Makroekonomiya
Tumututkoy sa pangmateryal na aspetong isang bansa.
Kabilang sa mga gawain ng makroekonomiya ang pagkonsumo, pagprodyus, pamumuhunan, pag-impok, paggasta ng pamahalaan, pagbabayad ng buwis, pagaangkat at pagluluwas ng mga produkto at serbisyo. Ang bawat gawaing ito’y ginagampanan ng mga sambahayan, bisnes, pamahalaan at
Isang payak na paglalarawan ng makroekonomiya.
A. Ang Sambahayang sektor(Ss) at bisnes sektor(Bs)
Ang sambayanang sektor ang tagatustos ng mga sangkap ng produksyon.
Ang bisnes sektor ang tagalikha ng mga produkto at serbisyo. * Ang dalawang sektor na ito ang pansamantalang itinuturing na tanging sektor ng ekonomiya.
Sangkap ng produksyon
Produkto at serbisyo
Hindi kailangan na ang bawat ekonomiya ay gumagamit ng pera bilang instrumento ng palitan. Ang SS ay tatanggap ng kabayaran para sa mga sangkap ng produksyon na isinuplay nito sa BS. Ang kita na natanggap ng SS ay babalik din sa BS bilang kabayaran sa mga serbisyo at produkto na nakonsumo.
Ang sambahayan at bisnes sektor na gumagamit ng pera Figure 8.2 8. 2
Mga Kabayaran o Kita(Y)
Sangkap ng produksyon
3
2
Produkto at Serbisyo
Mga Gastos sa Pagkokonsumo(C)
1
4
Bagama,t may indibidwal na inuubos ang lahat ng kita sa pagkonsumo, mayroon pa ring nakapagiimpok sa buong ekonomiya. Sa susnod na pigura, makikita na ang SS ay nag-iimpok. Ano mang naiimpok ay inilalagay sa bangko o anumang instituyong pampinansyal na may nagbibigay ng interes.. Ang mga pondong ito ay ipapahiram sa mga intitusyong pampinansyal sa mga imbestor o mga namumuhunan na may interes din.
Figure 8.3 Mga Kabayaran o Kita(Y)
Sangkap mg Produksyon
Produkto at serbisyo
Mga Gastos sa Pagkokonsumo
Y=C + S Y=C + I S=I
B. Epekyo ng pag-iimpok
Ang pag-iimpok ay ginagawa sa sambahayang sektor bilang paglalaan sa kinabukasan. 1. Dahil sa pag-iimpok, mababawasan ang halaga na kinokonsumo ng sambahayang sektor kumpara noong hindi pa ito nag-iimpok. 2.Ang 2. Ang pagbaba ng pagkonsumo ng sambahayang sektor ay mangangahulugan na hindi mabibili lahat ang mga produkto at serbisyo na naiprodyus ng bisnes sektor. Ito ang estado na kung saan may sobra sa produksyon ang ekonomiya. 3.Kung 3. Kung magpapatuloy ang pag-iimpok, mangangahulugan na hindi na babalik sa
c. Ang patakarang pananalapi
MONETARY POLICY o Polisiyang ipinapatupad ng mga awtoridad upang maimpluwensyahan ang dami ng naimpok at puhunan. Ang mababang interes ay makahihikayat ng mga mamumuhunan na humiram ng pondo sa instituiyong pampinansyal.
d. Ugnayan ng Gobyernong Sektor sa pampamilya at bisnes sektor
Lahat ng pangangailangan ng gobyernong sektor ay bibilhin nito sa BS sapagkat ito lamang ang tagaprodyus ng produkto at serbisyo.
Ang paikot na daloy bg kita ki ta sa tatlong sektor ng pekonomiya figure 8.4
Mga Kabayaran o Kita (Y) 3
Sangkap ng Produksyon
2
1
Produkto at Serbisyo
Mga Gastos sa Pagkokonsumo (C)
4
E. Polisiyang Piskal
Aksiyon ng pamahalaan upang malunasan ang suliranin ng makroekonomiya. Ang pagkakatugmang kabawasan at karagdagan ay ang estadong ekwilibriyum na dapat mapanatili sa ekonomiyang may tatlong sektor. Kapag ang koleksyon ng gobyerno o buwis ay hindi tumugma sa gastusin ng gobyerno, kinakailangang ipatupad ang polisiyang piskal(fiscal policy). Maituturing na hindi nagiging epektibo ang
F. Ang ugnayan ugnay an ng ekonomiya at ng n g panlabas na sektor
Ang bawat ekonomiya ay may ugnayan sa panlabas na sektor. Ito ay sa dahilang ang bawat bansa ay nabiyayaan na iba’t ibang uri at dami ng yaman ng produktong napoprodyus.
Ang apat na sektor ng ekonomiya figure 8.5
Mga Kabayaran sa Kita (Y) 3
Sangkap ng Produksyon 2
1
Produkto at Serbisyo 4
Mga Gastos at Pagkokonsumo (C) 5
6
7
8
9
10
g. Ang polisiya sa panlabas ba kalakal
Anumang hindi pagbalanse ng halaga ng produkto at serbisyo na inaangkat at iniluluwas ay nangangailangan ng polisiyang pangkalakal. Kapag labis ang inaangkat, maaaring magpatupad ng polisiyang pangkalakal na nanghihikayat na palawakin ang pagbebenta ng produkto at serbisyo sa ibang bansa o kaya polisiyang naglilimita sa pangangkat ng mga produkto.
II. Mga suliranin ng makroekonomiya
Kapag hindi nagbalanse ang kabuuang produksyon at pangkalahatang demand nangangahulugang di estabilado ang ekonomiya. Nagkakaroon ng suliranin sa kawalan ng trabaho, di paglago ng kabuuang produksyon o GNP, implasyon at pag balanse ng panlabas na kalakalan (Unfavorable Balance of Trade)
A. Ang kawalan ng trabaho
Kapag mataas ang produksyon, nagkakaroon ng karagdagang empleyo. Clinically unemployed
manggagawang tinanggal sa trabaho.
Ang kawalan ng trabaho naguugat sa mga sumusunod
Kawalan ng tugmang kasanayan. Ang ilang manggagawa ay hindi naeempleyo dahil sa hindi tugma ang kanilang kasanayan ayon sa hinihingi ng industriya.
Paglipat ng ibang trabaho. May mga manggagawa na lumilipat ng trabaho maaaring dahil naghahanap ng higit na magandang trabaho (mataas na pasahod o mataas na posisyon) o nagiba ng tirahan. Frictionally unemployed- pansamantalang
Hidi pa kailangan ang kanilang serbisyo. Isa pang uri ng unemployment ay ang seasonal unemployment. Kabilang dito ang mga contract workers sa ibang bansa at sales ladies.
b. Epekto ng kawalan ng trabaho
Malaki ang nawawalang produksyon Nawawala ang kasanayang nalalaman Makasisira ng loob (Demoralized)
C. Ang implasyon
Ito ang pagtaas ng presyong mga karamihang produkto at serbisyo lalo na ang mga pangunahing bilihin. Dahilan ng Implasyon
Labis na demand
- Kapag labis ang demand kaysa suplay
produkto at serbisyo, ang presyo ay tataas.
Mataas ang gastos sa pamumuhunan
- Ang pagtaas ng pasahod o upa sa manggagawa, hilaw na materyales, langus at anumang gamit sa produksyon ay may
Ang mga naaapektuhan ng implasyon
Fixed income earners
Mga nag-iimpok
Mga nagpapautang
D. Ang Di Paglago ng ekonomiya Ang
paglago ng ekonomiya ay sinusukat sa pamamagitan ng kabuuang produksyon o GNP. Kapag mababa ang GNP, ito ay indikasyon na hindi lumalago ang ekonomiya. Samakatuwid, ang pagtaas ng produksyon ay dapat isakatuparan upang umunlad ang isang bansa.
Ito ay mangyayari kapag may:
Sapat na kagamitan sa pagpoprodyus tulad ng makina, gusali at imprastraktura. Mga manggagawa na sapat ang kasanayan Makabagong paraan ng paggawa (technological process)
e. Unfavorable balance of payment
Kapag higit ang kita ng export kaysa sa import nagiging paborable ang Balance of Trade (BOT). Ito ay nangangahulugang nadagdagan ang kabuuang kita mula sa ibang bansa kabawasan naman sa GNP kapag mas malaki ang imports.
Ang kalagayan ng bansa ay a y karaniwang nasusukat sa pamamagitan ng Kabuuang produktong pambansa o Gross national product(GNP).Dito rin binabase kung sinong bansa ang mas nakaaangat.Bukod nakaaangat.Bukod dito pinaghahambing din ang GNP ng isang bansa sa mga nagsaang taon at sa kasaluk kasalukuyan uyan upang malaman kung kun g may pagbabagong naganap.Ang GNP ay ay katumbas din ng pangkalahatang kita.ito ay kita na tinangap ng mga nagmamayari ng salik ng produksyon produ ksyon tulad ng sahod, renta, interes,at tubo ay bumabalik din sa mga prodyus prodyuser er sa pamamagitan ng pagastos ng mga konsyumer sa kanilang mga kinita.
Dipinisyon ng GNP: -ito ay nag pangkalahat pangkalahatang ang pampamilihang halaga ng mga produktong tapos oserbisyo na napopro dyus ng isang bansa sa loob ng isang taon.ang mga ss. Ay karagdagang dipinisyon: a.Pangkalahatang pampamilihang halaga ng produkto at serbisyo.
Hal.
Produkto o Dami Pangkat Presyo Pamilihang Itlog Dosena pres bawat 30.00 300,000 serbisyo (1) 10,000 ng o yunit halaga sapatos 1,000 Oras 500.00 500,000 (3) yunit(4) (5)=2(4) serbisyo ng doktor naprod 1,000 Kaban 100.00 100,000 Bigas 50,000 piraso 800.00 40,000,000 yus(2) Awto 1,000 500,000.oo 500,000,000 Pangkalahatang pampamilihang halaga
540,900,000
Mula sa talaan mapupunang hindi pwedeng pagsamasamahinang dami ng produktong naprodyussapagkat iba iba angpanukat ng mga produkto at serbisyo.marapat na malaman ang pangkalahatang pampamilihang halaga ng mga ito sa pamamagitan ng presyo. Mapapansin na nasasaad ang halagang ito sa pisosapagkat ito ang perang ginagamit sa ating bansa.ang GNP ay pinapahayag sa pamamagitan ng perang ginagamit sa isang bansa.
b. Produktong tapos (final goods). Ito ay ang mga produktong hundi na kailangang iproseso bago ikonsumoang mga halimbawa ng produktong hindi tapos ay troso, tela, harina at iba pa.mabibilang lamang ito sa GNP kapag nagawa nang mwebles, bahay damit at tinapay. C.naprodyus ng isang bansa. Ang mga produkto at serbisyo ng mga Pilipino dito sa Pilipinas at sa ibang bansa ay kabilang sa GNP ng Pilipinas. Anumang kita ng dayuhan dito sa pilipinas ay di kabilang sa GNP ng pilipinas sa halip kabilang ito sa Gross domestic product (GDP)ng pilipinas. *Ang GDP ay mga produkto at serbisyong gawa ng mga nationals at mga dayuhan sa loob ng isang bansa.
MGA TRANSAKSYON NA HINDI KABILANG SA GNP… a. Mga gawaing di pampamilihan(non-market transaksyons)halimbawa transaksyons )halimbawa nito ay ang serbisyo ng ina sa anak at kanyang asawa, pagkakaroon ng sariling gulayanat alagang hayop sa likod bahay at anumang serbisyong walang bayad. Ang mga gawaing di rehistrado (underground economy)tulad ng mga naglalako ng samalamig, kakanin,at iba pa ay di kabilang sa GNP. * Ang non-mar non-mark ket transacti transactions ons ay hindi kabilang sa GNP sapagkat walang bayarang nangyayari o kaya ay hindi nakatala sa ahensya ng pamahalaang napagkukunan ng impormasyon.
b. Produktong di tapos (non final goods). Ang mga hilaw na sangkap sa produksyon ay kabilang sa nfg. Ang mga ito ay mapapasama lamang sa GNP kapag yari na ang mga produkto. c. Transaksyong pampinansyal.ito ay di kabilang sapagkat wala namang produktong napoprodyus. Kabilang dito ang pagtangap ng regalo at pensyon. d.Mga produktong produktong ibenebentang muli(second hand sales)gaya ng bahay at sasak sasakyan yan na ibinibentang muli ay hindi na kabil kabilang ang upang maiwasanang double counting.
PAGTUTUOS NG GNP. 3 PARAAN SA PAGTANTIYA NG GNP: 1.PAGSASAMA-SAMA NG MGA GASTUSIN NG IBAT IBANG SEKTOR( SEK TOR(P PAMP AMPAMIL AMILY YA,BI A,BISNE SNES, S,P PAMAH AMAHALA ALAAN AN AT AT PANLABAS) 2.PAGSASAMA-SAMA NG KITA NG BAWAT NG PRODUKSYON. 3.PAGSASAMA SAMA NG KONTRIBUSYON NG BAWAT INDUSTRIYA NG BANSA.
PAGSAS AGSASAMA-SAMA AMA-SAMA NG GASTUS GASTUSIN IN NG BA BAW WAT NG SEKTOR O FINAL EXPENDITURE APPROACH. 1. Gastusing personal o pampamilya(P) (household)-napapaloob dito ang mga binibili o kinukunsumo ng indibidwal tulad ng pagkain, damit at iba pa. 2. Gastusin ng bisnes sektor(B)-kabilang dito ang mga kasangkapan ng opisina,makina, gusali, at iba pa.kasama rin dito ang binibiling lupa at pinapatayong bahay ng mga indibidwal. 3. gastusin ng pamahalaan o gobyerno(G)kabilang dito ang pasahod sa impleyado ng gobyerno,pagpapagawa ng tulay at daan at iba pa.
4.gastusin ng panlabas na sektor o netong eksport(E).napapaloob eksport(E).nap apaloob dito ang mga binibili mg mga dayuhan sa ating bansa o ineeksport a ibinabawas ang inaangkat na produkto at serbisyo ng Pilipinas mula sa ibang bansa o imports. Anumang matitira ay tinuturing na gastusin ng panlabas na sektor se ktor.. 5. Statistical discrepancy (SD)-anumang kakulangan o kalabisan sa pagtutuos na hindi malaman kung saan ibibilang ay itinituring na SD. 6. Netong kita ng anumang salik ng produksyon mula sa ibang bansa(Net factor income from abroad). Ipinapakita rito kung magkano ang kitang mga salik ng produksyon sa ibang bansa. Ibinabawas dito ang kinita ng mga dayuhang salik ng produksyon sa lokal na ekonomiya upang makuha mak uha ang netong kita(S).
Pormyula ng GNP: GNP=P+B+G+E+SD+S Na kung saan ang P=gastusin ng personal na sektor B=gastusin ng bisnes sektor G=gastusin ng gobyerno E=netong gastusin ng panlabasna sektor SD= statiscal dicrepancy S=netong kita ng sangkapng produksyon sa ibang bansa
Halimbawa:
B G P E I SD S
BASE SA PORMULA AY; GNP=P+B+G+E+SD+S =150+80+45+(6055)+0-2 GNP=P 278 BILYON
=80 BILYON =45 =150 =60 =55 =0 =-2
ANG SAMA-SAMANG KITA NG MGA SANGKAP NG PRODUKSYON PROD UKSYON O FACTOR INCO INCOME ME APPR APPROACH. OACH. Upang matantiya ang GNP sa pamamagitan ng FIA, kinakailangang kinaka ilangang alamin muna ang National Income pagkatapos ay saka idagdag ang mga ginastos ng kumpanya na hindi maituturing na kabayaran ng anumang salik ng produksyon.kabilang dito ang mga ss: 1. kompensasyon sa mga empleyado(KE)-anumang sahod na natangapn natangapng g mangagawa sa pabrika, opisina,at iba pa ay kabilang dito. Ang mga karagdagang karag dagang sahod tulad ng personnel emergency relief allowance ,komesyon, tip, at mga binipisyong tinatangap ng mga empleyado ay kabilang dito.
2.Kita ng Empresaryo at ariarian o entrepreneurial and property income (EP).May mga kita ang mga indibidwal na hindi maituturing na sahod tulad ng renta,iteres,kita mula sa solo at sosyong negosyo at iba pa. 3.Kita ng koprorasyon(KK)-napapaloob dito ang buwis na ipinataw sa kita ng korporasyon at ang pondo na nakalaan o natira upang gamitin sa bisnes(corporate bisnes(corpora te savings). 4. Kita ng gobyerno(KG)-kita mula sa kumpanyang pinamamahalaan nito.kabilang din dito ang renta mula sa gusaling pagaari ng gobyerno.
Ang GNP ay nasusuma kapag pinagsamasama ang NI at ang mga karagdagang gastos: a.netong di tuwirang buwis(DB)-ito ang pinapataw sa mga ss.panindang produkto at serbisyo,inaangkat na produkto at eksport,lisensya ng negosyo at mga sasakyan. b.pondong nakalaan(D) nakalaan(D) upang u pang ipanustussa pagamit ng mga makina at gusali kung sakaling ang mga ito ay masira at maluma. Kaya ang pormula ay: GNP=NI+DB+D
Pagsasamasama ng mga kontribusyon ng bawat sektor o industriya. Ang sama samang halaga ng produkto at serbisyo ay tinatawag na kabuuang produksyon sa loob mg bansa o gross national product(GDP). Kapag isinama ang kita ng mga salik ng produksyon mula sa ibang bansa ang magiging kabuuan ay ang GNP. Sa ibaba ay pinapakita kung paano nagaambag ambagang bawat sektor o industriyasa pagprodyus ng isang sakong bigas. Proseso
Halagang idinagdag Pagsasaka 800 Gilingan 200 Mamamakyaw 250 nagtitingi 150
Halaga ng produkto 800 1000 1250 1400
GDP ayon sa pinangalingang industriya. ( Industrial origin 1994) Sa umiiral na presyo(bilyon) Agrikultura 371.64 2. Industriya 552.20 a.pagmimina 16.51 b.pagpapabrika 393.79 c.konstruksyon 97.00 d.kuryente, gas, 44.90 at tubig. 763.77 3. Serbisyo a. transportasyon, 84.38 komunikasyon 230.30 b.pangangalakal 67.34 c. pananalapi 114.32 d.real state 147.08 e.pribadong
Sa presyo noong 171.04 1985(bilyon) 266.82 10.76 190.49 42.51 23.06 327.89 45.07 116.92 31.53 42.47 53.14
Ang kabuuang produksyon ng bansa(GNP) at ang kabuuang pruduksyon sa loob ng bansa(GDP). Ang GDP ay produksyon o kitang nanggagaling sa loob ng isang bansa.may mga kita at produksyong kasama sa GNP na hindi kabilang sa GDP.halimbawa ay ang kita ng OFWs sa Japan ay kabilang sa GNP at hindi sa GDPsapagkat hindi sila sa loob ng bansang pilipinas nagtatrabaho. nagtatrabaho. Ang dayuhan namang nagtatrabaho sa Pilipinas ay hindi kabilang sa GNP ng Pilipinas sa halip ay kabilang ito sa GDP dahil ang serbisyo at produksyon ay nangyayari sa loob ng atingbansa.
Ang pagkakaiba pagkakaiba ng n g naturingan(Nominal)at n aturingan(Nominal)at tunay(Real) tuna y(Real)na na GNP GNP.. Ang produksyon ng isang bansa ay naihahayag sa pamamagitan ng presyo o halaga nitosa pamilihan.kung halimbawa ang pinaguusapan ay ang nominal GNP ng Pilipinas noong 1994,ang presyo ng mga produkto at serbisyo sa taong iyon ang ginagamit upang maihayag ang kabuuang produksyon.kaya ito ay tinatawag ring GNP at current prices sapagkat pangkasalukuyang presyo ang pinanukat sa pangkabuuang produksyon.
Samantala sa pagsukat ng real GNP sa taong 1994,ang ginagamit ay ang presyo ng nagdaang taon.samakatuwid ang produksyon ay sinusukat sa pamamagitan ng nakara nakaraang ang halaga.ginagawa ito upang malaman kung may progreso bang naganap sa produksyon. Ang impormasyon sa real at nominal GNP ay ginagamit rin upang maihambing ang kasalukuyang presyo ng produkto at serbisyo sa presyo ng mga nasa base year. Ito ay sa pamamagitan ng price index na may pormulang: PIn94=GNP at Current price 100 GNP at Constant price
Maari ring kompyutin ang halaga ng piso sa pamamagitan ng pormulang: halaga ng piso= 1 price index Ang An g GN GNP P at an ang g po popo pola lasy syon on-
dahilan sa ang GNP ang nagpapakita mg laki ng produksyon sa isang bansa nararapat na suriin kung higit ang pagtaas nito kaysa popolasyon.ang kaugnayan ng produksyon sa popolasyon ay makikita sa income or out put per capita(IPC) o ang tinatawag na produksyon ng mamamayan. Ang pormula nito ay IPC= GNP popolation
TO GOD BE THE
TO GOD BE GLORY!!!!!!!!
THE TO GOD BE THE GLORY GLORY!!!!!!!!
