Reseñas
Municiones para disidentes. Rea1idad~verdad-po1ítica. TOMAS IBANEZ. Barcelona: Gedisa 2001
Lass luchas sociales ha n s id u -m siempre, también, La hoyy son, además, huchas teóriluchas ideológicas; ho teóricas, huchas e n e h terreno de la producción de te teo oría. Esta e s , yo creo, h a convicción qu e fundamen ell libro de Tomás Ibánez. La práctica teórica no ta e actividad sofis sofistica ticada da dcl e s , para el autor, u na actividad lass herramientas mundo académico, es u na de la (municiones considera e l autor) de la confrontación política a nivel nivel global. global. L Las as concepciones here- dee h a s principales tramas de re gemómicas acerca d ¡ación qu e organizan nuestras vidas (políticas, laborales, amorosa amorosas...) s...) son, cada vez económicas, laborales, más, fruto de un trabajo sistemático y bien finan finan-ciado de personas y grupos vinculados a importantes instituciones académicas y científicas. Tal hann desacomo decía Bourdieui, estos tb/nk u-anks, ha rrollado u na doxa paradu-$jiu--a. qu e siendo consergresista, sta, q quu e presenta vadora s e hace pasar po porr pro gresi regresiones es y los retrocesos como reformas o h a s regresion
revoluciones. Una de h a s paradojas d revoluciones. dee la actual situación de confrontación ideológica es qu e la posución hegemónica y conservadora se presenta como abanderada del proce proceso so y la modernidad, porr u m í abrumador apoyo de avalada generalmente po personajes cientifieo-mediu-iticos, q u e sitúan a ¡ a disidencia e n el triste papel dc retarfragmentada disidencia fragmentada dataria, anticientífica e ignorante. El libro de Tomás Ibáñez se sitúa explícitamente en el te rritu- m rio de la e cm n irc m n ta ción teórica, a la qu e considera c o m u -m u n acutí d e disidencia política Ese
es,, creo, el sentido de un título q es título que ue parece, en
u n primer momento, sorprendente o exagerado: Municiones para disidentes. disidentes. S u posición es atreviloss sentidos, provocativa. S e da y , en el mejor de lo plantea u na pregunta muy ambi ambici ciosa, osa, «una pr pre egunta acerca de cuál es la naturaleza y cuáles s son on los efectos de dell cambio de sociedad, y más globalmente, del cambio d e civilización, qu e se está pro-
u
duciendo, paulatinamente, desde hace unas décadas, y que aún permanecerá en fase d dee transición durante algunas décadas más». Un aspecto fundamental del cambio social, según e l autor, se refie refie-re a nuestra manera de entender el mundo. El libro pretende no sólo describir la lass nuevas ideologías sino intentar comprender su lógica. E sa lógica tielass ideas de ob quu e ver c o n la conformación de la nc q jeti je tiv vid ida ad y realidad y c o n h a noción de verdad. E n u na posición más cercana a Foueault qu e a Bourdieu, Tomás Ibánez considera q pre e quu e no h hay ay pr guntas inocentes a u n a realidad qu e s e a la la única única Loss hechos —frente a responsable d e la respuesta. Lo lo q quu e s e no s quiere hacer creer desde la retórica d e la verdad dominante-— no hablan por sí solos. VerrSegún el autor ha hayy u na enorme mentira d e la Ve dad, la mentira d «la la dcc ocultar el carácter político y « violencia qu e toda pregunta ejerce sobre la re res s-
puesta qu e suseita». libro qu e publica Gedisa e s u na recopilación d dee textos anteriormente dispersos d e l autor La obra está estructurada e n varias secciones, cuyos títulos so sonn bastante expresivos: «La rea realilidad dad cuestionada», «¿Absolutismo o relati relativis vismo?», mo?», «Caminando hacia la postmodcrnidad>m, «La dimensión política», «Entre la construc-ideología y la acción» y «Postemodemidad, construc cionismo y Psicologí Psicología a Soci Social», al», junto con una Introducción y Epílogo e enn los qu e constmye e h sentido d e l conjunto. S on textos sobre psicología, sobre psicología social, sobre construccionismo, y también s e acerca a la física cuántica. En esta obra Tomás Ibáñez mantiene, entre otras muchas cu esti estiones, ones, el carácter emancipador y libertavista alternativo a h re del el relativismo. El punto dc vista alternativo rio d lativista c onsider onsideraa que es e ell punto de vista «absolutisporr el régimen de la Verdad. A ta», caracterizado po diferencia de u na posición fuen-temente platónica, seestraa relación c o n el g ú n h a cual s c considera qu e nu estr E l
unn saber comprumnícuido En Boordieu Bourdieu (1999). (1999). Por u Boordieu (200i) Contrafuegos 2 Madrid: Anagrama. Madrid: Anagrama.
Política y Sociedad, 2004, V um í. 41, Núm. 1: 205-207
201
M u u - u - u - i u - / u - m u - u u - - u - p u - u - r u - u - u - li s /u - M u - u - u - u - > l /u - u - u - / iu - / u - u - r l- r u - -u - r / u - t u - / — / > u - > / i / ¡ t u - u - u - I r - l h u - u - u - /u - 1 / u - u - /u - u u - -y - R u -u - u - u - u -
¡6 d m u - u - u - u - u - / u - u - (u -rs /u -u -u -
l u - u - u - u u - u y
u - S u - r l/ s u -u - 2001
m u í tu n dci el p n i m ia m ic u í u ic m u t e ciii u u chic i¿ u n í c íe c c m m í u - m e u m u í m c m i — t u - > . c c m ím s id e ru -u c m tm e -~ N c u e s tr u -u ti u c u c m u í it m u í n d u -u es ch ía reí a e i o n u u - le e c m u - u u - m e m u í i c iu c c í. m u i a u ca cí u - p u - m i c h ‘descu- í cíe vendad, claro, im erc í es tu -o n tm m c u y dcii! is entre t u - ir iu u , u u - u u u - reicucióní c íe u - m e e i óuí. u - le vi’. m c u í c m a s dc s e u u s c u e í u - m u - u e s .
t u - m s c te h a u u im n a , u -u - h a I m u l sq í u e d u - u c íe h c is cu -iinpotientcs ú h c i m i u n u s d e la u - m i a u - e n u -u - y - m e e u — re u - u la tY s ca e cuá títiccí, c í c u m u c t e « 1 c u s m íc u n tíc c í las c ie m ím e u c c u te s ucí sc dej u - u n c o m í — ce p t c í u - m r f u -’ u c i 1 u n e u í te cuí térun bicis d e uní i c íc u c le s disti u — tas, separables y tocalizabies>-. Este tipo de argode expenicucicus m u í a s c m mencis m u - m c i u h u lc s . y c íe s e n il— nuenní h e de reconu m een que sic n e su ttui extraño y u m íu e u u tc m s » . [—u-u lm ósq o e u - h u - u dc 1 u - 1 cinc m d m c l q u - m c iris u u - u u c i — parctclój i cci. v u - u qu e — — — — a t m m í d í c í e se t m u - m s u - u C O [mu-mu-u serme p h u - t u - u - m u í i e c ís m civ i u d i e c u — c m m í si c m i i pi-c a c í tc ci u - u listí u - u lis u i u u - m c íe ten ó m u íe n c m s físicos h cuí c c m íu o e i d u -m s — sitúa al u -le í t e u - u - m t u u c u - i c íe t u - u V euc icucí. es tui pututiltuuicí é tie u -m . y ~ícmr le e c c m n . c u í ú it i m u í a i místane i u - u - a tu c e un u - u -e t u - í rí e le, e - u ello t u - tustil m e c u c ió u í u - le í m c l u - t i u s u u íc í alicia u - u c u n u c í este e a s u - m el a e c c m de te c u í c u s ex im e-m inien t u - m s n e c u l z a — axuolo«m u m m c m u tiuia c r m i s t c n u í u - u iu m u - u - u u -» u - t u - m s p u - m m t u -m s lísiccus co u - m i t i e u - m s e m m su s h u - u b u - m r a tu - m r u u - m s . F m tn te m c líin u -u u e s u - i c t m s u - t i -u - m u s u c u u u ~ m m c u -u - t u - m s reicílivistuis Crecí que ci rehativisnicí que s e d e tie m ud e e n el e c m n — de iu u it m m u -m it’. el u - u - tu t u - m r ctefl u - inc q c m t 1 c m iii u u í u - í m a l es c m m í tr í de h u í cub ra . e u m m u u c m c m i «di spos i ti ½-o a u u c i d u - ig n n á — oco it t u ci u ocx cable c u - m u í í í m r c m u - u u m s c > h tm l u t u t u - > y éticcm ríue u u i t tic-ti i c u t í 1 c m y m i t u -in i c m » m u ti merlo i cre d e u - u a u - m l tui-id u - u d t c u u - l u - í m c l u - m c i ó m u c u - u n ci m u í u - u m í c í c í c id u c E sc ccii u u p u - u - m í ni s u - u d e resuilacícís experimentales ucí rephicables p u - m i ptiecte ncu1ueuii- u - 1 tm e . c m i última u u is iu - u - m u c u u - iíc m v u -i cicle Ii> los p m u -m ta u c is Si, e c m n í íu - m cuí el rcun j u m ito de 1 c m u - u tm r u - u - se currir c m u - u fím erzc u p u - u - r u - u rh iu im s iim 1 u s clulcícuicias. ¡ > u - í c h ite — a n g tu -í ím e m u ta , u - m s c u m u m c e p t c m s d e ve rcicící y real d a d son re u m e ic í en ti-e c u b s u m í oti s t u - u s y m c 1 u - t u ’ . u síus c s d ~ O e u - m s relat u - u n i nip u - m n lu - u u u t e s en la y i d c u - eciuncí p u - u - r u - u rlej u - u s c í g e s — tivistas. l i c — u - u - el u - t u t u - u n . h íc te e m í txiiimcitu-u cst u S ictuacion. c u í ti ón a iiió s u - m r u - m s y ci e n í u - íF i ecís. m u c í c u u e a ju -í b u e m í. u - u tu i u en tu itu u m í u m u Y u iu c ic í puilíticcí. c u -m u -ís irl c ru -ín h c í c m i [muoblcnuuu-i encender. cloe 5 C recurna a la Física c íe partículas y iuuienti-cu-s q c m e « e h tíc u m u ití c íe x - u s t u - í u h is o iu u tm s tc i e m í m u í a s c u - u — se n u - ís pida cloe h e presucm ncus noestía aquiescencia. ru -u - e l c is c > c íe lu í tc m e riu -í e itulucidore, n u ie u - h iu - u n u - c esící cíctil— 1 u ti u - m í a u -m ie n te vi m í e u l u - m d u - m u - u so d e F e u s u - u - u - le í i- e lc s ti v is — u-ación, t u - m í a vicm lcm íci 1 añau-lictu-u-, c m i titos de v iu - u t e u u e i u - u - - > , u u ic í T c m i u m u - i 1 Ibáñez ci í m u - m s ríe ídsu si m uideas d u -m s t e m defietucle - m s m u i u - em nd i e mt un - mi dn um u u - tdm ay los pe h igrci-q tuc F in - 1 - c c m u b r u - m - c t e T o u íu u -i s Ibáñez q ue ría - chusí cle tm n tro 5 - c u mí c m i i s u u í c í . 5 m u p c m s t urcí e s lm e m s is te u u te u u ic -n te ecitustroce s c m ¡ m c u í í e n t u - m u - l u i s t u - m s i m u t c n u - c u s ríe u - c m m u i ti se u -u m m m c m t u - m i u d u - u — a m i t i u - u t u t u - in i u - u - in i u - u y se m u t u t u - e e m c u - u t i x ’ u - t i m u r t m u t e cíe lu í u - ib m - a cíe ruicutcieióm i t i- c u s c e m u u - h e m u t a h , c u í el s e m u tic íc í eseníciahista c íe F u m u m e u - u c u h t y u - l e R c im c y , l i e n - u - u utí es e u - m m u í í ic u c i e m ite c u m n ritm e i u u - u - y c m n í c í ¡ c u s u ií m c u - u c iu - ’u n m t ’t h u -im i c u , ritm e e s lu -i e c m u is t iu - t u / u - iu - u m u í n g c m u ti m m c m c te di s e c í n s u - s . «Luí í u í c íu - le m n ciad — - -d ic e — — P u - u n ti lu c í m e u - u t i cl u - m c i ritm e n i u - m s t m u - í s c - i c u í u - l e y r it m e es i tic h e m m c m i — u m ís tu -u u ró m í t n c v u - m s Iu - í n m i c u - s d e n i u - m m í í iu u u -c i ( m u í y la p u -í s t m m m c m — d ie uí te d e n im e s ti-as m m m c m i i c u s í m u c ie t i e u - u s u - u m u c t í c m i a t u -. s im m u - u — d e i- u -ii u - lu id t u - u críbiém í x - u - u - u -u - iii s t u - u - c m r c m r m u m eya s F c u n u i u - is de dueu-ivcus/ o 1 ic ru - m t iv a s . si m í m b ó l i e u - u s , p u - m i it m u - a ’. ) Lsca r h u - m u - i u i m m c i e i ó t m . P u - m r 1 c m canírí n c m celelírtí, cii a b s u - m ic í c c í u - u u - í b m u - u s t u 1 m u m n i c c n n c u u u á l isis dc t u - m s m u í ú ti im i e s u - u - u n u - m s u - ir tSe e m u - m u - m u - l u í e ti t u - u m u - m s í m iu c u cí cmiii ri c u c í t u - u rí oc sí cele burí es F u u u rla c ic m n a lis u rm u - m u m u m s c e u id e u í t u - u - t qcue. scgcm ui cl u - m c m i u - u - m . t u - u rn ítie u -m ritm e se está m e u - í h i z u - u m u d c í a t u - u u m u u - m c l e n m u i u - lc u - d » s c u t iii u m e t í le se m í o s t u - u -m u í s t u - u n u í u u -u c u í lu í m u u - la iu ic m u í u - u t u s m i m u - u h 1 C 2 c m u m seiente rí e lu í ¡ircuclutecióm í d e u tievuis t c m m u i u u - u s u - l e u - t u t u - m r ucí iu ie g u - m el yaití— u r c u g u iu u ’u c ic u - i u - le t u -m s c c u u - ic c 1 m t u - m s dcii m m i u - m u - u - e i ¿ m i i ~m m c m i i i ci u - u d c u s m m c m r el dise t u i - s u - > post u m í c íc le r — d e v e n c íc u d y re u tí i da d S u - m u c u h u ic - c h m t u - m s r ~ c íe ~st tu u n í 1 c ii n u - m , c u iu í si u - le r c u - , si m u e m n b c u - m g c m , c ¡ t m c ’ u - c u c u y q c íe e n trcu r e m í j u u c l u - m e n p ru -íe h ie u -i s u - u u i e u í u - m n ia s dc m c l u n u - m í u - u - m u í t u - m s dciii ‘ u s cl rl i sc c m m s u í c íe 1 c m h m c is u - m u í u - m u - l e m t - u ini a n í si ritm e u - c u í - it u s c u í y de re lu m c iu -3 u u u -m t n ic iu u c lu -m - - «luí uta h urí m c l t u - u xcnrt m c l s u - m u í re m u d e n el im n e s e m u te » 1 .- a cii m iicuis iótí p u - m i icíca rí e e se creeuícicus in irh is p e tu s c m [ m le s m u - u n u - u t u - u m c li r u - m u - m u - t u m u í u m m c m c m lirescuute 1 c m aborda e n (res d e s íu s facetas: i c u - g l u - m b u - u l m u c í re c lu í i c :t-c m u u u esí u - t i t u s r u - u - s e t m í u - tr u tic ti hj e u - u x ci y ‘tbs u — zu icióm í, t u - u - t u i nene dc « h u í p u - m l iticcí» y el m a c u m u c u l i s m n c i. Ic u lc í. Les b u - u - s u - u - u c o m í c u t í e s tu u lu is u - I t n r p u - u - u t u - m s m cs u-lc ¡re m ite a m u m í u - u x - i s i u - ’ m m i s í u n im ií s t u - m ríe h a g lu - m t m u - u h iz c u - c ió n i c u í s iu u u p ie m u u e u - u t e l m t u n u i u - m u - iu i » . e c m t u ití c h r u c m e x ’c u «íírth icn uiu-m » u - l e u - i c m e s t n u m s u - m c ie c lu - m c t . El u e i u - m u - i v i s m u u u - u r i t m e c l e F m e u í c h c x u - m u í u - u - u - l i u dci licís e c m n siniercí q c m e t u - u s c u s c u -u - m m t i v u - í n c u es 1 u eltibutí i z a cióm í ¡m e c m i’. -is ru íu í (luí m u -u -m h iri m d sc xr u - It distitít u s m í u c u - r í c u c u s ses iu u u - m h u í d c m m m iiu iu -u e ió u . u - ru - m c i clcbeu m a m u -í tr rc s a m m u t is t u - t u - u n gún u - u - ¡ m e u - s p c e u - ‘.4 c lc s r h u - . m u - tu L sc m m m i m c ) ci el m elati v is — e c u c il es el “ u - u - tu - u - u - l u - u m u l c í s m u í c m d u m rí e It u - u - h u - m b - u - l i, ’c u - e i u - 5 u - i (el s í u - u c c u it t m n u - u i < cxm stc u-it m c t c i t t m u h t p l u - tm r u u h ic t u m c h u - l e “ c m / u - u - > ’ ’ n e c u l xa 1 c m c c m n u - u e e u - u u u - m s , rs la s u - m c u c n ic u c í i m u n im u s — v is u c m u u e s u - le í t u u t m u i u - lu - u ) rs tu n u n u -u n ’. u s im í c í n L u - u - l i c u u t . idi tn ic u l ) sitítí e u - u u - í l es e l “ u - m U u - m ’ ’ cíe tu c l u m í u u m r u uciótí». E - n i sólcí c p í s le n u u - m l u - ig m c u - m s m u u t í u - m m i t c u l u m u - u - u c u - i citie c o e s tiu -m í iu -t el e s t u u - s u - m c i c c i u - m c i , y i- c t u - u iu u a n c lc u 1 u u - li s r m nc i óiu u - le h m r c m í m i u m c u m tm ic e p to u m n u i u m l u - iu u u - u - u u - ir nc lu c í u n E -u - u - u n u n u - ’h u - u i — C u - ís t c m n iu - u - d is e uílre « 1 c m p u -m h /tie c u » y im p c u h m t í e u u - í > , c c iii— vi s n m n u « u -lo e niega ci c o m u c c t u t u - u u í u m s u u u u - m dc c m m í a n e c u l d a d sirle m u í cície c u í tu n m u u u - u í n c u - u tu - m u -h e dcsi uite n i - u - m c ión u - le t u - m s inchepen ídiem íce u -h e u í c u e s ln u - u s c u -ira e tc u -ís m cas y c íe u í t u e s — F u - m m m í m u u s u - r u -u d ci rituales d e «la p u -i if u - ir - u - u » , rí e m m m c m di s u - m i n i — t i - u - m s ccii u v e u u t m n m m u e s » ción u - I t - «luí iicihíiiccu-» c m i « luí í m u - u l í u - i e u - m » . hay qu e inciE u u u -u c íc e c m n ís í n t n c - c i¿ m u - i riel e u - m u u e c p t u - í u - le u - m b j c u - c u d in d c - i lí e n u - u n ic í u í í e u - m u - e c u í 1 c m im i - u - id lc m e c ic ’m n c íe s ig m iilie u m — eciní c m 1 c m u u - lu - u u u í e u u u - rm u - le u - u id c u -u - cíe u - ib jet’.’ i c ia d y u - e c u - - c h u is í m c m h í u - i c u - m s . S u -u b re e h i i c m e i u - m m i u u h i s u n u - m , e c íe s c ic íu u c í t u - m í Ii c ic ic i i u rle ~ m e íd em ite. m c c c i m e . c u í al u z t m n u t í s u m í c í m n e u — P o / u - Y / u - u - u - y , u - u u - u - u - i u - ’ u - / u - u - u - l 9004 ‘ s u - / m l 41. N t / m u í 1 : > 0 ’. — 2 0 7 -
.
-
-
-
—
—
-
-
Erluardo ( ru - w 1 u - u - u -
V I u - u - u - u - i u - i u - u - u - m e s / u u - u - ro u-/isirlenu-es R e u -m /iu -la u -l-u --e rr/ u -m d -p o /ítiu -a de T o n u -u -i v Ib riu -u -e z Barcelona: Ged/sa 200]
comunitarisuno fundaeioumahista y enitica la fetichización dc la nación como u - u h g u - m pernuanente. En el li b n u - m se dedica, fina tuuíeu u-c, una sección a la psicología y h a psicología social En ella retoma las cuestiones qu e e n los años 70 se caracterizaron como una crisis d e la psicculcugía social, abordándolas desde el punto dc v is t u - m e cíuisu -i-uccio n ista Aborda los pros y contras d e h a s puisiciones construecmouíís ta s y pone de níanifuesto la imiáquina de p u -m u d e n qu e supone la psicología u - a l e c u m n c í tí a sido constituida e n el mundo acadénuico. En su ecmnjunto. Muníu-iou-u-es para disidentes es una obra q c n e plantea más preguntas de h a s qu e responde, lo cual es cuiherente con e h plantea-
Política y Sor-/edad, 2004, V uil.
41. Núm. 1 : 205-207
miento del autor Ami entender h a principal cuestión qu e atraviesa todo cl libro es h a relativa a la fundamentación, legitimación o justificación de la acción social y política. Creo qu e nos encontramos con un buen arsenal de argumentos contra toda pretensión de fundamentación absolutista. Las municiones para disidentes son tales municiones porque son ununucuones teóricas, y esto no es sino el reconocimiento deque h a hucha social y la resistencia a los poderes hegemónicos es hoy, en gran medida, u na hucha e n e h terreno de la ceo-
ría. Eduardo CR EsPo SUÁREZ
203