PENENTUAN TETAPAN TETAPAN LAJU REAKSI PENYABUNAN ETIL ASETAT ASETAT
Riza Rianti, Eti Ofriani
[email protected], 085726431262 Lab. Kimia i!i"a #$r$!an Kimia %ni&'r!ita! ('g'ri )'marang *'+$ng 8 Lt 2 )'"aran *$n$ng-ati )'marang, n+on'!ia 50225
Abstrak
/'nab$nan 'til a!'tat +'ngan (aO a+ala !ala !at$ conto r'a"!i -'nab$nan. $$an +ari -'rcobaan -'n'nt$an t'ta-an la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat a+ala m'mb$"ti"an baa r'a"!i ang t'ra+i b'ror+' 2, !'ingga arga " -$n +a-at +i"'ta$i. +i"'ta$i. ara ang +ig$na"an +ig$na"an -ra"ti"an "ali ini ait$ +'ngan +'ngan titra!i. +a-$n +a-$n 3 &ariab'l &ariab'l ang +i-a"ai ait$ &ariab'l b'ba!, &ariab'l &ariab'l t'ri"at, t'ri"at, +an &ariab'l "ontrol. ariab'l b'ba! -'rcobaan ini a+ala a"t$ -'ncam-$ran (aO +'ngan 'til a!'ta t. ariab'l riab'l t'ri"at t'ri"at ait$ ait$ la$ la$ r'a"!i r'a"!i -'na -'nab$n b$nan an 'til a!'tat. a!'tat. )'+ang )'+ang"an "an &ariab &ariab'l 'l "ontrolna ait$ "on!'ntra!i, t'm-'rat$r, +an t'"anan. )'bana" 10 ml cam-$ran +ari +ari lar$ lar$tan tan (aO (aO +an +an 'til 'til a!'ta a!'tatt ang ang m'mi m'mili li"i "i "on! "on!'n 'ntr tra!i a!i +an +an &ol$m &ol$m'' !'ban !'ban+i +ing ng +it$ +it$an ang" g"an an "'+a "'+alam lam 20 ml l l -a+a -a+a m'ni m'nitt "'93 "'93,, 8, 15, 15, +an +an 25, 25, "'m$+ian +ititra!i +'ngan (aO. ari a!il -'rcobaan +i+a-at"an +ata &ol$m' (aO ang +ig$na"an $nt$" m'nitra!i, !'ma"in lama a"t$ ang +ig$na"an !'ma" !'ma"in in ban bana" a" (aO (aO ang ang +ib$ +ib$t$ t$" "an an $nt$ $nt$" " m'ni m'nitr tra!i a!i.. :'ngg :'ngg$n $na" a"an an -'rit$ngan $nt$" m'n'nt$"an or+', t'ta-an la$ r'a"!i $ga +a-at +it'nt$"an. ;'r+a! ;'r+a!ar" ar"an an a!il a!il -'rcob -'rcobaan aan,, t'ta-a t'ta-an n la$ r'a"!i r'a"!i !'b'!ar !'b'!ar 0,0628 0,0628 +an t'rb$"t t'rb$"tii r'a"!i b'ror+' +$a.
Kata "$nci < )a-onifi"a!i, !ab$n, 'til a!'tat
Abstract
Saponi Saponifica ficatio tion n of acetyc acetyc ethyl ethyl with with NaOH NaOH is one of exampl examplee saponi saponifica ficatio tion n reac reacti tion on..
Purp Purpos osee
fro from
cons consta tant nta a
ofvr ofvrat atee
reac reacti tion on
fro from
acet acetyc yc
ethy ethyl l
saponification experiment have ordo-2, so the value of k can knew. Practicant use
titration methode. here was ! varia"le # free varia"le, "undle varia"le, and control varia"le. $ree varia"le at this experiment is time of mixin%. &undle varia"le is rate reaction of acetyc ethyl saponification. 's many as () ml mixture from NaOH solution and acetyc ethyl which have same consentration and volume pour inside 2) ml H*l at minutes-!, +, (, and 2, then titration use NaOH. $rom experiment %ive result data of NaOH volume used titration, as lon% as time, as many as NaOH for titration. se calculation to determine ordo, constanta of rate reaction can determine too. &ased on experiment, constanta of rate reaction is ),)2+ and proved that reaction is ordo two.
/eywords # Saponification, soap, acetyc ethyl
A.
Pendahuluan )ab$n b'rtin+a" !'bagai !$at$ zat -'ng'm$l!i $nt$" m'n+i!-'r!i"an
mina" +an !ab$n t'ra+!or-!i -a+a b$tiran "otoran =K''nan, 1>>0?. Kin'ti"a "imia m'r$-a"an bagian +ari ilm$ "imia fi!i"a ang m'm-'laari t'ntang "'c'-atan ata$-$n la$ r'a"!i9r'a"!i "imia +an m'"ani!m' r'a"!i9r'a"!i ang t'rlibat +i+alamna. K'c'-atan r'a"!i ata$ la$ r'a"!i a+ala "'c'-atan -'r$baan "on!'ntra!i t'ra+a- a"t$, a+i tan+a n'gatif ana m'n$n$""an baa "on!'ntra!i b'r"$rang bila a"t$ b'rtamba. =)$"ar+o, 2002?. La$ r'a"!i +a-at -$la +ig$na"an $nt$" m'm-r'+i"!i "'b$t$an baan -'r'a"!i tia- !at$an a"t$ +an +a-at $ga +ig$na"an $nt$" m'ngit$ng "'b$t$an 'n'rgi $nt$" -ro+$"!i hydro%en=iboo, 2010?. Or+' r'a"!i m'r$-a"an bagian +ari la$ r'a"!i. Or+' r'a"!i ti+a" +a-at +it'nt$"an +'ngan m'n$r$n"an -'r!amaan. Or+' r'a"!i ana +a-at +it'nt$"an +'ngan m'la"$"an -'rcobaan =Lab$za, 1>82?. :'n$r$t t'ori, or+' r'a"!i $nt$" r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat b'r$-a or+' +$a. /a+a la$ r'a"!i or+' +$a, a-abila $"$m la$ r'a"!i a+ala 9+ABC+tD9"ABn +an $"$m t'r!'b$t +i$ba "' -'r!amaan =1CAB91CAB2?D9"t, a"an +i-'rol' "on!tanta la$ r'a"!i +'ngan cara m'ngal$r"an 1CAB t'ra+a- t. K'miringan ang +i-'rol' m'r$-a"an "on!tanta la$ r'a"!i =t"in!, 1>>>?.
*ambar 1. K$r&a la$ r'a"!i or+' +$a
/a+a la$ r'a"!i or+' +$a, la$ r'a"!i b'rban+ing l$r$! +'ngan "$a+rat "on!'ntra!i +ari !ala !at$ r'a"tan ata$ a!il "ali +$a r'a"tan +'ngan ma!ing9 ma!ing r'a"tan b'r-ang"at !at$ =riono, 200>?. R'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat m'r$-a"an r'a"!i or+' "'+$a +'ngan $"$m ang +a-at +ib'ri"an !'bagai < 9+A'!t'rBC+tD"1A'!t'rBAOB9 Sifat Fisika Etil Asetat
$$+ airan ;'ning ;'rat :ol'"$l 88,105 grCmol 'n!ita! 0,8>7 grCml iti" L'l' 983,6 F iti" i+i 77,1 F iti" (ala 94 F =)ari, et all., 2015? /a+a -'rcobaan "ali ini, +ila"$"an -'n'nt$an la$ r'a"!i +ari -'nab$nan 'til a!'tat. /'rcobaan ini $nt$" m'mb$"ti"an or+' r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat a+ala 2.
B.
et!de
/a+a -'rcobaan -'n'nt$an t'ta-an la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat a+a +$a cara ang +a-at +ig$na"an ait$ cara titra!i +an cara "on+$"tom'tri. K'lom-o" "ami m'ngg$na"an cara titra!i -a+a -ra"ti"$m "ali ini. itra!i ang +ila"$"an a+a
+$a gari! b'!ar ait$ titra!i $nt$" !tan+ari!a!i (aO +an l !'rta titra!i cam-$ran lar$tan ang b'ra!al +ari (aO, 'til a!'tat +an l. /'mb$atan
baan
+im$lai
+ari
-'rit$ngan
$mla
baan
+an
-'nimbanganC-'ng$"$ran &ol$m' baan. ;aan $tama ang +ib$at a+ala lar$tan (aO 0,02 : 300 ml, l 0,02: 250 ml, +an lar$tan 'til a!'tat 0,02: 50 ml. )'lain it$ +ib$t$"an -$la lar$tan a!am o"!alat !'bagai lar$tan ba"$ -rim'r $nt$" m'n!tan+ar+i!a!i (aO. Kami m'mb$at lar$tan a!am o"!alat 0,01: !'bana" 25ml. Lar$tan (aO +ib$at +'ngan cara m'lar$t"an 0,1604 gram (aO -a+at +'ngan aG$a+'!t "'+alam lab$ ta"ar 200, +ii!i aG$a+'!t !am-ai bata! -$ti. K'm$+ian m'lar$t"an 0,0822 gram (aO -a+at +'ngan aG$a+'!t "'+alam lab$ ta"ar 100 ml, +ii!i aG$a+'!t !am-ai bata! -$ti. )'+ang"an lar$tan a!am o"!alat +ib$at +'ngan m'lar$t"an 0,0323 gram a!am o"!alat +'ngan aG$a+'!t "' +alam lab$ ta"ar 25 mL !am-ai bata! -$ti. Lar$tan l +'ngan cara m'ng'nc'r"an 0,4145 ml l -'"at 37H +'ngan aG$a+'!t +alam lab$ ta"ar 250 ml !am-ai bata! -$ti. Lar$tan 'til a!'tat +'ngan cara m'ng'nc'r"an 0,1>68 ml 'til a!'tat >>,5H +'ngan aG$a+'!t +alam lab$ ta"ar 100 ml !am-ai bata! -$ti. Lar$tan l +an 'til a!'tat +ib$at +il'mari a!am. ariab'l ang +i-a"ai +alam -'rcobaan -'n'nt$an la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat ait$ &ariab'l b'ba!, &ariab'l, t'ri"at, +an &ariab'l "ontrol. ariab'l b'ba! -'rcobaan ini a+ala a"t$ -'ncam-$ran (aO +'ngan 'til a!'tat. ariab'l t'ri"at ait$ la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat. )'+ang"an &ariab'l "ontrolna ait$ "on!'ntra!i, t'm-'rat$r, +an t'"anan.
Lang"a "'ra +'ngan cara titrim'tri /'mb$atan lar$tan =7!am o"!alat, (aO, l, 'til a!'tat?
)tan+ar+i!a!i (aO m'ngg$na"an a!am o"!alat
)tan+ar+i!a!i l m'ngg$na"an (aO
:'ma!$"an ma!ing9 ma!ing 60 ml (aO +an 'til a!'tat "' +alam 'rl'nm''r b'rt$t$- b'rb'+a.
:'mb$at !$$ (aO +an 'til a!'tat m'n4a+i t'rmo!tat
:'ncam-$r"an 'til a!'tat "'+alam (aO, +igo4o".
iga m'nit !'t'la r'a"!i, -i-'t 10 ml cam-$ran +an ma!$"an "'+alam l 20 ml
:'namba"an in+i"ator -- 293 t't'!, +an m'nitra!i 3 cam-$ran t'r!'b$t m'ngg$na"an (aO
:'ng'nti"an titra!i !am-ai cam-$ran b'r$ba 5arna m'n4a+i m'ra m$+a, m'ncatat &ol$m' (aO ang +i-a"ai.
atatan< I %langi lang"a -a+a "ota" "'97 -a+a m'nit "'98, 15, +an 25.
".
:'mana!"an !i!a cam-$ran !'"itar 15 m'nit
)i!a cam-$ran +i"'mbali"an "' !$2$ aal =3006?
:'nga"2iri titra!i "'ti"a arna cam-$ran b'r$ba2 m'n4a+i m'ra2 m$+a
:'ng$"$r +an m'ncatat &ol$m' (aO ang t'r-a"ai
:'namba2"an in+i"ator -- +an m'nitra!i !i!a cam-$ran +'ngan (aO
#asil dan Pe$bahasan
/'rcobaan -'n'nt$an t'ta-an la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat b'rt$$an $nt$" m'mb$"ti"an baa r'a"!i ang t'ra+i b'ror+'92 +an $nt$" m'n'nt$"an arga ".
am-$ran 'til a!'tat +an (aO ang t'la t'rmo!tat +itamba"an l, t$$anna a+ala $nt$" m'ng'ta$i bana"na (aO ang t'r!i!a +alam -ro!'! !a-onifi"a!i t'r!'b$t !'rta m'mb'ri"an !$a!ana a!am. /'nambaan l ini m'ng$ba "arbo"!ilat m'na+i a!am "arbo"!ilat. +a-$n r'a"!i ang t'ra+i !'-'rti b'ri"$t < 3OO25=aG? I 2(aO=aG? J 3OO(a=aG? I 25O=aG? I(aO=aG? !i!a (aO=aG? !i!a I l=aG? J (al=aG? I l !i!a ari -'r!amaan r'a"!i t'r!'b$t +a-at +i"'ta$i ang t'r!i!a a+ala l. )'ingga $nt$" m'n'tral"an "'l'bian a!am, +ititra!i +'ngan ba!a (aO. %nt$" m'nitra!ina -a+a titrat +it't'!i in+i"ator -- 293 t't'!. itra!i +ila"$"an !am-ai titrat ang ti+a" b'rarna m'na+i m'ra m$+a. +a-$n r'a"!i ang t'ra+i a+ala !'bagai b'ri"$t < l=aG? !i!a I (aO=aG? J (al=aG? I 2O=l? ;'ri"$t tab'l a!il titra!i cam-$ran +ari 3 lar$tan +'ngan titran (aO. ab'l 1. ata a!il -'ngamatan titra!i +ari -'rcobaan -'nab$nan 'til a!'tat :'nit "'9 ol$m' titrat =ml? ol$m' titran C(aO =ml? 3 30 10,8 8 30 12,3 15 30 14,6 25 30 15,1 ol$m' (aO ang +i-a"ai titra!i !'t'la !i!a cam-$ran +i-ana!"an +an +i+ingin"an lagi !am-ai t'm-'rat$r aal =30 0? !'bana" 7,2 ml. ari tab'l 1 +a-at +i!im-$l"an baa !'ma"in lama a"t$ -'ncam-$ran antara (aO +an 'til a!'tat, &ol$m' titran !'ma"in bana" ang +i-'rl$"an $nt$" m'n'tral"an "'l'bian a!am l. al ini "ar'na i"a !'ma"in lama a"t$ -'ncam-$ran (aO +'ngan 'til a!'tat +ila"$"an, ma"a r'a"!i ang t'ra+i a"an !'ma"in !'m-$rna $nt$" m'mb'nt$" 3OO(a=aG? +an 25O=aG? !'+ang"an !i!a (aO a"an !'ma"in !'+i"it. )'ingga "'ti"a cam-$ran +itamba l, cam-$ran -a+a m'nit ang -aling bana" a"an l'bi b'r!ifat a!am +an m'mb$t$"an l'bi bana" (aO $nt$" m'ntitra!i "'l'bian l. ata ang +i-'rl$"an $nt$" m'mb$at grafi" ait$ "on!'ntra!i aal '!t'r, "on!'ntra!i aal (aO, +an "on!'ntra!i ba!a ang t'la b'r'a"!i -a+a a"t$ t. +a-$n $nt$" m'ng'ta$i informa!i +ata t'r!'b$t, +i-'rl$"an -$la -'rit$ngan
t'ntang mmol l b'r'a"!i +an mmol (aO b'r'a"!i. ata t'r!'b$t +i!ai"an -a+a tab'l 2 +an 3. ab'l 2. ata mmol (aO ang b'r'a"!i a"t$ =!?
mmol (aO
mmol l ang
mmol (aO ang
b'r'a"!i
b'r'a"!i
3
aal 1,248
8
1,248
15
1,248
25
1,248
0,23
1,018
0,1925
1,055
0,135
1,113
0,1225
1,125
/a+a tab'l 2 +a-at +i!im-$l"an baa !'ma"in lama a"t$ -'ncam-$ran, !'ma"in bana" -$la $mla mmol (aO $nt$" b'r'a"!i. /ra"ti"an m'ma"ai "on!'ntra!i aal ang !ama $nt$" lar$tan (aO +an 'til a!'tat. #a+i al$ran Ca=a9? t'ra+a- t m'r$-a"an gari! l$r$! +'ngan ara l'r'ng !ama +'ngan "1. )'ingga $nt$" m'n'nt$"an t'ta-an la$ r'a"!i -'rl$ +i"'ta$i "on!'ntra!i aal '!t'r, +an $mla "on!'ntra!i ba!a (aO ang b'r'a"!i -a+a a"t$ t. ata ang +i-'rl$"an $nt$" m'n'nt$"an t'ta-an la$ r'a"!i +i!ai"an -a+a tab'l 3. ab'l 3. /'rit$ngan 'ta-an La$ R'a"!i ' %'() *+& 0,33>3
a*' 0,0166
',a%a*'& 10,21>8
0,0538
0,3516
0,0165
10,6545
0,0222
0,02
0,3710
0,0163
11,3803
0,02
0,3750
0,0162
11,5741
t %s& 180
a %& 0,02
480
0,02
>00 1500
K't'rangan < a D "on!'ntra!i aal '!t'r +alam molClit'r D $mla "on!'ntra!i ba!a ang t'la b'r'a"!i -a+a a"t$ t "1 D t'ta-an la$ r'a"!i
k(
0,0126
0,0076922
;'r+a!ar"an t'ori r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat b'ror+'92. R'a"!i or+' 2 m'mili"i b'nt$" "$r&a !'-'rti -a+a gambar 1 -a+a bagian -'n+a$l$an. )'t'la +igambar grafi"na m'lal$i -rogram 'c'll, grafi" +a-at +iliat -a+a gambar 2.
Orde Reaksi Penyabunan Etil Asetat 12 11.5
f(x) = 0.06x + 10.16 R² = 0.9
11
x/a(a-x)
Linear () 10.5
Linear ()
10 9.5 0
5
10
15
20
25
30
Waktu (menit)
*ambar 2. Or+' r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat /a+a gambar 2, b'nt$" "$r&a am-ir !ama +'ngan grafi" or+'92. )'ingga r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat t'rb$"ti b'ror+'92. ;'r+a!ar"an grafi" -'n'nt$an or+' r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat +i-'rol' -'r!amaan D 0,0628 I 10,156. ari -'r!amaan t'r!'b$t +a-at +i"'ta$i t'ta-an la$ r'a"!i !'b'!ar 0,0628 +'ngan lin'arita! !'b'!ar 0,>01.
-.
Kesi$ulan
;'r+a!ar"an -'rcobaan -'n'nt$an t'ta-an la$ r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat t'rb$"ti baa or+' r'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat a+ala +$a +'ngan arga " !'b'!ar 0,0628.
-aftar Pustaka
t"in!, /. .. 1>>>. /imia $isika 0disi keempat 1ilid 2. #a"arta< Erlangga. K''nan, .,+"". 1>>0. /imia ntuk niversitas. #a"arta< Erlangga. )ari Liza z$ra (!t, R'ni )$tri, rian. 2015. Pem"uatan 0til 'setat Hasil Hidrolisis, $ermentasi, dan 0sterifikasi /ulit Pisan% a3a 45usa Paradisiaca. 67. )$mat'ra %tara <'-art'm'n '"ni" Kimia. )$"ar+o. 2002. /imia i!i"a. oga"arta< Rin'"a i-ta. riono. 200>. /imia /atalis. oga"arta< a"$lta! :/ %ni&'r!ita! *a+a :a+a. iboo, g$!. 2010. 6a3u eaksi Pencampuran 5inyak 1arak dan 'ir Pada Hydro%en eformer 5en%%unakan Pemanas dan /atalis. Prosidin% Seminar Nasional Sains dan eknolo%i 2)(). )'marang< %() )'marang.
E.
Tu/as 1. ari a!il -'ngamatan -a+a a"t$ r'a"!i !'l'!ai, "on!'ntra!i aal lar$tan
'til a!'tat a+ala 0,02 :. 2. arga =$mla "on!'ntra!i (aO ang b'r'a"!i? :olarita! (aO ang b'r'a"!i -a+a ma!ing9ma!ing t < a. 3 m'nit M NaOH yang bereaksi=
mmol NaOH yang bereaksi Vtotal
¿
1,018 mmol 300 ml
−2
¿ 0,3393 x 10
M
b. 8 m'nit M NaOH yang bereaksi=
mmol NaOH yang bereaksi Vtotal
¿
1,055 mmol 300 ml
−2
¿ 0,3516 x 10
M
c. 15 m'nit M NaOH yang bereaksi=
mmol NaOH yang bereaksi Vtotal
¿
1,113 mmol 300 ml
−2
¿ 0,3710 x 10
+. 25 m'nit
M
M NaOH yang bereaksi=
mmol NaOH yang bereaksi Vtotal
¿
1,125 mmol 300 ml
−2
¿ 0,3750 x 10
M
3. arga "1 D 0,0628 4. *rafi" +'ngan Ca=a9? !'bagai or+inat +an t !'bagai ab!i!
Orde Reaksi Penyabunan Etil Asetat 12 11.5
f(x) = 0.06x + 10.16 R² = 0.9
11
x/a(a-x)
Linear () 10.5
Linear ()
10 9.5 0
5
10
15
20
25
30
Waktu (menit)
arga "1 !'b'!ar 0,0628 F.
Ja0aban Pertan1aan 1. Or+' r'a"!i a+ala bana"na fa"tor "on!'ntra!i zat r'a"tan ang
m'm-'ngar$i "'c'-atan r'a"!i. 2. Or+' r'a"!i a+ala bana"na fa"tor "on!'ntra!i zat r'a"tan ang m'm-'ngar$i "'c'-atan r'a"!i. K'mol'"$lan r'a"!i m'r$-a"an bana"na mol'"$l zat -'r'a"!i =r'a"tan? +alam. 3. R'a"!i -'nab$nan 'til a!'tat m'r$-a"an r'a"!i or+' +$a. al ini +a-at +iliat +ari !at$an t'ta-an r'a"!ina, :91m'nit91. 'ta-an la$ r'a"!i ti+a" bi!a +it'nt$"an !'cara t'oriti! t'ta-i ar$! m'lal$i -'rcobaan. 4. antaran 'ni! < om91 cm91 =M cm91? antaran molar < ) m 2 mol91 , ) cm 2 mol91
5. -abila titra!i l ti+a" !'g'ra +ila"$"an ma"a t'm-'rat$r cam-$ran zat a"an m'n$r$n +an m'm-'ngar$i a!il t'ta-an la$ r'"a!ina. )'ingga t'm-'rat$r cam-$ran zat ar$! +iaga t'ta- agar "on!tan -a+a !aat titra!i. )'an+aina titra!i +it$n+a, ma"a t'm-'rat$rna ar$! +inai""an +'ngan -'mana!an $lang. 6. :'liat !at$an +ari t'ta-an la$ r'a"!ina 9 :'mban+ing"an a"t$ -ar$, mi!alna nilai t1C2 +'ngan t3C4 +imana t3C4 D 3 t1C2 9 :'mban+ing"an +$a b$a -'r!amaan la$ r'a"!i ang +i"'ta$i +atana. 7. En'rgi -'nga"tifan a+ala 'n'rgi minimal ang +i-'rl$"an !$at$ -'r'a"!i $nt$" m'la"$"an r'a"!i. arga 'n'rgi -'nga"tifan a"an t'r'+$"!iC+i"$rangi +'ngan -'nambaan "atali!. /'r!amaan ang +i-'rl$"an < Ea D 9 R ln ="C?.
