NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA WAJIB PASANGAN REMAJA PUTRI UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Amadanayutà kanyà yuwatì ca rajaswalà, kàntà payodharànwità pramadà ca hatà
smaraiá. Kalinganya, ikang strì anwam, turung ana rawat-rawat ing madane i ri ya, yeka
kanya ngaranya, kunang ikang strì bahu rajaúwala, yuwati ngaranya, hana pwekang strì kapêtêk susunya, turung ika sinanggama, yeka kaóþa ngaranya, muwah ikang strì huwus kasimbat ing hru sang hyang smara, wahu-wahu mari kasatan pangêne ning sañ jata, yeka pramada ngaranika, ling ing úàstra.” (Úlokàntara, úloka 38) Terjemahan: Hakikatnya, seorang gadis remaja yang belum pernah merasakan nafsu cinta dinamakan kanya. Gadis yang mulai kotor kain dinamakan yuwati. Gadis yang payudaranya mulai membesar, tetapi belum pernah bersenggama, dinamakan kanta. Gadis yang telah terkena panah dewa asmara, yang tidak henti-hentinya merindukan tusukan panah asmara, dinamakan pramada. Demikian menurut kitab sastra ”. 2. Wåddhì dhanawati stri ca wirùpàtyantakartåkà daridrà rùpasampannà tiûraá sewya wicakûanaiá. Kalinganya ikang wwang marabi, yan inalap huwus matuwa wayahnya, yan
sugih mas, alapě n ika, muwah yan hala rùpanya, atyanta ring prajña, alapě n ika, kuně ng ng yan amosě l kasihan, pině nuhan nuhan dening hayu ning rùpanya, alapě n ika, ika ta kat ě l u, siwině n ělu, ika de sang wicakûaóa, ling ning aji. (Úlokàntara, úloka 40) Terjemahan: Hakikatnya, orang yang mau kawin, jika seorang wanita sudah dewasa umurnya, jika dia kaya raya (kaya emas), wanita itu baik untuk dikawini; apabila rupanya buruk tetapi orangnya sangat pandai, ambillah sebagai istri; adapun jika orangnya sangat miskin, rupanya sangat cantik layak dipakai istri; sebagai orang bijaksana di antara ketiga wanita itu boleh dikawini, demikian menurut ajaran agama.
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA PILIHAN PASANGAN REMAJA PUTRI
UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Yapwan awajña sampe buddhi ning aweh d āna, tan śraddhā kunang, tan abungah mituhu
hana ning karmaphala, kaniûþad āna ngaranika, kaniûþaphala ika jêmah, ling sang paóðita. (Sàrasamuccaya, úloka 210) Terjemahan: Apabila dana punia itu kita berikan dengan penghinaan dan kemarahan, tanpa tulus ikhlas, serta tidak percaya akan adanya hukum karmaphala, maka pemberian kita itu merupakan sedekah yang hina, dan amat rendah pulalah pahalanya kelak. Demikian kata orang bijaksana.
2. Nd ātan pramāóa kwehnya, yadyapin sakweha ning dåbya nikang wwang puóyākênya, nd ān
yan agêlêh buddhinya, kapàlang-alang tan tulus tyā ga, tan paphala ika. Sangkûepanya, śraddhā ning manah prasiddha k āraóa ning phala. (Sàrasamuccaya, úloka 205) Terjemahan: Biarpun dana punia kita banyak jumlahnya, ataupun semua harta milik kita didanapuniakan, bilamana dalam memberikannya itu dengan pikiran keruh dan tidak dengan tulus ikhlas, maka dana punia kita itu tidak berguna. Singkatnya, kesucian pikiran kitalah yang menyebabkan keberhasilan itu.
na nihan, satya ta ya makàwak hingsà, haywa makàwak upĕ t,t, 3. Kunang lwiring ujarak ĕ ĕ na hit āwasāna ta ya, haywa ta pāruûya, haywa kasl ĕ t an gêl ĕ ng, haywa nṛ úangsa, haywa ĕtan ĕ ng, paiúunya, mangkana lwir ning tan yogya ujarak ĕ na. ĕ na. (Sàrasamuccaya, úloka 132) Terjemahan: Adapun jenis perkataan yang patut kita ucapkan, adalah ucapan yang mengandung kebenaran. Janganlah berkata menyakiti hati orang lain! Janganlah suka mengumpat! Berkatalah yang bermanfaat! Janganlah berkata kasar! Janganlah berkata marah! Jangan berkata sombong! Janganlah berkata memfitnah! Demikianlah jenis perkataan yang tidak pantas diucapkan. 4. Nihan lakûaóa ning satya, hana ya tinañanta, tan pawuni màjar ta ya, yathābhūta, torasi
ikang sakawruhnya, prawåttinya ikang mangkana, yatika lakûaóa ning kasatyan.
(Sàrasamuccaya, úloka 133) Terjemahan Beginilah prilaku orang yang jujur, jika ada hal yang kau tanyakan kepadanya, tanpa disembunyikan, ia akan menjawab menurut faktanya, segala hal yang benar-benar diketahuinya. Orang yang berprilaku demikian itulah disebut melaksanakan kejujuran.
5. Kalinganya, yan purnama til ě m ěm, , kàla sang sàdhujana manghanàk ě ěn puóyadàna, tunggal
mulih sapuluh ika de bhatara, kunang yan candragrahana, suryagrahana, kala sang sàdhu manghanàk ě ěn puóyadana, tunggal mulih sàtus ika de bhatàra, kunang yan kanyagatakala, sang sàdhu manghanàk ě ěn puóyadàna, tunggal mulih sewu ika de bhatara, kunang yan sě d dě ng n g ing yugàntakàla sang sàdhu manghanàk ě ě ěn puóyadàna ika, tunggal mulih tan pahingan ika de bhatàra, keng ě takna de sang mangusir kapradhànan ika. ě takna (Úlokàntara, úloka 17) Terjemahan: Pada hakikatnya: jika pada bulan purnama dan bulan mati (tilem) kita memberikan dana punia, pemberian yang satu akan dikembalikan sepuluh kali oleh Tuhan. Adapun jika pada waktu gerhana bulan dan gerhana matahari kita memberikan dana punia, pemberian yang satu akan dikembalikan seratus kali oleh Tuhan. Adapun jika pada saat pemujaan arwah leluhur, kita memberikan dana punia, pemberian yang satu akan dibalas seribu kali oleh dana punia, pemberian yang satu akan Tuhan. Adapun pada waktu masa akhir yuga kita ber dana dibalas tak terhitung jumlahnya oleh Tuhan, hendaknya selalu diingat oleh kita sebagai orang yang mencari kesucian.
6. T ĕ l u tikang prasiddha d ṛ b ya, mas manik ngaranya, ling sang paṇḍ ita, ita, pratyekana, si tan ĕlu ṛbya,
mahyun mamatya-matyani, si tan drohi, si mujarak ĕ b ya wastu ning ĕnang nang satya, nahan ta d ṛ ṛbya mūlya, ling sang mahàpuruûa. (Sàrasamuccaya, úloka 151) Terjemahan: Ada tiga hal yang pantas kita miliki, ibarat emas permata menurut sang pendeta, yaitu: sifat kita yang tidak suka membunuh, tidak suka berkhianat, suka mengucapkan kata-kata yang benar; itulah merupakan harta milik kita yang sungguh-sungguh berharga, menurut orang bijaksana. 7. Kalingnya ikang strì yan halàmbě knya, knya, ring lakinya yogya tinggalakna. Mangkana t eka
sang prabhu yan ahala budhi nira, kadi ambě k ring raray angwan, tinggalakna ika dening mantri nira. Mangkana swabhawa ning ratu lawan ikang strì, yan ahala pamaryàdàn ika,
tan rakûaně n, n, lunghànana rehnya. Hawya tan makalakûaóa ng prayatnàngdehana, ling sang hyang aji. (Úlokàntara, úloka 41) Terjemahan: Hakikatnya, seorang istri yang tidak berprilaku baik dan tidak setia kepada suami, pantas ditinggalkan. Demikian pula seorang raja jika berprilaku buruk, bagaikan prilaku anak-anak, ia akan ditinggal oleh para menterinya. Demikianlah perbuatan seorang raja dan seorang istri jika prilakunya tidak baik, tinggalkanlah dia. Janganlah dipelihara, jauhilah perbuatannya itu. Kita tidak boleh lengah mengawasinya! Demikian menurut ajaran suci.
8. Maně mbah mbah ta Sang Hidimbi ri Dewi Kunti. Mojar ta ya ri sira, lingnya: “He mahàdewi,
nghulun ràkûasì makaswabhàwa krùrarùpa. Ndan tininggal ri nghulun ikà krùrakara ning ràkûasì rùpa, sasolah swabhawangkwa i nguni kabeh. Nyang solah ning manuûa gawayě n tuladana mangke, wet ning hyun ni nghulun ri ranak mahàdewi.” ( Adiparwa Adiparwa, Bab XV) Terjemahan: Menyembahlah Sang Hidimbi kepada Dewi Kunti. Berkatalah dia kepadanya, katanya: “Hai mahadewi, hamba raksasa perempuan bertabiat dan berwajah menakutkan. Sekarang akan hamba tinggalkan sifat kejam dan rupa raksasa ini, semua sifat dan perbuatan hamba dahulu. Sekarang hamba akan menuruti tingkah laku manusia, karena keinginan (cinta) hamba terhadap putra mahadewi.”
Sumber 1. Adiparwa I, II, oleh Siman Widyatmanta, 1958 2. Sàrasamuccaya, oleh G. Pudja, M.A., S.H., 1984/1985 3. Slokàntara, oleh Prof. Dr. Tjok Rai Sudharta, M.A., 2003
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA WAJIB PASANGAN REMAJA PUTRA UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Ikang kàla wě tu tu nikang rare, asþamì úukla sě d dě ng ng t ě n gah ng we, jyeûþa nakûatra, Indra ě ěngah
dewatà. Abhijit muhūrta , uttama kàla. Hana ta dewatàúabda ring àkàúa, lingnya: Eûa dharmawidhiá úreûþaá. Yekà wruh ing dharma dlàha”. Mangkana ling àkàúawàkya. Inaran tang rare sang Yudhiûþhirànak atuha ri sang Pàóðu. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: Pada waktu anak itu lahir tepat tengah hari paroh terang ke delapan bulan Jyesta, bintangnya Indra dewata, Abhijit muh ūrta, waktu yang sangat baik. Maka terdengarlah sabda dewa dari angkasa, ucapnya: Eûa dharmawidhiá úreûþaá. Anak itu kelak mengetahui tentang dharma. Demikianlah sabda angkasa. Lalu anak itu diberi nama Sang Yudhiûþira, anak tertua Sang Pàóðu.
2. Muwah ta sang Kuntì kinon angàradhanà bhaþàra Bàyu, narapwan mànaka úakti.
Inàràdhana nira ta sang hyang Prabhañjana. Inanugrahan ta sirànaka, ring Poûya úukla wě tu tu nira. Hana tàkàúaúabda: “ Sarwabalinàm úreûþah. Yeka uttama mahàúakti dlàha”. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: Kemudian Dewi Kunti disuruh memuja Dewa Bayu, supaya mempunyai putra yang sakti. Dipujalah Dewa Bayu. Beliau dianugrahi seorang putra lahir pada bulan Posya. Lalu terdengar suara dari langit: “ Sarwabalinàm çreûþah. Anak ini kelak akan sangat sakti”.
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA PILIHAN PASANGAN REMAJA PUTRA
UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
n -ang ĕ n ya, 1. Nihan ta krama nikang manah, bhr ānta lungha swābhawanya, akweh inang ĕ ĕn-ang ĕnya, dadi pr ārthana, dadi sangúaya, pinak āwaknya, hana pwa wwang ikang wĕ nang nang humr êt êt manah, sira tika mangg ĕ ĕh amanggih sukha, mangke ring para loka waneh. (Sàrasamuccaya, úloka 81) Terjemahan Demikianlah hakikat pikiran, jalannya tidak menentu, banyak yang dicita-citakan, terkadang berkeinginan, terkadang penuh keragu-raguan, demikianlah kenyataannya. Jika kita dapat mengendalikan pikiran, pasti kita memperoleh kebahagiaan, baik sekarang maupun di dunia yang lain. 2. Lawan tattwa nikang manah, nyang mata wuwusĕ nta, nta, nang mulat ring sarwawastu, manah
juga sahaya ning mata nikang wulat, kunang yan wyakula manahnya, tan ilu sumahayang mata, mulata towi irikang wastu, tan katon juga ya denika, apan manah ikang wawar ĕ n g ő ĕng ő ngaranya, hinganyan pradhanang manah kalinganika. (Sàrasamuccaya, úloka 82) Terjemahan Dan lagi hakikat pikiran itu, bahwa mata dikatakan dapat melihat pelbagai benda, pikiran jugalah yang menyertai mata melihat; adapun kalau pikiran kacau, tidak ikut menyertai mata (melihat), walaupun melihat benda itu, tidak tampak juga olehnya, sebab pikiran itulah sebenarnya yang mengetahui, oleh karena itu maka sesungguhnya pikiranlah yang memegang peranan utama. 3. Hana tang wwang ujar makaphala lara ning para, umakusara siddha ning k ārya ning
kunang, nd ān mithyā ya, ikang wwang mangkana kramanya, tan atakut ring naraka ika, tak ārin pagawayak ĕ ĕn awaknya kapā pan ngaranika, apan ikang para prasiddha ning mukti kapapanya, sangkûepa nika, tan ujarak ĕ nang ujar mangkana. ĕ nang (Sàrasamuccaya, úloka 131) Terjemahan Ada orang berkata mengakibatkan kesedihan orang lain, berjanji menyelesaikan pekerjaan orang lain, akan tetapi ternyata ia berbohong, orang yang demikian halnya tidak takut akan kawah neraka, bukankah ia membuat celaka dirinya sendiri namanya, sekalipun orang lain sebenarnya juga menderita, karena perbuatan ketidakberhasilannya itu, singkatnya, janganlah mengucapkan perkataan demikian itu.
4. Kunêng paramārthanya nihan, tan ikang ujar adwa tikang mithyā ngaranya, tan ikang si
tuhu satya ngaranya, kunêng prasiddhanya, mon mithyā ikang ujar, t ĕ ĕ hĕ r mangde hita juga, magawe sukhāwasāna ring sarwabhāwa, ya satya ngaranika, mon yathàbūtha towi, yan tan pangde sukhāwasāna ring sarwabhāwa, mithyā ngaranika. (Sàrasamuccaya, úloka 134) Terjemahan Pada hakikatnya adalah demikian, bukanlah perkataan yang tidak benar itu disebut bohong, dan bukan pula perkataan yang benar itu disebut jujur, melainkan sesungguhnya, walaupun perkataan kita itu bohong, tetapi menimbulkan kebaikan, membuat senang semua mahluk, itulah jujur namanya. Meskipun perkataan kita sesuai dengan apa yang terjadi, namun tidak dapat menyenangkan semua mahluk, dusta namanya.
5. Kunang ulaha, ulah a, yan pasahā ya kita, sang s ādhu juga sahayanta, yan ta gawaya pakadangan,
sang sādhu juga kadanganta, yadyapin patukara tuwi, nguniweh yan samitra lawan sang sadhu juga, apan pisaningun hanā kayogya ning tan sadhu. (Sàrasamuccaya, úloka 305) Terjemahan Adapun yang harus dilakukan, kalau engkau hendak mencari sahabat, carilah orang yang berbudi luhur. Jika engkau berdebat, berdebatlah dengan orang yang bijaksana. Apalagi jika kita bersahabat, hendaklah bersahabat dengan orang yang baik budi, sebab mustahil kita tidak akan kelimpahan budi luhur itu.
n-ang ĕ n ang par ā pawāda, 6. Lawan ta waneh tar ang ĕ ĕ n-ang ĕn dosa ning len, pisaningun ujarak ĕ ĕnang guóanya, mwang ulahnya, rahayu juga keng ĕ ĕ t nira, tatan hana gantanira manasara sakeng úiûþ ācāra, apag ĕ ĕh juga sira ri maryādanira, mangkana lak ṣaóa sang sādhu, sira purusottama ngaranira waneh. (Sàrasamuccaya, úloka 304) Terjemahan Lagipula tidak memikir-pikirkan dosa orang lain, dan tidak akan mengeluarkan kata-kata celaan, hanya kebajikan dan perbuatan baik orang lain dipikirkannya, tidak mungkin orang bijaksana akan menyimpang dari tatakrama, ia tetap teguh berpegang pada sopan santun; demikianlah prilaku seorang bijaksana, ia disebut pula sebagai manusia utama.
7. Paramārthanya upaúama ta pwa sang sādhu ngaranira, tumungkul dening kweh ning guóa
nira, mwang wruh nira, kadyangga ning pari, tumungkul dening bwat ning wwahnya, mwang pang ning kayu, tumungkul dening t ő őb ning phalanya. (Sàrasamuccaya, úloka 307) Terjemahan Tujuan terpentingnya, ketenangan sebagai pembawaan orang bijak, menunduk karena banyak kebajikan dan ilmunya, sebagai halnya padi menunduk karena berat buahnya, dan dahan pohon kayu menunduk, karena lebat buahnya.
8. Kunang ika wwang tapwan hana pwa inalapnya, drêbya dr êbya ning asing-asing, ya ika wastu ning
tan hana katakutnya, lila sing saparanya, kunang ikang maling ngaranya, sakwanyan sarwa sangúaya i ri ya, nihan padanya kadi k adi krama ning mṛ ga mara ring gr āma. (Sàrasamuccaya, úloka 150) Terjemahan Adapun orang yang sama sekali tidak pernah mencuri harta milik siapa pun, menyebabkan tidak ada yang ditakutinya; selalu gembira ke mana pun perginya. Sebaliknya, yang disebut pencuri, kemana pun ia pergi kecurigaan selalu ada pada dirinya, ibarat binatang buruan masuk ke perkampungan desa.
Sumber:
Sàrasamuccaya, oleh G. Pudja, M.A., S.H., 1984/1985
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA WAJIB PASANGAN DEWASA PUTRI UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. “Anaku sang Úwetaketu! Hawya ta kita krodha ri sang bràhmaóa tamuy, yan pamarigraheng ibunta, apan tan adharma ng ulah mangkana kramanya”. kra manya”. Mangkana ling sang bapa. Sumahur sang Úwetaketu: “Bapa! Tan ahyun nghulun ing maryada mar yada mangkana, apan walàtkàra katonanya. Nghulun mangke magawaya ng sě ngk ngk ě r : Wyuccarantyàá ěr: patim nàryà . Yan hana ta pwa strì majalun hana swàminya. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: “Anakku Sang Swetaketu! Janganlah engkau marah kepada tamu brahmana, yang mengawini ibumu, karena perbuatanmu itu tidak sesuai dengan dharma. Demikian perkataan bapaknya. Sang Swetaketu menjawab: “Ayah! Aku tidak menginginkan perbuatan seperti itu, karena kelihatannya seperti perkosaan. Sekarang aku membuat larangan: Wyuccarantyàá patim nàryà . Jika ada seorang istri yang masih bersuami, memilih laki-laki lain, sama dengan perbuatan bhr ūóahatyà.
2. Bhrùóahatyà kåtam param. Salwir ing pàpa ning bhr ūóahatyà tině munya, munya, pada lawan pàpa ning amàtì rare jě ro ro wêtêng pàtakanya. Mangkana prawåttyanya. Mangkana tekang jalu-jalu yàwàt yan har ě ě p ing strì patiwrata, mahyuna ring strì brahmacàrì kunang, mangguhakna bhr ūóahatyà, pàpa tině munya. munya. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan:
Bhrùóahatyà kåtam param. Akan menemukan penderitaan seperti orang menggugurkan kandungan, demikian malapetakanya. Demikian akibatnya. Demikian pula seorang laki-laki menginginkan wanita yang masih setia pada suaminya, menginginkan seorang perempuan brahmacari akan menemukan malapetaka seperti orang menggugurkan kandungan, demikian penderitaan yang ditemukannya.
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA PILIHAN PASANGAN DEWASA PUTRI
UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Swabhāwa nikanang lal ĕ ĕr mahar ĕ ĕ p ing braóa, purih ika darpa ning kanin. Ik āng wayasa
k āka darpa har ĕ ĕ p ing kunapa, mid ĕ ĕr ing ambarànglayang. Ik āng kujana dadya ning kulaha kahyun ika mulati duhkha ning para. Kûamā mudit ā kahyun sujana, dharma nira mulata tuûþa ning para. (Kitab Nitiúàstra III. 11) Terjemahan: Sifat lalat ialah suka sekali akan luka, dan lupa segalanya jika telah mengisap luka. Burung gagak buas terbang melayang-layang di udara menginginkan bangkai. Orang jahat sangat senang melihat orang lain sengsara. Memaafkan dan bersimpati merupakan peringai orang bijak, sikap prilakunya senang melihat orang lain bahagia.
2. Kalinganya, ikang ul ā ring huntunya unggwan ing wiûa nika, mangkana ikang durjana
mūrkha, ring cittanya unggwan ing mo wiûanya, kunang ikang wwang tan rowang ing enak, amatyani pinaka wiûanya, muwah ikang str ī ī , canggih ring lakinya, unggwan ing wiûa nika, mangkana ling ning aji. (Úlokàntara, úloka 32) Terjemahan: Pada hakikatnya, racun ular itu terletak di giginya. Demikian orang jahat dan loba, racunnya berada dalam pikiran. Bagi orang yang ya ng tidak berteman dengan kebahagiaan, racunnya adalah membunuh diri. Dan racun wanita adalah berzinah terhadap suaminya. Demikian menurut ajaran agama.
3. Kunang yan apadharma mwang tan pànak, koně n ya strìnyàmetànaknya, tan ilwa ikàmangguha ng pàpa, apan dharmàn pànak nika”. Mangkana ling sang Úwetaketu, magawe yaúa sira. Ya ta tinùt ing ràt kabeh. Adiparwa, Bab XIV) ( Adiparwa Terjemahan: Adapun jika seorang istri yang menuruti dharma tidak mempunyai anak, diperkenankan dia mendapatkan seorang anak, perbuatan itu tidak termasuk mendapatkan kutukan sengsara, karena mendapatkan anak sesuai dengan dharma. Demikian perkataan Sang Swetaketu membuat aturan yang diikuti oleh masyarakat semua.
4. Sumahur ta sang Kuntì: “Yan atiúaya kahyunta mangkana, hana tàji ni nghulun paweh bhagawàn Durwàsà, kàla ni nghulun kanyà, Àdityahådaya ngaran sang hyang aji, wě nang nang mangàràdhana dewatà manganugrahana putra. Anujnàtà twayà dewam.
( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: Menjawablah Dewi Kunti: “Jika sungguh-sungguh kehendak paduka seperti itu, aku mempunyai ilmu, anugrah bhagawan Durwasa, ketika aku masih gadis, Àdityahådaya nama ilmu itu, yang bisa menghadirkan para dewa, yang dapat menganugrahi seorang putra.
5. Yan hana pakonta ri nghulun, syapa ta kahyuntàràdhana ni nghulun?” Mangkana ling sang Kuntì. Agirang ta mahàràja Pàóðu. Kinon ta bhaþàra Dharmàràdhana nira, yatanyàn pànaka dharmeûþa. Inàradhana nira ta sang hyang hya ng Dharma, ðat ě n g manganugrahani putra. ěng Amě t t ě n g ta sang Kuntì. ěng ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: Jika ada perintah maharaja kepadaku, dewa siapa yang tuanku inginkan, yang aku harus puja? Demikianlah perkataan Dewi Kunti. Sangat senanglah hati maharaja Paóðu. Dewi Kunti disuruh memuja Dewa Dharma, supaya mendapatkan seorang anak yang mengetahui tentang dharma. Dipujalah Sang Hyang Dharma dan beliau datang menganugrahkan seorang putra. Akhirnya Dewi Kunti hamil.
6. Ikang kàla wě tu tu nikang rare, asþamì úukla sě ð ðě ng ng t ě n gah ng we, jyeûþa nakûatra, Indra ě ěngah dewatà. Abhijit muhūrta , uttama kàla. Hana ta dewatàúabda ring àkàúa, lingnya: Eûa dharmawidhiá úreûþaá. Yekà wruh ing dharma dlàha”. Mangkana ling àkàúawàkya. Inaran tang rare sang Yudhiûþhirànak atuha ri sang Pàóðu. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XIV) Terjemahan: Pada waktu anak itu lahir tepat tengah hari paroh kedelapan bulan Jyesta, bintangnya Indra dewata, Abhijit muhūrta, waktu yang sangat baik. Maka terdengarlah sabda dewa dari angkasa, ucapnya: Eûa dharmawidhiá úreûþaá. Anak itu kelak mengetahui tentang dharma. Demikianlah sabda angkasa. Lalu anak itu diberi nama Sang Yudhiûþira, anak tertua Sang Pàóðu.
7. Muwah ta sang Kuntì kinon angàradhanà bhaþàra Bàyu, narapwan mànaka úakti. Inàràdhana nira ta sang hyang Prabhanjana. Inanugrahan ta sirànaka, ring Poûya úukla wě tu tu nira. Hana tàkàúaúabda: “ Sarwabalinàm úreûþah. Yeka uttama mahàúakti dlàha”. Adiparwa, Bab XIV) ( Adiparwa Terjemahan:
Kemudian Dewi Kunti disuruh memuja Dewa Bayu, supaya mempunyai putra yang sakti. Dipujalah Dewa Bayu. Beliau dianugrahi seorang putra lahir pada bulan Posya. Lalu terdengar suara dari langit: “ Sarwabalinàm úreûþah. Anak ini kelak akan sangat sakti”.
8. Mahyun ta sang Pàóðu mànaka muwah, lwira ny anak nira, aprameyabalotsàhaá , mwang tan hanàmada úakti nira làwan utsàha nira. Mangkanàng ě n -ang ě ěn-ang ěn ira. Mabrata ta sira mangàràdhana sang hyang Indra. T ě k a ta sang hyang Indra manganugrahani putra kahyun ěka ira. Ya ta pakànak sang Arjuna. Adiparwa, Bab XIV) ( Adiparwa Terjemahan: Sang Pàóðu ingin mempunyai anak lagi, aprameyabalotsàhaá, supaya tidak ada yang menyamai kesaktian dan usahanya. Demikianlah yang dipikirkannya. Lalu beliau memuja Dewa Indra. Dewa Indra pun hadir menganugrahi putra sesuai keinginan beliau. Akhirnya beliau mempunyai anak yang bernama Arjuna.
Sumber:
Adiparwa, I, II, oleh Siman Widyatmanta, 1958
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA WAJIB PASANGAN DEWASA PUTRA UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Mojar ta Bhagawan Wasiûtha: “Tan wě nang nang kami tumulunge kita, sang Nandinì, apa
matangyan mangkana. Kûatriyànaý balaý tejo. Kahar ě ě p ning kadi siran kûatriya teka maka pangayàya kawìryanira. Brahmanànàm kûama balam. Kuně ng ng pangayàya ning kadi kami bràhmaóa kopasaman juga. Ya ta matangyan humě ně ng ng kami, hinganya yan ahyun kita mangke ri sang prabhu, tumùtak ě ěn irikang tatali panarik mahàràja. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XVI) Terjemahan: Berkatalah Bhagawan Wasistha: “Aku tidak bisa menolongmu, wahai Nandini! Mengapa demikian? Kûatriyànaý balaý tejo. Kewajiban mereka sebagai ksatriya adalah senantiasa menegakkan keperwiraan. Brahmanànàm kûama balam. Adapun kewajiban kami sebagai brahmana hanyalah hany alah memegang sifat penyabar. Itulah yang menyebabkan kami berdiam diri, jika sekarang kamu menginginkan baginda raja, ikutilah tali penarik sang raja.
2. Ai sang Arya Yudhiûþira: Tan yogya dahat ikang dharma inujarak ě ěnta nta ri nghulun. Ekasya
bhàryà wihitah , apan ikang dharma ngaranya dadi ikang jalu ûasiki akweha strìnya.
Kunang ikang strì ûasiki makweha jalunya, tan yogya ikà, apan prasiddha loka wiruddha. Mangkana kramanya, haywa ta sang arya ar ya gumawayak ě n ang adharma. “Sajña haji mahàràja ěnang Drupada! Atyanta mewě h Sang Hyang Dharma ngaran ira, tan kawě nang nang linakûaóan lwir nira, ndatan hana juga lwira citta sanghulun màtràhyuneng adharma.” ( Adiparwa Adiparwa, Bab XVI) Terjemahan: “Hai Sang Yudhistira, sangat tidak patut perbuatan yang Anda sampaikan kepadaku. Yang namanya dharma, seorang laki-laki boleh beristri banyak. Namun, jika seorang wanita bersuami banyak, hal itu tidak patut, karena dapat menimbulkan perselisihan di masyarakat. Demikianlah peraturannya, janganlah Anda melakukan perbuatan yang bertentangan dengan dharma”! “Daulat Tuanku Maharaja Drupada, sungguh betapa sulitnya yang disebut Sang Hyang Dharma itu, kita tidak dapat melaksanakan semua aturannya. Juga kami tidak berniat sedikit pun untuk berbuat menentang dharma”.
NASKAH PEMBACAAN PALAWAKYA PILIHAN PASANGAN DEWASA PUTRA
UTSAWA DHARMAGITA NASIONAL 2017
1. Kalinganya, lima ikang tan amuhara papa ning leñok, lwirnya, kawruhana, ujar ing siwo
mapacêh-pacêhan, karakûahan ing hurip, karakûahan ing drêwya, karakûahan ing anak rabi, muwah ri sêðêng ing pasanggaman, wênang leñok ing mangkana. (Úlokàntara, úloka 69) Terjemahan: Ada lima macam kebohongan yang tidak menimbulkan dosa, yaitu, ketahuilah, perkataan bohong pada pad a saat bersenda gurau, pada saat menyelamatkan jiwa, pada saat menyelamatkan harta milik, pada saat menyelamatkan anak dan istri, dan juga pada waktu bersenggama atau bercumbu rayu. Pada saat seperti itu, kita boleh berbohong.
gawayĕ n taman pamuhareka pā pa wangunĕ n. n. Ri sĕ ð ð ĕ n g 2. Lima wilang ing mr ĕ ĕ seka ĕng angutsawāthawa wiwāha k āla, ri karakûa ning wita juga. Athawa muwah karakûani hurip na narma masiwo-siwo mr ě ka waweng kawah kita t ĕ k ap ning ě se kita. Lyana saka ring limeka kawaweng ĕkap a śwalalita. (Kitab Nitiúàstra VI.4) Terjemahan: Ada lima macam kebohongan jika dilakukan tidak mengakibatkan dosa, yaitu pada waktu berpesta, atau pada waktu perkawinan, sewaktu melindungi kerahasiaan. Atau pun sewaktu melindungi jiwa kita, serta pada saat bersenda gurau sambil tertawa-tawa, kita boleh berbohong. Selain daripada kelima macam ini, jika kita berbohong akan dibawa ke neraka oleh si kuda gaib. 3. Kunang yogya umarigrahà Sang Dropadì sànak ni nghulun kabeh juga. Apa matangyan
mangkana, sira dewi Kunti màjar de Sang Bhimàrjuna nguni, yan hana ulih nirànasi. Kinon ira tàngabehana kadi kramanyànasi. Inujaran pwa sira strì ratna ulih anasi, kathamapi kinon iràngabehana de sanghulun, yan huwus kadalurung úabda nirebungku kumonak ě n yan ěnyan kabehana, sira tan dadi mithya yadyan guywa-guywana tuwi. Nahan hě tu tu ni nghulun kalima yogyàmarigraha rànak rahadyan rahady an sanghulun. ( Adiparwa Adiparwa, Bab XVI)
Terjemahan:
Adapun kami berlima bersaudara dibenarkan mengawini Sang Dropadi, apa alasannya? Ibuku Dewi Kunti berkata kepada Sang Bima dan Arjuna dahulu, jika memperoleh hasil meminta-minta disuruhnya membagi sama-sama seperti biasanya. Lalu ketika kami hendak menyampaikan bahwa kami memperoleh seorang gadis cantik, juga kami disuruh membagi sama-sama. Karena perkataan ibu telanjur menyuruh kami membagi sama-sama, dan beliau tidak boleh berdusta, walaupun bersenda gurau, maka itu kami berlima patut mengawini putri maharaja.
4. S ě ð ě ng ng ahayu tuwuh nikang wija, t ě k a tang wàh saha wåûþipata, hudan ad ě rě s. ěð ě ěka ě r ě Alah ta
gal ě n g nikang sawah. Saka ri wě di di niràn kahibě kan kan toya ikang pari, tinambak nira ta ya ěng tapwan asowe ikang we, alah tekà tambak nika, muwah tinambak nira tan wring deya, i wě kasan kasan tinambakak ě n dö tar molah irikang rahina wě ngi. ngi. ěn tàwak nireng we mangl ě ěndö ( Adiparwa Adiparwa, Bab III) Terjemahan: Sedang bagusnya pertumbuhan padinya, datanglah banjir dan hujan lebat. Jebollah pematang sawahnya. Karena takut padinya kebanjiran, dibendungnya pematangnya, namun tidak lama pembendungnya jebol lagi. Kembali dibendungnya karena kehabisan akal, akhirnya badannyalah dipakai membendung air itu, telentang tidak bergerak siang dan malam.
mbah ta Sang Hidimbi ri Dewi Kunti. Mojar ta ya ri sira, lingnya: “He mahàdewi, 5. Maně mbah nghulun ràkûasì makaswabhàwa krùrarùpa. Ndan tininggal ri nghulun ikà krùrakara ning ràkûasì rùpa, sasolah swabhawangkwa i nguni kabeh. Nyang solah ning manusa gawayě n tuladana mangke, wet ning hyun ni nghulun ri ranak mahàdewi.” ( Adiparwa Adiparwa, Bab XV) Terjemahan: Menyembahlah Sang Hidimbi kepada Dewi Kunti. Berkatalah dia kepadanya, katanya: “Hai mahadewi, hamba raksasa perempuan bertabiat dan berwajah menakutkan. Sekarang akan hamba tinggalkan sifat kejam dan rupa raksasa ini, semua sifat dan perbuatan hamba dahulu. Sekarang hamba akan menuruti tingkah laku manusia, karena keinginan (cinta) hamba terhadap putra mahadewi.”
6. “Kaka Bhima! Ag ě n g rakwa kaúaktin ikang ràkûasa Hidimba. Haywa ta kaka pramàda ri ěng
l ě k asnya ring palagan! Mangkana yan anghel rahadyan maràryana sakar ě ng! Nghulun ěkasnya ě ng! lawanyàsik ě r ě ě p apě r ě p.” ( Adiparwa Adiparwa, Bab XV)
Terjemahan: Kakakku Sang Bhima! Raksasa Hidimba kesaktiannya sangat hebat. Janganlah kakak meremehkan kekuatannya dalam peperangan (perkelahian). Apabila kakak kepayahan berhentilah sebentar. Saya akan melawannya berkelahi saling pukul. 7.
Kalinganya, yan ring wě ngi ngi sang hyang Candra sira pinaka damar. Yan ring rahina sang hyang Rawi pinaka damar. Yan ring triloka sang hyang Dharma pinaka damar. Kunang yan ikang kula, ikang anak suputra pinaka damar, ling ning aji. (Úlokàntara, úloka 24) Terjemahan: Pada hakikatnya, jika malam hari bulan menjadi penerang, jika siang hari matahari menjadi penerang, jika di dunia yang tiga (tri loka) dharma yang menjadi penerang. Adapun dalam keluarga, anak suputra (anak baik) yang menjadi penerang. Demikian menurut ajaran suci.
8. Kalinganya, ika sang sàdhujana, sàdhu jana, yan sira maweh puóya dàna, yadyapi ak ě d ika tuwi, paweh ědika
nira irikang dàna, magawe sukha ning manah ikang dinànan, makakàraóa úùddha ning hati sang maweh dàna, úuddha ngaranya hě ning, ning, mamangguh ika phala magöng sang maweh dàna, mapa ta pada nika, kadyangga ning wiji ning waringin tunggal, mě l l ě ta ya ě jik wě kasan, kasan, iningu pwa yenupadita, ri wě kasan kasan sangúaya magöng, t ě ěh ě r pinaka panghöban ing wwang. (Úlokàntara, úloka 19) Terjemahan: Demikianlah, orang bijak jika dia memberikan dana punia, walaupun sedikit pemberiannya, tetapi membuat senang hati orang yang menerimanya, yang menyebabkan suci pikiran orang yang memberi dana, suddha (suci) artinya jernih/tenang, akan mendapatkan pahala yang sangat besar orang yang memberi dana. Apa ibaratnya? Bagaikan sebutir biji buah beringin yang tumbuh, kemudian dipelihara dengan baik, pada akhirnya tumbuh besar, senantiasa menjadi tempat berteduh bagi banyak orang. Sumber: 1. Adiparwa, I, II, oleh Siman Widyatmanta, 1958 2. Slokàntara, oleh Prof. Dr. Tjok Rai Sudharta, M.A., 2003