Recoñecer as reaccións químicas máis importantes: combustión, ácido-base e de neutralización.
•
Recoñecer a importancia que ten a química na nosa sociedade, comprender as implicacións que teñen distintas actividades humanas no medio natural e saber cales son os problemas ambientais máis graves que afectan á Terra neste momento. Entender a importancia que a reciclaxe de moitos materiais ten na sociedade actual. Aprender a usar correctamente os medicamentos.
•
Aprender a traballar no laboratorio con orde e limpeza.
4º ESO •
Poñer en práctica os conceptos e as técnicas fundamentais para o estudio do movemento. Empregar datos de posición, tempo e velocidade para ordenalos en tablas e representalos en gráficas, chegando a calcular as ecuacións do movemento uniforme e, en casos sinxelos, o valor da aceleración.
•
Comprender cualitativamente e cuantitativamente mediante problemas de dinámica o concepto de forza, relacionándoa coa aceleración. Identificar e debuxar as forzas que actúan sobre obxectos estáticos e as súas correspondentes reaccións.
•
Identificar nos movementos rectilíneos e circulares, a dirección e sentido da velocidade, a aceleración e a forza resultante.
•
Utilizar a lei de Gravitación Universal para xustificar a unión entre os elementos que compoñen o Universo, a atracción de calquer obxecto na superficie dos astros e as variacións do peso dos corpos.
•
Identificar as distintas formas de enerxía (cinética e potencial) a partir da gran variedade de nomes que soen recibir na vida cotía (eólica, química,..)
•
Adquirir unha concepción elemental acerca da natureza da luz e interpretar fenómenos básicos relacionados coas súas leis de propagación: reflexión, reflexión difusa e refracción.
•
Coñecer o espectro lumínico visible e as teorías elementais sobre a formación das cores.
•
Usar as leis da reflexión e refracción (cualitativas) para entender a formación de imáxenes por reflexión (en espellos planos e curvos) e por refracción (dioptrio plano)
•
Coñecer a evolución histórica na construcción de modelos atómicos, dende o modelo de Thomson ata o modelo de capas.
•
Interpretar a ordenación dos elementos na táboa periódica a partir da súa estructura electrónica, entendendo a existencia de familias de elementos con propiedades similares.
•
Utilizar o modelo de capas e a regra do octeto para xustificar a formación dos enlaces iónico, covalente e metálico, chegando a predecir a fórmula de sustancias sinxelas con estas estructuras e xustificando as propiedades de ditas sustancias.
•
Coñecer a nomenclatura e formulación química das sustancias aludidas no punto anterior.
•
Interpretar o concepto de reacción química á luz da teoría atómico molecular, enunciando as leis ponderais das reaccións e realizando cálculos estequiométricos dalgunhas.
•
Describir as propiedades dos compostos do carbono
4.- CONTIDOS, SECUENCIA E TEMPORIZACIÓN POR MATERIAS E CURSOS 4.1.- CIENCIAS DA NATUREZA 1º ESO PRIMEIRO TRIMESTRE Universo e o sistema solar: •
Concepción, compoñentes e orixe do Universo.
•
Tamaños e distancias no Universo.
•
O Sistema Solar, astros que o compoñen, características dos planetas, movementos dos astros.
•
Coñecemento astronómico e evolución histórica.
O Planeta Terra:
•
A Terra: características, movementos e formas de relevo.
•
As estacións e as súas causas.
•
A Terra e a Lúa: fases lunares, eclipses e mareas.
•
Capas da Terra: xeosfera, hidrosfera, atmosfera e biosfera.
Os seres vivos: •
Os seres vivos, características, funcións vitais e composición.
•
A célula, estrutura, tipos e funcións.
•
Células eucariotas animais e vexetais.
•
Niveis de organización dos seres vivos.
•
Os cinco reinos.
•
As especies e a súa nomenclatura.
•
A biodiversidade e a súa conservación.
Os animais vertebrados: •
Características do reino animal e diferenza entre vertebrados e invertebrados.
•
Animais vertebrados: definición, características comúns e clasificación.
•
Os cinco grupos de vertebrados: como son, como viven, características específicas e subgrupos.
•
A especie humana: características, clasificación e orixe.
SEGUNDO TRIMESTRE Os animais invertebrados: •
Características de estrutura, organización e función dos invertebrados.
•
Diversidade dos invertebrados: grupos máis importantes e as súas características.
•
Adaptacións ao medio.
As plantas e os fungos: •
As plantas, definición do reino, características comúns e clasificación.
•
As partes das plantas: raíz, talo e follas. Estruturas e funcións.
•
A nutrición, a relación e a reprodución das plantas.
•
reino fungos: características e clasificación.
•
Observación, mostraxe e clasificación de plantas.
Os seres vivos máis sinxelos: •
Características xerais do reino Protistas.
•
reino Moneras, as súas características principais, estrutura e ciclo vital.
•
Características, estrutura e ciclo de infección dos virus.
•
Os microorganismos e o seu papel na biosfera.
•
As enfermidades infecciosas, o seu proceso infectivo, prevención e curación.
A atmosfera terrestre: •
A atmosfera, a súa composición, capas, como se formou e relación entre seres vivos e a súa composición.
•
Impacto da actividade humana na atmosfera, contaminación, medidas correctoras.
A hidrosfera terrestre: •
Orixe e distribución da auga.
•
As propiedades da auga e a súa importancia nos seres vivos.
•
Características da auga dos océanos e dos continentes.
•
Ciclo da auga.
•
Uso da auga e a súa calidade. Contaminación das augas. Depuración e potabilización.
TERCEIRO TRIMESTRE Os minerais: •
Os minerais: definición, compoñentes, características.
•
Materia amorfa e materia cristalina.
•
Clasificación e orixe dos minerais.
•
Propiedades, extracción e usos dos minerais.
As rochas: •
Rochas: definición, clasificación e orixe.
•
Ciclo das rochas.
•
Usos das rochas.
A materia e as súas propiedades: •
A materia e as súas propiedades xerais e específicas.
•
Magnitudes fundamentais e derivadas.
•
Unidades: Sistema Internacional de unidades e unidades de uso común.
A materia e a súa diversidade: •
A materia: formas, estados e cambios.
•
Mesturas: definición e métodos de separación.
•
Substancias puras: compostos e elementos.
•
Materiais do século XXI.
•
Residuos e reciclaxe.
A composición da materia: •
Os átomos: definición e teoría atómica.
•
Átomos, moléculas e cristais.
•
Elementos químicos: táboa periódica, símbolos e propiedades dos elementos máis abundantes.
•
A auga: as súas propiedades e importancia.
4.2.- CIENCIAS DA NATUREZA 2º ESO PRIMEIRO TRIMESTRE O mantemento da vida • Seres vivos: funcións vitais, composición química. • A célula: teoría celular, estrutura e orgánulos. • Nutrición celular: nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa. • Reprodución celular e mitose.
A nutrición • A función de nutrición e os seus procesos. • O proceso dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor de diferentes animais. • A nutrición das plantas: fotosíntese, transporte de substancias, respiración e excreción.
A relación e a coordinación • A relación e a coordinación nos seres vivos. • Estímulos e tipos de respostas. • Sistema nervioso e sistema endócrino. • Relación e coordinación nas plantas.
A reprodución • O ciclo vital e a reprodución: definición, obxectivos, fases. • Reprodución sexual e asexual: diferenzas, vantaxes e inconvenientes. • Reprodución nos animais e nas plantas.
SEGUNDO TRIMESTRE A estrutura dos ecosistemas • Compoñentes dun ecosistema: biótopo e biocenose, interaccións entre estes. • Hábitat e nicho ecolóxico. • Relacións alimentarias entre os seres vivos. • Relacións bióticas. • Adaptacións dos seres vivos.
Os ecosistemas da terra • Ecosistemas terrestres e acuáticos: factores que os condicionan. • Grandes ecosistemas terrestres e acuáticos. • Características do solo.
A enerxía que nos chega do sol • A enerxía solar e a atmosfera. • A enerxía solar e a hidrosfera. • A enerxía solar e os axentes xeolóxicos. • O uso da enerxía solar.
A dinámica externa do planeta • A meteorización das rochas: axentes atmosféricos, procesos. • Modelaxe do relevo: axentes xeolóxicos, a súa clasificación e a súa forma de actuación.
• Rochas sedimentarias: petróleo, carbón e gas. • Interpretación dun mapa topográfico e elaboración dun perfil.
TERCEIRO TRIMESTRE A dinámica interna do planeta • Orixe da calor interna da Terra. • Vulcanismo. • Terremotos. • Rochas magmáticas e metamórficas.
A enerxía • A enerxía: características, propiedades, importancia. • Fontes de enerxía: renovables e non renovables. • Consecuencias ambientais do uso da enerxía.
A calor e a temperatura • Calor e temperatura. • A percepción da calor: a pel. A sensación térmica. • Efectos da calor nos corpos. • Medida da temperatura: termómetros e escalas termométricas. • Formas de propagación da calor. • Condutores e illantes térmicos.
A luz e o son • Que son as ondas. • A luz: propagación, descomposición, sombras e eclipses. • Reflexión e refracción. • A cor dos corpos. • O son: propagación, eco, reverberación. • O ollo e o oído.
4.3.- BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 3º ESO PRIMEIRO TRIMESTRE
A organización do corpo humano •
Niveis de organización do ser humano.
•
Células humanas: estrutura e orgánulos.
•
Tecidos: tipos, función e localización no organismo.
•
Órganos, sistemas e aparellos humanos.
•
Microscopios: tipos.
A alimentación humana. Alimentos e nutrientes •
A alimentación, a nutrición e os nutrientes.
•
Valor enerxético e nutricional dos alimentos.
•
Necesidades enerxéticas e nutricionais do organismo.
•
Tipos de alimentos.
•
Dieta equilibrada e hábitos saudables na nutrición.
•
Técnicas de conservación de alimentos.
•
Tipos de aditivos.
A nutrición humana i. Aparello dixestivo e respiratorio •
Aparellos dixestivo e respiratorio: órganos que os forman e funcións.
•
Procesos da nutrición.
•
Movementos respiratorios e intercambio de gases.
•
Enfermidades máis frecuentes do aparello dixestivo e respiratorio, hábitos saudables e medidas de prevención de enfermidades.
SEGUNDO TRIMESTRE A nutrición humana . Aparello circulatorio e excretor •
O medio interno.
•
O sistema circulatorio: compoñentes, funcións e participación en procesos nutritivos.
•
O sangue: compoñentes e función.
•
O corazón: estrutura, función e funcionamento.
•
Excreción humana: órganos e funcións.
Relación e coordinación humana i. Sistemas nervioso e hormonal •
Sistemas de coordinación e relación.
•
Sistema nervioso central e periférico. Funcionamento.
•
Sistema endócrino: glándulas, hormonas e funcionamento.
•
Órganos dos sentidos: estrutura, función, enfermidades e saúde.
•
Enfermidades do sistema endócrino e do sistema nervioso.
TERCEIRO TRIMESTRE A reprodución humana. Aparello reprodutor •
A reprodución humana: etapas e características.
•
Caracteres sexuais primarios e secundarios.
•
Aparellos reprodutores feminino e masculino.
•
Ciclos do aparello reprodutor feminino. Fecundación, embarazo e parto.
•
Reprodución asistida e métodos anticonceptivos.
•
Sexo, sexualidade e reprodución.
A saúde e a enfermidade •
Definición de saúde e enfermidade. Tipos de enfermidades.
•
Enfermidades infecciosas: axentes causantes, contaxio e transmisión.
•
Enfermidades de transmisión sexual.
•
Defensas do organismo: sistema inmunitario.
•
Prevención e tratamento de enfermidades infecciosas.
•
Enfermidades non infecciosas: tipos, enfermidades máis comúns e prevención.
•
Prevención e actuación en caso de accidentes.
•
Doazóns e transplantes.
Paisaxe e relevo. Xeoloxía externa •
Relevo, paisaxe, axentes xeolóxicos.
•
Meteorización das rochas.
•
Formas de modelaxe xerais e de Galicia.
•
Orixe das rochas sedimentarias.
4.4.- BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 4º ESO PRIMEIRO TRIMESTRE A célula. Unidade de vida •
A teoría celular.
•
Niveis de organización da materia.
•
Células procariotas e eucariotas.
•
Os cromosomas e a cromatina.
•
Cariotipos e cromosomas homólogos.
•
Mitose e meiose. Formación de gametos.
•
Ciclos biolóxicos.
A información xenética •
Ácidos nucleicos, composición, tipos e estrutura.
•
A replicación do ADN.
•
A información xenética: os xenes e o xenoma.
•
As mutacións e os seus tipos.
•
Expresión da información xenética: transcrición e tradución.
•
O código xenético.
•
A biotecnoloxía e a enxeñaría xenética.
Herdanza e transmisión de caracteres •
Reprodución sexual e asexual.
•
A xenética mendeliana: xenes e alelos. Xenes dominantes e recesivos.
•
Individuos homocigóticos e heterocigóticos. Xenotipo e fenotipo.
•
As leis da herdanza.
•
A xenética humana.
•
A herdanza do sexo.
•
A herdanza ligada ao sexo.
•
Enfermidades hereditarias.
SEGUNDO TRIMESTRE
Orixe e evolución dos seres vivos •
Orixe da vida. Principais teorías.
•
Fixismo.
•
Evolucionismo: lamarckismo, darwinismo, neodarwinismo e equilibrio puntuado.
•
Probas da evolución.
•
Variabilidade, selección natural, presión de selección e adaptación.
•
Especiación. Mecanismos de aparición de novas especies.
•
Evolución dos homínidos.
O relevo e a súa modelaxe •
Relevo e paisaxe.
•
Procesos xeolóxicos externos. Meteorización, erosión, transporte e sedimentación.
•
Cuncas sedimentarias.
•
Principais relevos terrestres.
•
Modelaxe fluvial e torrencial.
•
Modelaxe eólica.
•
Modelaxe litoral.
•
Modelaxe glaciaria.
•
Modelaxe cárstica.
•
Factores que condicionan a modelaxe.
Estrutura e dinámica da terra •
Estrutura, características e composición interna da Terra.
•
O ciclo das rochas.
•
Teorías fixistas e mobilistas.
•
A deriva continental de Wegener.
•
A teoría da tectónica de placas: desenvolvemento e consecuencias.
•
Probas da tectónica de placas.
•
As placas litosféricas
•
Bordos construtivos, pasivos, destrutivos e de colisión.
Fenómenos e estruturas asociados aos bordos de placa.
TERCEIRO TRIMESTRE Manifestacións da dinámica terrestre •
A dinámica interna: movementos convectivos.
•
Penachos térmicos e puntos quentes.
•
Fenómenos asociados ás dorsais oceánicas.
•
Fenómenos asociados ás zonas de subdución.
•
Oróxenos e arcos de illas.
•
Deformación das rochas. Clasificación.
•
Evolución do relevo. Procesos internos e externos.
•
Riscos xeolóxicos. Medidas de previsión, prevención e predición.
Estrutura dos ecosistemas •
Medio natural. Factores bióticos e abióticos.
•
Adaptacións dos seres vivos aos distintos medios.
•
Ecosistema. Compoñentes: biótopo e biocenose.
•
Niveis tróficos dun ecosistema.
•
Cadeas e redes tróficas.
•
Hábitat e nicho ecolóxico.
•
Medio terrestre. O solo: composición, biocenose e biótopo.
•
Ecosistemas acuáticos e terrestres de España.
Dinámica dos ecosistemas •
O fluxo da enerxía e o ciclo da materia nun ecosistema. Parámetros tróficos.
•
Os ciclos bioxeoquímicos.
•
Cambios dos ecosistemas.
•
Sucesión ecolóxica e clímax.
•
As poboacións. Autorregulación.
•
As pragas e a loita biolóxica.
•
Recursos naturais e impactos ambientais.
•
Espazos naturais protexidos.
4.5.- FISICA – QUÍMICA 3º ESO PRIMEIRO TRIMESTRE A ciencia: a materia e a súa medida. • A ciencia. • A materia e as súas propiedades. • Sistema Internacional de unidades. • Magnitudes fundamentais e derivadas. • Aproximación ao método científico. As etapas do método científico. • Ordenación e clasificación de datos. • Representación de gráficas.
A materia: estados físicos. • Os gases e a teoría cinética • Leis dos gases. • Lei de Boyle. • Lei de Charles-Gay-Lussac. • Teoría cinético-molecular. • Cambios de estado: fusión, solidificación, ebulición e condensación. • A teoría cinética explica os cambios de estado. • Aplicación do método científico ao estudo dos gases.
A materia: como se presenta. • Substancias puras e mesturas. Elementos e compostos. • Mesturas homoxéneas (disolución) e mesturas heteroxéneas. • eparación de mesturas. • Concentración dunha disolución.
• Formas de expresar a concentración dunha disolución: masa/volume, % en masa e % en volume. • A solubilidade: propiedade característica. • Teoría atómico-molecular de Dalton. • Substancias próximas á realidade do alumno.
SEGUNDO TRIMESTRE A materia: propiedades elétricas e o átomo. • Electrostática. • Métodos experimentais para determinar a electrización da materia: péndulo eléctrico, versorio e electroscopio. • Partículas que forman o átomo. • Modelos atómicos de Thomson, Rutherford, Bohr e modelo actual. • Átomos, isótopos e ións: número atómico, número másico e masa atómica. • Configuración electrónica dos elementos. • Radioactividade.
Elementos e compostos químicos. • Elementos e compostos. • Clasificación dos elementos: metais, non metais e gases nobres. • Sistema periódico actual. • Os elementos químicos máis comúns. • Bioelementos e oligoelementos. • Agrupación de elementos: átomos, moléculas e cristais. • Compostos inorgánicos comúns. • Compostos orgánicos comúns.
Formulación inorgánica. • Símbolos dos elementos máis importantes da táboa periódica. • Número de oxdación ou de valencia. • Compostos binarios (hidruros, óxidos e sales). • Compostos ternarios (hidróxidos, ácidos e sales terciarios).
TERCEIRO TRIMESTRE Cambios químicos. • Cambio físico e cambio químico. • Reaccións químicas. Teoría das colisións. • Medida da masa. • Concepto de mol e número de Avogadro. • Ecuación química: información que proporciona e axuste. • Cálculos estequiométricos sinxelos en masa e en volume. • Lei de conservación da masa: Lavoisier.
Química en acción. • Reaccións químicas máis importantes: combustión, ácido-base e de neutralización. • Química e medio natural. • Industrias químicas. Medicamentos e drogas. • A química e o progreso (agricultura, alimentación e materiais).
4.6.- FISICA – QUÍMICA 4º ESO Primeiro trimestre: O ÁTOMO E OS CAMBIOS QUÍMICOS Sistema periódico e enlace • Constitución do átomo. • Número atómico, número másico e isótopos dun elemento. • Modelo atómico de Bohr. Modelo atómico actual. • Distribución dos electróns nun átomo. • O sistema periódico dos elementos. • Propiedades periódicas dos elementos. • Enlace iónico. Propiedades dos compostos iónicos. • Enlace covalente. Propiedades dos compostos covalentes. • Enlace metálico. Propiedades dos metais.
A reacción química • Reaccións exotérmicas e endotérmicas. • Velocidade de reacción. • Factores que inflúen na velocidade de reacción. • O mol. • Concentración das disolucións. • Axuste de ecuacións químicas. • Cálculos estequiométricos de masa e de volume. • Cálculos estequiométricos con disolucións. • Reaccións ácido-base. • Reaccións de oxidación e de combustión. • Radioactividade.
A química e o carbono • Os compostos de carbono. Características. • Clasificación dos compostos de carbono: hidrocarburos, alcohois, aldehidos, cetonas, ácidos e aminas. • Compostos orgánicos de interese biolóxico: glícidos, lípidos, proteínas e ácidos nucleicos. • Polímeros sintéticos e a súa relación co medio. • Combustibles derivados do carbono e incidencia no ambiente. • Accións para un desenvolvemento sostible.
Segundo trimestre: FORZAS E MOVEMENTO Movemento •
Sistema de referencia.
•
Carácter relativo do movemento.
•
Conceptos básicos para describir o movemento: traxectoria, posición, desprazamento.
•
Clasificación dos movementos segundo a súa traxectoria.
•
Velocidade. Carácter vectorial.
•
Velocidade media e instantánea.
•
Aceleración. Carácter vectorial.
•
MRU. Características. Lei do movemento.
•
Gráficas x-t, v-t no MRU.
•
MCU. Características. Magnitudes angulares. Lei do movemento.
•
MRUA. Características. Lei do movemento.
•
Gráficas x-t, v-t, a-t no MRUA.
•
Movemento de caída libre.
As forzas • Definición de forza. • Unidade de forza no SI. • Efectos dinámicos e estáticos das forzas. • Forza: magnitude vectorial. • Leis de Newton: principio de inercia. • Principio de acción de forzas. • Principio de acción e reacción. • As forzas e o movemento. • A forza de rozamento.
Terceiro trimestre Forzas gravitatorias • Historia da astronomía. Evolución desde as primeiras teorías ata o universo actual. • Leis de Kepler. • A lei da gravitación universal. • Características da forza gravitatoria. • A masa e o peso. • Os movementos e a lei da gravidade. • Corpos que caen. Corpos que ascenden. • As mareas.
• O peso. • Equilibrio. • O universo actual.
Forzas e presións en fluídos • Principio de Arquímedes. • Forza ascensional nun fluído. • Flotabilidade. • Concepto de presión. • Presión hidrostática. • Presión atmosférica. • A presión e a altura. • Presións sobre líquidos. • Principio de Pascal.
Traballo e enerxía • Concepto de enerxía. • Tipos de enerxía. • Enerxía mecánica. • Enerxía cinética e enerxía potencial. • Principio de conservación da enerxía mecánica. • Traballo mecánico. Unidades. • Traballo da forza de rozamento. • Potencia mecánica. Unidades. • Máquinas mecánicas: panca, plano inclinado. • Potencia máxima. • Rendemento. • Fontes de enerxía. Consumo de enerxía.
5. -CRITERIOS DE AVALIACIÓN RELACIONADOS COAS COMPETENCIAS BÁSICAS 5.1.- CIENCIAS DA NATUREZA 1º ESO: •
Identificar e definir os principais compoñentes do Universo, describir as súas características e explicar a orixe do Universo. Describir o Sistema Solar, identificando os seus compoñentes e explicando as características de cada un deles. Explicar as teorías científicas (xeocentrismo, heliocentrismo). no coñecemento astronómico e a súa evolución histórica. (C1, C3, C5, C8)
•
Describir as características físicas da Terra,os movementos da Terra, o Sol e a Lúae xustificar as estacións, día e noite, fases da lúa e mareas, a través da interpretación dos movementos relativos da Terra e a Lúa..Elaborar un esquema do interior da Terra, nomeando as diferentes capas,elementos que as forman e estado en que se encontran.Describir as capas visibles da Terra: atmosfera, hidrosfera e biosfera. ( C1, C3, C5, C7)
•
Explicar o que é un ser vivo, en que consisten as funcións vitais, as substancias químicas que os compoñen e a súa función. Definir célula, saber a súa organización celular e diferenciar entre os distintos tipos de célula. Diferenciar un organismo unicelular dun pluricelular e explicar os niveis de organización dun organismo pluricelular. Definir os cinco reinos e as diferencias entre eles. Definir especie e a nomenclatura nominal utilizada.. (C1, C3, ,C4, C6, C7)
•
Describir as características do reino animal e diferenciar entre un animal vertebrado e un invertebrado. Recoñecer e describir as características anatómicas,morfolóxicas e fisiolóxicas dos distintos grupos de vertebrados e invertebrados e as súas adaptacións.Saber clasificar os distintos grupos segundo as diferentes categorías taxonómicas. Describir as características da especie humana, o seu orixe e a súa clasificación. (C1, C3, ,C5, C6)
•
Describir as características morfolóxicas dos distintos grupos do reino vexetal e saber a súa clasificación e as diferencias entre os distintos grupos. Recoñecer os órganos e partes dunha planta e a súa fisioloxía.Desarrollar os procesos que se levan a cabo nas plantas en relación ás funcións vitais. Recoñecer e describir as características de estrutura, organización e función do reino dos Fungos. (C1, C3, C4,)
•
Recoñecer e describir as diferenzas de estrutura, organización e función dos distintos grupos que compoñen o reino Protistas e Moneras e recoñecer
os criterios de clasificación.
Recoñecer a estrutura e o ciclo de infección dos virus. Analizar e comprender o papel
beneficioso e prexudicial dos distintos microorganismos e as enfermidades que producen así coma o tratamento curativo e preventivo para combatilas. (C1, C3, C4,)
•
Describir a composición e a estrutura da atmosfera, mencionando as características e fenómenos que ocorren en cada unha das capas. Explicar a súa orixe da atmosfera e coñecer os graves problemas de contaminación ambiental actuais e as súas repercusións e saber as medidas para evitalos. (C1, C3, C4,C5)
•
Coñecer a orixe e distribución da auga, así como as súas propiedades xunto coa importancia que teñen para os seres vivos. Describir as principais características das augas mariñas e continentais. Explicar a importancia do ciclo da auga e os problemas de contaminación causados polas actividades humanas.Entender os distintos usos da auga, a xestión dos recursos e as medidas que hai adoitar para reducir o consumo e a súa reutilización. (C1, C3, C4, C5, C6)
•
Definir mineral describindo os seus compoñentes, características, tipos cos seus exemplos máis representativos, propiedades, o seu orixe e as seus usos e aplicacións. Identificar, clasificar minerais segundo o seu brillo e dureza. e elaborar táboas con propiedades de minerais. (C1, C2, C3, C6)
•
Definir
o
concepto
de
rocha,
facendo
fincapé
nas
semellanzas
e
diferenzas
co mineral. Coñecer os diferentes tipos de rochas e os procesos que orixinan os distintos tipos (ciclo das rochas).Recoñecer no seu medio exemplos de usos de rochas e as súas aplicacións máis frecuentes. (C1, C2, C3, C4, C5, C6) •
Definir materia e distinguir entre propiedades xerais e específicas.Diferenciar as magnitudes físicas fundamentais das derivadas .Empregar as unidades de uso máis común e expresar medidas de acordo co Sistema Internacional de unidades realizando conversións ou cambios de unidades axeitados. (C1, C2, C3, C4, C5)
•
Extraer informacións de documentos científicos. Aprender o manexo do instrumental científico. Realizar representacións gráficas para analizar os datos obtidos nun experimento, interpretar resultados e obter conclusións de experimentos. (C1, C2, C3, C4, C6)
•
Explicar as diferentes formas en que se presenta a materia e as características e diferencias entre elas.Describir
as propiedades dos diferentes estados da materia e as súas
transformacións. Definir mestura, disolución, substancia pura, a forma de diferencialas e os métodos de separación dunha mestura. (C1,C2, C7,) •
Indicar os principais materiais que se empregan nunha sociedade desenvolvida, a súa orixe, o correcto aproveitamento e os medios máis adecuados para que a súa reciclaxe sexa respectuosa co medio natural. (C1, C2, C7)
•
Definir e representar un átomo e enumerar os postulados da teoría atómica de Dalton. Definir elemento químico, símbolo, número atómico e familiarizarse coa táboa periódica identificando os elementos. Explicar as diferenzas entre átomo, molécula e cristal e representar moléculas
de substancias a través de debuxos e formulas químicas sabendo especificar a información que conteñen.Segundo as propiedades dos elementos químicos relacionar cos seus usos. (C1, C2, C3, C4)
5.2.- CIENCIAS DA NATUREZA 2º ESO: • Coñecer as funcións vitais e a composición química dos seres vivos.Definir a célula, describir a
estrutura dos diferentes tipos,enunciar a súa teoria e ter coñecemento dos procesos de obtencion de enerxía e materia.Diferenciar os dous tipos de nutrición. Explicar a reprodución celular e identificar as formas en que as células se reproducen. (C1, C3, C4, C8) • Identificar os procesos implicados na nutrición, describilos nos animais e nas plantas.Distinguir
os elementos que compoñen o modelos circulatorio nos animais Describir a respiración e a excreción tanto nos animais como nas plantas. Diferenciar os diferentes tipos de respiración. (C1, C3, C4) • Definir a función de relación e explicar os elementos que a compoñen tendo coñecemento dos
tipos de estimulos,dos tipos de receptores,dos sistemas de coordinación e as súas diferencias e dos tipos de respostas(tanto en animais coma en plantas) e dos órganos que efectúan esa resposta.Explicar como realizan a función de relación e coordinación os animais e as plantas. (C1, C3, C6, C8) • Definir reprodución e explicar as distintas fases do ciclo biolóxico.Recoñecer as diferenzas
entre reprodución sexual e asexual de plantas e animais,explicando os distintos tipos e fases en cada unha delas. Explicar as vantaxes e desvantaxes dos dous tipos de reprodución nas plantas. (C1, C3, C5, C6) • Definir ecosistema, describir os seus compoñentes e recoñecer as relacións tróficas.
Diferenciar o concepto de hábitat do de nicho ecolóxico. Explicar as relacións alimentarias entre os seres vivos dun ecosistema e interpretar as súas representacións gráficas. Identificar distintas adaptacións dos seres vivos ao seu medio. (C1, C3, C4, C5, C8) • Mencionar e explicar os factores abióticos que condicionan os ecosistemas terrestres e
acuáticos. Mencionar os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos do planeta e Galicia.Describir as características do solo e explicar a súa importancia. (C1, C2, C3, C5, C6) • Explicar as funcións que cumpre a atmosfera en relación co filtrado da radiación solar e o
efecto invernadoiro. Recoñecer os distintos axentes xeolóxicos que moldean o relevo, e o motor que os move.Explicar as distintas formas que ten o ser humano para aproveitar a enerxía do Sol e os seus riscos. (C1, C3, C5, C6) • Explicar e diferenciar os procesos de meteorización e erosión. Coñecer os principais axentes
xeolóxicos, interpretar as distintas formas de modelaxe da paisaxe que producen e saber as diferencias entre erosión, transporte e sedimentación. Explicar a formación dos diferentes tipos rochas sedimentarias. (C1, C3, C4, C6, C8) • Realizar e interpretar un mapa topográfico e elaborar un perfil topográfico. (C1, C2, C3, C4, C6,
C8)
• Definir gradiente xeotérmico.Explicar o vulcanismo, os seus procesos e tipos de actividade.
Describir un volcán, as súas partes e os produtos que expulsa.Explicar en que consisten os terremotos, os procesos asociados e saber localizar un epicentro a partir dunha información.. Coñecer o proceso de formación das rochas magmáticas e metamórficas. (C1, C2, C3, C4, C6) • Explicar o concepto de enerxía, as súas características e as súas formas básicas. Describir as
principais fontes de enerxía, os tipos e analizar as vantaxes e desvantaxes de cada unha delas. Analizar a importancia da enerxía e o seu impacto no medio natural e as medidas a tomar. (C1, C2, C3, C5) • Diferenciar os conceptos de temperatura e calor. Explicar os distintos efectos da calor sobre os
corpos, as distintas formas de propagación e coñecer a pel como órgano de percepción da calor.Comprender as diferentes formas de medir a temperatura e realizar cambios de escala. (C1, C2, C3, C4, C5) • Explicar que son a luz e o son,as súas características e forma de propagarse. Describir os
fenómenos de reflexión e refracción da luz e diferenciar os fenómenos acústicos de eco e reverberación.Describir as partes do ollo e o oído e indicar como perciben a luz e o son respectivamente. (C1, C2, C3, C5, C6)
5.3.- BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 3º ESO: • Definir os niveis de organización e enumerar os distintos tipos.Coñecer as estructuras celulares
e a súa función.Describir os distintos tipos de tecidos, a súa formación,
localización e
función.Describir as características e funcións dos órganos, sistemas e aparellos e as súas diferencias. (C1, C2, C3, C5, C8) • Diferenciar alimentación e nutrición.Coñecer os tipos de nutrientes e as súas funcións.
Clasificar os alimentos de acordo coa función que desempeñan,explicar as técnicas de conservación e describir os tipos de aditivos.(C1, C3, C5, C8) • Describir o valor enerxético e nutricional dos alimentos.Calcular as necesidades enerxéticas
dunha persoa tendo en conta a actividade física que realiza habitualmente. Elaborar unha dieta completa e equilibrada.Describir hábitos alimentarios saudables para previr enfermidades.(C1, C2, C3, C5, C8). • Describir a anatomía dos órganos do aparello dixestivo e a función do aparello e de cada un
dos seus órganos.Explicar os procesos fundamentais que se producen.Coñecer as principais alteracións e recoñecer a necesidade de adoptar hábitos alimentarios e de hixiene saudables. .(C1, C3, C4, C6). • Describir a anatomía dos órganos do aparello respiratorio e a función do aparello e de cada un
dos seus órganos,así como os procesos fundamentais que se producen.Coñecer as principais alteracións, recoñecer a necesidade de adoptar hábitos de hixiene saudables e describir os efectos do hábito de fumar. .(C1, C3, C4, C5, C6).
• Definir medio interno e os seus compoñentes.Explicar as características e funcións do aparello
circulatorio e de cada un dos
seus órganos.Explicar as funcións do sangue, os seus
compoñentes e a súa función.Describir a anatomía, funcionamento e función do corazón.Explicar o concepto de circulación dobre e completa e describir os dous tipos de circulación. (C1, C2, C3, C6, C7) • Identificar os principais órganos excretores e explicar a súa función.Describir a estrutura, partes e funcionamento do ril e as súas principais alteracións. Comprender a necesidade de adquirir hábitos alimentarios e de hixiene saudables para previr enfermidades cardiovasculares e relacionadas co aparello excretor. (C1, C2, C3, C5, C6, C7)
• Identificar os dous sistemas involucrados na coordinación e relación no corpo humano, e explicar a función que realizan.Distinguir entre control hormonal e control nervioso.Recoñecer os distintos elementos que interveñen na coordinación. (C1, C3, C5,)
• Describir as células do sistema nervioso e definir impulso nervioso.Describir anatomicamente os órganos dos tipos de
sistema nervioso
e explicar as súas funcións.Diferenciar acto
voluntario e reflexo. Relacionar as alteracións máis frecuentes do sistema nervioso.Identificar os efectos prexudiciais do consumo de drogas. (C1, C3, C5,)
• Explicar o sistema endócrino e recoñecer as principais glándulas endócrinas como as hormonas que segregan
e relacionar as
alteracións maís frecuentes. Definir hormona e
describir o seu mecanismo de regulación. (C1, C3) • Recoñecer os órganos dos sentidos, a súa estrutura, os receptores sensoriais que os forman e
a súa función. Describir as enfermidades dos órganos dos sentidos e os coidados e hixiene necesarios para mantelos saudables. (C1, C3, C6, C8) • Explicar a reprodución humana,as etapas do ciclo reprodutivo e os cambios que se
producen.Diferenciar os termos de sexo, sexualidade e reproducción.Describir a anatomía do aparello reprodutor feminino e masculino, o seu funcionamento e as características dos seus gametos. (C1, C3, C5, C8) • Explicar os ciclos hormonal, ovárico e menstrual do aparello reprodutor feminino. Describir os
procesos do ciclo reprodutivo do ser humano.Mencionar as diferentes técnicas de reproducción asistida
e os métodos de control de reproducción.Explicar a necesidade de tomar medidas
de hixiene sexual para evitar enfermidades de transmisión sexual. (C1, C2, C3, C5, C8) • Definir saúde e enfermidade e explicar os distintos tipos de enfermidades.Explicar as
enfermidades infecciosas, os diferentes tipos,os axentes que as causan, as formas de contaxio, os mecanismos de defensa corporal e o seu tratamento e prevención. Distinguir os distintos tipos de enfermidades non infecciosas e as lesións. (C1, C3, C5, C8) • Diferenciar as epidemias das pandemias. Nomear os hábitos saudables para a prevención de
enfermidades.Mencionar as medidas de prevención de accidentes e de actuación en caso de urxencia. (C1, C3, C5, C8)
• Definir paisaxe, relevo, formas de relevo e de modelaxe.Describir os elementos dunha
paisaxe.Relaciónar paisaxe, modelaxe dun relevo e axentes xeolóxicos e recoñecer paisaxes e interpretar a acción dos axentes xeolóxicos que interveñen. (C1, C3, C6) • Comprender o proceso de meteorización e os seus tipos e a formación e fertilización do solo.
Explicar a orixe e formación dos distintos tipos de rochas sedimentarias. (C1, C3, C7)
5.4.- FÍSICA – QUÍMICA 3º ESO: •
Coñecer e aplicar correctamente as etapas do método científico para analizar as observacións de fenómenos físico-químicos. Así mesmo, interpretar as gráficas derivadas dos experimentos realizados e expresar con propiedade os resultados numéricos obtidos. (C2, C3)
•
Distinguir entre propiedades xerais e propiedades características da materia. Catalogar unha magnitude como fundamental ou derivada. (C1,C3,C7)
•
Saber resolver cambios de unidades e manexar o Sistema Internacional de unidades. (C2)
•
Describir as características dos estados sólido, líquido e gasoso. Comentar en que consisten os cambios de estado empregando a teoría cinética. (C1, C3)
•
Interpretar gráficas que mostran os cambios de estado. Explicar claramente a diferenza entre evaporación e ebulición. (C2, C3, C4)
•
Coñecer as leis dos gases. Resolver problemas numéricos en que sexa necesario aplicar as leis dos gases e elaborar táboas xustificadas por estas leis. (C2,C5, C7)
•
Diferenciar entre elementos, compostos e mesturas, así como explicar os procedementos químicos básicos para o seu estudo. (C1, C3, C8)
•
Separar as substancias puras que forman unha mestura mediante diferentes procesos físicos. (C3, C5)
•
Describir as disolucións. Realizar cálculos sinxelos coa concentración dunha disolución. Calcular a solubilidade dunha disolución. (C2, C3)
•
Sinalar cales son as ideas fundamentais da teoría atómico-molecular de Dalton. (C3, C8)
•
Clasificar as substancias cotiás do contorno do alumno. (C3, C5)
•
Describir os diferentes modelos atómicos. (C6, C7)
•
Diferenciar entre átomos e moléculas. Indicar as características das partículas que forman os átomos. Calcular as partículas compoñentes de átomos, ións e isótopos. (C2, C3, C4, C8)
•
Calcular a masa atómica dun elemento coñecendo a masa dos isótopos que o forman e as súas abundancias. (C2)
•
Coñecer os principios fundamentais da radioactividade. (C1, C3)
•
Distinguir un elemento químico dun composto. Distinguir entre átomo, molécula e cristal. Clasificar elementos en metais, non metais e cristais. (C3, C7)
•
Determinar cal é o criterio de clasificación dos elementos no sistema periódico. (C2)
•
Indicar a función principal dos elementos químicos máis abundantes no corpo humano. Catalogar un composto como orgánico ou inorgánico. (C3, C5, C7)
•
Coñecer o nome, o símbolo e o número de oxidación dos elementos químicos máis usuais. (C7, C8)
•
Formular e nomear compostos inorgánicos. (C3, C7, C8)
•
Calcular as masas moleculares coñecidas as fórmulas. (C2)
•
Distinguir entre cambio físico e cambio químico,poñendo exemplos de ambos os casos. (C3, C5)
•
Coñecer a lei de conservación da masa de Lavoisier. (C3, C7)
•
Escribir a ecuación química correspondente a reaccións químicas sinxelas. Axustar ecuacións químicas sinxelas. (C2, C3, C8)
•
Realizar cálculos estequiométricos sinxelos empregando o concepto de mol. Saber calcular a masa dun mol de calquera elemento ou composto químico. (C2, C3, C7)
•
Calcular masas e volumenes a partir de ecuacións químicas. (C2)
•
Coñecer as reaccións de combustión, ácido-base e neutralización. (C1,C3, C5)
•
Realizar correctamente experiencias no laboratorio propostas ao longo do curso. (C2, C3, C7, C8)
•
Describir as interrelacións existentes na actualidade entre Sociedade, Ciencia e Tecnoloxía. (C1, C3, C4, C5, C7, C8)
5.5.-BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 4º ESO: •
Enumerar os distintos niveis de organización e identificar a que nivel pertence determinada materia. (C3, C7)
•
Comparar a célula procariota e a eucariota, a animal e a vexetal, así como recoñecer a función dos orgánulos celulares. Nomear os diferentes compoñentes do núcleo e sinalar a súa función. (C1, C3, C8)
•
Distinguir as partes dun cromosoma e aplicar os conceptos sobre cromosomas á resolución de problemas sinxelos. (C3)
•
Describir a reprodución celular, sinalando as diferenzas principais entre meiose e mitose, así como a finalidade de ambas. (C3, C7)
•
Diferenciar os distintos ácidos nucleicos e os seus compoñentes. Describir a replicación do ADN. Coñecer que os xenes están constituídos por ADN e a localización destes nos cromosomas. (C1, C3)
•
Reproducir os mecanismos da expresión xenética por medio do código xenético. Recoñecer o papel das mutacións na diversidade xenética. (C3, C8)
•
Analizar as repercusións sanitarias e sociais dos avances no coñecemento do xenoma e valorar criticamente as consecuencias dos avances actuais no campo da biotecnoloxía. (C3, C4, C5, C8)
•
Diferenciar as formas de reprodución dos seres vivos. Coñecer os conceptos básicos da xenética. (C1, C3)
•
Resolver problemas sinxelos de transmisión de caracteres hereditarios, aplicando os coñecementos das leis de Mendel. (C3, C7)
•
Calcular porcentaxes e frecuencias dos xenotipos e fenotipos da descendencia dunha parella e resolver problemas prácticos de caracteres da herdanza ligada ao sexo. (C2, C3, C5)
•
Recoñecer a aplicación dos conceptos da xenética mendeliana para o coñecemento da herdanza dalgunhas enfermidades. (C3, C5, C8)
•
Describir as teorías que tratan de explicar a orixe da vida. Coñecer e diferenciar os aspectos principais das teorías fixista e evolucionistas. (C1, C3, C6)
•
Coñecer os mecanismos que interveñen na evolución das especies e explicar as probas que a avalan. (C3)
•
Comprender a orixe das diferentes especies e coñecer as características básicas do proceso de hominización. (C3, C8)
•
Comprender as diferenzas entre relevo e paisaxe. Diferenciar os conceptos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación e recoñecer nos relevos os efectos producidos polos distintos axentes xeolóxicos externos. (C1, C3, C7)
•
Recoñecer e describir as diversas formas do relevo asociándoas coa modelaxe característica. Coñecer os factores que condicionan a modelaxe do relevo. (C3, C6)
•
Relacionar as características internas da Terra coa súa repercusión sobre os fenómenos superficiais. (C3, C7)
•
Coñecer as teorías fixistas e mobilistas. Coñecer a teoría da deriva continental e os argumentos o seu favor. (C6, C8)
•
Comprender os principios e probas da tectónica de placas. (C7)
•
Definir e clasificar as placas litosféricas e os movementos relativos. Relacionar estes movementos cos procesos xeolóxicos que producen. (C3, C7)
•
Comprender como se producen os fenómenos propios da dinámica interna da Terra. Relacionar os fenómenos convectivos coas súas manifestacións sobre a codia terrestre. Explicar a formación dos relevos asociados á tectónica de placas. (C3, C7)
•
Recoñecer os elementos e tipos de deformacións que afectan ás rochas. Analizar a evolución da paisaxe desde a influencia da dinámica interna e externa. (C3)
•
Coñecer os riscos xeolóxicos e as medidas que nos axudan a diminuír os seus efectos. (C3, C5)
•
Diferenciar os factores ambientais e coñecer a súa influencia sobre os seres vivos. Recoñecer adaptacións dos seres vivos a diferentes medios. (C3) Explicar como se produce a transferencia de materia e enerxía ao longo dunha cadea ou rede trófica concreta e relacionar as perdas enerxéticas producidas en cada nivel co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta. (C3, C7) Coñecer a estrutura e dinámica dos ecosistemas. Diferenciar as características máis importantes dos ecosistemas españois. (C3, C5) Comprender os mecanismos de formación e degradación do solo. (C3, C7) Solucionar diferentes cuestións sobre a transferencia de materia e enerxía nun ecosistema. Estudar os cambios que se poden producir neles. (C3, C8)
• • • • •
Saber analizar e interpretar os ciclos bioxeoquímicos. (C3, C7, C8)
•
Diferenciar e describir os tipos de sucesións. Analizar os mecanismos de autorregulación e dinámica de poboacións dun ecosistema. (C3)
•
Relacionar os recursos naturais cos impactos que xera o seu emprego. Coñecer e valorar as medidas que protexen o medio natural. Coñecer os Parques Nacionais de España.(C3, C4, C6)
5.6.- FÍSICA – QUÍMICA 4º ESO:
•
Utilizar a teoría atómica para explicar a formación de novas substancias a partir doutras preexistentes. Escribir mediante fórmulas as ecuacións que representan estas transformacións, observando nelas o principio de conservación da materia. (C1, C2, C3, C4).
•
Diferenciar entre procesos físicos e procesos químicos. Escribir e axustar correctamente as ecuacións químicas correspondentes a enunciados e descricións de procesos químicos sinxelos, tratando correctamente as relacións masa-masa, masa-volume e volume-volume. Describir as reaccións químicas que interveñen en procesos enerxéticos fundamentais. (C1, C2, C3, C7, C8).
•
Identificar as reaccións ácido-base e redox como procesos químicos, analizando a súa incidencia no noso contorno.( C1, C3, C6).
•
Escribir fórmulas sinxelas dos compostos de carbono, distinguindo entre compostos saturados, insaturados, alcohois e ácidos orgánicos. (C1, C2, C3, C6).
•
Aplicar correctamente as principais ecuacións, explicando as diferenzas fundamentais dos movementos MRU, MRUA e MCU. Distinguir claramente entre as unidades de velocidade e aceleración, así como entre magnitudes lineais e angulares. (C1, C2, C3, C4, C8).
•
Identificar as forzas que actúan sobre un corpo, xeren ou non movemento, así como as súas características e explicar as leis da Dinámica ás que obedecen. Determinar a importancia da forza de rozamento na vida real. Debuxar as forzas que actúan sobre un corpo en movemento, xustificando a orixe de cada unha, e indicando as posibles interaccións do corpo en relación con outros corpos. (C1, C2, C3, C4, C8).
•
Explicar o carácter universal da forza da gravitación. Saber calcular o peso dos obxectos en función do contorno en que se atopen. (C2, C3, C6, C8).
•
Explicar as diferentes situacións de flotabilidade dos corpos situados en fluídos mediante o cálculo das forzas que sobre eles actúan. (C2, C3, C8).
•
Diferenciar entre traballo e esforzo muscular. Explicar que o traballo consiste na transmisión de enerxía dun corpo a outro mediante unha forza. Identificar a potencia coa rapidez con que se realiza un traballo e explicar a importancia que esta magnitude ten na industria e na tecnoloxía.(C2, C3, C5, C6, C8).
•
Relacionar a variación de enerxía mecánica que se produciu nun proceso co traballo que se realizou neste proceso. Aplicar de forma correcta o principio de conservación da enerxía. (C2, C3, C5).
6.-METODOLOXÍA DIDÁCTICA 6.1.- DISTRIBUCIÓNS DE GRUPOS A continuación se nomean os grupos, as materias así como os docentes que as impartirán:
CIENCIAS DA NATUREZA 1º ESO – 2 GRUPOS – Cristina Díaz
CIENCIAS DA NATUREZA 2º ESO – 2 GRUPOS – Cristina Díaz
BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 3º ESO – 2 GRUPOS – Ana Pousa
FÍSICA - QUÍMICA 3º ESO – 2 GRUPOS –Sonia Pereira
BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 4º ESO – 1 GRUPO – Sonia Pereira
FÍSICA - QUÍMICA 4º ESO – 2 GRUPOS – Ana Pousa
6.2.- CRITERIOS METODOLÓXICOS Na reunión do Departamento realizada o día 11 de Setembro do presente ano acordamos os seguintes criterios metodolóxicos co fin de que os alumnos sexan, gradualmente, capaces de aprender de forma autónoma, e dicir, realizar aprendizaxes significativas por si sós, ademáis do desenvolvemento da facultade de razoamento e de abstracción. No proceso de ensino-aprendizaxe xogan un papel importante tanto os criterios metodolóxicos, que guían a intervención educativa, como as medidas organizativas e estruturais que permiten a utilización adecuada dos recursos dos que dispón o centro. As liñas metodolóxicas que deben orientar a intervención educativa pódense sintetizar e concretar da seguinte forma: •A
organización dos contidos. Os contidos estructuranse, ao longo da etapa, tendo en conta a
estructura lóxica da materia, pero tamén as posibilidades de aprendizaxe dos alumnos e alumnas, según a súa idade. • Os
coñecementos previos. O Departamento considera que é vital partir do nivel de
desenvolvemento do alumno e das súas aprendizajes previas, para construir, a partires dese punto, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o nivel de desenvolvemento. Neste sentido farase, no mes de setembro, un repaso xeral de conceptos previos básicos e pasaráselles unha proba de avaliación inicial para obter información individualizada. Ao inicio de cada unidade e a través dunha serie de preguntas iniciais, o profesor realizará unha avaliación preliminar dos coñecementos de partida dos alumnos. Desta forma o alumnado entrará en contacto co tema e o profesor identificará os coñecementos previos que posúe o grupo de alumnos, co que poderá introducir as modificacións necesarias para atender as diferenzas e, sobre todo, para previlas. ●
Iniciación das unidades didácticas. Exposición por parte do profesor dos contidos que se van traballar, co fin de proporcionar unha visión global da unidade que axude aos alumnos a familiarizarse co tema a tratar. Os alumnos e alumnas xa realizaron uns estudos anteriores de Ciencias da Natureza, e formáronse unhas ideas máis ou menos precisas sobre os conceptos estudiados. Incluso poden olvidarse de boa parte deses coñecementos. Comézase cada tema detectando o que queda de todo isto e correxindo, se procede, os erros que poidan obstaculizar a aprendizaxe posterior.
• Realización
de actividades. En cada unidade didáctica realizaremos actividades variadas e
secuenciadas según o grao de dificultade.
Os alumnos realizarán distintos tipos de actividades,
para asimilar e reforzar o apreso. Estas actividades sucédense no desenvolvemento dos contidos, afianzando os conceptos principais e a xeneralización dos mesmos. Todo iso realizado baixo a supervisión persoal do profesor, que analizará as dificultades e orientará e proporcionará as axudas necesarias. Mandárase case tódolos días actividades para realizar na casa relacionadas co traballado da aula . • A aprendizaxe
significativa. Daremos prioridade á comprensión dos contidos que se traballan
frente á súa aprendizaxe mecánica. Para que unha idea nova poida ser asimilada, é necesario que teña sentido para o alumno, é dicir, que se basee en experiencias cercanas , ben do seu entorno vital ou ben correspondendo a aprendizaxes anteriores. • Variedade de instrumentos didácticos. A presenza de distintos formatos (libro do alumno,
textos continuos e descontinuos; cadros, gráficas, esquemas, etc.) no proceso de ensinoaprendizaxe contribúe a desenvolver as capacidades e as competencias básicas dos alumnos, así como a enriquecer a súa experiencia de aprendizaxe. • A linguaxe
científica. As ideas e conceptos propios das Ciencias da Natureza, concretamente
nas materias de Física e Química, exprésanse nunha linguaxe específica composta de símbolos e formulas. Este é un dos aspectos que integran a aprendizaxe científica. A forma de chegar a dominalo é, como cualquera linguaxe, practicando en diferentes situacións e cun certo nivel de repetición. • Técnicas científicas. Os proxectos e investigacións que se propoñen presentan distintas
técnicas que se empregan no estudo das Ciencias da Natureza. Estas técnicas axudarán aos alumnos a experimentar e reflexionar sobre os diferentes tipos de métodos e instrumentos científicos, non só no estudo desta materia, senón tamén, noutros contextos nos que poida ser relevante a súa utilización. • A avaliación.
Pensamos que convén obter información acerca do grao de consecución dos
obxetivos periódicamente. Decidiuse que esta avaliación farase ao final de cada un ou dous temas dependendo da carga de contidos e se éstes están moi relacionados. Como os obxectivos están enunciados sen a suficente concreción, máis adiante propoñemos uns criterios de avaliación para indicar os contidos básicos que se deben aprender. • A libreta
de traballo. Controlaremos o traballo realizado diariamente polo alumno a través da
libreta da clase. Ésta ten que estar correxida axeitadamente e limpa xa que pensamos que é básica para o asentamento do aprendido na aula e como soporte para consulta. • Estimulación
do alumno. Suliñamos a necesidade de estimular ao alumno e fomentar a
reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se aprendeu, de modo que saiba en todo momento qué debe conseguir ó estudiar cada unidade, o seu nivel de coñecementos antes de abordala, qué contidos son os máis importantes e se logrou os obxectivos ó finalizar.
O profesor desenvolverá os contidos esenciais da unidade didáctica, mantendo o interese e fomentando a participación do alumnado. Cando o estime oportuno, e en función dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos alumnos, poderá organizar o tratamento de determinados contidos de forma agrupada, ou reestruturalos, de maneira que lles facilite a realización de aprendizaxes significativas.
6.3.- PRINCIPIOS ORIENTATIVOS En coherencia co exposto, os principios que orientan a nosa práctica educativa son os seguintes:
•Metodoloxía activa. Supón atender a aspectos intimamente relacionados, referidos ó clima de participación e integración do alumnado no proceso de aprendizaxe: - Integración activa dos alumnos e alumnas na dinámica xeral da aula e na adquisición e configuración das aprendizaxes. - Participación no deseño e desenvolvemento do proceso de ensinanza/aprendizaxe. • Fomento do traballo cooperativo. Os alumnos levarán a cabo actividades en pequenos grupos para desenvolver un traballo cooperativo que lles servirá tamén para mellora-la iniciativa e a investigación. A continuación, pódense comenta-las liñas de investigación, as dificultades, os erros atopados, mediante unha discusión de clase moderada polo profesor e consistente nunha posta en común dos grupos. Con este tipo de actividades estaremos fomentando competencias básicas propias da etapa.
•Adaptación na metodoloxía. A metodoloxía empregada debe adaptarse a cada grupo e situación, facendo rendible ó máximo os recursos dispoñibles. Nos primeiros anos da etapa debe traballarse a aprendizaxe inductiva, a partir da observación e a manipulación, reforzando a adquisición de destrezas básicas e estratexias persoais á hora de resolver problemas. A resolución de problemas non debe considerarse como un programa á parte, de maneira illada, senón integrarse en todas e cada unha das facetas e etapas do proceso de aprendizaxe.
•Preocupación polos contidos actitudinais. As actitudes preséntanse tendo en conta que a ESO é unha etapa que coincide con grandes cambios físicos e psíquicos nos alumnos. Esta peculiaridade favorece o desenvolvemento de actitudes relativas á autoestima e á relación cos demais. Na clase de Ciencias da Natureza isto pódese conseguir animando ó alumno no seu proceso de aprendizaxe, sinalando os logros obtidos e mediante as actividades de grupo.
•Atención á diversidade do alumnado.
A nosa intervención educativa cos alumnos e alumnas asume como un dos seus principios básicos ter en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, así como os seus distintos intereses e motivacións.
7.- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS ●
Os libros de texto que se usan no presente curso son os que a continuación se indican: CIENCIAS DA NATUREZA •
1º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Antonio Brandi Fernández
•
2º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Antonio Brandi Fernández.
BIOLOXÍA - XEOLOXÍA •
3º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Antonio Brandi Fernández
•
4º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Antonio Brandi.
FÍSICA – QUÍMICA •
3º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Rocío Pichardo Gómez
•
4º E.S.O. Editorial: Santillana, Sello: Obradoiro. Serie: A casa do Saber. Autores: Henrique Juan Redal , Ana Mª Guerra Castro e Rocío Pichardo Gómez
●
Outros recursos: Para apoiar a actividade docente temos previsto a utilización dos seguintes recursos ademais dos libros de texto dos alumnos: -. Videos de apoio aos contidos dos temas desenvolvidos -. Coleccións diversas -. Láminas, artículos e revistas -. Uso da aula de Informática do Colexio para presentación de contidos multimedia e navegación por Internet -. Realización de maquetas e traballos -. Visitas educativas -. Actividades no laboratorio: en cada unha das materias programanse por trimestre segundo as unidades didácticas.
8.- AVALIACIÓN: A avaliación concíbese e practícase da seguinte maneira: •
Individualizada, centrándose na evolución de cada alumno e na súa situación inicial e particularidades.
•
Integradora, para o cal atende a existencia de diferentes grupos e situacións e a flexibilidade na aplicación dos criterios de avaliación que se seleccionan.
•
Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden en cada situación particular e avalíanse de forma equilibrada os diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non só os de carácter cognitivo.
•
Orientadora, dado que lle achega ao alumno ou alumna a información precisa para mellorar a súa aprendizaxe e adquirir estratexias apropiadas.
•
Continua, xa que atende á aprendizaxe como proceso, contrastando os diversos momentos ou fases. Aténdese a tres modalidades:
O proceso de avaliación ten como obxectivos: - Coñecer a situación de partida dos alumnos cando se inicia unha unidade. - Facilitar a formulación dun modelo de actuación adecuado ao contexto, en función dos datos anteriores. - Seguir a evolución do desenvolvemento e da aprendizaxe dos alumnos. - Tomar as decisións necesarias para amoldar o deseño e desenvolvemento da nosa acción educadora ás necesidades e logros detectados nos alumnos nos seus procesos de aprendizaxe.
8.1 INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN: ●
Realización de probas escritas
●
Realización das actividades do libro de texto e doutras propostas polo profesor
●
Resolución de exercicios na clase ou fóra dela
●
Realización de traballos, tanto opcionais coma obrigatorios
●
Entrega dos materiais requeridos nos prazos fixados
●
Participación activa e comportamento axeitado na clase
●
Comportamento e actitude pola materia na aula
●
A súa atención, interese ou esforzo que amosa durante as clases ou no laboratorio
●
Capacidade de traballo en grupo
●
Traballo no laboratorio ( participación, colaboración e finalización do traballo proposto)
8.2.- PROCEDEMENTOS E MÍNIMOS ESIXIBLES Referente á valoración dos resultados, é dicir, cualificacións indicar que os alumnos/as e os seus pais son informados, ó comezo do curso, dos seguintes aspectos sobre a avaliación: Nas materias de Ciencias da natureza,Bioloxía – Xeoloxía e Física e Química: - Realizarase unha proba escrita ó remate de unha ou dúas unidades. -
Aquel alumno/a que non supere a nota de 3 nunha proba escrita, non aprobará a avaliación.
-
Despois das vacacións do Nadal e de Semana Santa farase un exame de recuperación ó que só se presentarán aqueles alumnos/as que teñan respectivamente a primeira ou segunda avaliación suspensa.
- A libreta será revisada, polo menos unha vez ó trimestre, pola profesora e virá firmada polos pais para que coñezan o traballo do seu fillo/a na materia. - A presentación da libreta, cando as pida a profesora, é imprescindible para aprobar a asignatura. -
A nota da avaliación virá dada pola media numérica das probas escritas, a nota da libreta, os traballos realizados en grupo ou de maneira individualizada e o traballo diario do alumno/a (facer os deberes, atender na clase, correxir ben os exercicios)
9.- CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A cualificación final de cada avaliación contemplase os seguintes puntos: Nas materias de Ciencias da natureza -
As probas escritas constituirán o 80% da nota final da avaliación, serán 2 ou 3 probas por avaliación. A nota final será a media das probas. Mediante estas probas valoramos se os alumnos/as acadan ou non o nivel mínimo do coñecemento da materia. As probas avalíanse nunha escala de 0 a 10. Estas probas abarcarán os contidos que o profesorado considere oportuno, tendo en conta o carácter continuo da avaliación e o desenvolvemento dos contidos. Podendo variar o número de preguntas nas diferentes probas. A puntuación das preguntas pode ser diferente, pero os alumnos/as coñeceran a puntuación de cada pregunta no momento de realizar a proba.
-
O 20% restante da nota virá dado por a actitude cívica e a participación nas clases, as libretas e os hábitos de traballo,esforzo e os traballos realizados como ampliación ao longo de cada trimestre. Na actitude e participación nas clases terase en conta se pregunta dúbidas, se acude co material necesario, se mostra interese por aprender e polos contidos que se están estudiando.
Os profesores visualizarán as libretas dos alumnos/as e avaliaranas coa seguinte escala: MB, B, R, Mal. Dita corrección realizarase polo menos unha vez ó trimestre. Na corrección terase en conta aspectos como : caligrafía, ortografía,
numeración correlativa dos exercicios,
desenvolvemento dos contidos, a realización de todas as actividades e a presentación final da libreta. Os hábitos de traballo e esforzo, que os alumnos/as se esforcen en seguir as explicacións, en facer as actividades na clase o una casa, en estudiar día a día, en colaborar nos traballos de grupo e rematar os traballos na data proposta polo profesor/a. A participación na clase avalíase podendo conseguir os alumnos/as chamadas positivas ou negativas. Este 10% sumará ou restará na nota da avaliación dependendo de se a cualificación é positiva ou negativa. Nas materias de Bioloxía – Xeoloxía e Física - Química: -
As probas escritas constituirán o 90% da nota final da avaliación, serán 2 ou 3 probas por avaliación. A nota final será a media das probas. Mediante estas probas valoramos se os alumnos/as acadan ou non o nivel mínimo do coñecemento da materia. As probas avalíanse nunha escala de 0 a 10. Estas probas abarcarán os contidos que o profesorado considere oportuno, tendo en conta o carácter continuo da avaliación e o desenvolvemento dos contidos. Podendo variar o número de preguntas nas diferentes probas. A puntuación das preguntas pode ser diferente, pero os alumnos/as coñeceran a puntuación de cada pregunta no momento de realizar a proba.
- O 10% restante da nota virá dado por a actitude cívica e a participación nas clases, as libretas e os hábitos de traballo e esforzo . Na actitude e participación nas clases terase en conta se pregunta dúbidas, se acude co material necesario, se mostra interese por aprender e polos contidos que se están estudiando. Os profesores visualizarán as libretas dos alumnos/as e avaliaranas coa seguinte escala: MB, B, R, Mal. Dita corrección realizarase polo menos unha vez ó trimestre. Na corrección terase en conta aspectos como : caligrafía, ortografía,
numeración correlativa dos exercicios,
desenvolvemento dos contidos, a realización de todas as actividades e a presentación final da libreta. Os hábitos de traballo e esforzo, que os alumnos/as se esforcen en seguir as explicacións, en facer as actividades na clase o una casa, en estudiar día a día, en colaborar nos traballos de grupo e rematar os traballos na data proposta polo profesor/a. A participación na clase avalíase podendo conseguir os alumnos/as chamadas positivas ou negativas.
Este 10% sumará ou restará na nota da avaliación dependendo de se a cualificación é positiva ou negativa. A cualificación final de todas as materias do Departamento virá dada: - En xuño calcularase coa media aritmética das avaliacións sempre e cando as notas dos períodos non sexan inferiores a 4.0 ptos. Para aprobar a materia será preciso obter 5.0 ptos en cada unha das tres avaliacións. -
Na convocatoria de setembro a cualificación corresponderá ó resultado da proba escrita que se faga.
- Os alumnos/as que trala celebración da avaliación extraordinaria de setembro teñan a materia cualificada negativamente e promocionen ó curso seguinte, realizarán un plan de traballo de reforzo elaborado polo profesor do curso no que se atope o alumno/a e coordinado polo xefe do departamento. -
10.- AS MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE O obxetivo fundamental da Ensinanza Secundaria Obrigatoria é atender as necesidades educativas de cada alumno. Os alumnos son diferentes no seu ritmo de traballo, estilo de aprendizaxe, coñecementos previos, etc…Todo isto sitúa ós docentes na necesidade de educar en e para a diversidade. No noso caso, co fin de esteblecer un proxecto curricular que se axuste á realidade de nosos alumnos e alumnas, acordamos realizar unha valoración inicial das súas características segundo os seguintes parámetros: -Entrevista cos titores anteriores valorando o rendemento do alumno na etapa anterior. -Proba de avaliación inicial realizada nos primeiros 15 días do curso, para valorar os coñecementos previos de cada alumno. Deste modo o Departamento prevé distintas vías de resposta ante o amplo abanico de capacidades, estilos de aprendizaxe, motivacións e intereses dos alumnos e alumnas.
REFORZOS E ADAPTACIÓNS Dentro da disponibilidade do Centro procurarase atender ós alumnos con maior dificultade na aprendizaxe, atendendo á diversidade en dous niveis: na programación e na metodoloxía. Se detectamos algún caso no que un alumno non poida seguir as nosas asignaturas se falaría co titor/a e a través do cal se lle comunicaría á orientadora para que nos indicase o tipo de adaptación que habería que facer.
11.- PROGRAMA DE REFORZO NAS MATERIAS PENDIENTES DE CURSOS ANTERIORES A avaliación das aprendizaxes do alumnado realizarase atendendo aos seguintes aspectos: 1.-Actividades propostas ó longo do curso: O profesor da materia do curso no que está o alumno fará un seguimento individualizado do alumno dándolle unha serie de actividades ou reforzo dos temas traballados no curso anterior.Na cualificación das actividades teránse tamén en conta contidos actitudinais: cumprimentos dos prazos establecidos, presentación das tarefas realizadas, interese amosado ó longo do curso, etc. 2.- Probas escritas convocadas: Segundo a Orde que regula o proceso de superación de materias pendentes, como mínimo serán
realizadas
dúas
probas:
unha
en
Maio
e
outra
en
Setembro.
Non obstante, poderán ser convocadas probas parciais eliminatorias a fin de facilitar a preparación das mesmas e que serían convocadas en datas non coicidentes coas probas habituais para as avaliacións do curso vixente. Estas probas parciais terán en todo caso carácter voluntario para o alumnado,
e
sempre
afectarán
positivamente
no
proceso
avaliativo.
En todas as probas o alumnado terá que responder a cuestións e exercicios do mesmo tipo que os que aparecen nas actividades propostas para entregar. Polo tanto, a preparación e realización das actividades debería ser suficiente para a superación das probas. Por iso recoméndase moi especialmente esta parte do proceso. É importante subliñar aquí que segundo o Punto 7 do Artigo 6º da orde de 30 de Setembro, en ningún caso o procedemento de avaliación das aprendizaxes do alumnado nas materias que teña pendentes poderá limitarse ó establecemento das probas finais de maio e setembro. Tanto as Actividades como as Probas escritas versarán sobre os contidos mínimos que aparecen recollidos na Lei, Decreto 133/2007, do 5 de Xullo (DOG 13 de Xullo de 2007), e que son obxecto de estudio nos libros de texto vixentes no centro. 3.- Criterios de cualificación segundo a materia pendente: Os criterios a seguir para que a cualificación final sexa avaliada positivamente son:
No caso da Física – Química de 3º ESO, os alumnos deben presentar as actividades feitas e aprobar a primeira avaliación de Física - Química do curso actual. De non ser así deben superar a proba extraordinaria de Maio ou Setembro.
No caso das Ciencias da Natureza de 1º e 2º curso e a Bioloxía- Xeoloxía de 3º curso, os alumnos deben presentar as actividades feitas e se nón acadan os obxectivos mínimos realizarán unha proba escrita, a cal deben superar.
12.- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Podemos diferenciar dous aspectos:
1.- Actividades relacionadas coa Ciencia: Ditas actividades son programadas, organizadas e coordinadas polo profesorado que constitúe dito Departamento; expostas por alumnos de Educación Secundaria e na que son partícipes alumnos de Educación Primaria ou todo o alumnado do centro. Segundo o trimestre no que nos atopemos caben destacar: -- As xornadas realizadas no mes de Novembro co motivo da Semana da Ciencia nas cales alumnos de Educación Secundaria expoñen unha práctica de laboratorio a cal deben realizar os alumnos de cada un dos cursos de Educación Primaria. As prácticas organizadas atendendo aos diferentes niveis de Educación Primaria son:
Volcán en erupción : 1º E.P.
El barco a burbujas: 2º E.P.
Este ovo non se come: 3º E.P.
Ácido, alcalino ou neutro?: 4º E.P.
Os limóns eléctricos: 5º E.P.
As cores da auga: 6º E.P.
As dúas primeiras son expostas por alumnos de 2º ESO e a realizan alumnos do primeiro ciclo. Na terceira e cuarta son partícipes os alumnos do segundo ciclo respectivamente sendo exposta por alumnos de 3º ESO e as dúas derradeiras a expoñen alumnos de 4º ESO e son realizadas respectivamente por alumnos de 5º e 6º de Educación Primaria. Todas as prácticas van acompañadas dunha unidade didáctica a cal os alumnos traballan co seu titor. Tamén con motivo da Semana da Ciencia o alumnado de Secundaria, participa no concurso organizado pola Universidade de Vigo e Caixanova mediante elaboración de maquetas. -- No segundo trimestre realizase una exposición na cal cada ano varíase o tema a tratar.Neste curso farase sobre as enfermidades.Sitúase no vestíbulo do colexio e é estructurada e diseñada polo alumnado de 3º ESO. Consta de seis paneis no que en cada un deles se trata una enfermidade, a súa prevención e a súa curación. -- A exposición realizada no mes de maio xunto co Departamento de Tecnoloxía na biblioteca. Recopílanse todos os traballos dos alumnos feitos ó longo do curso na aula e deixase un espazo para expoñer pequenas coleccións e fotografías que posúe o centro. No mes de Xuño, o departamento colabora co día do Medio Ambiente. Os alumnos de Educación Infantil visitan a horta ecolóxica do colexio construída e traballada ao longo do curso polos alumnos de 1º da ESO. Faise fincapé nas medidas a tomar para coidar o medio ambiente e realizan xogos e actividades relacionadas co tema. 2.- Actividades relacionadas co entorno
Para favorecer a relación co entorno realizanse visitas educativas relacionadas co mundo da Ciencia: 1º da E.S.O. -- Realizan unha saída a “Augasana s.l” ,en Baiona percorrendo as súas instalacións e visualizando todo o proceso de embotellamento e producción. -- Asisten ao “Clube Náutico de Vigo” no cal realizan actividades relacionadas co mundo da vela, tras unha pequena clase teórica onde coñecen as técnicas básicas de navegación e partes da embarcación. Continuan cunha visita ás bateas e plataformas piscícolas de Domaio e travesía ata a ponte de Rande. 2º da E.S.O. -- Os alumnos deste curso fan unha saída a “Ence” en Pontevedra ,visitando as súas instalacións e observando o proceso de elaboración do papel. -- Visitan o parque natural “Monte Aloia” onde comezan cunha conferencia e proxección da historia do parque situada no centro de interpretación.Posteriormente realizan actividades e xogos relacionadas coa flora e fauna do parque. E como remate da saída fan unha ruta de senderismo da Senda Botánica, observando as distintas especies animais e vexetais características do Parque.
3º da E.S.O. -- Visitan na Coruña, o Acuario no que a súa clara vocación didáctica se orienta específicamente a la educación ambiental suscitando no alumno unha actitude positiva sobre a necesidade de preservar o fondo marño e A Domus o cal é o primeiro museo interactivo do mundo dedicado monograficamente ao ser humano. -- Visitan a Illa de Ons de maneira que para chegar a ela empregan o tren, o autobús e finalmente o barco,nela conciencian aos rapaces no respeto hacia a natureza facendo un percorrido guiado no que mostran as diferentes especies vexetales e animais. 4º da E.S.O. -- Ao longo do curso verase a posibilidade de realizar unha saída relacionada cos contidos das materias.
13.- ACCIÓNS CO PROXECTO LECTOR En todas as materias que constituen o Departamento trabállanse os seguintes aspectos: •
A elaboración de esquemas, mapas conceptuais sobre diferentes textos científicos.
•
Realización de esquemas e informes científicos.
•
Traballos en actividades de lecturas comprensivas relacionadas cos temas dados.
•
Analise, sintese e obtención de conclusións a partir de modelos experimentais.
14.- ACCIÓNS CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICS O Departamento de Ciencias da Natureza introduce as novas tecnoloxías coas accións seguintes: •
Búsqueda de información a partir das páxinas web referidas nos diferentes libros de texto.
•
Uso da informática para a elaboración de traballos científicos.
•
Emprego da calculadora para a resolución de problemas.
•
Visionado de documentais relacionados coas diferentes unidades.
•
Realización de actividades coa pizarra dixital.
15.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN A Programación do Departamento é un instrumento práctico e público que permite a cada profesor encadrar as súas programacións de aula no marco conxunto de actuación, e a todos os axentes educativos (dirección, profesores, pais e alumnos) coñecer a proposta pedagóxica do centro para a etapa da Educación Secundaria Obrigatoria. Non obstante, esta programación queda totalmente aberta e flexible, de forma que ao longo do curso e de acordo coa realidade educativa que nos encontremos, procederemos a : -Completala, ampliala, modificala segundo noso criterio profesional. -Realizar unha maior concreción nas unidades didácticas que se crea conveniente antes do inicio das mesmas. -Efectualas adaptacións curriculares que se crean oportunas.
AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN
OBXECTIVOS Traballáronse todos os obxectivos?
Afondouse nalgúns especialmente?
Obxectivos non alcanzados polos alumnos:
Cales:
Razón:
Grao de consecución de obxectivos:
Propostas de mellora:
CONTIDOS Traballáronse todos os conceptos?
Desenvolvéronse especialmente os seguintes:
Cales:
Grao de adquisición de conceptos:
Propostas de mellora:
Razóns:
MÉTODOS E DIDÁCTICA Métodos aplicados:
Métodos máis eficaces:
Métodos menos eficaces:
Aplicación das actividades:
Utilidade das actividades:
Innovacións metodolóxicas:
RECURSOS MATERIAIS Libros de texto utilizados: Libros extracurriculares: Outros materiais: Aplicación de novas tecnoloxías:
CRITERIOS DE AVALIACIÓN Traballouse a superación de todos os criterios de avaliación? Cales se traballaron en maior medida? Cales se traballaron en menor medida?
Criterios de avaliación non alcanzados polos alumnos:
Grao de consecución dos criterios de avaliación:
Propostas de mellora:
