MOTOR ARUS TERUS ( MOTOR DC – DIRECT CURRENT)
1. PENGENALAN
Ø Motor adalah komponen yang sering digunakan pada elektrik. Ia selalu digunakan pada mesin industri, peralatan elektrik dan alat permainan. Motor berfungsi menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga kinetic. Ø Motor arus terus kebiasaannya digunakan dalam peralatan elektrik mudah alih. Contoh peralatan yang menggunakan motor arus terus ialah alat permainan bermotor, motor penghidup kenderaan, kipas radiator kereta, dan skuter elektrik.
2. SPECIFIKASI MOTOR DC ØDilekatkan di luar badan motor. Ia berfungsi sebagai pemberi maklumat dari aspek Jenis(Type), Kuasa Bekalan(Power), Putaran (RPM), Watt, Kuasa Kuda(hp), dan Arus(I). Contohnya : o RPM: 17,400 oVOLT: 8,4 volt oWATT: 120
Contoh : Specifikasi Motor DC 3. JENIS MOTOR ELEKTRIK - Motor elektrik menghasilkan tenaga kinetic penggerak utama untuk menjalankan sesuatu kerja. Aci motor berputar apabila motor dibekalkan dengan sumber bekalan elektrik. Sumber bekalan elektrik terdiri daripada arus terus(DC) atau arus ulang-alik (AC). Oleh yang demikian, motor elektrik boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu motor arus terus (DC) dan motor arus ulang-alik(AC).
ØMotor Arus Terus (Motor DC) oArus Terus bergerak dalam satu arah sahaja. oDigunakan dalam alatan elektrik kuasa rendah.
oSumber tenaga Motor DC ialah bateri.
ØMotor Arus Ulang Alik (Motor AC) oArus Ulang Alik bergerak dalam dua arah bertentangan secara berulang. oDigunakan dalam alatan elektrik kuasa tinggi.
4. BAHAGIAN UTAMA MOTOR DC
- Komponen utama motor arus terus sama dengan janakuasa arus terus (DC). Antara komponen utama dan fungsi ialah:
I. Rangka Utama (Yoke) II. Angker (Armature) II. Magnet Kekal (Stator Magnet) III. Berus Karbon (Brush) V. Penukar Tertib (Commutator)
5. FUNGSI RANGKA UTAMA ØIa menyediakan sokongan mekanikal untuk mesin dan bertindak sebagai penutup bagi mesin
ØMembentuk sebahagian daripada litar magnet.
Contoh : Rangka Utama
6. FUNGSI ROTOR ØRotor ialah bahagian motor yang berputar dan merupakan bahagian yang menerima tenaga elektrik. Angker terdiri daripada beberapa bahagian iaitu teras angker, belitan angker dan lubang alur. Teras angker berfungsi sebagai elektromagnet dan berputar apabila arus elektrik mengalir melaluinya. Putaran ini disebabkan oleh prinsip kemagnetan iaitu kutub yang berlainan akan menarik dan kutub yang sama akan menolak.
Contoh : Rotor
7. FUNGSI MAGNET KEKAL ØMotor DC bersaiz kecil menggunakan magnet kekal sebagai kutub medan. Motor DC bersaiz besar menggunakan elektromagnet sebagai kutub medan. Belitan untuk menghasilkan kekuatan magnet pada kutub medan magnet pada kutub medan dinamakan belitan medan.
Contoh : Magnet Kekal
8. FUNGSI BERUS KARBON - Berus karbon berbentuk bongkah karbon kecil yang bertindak sebagai media penyambung litar elektrik yang berputar dengan bahagian yang pegun. Berus karbon digunakan untuk membawa arus masuk ke belitan angker atau keluar dari belitan angker.
Contoh : Berus Karbon
9. FUNGSI PENUKARTERTIB ØPenukartertib ialah komponen yang berbentuk silinder yang terdapat di dalam pemutar. Komponen ini merupakan susunan ruas palang logam yang bertebat antara satu sama lain. ØPenukartertib berfungsi untuk menghubungkan pengaliran arus dari bekalan kepada belitan angker melalui berus karbon.
Contoh : Penukartertib
10.SIMBOL MOTOR DC
11.ARAH PUSINGAN MOTOR DC
12.PERATURAN TANGAN KIRI FLEMING
i. Ibu jari, jari telunjuk dan jari hantu tangan kiri berserenjang antara satu sama lain. ii.Jari telunjuk menunjuk ke arah medan magnet (utara ke selatan).
iii.Jari hantu menunjuk ke arah arus. iv.Ibu jari akan menunjukkan ke arah daya yang bertindak.
Nota Ringkas Topik Motor Motor Elektrik - Ialah mesin yg menukarkan tenaga elektrikkepada tenaga mekanik. - Unit bagi kuasa motor ialah watt, W ataukuasa kuda, HP . 1 HP = 746 W
Litar Asas Motor aruhan yang akan dibincangkan ialah motor aruhan pemuat kekal, motor aruhan pemuat pemula dan motor semesta. i) Motor Aruhan Pemuat kekal
Simbol
Binaan Asas Motor Aruhan AU Motor aruhan AU mempunyai 2 bahagian utama
Ciri-ciri motor aruhan pemuat kekal * Pemuat kekal disambung siri dengan belitan pemula yang berfungsi untuk
iaitu pemegun dan pemutar. menghasilkan perbezaan fasa. i) Pemegun * Daya kilas tidak tinggi dan kelajuan - Bahagian yang pegun dalam motor. malar. - Berfungsi untuk Kegunaan membekalkan medanmagnet Motor ini sesuai untuk sistem berputar kepada pemutar. berbeban yang rendah seperti kipas - Medan magnet berputar dihasilkan angin meja, kipas silang dan kipas olehbelitan pemula dan belitan ekzos. larian. - Belitan pemula berfungi ii) Motor Aruhan Pemuat Pemula untuk menentukan arah pusingan motor. - Belitan larian berfungsi untuk menentukan kelajuan pusingan motor. ii) Pemutar - Bahagian yang berputar dalam · motor. - Pemutar tidak mempunyai sebarang belitan. · - Pemutar dibina drp palang pengalir kuprum atau aluminium yang · diisi ke dalam lubang alur teras pemutar. - Palang pengalir ini menjadi laluan untukarus tearuh. - Teras pemutar dibina daripada keluli berlamina. · -
Ciri-ciri motor aruhan pemuat pemula Pemuat dan suis empar dan disambung siri dengan belitan pemula. Pemuat akan membezakan fasa di antara belitan pemula dan belitan larian. Arus permulaan yang sangat tinggi sehingga memerlukan suis empar untuk memisahkan sambungan belitan pemula apabila kadar kelajuan mencapai 70% hingga 80% tahap kelajuan penuh. Daya kilas sangat tinggi. Kegunaan Motor ini sesuai untuk mesin yang memerlukan bebanan seperti mesin gerudi, mesin parut kelapa.
Prinsip Kendalian - Arus yang mengalir dibelitan pemula iii) Motor Semesta dan belitan larian adalah pada fasa o yang berbeza (90 ). - Perbezaan ini menyebabkan terhasil medanmagnet berputar Ciri-ciri motor semesta dipemegun. · Boleh menggunakan bekalan AU - Medan magnet berputar pemegun dan AT. akan memotong palang pengalir · Kendalian sama seperti motor siri. pemutar. · Daya kilas yang tinggi dan kelajuan - Arus akan tearuh pada pemutar. putaran yang mudah dikawal. - Medan magnet berputar juga akan Kegunaan terbentuk dipemutar. - Motor ini digunakan untuk peralatan - Seterusnya, berlakunya saling tindak
balas di antara medan magnet berputar denganmedan magnet pemegun. - Saling tindak balas ini menghasilkan daya kilas pada palang pengalir. - Daya kilas yang wujud akan menyebabkan pemutar motor berputar. - Proses putaran angker seperti berikut :
elektrik spt. Gerudi tangan dan alat pengadun (blender) Menukar Putaran Motor Aruhan AU Arah putaran motor aruhan dapat ditukar dengan menukar arah penyambungan kekutuban belitan larian atau belitan pemula.
Penghasilan perbezaan fasa di antara belitan pemula dan belitan larian. i)
Menggunakan saiz dawai belitan yang berbeza. ii) Menggunakan bilangan belitan yang berbeza. iii) Memasang pemuat secara siri dengan belitan pemula.
1. -Mempelajari tentang bagaimana motor arus ulang-alik(AC)dan arus terus (DC) berfungsi.-Dapat mengenal dan membezakan antara kedua-duajenis motor tersebut.
2. 1. Motor elektrik ialah mesin yang menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga mekanik.2. Unit kuasa motor elektrik ialah WATT ( W ). Dan unit kuasa kudanya ( Hp ) juga digunakan dalam menentukan kuasa motor elektrik. 3. SIFAT-SIFAT MAGNET DAN URAT DAYA MEDANMAGNET•Bergerak dari UTARA ke SELATAN.•Tidak memotong antara satu sama lain.•Mempunyai kekutuban UTARA & SELATAN.•Kemampatannya menunjukkan kekuatan magnet. 4. •Motor elektrik terbahagi kepada 2 jenis iaitu motor arus terus (AT ) dan motor arus ulang alik ( AU ).•Motor AT menggunakan bekalan kuasa At atau bateri sebagaipunca bekalan.•Motor AU terdiri daripada motor AU fasa tunggal dan motorAU tiga fasa.•Motor AU fasa tunggal menggunakan bekalan 240 V AUmanakala Motor AU tiga fasa menggunakan bekalan 415 V AU.•Motor AU tiga fasa lazimnya digunakan dalam sektor industri. 5. Binaan asas motor AT terdiri daripada pemegun danpemutar.Pemegun ialah bahagian yang mengandungi belitan medanyang menghasilkan fluks medan magnet.Biasanya pemegun dipasang pada rangka atau kuk motordan merupakan bahagian motor yang tidak bergerak.Pemutar ialah bahagian motor yang berputar dalam motorelektrik.Pemutar berada ditengah-tengah motor iaitu di tempatpemasangan aci. 6. BAHAGIAN UTAMA MOTOR AT•Terdiri daripadaangker, penukartertib, kutubmedan dan beruskarbon.•Angker danpenukar tertibterdapat padapemutar. 7. Angker:Angker ialah bahagian motor yang berputar danmerupakan bahagina yang menerima tenagaelektrik.Angker terdiri daripada beberapa bahagian iaitu : •Teras angker – berfungsi sebagai elektromagnet untuk menghasilkan medan magnet yang bersaling tindak dengan medan magnet pemegun untuk menghasilkan daya putaran pada aci. •Belitan angker – berfungsi untuk mengalirkan arus supaya teras angker menjadi elektromagnet. •Lubang alur – berfungsi sebagai laluan untuk belitan angker dan memisahkan angker kepada beberapa ruas. 8. GAMBARAJAH BAHAGIAN-BAHAGIAN ANGKER 9. Penukar tertib:•Merupakan komponen berbentuk silinder yang terdapatdalam pemutar.•Komponen ini merupakan susunan ruas palang logamyang bertebat antara satu sama lain.•Bilangan ruas bergantung kepada bilangan belitan angker.•Pengaliran arus ke belitan angker adalah melalui penukattertib dengan menggunakan berus karbon.•Penukar tertib berfungsi untuk menghubungkanpengalliran arus dari bekalan kepada bekalan angkermelalui berus karbon. 10. PENUKAR TERTIB 11. Kutub medan:•Menghasilkan medan magnet kekal dalam motor AT.•Motor AT bersaiz kecil menggunakan magnet kekalsebagai kutub medan magnet .•Motor AT bersaiz besar menggunakan elektromagnetsebagai kutub. 12. KUTUB MEDAN 13. Berus karbon:Berbentuk bongkah karbon kecil yang bertindak sebagai mediapenyambung litar elektrik yang berputar dengan bahagian yangpegun. 14. •Mempunyai pemutar yang tidak disambung ke puncabekalan.•Motor ini menggunakan prinsip aruhanelektromagnet seperti dalam pemgubah.•Dge akan teraruh didalam pemgalir pada pemutarapabila fluks magnet pada kutub medan memotongpengalir tersebut. 15. BAHAGIAN UTAMA MOTOR ARUHAN ARUS AU
16. Pemegun:•Berfungsi untuk membekalkan medan magnet yangberputar pada pemutar.•Medan magnet ini dihasilkan melalui 2 jenis belitan ygterdapat pada pemegun iaitu belitan pemula dan belitanlarian.•Kedua-dua belitan disambung secara selari ke puncabekalan serta bertindih pada pemegun dalam susunantertentu.•Belitan pemula berfungsi utk menentukan arah pusinganmotor manakala belitan larian berfungsi utk menetukankelajuan pusingan motor. 17. Pemutar:•Pemutar motor jenis ini berbentuk silinder.•Ia dibina daripada palang-palang pengalir kuprumatau aluminium yang diisi ke dalam lubang teraspemutar bagi membentuk sangkar tupai.•Teras pemutar dibina daripada keluli berlamina.
BAHAGIAN UTAMA MOTOR DC 1 3
2
4
4
1. MAGNET KEKAL – Dipasang pada rangka utama dan terdiri daripada lapisan teras besi dan gegelung medan. 2. BERUS KARBON – Diperbuat daripada karbon, dipasang pada bahagian atas dan bawah penukartertib, bekalan arus terus akan mula mengalir ke dalam berus ini sebelum mengalir ke penukartertib. 3. RANGKA UTAMA – Dikenali sebagai yoke berfungsi untuk menyokong atau menempatkan komponen lain. 4. GEGELUNG ANGKER – Ia akan menjadi elektromagnet dan berputar apabila arus elektrik mengalir melaluinya. Putaran ini disebabkan oleh prinsip kemagnetan iaitu kutub yang berlainan akan menarik dan kutub yang sama akan menolak. 5. PENUKARTERTIB – Juga dikenali sebagai komutator. Berbentuk silinder, didapati di dalam pemutar, terdiri daripada susunan ruas palang logam yang bertebat antara satu
sama lain. Bilangan ruas bergantung kepada bilangan lilitan angker. Pada hujung belitan angker dipateri pada palang logam tersebut.
