ECOSISTEMAS
INDICE
Introducción ----------------------------------- pág. 02 Capítulo I ---------------------------------------pág. 03 Capítulo II---------------------------------------pág. 06 Capítulo --------------------------------------pág. 0 Capítulo III I!---------------------------------------pág. 21 Capítulo !----------------------------------------pág. 2" Capítulo !I---------------------------------------pág. 36 Capítulo !II--------------------------------------pág. " Capítulo !III-------------------------------------pág. #3 Capítulo I$---------------------------------------pág. #6 Capítulo $----------------------------------------pág. #% Capítulo $I---------------------------------------pág. & Conclu'ion(' ------------------------------------pág. 10% )i*liogra+ía , (*graa ----------------------pág. 110 An(/o' --------------------------------------------pág. 111
1
ECOSISTEMAS
INTRODUCCION (ntro d( una 'oci(dad cada ( á' indu'trialiada4 la po*lación á' in5u(nciada por (l con'ui'o no '( da cu(nta la iportancia d(l lugar dond( '( d('arrolla la ida4 la iportancia d( 'a*(r ant(n(r (l (dio (n (l u( i(. 7a natural(a no '( analia ni la 'a*(o' apr(ciar4 d(*(o' ,a darno' cu(nta u( la ida 8uana '( r(laciona copl(ta(nt( , ('tá *a9o (l +uncionai(nto d( la natural(a. :(ro no 'olo la natural(a int(ri(n( 'ino lo' otro' +actor(' a*i(ntal('4 lo' cual(' 8ac(n u( '( r(alic( (l d('arrollo d( nu('tra ida 8uana. 7a' p(r'ona' no no' pr(ocupao' d( nu('tro plan(ta4 8a'ta u( no' dao' cu(nta u( ('tá (n p(ligro nu('tra 'up(ri(ncia4 pu(' '(ncillo (' (r cóo '( d('arrollo la ida4 la an(ra d( la cual nu('tro 8a*itad ca*io , ca*ia día a día4 la' di+(r(nt(' cla'(' d( +(nó(no' a*i(ntal(' u( in5u(ncian nu('tra ida diaria. ;o o*'tant( la 'igui(nt( in('tigación trata d( d(o'trar (l d('arrollo4 la ('tructura4 lo' copon(nt('4 , (l +uncionai(nto á' pro+undo d(l ('tudio d( lo' (co'i't(a'. :ara cuplir con nu('tro propó'ito4 ('ta onogra+ía '( copon( d( doc( capítulo'< CA:IT=7O I< (nicion(' 4 CA:IT=7O II< El((nto' d( lo' (co'i't(a' 4CA:IT=7O III < Copon(nt(' a*iótico' d( lo' (co'i't(a'4 CA:IT=7O I!< Copon(nt(' *iótico' d( lo' (co'i't(a'4 CA:IT=7O !< Cla'icación d( lo' (co'i't(a' CA:IT=7O !I< Tipo' d( (co'i't(a'4 CA:IT=7O !II< ;i(l Traco4 CA:IT=7O !III< Cad(na Ali(nticia4 CA:IT=7O I$< >a*itad , nic8o (cológico4 CA:IT=7O $< Ciclo' d( la at(ria 4 CA:IT=7O $I< Suc('ión (cológica4 CA:IT=7O $II< E/o*iología.. Al nal '( u('tra la' conclu'ion(' a la' cual(' '( ll(gó con (l pr('(nt( t(a.
2
ECOSISTEMAS
3
ECOSISTEMAS
CAPITULO I DEFINICIONES Coo (co'i't(a' pod(o' d(nirlo d( di+(r(nt(' +ora'< •
=n ecosistema (' un 'i't(a natural u( ('tá +orado por un con9unto d( organi'o' io' ?*ioc(no'i'@ , (l (dio +í'ico dond( '( r(lacionan ?*iotopo@. =n (co'i't(a (' una unidad copu('ta d( organi'o' int(rd(p(ndi(nt(' u( copart(n (l i'o 8á*itat. 7o'
•
(co'i't(a' 'u(l(n +orar una '(ri( d( cad(na' u( u('tran la int(rd(p(nd(ncia d( lo' organi'o' d(ntro d(l 'i't(a 1. Son 'i't(a' t(rodináica(nt( a*i(rto' u( r(ci*(n d(l (/t(rior
•
?'ol4 at(ria orgánica@ , la' tran'it(n a lo' (co'i't(a' (cino' a tra' d( lo' 5u9o' d( at(ria' o lo' oii(nto' d( indiiduo'. Ta*in '( pu(d( d(nir a'í < B=n (co'i't(a con'i't( d( la counidad *iológica d( un lugar , d( lo' +actor(' +í'ico' , uíico' u( con'titu,(n (l a*i(nt( a*iótico. D2
E't( conc(pto4 u( co(nó a d('arrollar'( (ntr( 120 , 1304 ti(n( (n cu(nta la' copl(9a' int(raccion(' (ntr( lo' organi'o' ?por (9(plo 1 Christopherson, RW (1994) Geosystems: An Introduction to Physical Georaphy! Prentice "all Inc!
2 Concepto de ecosistemas de la #ni$ersidad de %ichian "
ECOSISTEMAS
planta'4 anial('4 *act(ria'4 proti'ta' , 8ongo'@ u( +oran la counidad ?*ioc(no'i'@ , lo' 5u9o' d( (n(rgía , at(rial(' u( la atrai('an.D El trino (co'i't(a +u( acuado (n 130 por Fo, Clap8a3 para d('ignar (l con9unto d( copon(nt(' +í'ico' , *iológico' d( un (ntorno. El (cólogo *ritánico Art8ur Tan'l(," r(nó á' tard( (l trino4 , lo d('cri*ió coo BEl 'i't(a copl(to4 ... inclu,(ndo no 'ólo (l copl(9o d( organi'o'4 'ino ta*in todo (l copl(9o d( +actor(' +í'ico' u( +oran lo u( llaao' (dio a*i(nt(.Tan'l(, con'id(ra*a lo' (co'i't(a' no 'ipl((nt( coo unidad(' natural(' 'ino coo Bai'lai(nto' (ntal(' ?B(ntal i'olat('@. Tan'l(, á' ad(lant( d(nió la (/t(n'ión ('pacial d( lo' (co'i't(a' (diant( (l trino B(cotopo ?B(cotop(@. Gunda(ntal para (l conc(pto d( (co'i't(a (' la id(a d( u( lo' organi'o' io' int(ractHan con cualui(r otro (l((nto (n 'u (ntorno local. Eug(n( Odu4 uno d( lo' +undador(' d( la (cología4 d(claró< BToda unidad u( inclu,( todo' lo' organi'o' ?(' d(cir< la counidadJ@ (n una ona d(t(rinada int(ractuando con (l (ntorno +í'ico d( tal +ora u( un 5u9o d( (n(rgía conduc( a una ('tructura tróca clara(nt( d(nida4 di(r'idad *iótica , ciclo' d( at(rial(' ?(' d(cir4 un int(rca*io d( at(rial(' (ntr( la' part(' ii(nt(' , no ii(nt('@ d(ntro d(l 'i't(a (' un (co'i't(a. El conc(pto d( (co'i't(a 8uano '( *a'a (n d('ontar la dicotoía 8uanoKnatural(a , (n la pr(i'a d( u( toda' la' ('p(ci(' ('tán (cológica(nt( int(grada' una' con otra'4 a'í coo con lo' copon(nt(' a*iótico' d( 'u *iotopo.
3 Ane&o'iora*a +e Roy Clapham " Ane&o iora*a Arthur -ansley &
ECOSISTEMAS
E' iportant( 'u*ra,ar u( (/i't(n aria' +ora' d( ll(ar a ca*o (l ('tudio d( un (co'i't(a4 á' concr(ta(nt( tr(' 'on lo' todo' 8a*itual('. A'í4 (n pri(r lugar4 '( pu(d( r(aliar (l análi'i' d(l i'o (diant( la' r(lacion(' ali(ntaria' u( (n l '( produc(n lo u( '( traduc( (n u( '( 8a*l( d( la (n(rgía u( ll(ga a la Ti(rra d('d( (l Sol para u( pa'( d( uno' organi'o' a otro'. E'to daría a 'u ( lugar a la' llaada'4 coo 8(o' citado ant(rior(nt(4 cad(na' tróca' dond( ('tán la' planta'4 lo' con'uidor(' priario' o 8(r*íoro'4 lo' con'uidor(' '(cundario' o carníoro'4 , lo' n(cró+ago'. 7a '(gunda an(ra d( ('tudiar un (co'i't(a (' (diant( lo' ciclo' d( la at(ria. Con (llo' lo u( '( (/pr('a (' coo lo' di'tinto' (l((nto' uíico' ?o/íg(no4 8idróg(no4 car*onoL@ u( +oran a lo' di'tinto' '(r(' io' an pa'ando d( uno' ni(l(' tróco' a otro'. la t(rc(ra +ora d( análi'i' (' la d( c(ntrar'( (n (l llaado 5u9o d( (n(rgía u( a pa'ando d( un ni(l a otro , u( (' (l (ncargado d( u( (l (co'i't(a ('t (n +uncionai(nto. En ('t( ca'o t(n(o' u( 'u*ra,ar u( dic8a (n(rgía 'i(pr( 'igu( la i'a dir(cción. 7a noción d( (co'i't(a 'urgió (n la dcada d( 130 para (/plicar la copl(9a int(racción (ntr( lo' '(r(' io'4 la' corri(nt(' d( (n(rgía4 lo' r(cur'o' at(rial('4 , la counidad (n la u( '( d('arrollan. A a,or nH(ro d( ('p(ci(' ?(' d(cir4 a,or *iodi(r'idad@4 (l (co'i't(a 'u(l( pr('(ntar una a,or capacidad d( r(cup(ración. E'to (' po'i*l( gracia' a la' (9or(' po'i*ilidad(' d( a*'orción , r(ducción d( lo' ca*io' a*i(ntal('.
6
ECOSISTEMAS
CAPITULO II ELEMENTOS DE LOS ECOSISTEMAS S( pr('(nta do' cla'(' d( (l((nto'< a) Elementos físicos El biotopo copr(nd( (l (dio +í'ico , natural d( un (co'i't(a , 'u' propi(dad(' +í'ico-uíica'. E'ta' propi(dad(' d(p(nd(n d( lo' factoes ambientales4 u( 'on (l con9unto d( condicion(' +í'ica' , uíica' u( in5u,(n (n la ida d( lo' '(r(' io' d(l (co'i't(a. b) Elementos biol!"icos
#
ECOSISTEMAS
#iocenosis$ S( llaa *ioc(no'i' al con9unto d( anial('4 (g(tal('4 ,
icroorgani'o' u( i(n (n una d(t(rinada ár(a4 , a la' r(lacion(' u( '( ('ta*l(c(n (ntr( (llo'< d(p(nd(ncia4 ali(ntación o d('arrollo. Cada *ioc(no'i' ti(n( un caráct(r p(culiar u( di'tingu( a la' grand(' *ioc(no'i' t(rr('tr('4 capac(' d( id(nticar un pai'a9(. :ara u( '( cuplan toda' la' tran'+(r(ncia' n(c('aria' (n cada *ioc(no'i' 8an d( ('tar r(pr('(ntado' todo' lo' r(ino' d( la natural(a< !(g(tal4 Anial4 Gungi ?8ongo'@4 :roti'ta'?alga'@ , Món(ra' ?*act(ria'@. En cada *ioc(no'i' (/i't( una ('p(ci( (g(tal u( d('taca 'o*r( la' d(á' por 'u pr('(ncia , a*undancia. E'ta ('p(ci( '( llaa ('p(ci( doinant( , (' la u( Bapara (l d('arrollo d( la' d(á'< 'u cort(9o. En g(n(ral4 d('d( (l punto d( i'ta d( la *iog(ogra+ía4 la ('p(ci( doinant( (' una planta d( gran taao4 capa d( cr(ar pai'a9(. :or otro lado4 'on la' planta'4 al '(r ('p(ci(' ia' ( inóil('4 la' u( d(n(n la' principal(' r(lacion(' (ntr( ('p(ci('N , la' u( p(rit(n (l d('arrollo d( una +auna concr(ta. En a,or o (nor (dida la' ('p(ci(' u( '( d('arrollan (n (l cort(9o d( la ('p(ci( doinant( d(p(nd(n4 para 'u d('arrollo4 d( 'u pr('(ncia4 p(ro4 d( otro lado4 la' ('p(ci(' d(l cort(9o r(ali(ntan a la ('p(ci( doinant(4 alcanando a'í un (uili*rio. E't( (uili*rio '( pu(d( rop(r por a*o' lado'< la d('aparición d( la ('p(ci( doinant( conll(a la d( 'u cort(9o4 , la d('aparición d( *u(na part( d(l cort(9o t(rina por 8ac(r d('apar(c(r a la ('p(ci( doinant(. 7o' (uili*rio' (ntr( ('p(ci(' 'on u, pr(cario'. Cuanta a,or '(a la ari(dad d(l cort(9o á' 'ana '( (ncu(ntra la *ioc(no'i'N , á' po'i*ilidad(' ti(n(n d( p(ran(c(rN 8a'ta (l punto d( u( pu(d(n ant(n(r'( cuando 8an d('apar(cido la' condicion(' cliática' u( la g(n(raron. Cuando la ('p(ci( doinant( d('apar(c(4 una d( la' u( +oran 'u cort(9o ti(nd( a ipon(r'( 'o*r( la' d(á'4 tratando
%
ECOSISTEMAS
d( ocupar (l pu('to d( ('p(ci( doinant(. S( diculta4 a'í4 (l r('ta*l(cii(nto rápido d(l (uili*rio. (ntro d( cada *ioc(no'i'4 , (n +unción d( la pr('(ncia á' o (no' a*undant( d( la' ('p(ci('4 '( dan di+(r(nt(' grado' d( 'ocia*ilidad. E'ta (' la ('tructura 8oriontal d( la *ioc(no'i'. S(gHn (l grado d( 'ocia*ilidad t(ndr(o'< 1. :o*lai(nto puro4 cuando '( +ora un *o'u( copacto con una 'ola ('p(ci(. 2. Colonia'4 cuando (l *o'u( '( di' (ina por (l paí' d(9ando ár(a' 'in cu*rir. 3. Mato9o'4 cuando ario' indiiduo' d( la ('p(ci( '( conc(ntran (n d(t(rinado' punto' 'in apar(nt( r(lación (ntr( 'í. ". Indiiduo'4 cuando ('to' '( (ncu(ntran 'olo' , ai'lado' di'(inado' por (l paí'. Ad(á' d( la ('tructura 8oriontal4 ta*in '( pu(d( o*'(rar una ('tructura (rtical< la ('traticación. En la ('traticación di'tinguio' di+(r(nt(' pi'o'< 1.- Ar*or('c(nt(4 ?'up(rior ( in+(rior@. 2.- Ar*u'tio. 3.- Su*ar*u'tio. ".- >(r*ác(o. &.- Criptogáico. 6.- Su*t(rrán(o4 dond( '( inclu,(n la' raíc('. En una *ioc(no'i' 'ana (/i't(n indiiduo' d( la ('p(ci( doinant( (n todo' lo' pi'o'. Su italidad d(p(nd( d( la ari(dad4 d( la *iodi(r'idad propia d( cada una d( la' grand(' *ioc(no'i' t(rr('tr('.
ECOSISTEMAS
CAPITULO III COMPONENTES A#IOTICOS DE LOS ECOSISTEMAS 7o' '(r(' 8uano' al igual u( la' planta'4 lo' anial('4 , d(á' '(r(' io'4 t(n(o' un ('pacio.
10
ECOSISTEMAS
ond( r(aliao' nu('tra' actiidad('. E't( ('pacio no ('tá acío4 poru( no 'olo 8ac(o' part( d( l lo' '(r(' io'4 'ino ta*in lo' u( no ti(n(n ida. 7o' '(r(' io' d(ntro d( ('t( ('pacio '( conoc(n coo +actor(' *iótico' , lo' '(r(' no io' coo4 +actor(' a*iótico'. El 'u(lo4 (l agua , la ató'+(ra 'on lo' copon(nt(' a*iótico' d( un (co'i't(a u( 'ir(n d( 'u't(nto o apo,o a la ida d( planta'4 anial(' , icroorgani'o'. Otro' (l((nto' a*iótico' u( ta*in in5u,(n 'on la lu4 la t(p(ratura4 la 8u(dad4 la pr('ión ato'+rica4 la (locidad d( lo' i(nto' la' 'al(' in(ral(' d( lo' 'u(lo' , lo' r('to' orgánico'. Todo' (llo' 'on +actor(' d(l a*i(nt( +í'ico u( ti(n(n in9(r(ncia 'o*r( lo' '(r(' io'. A 'u (4 ('to' '(r(' io' ta*in in5u,(n 'o*r( lo' copon(nt(' a*iótico'4 poru( lo' d('(c8o' d( planta' , anial(' cola*oran (n la +(rtiliación4 lo' 'u(lo'4 , lo' (g(tal(' aportan gran cantidad d( o/íg(no a la ató'+(ra cuando +oto'int(tian.
EL AM#IENTE
El (dio a*i(nt( al*(rga al con9unto d( copon(nt('4 tanto *iótico' ?organi'o !io'@ coo a*iótico' ?at(ria inorgánica@ &% Son olcula' p(u(a' , 'ipl('4 coo todo' 'u' copon(nt('< Air(4 agua4 ató'+(ra4 roca'4 (g(tal('4 anial('4 (tc. LA NATURALE&A ;u('tro plan(ta +unciona coo un 'i't(a int(grado. E'to 'ignica u( (n 'u Guncionai(nto (/i't(n nu(ro'o' proc('o' , copon(nt(' r(lacionado' (ntr( 'í , (n p(ran(nt( ca*io. El air(4 (l agua4 la' roca' , lo' '(r(' io' '( (ncu(ntran (n p(ran(nt( int(racción.
las sales, minerales, etc.tera,es /ue rodean a las especies y /ue le & permiten 0i$ir! uestrocloruros, medio am2iente nuestro soporte de $ida as* como 3a materia inorgánica no est hecha de car2ono y no son a2ricadas por los seres $i$os, sino por la naturale5a en reacciones /u*micas!
11
ECOSISTEMAS
LA ECOLO'(A 7a (cología ('tudia a la natural(a coo un gran con9unto (n (l u( la' condicion(' +í'ica' , lo' '(r(' io' int(ractHan (ntr( 'í (n un copl(9o (ntraado d( r(lacion('.
ECOSISTEMAS =n (co'i't(a (' (l (dio a*i(nt( *iológico u( con'i't( (n todo' lo' organi'o' ii(nt(' d( un lugar particular4 inclu,(ndo ta*in todo' lo' copon(nt(' no io'4 lo' copon(nt(' +í'ico' d(l (dio a*i(nt( con (l cual lo' organi'o' int(ractHan4 coo (l air(4 (l 'u(lo4 (l agua , (l 'ol.
#IOMAS =n *ioa (' una cla'icación glo*al d( ár(a' 'iilar('4 inclu,(ndo uc8o' Eco'i't(a'4 (' una ona d(nida (cológica(nt( (n u( '( dan 'iilar(' condicion(' cliática' , 'iilar(' counidad(' d( planta'4 anial(' , organi'o' d(l 'u(lo4 lo' *ioa' '( cla'ican (n< 1. )ioa' t(rr('tr('. 2. )ioa' d( agua dulc(. 3. )ioa' arino'.
EL SUELO E' la part( á' 'up(rcial d( la cort(a t(rr('tr( 6 'o*r( la u( i(n anial('4 (g(tal(' , icroorgani'o'. ('d( la pro+undidad4 (l 'u(lo '( 6 La corteza terrestre es la capa de roca o rocosa externa de la Tierra de la cual forma parte el suelo!
12
ECOSISTEMAS
+ora a partir d( in(ral(' di'gr(gado'. ('d( la 'up(rci(4 por la d('copo'ición d( anial(' , planta'. 7a +oración d( lo' 'u(lo' (' un proc('o u, l(nto4 dond( uc8o ti(n(n u( (r la roca adr( (n lo' proc('o' inicial(' d(l d('arrollo4 lo' +actor(' cliático' ?lluia'4 t(p(ratura' , i(nto'@ , la p(ndi(nt( d( lo' 'u(lo'. Cuando (/i't(n alta' p(ndi(nt(' '( (n +aor(cido' lo' +(nó(no' (ro'io' ?d('ga't(@ por acción d( i(nto' , lluia'4 dicultándo'( d( ('a an(ra (l cr(cii(nto d( lo' (g(tal('. El 'u(lo ('tá +orado por capa' d(noinada' 8oriont('. 7a 'uc('ión d( 8oriont(' con'titu,( (l p(rl d(l 'u(lo4 u( no (' á' u( un cort( (rtical d(l i'o. =n 'u(lo aduro pr('(nta tr(' 8oriont('4 u( '( id(ntican con la' l(tra' A4 ) , C4 d('d( la part( 'up(rcial a la pro+unda.
oi*onte A E' la capa á' (/t(rna4 d( color n(gro d(*ido a la acuulación d( at(ria orgánica producto d( lo' r('to' d( anial(' , (g(tal(' ?8uu'@. Ta*in conti(n( at(rial inorgánico ?ar(na4 arcilla , 'al(' in(ral('@. El 8oriont( A (' u, +rtil4 con un ('p('or apro/iado d( & a 30 c(ntí(tro'. Alguna' partícula' orgánica' ( inorgánica' pu(d(n '(r arra'trada' a la capa á' pro+unda por acción d( la' lluia'. En (l 8oriont( A 8a, gran cantidad d( *act(ria'4 8ongo' , d(á' icroorgani'o'. •
oi*onte # ( color aarill(nto o ro9io. Conti(n( 'u'tancia' coo pi(dra' , partícula' d( ar(na , arcilla4 8i(rro , 'al(' d( car*onato d( calcio. En ('ta capa '( acuulan la' 'u'tancia' orgánica' u( proc(d(n d(l laado d(l 8oriont( A.
oi*onte C Gorada por partícula' roco'a'4 ('ta capa (' (l r('ultado d( la alt(ración d( la roca adr(4 (l 8oriont( C no po'(( 'u'tancia' orgánica'. El 'u(lo ('tá +orado por tr(' part(' *i(n di+(r(nciada'< un 13
ECOSISTEMAS
copon(nt( 'ólido ?orgánico ( inorgánico@ un copon(nt( líuido ?agua@ , un copon(nt( ga'(o'o ?air(@. =n 'u(lo '( con'id(ra id(al cuando conti(n( 2& d( agua4 2& d( air( , &0 d( 'u'tancia' 'ólida'4 dond( "& (' at(ria inorgánica , & (' at(ria orgánica. El 'u(lo conti(n( partícula' d( ar(na gru('a , na4 otra' d( taao algo (nor coo (l lio , partícula' icro'cópica' d( arcilla 7a ti(rra u( (' arra'trada por la lluia '( a d(po'itando (n (l i'o ord(n4 (' d(cir4 ar(na (n la part( in+(rior4 lio (n la int(r(dia , arcilla (n la capa 'up(rior. E'to' tr(' (l((nto' proi(n(n d( la
d('int(gración d( la roca adr(. En la 'igui(nt( ta*la '( d(tallan (l diá(tro d( ('ta' 'u'tancia' inorgánica'. 7o' copon(nt(' orgánico' u( +oran part( d(l 'u(lo 'on lo' r('to' d( anial(' , (g(tal(' (n d('copo'ición. 7a' 8o9ara'ca'4 8o9a' u( ca(n al 'u(lo4 '( d('copon(n por acción d( la t(p(ratura , la 8u(dad. 7o' anial(' u( u(r(n 'u+r(n (l proc('o d( putr(+acción. =na part( (' ing(rida por ('p(ci(' carro(ra'4 coo lo' cu(ro' , la' 8i(na'4 i(ntra' u( (l 'o*rant( '( d('copon( , a,uda a u( '( a*on( la ti(rra.
+m+s 1"
ECOSISTEMAS
E' un copon(nt( d(l 'u(lo d( color o'curo4 'in +ora ni olor4 u( proi(n( d( la tran'+oración d( d('(c8o' (g(tal(' por acción d( icroorgani'o' d(l 'u(lo. Cuanto á' 8uu' ti(n( (l 'u(lo á' o'curo (' la ti(rra. 7o' 'u(lo' ar(no'o'4 u( 'on á' claro'4 ti(n(n poco 8uu'. 7a a,or part( d( ('ta 'u'tancia proi(n( d( r('to' d( (g(tal(' u( 8an 'ido coido' por lo' anial('. 7o u( no 8an podido dig(rir lo (liinan algo tran'+orado' con la at(ria +(cal. El agua , (l air( continHan (l proc('o d( tran'+oración u( conclu,( cuando toa (l color n(gro. El 8uu'4 pr('(nt( (n (l 8oriont( A4 *(n(cia a lo' (g(tal(' poru( r(ti(n( 'al(' nutritia' , uc8a agua u( la planta utilia. =n 'u(lo ar(no'o4 al t(n(r partícula' á' grand('4 (' á' p(r(a*l( u( un 'u(lo arcillo'o4 ,a u( (l agua di+und( con a,or +acilidad. Ad(á'4 lo' 'u(lo' ar(no'o' 'on á' air(ado' por la i'a raón. El 'u(lo á' con(ni(nt( (' au(l u( ti(n( poro' grand(' , p(u(o'. 7o' poro' grand(' a'(guran la ltración d( la 7luia4 una *u(na air(ación , (l dr(na9( á' rápido d(l agua. 7o' poro' p(u(o' *rindan una a,or r(t(nción d(l agua. En lo' 'u(lo' 8a, icroorgani'o' coo *act(ria'4 protooo' o protooario' ?(ucariota' unic(lular(' u( i(n (n (l agua o (n la 8u(dad d( lo' 'u(lo'@ alga' , 8ongo'. Ad(á'4 la' lo*ric(' d( ti(rra4 p(u(a' lagarti9a' 'in pata' ?i*orita' cri'tal@4 ('cara*a9o' , diinuto' caracol(' i(n (n lo' 'u(lo'.
EL A'UA E' un r(cur'o natural u( cu*r( alr(d(dor d(l #0 d(l plan(ta4 +orando lo' ocano'4 ar('4 glaciar('4 lago' , río'. Ta*in '( (ncu(ntra agua *a9o la ti(rra ipr(gnando (l 'u(lo , la' roca'. El # d(l agua u( 8a, (n (l plan(ta (' 'alada4 , '( (ncu(ntra (n lo' ar(' , ocano'. E'ta' agua' 'on a'i(nto d( uc8a' ('p(ci(' anial(' ,
1&
ECOSISTEMAS
(g(tal(' u( i(n (n di+(r(nt(' pro+undidad('. 7a ona +ótica #(' la capa dond( la lu p(n(tra (n (l agua con a,or int(n'idad4 +aor(ci(ndo la +oto'ínt('i' d( la' ('p(ci(' (g(tal('. 7a capa +ótica '( u*ica d('d( la 'up(rci( d( lo' ar(' 8a'ta lo' 200 (tro' d( pro+undidad. El agua d( ar ti(n( una 'alinidad apro/iada d( 34& , un p> u( o'cila (ntr( #4& , %43. Copo'ición uíica por cada litro d( agua d( ar ?(n grao'@
El r('tant( 3 d(l agua u( 8a, (n la Ti(rra (' dulc(4 dond( la a,or part( ('tá (n +ora d( 8i(lo , (n la' agua' 'u*t(rrán(a'4 , una p(u(a proporción (n lo' río'4 lago'4 laguna' , arro,o'. E'ta r(ducida part( d( agua dulc( ti(n( una iportancia *iológica u, grand(4 9unto con (l agua d( la ató'+(ra. El agua ('tá copu('ta por 8idróg(no , o/íg(no (n r(lación 2<1 ?do' átoo' d( >2 por cada átoo d( O2@. Si *i(n a*o' (l((nto' 'on ga'('4 'u co*inación adopta (l ('tado líuido a t(p(ratura' a,or(' a 0P C , (nor(' a 100P C. Cuando la t(p(ratura (' igual o (nor a 0P C (l agua 'olidica +orando 8i(lo4 i(ntra' u( 'i alcana lo' 100P C '( tran'+ora (n apor. =na caract(rí'tica iportant( d(l agua (' 'u pod(r di'ol(nt(. En la ti(rra4 di'u(l( 'u'tancia' in(ral(' para u( lo' (g(tal(' pu(dan apro(c8arla'. # 6n los ecosistemas marinos y lacustres la 5ona 7tica es a/uella en la /ue penetra la lu5 del sol! 8u proundidad es muy $aria2le en unci7n de la tur2ide5 del aua!
16
ECOSISTEMAS
En lo' anial('4 ca'i la totalidad d( la' 'u'tancia' nutritia' u( atrai('an la' par(d(' d(l int('tino ('tán di'u(lta' (n agua. El air( di'u(lto u( 8a, (n (l agua p(rit( la ida d( lo' '(r(' acuático'. Al cal(ntar agua4 (l air( cont(nido (n 'u int(rior (pi(a a dilatar'( por acción d(l calor. A a,or t(p(ratura '( +oran *ur*u9a' u( an au(ntando (n +ora progr('ia d( taao 8a'ta u( '( d('pr(nd(n. E' a'í u( (l agua r(ci(nt((nt( 8(rida no conti(n( air(. ;ingHn '(r io pu(d( iir 'in agua. En g(n(ral4 lo' 8uano' , anial(' conti(n(n un #0-%0 d( agua (n 'u' organi'o'4 i(ntra' u( alguno' (g(tal(' coo ci(rta' pa'tura' alcanan (l 0. iaria(nt( '( (liina agua d(l cu(rpo con la orina4 la at(ria +(cal4 la r('piración , la tran'piración. :or ('a raón (' iportant( (l ingr('o d( agua (n 'u r((plao4 coo agua d( *(*ida , la cont(nida (n lo' ali(nto'.
LA ATMOSFERA 7a ató'+(ra4 u( co(nó a +orar'( 8ac( "600 illon(' d( ao' 9unto al nacii(nto d(l plan(ta4 (' la (noltura ga'(o'a u( rod(a a la Ti(rra. El air( ato'+rico ('tá +orado por un #% d( nitróg(no4 un 21 d( o/íg(no , 1 d( di+(r(nt(' ga'('4 coo (l dió/ido d( car*ono ?0403@4 argón ?04@4 8idróg(no4 n(ón4 8(lio4 (tc. El air( (' una (cla d( ('to' ga'(' u( rod(a a nu('tro plan(ta +orando una capa llaada ató'+(ra4 d( un ('p('or apro/iado a lo' 1000 Q. 7a ató'+(ra '( diid( (n capa' (nor(' concntrica'4 d( la' cual(' cuatro 'on la' á' iportant('< la tropo'+(ra4 la ('trato'+(ra4 la ('o'+(ra , la iono'+(ra. Entr( do' capa' ato'+rica' 8a, una ona o líit( u( la' '(para d(noinada pau'a.
1#
ECOSISTEMAS
Toposfea E' la capa u( ('tá (n contacto con (l 'u(lo , la' agua'. Ti(n( un ('p('or d( 10 Q (n lo' polo' , 20 Q (n (l (cuador. En la tropo'+(ra '( produc(n todo' lo' ca*io' ato'+rico'4 coo lluia'4 i(nto'4 n(ada' , granio'. :o'(( a*undant( cantidad d( agua por 'u c(rcanía con la 8idro'+(ra. >a'ta lo' 6 Q la tropo'+(ra +ora part( d( la *io'+(ra4 , (n (lla '( d('arrolla la ida. En la tropo'+(ra4 la t(p(ratura di'inu,( a (dida u( '( a'ci(nd( a partir d( la 'up(rci( t(rr('tr(. En 'u part( á' (l(ada4 (' d(cir (n la tropopau'a4 la t(p(ratura alcana lo' -#0P C.
Estatosfea S( (/ti(nd( a partir d( la tropopau'a4 d('d( lo' 10 Q (n lo' polo' , d('d( lo' 20 Q (n (l (cuador 8a'ta un líit( 'up(rior4 la ('tratopau'a4 u*icado a &0 Q d( la Ti(rra4 apro/iada(nt(. En ('ta capa no (/i't(n nu*('4 lo' i(nto' 'on u, +u(rt(' , la t(p(ratura au(nta d( -60P C 8a'ta -10P C al ll(gar a la ona á' alta. En la ('tratopau'a la t(p(ratura (' c(rcana a lo' 0P C. El o/íg(no (' u, ('ca'o , no (/i't( dió/ido d( car*ono ni apor d( agua. A ('a altura la' radiacion(' 'olar(' actHan 'o*r( la' olcula' d( o/íg(no , +oran ga' oono ?O3@4 u( '( acuula dando lugar a una capa u*icada (ntr( 1& , "0 Qiló(tro' d( la Ti(rra. El oono (' un copu('to in('ta*l( d( tr(' átoo' d( o/íg(no u( actHa coo un pot(nt( ltro. 7a
1%
ECOSISTEMAS
capa d( oono prot(g( la ida d( anial(' , (g(tal(' a*'or*i(ndo lo' ra,o' ultraiol(ta. Si d('apar(ci(ra4 la lu ultraiol(ta d(l 'ol ('t(riliaría la 'up(rci( d(l plan(ta , aniuilaría toda la ida d( lo' organi'o'. El oono (' (l r('pon'a*l( d( u( a'ci(nda la t(p(ratura (n la ('trato'+(ra.
Mesosfea E' la t(rc(ra capa d( la ató'+(ra t(rr('tr(4 u( (pi(a d('pu' d( la ('tratopau'a 'ituándo'( (ntr( lo' &0 , lo' 100 Q por (ncia d(l ni(l d(l ar. Igual u( (n la tropo'+(ra4 la t(p(ratura di'inu,( a (dida u( '( a'ci(nd(4 8a'ta alcanar -0R C. 7a ('o'+(ra (' la capa á' +ría d( la ató'+(ra. Cuando lo' (t(orito' (ntran (n ('ta capa ato'+rica '( produc( una +ricción (n 'u' cu(rpo' u( (it(n una lu conocida coo ('tr(lla +uga4 u( d('apar(c( al con'uir'( total(nt( 'u at(ria.
Ionosfea S( (/ti(nd( a partir d( la ('opau'a (ntr( 0 , "00 Q por (ncia d( la Ti(rra. :o'(( poco air( p(ro 'aturado d( (l(ctricidad4 po'i*ilitando a'í la' tran'i'ion(' d( radio , t(l(i'ión por 'u propi(dad d( r(5(9ar la' onda'. El ga' pr(doinant( (n la iono'+(ra (' (l 8idróg(no. 7a' t(p(ratura' 'on tan (/tr(a' u( an d('d( lo' -#0P C 8a'ta lo' 1000P C a (dida u( '( a'ci(nd(. En la iono'+(ra ta*in '( produc( la d('trucción d( lo' (t(orito' u( ll(gan al plan(ta.
E,osfea S( u*ica por (ncia d( lo' &00 Q d( la 'up(rci( d( la Ti(rra4 u( (' (l líit( (/t(rno d( la ató'+(ra. E' ca'i un acío4 con un ('ca'o nH(ro d( olcula' circulant('. Su' ga'(' principal(' 'on (l 8idróg(no , (l 8(lio. En ('ta capa lo' 'atlit(' articial(' r(alian (/ploracion(' , pronó'tico' 1
ECOSISTEMAS
(t(orológico'. S( cr(( u( la (/o'+(ra alcanaría á' d( 000 Q d( di'tancia. En r('u(n4 '( pu(d( d(cir u( la ató'+(ra< • • • •
Conti(n( (l o/íg(no indi'p(n'a*l( para la ida. :rot(g( al ,plan(ta d(l la +río8u(dad. , calor (/tr(o'. Alac(na di'tri*u,( At(nHa la acción d( la' radiacion(' 'olar(' 'o*r( lo' organi'o'.
LA LU& 7a lu (' un copon(nt( a*iótico ('(ncial d(l (co'i't(a4 ,a u( con'titu,( (l 'uini'tro% principal d( (n(rgía para todo' lo' organi'o'. 7a (n(rgía luino'a (' con(rtida por lo' (g(tal(' con clorola (n (n(rgía uíica (diant( (l proc('o d( +oto'ínt('i'. Ad(á' d( p(ritir ('ta iportant( +unción4 la lu r(gula lo' rito' *iológico' d( uc8a' ('p(ci('. En lo' *o'u(' , '(la'4 dond( lo' ár*ol(' i(n u, c(rca uno' d( otro'4 todo' tratan d( ll(ar 'u' raa' 8acia la part( á' (l(ada para pod(r o*t(n(r una a,or cuota d( lu. En ('o' (co'i't(a' lo' ár*ol(' 'on alto' , % Acci7n de dar o proporcionar una cosa /ue se necesita 20
ECOSISTEMAS
d(lgado'. Si ('o' i'o' ár*ol(' cr(ci(ran a la lu (n lugar(' a*i(rto'4 '( (/t(nd(rían 8acia lo' lado'4 t(ndrían (no' altura4 copa á' +rondo'a , tronco' á' gru('o'. En cuanto al coportai(nto d( lo' anial('4 alguno' pr((r(n la lu ?o'ca'4 a('@ , otro' ('capan d( (lla ?iriápodo'4 l(c8ua'@. En la 8idro'+(ra4 la lu p(n(tra (n la' agua' +aor(ci(ndo lo' proc('o' +oto'inttico'. a '( 8a (ncionado u( la ona dond( lo 8ac( con a,or int(n'idad '( d(noina capa +ótica4 , ll(ga 8a'ta lo' 200 (tro' d( pro+undidad. 7a int(n'idad d( la lu (n ar(' , ocano' d(cr(c( a pro+undidad(' a,or('4 ll(gando a lo' 1000 (tro' ?capa a+ótica@ dond( no pu(d( r(aliar'( la +oto'ínt('i'. El 'ol no 'olo (nía lu i'i*l( al plan(ta4 'ino ta*in radiación in+rarro9a ?calor@ , lu ultraiol(ta4 r('ultando '(r +actor(' (cológico' u, alio'o' ,a u( (itan ci(rta' r(accion(' *iouíica' u( podrían '(r p(r9udicial(' para lo' organi'o' io'.
LA TEMPERATURA - LA UMEDAD
21
ECOSISTEMAS
E'to' do' +actor(' a*iótico' 'on u, iportant(' para d(t(rinar (l icroclia d( un lugar. 7a caract(rí'tica d( un d(t(rinado *iotopo d(p(nd( d( la t(p(ratura a*i(nt( , d( la 8u(dad (/i't(nt( (n (l air( , (n (l 'u(lo. En ár(a' d('rtica'4 lo' anial(' i(n (n 'u' guarida' durant( (l día para (itar u( la' alta' t(p(ratura' proou(n prdida' iportant(' d( agua. En ona' u, +ría'4 la 8i*(rnación (' un +(nó(no u( adoptan ci(rto' anial(' durant( (l ini(rno para r(ducir al ínio toda' la' actiidad(' 'iológica'. 7a t(p(ratura corporal coi(na a d('c(nd(r 8a'ta alor(' *a'tant( *a9o' , (l anial (ntra (n un 'u(o u( dura todo (l p(ríodo in(rnal. 7a 8u(dad d( un d(t(rinado lugar ('tá condicionada a di(r'o' +actor('4 coo '(r la t(p(ratura u( r(ina (n ('a ona a lo largo d(l ao4 la' pr(cipitacion(' anual(' ?lluia4 ni((4 rocío@4 lo' i(nto'4 la co*(rtura d( lo' (g(tal('4 la' caract(rí'tica' d(l 'u(lo ?ar(no'o4 arcillo'o@4 (tc. Supongao' u( 8a, do' r(gion(' di+(r(nt('4 A , )4 , (n a*a' ca( la i'a cantidad d( lluia (n (l ao. Si la r(gión A ti(n( una t(p(ratura anual (nor u( la )4 la 8u(dad '(rá a,or poru( 8a, (nor (aporación. En la r(gión )4 al t(n(r una t(p(ratura (dia anual a,or u( la d( A4 la 8u(dad (' (nor poru( 8a, á' (aporación.
LOS .IENTOS - LA PRESI/N ATMOSF0RICA 7o' i(nto' '( +oran por (l d('plaai(nto d(l air( d('d( ona' d( a,or pr('ión a la' d( (no' pr('ión. 7a' corri(nt(' d( air( ti(n(n (+(cto' *(nco' al int(r(nir (n la poliniación d( la' 5or(' , (n (l d('plaai(nto d( ('pora' , d( '(illa'4 (ntr( otro'. Ad(á'4 lo' i(nto' r(nu(an lo' *o'u(' d(rri*ando ('p(ci(' (g(tal(' i(9a' o (n+(ra'4 a*rindo'( claro' para (l (9or d('arrollo d( ár*ol(' , ar*u'to' 9ó(n('. ;o o*'tant(4 lo' i(nto' ti(n(n (+(cto' p(r9udicial(' al (ro'ionar lo' 'u(lo' d( alguna' r(gion('.
22
ECOSISTEMAS
7a pr('ión ato'+rica '( d(n( coo (l p('o d(l air( por unidad d( 'up(rci(. 7a pr('ión di'inu,( con la altura. 7a' ona' d( alta pr('ión ('tán por (ncia d( lo' 1013 8(ctopa'cal('4 i(ntra' u( la' d( *a9a pr('ión ('tán por d(*a9o d( ('a agnitud.
CAPITULO I. COMPONENTES #I/TICOS DE LOS ECOSISTEMAS 7o' +actor(' *iótico' d( un (co'i't(a 'on la 5ora , la +auna4 Inclu,(n a todo' lo' '(r(' u( ti(n(n ida4 ,a '(an anial('4 planta'4 *act(ria' (tc. =n (co'i't(a'i(pr( inolucra a á' d( una ('p(ci( (g(tal u( int(ractHa con +actor(' a*iótico'. Inaria*l((nt( la counidad (g(tal ('tá
Caracter*stica de un cuerpo /ue puede ser medida, como la lonitud, la supercie, la temperatura o el peso
23
ECOSISTEMAS
copu('ta por un nH(ro d( ('p(ci(' u( pu(d(n cop(tir una' con otra'4 p(ro u( ta*in pu(d(n '(r d( a,uda utua. :(ro ta*in (/i't(n otro' organi'o' (n la counidad (g(tal< anial('4 8ongo'4 *act(ria' , otro' icroorgani'o'. A'í u( cada ('p(ci( no 'ola(nt( int(ractHa con lo' +actor(' a*iótico' 'ino u( ('tá con'tant((nt( int(ractuando igual(nt( con otra' ('p(ci(' para con'(guir ali(nto4 co*i9o u otro' *(n(cio' i(ntra' u( copit( con otra' ?( inclu'o pu(d(n '(r coida'@. Toda' la' int(raccion(' con otra' ('p(ci(' '(
cla'ican coo +actor(' *iótico'N alguno' +actor(' *iótico' 'on po'itio'4 otro' 'on n(gatio' , alguno' 'on n(utro'.
2"
ECOSISTEMAS
En la (cología4 '( conoc( coo +actor *iótico o copon(nt( *iótico a todo' lo' organi'o' io' u( int(ractHan con otro' organi'o' io'4 r(rindono' a la +auna , la 5ora d( un lugar ('p(cíco4 a'í coo ta*in a 'u' int(raccion('. Ta*in '( llaa +actor(' *iótico' a la' r(lacion(' ('ta*l(cida' (ntr( lo' '(r(' io' d( un (co'i't(a , u( ad(á' condicionan 'u (/i't(ncia. Sin duda' (' iportant( 'a*(r d(l t(a 'i u(r(o' (nt(nd(r la +ora d( arc8ar d( lo' (co'i't(a'. 7o' +actor(' *iótico' d(*(n t(n(r caract(rí'tica' 'iológica' , un coportai(nto ('p(cíco u( l(' p(rita 'o*r(iir , r(producir'( d(ntro d( un a*i(nt( con otro' +actor(' *iótico'. El copartir un a*i(nt( da coo r('ultado una cop(t(ncia (ntr( lo' +actor(' *iótico'4 , '( copit( ,a '(a por ali(nto4 por ('pacio4 (tc. 7a po*lación la d(nio' coo (l con9unto d( organi'o' d( una ('p(ci( u( ('tán (n un i'o lugar. Con ('to no' r(+(rio' a organi'o' io'4 ,a '(an unic(lular(' o pluric(lular('. 7o' +actor(' *iótico' pu(d(n diidir'( (n tr(' tipo' u( apar(c(n a continuación< •
In1i2i1+o$ cada organi'o d(l (co'i't(a.
•
Poblaci!n$ (l con9unto d( indiiduo' u( 8a*itan una i'a ár(a o
lugar4 coo ,a (/plicao'. •
Com+ni1a1$ (n un lugar d(t(rinado '( dan int(raccion(' (ntr(
aria' po*lacion(' , '( +ora una counidad. =n (9(plo (' (l *o'u(4 dond( int(ractHan planta' , anial('4 (ntr( otro'.
2&
ECOSISTEMAS
7o' +actor(' *iótico' ta*in pu(d(n '(r cla'icado' (n 3 tipo'4 u( 'on lo' 'igui(nt('< •
3Po1+ctoes$ 'on lo' u( +a*rican 'u propio ali(nto.
•
3Cons+mi1oes< 'on lo' u( no pu(d(n producir 'u ali(nto.
•
-Descompone1oes$ 'on lo' u( '( ali(ntan d( at(ria orgánica d('copu('ta.
Sin duda' (l t(a d( lo' +actor(' *iótico' (' u, iportant( 'i u(r(o' (nt(nd(r cóo '( r(lacionan lo' '(r(' , organi'o' io' d(ntro d( lo' (co'i't(a' (n la natural(a
26
ECOSISTEMAS
CAPITULO . CLASIFICACI/N DE ECOSISTEMAS 7o' Eco'i't(a' '( cla'ican d( la 'igui(nt( an(ra<
a) Se"4n s+ oi"en$ •
NATURAL$ En dond( (l 8o*r( no int(rino. E'tuo d('d( 'i(pr(.
•
E' (l cr(ado por dio'4 por E9.< =n *o'u(4 '(la4 prad(ra4 (tc. ARTIFICIAL$ E' cuando int(rino la ano d(l 8o*r( (n un
•
(co'i't(a natural , lo tran'+oró4 por E9.< =na ran9a4 una r(pr('a4 (tc. UMANO$ E' cuando (l 8o*r( '( introduc( (n un (co'i't(a natural4 lo odica , 8a*ita (n l. :or E9.< =na ('cu(la4 la ciudad4 pu(*lo4 (tc.
b) Se"4n s+ tama5o$ •
MACFOECOISTEMA10< Son (co'i't(a' u, grand('. :or E9.< la
•
S(la4 (l ar4 Tundra4 taiga4 (tc. MICFOESCOSISTEMA11< Son (co'i't(a' u, p(u(o'. :or E9.< una gota d( agua4 un 8origu(ro4 (tc.
c) Se"4n el me1io$ 10 =n ecosistema /ue ocupa un espacio e&tenso 11 #n ecosistema /ue ocupa un espacio muy reducido
2#
ECOSISTEMAS
•
AC=TICO< Son (co'i't(a' propio' d(l agua. :or E9.< Ocano'4 río4
•
ar4 (tc. AEFOTEFFESTFE< Son (co'i't(a' u( ('tán (n contacto con la
•
ti(rra. :or E9.< una prad(ra4 ont('4 (tc. E TFA;SICIU;< Son (co'i't(a' u( ('tán (n contacto tanto (n (l agua coo (n la ti(rra. :or E9.< Orilla' d( una laguna4 pla,a4 (tc.
•
S( diid(n a'í poru( (n cada part( d(l undo dond( '( (ncu(ntran copart(n una' caract(rí'tica' d( clia , ('p(ci(' 'iilar('.
ECOSISTEMA ACUATICO
7o' (co'i't(a' acuático' inclu,(n la' agua' d( lo' contin(ntal(' dulc(' o 'alada'.
ocano' , la' agua'
Cada uno d( ('to' cu(rpo' d( agua ti(n( ('tructura' , propi(dad(' +í'ica' particular(' con r(lación a la lu4 la t(p(ratura4 la' ola'4 la' corri(nt(' , la copo'ición uíica4 a'í coo di+(r(nt(' tipo' d( organiacion(' (cológica' , d( di'tri*ución d( lo' organi'o'.
Ecosistema maino 2%
ECOSISTEMAS
7a oc(anogra+ía '( ocupa d(l ('tudio d( ('to' (co'i't(a'. :u(d(n '(r d( do' tipo' d(p(ndi(ndo d( la lu 'olar u( r(ci*(n< •
F!tico67< Cuando r(ci*( lu 'uci(nt( para la
+oto'ínt('i'4 lo u(
'uc(d( 8a'ta lo' 200 d( pro+undidad. E9(plo' d( (co'i't(a' d( ('t( tipo 'on (l d( pla,a o co't(ro4 (l d( plata+ora contin(ntal4 d( ar a*i(rto4 arr(ci+( d( coral4 laguna d( atolón4 d('(*ocadura d( río4 (tc. •
Af!tico68< ond( no ll(ga la lu 'uci(nt( para la +oto'ínt('i'. Coo (n (l ar poco pro+undo4 ar pro+undo4 a*i'al4 +o'a oc(ánica , la a,or part( d(l +ondo arino.
Ecosistema 1e a"+a 1+lce 7a linología '( ocupa d(l ('tudio d( lo' (co'i't(a' d( río' , lago'. En ('t( grupo no 'ólo '( con'id(ran lo' (co'i't(a' d( agua corri(nt( ?(dio' lótico'@ , lo' d( agua ui(ta ?(dio' lntico'@4 'ino ta*in lo' 8á*itat' acuo'o' d( anantial('4 8u(co' d( ár*ol(' ( inclu'o la' caidad(' d( planta' dond( '( acuula agua , lo' a*i(nt(' d( agua' 'u*t(rrán(a'. En lo' (co'i't(a' acuático' lo' organi'o' pu(d(n cla'icar'( (n tr(' grupo' di+(r(nt(' '(gHn 'u an(ra d( d('plaar'( •
El plancton4 +orado por '(r(' diinuto' u( 5otan (n (l agua a (rc(d d( la' ola' , la' corri(nt('. :u(d( diidir'( (n toplancton , ooplancton.
12 7tico: 6n los ecosistemas marinos y lacustres la zona fótica es a/uella en la /ue penetra la lu5 del sol
13 A7tico: en los ecosistemas marinos la 5ona a7tica es a/uella en la /ue no pentrea la lu5
2
ECOSISTEMAS
o
o
En (l toplancton '( inclu,(n organi'o' u( r(alian la +oto'ínt('i'4 (' d(cir4 productor('4 coo la' alga' icro'cópica' , la' ciano*act(ria'. E't( grupo d( organi'o' (' ital para lo' (co'i't(a' acuático' poru( con'titu,(n (l pri(r ('la*ón d( la' cad(na' tróca'. El ooplancton ('tá +orado por '(r(' 8(t(rótro+o' u( '(
•
ali(ntan d(l toplancton4 (' d(cir4 con'uidor(' priario'4 (ntr( lo' u( '( (ncu(ntran protooo'4 alguno' cru'tác(o' , la' lara' d( uc8o' anial('. El n(cton4 int(grado por anial(' d( a,or taao u( nadan , 'on
•
capac(' d( d('plaar'( actia(nt(4 coo lo' p(c('4 lo' calaar('4 la' tortuga' arina' o lo' c(tác(o'. El *(nto'4 +orado por lo' organi'o' u( i(n 9o' al +ondo , lo' u( '( d('plaan a poca di'tancia d( l4 coo la' o'tra'4 lo' (9illon(' o la' ('tr(lla' d( ar
La 2i1a en el ma 7o' ar(' , ocano' con'titu,(n un (nor( (co'i't(a acuático u( cu*r( á' d( un #0 d( la 'up(rci( d(l plan(ta. El agua arina '( caract(ria por cont(n(r una gran cantidad d( 'al(' (n di'olución 3& g d( 'al(' por cada litro d( agua. Todo' lo' '(r(' io' arino' ('tán adaptado' a ('ta conc(ntración d( 'al(' tan alta , po'((n (cani'o' para (itar la prdida d( agua. 7o' ocano' , ar(' pu(d(n diidir'( 8oriontal(nt( (n do' ona' •
Vona litoral< '( (/ti(nd( d('d( la lín(a d( co'ta 8a'ta (l líit( d( la plata+ora contin(ntal.
•
Vona oc(ánica< una (/t(n'í'ia r(gión u( '( da d('d( la plata+ora contin(ntal (n ad(lant(. :u(d( diidir'( (rtical(nt( (n do' trao'< la ona +ótica4 con lu4 u( ll(ga tan 'olo 8a'ta lo' 200 d( pro+undidad4 , la a+ótica4 'in lu. E'ta ona4 a 'u (4 pu(d(
30
ECOSISTEMAS
'u*diidir'( (n ona *atial4 d( 200 a 3.000 d( pro+undidad , ona a*i'al4 d('d( lo' 3.000 8a'ta lo' +ondo' oc(ánico' á' pro+undo'.
La *ona litoal E' una ona d( agua' poco pro+unda' , *i(n iluinada' con una gran riu(a d( '(r(' io' u(4 coo (n cualui(r (co'i't(a4 pu(d(n agrupar'( por ni(l(' tróco'< •
:roductor('< inclu,(n lo' diinuto' organi'o' d(l toplancton4 u( 5otan (n (l agua4 , la' alga' , planta' 'up(rior('4 u( i(n 9a' al +ondo.
•
Con'uidor(' priario'< ('tán r(pr('(ntado' por lo' p(c(' 8(r*íoro'4 ga't(rópodo'4 *ialo'4 p(u(o' cru'tác(o'4 (tc.
•
Con'uidor(' '(cundario'< ('t( grupo inclu,( lo' p(c(' carníoro'4 la' ('tr(lla' , lo' (rio' d( ar4 lo' pulpo'4 lo' calaar('4 (tc.
31
ECOSISTEMAS
•
('copon(dor('< (n (l (dio arino no 8a, 8ongo'N lo' principal(' d('copon(dor(' 'on la' *act(ria'
En la +ran9a co't(ra la' condicion(' d( ida 'on di+ícil('. 7o' '(r(' u( i(n (n ('ta ona 8an d( 'oportar la +u(ra d( la' ola' durant( lo' t(poral(' , la d('(cación , (l +río o (l calor cuando (l ni(l d( la' agua' d('ci(nd(. :ara 8ac(r +r(nt( a ('to' pro*l(a' 8an adoptado di+(r(nt(' ('trat(gia' coo (cani'o' u( l(' p(rit(n ad8(rir'( +u(rt((nt( a la' roca' , caparaon(' u( prot(g(n 'u cu(rpo d( la d('8idratación d(*ida al Sol , al i(nto durant( la *a9aar.
La *ona oce9nica 7o' Hnico' productor(' d( la ona oc(ánica4 (l toplancton4 '( (ncu(ntran (n por (ncia d( lo' 200 d( pro+undidad4 (n la ona +ótica. E'to' icroorgani'o' +oto'inttico' 'on (l inicio d( toda' la' cad(na' tróca' oc(ánica'.
32
ECOSISTEMAS
En la ona a+ótica4 d(*ido a la +alta d( lu 'olar4 'olo pu(d( 8a*(r con'uidor('4 u( d(p(nd(n d( lo' productor(' d( la 'up(rci( para iir. 7a a,or part( d( ('to' con'uidor(' 'on *u(no' nadador('4 p(c(' ó'(o' , cartilagino'o' u( pu(d(n ll(gar a t(n(r taao' u, grand(' ?coo (l ti*urón *all(na4 u( pu(d( (dir 1& d( longitud@4 c(tác(o'4 calaar('4 (tc. A partir d( lo' 3.000 d( pro+undidad4 (n la ona a*i'al4 i(n '(r(' d( apari(ncia (/traa adaptado' a la o'curidad á' a*'oluta , a 'oportar una pr('ión u, alta , t(p(ratura' u( rondan lo' 0 PC
La 2i1a en los íos El agua d( lo' río' (' agua dulc(4 conti(n( (no' d( 1 grao por litro d( 'al4 , ('tá (n continuo oii(nto 8acia (l ar. A lo largo d(l cur'o d( lo' río' '( dan tr(' ona' o trao' con caract(rí'tica' a*i(ntal(' di'tinta' Trao alto< la p(ndi(nt( d(l cauc( (' u, pronunciada , (l agua d('ci(nd( a gran (locidad. Todo' lo' organi'o' u( i(n (n ('t( trao ('tán adaptado' a la int(n'a corri(nt(. 7o' productor(' 'on alga' u( '( ad8i(r(n +u(rt((nt( a la' roca'. 7o' p(c(' 'on pot(nt(' nadador('4 coo la' truc8a'. Entr( lo' in(rt(*rado' a*undan la' lara' d( in'(cto' u( ti(n(n (nto'a' , ganc8o' u( l(' p(rit(n 9ar'( al 'u(lo , no '(r arra'trada' por la corri(nt(. Trao (dio< la' agua' circulan á' d('pacio poru( la p(ndi(nt( di'inu,(. >a, un a,or nH(ro d( ('p(ci(' tanto (g(tal(' coo anial('. 7o' p(c(' á' a*undant(' 'on lo' *ar*o' , la' carpa'. 7a (g(tación u( cr(c( (n la' orilla' aporta at(ria orgánica al río. Trao *a9o< la circulación d(l agua (' l(nta poru( (l cauc( d(l río (' práctica(nt( 8oriontal. 7a' agua' 'u(l(n '(r tur*ia' , (l +ondo ti(n( gran cantidad d( lodo. En ('ta ona (' (n dond( '( da la a,or di(r'idad d( 33
ECOSISTEMAS
(g(tal(' , anial('. A*undan lo' go*io'4 lo' lucio' , la' p(rca'. En la d('(*ocadura d( alguno' río'4 (n la ona d( contacto (ntr( (l agua arina , (l agua dulc(4 '( +oran la' ari'a'4 uno' (co'i't(a' d( agua' 'alo*r(' u, p(culiar(' con una gran riu(a d( '(r(' io'4 u( 'ir(n d( ona d( d('can'o , ali(ntación a ultitud d( a(' igratoria'.
ECOSISTEMA TERRESTRE
Son au(llo' (n lo' u( la 5ora , +auna '( d('arrollan (n (l 'u(lo o 'u*'u(lo. (p(nd(n d( la 8u(dad4 t(p(ratura4 altitud , latitud4 d( tal an(ra u( lo' (co'i't(a' *iológica(nt( á' rico' , di(r'o' '( (ncu(ntra a a,or 8u(dad4 a,or t(p(ratura4 (nor altitud , (nor latitud.
3"
ECOSISTEMAS
7o' (co'i't(a' pu(d(n cla'icar'( '(gHn (l tipo d( (g(tación4 (ncontrando la a,or *iodi(r'idad (n lo' *o'u('4 , ('ta a di'inu,(ndo (n lo' atorral('4 8(r*aal('4 8a'ta ll(gar al d('i(rto. S(gHn la d(n'idad d( la (g(tación pr(doinant(4 pu(d(n '(r a*i(rto' o c(rrado'. Entr( lo' principal(' (co'i't(a' t(rr('tr(' t(n(o'<
#os:+es
7o' (co'i't(a' +or('tal(' o *o'u('con+oran la a,or a'a d( *ió'+(ra t(rr('tr(. :u(d(n '(r< •
)o'u( d( +rondo'a' o *o'u(' d( 8o9a anc8a< Gorado' a,or(nt( por angio'p(ra' ?ár*ol(' con 5oración@. •
S(la< Eco'i't(a' con la a,or d(n'idad *iológica4 a,or pr(cipitación , d( (g(tación p(r(nni+olia. El clia d(t(rina di(r'o' tipo'< S(gHn la latitud , t(p(ratura pu(d( '(r '(la tropical o 'u*tropical4 '(gHn la ('tacionalidad , 8u(dad (' '(la lluio'a o onónica, '(gHn la altitud (' '(la ontaa o *a'al. Son d( gran copl(9idad4 (l do'(l ar*ór(o , (l 'oto*o'u( '( con'id(ran 'u* (co'i't(a' arcada(nt( di+(r(nciado'. 7a '(la á' (/t(n'a , di(r'icada (' la '(la (cuatorial4 u( (' d( tipo tropical-lluio'a-*a'al.
•
)o'u( '(co< )o'u(' tropical(' , 'u*tropical(' con una ('tación '(ca larga , una lluio'a *r((4 por lo u( a*unda la (g(tación /(róla , caduci+olia.
•
)o'u( t(plado d( +rondo'a' < En ona' (no' 8H(da' '( d('arrolla (l *o'u( (dit(rrán(o , (l *o'u( caduci+olioN (n r(gion(' á' 8H(da' ('tá (l *o'u( lauri+olio o '(la t(plada.
3&
ECOSISTEMAS
•
)o'u( d( coní+(ra' o *o'u( d( 8o9a acicular. Gorado' principal(nt( por gino'p(ra' coo la' coní+(ra'. •
•
•
•
Taiga o *o'u( *or(al< )o'u(' d( a,or (/t(n'ión p(ro d( (nor *iodi(r'idad. Ti(n( uno' " ('(' d( ('tación +aora*l(. El 'u(lo pr('(nta líu(n(' , u'go. )o'u( t(plado d( coní+(ra' <)o'u(' d( pino4 c(dro4 a*(to , '(co,a4 (ntr( otro'4 u( '( (ncu(ntran (ntr( lo' á' alto' d(l undo. )o'u( 'u*tropical d( coní+(ra' < )o'u(' 'u*8H(do'4 principal(nt( d( pino.
Matoales6; 7o' (co'i't(a' ar*u'tio' o atorral(''on au(llo' u( ti(n(n planta' d( (nor port( coo lo' ar*u'to' , ata'. :u(d(n '(r< •
Ab+stal< S(gHn la r(gión , (l tipo d( ar*u'to' r(ci*( di(r'a'
d(noinacion(' tal(' (dit(rrán(o4 *r(al , 9aral. •
por ('pino' coo cactu' , *ro(lia (n '(id('rtica'. •
coo c8aparral4 atorral copon( principal(nt( r(gion('
P9amo< Son atorral(' d( ontaa 4 cu,o' ar*u'to' 'u(l(n
llaar'( +rail(9on('. Son (co'i't(a' 8H(do' d( gran altitud , latitud (cuatorial propio' d( Arica4 +rica , ;u(a uin(a.
eba*ales
1" El matoal o mato>al (' un capo caract(riado por una (g(tación doinada por ar*u'to'
36
ECOSISTEMAS
7o' (co'i't(a' 8(r*ác(o' o 8(r*aal(''on au(llo' con pr(doinio d( 8i(r*a' ?graín(a'@ , 'u(l(n ('tar (n (dio' '(iárido' con clia ('tacional. :u(d(n '(r< •
:rad(ra< ( clia t(plado , (rd( la a,or part( d(l ao por pr(doinio d( la ('tación 8H(da. Son tran'+orado' con +acilidad (n t(rr(no' agrícola'.
•
E't(pa< ( clia t(plado a +río , d( color aarill(nto la a,or part( d(l ao por pr(doinio d(l clia árido contin(ntal.
•
Sa*ana< ( clia tropical , 'u*tropical4 'u(l( liitar con la '(la. Su ('tacionalidad conduc( a lo' 8á*ito' igratorio' d( la +auna. 7a au'(ncia o pr('(ncia irr(gular d( ar*u'to' o ár*ol(' da lugar a lo' (co'i't(a' d( 'a*ana 8(r*ác(a4 'a*ana ar*u'tia , 'a*ana *o'co'a o ar*olada.
•
:rad(ra alpina< Ta*in llaada prad(ra d( ontaa 4 tundra alpina o 8(r*aal d( ontaa. Son (co'i't(a' d( gran altitud. En lo' And(' ?r(gión puna@ d('tacan lo' pa9onal('. S( (ncu(ntra ta*in (n lo' Alp('4 (l Tí*(t , otro'.
T+n1a 7a tundra ('tá con+orada por u'go'4 líu(n('4 8i(r*a' , p(u(o' ar*u'to'4 por lo u( (n r(alidad (' un (co'i't(a 8H(do d(nido por la au'(ncia d( ár*ol(' , u( pr('(nta (l 'u*'u(lo cong(lado. S( (ncu(ntran (ntr( la taiga , la' ni((' p(rp(tua'. 7a tundra árticati(n( gran (/t(n'ión4 (n la antártica 'on ár(a' p(u(a' , la tundra alpina '( d(n( (9or coo prad(ra d( ontaa.
Desieto 3#
ECOSISTEMAS
•
('i(rto propia(nt( dic8o< :o'((n 5ora , +auna u, ('ca'a. Son típico' d( lo' clia' 'u*tropical('4 aunu( ta*in pu(d(n (ncontrar'( (n ona' tropical('4 t(plada'4 +ría' , (n ontaa.
•
Inland'i'< E' la capa d( 8i(lo o d('i(rto polar. El (co'i't(a ti(n( á' d('arrollo (n la' co'ta' o *ord(' d(l 8i(lo.
Ecosistema ?+mano E' (l (co'i't(a no natural con control o int(r(nción d(l
'(r
8uano. •
M(dio ur*ano.
•
M(dio'
rural('d(
(/plotación
coo
lo' capo'
d(
cultio4 criana4 ina'4 tala4 (tc. •
Eco'i't(a' articial(' , '(inatural('< Coo la cr(ación d( *o'u('4 ('tanu('4 introducción d( nu(a' ('p(ci('4 a*andono d( capo' d( cultio4 d('(rticación4 (tc.
Ecosistema ?ibi1o E' (l (co'i't(a inunda*l( o 8u(dal coo (l pantano o cinaga4 (l cual (' con'id(rado '(gHn '(a (l ca'o4 un (co'i't(a t(rr('tr( o acuático4 o á' c(rcana(nt(4 un 8í*rido (ntr( (llo'. Son 'u(lo' cu*i(rto' d( agua dulc( o 'alada4 p(ran(nt((nt( o durant( gran part( d(l ao4 (ncontrándo'( coHn(nt( (n la' llanura' aluial('. (p(ndi(ndo d( 'u' caract(rí'tica' pr('(ntan planta' acuática'4 8(r*ác(a'4 ár*ol('4 8(l(c8o'4 alga' , una +auna adaptada a ('t( 8á*itat. Alguno' (co'i't(a' d( ('t( tipo< •
Sa*ana
inundada< 7lanura aluial d( 'a*ana. ('taca
(l :antanal (n (l c(ntro 'uda(ricano4 coo (l a,or 8u(dal d(l undo4 un (co'i't(a d( gran *iodi(r'idad.
3%
ECOSISTEMAS
•
S(la inunda*l(< 7lanura aluial '(lática coo la ár(a , agapó' d( )ra'il4 o lo' agua9al(' , *a9ial(' d(l :(rH.
•
:antano d( coní+(ra'< Gorado (n llanura' po*lada' d( ár*ol(' , ar*u'to'.
•
Manglar< Eco'i't(a co't(ro tropical d( angl('.
•
Mari'a< >u(dal 8(r*ác(o (n la' pro/iidad(' d(l ar.
•
Wuncal< Eco'i't(a ri*(r(o d( 9unco' 9unto a lago' o río'.
•
E't(ro< :antano +orado (n la' pro/iidad(' d( río' o lago'4 +orado por planta' acuática' o pal(ra' , di(r'a (g(tación.
•
Tur*(ra<
>u(dal
+orado
por tur*a (n tundra' , taiga'4
copu('to por u'go', acuulación d( at(ria (g(tal u(rta. •
)o+(dal< >u(dal 8(r*ác(o d( alta ontaa.
3
ECOSISTEMAS
CAPITULO .I TIPOS DE ECOSISTEMAS 7a pala*ra (cología proi(n( d(l pr(9o gri(go oiQo' u( 'ignica Xca'aX. A'í pu(' no' (ncontrao' ant( la Xci(ncia d( la ca'aX. El conc(pto *á'ico d( la (cología (' (l d( (co'i't(a. =n (co'i't(a (' un con9unto ('pacial(nt( liitado d( '(r(' ?io' ( in(rt('@ u( '( r(lacionan (ntr( 'í , con (l (/t(rior d( +ora u( pu(d( d(nir'( una organiación caract(rí'tica d( la actiidad d( lo' '(r(' io' d(ntro d( l. Coo toda' la' d(nicion('4 la ant(rior (' incopl(ta , (l conc(pto d( (co'i't(a 'ólo aca*a d(nindo'( por la práctica d( 'u u'o.
ECOSISTEMAS NATURALES.
"0
ECOSISTEMAS
7o' (co'i't(a'4 coo todo' lo' 'i't(a'4 pu(d(n cla'icar'( (n a*i(rto' ?int(rca*ian at(ria , (n(rgía con (l (/t(rior@ , c(rrado' ?no lo 8ac(n@. Coo (r(o' todo (co'i't(a n(c('ita int(rca*iar (n(rgía con (l (/t(rior. Sin (*argo4 lo' int(rca*io' d( at(ria4 aunu( 'i(pr( ('tán pr('(nt(' (n ca'i todo' lo' (co'i't(a' r(al('4 pu(d(n (n principio '(r tan 1&
r(ducido' coo '( ui(ra. 7a )io'+(ra 4 (l (co'i't(a +orado por todo' lo' '(r(' io' 'o*r( la Ti(rra á' la at(ria in(rt( con la u( int(ractHan4 (' un ca'o claro d( (co'i't(a práctica(nt( c(rrado (n lo u( r('p(cta a lo' int(rca*io' d( at(ria con (l (/t(rior. A una ('cala á' od('ta4 un (9(plo típico d( (co'i't(a natural (' un lago (n un pai'a9( d( clia t(plado. ( 8(c8o la linología o Xci(ncia d( lo' lago'X (' una part( u, iportan d( la (cología4 , una d( la' pri(ra' 8i'tórica(nt(. E' +ácil d( copr(nd(r por u< lo' lago' 'u(l(n ('tar u, *i(n d(liitado' ?una caract(rí'tica ('(ncial d( cualui(r (co'i't(a@ , ad(á' int(rca*ian poco' at(rial(' con (l (/t(rior4 lo u( 8ac( á' +ácil 'u ('tudio. 7o' d('cri*ir(o' *r(((nt( coo (9(plo. 7o' lago' (n un clia t(plado ti(n(n un +uncionai(nto cíclico. urant( la pria(ra , (l (rano r(ci*(n á' (n(rgía ?'olar@ d(l (/t(rior u( la u( c(d(n4 i(ntra' u( durant( (l otoo , (l ini(rno 'uc(d( a la in(r'a ?(l lago ('tá (n pro(dio á' cali(nt( u( (l air( ,4 por tanto4 c(d( (n(rgía a 't(@. urant( la pria(ra , (l (rano (l agua ('t( ('traticada d( odo ('ta*l(4 á' cali(nt( (n la 'up(rci( u( (n (l +ondo4 ,a u( (l agua cali(nt( p('a (no' u( la +ría. En la 'up(rci( la' alga' r(alian la +oto'ínt('i', cr(an at(ria orgánica a partir d(l CO2 , d(l o/íg(no di'u(lto (n (l agua4 á' lo' nutri(nt(' in(ral(' u( ll(gan d( lo' río'. 7o' d('(c8o' orgánica' d( la' alga' u(rta'4 á' lo' '(r(' io' u( '( ali(ntan d( (lla'4 ca(n al +ondo d(l lago dond( 'on d('copu('to' por otro' icroorgani'o' u( (/tra(n la (n(rgía para 'o*r(iir d( la 1&6n ecolo*a, la biosfera o biósfera1 es el sistema ormado por el con;unto de los seres $i$os del planeta -ierra y sus relaciones!
"1
ECOSISTEMAS
d('copo'ición d( la at(ria orgánica u(rta. urant( (l otoo , (l ini(rno4 (l agua d( la 'up(rci( '( (n+ría4 '( 8ac( á' d(n'a u( la d(l +ondo , Xca(X4 (clándo'( con ('ta , proocando (l a'c(n'o d( lo' nutri(nt(' u( 8an ido ca,(ndo al +ondo durant( (l (rano4 a'í (l ciclo pu(d( ol(r a co(nar.
7o' lago' '( cla'ican (n oligotróco' ?oligoYpoco@ , (utróco'4 '(gHn u( la d('copo'ición d( lo' at(rial(' (n (l +ondo '(a a(ro*ia ?(n pr('(ncia d( o/íg(no@ o ana(ro*ia. El pri(r ca'o '( produc( cuando 8a, poco' nutri(nt(' ?d( a8í (l no*r( d( oligotróco@ , (l '(gundo cuando 8a, d(a'iado' nutri(nt(' , no 8a, o/íg(no 'uci(nt( (n (l +ondo para (+(ctuar la d('copo'ición a(ro*ia ?u o/idación@4 con lo u( la ana(ro*ia toa 'u lugar4 producindo'( ga'(' aloli(nt(' coo (l (tano4 'ul+8ídrico4 (tc. , lodo' n(gro' (n (l +ondo d(l lago. Ent(nd(r(o' (9or la di+(r(ncia (ntr( un lago oligotróco , uno (utróco plant(ando la (cuación g(n(ral d( la ida a(ro*ia ?u( (' la doinant( (n la Ti(rra@<
Cuando la r(acción di'curr( 8acia la d(r(c8a '( ('tá r(aliando la +oto'ínt('i'4 (diant( la cual lo' (g(tal(' (rd(' 'int(tian la at(ria orgánica a partir d( la (n(rgía 'olar4 , cuando di'curr( 8acia la d(r(c8a '( ('tá r(aliando la r('piración o d('copo'ición a(ro*ia d( la at(ria orgánica4 d( la u( la a,oría d( lo' '(r(' io' (/tra(n la (n(rgía para iir. :on(o' X'olarX (ntr( parnt('i' (n la (cuación4 para (n+atiar u(
"2
ECOSISTEMAS
cuando la r(acción di'curr( 8acia la d(r(c8a4 la (n(rgía u( '( toa d(l a*i(nt( (' la (n(rgía 'olar. En ca*io4 cuando la r(acción di'curr( 8acia la iui(rda4 la (n(rgía u( apar(c( (n la (cuación (' la u( lo' '(r(' io' n(c('itan para ant(n(r 'u actiidad ital. 7a (utroación ocurr( cuando 8a, d(a'iada at(ria orgánica ?o d(a'iado poco o/íg(no@ (n (l +ondo d(l lago4 d( odo u( lo' organi'o' ana(ro*io' ?á' priitio' , (no' (ci(nt('@ toan (l r(l(o (n la d('copo'ición d( la at(ria orgánica4 (/tra,(ndo (n(rgía por (dio' (no' (ci(nt(' , proocando d('(c8o' d('agrada*l(' o inclu'o (n(no'o' para lo' '(r(' a(ro*io' ?coo no'otro'@. El (9(plo d(l lago 'ir( para ilu'trar alguno' conc(pto' (l((ntal(' (n (l ('tudio d( lo' (co'i't(a'< 7a *ioa'a (' (l con9unto d( la at(ria ia d( un (co'i't(a ?(di*l( (n ton(lada'4 Qg.4 (tc... d( car*ono o ta*in d( Xp('o (n '(coX@. En lo' (co'i't(a' t(rr('tr(' ca'i toda la *ioa'a16(' (g(tal ?autótro+a@4 'i(ndo la *ioa'a anial ?8(t(rótro+a@ (no' d( una il'ia d( au(lla. E'to (' lógico 'i t(n(o' (n cu(nta u( la *ioa'a (g(tal (' la Hnica u( po'(( la propi(dad d( producir á' *ioa'a a partir d( la at(ria inorgánica. 7o' ciclo' 'on u, iportant(' (n (cología. a 8(o' i'to coo (l coportai(ntod( lo' lago' t(plado' (' cíclico (n (l ti(po4 r(ciclándo'( lo' producto' d( la d('copo'ición d( la at(ria orgánica (n (l +ondo d(l lago d( un ao para otro. =na part( iportant( d( la (cología (' (l ('tudio d( lo' ciclo' d( lo' di'tinto' at(rial(' (l((ntal(' ?car*ono4 o/íg(no4 nitróg(no4 +ó'+oro4 (tc...@ (n cada (co'i't(a (n particular , (n toda la )io'+(ra. 7a 'uc('ión d( ('tado' (n un (co'i't(a (' ta*in u, iportant(. En lo' lago' t(plado' 8a, una 'uc('ión d( ('tado' di+(r(nt(' d( (rano a (rano4 (n lo' cual(' (l coportai(nto , la copo'ición d(l (co'i't(a di(r(n 16 3a 2iomasa es la cantidad de materia acumulada en un indi$iduo "3
ECOSISTEMAS
uc8o d( un ('tado a otro. E't( (' un tipo d( 'uc('ión cíclica u( apar(c( (n todo' lo' clia' con ('tacion('. E/i't( otro tipo d( 'uc('ión4 u( no (' cíclica4 u( (' (l u( apar(c( cuando un (co'i't(a (' d(a'tado ?por (9(plo por un inc(ndio@4 (diant( la cual (l (co'i't(a u(l( a 'u ('tado inicial. =n (9(plo d( ('ta 'uc('ión apar(c( cuando un *o'u( '( u(a. Apar(c(n (ntonc(' una '(ri( d( planta' u( colonian la ona u(ada ?9ara'4 (tc.@ , u( pr(paran (l t(rr(no para la r(g(n(ración d(l *o'u(. Al ('tado nal d( ('ta 'uc('ión '( l( d(noina clía/ ?, a la 'uc('ión cliácica@. urant( la 'uc('ión cliácica apar(c( una '(ri( t(poral d( ('tado' di+(r(nt('4 u( '( caract(rian (n ca'i todo' lo' ca'o' por la 'igui(nt( r(gla< a (dida u( aana la 'uc('ión4 la productiidad d( *ioa'a p(ran(c( con'tant( ?,a u( (' *á'ica(nt( proporcional a la 'up(rci( , a la irradiación 'olar@4 la *ioa'a total au(nta4 la d('trucción d( *ioa'a por (l (ta*oli'o , la r('piración d( anial(' , planta' au(nta al i'o rito ,4 nal(nt(4 '( ll(ga a un ('tado d( (uili*rio dináico (n (l u( la d('trucción , la producción d( *ioa'a '( igualan. E't( ('tado (' (l clia/ 1#. El (9(plo típico d( clía/ (' (l (co'i't(a d( la '(la 8H(da tropical4 un (co'i't(a con gran producción d( *ioa'a4 u( (' in(diata(nt( d('truida por (l (ta*oli'o d( lo' '(r(' io' , con ciclo' ca'i p(r+(cto' d( todo' lo' nutri(nt('. Coo ocurr( (n la '(la tropical4 una caract(rí'tica d( la' 'uc('ion(' cliácica' (' u( la *iodi(r'idad ?(l nH(ro d( ('p(ci(' pr('(nt(' (n (l (co'i't(a@ cr(c( a (dida u( no' ac(rcao' al clia/. ;o todo' lo' (co'i't(a' pu(d(n r(cup(rar'( tra' una catá'tro+( ( iniciar la 'uc('ión cliácica. E'ta incapacidad la d('cri*io' con la pala*ra +ragilidad ?d(l (co'i't(a@. 7a '(la 8H(da tropical4 a di+(r(ncia d( lo' *o'u(' 1# el cl*ma& hay /ue entenderlo como un estado de e/uili2rio dinmico con oscilaciones anuales
""
ECOSISTEMAS
t(plado'4 (' un (co'i't(a u, +rágil4 por lo u( la actual d('trucción d( grand(' ona' d( '(la ('4 (n uc8o' ca'o'4 irr((r'i*l(.
ECOSISTEMAS ARTIFICIALES
7a in5u(ncia cada ( a,or u( la' actiidad(' 8uana' r(alian 'o*r( lo' (co'i't(a' natural('4 8a'ta tran'+orarlo' radical(nt( coo 8(o' i'to (n lo' (9(plo' ant(rior('4 pon( d( ani('to la n(c('idad d( t(n(r (n cu(nta ('ta' actiidad(' (n (l análi'i' d( lo' (co'i't(a'. Al i'o ti(po4 (l 8o*r( 8a ido cr(ando una '(ri( d( ('pacio' tan 8uaniado' u( ,a no ca*( d('cri*irlo' ni 'iui(ra coo (co'i't(a' natural(' odicado'. E'to' ('pacio' 'on la' ciudad('4 la' ona' indu'trial(' , 'u' int(rcon(/ion(' ?u( ocupan á' d(l 3 d( la 'up(rci( '(ca d(l :lan(ta@. ( 8(c8o4 coo 8(o' i'to , ao' a (r (n'(guida4 a *u(na part( d( la' (/plotacion(' agrícola' od(rna' 8a*ría u( calicarla' ta*in d( (co'i't(a' total(nt( articial('4 pu(' copart(n con ('to' 'u principal caract(rí'tica ?'u caráct(r in'o't(ni*l( a largo plao@. Toda' ('ta' cr(acion(' d( la 8uanidad4 d('d( (l punto d( i'ta d( la (cología4 +oran part( d(l (ta*oli'o (/o'oático ?por opo'ición al (ta*oli'o (ndo'oático u( 8ac( r(+(r(ncia a lo' int(rca*io' d( at(ria , (n(rgía ('tricta(nt( n(c('ario' para ant(n(rno' io' coo indiiduo'@ d( la ('p(ci( 8uana4 d(l i'o odo u( lo' panal(' +oran part( d(l (ta*oli'o (/o'oático d( la' a*(9a'. ;o o*'tant(4 (n (l ca'o d( la ('p(ci( 8uana4 (l (ta*oli'o (/o'oático 'upon( int(rca*io' d( (n(rgía u( ultiplican por 1" la (n(rgía d( lo' int(rca*io' (ndo'oático'. Al aplicar lo' todo' d( la (cología al análi'i' d( ('to' 'i't(a' cr(ado' por (l (ta*oli'o (/o'oático d( la 8uanidad4 o*'(rao' nota*l(' di+(r(ncia' con lo' (co'i't(a' natural('. 7a pri(ra , la á' llaatia d( toda' (' la +u(nt( d( (n(rgía. Todo' lo' (co'i't(a' natural(' 'in (/c(pción "&
ECOSISTEMAS
+uncionan a *a'( d( (n(rgía 'olar< la (n(rgía 'olar (' captada por la' planta' (rd(' , tran'+orada (n at(ria orgánica (diant( la +oto'ínt('i'. E'ta at(ria orgánica (' lu(go o/idada por la' propia' planta' o por lo' anial(' u( la co(n para o*t(n(r a'í la (n(rgía con la u( d('arrollar'(4 o(r'(4 ant(n(r 'u t(p(ratura4 iir (n 'ua. 7o' 'i't(a' articial('4 (n ca*io4 utilian la (n(rgía pro(ni(nt( d( co*u'ti*l(' no r(noa*l(' ?+ó'il(' , nucl(ar('@4 (/traído' d( la cort(a t(rr('tr(. 7a otra gran di+(r(ncia ('tá (n (l caráct(r no r((r'i*l( , a*i(rto d( lo' ciclo' d( lo' at(rial(' (n lo' (co'i't(a' articial('. 7a (cuación4 tran'ita*l( (n lo' do' '(ntido'4 d( lo' (co'i't(a' natural(' u( io' á' arri*a4 u(da r(ducida a una (cuación tran'ita*l( (n un 'ólo '(ntido< F(cur'o' natural('Z (n(rgía no r(noa*l( Y producto' Z r('iduo'
7a' r(accion(' u( 'ólo pu(d(n di'currir (n un '(ntido 'on in'o't(ni*l(' a la larga. Muc8o' opinao' u( 'ta (' la cau'a pro+unda d( la in'o't(ni*ilidad d( lo' (co'i't(a' articial('. Sin (*argo4 'i analiao' cuidado'a(nt( la cu('tión4 (o' u( (llo no (' a'í n(c('aria(nt( , u(4 al (no' (n t(oría4 (' po'i*l( XiitarX a la natural(a (n lo' (co'i't(a' articial('4 8aci(ndo di'currir la (cuación ant(rior (n a*o' '(ntido'4 (diant( un 'ipl( ca*io<
F(cur'o' Z r('iduo' Z (n(r ía 'olar Y roducto' Z
"6
ECOSISTEMAS
ond( 8(o' pu('to X'olarX para indicar u(4 cuando la r(acción di'curr( 8acia la d(r(c8a4 la (n(rgía d(*( '(r 'olar o 'u' d(riada' ?(ólica4 8idráulica4 (tc...@4 lo u( a'(gura 'u r(noación. Mi(ntra' u( lo' r('iduo' o*t(nido' (n la producción4 apar(c(n d( nu(o a la iui(rda d( la (cuación4 coo con'(cu(ncia d( la r(utiliación o (l r(cicla9(. O*t(ndríao' a'í un (co'i't(a articial r(noa*l( , 'o't(ni*l( ?al (no' i(ntra' dura'( la (n(rgía d(l Sol@. En r('u(n4 cuando aplicao' (l análi'i' (cológico a lo' 'i't(a' productod(l (ta*oli'o (/o'oático d( la 8uanidad4 (ncontrao' u( ('to' 'i't(a' 'on4 (n la actualidad4 ('(ncial(nt( in'o't(ni*l('. Fo*(rt =. A,r('4 (n un artículo +ao'o4 8a coparado tal(' (co'i't(a' articial(' con lo' (co'i't(a' priitio' u( (/i'tían 'o*r( la +a d( la Ti(rra (n lo' pri(ro' ti(po' d( la ida 'o*r( (lla , 8a propu('to la 'olución u( '( d('cri*( á' arri*a.
Eco'i't(a' articial(' Cr(ación d( río'4 )o'u('4 Tronco'4 Faíc('4 ár*ol('4 Catarata'4 lago'4 natural(a u(rta4 anial('4 ont('4 ca(rna'4 roca'4 (tc.
7o' (co'i't(a' o *ioa' 'on organi'o' d( la ti(rra u( 'ir(n d( 8ogar a uc8o' anial(' d( ariada' ('p(ci('. 7o' tipo' d( (co'i't(a' u( 8a, 'on< -El litoral< ta*in llaado co'ta4 (' un ('pacio u( 8a, (ntr( (l ar , la ti(rra4 un +a'cinant( lugar cr(ado por la +u(ra d( la' ola' , d(l i(nto durant( illon(' d( ao'. :u(d(n ('tar +orado' por '(di(nto' u( arra'tran (l ar4 lo' río' , (l i(nto o *i(n pu(d(n '(r4 coo lo' acantilado'4
"#
ECOSISTEMAS
srcinado' por (l d('ga't( u( g(n(ra (l continuo c8ou( d(l agua con la ti(rra. -El anglar 1%< 8a'ta 8ac( uno' ao'4 lo' anglar(' +u(ron con'id(rado' criad(ro' d( in'(cto' , (ran utiliado' coo *a'ur(ro'. :(ro 8o, '( 'a*( u( 'on la' SA7A C=;AS o guard(ría' d( il(' d( ('p(ci('4 ,a u( por la +ora d( 'u' raíc(' l(' o+r(c(n a p(c(' , otro' anial(' r(cin nacido'4 *arr(ra' natural(' d( prot(cción. -El arr(ci+( d( coral< (' un lugar ll(no d( ida4 con'truido , 8a*itado por il(' d( anial('4 ('(ncial para (l (uili*rio , la ida d( nu('tro plan(ta ti(rra. -7o' ar(' a*i(rto'< 'on (l (dio d(l ar4 (n (l u( 8a*itan la' grand(' criatura' oc(ánica' , dond( no 8a, r(+ugio para la' ('p(ci(' á' p(u(a'4 á' conocido coo XMar A*i(rtoX. -)o'u(' d( ontaa< 'on lo' lugar(' dond( nac(n la' nu*('4 (' a dond( ll(gan lo á' alto la' ontaa' , (n (l u( lo' ar*ol(' ('tán cu*i(rto' d( u'go'4 oruíd(a' , *ró(lia' , (n dond( (l air( +ora un anto d( n(*lina u( co*i9a la (g(tación. -S(la' lluio'a'< 'on lo' lugar(' dond( la (g(tación (' á' ('p('a , (l clia (' tropical , t(plado4 la lluia ca( d( la' nu*(' , r('*ala d( lo' tronco'. -:arao' , puna'< c(rca d( la' cu*r(' n(ada'4 la (g(tación ('tá +orada por (/traa' planta' cu,a' 8o9a' , 5or(' par(c(n d( t(rciop(lo4 llaada' +rail(9on('. En ca*io4 (n la' part(' *a9a' d(l párao '( +oran grand(' colc8on(' d( agua , laguna' dond( nac(n lo' río'4 u( d('d( auí inician 'u r(corrido 8a'ta (l ar.
1% es considerado a menudo un tipo de 2iomasa "%
ECOSISTEMAS
-Sa*ana'< 'on 8oriont(' a*i(rto'4 (n un t(rritorio propio4 (/t(n'o4 plano4 con 'ua(' ondulacion('4 cu*i(rto por 8i(r*a' , pa'to'4 u( d( acu(rdo con la ('tación p(ran(c( inundado o '(co4 d( lo cual d(p(nd( (l ciclo d( ida d( 'u' 8a*itant('. -('i(rto' , ona' '(ca'< 'on (co'i't(a' (n (l u( la t(p(ratura ll(ga a ni(l(' (/tr(o' , (l agua (' un r(cur'o ('ca'o , a p('ar d( par(c(r 'olitario' ('tán ll(no' d( ida.
TIPOS DE ECOSISTEMAS E/i't(n do' tipo' d( (co'i't(a'< t(rr('tr(' , acuático'. 7o' principal(' (co'i't(a' t(rr('tr(' 'on lo' 'igui(nt('< (l *o'u(4 (l pa'tial4 (l d('i(rto , la tundra. Entr( lo' (co'i't(a' acuático' '( (ncu(ntran lo' dulc(acuícola' d( río'4 arro,o' , lago'4 , lo' (co'i't(a' arino'4 d( ona litoral , d( alta ar o ona oc(ánica.
Ecosistemas teestes #OSBUE% 7o' *o'u(' '( caract(rian principal(nt( por una d(n'a , continua
cu*i(rta d( ár*ol('. 7o' ár*ol(' u( +oran un *o'u( arían '(gHn la latitud4 8a*i(ndo un 'in+ín d( co*inacion('4 pu(' ta*in in5u,(n (l clia4 tipo d( 'u(lo4 'u*'u(lo4 +auna , la acción d(l 8o*r( para d(t(rinar ('p(ci(' ar*ór(a' u( pu(dan co(/i'tir a8í. 7o' ár*ol(' no pu(d(n d('arrollar'( 'i no ti(n(n a 'u di'po'ición cantidad(' iportant(' d( agua (n (l 'u(lo , (n la ató'+(raN por con'igui(nt(4 la (/i't(ncia d( ('ta' condicion(' d(t(rina la localiación d( lo' grand(' *o'u('4 cu,a (/t(n'ión , tipología4 a lo largo d(l plan(ta4 'on di'tinta'. S( pu(d( diidir a lo' *o'u(' (n do' tipo'< *o'u(' t(plado' , +río' , *o'u(' d( clia cálido-8H(do o '(la'. )o'u(' t(plado' "
ECOSISTEMAS
, +río'. S( caract(rian por ('tar +orado' por gran nH(ro d( indiiduo' p(rt(n(ci(nt(' a poca' ('p(ci('N ('ta 8oog(n(idad (n la 5ora +aor(c( la (/plotación (conóica d( ('to' *o'u('. En ('t( tipo d( *o'u(4 la' capa' d( ár*ol(' d(9an pa'ar la 7u 'olar ,4 por tanto4 p(rit(n (l d('arrollo d( ar*u'to'4 8i(r*a' , '(ta' (n (l 'u(lo. E't( tipo d( *o'u( (' típico d( ona' t(plado-8H(da'4 con la' ('tacion(' u, arcada' , un p(riodo d( lluia' di'tri*uido durant( todo (l ao. 7o' ár*ol(' u( lo' +oran 'on +rondo'o' , srcinan gran cantidad d( 8o9ara'ca (n (l otoo. S( propicia (ntonc(' la proli+(ración d( +auna (dáca ?d( lo' 'u(lo'@4 copu('ta tanto por *act(ria' coo por 8ongo' r(int(grador('. En ('to' *o'u(' '( (ncu(ntran d( igual +ora una gran ari(dad d( in'(cto'. A an(ra d( (9(plo'4 (n 'u +auna d('tacan< ci(ro'4 lo*o'4 orro'4 ardilla'4 t(9on(' , raton('. SEL.AS% Son (co'i't(a' á' rico' (n cuanto a ari(dad d( organi'o'
(g(tal(' , anial('. 7a (/u*(rancia d( la (g(tación (' nota*l( , '( caract(ria por (l taao d( ci(rto' ár*ol('4 cu,a' copa' alcanan 8a'ta &0 (tro' d( alturaN (n la part( in+(rior ?20-2& (tro'@ '( (ncu(ntra una d(n'a r(d d( *(9uco'. 7a lu 'olar di+ícil(nt( ll(ga al 'u(lo4 por tanto4 no '( d('arrollan organi'o' (g(tal(' (n l. E't( tipo d( *o'u(' tropical(' o '(la' ocupan grand(' ona' (n (l (cuador , c(rca d( l4 (/t(ndindo'( por Arica d(l Sur4 +rica , A'ia 'udori(ntal. S( caract(rian por la gran cantidad d( lluia r(partida (n toda' la' poca'4 por lo u( (/i't( alto ri('go d( (ro'ión 'i d('apar(c( la cu*i(rta (g(tal. 7a +auna u( '( (ncu(ntra (n la '(la (' u, ariada4 pr(doinando ('p(ci(' con 8á*ito' ar*orícola' , nocturno'4 coo alguno' 'iio'4 ardilla' oladora'4 arig[(,a'4 9aguar('4 tucan('4 *oa' , piton('.
&0
ECOSISTEMAS
F('p(cto a la 5ora4 uc8a' planta' d( (nor( alor co(rcial '( d('arrollan (n ('t( tipo d( (co'i't(a4 por (9(plo4 la cao*a 4 di(r'a' ari(dad(' d( plátano 4 (l cacao ,4 (n M/ico4 (l c8icoapot( 4 cu,o' +ruto' 'on co('ti*l('. ( ('ta Hltia planta '( (/tra( la at(ria pria para (la*orar la goa d( a'car u( '( llaa
•
c8icl(. :a'tial. 7o' pa'tial(' '( (ncu(ntran (n lo' lugar(' dond( llu(( Hnica(nt( durant( una poca4 , '( caract(rian por una (g(tación copu('ta d( graín(a'. E't( (co'i't(a pu(d( 'oportar '(uía'. 7o' pa'tial(' pu(d(n '(r< o o
•
:a'tial(' d( clia' t(plado' o prad(ra'. :a'tial(' tropical(' o 'a*ana'.
Sa*ana'. S( (ncu(ntran (n (/t(n'a' ár(a' d( +rica. En g(n(ral4 lo' pa'tial(' 'on 'i't(a' rico' (n aí+(ro' 8(r*íoro' , (n grand(' d(pr(dador('4 , anti(n(n un anto copl(to d( (g(tación 'o*r( 'u 'up(rci(. Su +auna ('tá copu('ta principal(nt( por antílop('4 gac(la'4 c(*ra'4 9ira+a'4 (l(+ant('4 l(on('4 l(opardo'4 (tct(ra.
•
:rad(ra'. S( (ncu(ntran (n grand(' ár(a' d( E'tado' =nido' d( Arica4 Canadá , Sudarica4 , 'on la' ona' agrícola' á' productia' d( la Ti(rra. 7a' lluia' ('tán conc(ntrada' (n una 'ola poca , (l r('to d(l ao (' '(co4 por lo u( no pr('(ntan (g(tación ar*ór(a. En (lla' a*undan lo' 8(r*íoro' , lo' ro(dor('4 a'í coo lo*o'4 co,ot('4 ardilla' , crótalo'.
&1
ECOSISTEMAS
•
('i(rto. El d('i(rto '( 'itHa (n la' r(gion(' dond( ca'i no 8a, agua4 por tanto4 'u (g(tación con'i't( (n grupo' d( (g(tal(' ai'lado'4 (ncontrándo'( (l r('to d(l 'u(lo d('nudo , (ro'ionado. 7o' '(r(' io' u( 8a*itan (n (l d('i(rto pr('(ntan adaptacion(' ('p(cial(' para 'u*'i'tir4 coo (cani'o' para prot(g(r'( d( la d('(cación , la n(c('idad d( ('ca'a agua para ant(n(r'( actio'. 7o' anial(' d(l d('i(rto 'on d( ida nocturna o cr(pu'cular4 , durant( (l día '( prot(g(n d(l calor (n 'u' adrigu(ra'4 u( 'on á' +r('ca' , 8H(da' u( (l (dio (/t(rior. 7a' planta' caract(rí'tica' d( lo' d('i(rto' 'on la' cactác(a'4 u( acuulan agua (n 'u' t(9ido'4 ti(n(n cutícula gru('a u( (ita la d('(cación , pr('(ntan ('pina' (n lugar d( 8o9a'4 para r(ducir la tran'piración.
•
Tundra. 7a tundra '( u*ica 8acia (l nort(4 (ntr( lo' *o'u(' d( coní+(ra' , (l ca'u(t( polar d( 8i(lo' (t(rno'. Son r(gion(' árida' , 8(lada' cu,a 5ora ('tá copu('ta principal(nt( d( u'go' , líu(n('< 'u *a9a producción (g(tal d(t(rina u( '(an poco' lo' anial(' u( pu(dan (ncontrar ali(nto para 'o*r(iirN (ntr( ('to' anial(' '( (ncu(ntran (l r(no4 toro alicl(ro4 lo*o gri'4 cari*H4 (tct(ra.
ECOSISTEMAS ACUTICOS 7o' (co'i't(a' acuático' '( diid(n (n do' grand(' grupo'<
Eco'i't(a' arino' Eco'i't(a' dulc(acuícola'
7a' agua' arina' cu*r(n #1 d( la 'up(rci( d(l plan(ta , ti(n(n pro+undidad(' (dia' d( 3 %00 (tro' (n (l (dio arino '( di'tingu(n
&2
ECOSISTEMAS
tr(' grand(' grupo' d( 'i't(a' (cológico'< (l plancton4 (l *(nto' , (l n(cton. •
PLANCTON. Gorado por '(r(' u( pu(d(n '(r acro'cópico' o
icro'cópico' , u( 5otan pa'ia(nt( (n (l agua. E/i't(n do' tipo' d( plancton< El toplancton El ooplancton o o
Gitoplancton o plancton autótro+o u( ('tá +orado por proti'ta' ooplancton o plancton 8(t(rótro+o '( copon( por protooo'4 c(l(nt(rado' ?(du'a'@ , cru'tác(o'4 coo (l Qrill4 u( 'ir( d( ali(nto a la' *all(na'. •
#ENTOS. E'tá copu('to por organi'o' u( '( d('arrollan tanto (n
la' orilla' coo (n (l +ondo d( la cu(nca oc(ánica. :u(d(n '(r (/caador('4 coo lo' anlido'N r(ptor('4 coo lo' cru'tác(o' o p(c(' u( nadan pró/io' 7a' alga'4 ('pon9a' , ('tr(lla' d( ar4 ta*in +oran part( al d(l+ondo. *(nto'. •
NECTON% E'tá +orado por lo' +u(rt(' nadador(' u( i(n (n (l
'(no d(l agua d('plaándo'( actia(nt(. Entr( 'to' '( (ncu(ntran la a,oría d( lo' p(c('4 aí+(ro' arino'4 olu'co'4 (tct(ra (n la' cu(nca' oc(ánica' ('tán d(liitada' tr(' ona' (n la' u( '( (ncu(ntran '(r(' io'< ona litoral4 ona p(lágica , ona *(ntónica. 7a ona litoral (' la u( '( (ncu(ntra c(rca d( la co'taN (n ('ta part( d( la cu(nca oc(ánica (' dond( '( d('arrollan ultitud d( ('p(ci(' d( la' u( (l 8o*r( o*ti(n( di(r'o' *(n(cio'. A'ii'o4 uc8o' d( lo' anial(' u( 8a*itan (n ('ta ona 8an d('arrollado una '(ri( d( adaptacion(' coo (cani'o' ltrant('4 para (itar la o*'trucción d( conducto' iportant(' d( 'u cu(rpo con at(rial(' ind('(a*l('. Entr( lo' anial(' d( la' ona' litoral(' i(n p(c('4 cangr(9o'4 &3
ECOSISTEMAS
caracol('4 alguna' ('p(ci(' d( pulpo'4 +oca'4 or'a' , nu(ro'a' ('p(ci(' d( a('4 coo p(lícano' , gaiota'. En la ona p(lágica4 u( copr(nd( todo lo u( '( conoc( coo alta ar4 i(n organi'o' u( pu(d(n d('plaar'( ((ntual(nt( 8a'ta la ona litoral. Entr( (llo' '( pu(d(n citar a la' *all(na'4 d(ln('4 ti*uron(' , p(c(' d( gran ari(dad d( ('p(ci('. Todo (l 'u(lo arino con'titu,( lo u( '( conoc( coo ona *(ntónica. 7o' organi'o' u( i(n (nt(rrado' (n (l 'u(lo o 9o' (n l4 'on lo' 8a*itant(' d( ('ta ona. :or (9(plo< ('pon9a' , coral('4 , (n la' grand(' pro+undidad('4 p(c(' d( +ora' (/traa'4 producto d( 'u adaptación a la' pr('ion(' , a la o'curidad d( la pro+undidad. Cada una d( ('ta' ona' cu(nta con caract(rí'tica' 'icouíica' di+(r(nt('4 ad(á' lo' '(r(' io' u( la' 8a*itan d(*(n adaptar'( a la' condicion(' pr(doinant(' (n 'u a*i(nt(. 7a cantidad d( lu4 o/íg(no , t(p(ratura in5u,(n (n la di'tri*ución d( lo' '(r(' io'. :or (9(plo4 lo' coral(' no '( pu(d(n d('arrollar (n agua' cu,a t(p(ratura '(a (nor a 20P C. 7a lu 'olar 'ólo ll(ga r(gular(nt( 8a'ta lo' %0 (tro' d( pro+undidad. Con+or( d('apar(ci(ndo la lu4 lo' ca*ian +oraN 'u color '( tornaan(gro , 'u' o9o'4 cuando lo'anial(' ti(n(n4 'on u, 'u '(n'i*l('. A á' d( &00 (tro' d( pro+undidad 8a, p(c(' u(4 (diant( órgano' ('p(cialiado'4 (it(n d('t(llo' luino'o'. En (l agua4 cuanto a,or (' la pro+undidad4 a,or (' la pr('ión4 p(ro lo' '(r(' u( 8a*itan (n ('a' ona' (uili*ran 'u pr('ión con la d( 'u (dio4 , a'í no u(r(n apla'tado'. En (l (dio dulc(acuícola '( (ncu(ntran la' i'a' cat(goría' d( 'i't(a' (cológico'< plancton4 *(nto' , n(ctonN aunu(4 (n coparación con (l arino4 r('ultan á' po*r(' (n ('p(ci(' ( indiiduo'. >a, do' tipo' d( +oracion(' d( agua dulc(< la' agua' tranuila' coo c8arca'4 lago'4 laguna'4 , la' agua' (n oii(nto4 coo torr(nt(' , río'. En M/ico (/i't(n todo' lo' tipo' d( (co'i't(a' (ncionado'. >a, '(la' tropical(' (n la r(gión d(l i'to d( T(8uant(p(cN 'u(lo' d('rtico' , '(id('rtico' cu*r(n la a,or part( d( )a9a Cali+ornia4 Sonora ,
&"
ECOSISTEMAS
C8i8ua8uaN la' prad(ra' cu*r(n ár(a' iportant(' d(l Altiplano (/icano (n ti(rra' copr(ndida' (ntr( lo' 200 , lo' &00 (tro' d( altitudN lo' *o'u(' t(plado' , +río' '( localian (ntr( lo' 1 #00 , lo' 2 000 (tro' d( altitud4 , por (ncia d( lo' 2 000 (tro' '( d('arrollan lo' *o'u(' d( coní+(ra'. 7a tundra '( pr('(nta (n lo' acio' olcánico' á' alto'4 por d(*a9o d( la' ni((' p(ran(nt(' , por (ncia d(l líit( 'up(rior d( la' r(gion(' *o'co'a'.
&&
ECOSISTEMAS
CAPITULO .II NI.EL TR/FICO - CADENA ALIMENTICIA INTRODUCCION$ S( d(noina ni(l tróco (n (cología a cada uno d( lo' con9unto' d( ('p(ci('4 o d( organi'o'4 d( un (co'i't(a u( coincid(n por (l lugar u( ocupan (n (l 5u9o d( (n(rgía , nutri(nt('4 (' d(cir4 a lo' u( ocupan un lugar (uial(nt( (n la cad(na ali(nticia. Cad(na tróca1 (' (l proc('o d( tran'+(r(ncia d( (n(rgía ali(nticia a tra' d( una '(ri( d( organi'o'4 (n (l u( cada uno '( ali(nta d(l pr(c(d(nt( , (' ali(nto d(l 'igui(nt(. •
PIRMIDES ECOL/'ICAS Ejemplo de Pirámide Ecológica
7a' piráid(' (cológica' r(pr('(ntan gráca(nt( la ('tructura tróca d( un (co'i't(a4 (diant( r(ctángulo' 8oriontal(' 'up(rpu('to' u( no' in+oran d( la' tran'+(r(ncia' d( la (n(rgía d( una counidad 8a'ta ll(gar al Hltio ni(l tróco. En (l +uncionai(nto d( lo' (co'i't(a' no ocurr( d('p(rdicio alguno< todo' lo' organi'o'4 u(rto' o io'4 'on +u(nt( pot(ncial d( ali(nto otro' '(r('. =n in'(cto '( ali(nta d( una 8o9aN un a( co(para (l 1 (l gri(go throphe &6
ECOSISTEMAS
in'(cto , (' a la ( d(orada por un a( rapa. Al orir ('to' organi'o' 'on con'uido' por lo' d('copon(dor(' u( lo' tran'+orarán (n 'u'tancia' inorgánica'. E'ta' r(lacion(' (ntr( lo' di'tinto' indiiduo' d( un (co'i't(a con'titu,(n la cad(na ali(ntarla tróca20 o
o
o
o
7o' productor(' u organi'o' autótro+o'< capac(' d( 'int(tiar at(rial(' orgánico' copl(9o' a partir d( 'u'tancia' inorgánica' 'ipl(' (' d(cir4 organi'o' capac(' d( producir 'u propio ali(nto. Auto4 a 'i i'oJN trophos4 nutriciónJ. 7o' +otótro+o' lo' con'titu,(n la a,oría d( la' planta' (rd(' , alga' u( (pl(an la (n(rgía 'olar para con(rtir (l((nto' uíico' r(latia(nt( 'ipl('4 coo (l dió/ido d( car*ono4 (l agua , nutri(nt('4 (n copu('to' copl(9o' ?car*o8idrato'4 lípido' , prot(ína'@. 7o' uiiótro+o' coni(rt(n lo' copu('to' inorgánico' (n (n(rgía4 por (9(plo4 la' *act(ria' u( i(n (n (l +ondo d(l ar alr(d(dor d( (ntila' t(ral('4 la' cual(' utilian la (n(rgía d(l 8idró/ido d( 'ul+ato para 'u nutrición. :or (dio d( ('t( proc('o4 la' 'u'tancia' in(ral(' '( d('tran'+oran (n copu('to' orgánico'4 apro(c8a*l(' por toda' la' +ora' ia'. 7o' 8(t(rótro+o' o con'uidor(' 'on au(llo' u( co(n part(' d( clula'4 t(9ido' o at(rial(' d( d('(c8o orgánico d( otro' organi'o' para 'u 'u*'i't(ncia. O*ti(n(n la (n(rgía uíica n(c('aria (n +ora dir(cta o indir(cta d( lo' autótro+o'4 , por tanto4 d( an(ra indir(cta d(l 'ol.
o
7o' acro-con'uidor(' o +agótro+o'< 8(t(rótro+o'4 'o*r( todo anial('4 u( ingi(r(n otro' organi'o' o +rag(nto' d(
20 Perteneciente o relati$o a la nutrici7n
ECOSISTEMAS
at(ria orgánica. Ingi(r(n part(' , cu(rpo' (nt(ro'4 io' o u(rto'4 d( otro'4 d( otro' organi'o'N auí '( inclu,(n lo' 8(r*íoro' o consumidores primarios 4 lo' carníoro' o consumidores secundarios4 , lo' oníoro' o consumidores terciarios. o
7o' icro-con'uidor(' o 'apótro+o'< ta*in 8(t(rótro+o'4 llaado' descomponedores 'o*r( todo 8ongo' , *act(ria'4 u( a*'or*(n producto' (n d('copo'ición d( organi'o' u(rto' , li*(ran nutri(nt(' inorgánico' u( pu(d(n utiliar nu(a(nt( lo' productor('. Inclu,( a lo' d(tritíoro' o con'uidor(' d( d(tritu' ?at(ria orgánica (n proc('o d( d('copo'ición4 part(' d( t(9ido' , d('(c8o'@.
&%
ECOSISTEMAS
NI.ELES TR/FICOS E'ta organiación d( lo' (co'i't(a' (' álida tanto para lo' a*i(nt(' t(rr('tr(' coo para lo' acuático'. En a*o' '( (ncu(ntran productor(' , con'uidor('. Sin (*argo4 lo' (co'i't(a' t(rr('tr(' po'((n a,or di(r'idad *iológica u( lo' acuático'. :r(ci'a(nt( por ('a riu(a *iológica4 , por 'u a,or aria*ilidad4 lo' (co'i't(a' t(rr('tr(' o+r(c(n á' cantidad d( 8á*itat' di'tinto' , á' nic8o' (cológico'.
&
ECOSISTEMAS
Coo 'i't(a copl(9o u( ('4 cualui(r ariación (n un copon(nt( d(l 'i't(a r(p(rcutirá (n todo' lo' d(á' copon(nt('. :or ('o 'on tan iportant(' la' r(lacion(' u( '( ('ta*l(c(n. 7o' (co'i't(a' '( ('tudian analiando la' r(lacion(' ali(ntaria'4 lo' ciclo' d( la at(ria , lo' 5u9o' d( (n(rgía.
Relaciones alimentaias 7a ida n(c('ita un aport( continuo d( (n(rgía u( ll(ga a la Ti(rra d('d( (l Sol , pa'a d( uno' organi'o' a otro' a tra' d( la cad(na tróca. 7a' r(d(' d( ali(ntación ?r(unión d( toda' la' cad(na' tróca'@ coi(nan (n la' planta' ?productor('@ u( captan la (n(rgía luino'a con 'u actiidad +oto'inttica , la coni(rt(n (n (n(rgía uíica alac(nada (n olcula' orgánica'. 7a' planta' 'on d(orada' por otro' '(r(' io' u( +oran (l ni(l tróco d( lo' con'uidor(' priario' ?8(r*íoro'@.
RED TR/FICA 7a cad(na ali(ntaria á' corta ('taría +orada por lo' do' ('la*on(' citado' ?(9.< (l(+ant(' ali(ntándo'( d( la (g(tación@. :(ro lo' 8(r*íoro' 'u(l(n '(r pr('a4 g(n(ral(nt(4 d( lo' carníoro' ?d(pr(dador('@ u( 'on con'uidor(' '(cundario' (n (l (co'i't(a. E9(plo' d( cad(na' ali(ntaria' d( tr(' ('la*on(' '(rían< 8i(r*a \] aca \]8o*r( o
60
ECOSISTEMAS
o
alga' \] Qrill \] *all(na.
7a' cad(na' ali(ntaria' 'u(l(n t(n(r4 coo uc8o4 cuatro o cinco ('la*on(' ] '(i' con'titu,(n ,a un ca'o (/c(pcional-. E9. d( cad(na larga '(ría< ]
]
]
]
6sla2ones de una Cadena Alimenticia (a esta se le de2e arear el esla27n correspondiente a los +68C<%P<6+
:(ro la' cad(na' ali(ntaria' no aca*an (n (l d(pr(dador cu*r( ?(9.< autillo@4 'ino u( coo todo '(r io u(r(4 (/i't(n n(cró+ago'4 coo alguno' 8ongo' o *act(ria' u( '( ali(ntan d( lo' r('iduo' u(rto' , d(trito' (n g(n(ral ?organi'o' d('copon(dor(' o d(tritíoro'@. ( ('ta +ora '( 'oluciona (n la natural(a (l pro*l(a d( lo' r('iduo'. 7o' d(trito' ?r('to' orgánico' d( '(r(' io'@ con'titu,(n (n uc8a' oca'ion(' (l inicio d( nu(a' cad(na' tróca'. :or (9.4 lo' anial(' d( lo' +ondo' a*i'al(' '( nutr(n d( lo' d(trito' u( an d('c(ndi(ndo d( la 'up(rci(.
61
ECOSISTEMAS
7a' di+(r(nt(' cad(na' ali(ntaria' no ('tán ai'lada' (n (l (co'i't(a 'ino u( +oran un (ntraado (ntr( 'í , '( 'u(l( 8a*lar d( r(d tróca. =na r(pr('(ntación u, Htil para ('tudiar todo ('t( (ntraado tróco 'on la' piráid(' d( *ioa'a4 (n(rgía o nP d( indiiduo'. En (lla' '( pon(n ario' pi'o' con 'u anc8ura o 'u 'up(rci( proporcional a la agnitud r(pr('(ntada. En (l pi'o *a9o '( 'itHan lo' productor('N por (ncia lo' con'uidor(' d( pri(r ord(n ?8(r*íoro'@4 d('pu' lo' d( '(gundo ord(n ?carníoro'@ , a'í 'uc('ia(nt(.
CADENAS TR/FICAS EN COM UNIDADES MAR I NAS% 7a' cad(na' tróca' acuátic a' no 'on (/acta(nt( igual(' u( la' t(rr('tr(' guardan ci(rta' di+(r(ncia' p(ro 'on tan o á' iportant(' 'i con'id(rao' u( (l a*i(nt( arino ocupa (l #0 d(l plan(ta. TIEFFA A=A 7a' cad(na' ali(ntaria' 7a' cad(na' ali(ntaria' 'on á' 'on á' corta' larga' 62
ECOSISTEMAS
?pa'to4 c(*ra4 l(ón@
?toplancton4 ooplancton4 pulga d( agua4 ar(nu(4 (rlua4 8uano'@ 7o' productor(' 'on icro'cópico'
7o' productor(' 'on u, grand('
?8i(r*a'4 ar*u'to'4 ár*ol('@ 7o' productor(' 'on coido' parcial(nt(
?toplancton@ 7o' productor(' 'on coido' total(nt(
?8o9a'4 raa'4 +ruto'@ 7o' carníoro' pu(d(n '(r (nor(' u( la pr('a
?l(opardo , *u(,@ 7o' carníoro'
7o' carníoro' 'on á' grand(' u( la pr('a
?p( grand( co( al p( á' p(u(o@ 7o' carníoro' tragan
d('cuartia n a la pr('a 7o' 8uano' co(n 8(r*íoro'
total(nt( a la pr('a 7o' 8uano' co(n carníoro'
?aca4 o(9a4 ca*ra@ ?(rlua4 'alón4 atHn@ TA)7A 2. +ierencias entre cadenas tr7cas terrestres y marinas!
7a' cad(na' tróca' arina' ti(nd(n a '(r á' larga'4 (' d(cir4 conti(n(n á' ('la*on(' u( la' t(rr('tr(' , (n cualui(r ca'o 'i(pr( (l pri(r ('la*ón lo con'titu,( (l toplancton *a'tant( á' p(u(o u( lo' productor(' t(rr('tr(' lo u( condiciona u( '(a coido total(nt( a di+(r(ncia d( lo u( ocurr( con lo' ar*u'to' o ár*ol('. Ta*in 8a, di+(r(ncia' (ntr( lo' con'uidor(' '(cundario'4 lo' carníoro'4 u( 63
ECOSISTEMAS
i(ntra' (n (l á*ito t(rr('tr( no iporta cuál '(a 'u taao r('p(cto a la pr('a (n lo' (co'i't(a' arino' lo' con'uidor(' au(ntan proporcional(nt( al ni(l d( con'uición4 (' d(cir4 (l d(pr(dador 'i(pr( (' a,or u( la pr('a pu('to u( la traga total(nt( 'in d('cuartiarla coo ocurr( con lo' carníoro' t(rr('tr('. :or Hltio lo' 8uano' para c(rrar la cad(na no' ali(ntao' d( lo' 8(r*íoro' d( lo' (co'i't(a' t(rr('tr(' , d( lo' carníoro' d( lo' arino'. El plancton arino ('tá con'tituido por (g(tal(' , anial(' u, p(u(o'. 7a' alga' arina' icro'cópica' ?toplancton@ 'on lo' principal(' productor('. 7o' icro'cópico' anial(' ?ooplancton@ r(pr('(ntan a lo' con'uidor(' priario' o d( pri(r ord(n. A 'u (4 'to' con'titu,(n (l ali(nto d( lo' p(u(o' p(c(' , cru'tác(o'4 con'id(rado' con'uidor(' '(cundario'4 u( '(rirán d( ali(nto a p(c(' d( a,or taao4 a a(' , a aí+(ro' acuático'4 u( (n la cad(na ali(ntaria ocupan (l lugar d( lo' con'uidor(' t(rciario'. Al coi(no d( toda' la' cad(na' ali(ntaria' arina' ('tán la' alga' (rd(' coo productor('4 u( (uial(n a la' planta' (rd(' d( la' counidad(' t(rr('tr('. E9(plo' d( cad(na' ali(ntaria' arina'. - Gitoplancton *all(na ?do' ('la*on('@ - Gitoplancton ooplancton ping[ino ?tr(' ('la*on('@ - Gitoplancton ooplancton anc8oa gaiota ?cuatro ('la*on('@
6"
ECOSISTEMAS
CADENAS - TRAMAS ALIMENTARIAS 7o' '(r(' io' n(c('itan (n(rgía para r(aliar toda' la' +uncion(' ital('. 7a (n(rgía proi(n( d(l 'ol , (' captada ( incorporada por la' planta' (rd('4 la' cual(' (diant( (l proc('o d( +oto'ínt('i' la tran'+oran (n ali(nto'. En ('t( punto '( inicia (n (l (co'i't(a la tran'+(r(ncia d( (n(rgía4 la cual pa'a d( lo' organi'o' productor(' o planta' con clorola a lo' anial(' 8(r*íoro'4 , d( ('to' a lo' carníoro'. 7a (n(rgía circula a'í d( un organi'o a otro , '( ('ta*l(c( una r(lación ali(nticia (ntr( lo' di(r'o' organi'o' u( int(gran (l (co'i't(a. 7o' ni(l(' tróco' copr(nd(n< lo' productor('4 lo' con'uidor(' , lo' d('copon(dor('
O"anismos po1+ctoes :(rt(n(c(n a ('t( grupo la' planta' u( po'((n clorola. Son capac(' d( 'int(tiar lo' ali(nto' a partir d( la (n(rgía 'olar 4 d(l CO2 , d(l agua. :or ('ta capacidad d( (la*orar 'u' propio' ali(nto' '( l(' llaa4 ta*in4 '(r(' autótro+o'. Con'titu,(n (l pri(r ('la*ón d( la cad(na ali(ntaria , 'on la *a'( d( la ida (n la natural(a. Todo' lo' d(á' organi'o' d(p(nd(n d( lo' productor('. En (l (dio acuático4 tanto arino coo dulc(acuícola4 (l toplancton ?plancton (g(tal@ con'titu,( (l grupo productor á' iportant(. Ad(á' 'on productor('< la' alga' acro'cópica'4 tal(' coo<
6&
ECOSISTEMAS
cloro+íc(a'4 rodo+íc(a' , +(o+íc(a'N alguna' criptógaa' u( 8a*itan (n agua' dulc('N , ci(rta' +an(rógaa' arina'. Induda*l((nt(4 (n la' agua' arina'4 (n lo' lago' , (n ci(rto' trao' d( lo' río'4 (l toplancton con'titu,( (l (l((nto d( lo' (co'i't(a' acuático' á' iportant( d( la producción. En (l (dio t(rr('tr(4 la' planta' con clorola4 coo lo' u'go'4 la' 8(pática'4 lo' 8(l(c8o' ,4 principal(nt(4 la' ('p(ratota' o planta' 'up(rior('4 p(rt(n(c(n al grupo d( organi'o' productor('.
O"anismos cons+mi1oes E't( grupo ('tá int(grado por todo' lo' anial(' u( d(p(nd(n para 'u ali(ntación dir(cta o indir(cta(nt( d( lo' producto'. :or ('ta raón '( l(' llaa ta*in '(r 8(t(rótro+o' ?u( '( ali(ntan d( otro. (ntro d( ('t( grupo pod(o' con'id(rar aria' cat(goría'< a) Los cons+mi1oes pimaios o ?ebí2oos% S( ali(ntan d( planta'. En (l (dio acuático4 uc8a' ('p(ci(' u( p(rt(n(c(n al ooplancton ?plancton anial@ '( ali(ntan d( toplanctonN ad(á'4 uc8o' (rt(*rado'4 alguno' p(c('4 coo la' 'ardina' , otro' '( ali(ntan igual(nt( d( toplancton. En lo' (co'i't(a' t(rr('tr('4 lo' con'uidor(' priario' corr('pond(n a lo' anial(' 8(r*íoro'4 coo (l (nado4 (l con(9o4 (l c8ig[ir( , uc8o' otro' ro(dor('4 , ta*in anial(' do'tico'4 coo la aca4 (l ca*allo4 (tc. b) Cons+mi1oes sec+n1aios o caní2oos% S( ali(ntan d( anial(' 8(r*íoro'. >a, p(c(' u( d(oran a otra' ('p(ci(' d( p(c(' o '( ali(ntan d(l ooplancton. En (l (dio t(rr('tr(4 (l 9aguar4 (l pua4 la' a(' d( rapia4 la' cul(*ra' caadora'4 'on con'uidor(' '(cundario' , t(rciario'. Ta*in 66
ECOSISTEMAS
alguno' in'(cto' , otro' in(rt(*rado' u( con'u(n p(u(o' anial(' tó+ago'. c) Los cons+mi1oes teciaios% S( ali(ntan d( otro' anial(' carníoro'. Muc8o' p(c('4 alguna' a(' , aí+(ro'p(rt(n(c(n a ('t( grupo4 aunu( a (c(' p(rt(n(can al ni(l d(l con'uidor '(cundario.
O"anismos 1escompone1oes o 1esinte"a1oes :(rt(n(c(n a ('t( grupo la' *act(ria' , lo' 8ongo'. E'to' organi'o' d('copon(n lo' cadá(r(' , proocan la d('int(gración d( la' partícula' orgánica'. 7a' *act(ria' '( 8allan aplia(nt( di'tri*uida' (n (l (dio acuático , (n (l t(rr('tr(4 i(ntra' lo' 8ongo' 'on ('ca'o' (n (l (dio arino4 p(ro a*undan (n (l t(rr('tr(. E'to' organi'o' 'on '(r(' 'apro+ítico' poru( '( ali(ntan d( 'u'tancia' (n d('copo'ición. En condicion(' noral(' ,4 'o*r( todo4 a t(p(ratura óptia4 ac(l(ran la d('int(gración d( lo' organi'o' u(rto' , d('do*lan la' 'u'tancia' copl(9a' a copu('to' á' 'ipl('4 u( 'on utiliado' nu(a(nt( por otro' '(r(' io'. 7o' organi'o' d('copon(dor(' in(ralian4 por d(cirlo4 a'í4 la at(ria orgánica4 li*(rando (l((nto' uíico' coo productod( la d('copo'ición u( r(alian (diant( (nia'. 7o' at(rial(' u( '( produc(n por (+(cto d( la d('copo'ición 'on utiliado' por lo' organi'o' io' productor('4 con 1o cual '( produc( (l r(cicla9( d( la at(ria. 7o' d('int(grador(' cupl(n con un pap(l u, iportant( (n (l r(cicla9( d( lo' (l((nto'4 utiliando la at(ria orgánica u(rta para tran'+orarla (n 'u'tancia'4 u( '(rán apro(c8ada' nu(a(nt( por lo' organi'o' productor('4 con 1o cual '( inicia nu(a(nt( (l ciclo d( la at(ria (n la ;atural(a. 6#
ECOSISTEMAS
CADENAS ALIMENTARIAS - TRAMAS%
>(o' i'to a lo largo d( ('t( t(a4 u( (n todo 'i't(a (cológico '( produc( una tran'+oración d( (n(rgía o ali(nto' u( pa'a d( uno' organi'o' a otro'. 7a r(lación ali(ntaria u( (/i't( (ntr( lo' di(r'o' organi'o' u( int(gran la ;atural(a '( d(noina cad(na ali(ntaria. =na cad(na ali(ntaria ('tá con'tituida por una r(lación d( ario' organi'o' a tra' d( lo' cual(' 5u,( la (n(rgía acuulada (n +ora d( ali(nto'. A'í una d( la' cad(na' á' '(ncilla' u( conoc(o' (' la r(lación u( '( ('ta*l(c( (ntr( (l pa'to4 la aca , (l 8o*r(4 , u( pod(o' r(pr('(ntar a'í< :ASTO
!ACA
>OM)FE
El '(ntido d( la' 5(c8a' indica la dir(cción (n u( 5u,( la (n(rgía. En r(alidad4 (n la ;atural(a la' cad(na' no 'on tan '(ncilla' , pr('(ntan d(riacion(' colat(ral(' u( la' 8ac(n u, copl(9a'. Cada int(grant( u( +ora part( d( la cad(na ocupa un ni(l tróco , con'titu,( un ('la*ón d( (lla. o' anial(' p(rt(n(c(n al i'o ni(l tróco cuando ('tán '(parado' d( lo' productor(' por (l i'o nH(ro d( ni(l('. S( (nti(nd( por ni(l tróco4 (l lugar u( ocupa un '(r io (n la cad(na ali(ntaria. En un (co'i't(a acuático4 la cad(na ali(ntaria '( inicia con (l toplancton ?alga' icro'cópica'@4 d(l u( '( ali(ntan lo' p(c(' p(u(o'4 , ('to' a 'u ( 'on d(orado' por otro' á' grand('. Ginal(nt(4 (l 8o*r( pu(d( utiliar cualui(ra d( lo' p(c(' p(rt(n(ci(nt(' a lo' ni(l(' tróco' (ncionado' para 'u ali(ntación. En la tran'+(r(ncia d( (n(rgía d( un ni(l a otro '( pi(rd( uc8a (n(rgía4 tanto á' cuanto á' larga '(a la cad(na. En ('to ocurr( 1o i'o u( (n una r(d co(rcial d( un producto4 cuanto' á' int(r(diario' 8a,a4 á' '( (ncar(c( (l artículo para (l con'uidor.
6%
ECOSISTEMAS
S( calcula u( 'ólo un 10 por 100 d( la (n(rgía di'poni*l( (' utiliada por (l ni(l tróco in(diato. ic8o (n otro' trino'4 'i t(n(o' 1.000 Qilo' d( toplancton 'ola(nt( 'on apro(c8ado' por (l ooplancton 100 Qilo'4 , 'i t(n(o' di'poni*l(' 1.000 Qilo' d( pa'to4 'ola(nt( 100 Qilo' apro/iada(nt( apro(c8ará la aca. =n (nado4 por (9(plo n(c('ita4 d(t(rinada ár(a ínia d( pa'to para pod(r 'u*'i'tir 'i (l ('pacio '( r(duc( por (l au(nto d( indiiduo' 8a'ta líit(' (/tr(o'4 la po*lación '( r(gula autoática(nt(4 *i(n '(a por la u(rt( d( alguno' (nado' u( +all(c(n d( 8a*r(4 o *i(n por la (igración d( alguno' 8acia otro' lugar(' (n *u'ca d( ali(nto'. El 8o*r(4 cuando cultia una parc(la o cría ganado4 ti(nd( a 'iplicar la' cad(na' ali(ntaria' para 'acar (l á/io r(ndii(nto a 'u' cultio' o a la cría d( ganado , a(' d( corral para (itar la' prdida' u( ocurr(n d( un ni(l a otro (n la ;atural(a4 dond( la' cad(na' ali(ntaria' noral(nt( 'on a' larga' , coplicada'4 con'titu,(ndo (rdad(ra' traa' por la' int(rr(lacion(' u( '( ('ta*l(c(n (ntr( lo' di+(r(nt(' ni(l(' tróco'.
PIRMIDES ECOL/'ICAS%
6
ECOSISTEMAS
7a r(lación u( (/i't( (ntr( lo' '(r(' io' u( +oran part( d( una cad(na d( ali(nto' pu(d( r(pr('(ntar'( gráca(nt( (n +ora d( piráid( ali(ntaria. En ('ta r(pr('(ntación gráca4 la *a'( d( la piráid( ali(ntaria ('tá +orada por lo' productor(' , a continuación '( u*ican lo' con'uidor(' d( acu(rdo al ni(l u( ocupan4 8a'ta c(rrar (l rtic( con (l Hltio ni(l. a@ 7a piráid( d( nH(ro'< toa (n cu(nta (l nH(ro d( indiiduo' pr('(nt(' (n cada ni(l. Coo lo noral (' u( (l nH(ro d( productor(' '(a a,or4 '( u*ica (n la *a'( , lu(go '( pr('(ntan lo' otro' ni(l('4 cu,o nH(ro a di'inu,(ndo a (dida u( '( 'u*( (l ni(l. :or ('o ('ta' r(pr('(ntacion(' ti(n(n +ora d( piráid(.
*@ 7a piráid( d( *ioa'a< toa (n cu(nta la *ioa'a d( cada ni(l tróco4 (' d(cir4 la a'a *iológica (/i't(nt(. 7o noral (' u( la
#0
ECOSISTEMAS
*ioa'a d( cada ni(l a,a d('c(ndi(ndo a partir d( la *a'( 8a'ta ll(garal Hltioni(l4dond( (' (nor.
c@ 7a piráid( d( (n(rgía< r(pr('(nta la' piráid(' ali(ntaria' toando (n cu(nta la (n(rgía di'poni*l( (n cada ni(l. E' la á' (/acta d( la' r(pr('(ntacion(' , r(5(9a (9or 1o u( r(al(nt( ocurr( (n la natural(a.
CICLO DE LA MATERIA ( lo' 106 (l((nto' u( (/i't(n (n la ;atural(a 'ólo alguno' 'on ('(ncial(' (n cantidad(' apr(cia*l(' para la ida. Entr( (llo' t(n(o' lo' 'igui(nt('< car*ono4 o/ig(no4 nitróg(no4 8idróg(no4 calcio4 +ó'+oro4 pota'io4 cloro4 (tc. Alguno' otro' '( r(ui(r(n (n p(u(a' cantidad(' ?traa'@4 tal(' coo (l co*r(4 co*alto4 inc. 7o' anial(' 'ati'+ac(n ('ta' n(c('idad(' apro(c8ando la at(ria orgánica producida por la' planta' , a*'or*i(ndo o/íg(no , agua4 d(l a*i(nt(. Muc8o' d( 1o' (l((nto' r(u(rido' para la ida '( 8allan (n la 'up(rci( d( la Ti(rra (n p(u(a' cantidad('. S( calcula u( la ida '( srcinó 8ac( alr(d(dor d( tr(' il illon(' d( ao'. Si durant( ('t( ti(po lo' (l((nto' inorgánico' 8u*i('(n 'ido (/traído' d(l a*i(nt( por lo' '(r(' io'4 , no d(u(lto' al (dio (diant( (l #1
ECOSISTEMAS
r(cicla9(4 ,a uc8o' d( (11o' '( 8u*i(ran agotado. E'to no 8a ocurrido4 por cuanto4 lo' '(r(' io' d(u(l(n tal(' (l((nto' ('(ncial(' al (dio. 7a ida continHa gracia' a la utiliación , r(cicla9( d( lo' nutri(nt(' inorgánico' u( pr('(ntan un ciclo d( tran'+oración con'tant( , 'in 'olución d( continuidad. E'ta 'a*ia l(cción d( la natural(a d(*( '(r apro(c8ada por (l 8o*r( para (itar (l agotai(nto d( lo' r(cur'o' natural('4 aplicando proc('o' para r(ciclar lo' at(rial(' u( utilia para 'u pro(c8o. Coo la natural(a4 (l 8o*r( d(*( aplicar (l pri(r principio d( la t(rodináica4 u( dic( Bla (n(rgía no '( cr(a ni '( d('tru,(4 'olo '( tran'+ora.
Relaciones inteespecí= cas en las com+ni1a1es Relaciones inteespecí=cas ente 6os sees 2i2os% 7a' di'tinta' ('p(ci(' d( organi'o' u( i(n (n d(t(rinada ár(a +oran part( d( la i'a counidad , (co'i't(a ,4 por 1o tanto4 '( a+(ctan utua(nt( d( di(r'a' an(ra'. 7o' 8(r*íoro' d(p(nd(n d( la' planta' (rd(' para o*t(n(r glHcido' , prot(ína'. 7o' carníoro' o*ti(n(n dic8a' 'u'tancia' d( 1o' 8(r*íoro'. Todo' 1o' organi'o'4 a 'u (4 d(p(nd(n d( lo' d('copon(dor(' u( (liinan d(l a*i(nt( cadá(r(' , (/cr(cion('4 u( d( otro odo4 (n corto ti(po4 8arían la ida ipo'i*l(. Oruga'4 anlido'4 iriápodo' , otro' anial(' 'u*t(rrán(o'4 i(n (n (l 'u(lo , ca*ian 'u' caract(rí'tica'4 d(t(rinando (l nH(ro , tipo' d( planta' u( pu(d(n cr(c(r (n l. 7a' planta' alta' pro,(ctan 'u 'o*ra 'o*r( lo' organi'o' u( i(n *a9o (lla'4 , ca*ian (l tipo d( i(nto' , la 8u(dad a u( au(llo' ('tán (/pu('to'. 7a' planta' proporcionan a lo' anial(' prot(cción , lugar(' para anidar. 4 a'í4 '( podría continuar con ('ta li'ta d( int(raccion('. 7o iportant( (' 8ac(r d('tacar u( una counidad no (' 'ipl((nt( un con9unto d( di+(r(nt(' ('p(ci(' u(4 ca'ual(nt(4 'on capac(' d( #2
ECOSISTEMAS
iir *a9o la' condicion(' d( un lugar4 'ino un 'i't(a int(grado por ('p(ci(' u( '( int(rr(lacionan (ntr( 'í. :ara (l ('tudio d( la' int(rr(lacion(' (ntr( la' di(r'a' ('p(ci(' con'id(rar(o' la' 'igui(nt(' cat(goría'< a. Si*io'i'4 (' la a'ociación (ntr( do' ('p(ci(' por la u(4 una o la' do' participant('4 '( *(n(cian utua(nt(. Copr(nd( a 'u ( (l co(n'ali'o , (l utuali'o. *. EI antagoni'o4 (' la r(lación (n u( al (no' una d( la' do' ('p(ci(' r('ulta p(r9udicada. Copr(nd(< (l para'iti'o4 1a d(pr(dación4 1a cop(t(ncia , la anti*io'i'.
Simbiosis El trino (' utiliado con di+(r(nt(' ac(pcion(' (n (l l(ngua9( *iológico. Alguno' autor(' la aplican 'ólo (n ca'o (n u( do' ('p(ci(' ian 9unta' con *(n(cio utuo. Otro' lo aplican no 'ólo (n ca'o' (n u( a*a' ('p(ci(' '( *(n(cian4 'ino ta*in cuando 'ólo una ('p(ci( '( *(n(cia4 i(ntra' u( la otra no 'u+r( dao. Auí u'ar(o' (l trino con (l '(ntido á' aplio. Etiológica(nt(4 'i*io'i' 'ignica '(ncilla(nt( Biir 9unto'. E't( (' (l 'ignicado u( '( l( dio a la pala*ra cuando '( introdu9o por pri(ra ( (n )ióloga4 , ('( (' (l 'ignicado u( l( dar(o'4 r(conoci(ndo4 no o*'tant(4 do' cat(goría' d( 'i*io'i'. 7a pri(ra4 (l co(n'ali'o4 u( '( aplica a una r(lación (n la cual una ('p(ci( '( *(n(cia4 i(ntra' u( la otra no 'u+r( dao4 ni r(ci*( *(n(cio. 7a '(gunda4 (l utuali'o4 (n (l cual a*a' ('p(ci(' '( *(n(cian 7a int(rr(lación d( co(n'ali'o '( ('ta*l(c( (ntr( do' indiiduo' (n la u( uno '( *(n(cia , (l otro no '( p(r9udica ni '( *(n(cia. F(+ugio4 'oport(4 tran'port(4 ali(nto4 'on alguna' d( la' (nta9a' u( una ('p(ci( co(n'al o*ti(n( d( 'u a'ociación con la ('p(ci( 8u'p(d. :or (9(plo4 (n lo' *o'u(' tropical('4 uc8a' p(u(a' planta'4 la' (píta'4 cr(c(n (n la' raa' u 8oru(ta' d( lo' grand(' ár*ol('. E'to' co(n'al('4 (ntr( lo' u( '( (ncu(ntran uc8a' ('p(ci(' d( oruíd(a' , *ro(liác(a'4 no 'on para'ita' ,a u( u'an lo' ár*ol(' coo
#3
ECOSISTEMAS
'oport(4 'in (/tra(r ali(nto' d( (llo'. Apar(nt((nt( no daan a 'u 8u'p(d (/c(pto cuando '( agrupan (n tal cantidad u( dicultan 'u cr(cii(nto o proocan rotura' (n la' raa'. =n tipo 'iilar d( co(n'ali'o (' (l u'o u( lo' pá9aro' 8ac(n d( lo' ár*ol(' para nidicar. E' di+ícil4 a (c('4 d('cu*rir (l *(n(cio u( 'urg( d( una r(lación d( co(n'ali'o. :or (9(plo4 ci(rta' ('p(ci(' d( lapa' 'ólo pro'p(ran 9ada' al loo d( una *all(na4 i(ntra' u( otra'4 'ólo '( d('arrollan 'o*r( lapa' u( a 'u ( '( 9an a la' *all(na'. ;o ('tá claro cuál (' la (nta9a u( ('to' grupo'd( olu'co' apro(c8an4 (/c(pto u( (id(nt((nt( (ncu(ntran *a'(' d( apo,o poco ocupada' , un (dio d( tran'port( u( au(nta 'u di'p(r'ión. :(ro4 (' di+ícil (r cóo ('to' *(n(cio' 8an ll(gado a '(r 'uci(nt(' para proocar (l d('arrollo (olutio , la ('p(cialiación. En otro' ca'o' d( co(n'ali'o (l *(n(cio (' u, (id(nt(. Alguna' ('p(ci(' d( p(c('4 por (9(plo4 i(n noral(nt( (n a'ociación con la' an(ona' d( ar4 o*t(ni(ndo d( (lla' prot(cción , r(+ugio4 ,4 a (c('4 ro*ándol(' part( d( 'u ali(nto. E'to' p(c(' nadan li*r((nt( (ntr( lo' t(ntáculo' d( la' anona'4 a p('ar d( u( otro' p(c(' 'on paraliado' rápida(nt( cuando tocan ('to' t(ntáculo'. 7a' an(ona' '( ali(ntan d( p(c(' p(ro ('to' u( i(n (n co(n'ali'o con (lla'4 a (c('4 ll(gan a (ntrar (n la caidad ga'troa'cular 'in 'u+rir ningHn dao apar(nt(. 7a' adaptacion(' 'iológica' , d( coportai(nto u( 8ac(n po'i*l( ('ta r(lación d( co(n'ali'o d(*(n '(r r(al(nt( iportant('. Otro (9(plo curio'o4 (' (l d( un p(u(o p( tropical ?Gi(ra't(r@ u( 8a*ita (n (l r(cto d( una ('p(ci( d( p(pino d( ar. El p( 'al( p(riódica(nt( para ali(ntar'( , lu(go u(l( a 'u (/traa guarida 8urgando pri(ro (l oricio r(ctal d(l 8u'p(d con (l 8ocico , lu(go dando u(lta' rápida(nt( para (ntrar (n r(troc('o. Otro (9(plo (' (l d( un p(u(o cangr(9o u( i( (n la caidad d(l anto d( la' o'tra'. El cangr(9o (ntra allí (n ('tado laral , pu(d( ll(gar a cr(c(r tanto4 u( la ap(rtura (ntr( la' ala' d( la' o'tra' r('ulta d(a'iado
#"
ECOSISTEMAS
('tr(c8a para u( pu(da ('capar. ^u(da a'í con(rtido (n un prot(gido pri'ion(ro. Toa una part( d(l ali(nto d( la o'tra4 p(ro4 apar(nt((nt(4 no l( cau'a ningHn dao.
El M+t+alismo$ El utuali'o (' una int(rr(lación 'i*iótica (ntr( do' ('p(ci(' (n la cual a*a' '( *(n(cian. Son uc8o' lo' (9(plo' d( r(lacion(' 'i*iótica' u( *(n(cian a a*a' ('p(ci('. :or (9(plo4 la r(lación (ntr( una planta , lo' in'(cto' u( int(ri(n(n (n 'u poliniación (' (id(nt((nt( utualí'tica. El ca'o clá'ico á' conocido (' (l d(l liu(n4 (l cual ('tá con'tituido por un alga , un 8ongo. El 8ongo proporciona al alga la' 'u'tancia' in(ral(' u( o*ti(n( d(l 'u'trato , con'(ra la 8u(dadN por 'u part(4 (l alga l( proporciona al 8ongo lo' 8idrato' d( car*ono u(4 'int(tia (diant( (l proc('o d( la +oto'ínt('i'. E'ta' r(lacion(' 'on tan íntia' u( práctica(nt( no pu(d(n iir '(parado' (l alga , (l 8ongo. Otro ca'o conocido d( utuali'o d( (g(tal(' lo t(n(o' (n la a'ociación d( *act(ria' nitricant(' d(l g(n(ro F8io*iu con la' raíc(' d( alguna' planta' l(guino'a' coo caraota'4 ar(9a'4 (tc. En ('t( tipo d( r(lación4 la' *act(ria' 9an (l nitróg(no li*r( d(l air( u( (' utiliado por la l(guino'a4 u( lo alac(na (n lo' nódulo' d( 'u' raíc(' , u( utilia para 'u (ta*oli'o. A ca*io d( ('t( *(n(cio4 la' *act(ria' o*ti(n(n 8idrato' d( car*ono , otra' 'u'tancia' c(dida' por la' l(guino'a'. Otro ca'o (' (l d( la' *act(ria' u( i( (n (l tu*o dig('tio d( lo' ruiant(' dond( d('do*lan la c(lulo'aN a'í ('to' anial(' pu(d(n a'iila r ('t( copu('to4 i(ntra' u( la' *act(ria' '( *(n(cian por lo' ali(nto' u( con'igu(n (n (l tu*o dig('tio d( _o' ruiant('. =na d( la' á' conocida' , u( uiá 8a,ao' cont(plado con nu('tro' propio' o9o'4 (' (l ca'o d( la' an(ona' d( ar4 u( i(n 9a' 'o*r( la conc8a d( un caracol4 u( a la ( ('tá ocupada por un cangr(9o (ritao o ladrón. En ('t( ca'o4 la an(ona ?c(l(nt(rado@ ti(n( tran'port( para tra'ladar'( d( un lugar a otro , '( apro(c8a d( lo' r('to' d( anial(' u( caa (l
#&
ECOSISTEMAS
cru'tác(o. 7a an(ona por 'u part( l( 'ir( coo cau5a9( al cru'tác(o , ad(á' lo d((nd( d( 'u' (n(igo' con una' clula' urticant(' d(noinada' atoci'to'.
Paasitismo El para'iti'o (' una int(rr(lación (ntr( una ('p(ci( u( o*ti(n( (l ali(nto a (/p(n'a' d( otra ?una o á'@ cau'ándol( dao' con'id(ra*l('. Alguno' autor(' (nglo*an (n ('t( conc(pto la d(pr(dación4 ,a u( (' la utiliación in(diata d( la pr('a u(rta por (l ictiarioN 'in (*argo4 (l para'iti'o con'i't( (n la (/plotación gradual , continua u( pu(d( producir gra(' dao' inclu'o la u(rt( d(l 8u'p(d. 7o' pará'ito' pu(d(n '(r (/t(rno' o (ctopará'ito' ( int(rno' o (ndopará'ito'. 7o' pri(ro' i(n 'o*r( la 'up(rci( d(l 8u'p(d4 c8upando 'u 'angr(. 7o' pará'ito' int(rno' o (ndopará'ito' pu(d(n iir (n lo' ('pacio' d( lo' di(r'o' conducto' d(l cu(rpo o pu(d(n introducir'( (n a'a' d( t(9ido' coo lo' H'culo' o (l 8ígado4 'angr(4 int('tino4 pulón , otra' part('. En otro' ca'o' coo lo' iru' , alguna' *act(ria' , protooo'4 i(n d(ntro d( la clula d(l 8u'p(d. Paasitismo ente 2e"etal 2e"etal Muc8o' 8ongo' , *act(ria' para'itan a otro' (g(tal(' cau'ándol(' dao'. =no d( lo' ca'o' á' conocido' 'on la' ro,a' , lo' car*on('4 u( p(r9udican a uc8a' planta' graín(a' coo (l trigo , (l aí4 utiliada' por (l 8o*r( para 'u ali(ntación. Otro (9(plo d( para'iti'o 1o con'titu,( (l ca'o d( la tina o Xguat( pa9aritoX4 u( p(rt(n(c( a la +ailia d( la' lorantác(a'4 u( para'ita a ci(rto' ar*ol(' coo (l 'aán4 aguacat(4 (tc. Paasitismo ente 2e"etal animal$ =n ca'o d( para'iti'o (ntr( (g(tal(' , anial(' lo con'titu,(n lo' 8ongo' , *act(ria' u( para'itan principal(nt( la pi(l d( lo' anial('. 7a a,oría d( la' (n+(r(dad(' d( la pi(l 'on d( src(n +ungo'o4 (' d(cir4 (n+(r(dad(' tran'itida' por 8ongo'. E'to4 natural(nt(4 tra( gra(' con'(cu(ncia' para (l 8o*r(. #6
ECOSISTEMAS
Paasitismo ente animal animal$
En la' r(lacion(' para'itaria' (ntr( anial('4 pod(o' d(cir u( (/i't(n gran cantidad d( (9(plo' , (n alguno' ca'o' (/i't(n anial(' u( pu(d(n t(n(r ario' pará'ito' 'iultán(a(nt(. 7a pulga , (l pio9o 'on (ctopará'ito' d(l 8o*r( u( ad(á' d( la' ol('tia' u( l( cau'an pu(d(n tran'itirl( (n+(r(dad('. 7a a,oría d( la' (n+(r(dad(' para'itaria' d(l 8o*r( 'on producida' por pará'ito' anial('. Coo (9(plo' (ncionar(o' la lo*ri int('tinal4 la anuilo'toia'i'4 la *il8aria4 la ai*ia'i' , la (n+(r(dad d( C8aga'.
La Depe1aci!n$ 7a d(pr(dación con'i't( (n u( un '(r io ata a otro para ali(ntar'( d( l. (nir(o' a un d(pr(dador coo un organi'o d( ida li*r( u( ata , '( ali(nta d( pr('a'. El d(pr(dador 'u(l( '(r d( di(n'ion(' '((9ant(' o a,or(' con r('p(cto a la pr('aN (l tigr( (' d(pr(dador d(l (nado4 (l orro (' d(pr(dador d( con(9o'4 (tc. En g(n(ral4 la d(pr(dación (n la natural(a r(pr('(nta un (cani'o d( (uili*rio , control d( la po*lación. Sin (*argo4 (l 8o*r( (n 'u a+án d( (nriu(cii(nto 8a introducido (n uc8o' ca'o' una (/plotación irracional ( int(n'ia4 u( apart( d( agotar lo'r(cur'o' natural(' , d('truir (l (uili*rio (cológico4 8a pu('to (n p(ligro 'u propia (/i't(ncia. E'ta r(lación (ntr( planta' no (/i't(. Depe1aci!n ente 2e"etal animal$ 7o' anial(' 8(r*íoro' , (l 8o*r( '( ali(ntan d( (g(tal(' , (n ('t( ca'o pod(o' d(cir u( actHan coo d(pr(dador('. 7a' planta' carníora' d('tru,(n alguno' in'(cto' , otro' anial(' u( '( l(' ac(rcan4 apro(c8ando 'u' r('to' para 'u ali(ntación. Depe1aci!n ente animal animal$ 7o' (9(plo' d( d(pr(dación (ntr( anial(' 'on a*undant(' (n la natural(a , pod(o' arar u( d('d( lo' protooario' 8a'ta (l
##
ECOSISTEMAS
8o*r(4 (/i't(n uc8o' (9(plo' d( d(pr(dación4 la cual con'titu,( una *a'( r( para (l control d( la' po*lacion('4 contri*u,(ndo a'í a t(n(r (l (uili*rio d( la natural(a. Cop(t(ncia. E' la luc8a u( 'o'ti(n(n lo' anial(' , la' planta' por (l ('pacio o lo' ali(nto'. 7a cop(t(ncia '( r((r( a una co8a*itación d( la cual d(rian d('(nta9a' para una o á' ('p(ci(' u( utilian la i'a +u(nt( ali(nticia4 la i'a di'poni*ilidad d( agua4 (l i'o ('pacio para la r(producción4 (tc. cuando ('pacio4 ali(ntación , agua4 ('tán di'poni*l(' (n condicion(' liitada'. 7a cop(t(ncia (' un +actor iportant( (n (l (co'i't(a4 pu('to u( ipon( la r(gulación d( la' po*lacion(' para u( '( ant(nga (l (uili*rio d( la natural(a , controlar (n ('ta +ora (l d('arrollo (/c('io d( ci(rta' po*lacion(' (n d(tri(nto d( otra'. Competencia ente 2e"etal 2e"etal$ Coo (9(plo d( ('t( tipo d( r(lación (ntr( (g(tal(' t(n(o' la luc8a u( '( d('arrolla (n la' planta' d(ntro d( una '(la o *o'u(4 (n la *H'u(da d( lu4 agua4 an8ídrido car*ónico4 (tc. =n (/p(ri(nto '(ncillo '( r(alió con do' ('p(ci(' d( tr*ol. S( (ncontró u( la' do' podían cr(c(r u, *i(n 'ola'4 p(ro cuando '( (cla*an (n un t(rr(no4 una (liina*a rápida(nt( a la otra. 7a raón (ra 'ipl(4 la ('p(ci( pro'p(ra ant(nía 'u' 8o9a' lig(ra(nt( á' alta' u( la' d( 'u cop(tidora , por (llo (n cuanto lo' cultio' alcana*an una d(n'idad 'uci(nt(4 (l cop(tidor u(da*a priado d( lu por copl(to. Competencia ente animal animal$ El *iólogo ru'o .G. au'( +oruló 'u principio *a'ándo'( (n una '(ri( d( (/p(ri(nto' d( la*oratorio. Su (/p(ri(nto á' '(ncillo4 a8ora clá'ico4 con'i'tió (n (l cultio (n (l la*oratorio d( do' ('p(ci(' d( para(cio'< Paramecium aurelia , Paramecium caudatum. Cuando la'
#%
ECOSISTEMAS
do' ('p(ci(' +u(ron cultiada' (n idntica' condicion(' (n r(cipi(nt(' '(parado'4 (l para(cio aur(lia cr(ció uc8o á' rápida(nt( u( (l pri(ro4 utilia*a (l ali(nto di'poni*l( á' (ca(nt( u( (l '(gundo. Cuando lo' do' +u(ron cultiado' 9unto'4 (l pri(ro '( ultiplicó uc8o á' rápida(nt( u( (l '(gundo4 (l cual +u( pronto (liinado.
Antibiosis%
=na +ora u, particular d( cop(t(ncia (' la u( '( r(alia (/cr(tando al a*i(nt( (ta*olito' poco daino' para la ('p(ci( u( lo' produc(4 p(ro u, tó/ico' , daino' o r(p(l(nt(' para otra' ('p(ci('. E't( tipo d( int(racción4 llaado anti*io'i'4 ta*in '( 8a d(noinado a(n'ali'o4 un (9(plo 'on la' planta' u(4 cuando '( d('arrollan 'in cop(tidor('4 tol(ran int(ralo' d( p> d(l 'u(lo *a'tant( aplio'N i(ntra' u( cuando '( (ncu(ntran (n pr('(ncia d( cop(tidor('4 induc(n (n (l 'u(lo un p> u, *a9o u( la' otra' ('p(ci(' no 1o tol(ran. Otra' planta'4 coo la 6nelia arinosa4 u( i( (n ona' d('rtica' dond( la cop(t(ncia por (l agua (' u, int(n'a4 produc( (n 'u' 8o9a' un d(riado d(l *(nald(8ído u( ipid( (l cr(cii(nto d( otra' ('p(ci(' (n 'u' c(rcanía'. >a, do' ('p(ci(' d( c(*ada cu,a' raíc(' (/cr(tan alcaloid(' u( o*'taculian (l d('arrollo d( otra' ('p(ci('. Otro' (9(plo' d( anti*io'i' lo t(n(o' (n (l (ucalipto4 (l nogal n(gro a(ricano4 ?=unlans nira@ , alguna' alga' coo Chlorella ulgari'4 u( produc( un anti*iótico contra una diato(a. =n (9(plo u, iportant( d( anti*io'i' lo con'titu,( la r(lación (ntr( 8ongo' , *act(ria'. S( 8a copro*ado u( lo' (dio' dond( a*undan ci(rto' 8ongo'4 la' *act(ria' no (/i't(n o ('tán u, controlada'. E'to '( d(*( a ci(rta' 'u'tancia' uíica' producida' por lo' 8ongo'4 coo (l Penicilium4 u( ipid(n (l d('arrollo *act(riano. E'ta' o*'(racion(' 8an p(ritido a la ci(ncia4 8ac( ao'4 (ncontrar la aplicación d( ('ta' 'u'tancia' con n(' curatio' contra (n+(r(dad(' cu,o ag(nt( productor (' una *act(ria.
#
ECOSISTEMAS
( ('t( odo '( 8an d('cu*i(rto lo' anti*iótico'. El pri(ro d( (llo' +u( la :(nicilina u( d(*( 'u no*r( al 8ongo d(l cual '( (/tra( , +u( d('cu*i(rto (n 1"" por Al(/and(r Gl(ing. En la actualidad '( 8an d('cu*i(rto nu(ro'o' anti*iótico' u( '( utilian (/ito'a(nt( (n la curación d( uc8a' (n+(r(dad(' in+(ccio'a'. A. Papel de los Organismos
7o' organi'o' pu(d(n '(r productores o consumidores (n cuanto al 5u9o d( (n(rgía a tra' d( un (co'i't(a. 7o' productores coni(rt(n la (n(rgía a*i(ntal (n (nlac(' d( car*ono4 coo lo' (ncontrado' (n (l aHcar gluco'a. 7o' (9(plo' á' d('tacado' d( productor(' 'on la' plantasN (lla' u'an4 por (dio d( la +oto'ínt('i'4 la (n(rgía d( la lu 'olar para con(rtir (l dió/ido d( car*ono (n gluco'a ?u otro aHcar@. 7a' alga' , la' ciano*act(ria' ta*in 'on productor(' otosinteti5adores4 coo la' planta'. Otro' productor(' 'on la' *act(ria' u( i(n (n alguna' pro+undidad(' oc(ánica'. E'ta' *act(ria' toan la (n(rgía d( producto' uíico' pro(ni(nt(' d(l int(rior d( la Ti(rra , con (lla produc(n aHcar('. Otra' *act(ria' u( i(n *a9o ti(rra ta*in pu(d(n producir aHcar(' u'ando la (n(rgía d( 'u'tancia' inorgánica'. Otro trino para productor(' (' aut7troos. 7o' consumidores o*ti(n(n 'u (n(rgía d( lo' (nlac(' d( car*ono originado' por lo' productor('. Otro trino para un con'uidor ('heter7troo. E' po'i*l( di'tinguir " tipo' d( 8(t(rótro+o' (n *a'( a lo u( co(n< Con'uido r 1. >(r*íoro'
;i(l tróco
Gu(nt( ali(nticia
priario
planta'
%0
ECOSISTEMAS
2. Carníoro'
'(cundario 'up(rior
3. Oníoro'
todo' ni(l('
". (tritíoro'
---------------
o lo'
anial(' planta' , anial('
d(trito
El ni$el tr7co '( r((r( a la po'ición d( lo' organi'o' (n la cad(na ali(nticia4 ('tando lo' autótro+o' (n la *a'(. =n organi'o u( '( ali(nt( d( autótro+o' (' llaado her2*$oro o consumidor primarioN uno u( coa 8(r*íoro' (' un carn*$oro o consumidor secundario. =n carníoro u( coa carníoro' u( '( ali(ntan d( 8(r*íoro' (' un consumidor terciario4 , a'í 'uc('ia(nt(. E' iportant( o*'(rar u( uc8o' anial(' no ti(n(n di(ta' ('p(cialiada'. 7o' omn*$oros ?coo lo' 8uano'@ co(n tanto anial(' coo planta'. Igual(nt(4 lo' carníoro' ?(/c(pto alguno' u, ('p(cialiado'@ no liitan 'u di(ta 'ólo a organi'o' d( un ni(l tróco. 7a' rana' , 'apo'4 por (9(plo4 no di'criinan (ntr( in'(cto' 8(r*íoro' , carníoro'N 'i (' d(l taao ad(cuado , '( (ncu(ntra a una di'tancia apropiada4 la rana lo capturará para cor'(lo 'in u( iport( (l ni(l tróco. Flujo de Energía a través del Ecosistema
%1
ECOSISTEMAS
El diagraa ant(rior u('tra coo la (n(rgía ?5(c8a' o'cura'@ , lo' nutri(nt(' inorgánico' ?5(c8a' clara'@ 5u,(n a tra' d(l (co'i't(a. (*(o'4 pri(ra(nt(4 aclarar alguno' conc(pto'. 7a (n(rgía X5u,(X a tra' d(l (co'i't(a coo (nlac(' car*ono-car*ono. Cuando ocurr( r('piración4 lo' (nlac(' car*ono-car*ono '( rop(n , (l car*ono '( co*ina con (l o/íg(no para +orar dió/ido d( car*ono ?CO 2@. E't( proc('o li*(ra (n(rgía4 la u( (' u'ada por (l organi'o ?para o(r 'u' H'culo'4 dig(rir ali(nto4 (/cr(tar d('(c8o'4 p(n'ar4 (tc.@ o p(rdida (n +ora d( calor. 7a' 5(c8a' o'cura' (n (l diagraa r(pr('(nta (l oii(nto d( ('ta (n(rgía. O*'(r( u( toda la (n(rgía proi(n( d(l 'ol4 , u( (l d('tino nal d( toda la (n(rgía (' p(rd(r'( (n +ora d( calor. `7a (n(rgía no '( r(cicla (n lo' (co'i't(a' 7o' nutri(nt(' inorgánico' 'on (l otro copon(nt( o'trado (n (l diagraa. Ello' 'on inorgánico' d(*ido a u( no conti(n(n union(' car*ono-car*ono. Alguno' d( ('to' nutri(nt(' inorgánico' 'on (l +ó'+oro (n 'u' di(nt('4 8u('o' , (*rana' c(lular('N (l nitróg(no (n 'u' ainoácido' ?la' pi(a' *á'ica' d( la' prot(ína'@N , (l 8i(rro (n 'u 'angr( ?para no*rar 'ola(nt(
%2
ECOSISTEMAS
uno' poco' nutri(nt(' inorgánico'@. El 5u9o d( lo' nutri(nt(' '( r(pr('(nta con 5(c8a' clara'. O*'(r( u( lo' autótro+o' o*ti(n(n ('to' nutri(nt(' inorgánico' d(l balac(nb d( nutri(nt(' inorgánico' ?u'ual(nt( (l 'u(lo o (l agua u( rod(a la planta@. E'to' nutri(nt(' inorgánico' 'on pa'ado' d( organi'o a organi'o cuando uno (' con'uido por otro. Al nal4 todo' lo' organi'o' u(r(n , '( coni(rt(n (n d(trito4 ali(nto para lo' d('copon(dor('. En ('ta (tapa4 la (n(rgía r('tant( (' (/traida ?, p(rdida coo calor@ , lo' nutri(nt(' inorgánico' 'on r(gr('ado' al 'u(lo o agua para '( utiliado' d( nu(o. 7o' nutri(nt(' inorgánico' 'on r(ciclado'4 la (n(rgía no. :ara r('uir< En (l 5u9o d( (n(rgía , d( nutri(nt(' inorgánico'4 (' po'i*l( 8ac(r alguna' g(n(raliacion('< 1. 7a +u(nt( priaria ?(n la a,oría d( lo' (co'i't(a'@ d( (n(rgía (' (l 'ol. 2. El d('tino nal d( la (n(rgía (n lo' (co'i't(a' (' p(rd(r'( coo calor. 3. 7a (n(rgía , lo' nutri(nt(' pa'an d( un organi'o a otro a tra' d( la cad(na ali(nticia a (dida u( un organi'o '( co( a otro. ". 7o' d('copon(dor(' (/tra(n la (n(rgía u( p(ran(c( (n lo' r('to' d( lo' organi'o'. &. 7o' nutri(nt(' inorgánico' 'on r(ciclado' p(ro la (n(rgía no.
%3
ECOSISTEMAS
CAPITULO .III A#ITAT - NICO ECOL/'ICO Cada ('p(ci( o '(r io (n la ti(rr a ti(n( 'u 8a*itad dond( pu(d( iir o dond( '( l( pu(d( (ncontrar4 , ta*in al cual ('tá adaptada4 u( '( d(noina 8a*itadJ21.practicant( una ('p(ci( ti(n( 'u propio 8a*itad. :or (9(plo4 (l 8a*itad d(l 9aguar 'on lo' *o'u(' tropical('4 p(ro (l ('trato d( 'u *o'u( dond( '( +u( adaptando con (l pa'ar d(l ti(poN (l d( la icac8a 'on la' rou(ría' d( la 'i(rraN (l d(l cangr(9o carr(t(ro 'on la' pla,a' ar(no'a' , no la' roco'a'N , (l d( la icua 'on lo' pa9onal(' d( la puna. Si (*argo4 un d(t(rinado 8a*itad (' copartido por aria' ('p(ci('4 p(ro u( ti(n( una +unción di'tinta (n (l i'o4 u( '( conoc( coo nic8o (cológicoJ4 , u( (' la ocupación u pro+('ión d( la ('p(ci( (n (l 8a*itadJ. :or (9(plo (l 8a*itad d( la icua (' (l pa9onal d( la puna4 igual u( (l d(l pua andino4 p(ro la pri(ra (' 8(r*íora , (l '(gundo (' carníoro4 d(pr(dador d( la pri(ra.
BUE ES EL NICO ECOLO'ICO 21 del lat*n ha2itare iual al termino $i$ir %"
ECOSISTEMAS
El nic8o (cológico (/pr('a la int(rr(lación d( organi'o con lo' +actor(' (cológico'4 (' d(cir4 la po'ición o +unción d( una po*lación o part( d( (lla (n (l (co'i't(a. 7a +unción u( cupl( cada ('p(ci( (n (l (co'i't(a4 o '(a4 'u nic8o (cológico4 (' d(t(rinada por una '(ri( d( +actor('4 'i(ndo (l principal la cop(t(ncia con otra' ('p(ci('. :or (9(plo4 (l nic8o (cológico u( ocupa la aripo'a onarca ?danu'@ (n (l ('tado d( oruga (' '(r 8(r*íora4 ali(ntándo'( d( la planta 5or d( '(da (n 'u ('tado adulto (' n(ctaríora4 i'itando 5or(' d( di(r'a' planta'. :or la cop(t(ncia con otra' ('p(ci(' l aripo'a onarca '( 8a ('p(cialiado4 a tra' d(l ti(po4 (n dic8a planta4 u( no (' apro(c8ada por otra' aripo'a' , u( a p('ar d( '(r to/ica4 l oruga 'oporta la to/icidad por una adaptación ('p(cial. :or otra part(4 nic8o (cológico d(l 9aguar u otorongo (n (l *o 'u( tropical (' (l '(r ca rníoro o d(pr(dador d( anial(' grand(' ?(nado'4 'ac8aaca'4 'a9ino'4 (tc.@. Copart( (l i'o 8a*itad con lo' (nado'4 p(ro ('to' 'on 8(r*íoro'. El nic8o (cológico p(rit( u( (n un ár(a d(t(rinada conian uc8a' ('p(ci(' 8(r*íora' coo carníora' u oníora'4 8a*indo'( ('p(cialiado cada una (n una d(t(rinada planta o pr('a4 'in 8ac(r'( cop(t(ncia una' a otra'. E'to '( 8a logrado a tra' d( un largo proc('o d( ('p(cialiación , u( iplica u( (n (l ti(po 8an 'o*r(iido la' ('p(ci(' u( 8an logrado adaptar'( a una d(t(rinada +unción , 8an d('arrollado 8a'ta ci(rto' órgano' ('p(cialiado'. =n (9(plo u, caract(rí'tico lo con'titu,(n lo' pica5or('. En (l *o'u( aaónico , (n una i'a ár(a pod(o' (ncontrar aria' ('p(ci(' d( ('ta' a('4 p(ro cada una '( 8a ('p(cialiado (n d(t(rinada' 5or(' , 'u' pico' arían (n +ora o longitud4 '(gHn la' 5or(' d( la' ('p(ci(' dan planta' u( i'itan.
%&
ECOSISTEMAS
7a' di'tinta' +uncion(' d( la' ('p(ci(' p(rit(n la coni(ncia d( uc8a' ('p(ci(' (n (l i'o ('pacio4 'in 8ac(r'( una cop(t(ncia tal4 u( p(rit( a toda' iir. El conc(pto d( nic8o (cológico (' iportant( para coparar di'tinto' (co'i't(a'4 coo (' (l ca'o d( la' con(rg(ncia' ?('p(ci(' u, di'tinta' p(ro d( 8a*ita' 'iilar('@4 , la coparación (ntr( di(r'a' po*lacion(' d(l i'o (co'i't(a4 po'i*ilitando la (/plicación d( la cop(t(ncia , la co(/i't(ncia.
%6
ECOSISTEMAS
CAPITULO I< CICLOS DE LA MATERIA 7o' at(rial(' n(c('ario' para la ida (n lo' (co'i't(a' '( tran'(r(n (n ciclo' c(rrado'4 u( p(rit(n a lo' órgano' ii(nt(' utiliarlo' una , otra (4 ,a u( '( r(ciclan con'tant((nt(. :ara copr(nd(r (9or coo op(ran ('to' ciclo'4 '( d(*( 'a*(r u( (n la +oto'ínt('i' la' planta' (rd(' toan d(l a*i(nt( a*iótico ?no io@ 'u'tancia' inorgánica' 4 d( *a9o ni(l (n(rgtico , la' tran'+oran (n copu('to' orgánico'4 u( 'ir(n coo +u(nt( principal d( (n(rgía , d( at(rial(' para con'truir (l cu(rpo d( cualui(r '(r ii(nt(. En la traa ali(ntaria d( un (co'i't(a4 la (t(ría orgánica g(n(rada por lo' productor(' '( tran'(r(4 'uc('ia(nt(4 a tra' d( lo' di+(r(nt(' ni(l(' tróco' ocupado' por lo' con'uidor('. Cuando tal(' organi'o' u(r(n ?o (liinan 'u' d('(c8o'@4 la' 'u'tancia' orgánica' pr('(nt(' (n lo' r('to' cadarico' ?o (n lo' d('(c8o'@ 'on d('int(grada' por lo' d('copon(dor('4 8a'ta r(ducirla' a olcula' inorgánica' 'ipl('4 u( pu(d(n '(r toada' por otro' organi'o' capac(' d( incorporarla' a 'u propio organi'o.
%#
ECOSISTEMAS
En 'ínt('i'4 d(ntro d( un (co'i't(a , ta*in (ntr( (co'i't(a'4 la (t(ría pria con u( '( con'titu,( (l '(r io circula< d('d( lo' copon(nt(' inaniado' ?a*i(nt( a*iótico@ a lo' organi'o' io'4 lu(go r(gr('a a lo in(rt(4 d( a8í a lo' '(r(' ii(nt(' , a'í4 'uc('ia(nt(. E't( tipo d( circulación *iog(ouíico.
'( conoc( coo ciclo
d( la at(ria
o
Si la at(ria no r(p(tiría 'u' ciclo'4 ninguna +ora ii(nt( 'o*r(iiría (n la actualidad4 poru( lo' cadá(r(' , d('(c8o' orgánico' acuularían ind(nida(nt( la at(ria pria u( p(rit( ('tructurar al organi'o *iológico.
%%
ECOSISTEMAS
7a ti(rra no r(ci*( d(l ('pacio (/t(rior4 ni pi(rd( 8acia l4 cantidad(' 'ignicatia' d( at(ria .(n con'(cu(ncia lo' '(r(' io' ti(n(n u( 'ati'+ac(r 'u' n(c('idad(' d( 'u'tancia' orgánica' ( inorgánica' utiliando4 (/clu'ia(nt(4 la at(ria connada d(ntro d( 'u' propio líit('. ( la' 'u'tancia' inorgánica' u( '( u((n cíclica(nt(
(n lo'
(co'i't(a'4 alguna' 'on r(u(rida' (n grand(' cantidad(' por lo' organi'o' ii(nt('4 raón por la cual '( d(noina acronutri(nt('N lo' (9(plo' á' iportant(' inclu,(n (n agua4 car*ono4 nitróg(no , +o'+oro. Otra' at(rial(' inorgánica' ta*in d( icronutri(nt(' coo4 por (9(plo 4 (rro 4co*r(4 inc , ,odo.
CAPITULO < LA SUCESI/N ECOL/'ICA 7a' counidad('22 no 'on p(ran(nt('. Alguna' 'u+r(n ca*io' *ru'co'4 otra' 'u*'i't(n por ao' , 'iglo'. =na d(t(rinada ár(a ti(nd( a t(n(r una '(cu(ncia o 'uc('ión ord(nada d( counidad(' u( ca*ian 9unto con la' condicion(' +í'ica' , conduc(n a una counidad r(latia(nt( ('ta*l(< com+ni1a1 clíma,78% 7a' cau'a' d( ('ta 'uc('ión no 'i(pr( 'on (id(nt('. In5u,(n (l clia4 otro' +actor(' +í'ico' , la natural(a d( la i'a counidad u( ti(nd( a
22 con9unto d( la' di'tinta' ('p(ci(' u( copart(n un i'o ('pacio +í'ico , u( int(raccionan (ntr( 'í , con (l (dio 23 >re2s, Charles =! (19?@)! 6colo*a! (B edici7n)! 6diciones Pirmide! %
ECOSISTEMAS
u( la ona '(a cada ( (no' +aora*l( para 'i á' u( para otra' ('p(ci('4 8a'ta u( '( alcana una counidad clía/. A lo' ca*io' u( '( dan (n (l ti(po , (n dond( (/i't( (l r((plao d( una po*lación (' por otra' '( llaa 'uc('ión (cológica.2"
I.
CONCEPTOS. S( llaa 'uc('ión (cológica a la (olución u( d( an(ra natural '( produc( (n un (co'i't(a por 'u propia dináica int(rna. El trino alud( a u( 'u a'p(cto ('(ncial (' la 'u'titución a lo largo d(l ti(po d( una' ('p(ci(' por otra'. 7a 'uc('ión pu(d( 'u*diidir'( (n (tapa' o +a'('4 cada una 'u'titu,(ndo a la ant(rior (n un proc('o l(nto , gradual. Ad(á' d( 5uctuacion(' 2& , rito'4 t(n(o' p(u(a' 'uc('ion('4 'uc('ion(' (l((ntal(' , icro 'uc('ion('4 todo (llo r(unido4 'incroniado , aroniado (n la 'uc('ión principal. 7a' 5uctuacion(' di'inu,(n (n aplitud al au(ntar la madure5 del 'i't(a. =na 'uc('ión (cológica con'i't( (n (l proc('o d( ca*io u( 'u+r( un (co'i't(a (n (l ti(po4 coo con'(cu(ncia d( lo'
2" También conocida como sucesión intraversional 2& 3a 0ariaci7n en el $alor o medida de una cosa 0
ECOSISTEMAS
ca*io' u( '( produc(n tanto (n la' condicion(' d(l (ntorno coo (n la' po*lacion(' u( lo int(gran4 dando lugar a un (co'i't(a cada ( á' organiado , copl(9o. - S+cesi!n 7a 'uc('ión (' un proc('o ord(n d( organiación d( un 'i't(a 26
u( (tapa' (' copl(9o4 un *iotopo . 7a' '( pu(d(n cat(goriar (n< :r(paración d(l 'oport( Iplantación d( la' ('p(ci(' pion(ra' Goración d(l 'u(lo A'(ntai(nto d( ('p(ci(' (g(tal(' '(ncilla' A'(ntai(nto d( la' pri(ra' ('p(ci(' 8(r*ác(a' 2# A'(ntai(nto d( lo' pri(ro' ar*u'to' , ár*ol('. ETAPAS DE UNA SUCESION ECOLO'ICA o o o o o o
II.
A@ Esta1o Inicial o 1e constit+ci!n$ (' cuando iniciao' (n una 'up(rci( plana4 (n un lago (ncontrao' agua4 p(c('4 cru'tác(o' , (n p(u(a' cantidad(' alguna' planta' acuática'4 (tc. )@ Iniciaci!n 1e la fase pantanosa < 7a ti(rra d( lo' *ord(' d( la laguna4 poco a poco an r(ll(nando (l +ono d( la laguna '( nota (l d('arrollo d( alguna' ('p(ci(' pion(ra'4 la (g(tación (' á' a*undant(. C) Esta1o pan tanoso$ 7a ti(rra 8a cu*i(rto total(nt( (l +ondo
d( la laguna4 '( nota otra' ('p(ci(' d( anial(' , (g(tal('< ,a '( nota la pr('(ncia d( la lo*ri d( ti(rra4 'apo'4 caracol('4 in'(cto'4 a('4 (tc. D) #os:+e$ En la ona pantano'a ca(n ari(dad d( '(illa' d(
di+(r(nt(' planta'4 la' u( g(rinan4 cr(c(n , +oran un 26 Con;unto de condiciones *sicas y /u*micas de una 5ona determinada, ha2itada por un con;unto espec*co de oranismos llamado 2iocenosis!
2# 6s una planta 2landa y pe/uea, si 2ien hay her2ceas iantes la mayor*a de las her2ceas /ue tenemos en los ;ardines son chicas
1
ECOSISTEMAS
*o'u( dond( (ncontrao' ari(dad d( planta' , anial('. A ('ta (tapa d( la 'uc('ión '( llaa clía/ (' (l ('tado (n (l cual la 'uc('ión 8a alcanado 'u optio d('arrollo % 7a 'uc('ión (cológica ti(n( iportancia práctica (n (l 8o*r(. 7o' capo' arado' , lu(go a*andonado' pr('(ntan una '(ri( d( (g(tacion(' 'uc('ia'. Cuando '( tala n *o'u(' ad(r(ro' (n la '(la '( produc( una larga 'uc('ión d( counidad(' ant(' d( u( '( r('ta*l(can la' condicion(' original('4 d(*i(ndo (l 8o*r( r(+or('tar 2% la ona 'i d('(a (itar la (/tinción d( la' ('p(ci(' talada'.
III%TIPOS DE SUCESIONES >a, do' tipo' d( 'uc('ion('< o o
Suc('ion(' priaria' Suc('ion(' '(cundaria'
a) S+cesi!n pimaia E' cuando (l proc('o d( 'uc('ión '( inicia d( +ora natural (n un (dio d( nu(a +oración. E't( (' (l ca'o d( la coloniación d( 'u(lo' olcánico'4 lago' natural(' d( nu(a cr(ación4 (tc. Ejemplo:
2% Plantar r2oles en un luar del /ue ha2*an desaparecido 2
ECOSISTEMAS
b) S+cesi!n sec+n1aia E' cuando (l proc('o 'uc('ión '( inicia (n un (dio pr(ia(nt( ocupado , u( 8a 'ido odicado por cau'a' natural(' o 8uana'. E' (l ca'o d( la r(cup(ración natural d( un capo d( cultio a*andonado4 d( la r(g(n(ración d( un *o'u( tra' un inc(ndio4 la r(cup(ración d( una laguna containada4 (tc. Ejemplo:
El proceso de sucesión puede durar hasta centenares de años, dependiendo del ecosistema inicial y de las condiciones en las que se desarrolle.
I.%
FASES
7a' r(lacion(' d( cop(t(ncia 'on ani('ta' , u, caract(rí'tica' a lo largo d( toda 'uc('ión. 7a 'u'titución d( una' ('p(ci(' por otra'4 (n grupo' d( ('p(ci(' u( d('(p(an la i'a +unción (n (l (co'i't(a4 (' uno d( lo' acont(cii(nto' ('(ncial(' d( toda 'uc('ión ,4 a la (4 (' un proc('o típico d( cop(t(ncia. E'p(ci(' oportunistas o pion(ra'4 propia' d( la' pri(ra' (tapa' d( toda 'uc('ión4 'on 'u'tituida' por otra' ('p(ci('4 g(n(ral(nt( á' ('p(cialiada'. A'í4 (n una 'uc('ión t(n(o' aria' +a'(' u( 'igu(n un ord(n d(t(rinado< 3
ECOSISTEMAS
Fase 6 < Me1io físico3:+ímico$ E'ca'o 'u(lo4
uc8a roca d('nuda. Sees 2i2os$ In'talación d( planta' 8(r*ác(a'4
u'go'4 líu(n(' 2 cru'tác(o'4 l(guino'a' anual('.
graín(a'
,
Fase 7< Me1io físico3:+ímico$ S( a (nriu(ci(ndo (l 'u(lo. E/i't( cada
( á' capa d( at(ria orgánica. Sees 2i2os$ Entr( (l pa'to apar(c(n lo' pri(ro' atorral(' d(
p(u(o port( , *a9a talla.
Fase 8 < Me1io físico3:+ímico$ El 'u(lo ti(n( una pot(nt( capa d(
8uu'. Sees 2i2os$ con (l pa'o d( lo' ao'4 la di(r'idad a (n au(nto. S(
in'talan ,a atorral(' d( gran port( , '( inicia una coloniación d( ('p(ci(' ar*ór(a'. 2
"
ECOSISTEMAS
Fase ; < Me1io físico 3:+ímico$ 7a riu(a d( at(ria orgánica ('
á/ia. Sees 2i2o s$ ta*in (' á/ia la di(r'idad. S( in'talan ár*ol(' d(
8o9a caduca d( di'tinta' ('p(ci('4 d(p(ndi(ndo d(l 'u(lo. En lo' claro' d(l *o'u( (/i't( una gran riu(a 5orí'tica , a*undant( +auna.
Un e>emplo$
En un (co'i't(a arino4 por (9(plo4 la 'uc('ión '(ría a'í<
&
ECOSISTEMAS
7a a'(ui*ilidad30 d( ('p(ci(' ad(cuada' , la (dida (n u( an a5u,(ndo a un (co'i't(a (n 'uc('ión d(t(rina la (locidad d( 'ta. E' un (co'i't(a u, organiado4 u, copl(9o4 adaptado a condicion(' u( arían d( un punto a otro. 7a reresi7n con'i't( (n la d('trucción irr(gular o al aar d( alguno' (l((nto' d( la ('tructura d( un (co'i't(a. Si la d('trucción (' local4 (/i't(n (n la p(ri+(ria d(l ár(a todo' lo' (l((nto' n(c('ario' para u(4 al punto u( d(9a d( actuar (l ag(nt( p(rtur*ador4 la 'uc('ión '( r(anud( con gran rapid(. En ('to con'i't( la sucesi7n secundaria4 u( '( pu(d( coparar al proc('o d( r('tauración o cicatriación d( una 8(rida (n un organi'o. 7a 'uc('ión (' l(nta , continua4 con(n'urada con la (olución4 i(ntra' u( la' r(gr('ion('4 á' u( in(r'ion(' d(l proc('o d( 'uc('ión4 con'titu,(n ca*io' cata'tróco' rápido'4 con *a9a pro*a*ilidad d( r(p(tición. 30 Eue puede conseuirse o alcan5arse! 6
ECOSISTEMAS
Sin (*argo4 la 'uc('ión priaria (' la u( '( *a'a (n la ('tructuración gradual d( un (co'i't(a. ;o (/i't( una '(paración pr(ci'a (ntr( 'uc('ión priaria , '(cundaria.
.%
RE'ULARIDADES O TENDENCIAS DE UNA SUCESI/N
Aumento de la biomasa total y muy principalmente de las
porciones menos activas.
Au(llo' organi'o' o part(' d( organi'o' u( ti(n(n una ta'a d( r(noación u, l(nta , un (ta*oli'o u, *a9o au(ntan r(latia(nt( á' u( otro'. El (9(plo á' con'picuo 31 '( (ncu(ntra (n la (g(tación4 dond( la +racción r(pr('(ntada por la ad(ra au(nta progr('ia(nt( (n (l tran'cur'o d( la 'uc('ión. Aumento de la producción primaria! +entro de la pirmide de trco de ener*a, los productores primarios son los u( á' p roli+(ran.
31 Se aplica a la persona que es ilustre o sobresaliente por alguna cualidad. #
ECOSISTEMAS
Disminución de la relación producción primaria/biomasa total, o sea, retardo en la tasa de renovación del conunto del ecosistema.
7a ('trat(gia d( la Q4 a largo plao4 r('ulta 'i(pr( 'up(rior a la d( la r4 'i(pr( u( (l a*i(nt( '(a 'uci(nt((nt( pr(i'i*l( o controla*l(. G !structura más complicada de las comunidades y mayor segregación entre especies próximas.
E/i't( un au(nto d( di(r'idad. En (l cur'o d( una 'uc('ión d('apar(c(n alguna' ('p(ci('4 p(ro nu(a' ('p(ci(' '( aad(n (n a,or nH(ro. G Desarrollo de toda clase de mecanismos de "omeostasis #$.
7o' 'i't(a' á' aduro' o+r(c(n 'i(pr( una a,or con'tancia d( todo' 'u' pará(tro' glo*al(' o acro'cópico' a tra' d(l ti(po. :ro*a*l((nt( tal cualidad '( r(lacion( con 'u capacidad d( organiar (l ('pacio. 7o' ca*io' d( t(p(ratura4 d( 8u(dad4 (tc.4 u(dan u, aortiguado' d(ntro d( un *o'u(. 7a conc(ntración d( nutri(nt(' (n (l (dio +u(ra d( lo' organi'o' (' u, *a9a , r(gular (n lo' (co'i't(a' aduro'. LA ESTRATE'IA H
7o' '(r(' io'4 , (n ('p(cial la' ('p(ci(' (g(tal('4 'igu(n d(t(rinada' ('trat(gia' para 'u r(producción. 7a ('trat(gia rQ (' una +ora d( cla'icar 32 Conjunto de fenómenos de autorregulación que intentan mantener equilibradas las composiciones y las propiedades del organismo
%
ECOSISTEMAS
dic8o pará(tro , r(lacionarlo dir(cta(nt( con la' condicion(' d(l (dio u( l(' rod(a. 7a *arra rQ (' una *arra d( (dida con una r (n un (/tr(o , una Q (n (l otro4 d( ('ta an(ra<
Cualui(r ('p(ci( '( 'itHa d(ntro d( ('ta *arra4 á' a la iui(rda o á' a la d(r(c8a4 d(p(ndi(ndo d( 'u ('trat(gia d( r(producción. =na ('p(ci( total(nt( r '( *a'a (n la cantidad d( d('c(ndi(nt(' u( d(9a. E'o' d('c(ndi(nt(' no r(ci*(n ap(na' cuidado d( 'u prog(nitor. =na planta u( d('arrolla il(' d( '(illa'4 por (9(plo4 no ti(n( (n(rgía ni at(ria 'uci(nt( para d(9ar uc8o' nutri(nt(' (n cada '(illa. :or lo tanto4 dic8a' '(illa' d(*(rán g(rinar uc8o ant('. Ad(á'4 una ('p(ci( r '( (ncarga d( di'(inar a 'u' d('c(ndi(nt(' para u( '( ('ta*l(can (n la a,or di(r'idad d( nic8o' di'tinto'4 con la ('p(ranaJ d( u( alguno caiga (n un lugar ad(cuado , pro'p(r(. Otro (9(plo (' (l d( un o'uito4 u( d(9a il(' d( 8u(o' , lo' a*andona. =na ('p(ci( Q4 por (l contrario4 g(n(ra poco' d('c(ndi(nt(' , c(ntra 'u' cuidado' , (n(rgía' (n (llo'. >a*lao'4 por (9(plo4 d( un o'o pardo< par( una o do' cría' , 'ta' lo acopaan durant( gran part( d( 'u in+ancia4 ali(ntándo'( , apr(ndi(ndo4 *i(n prot(gida'. =n ár*ol Q pro((rá a 'u' '(illa' con 'uci(nt( ali(nto para u( no t(ngan u( g(rinar 8a'ta u( la' condicion(' a*i(ntal(' '(an la' á' ad(cuada'4 por lo u( la ortalidad '(rá (nor.
ECOSISTEMAS
En r(alidad la' ('p(ci(' no 'on ni r ni Q4 'ino u( una especie es ms r /ue otra 4 (' d(cir4 lo' trino' r , Q '( r((r(n a t(nd(ncia' d( la' ('p(ci('4 , 'on trino' r(latio'. En una 'uc('ión (cológica 'i(pr( '( (n ('p(ci(' r 33 (n la pri(ra (tapa. =na ( (l (dio ('tá coloniado4 an apar(ci(ndo ('p(ci(' á' Q.
.I%
ALTERACIONES EN LAS SUCESIONES
=n (co'i't(a pu(d( ant(n(r'( (n 'ituación d( clía/ durant( uc8í'io ti(po4 coo lo' *o'u(' tropical('4 p(ro (' +r(cu(nt( u( apar(can p(rtur*acion(' u( alt(r(n ('a 'ituación. S( llaa e"esi!n ecol!"ica a la' alt(racion(' u( odican la' (tapa' natural(' d( una 'uc('ión (cológica4 8aci(ndo al (co'i't(a á' inaduro , con (no' *iodi(r'idad. 7a r(gr('ión da lugar al inicio d( una 'uc('ión '(cundaria. 7a' alt(racion(' '( pu(d(n producir por< - G(nó(no' natural(' coo inundacion('4 ulcani'o'4 (tc. - Actiidad(' 8uana' coo d(+or('tacion('4 r(po*lacion('4 (tc. Alguna' d( la' alt(racion(' á' coun(' 'on< Las in+n1aciones< El an(gai(nto por (l agua produc( oii(nto d( ti(rra , at(rial('4 induc( ca*io' (n la copo'ición d(l 'u(lo , proocan la d('aparición d( la' ('p(ci(' t(rr('tr('.
33especies oportunistas o pioneras 100
ECOSISTEMAS
Los incen1ios<
El +u(go prooca la d('aparición d( lo' ár*ol(' , toda 'u (g(tación , +auna a'ociada4 u(a (l 'u(lo , a lo' organi'o' u( int(ri(n(n (n lo' ciclo' d(
la at(ra. La 1efoestaci!n<
7a tala a*u'ia d( ár*ol(' r(aliada por (l '(r 8uano (liina la cu*i(rta prot(ctora d(l 'u(lo4 (l cual '( d(grada , aca*a p(rdindo'(.
Las epoblaciones<
101
ECOSISTEMAS
7a introducción d( ('p(ci(' no autóctona' para o*t(n(r un *(n(cio4 prooca un ca*io (n la' cad(na' tróca' original('4 alt(rando la' r(lacion(' (ntr( ('p(ci('.
La contaminaci!n<
7a aparición d( 'u'tancia' tó/ica' 'u(l( proocar la u(rt( d( ('p(ci(' con lo u( '( alt(ran la' r(lacion(' tróca' , la calidad d(l 'u(lo o d(l agua.
Los c+lti2os$
S( ipid( (l aanc( d( la 'uc('ión4 ant(ni(ndo al (co'i't(a (n 'u (tapa inicial4 dond( '( produc( a,or cantidad d( *ioa'a.
.II% CLIMA< En (cología4 (l conc(pto d( clía/ i(n( d(t(rinado por la 'ituación á' ('ta*l( a la u( (' capa d( ll(gar un (co'i't(a. 102
ECOSISTEMAS
:arti(ndo d( un d('i(rto (cológico4 pongao' por (9(plo una ti(rra nu(a a coloniar +orada con (l (n+riai(nto d( laa por una r(ci(nt( (rupción olcánica4 d('d( (l o(nto inicial coi(na a '(r coloniado por la ida. S( inician r(lacion(' (ntr( la' ('p(ci(' coloniadora'4 +orando a'í un (co'i't(a +rágil , poco adaptado a la ida. :oco a poco4 (l (co'i't(a (oluciona4 adura , tanto '( adapta al (ntorno coo adapta 'u propio (ntorno a 'u' n(c('idad('.3" El (co'i't(a d( ('ta +ora a (olucionando 8acia una adur( (n la u( (l o*9(tio p(r'(guido (' un (uili*rio , un a,or apro(c8ai(nto d( lo' r(cur'o' at(rial(' ?pu('to u( lo' (n(rgtico' 'o*ran gracia' al Sol@ au(ntando lo' ni(l(' tróco', ganando (n copl(9idad. El (co'i't(a u( ('tá (n la cia d( 'u (uili*rio , 8a con'(guido 'u á/ia cantidad d( r(lacion(' tróca'4 '( dic( u( 8a ll(gado a 'u clía/4 , a la counidad ?o counidad('@ u( i( (n l4 '( la d(noina counidad clía/ 7a (tapa nal d( una 'uc('ión '( d(noina cl*ma&!4 8acia lo u( ti(nd(n lo' 'i't(a'. Cuando '( con'igu( ('t( (uili*rio4 (l C7IMA$4 la counidad t(nd(rá a ant(n(r'( ('ta*l( , no '(rá 'u'tituida por otra i(ntra' no ca*i(n la' condicion(' +í'ico uíica' , cliática'. :or tanto ao' a (ncontrar lo' (co'i't(a' á' aduro' d(l plan(ta (n au(llo' lugar(' con cliatología á' ('ta*l(. SE7!A TFO:ICA7 AFFECIGES COFA7I;OS. Si ocurr( un ca*io (l C7IMA$ '( rop( , (l (co'i't(a iniciaría otra 'uc('ión. E't( proc('o d( u(lta atrá' '( d(noina FEFESIU;.
Por e;emplo, ruposecas, de alas /ue crece en/ue unalas 5ona intermareal, 3" retirarse el auaun /uedan pero a medida alas crecen sonallo 2astante randes como para retener alo de aua a modo de red, con lo /ue adaptan el entorno manteniendo para s* cerca el aua!
103
ECOSISTEMAS
7a FEFESIU; pu(d( ocurrir por cau'a' natural(' ? inc(ndio'4 inundacion('4 ca*io cliático4 olcan('4...@ o por cau'a' antrópica'4 ? d(+or('tación4 containación4 introducción d( nu(a' ('p(ci('...@ En la r(gr('ión 'u(l(n apar(c(r po*lacion(' d( r ('trat(ga' ? oportuni'ta'@ 7a' principal(' r(gr('ion(' '( produc(n (n lo' (co'i't(a' t(rr('tr('4 d(*ido a 'o*r(pa'tor(o4 tala' (/c('ia'4 d(+or('tación4 (ro'ión o inc(ndio'. Cuando (l +(nó(no (' u, gra( la counidad pu(d( p(rd(r 'u capacidad d( r(g(n(ración. En lo' (co'i't(a' acuático' la á' iportant( (' la r(gr('ión producida por containación con a*ono' , +(rtiliant(' (n agua' dulc(' , la containación d(l litoral , la 'o*r((/plotación p('u(ra (n (l (dio arino. a@ Tipos 1e com+ni1a1es clíma, •
Counidad clía/ id(al< la u( 8a*ría 'i ninguna acción 8uana 8u*i(ra t(nido 9aá' lugar.
•
Counidad clía/ pot(ncial< la u( 8a*ría dond( 8u*i(ra c('ado toda acción 8uana d('d( ario' 'iglo' atrá'4 'in ca*iar (l clia.
•
Counidad r(al la u( (/i't( actual(nt(.
•
:araclía/< counidad u(4 coo con'(cu(ncia d( condicion(' (dáca' (/traordinaria'4 di(r( d( la clía/ pot(ncial r(gional , ,a no continua d('arrollándo'(.
.III% S+cesi!n e"esi2a o 1isclíma, Son la' u( ll(an (n '(ntido contrario al clía/N (' d(cir4 8acia (tapa' inadura' d(l (co'i't(a. 7a' cau'a' d(l d(gradado ti(n(n 'u src(n (n (l a*i(nt(4 , u, d('tacada(nt( (n la acción d(l 8o*r(.
10"
ECOSISTEMAS
;o '( trata d( una 'uc('ión (cológica in(rtida4 'ino d( una r(gr('ión +oro'a d(l (co'i't(a por la d('trucción d( alguna (tapa d( la '(ri(4 por (9(plo a cau'a d( un inc(ndio +or('tal 'in r(g(n(rai(nto4 u( podría dar pa'o a la d('(rtiación. E9(plo< aanc( d( la' duna' (n la Cuarta r(gión u( ac(l(ran (l proc('o d( d('(rticación d( la ona ,a u( ant(' +u(ron *o'u(' caduci+olio' ?pru(*a d( (llo' (' (l r(licto u( u(dó (n Gra, Worg(3&@4 , cárcaa' d(l litoral c(ntral ?Santo oingo4 :ic8il(u@ u( 8an ido aanando 8acia (l di'clía/ por la acción d(l 8o*r( ?pri(ro d(+or('tación4 lu(go4 agrícola , actual(nt( 8a*itacional@. Cuando (l *iotipo inicial d(l u( part(n la' counidad(' 8acia (l clía/ ti(n( un orig(n acuático4 a la' '(ri(' d( 'uc('ión '( l(' d(noina hidroseries. Si la' '(ri(' '( produc(n 'o*r( un t(rr(no '(co '( l(' d(noinan &eroseries. )á'ica(nt( ,a '( 8an d('crito lo' di+(r(nt(' ('tado' u( '( pu(d(n dar (n una 'uc('ión. 7o' 'igui(nt(' trino' r((r(n otra' 'ituacion(' u( '( pu(d(n dar (n la' '(ri(' (olutia'<
3& Par/ue nacional os/ue ray =ores un par/ue nacional chileno, u2icado en la Pro$incia de 3imar* de la Rei7n de Co/uim2o, cerca de la ciudad de <$alle
10&
ECOSISTEMAS
Anteclíma,< E' una (tapa p(ran(nt( pr(ia a la clía/4 a cau'a d(
condicion(' ad(r'a' u( no p(rit(n ll(gar a 'ta ?por (9(plo4 la p(r'i't(ncia d(l i(nto (n una d(t(rinada r(gión 'ólo p(rit( u( '( alcanc( la +a'( ar*u'tia4 aunu( la clía/ '(a (l *o'u(@. S+cesi!n 1e +n ecosistema A 5o
6
7
Fa 'o
:rad (ra
s
8%%%%
7JK
7
6
ar*u 'to'
*o'u( d( pino'
6J
*o'u( caduci+olio
Paaclíma,< E' una +oración (g(tal u(4 aunu( no (' la clía/
corr('pondi(nt( a la ona dond( '( d('arrolla4 '( (ncu(ntra (n un ('tado d( (uili*rio tal u( '( (/clu,( una po't(rior (olución4 por lo u( alcana ca'i la' condicion(' d( una clía/. Peniclíma,< E' (l clía/ u( 8a (/p(ri(ntado la in5u(ncia antropóg(na36
?d(l 8o*r(@ , apar(c( con alguna' ariacion(' (n cuanto a 'u copo'ición , a la proporción (ntr( 'u' di'tinto' (l((nto'. Coloni*aci!n< E' (l proc('o d( ('ta*l(cii(nto d( ('p(ci(' *iológica' (n
un ár(a ant(rior(nt( no ocupada4 coo (l cr(cii(nto d( caa(ral(' (n 36 106
ECOSISTEMAS
lo' árg(n(' d( un lago (n colatación o la in'talación d( a(' arina' (n una i'la olcánica. E:+ilibio< E' (l ('tado d( un (dio o (co'i't(a cu,a *ioc(no'i' '(
anti(n( 'in grand(' ca*io' durant( largo ti(po4 d(*ido a u( la' in5u(ncia' cliática'4 (dáca' , *iótica' 'on u, ('ta*l(' , '( liitan una' a otra'. Ma1+e*< E' (l ('tado (n u( un (co'i't(a '( con'id(ra d('arrollado.
(p(nd( d( ci(rto' +actor('4 coo la di(r'idad4 la ('ta*ilidad , la productiidad. El (co'i't(a aduro '( (ncu(ntra (n la' (tapa' á' aanada' d( la 'uc('ión.
CAPITULO
ECOSISTEMAS
E
- El trino (/o*iología '( d(ria d( tr(' raíc(' ri(ga'< -Coo raa ultidi'ciplinar4 la (/o*iología (' un capo d( ('tudio r(ci(nt( d( la Ci(ncia4 cu,o o*9(tio principal (' la *H'u(da4 ('tudio , caract(riación d( organi'o' ii(nt(' no srcinado' (n (l plan(ta Ti(rra. Coo aHn no '( ti(n( ni (id(ncia ni u('tra alguna d( ('ta' +ora' d( ida4 'u (/i't(ncia 'ólo '( pr('upon( por la' alta' pro*a*ilidad(' d( u( r(al(nt( (/i'tanN (llo d(*ido a la ultitud d( pot(ncial(' lugar(' (n lo' u( podrían d('arrollar'(. :or tanto4 la (/o*iología '( c(ntra (n do' o*9(tio' '(cundario'< d(nir *a9o u condicion(' lo' organi'o' ii(nt(' pu(d(n 5or(c(r , pro'p(rar4 , d('cu*rir (n u lugar(' d(l uni(r'o ('ta' condicion(' '( dan. -7a E/o*iología '( d(n( coo (l ('tudio u( *u'ca (ncontrar ra'tro d( ida (n otro' plan(ta' a9(no' a la Ti(rraN la' in('tigacion(' (n ('ta ár(a 'u(l(n '(r d('al(ntadora'4 al no (ncontrar'( ('tigio' d( otra' +ora' d( ida ni plan(ta' con la' condicion(' n(c('aria' para 'u't(ntarlaN no o*'tant(4 ('tadí'tica(nt( '( pi(n'a u( 8a, una gran cantidad d( plan(ta' or*itando a otra' ('tr(lla' u( podrían al*(rgar ida4 ,a '(a (n ('tado priitio o int(lig(nt(. 7o' ('tudio' 8a'ta a8ora '( liitan a la d(t(cción d( (/oplan(ta'4 lo' cual(' ca'i (/clu'ia(nt( con'i't(n (n gigant(' ga'(o'o' 'in 'up(rci( 'ólidaN p(ro ta*in (/i't( (l +ao'o pro,(cto SETI84 d(dicado (/clu'ia(nt( a captar po'i*l(' '(al(' d( radio (/trat(rr('tr(. SINONIMOS$
3# Search for Etra!errestrial "ntelligence, oBúsqueda de Inteligencia Extraterrestre 10%
ECOSISTEMAS
7o' 'inónio' d( E/o*iología 'on ariado'N 'in (*argo4 lo' 'inónio' '( ('tructuran (n r(lación con la' ci(ncia' á' iportant(' iplicada' (n 'u d('arrollo< Astobiolo"ía (' un 'inónio apro*ado , p(rtin(nt(4 aunu( por 'u' raíc('
gri(ga' '( p(n'aría u( no lo ('4 pu(' a'tron ?efh@ 'igni+ica ('tr(lla4 ci(lo4 con't(lación4 (tc.4 lo cual 'ug( riría u( lo' '(r(' ii(nt(' pu(d(n iir (n (l acío d(l ('pacio 'id(ral o (n la' a*ra'adora' ('tr(lla'N 'in (*argo4 a'tro*iología3% 'ignica lit(ral(nt( ci(ncia d( la ida 'id(ral.
poru( (' un trino inci(rto u( '( r((r( al ('tudio d( '(r(' (/trat(rr('tr(' di'tinto' d( lo' 8uano'4 ad(á' d( u( '(ántica(nt( no (' ci(ntíco. El trino 8a 'ido adoptado +(li(nt( por lo' ali(nólogo' , lo' a'trólogo' poru( '( r((r( a '(r(' (/trat(rr('tr(' iaginario' int(lig(nt(' , no-8uano'. Cosmobiolo"ía tapoco (' aplica*l( a la ci(ncia poru( (l trino +u(
acuado por lo' a'trólogo' ( inolucra a'p(cto' +alac(' d( patraa' a'trológica'. Entr( 'u' +anta'ía' '( (ncu(ntra la raa u( '( d(dica al ('tudio d( lo' áng(l(' ?ang(lología@.
II%
O#ETI.OS
PRIMER O#ETI.O
3% Exobiolog)a es un término ms adecuado que astrobiolog)a -orque se re$iere a la vida $uera de la Tierra.
10
ECOSISTEMAS
El pri(r o*9(tio d( la (/o*iología< ^u (' la ida urant( 'iglo'4 d(nir la ida 8a 'ido una tar(a copl(9a4 tanto o*9(tia coo 'u*9(tia(nt(4 u( 8a g(n(rado di+(r(nt(' conc(pcion(' d( la i'a4 tanto d('d( una p(r'p(ctia lo'óca coo ci(ntíca. A (dida u( lo' 'iglo' 8an pa'ado4 nu('tro' conocii(nto' (pírico' 8an au(ntado , la' id(a' 'o*r( la ida 8an ido aduiri(ndo una +ora á' ('ta*l(N d( '(r una ('p(ci( d( principio o alma4 8a t(rinado d(nindo'( coo una unci7n o acti$idad u( (9(rc( un con9unto d( at(ria organiada4 llaada oranismo! A'í4 (l principio por (l cual un organi'o po'(( una' actiidad(' ('p(cíca3 4 o au(llo u( lo' gri(go' llaa*an ala ? anima o otorJ@4 '( (nti(nd( 8o, coo una '(ri( d( r(accion(' , proc('o' u, copl(9o' u( p(rit(n u( ci(rta' ('tructura' ol(cular(' pu(dan cr(ar una (*ranaJ u( la' prot(9a d(l (dio circundant(4 a la ( u( l(' p(rit( ta*in r(producir'( a 'í i'a'. :or lo tanto4 la noción d(nitia d( ida (' irtual(nt( la i'a d('d( 8ac( 'iglo'. S( caract(ria por una '(ri( d( acti$idades u, p(culiar('4 u( 'on ('(ncial(nt( la auto-r(producción , la auto-con'(ración. :(ro (n la Ti(rra ('ta' p(culiaridad(' 'ólo '( o*'(ran (n una' +ora' ol(cular(' u, ('p(cíca'4 u( 'on au(lla' ('tructura' *a'ada' (n cabono ?orgánica'@4 u( int(raccionan con (l (dio a tra' d( un líuido inocuo llaado a"+a. :or (llo4 ci(ntíca(nt( 'ólo pod(o' arar u( la' +ora' d( ida "04 'on +ora' orgánica' d(p(ndi(nt(' d(l agua. 3 se auto/re-roduce 0 se -rotege del medio exterior" "0 $ormas que cum-len con lo que llamamosVida 110
ECOSISTEMAS
F('ui(ndo (ntonc('4 la $ida es una acti$idad propia de ciertos oranismos /ue tienen la acultad de reproducirse y conser$arse! Ind(p(ndi(nt((nt( d( ('ta d(nición4 todo' lo' organi'o' u( conoc(o' con ('ta +acultad ti(n(n una' caract(rí'tica' u, ('p(cíca' , ('tudia*l('4 coo lo 'on la' cad(na' u( tran'it(n la in+oración d( 'u ('tructura ?AF; , A;@4 (l proc('o por (l cual '( r(produc(n ?ito'i' , (io'i'@ , 'u' (cani'o' d( con'(ración , d(+(n'a ?(*rana c(lular , ('tructura' ol(cular(' r(guladora'@. Aunu( ('to' r(ui'ito' 'ólo '( o*'(ran (n la' +ora' d( ida adaptada' a un (dio u, ('p(cíco ?la Ti(rra@4 (l 8(c8o d( u( 'ólo conocao' +ora' d( ida t(rr('tr(' l(' otorga un caráct(r uni(r'al 8a'ta u( '( d(u('tr( lo contrario. E'to ('p(cial(nt( a la 8ora d( *u'car ida (n (l r('to d(l uni(r'o. :u(' aunu( ci(ntíca(nt( no '( ni(ga u( ('ta' actiidad(' pu(dan d('arrollar'( (n otra' condicion('4 lo lógico (' *u'car lo u( ,a 'a*(o' 'igui(nt( punto. u( (' ida4 (' d(cir4 ir 'o*r( '(guro4 , d( ('o trata (l SE'UNDO O#ETI.O
El '(gundo o*9(tio d( la (/o*iología< ónd( 8a, ida :or a8ora4 'ólo 'a*(o' u( (/i't( ida (n la Ti(rra. >a, g(nt( u( 8a arado u( '(r(' io' pro(ni(nt(' d( otro' plan(ta' no' 8an i'itado ,a4 aunu( 'inc(ra(nt( no (/i't( (id(ncia alguna d( u( ('o ocurri('(. E/c(ptuando id(o' , docu(ntacion('4 cu,a originalidad (' 'i(pr( di'cuti*l(4 (n ningHn o(nto '( 8a analiado (id(ncia (pírica4 tal(' coo organi'o' ('tudia*l(' o t(cnología no 8uana4 u( lo conr(. Sin (*argo4 8a, un (t(orito pro(ni(nt( d( Mart( u(4 i'to al icro'copio4 par(c( t(n(r icro+ó'il(' d( organi'o' con +ora d( gu'ano. Si 'u orig(n (' *iológico4 aun no ('tá conrado. Ma' otro' dato' 111
ECOSISTEMAS
pro(ni(nt(' d( ('t( plan(ta4 coo la (/i't(ncia d( (tano (n 'u ató'+(ra4 u( '( origina (n pr('(ncia d( ida orgánica o actiidad olcánica ?, no '( 8a d(t(ctado actiidad olcánica (n Mart(@ 8ac( 'upon(r u( 8a podido 8a*(r ida icro*iana (n l , u( aHn podría 'o*r(iir (n (l 'u*'u(lo4 ali(ntándo'( d(l calor r(an(nt( d(l c(ntro d(l plan(ta. ( 8(c8o4 auí (n la Ti(rra 8a, organi'o' u( i(n con +u(nt(' d( (n(rgía pro(ni(nt( d(l c(ntro d( la Ti(rra4 alguno' d( (llo' 'on (tanóg(no' ?produc(n (tano@. (*ido a u( (l (tano (' una olcula u( '( rop( u, rápido (n la ató'+(ra4 ('ta olcula d(*( ('tar producindo'( actual(nt( (n aul d('i(rto plan(taN no ('4 por tanto4 un r(an(nt( d( ti(po' antiguo'. :or tanto4 'ólo t(n(o' con'tancia d( u( (/i't(n +ora' d( ida auí (n la Ti(rra4 , 8a, (id(ncia' indir(cta' d( u( podría 8a*(rla (n Mart(4 a' no (n 'u 'up(rci(. ( auí u( la *H'u(da d( ida ('t di(rgi(ndo a otro' 'itio' d(l uni(r'o.
III% ECUACION DE DRAE 7a (cuación d( raQ( o +órula d( raQ( +u( conc(*ida por (l radio a'trónoo , pr('id(nt( d(l In'tituto SETI GranQ raQ(4 con (l propó'ito d( ('tiar la cantidad d( ciiliacion(' (n nu('tra gala/ia4 la !ía 7áct(a4 'u'c(pti*l(' d( po'((r (i'ion(' d( radio d(t(cta*l('. Tuo (n cu(nta +actor(' a'tronóico'4 *iológico' , t(cnológico' 7a (cuación +u( conc(*ida (n 161 por raQ( i(ntra' tra*a9a*a (n (l O*'(ratorio d( Fadioa'tronoía ;acional (n r((n )anQ4!irginia Occid(ntal ?EE. ==.@. 7a (cuación d( raQ( id(ntica lo' +actor(' ('p(cíco' u(4 '( cr((4 ti(n(n un pap(l iportant( (n (l d('arrollo d( la' ciiliacion('. Aunu( (n la actualidad no 8a, dato' 'uci(nt(' para r('ol(r la (cuación4 la counidad ci(ntíca 8a ac(ptado 'u r(l(ancia coo pri(ra
112
ECOSISTEMAS
apro/iación t(órica al pro*l(a4 , ario' ci(ntíco' la 8an utiliado coo 8(rrai(nta para plant(ar di'tinta' 8ipót('i'.
DESCRIPCION DE ELEMENTOS$ R (' (l nH(ro d( ('tr(lla' u( nac(n (n nu('tra gala/ia cada ao. Sólo
cu(ntan la' u( i(n (l ti(po 'uci(nt( para pod(r d('arrollar ida. S( (/clu,(n la' gigant('4 pu(' con'u(n 'u co*u'ti*l( rápida(nt( , u(r(n pronto. Tapoco cu(ntan la' (nana' d( a'a u, *a9a4 ,a u( no 'u(l(n g(n(rar ona' 8a*ita*l('. Son uno' 200.000 illon(' d( ('tr(lla' al ao. Fp (' la +racción d( ('a' ('tr(lla' con plan(ta'. E' +r(cu(nt( u( una
('tr(lla t(nga plan(ta' (n ór*ita. :ongao' (ntr( 100 , 1&0.000 illon(' d( ('tr(lla'. 7o' plan(ta' '( +oran por acuulación d( (l((nto' p('ado'. C(rca d(l di'co galáctico 8a, á' (l((nto' p('ado' , á' plan(ta'4 p(ro ta*in á' 'up(rnoa' u( copro(t(n 'u 'up(ri(ncia. 7(9o' d(l di'co (l nH(ro d( plan(ta' (' (nor4 p(ro 'u' pro*a*ilidad(' d( 'up(ri(ncia au(ntan. El nH(ro d( ('tr(lla' con plan(ta' (n la ona óptia d(l di'co galáctico '( r(duc( a 2&.000 illon('. Ne (' (l nH(ro d( plan(ta' 'ituado' (n la (co'+(ra4 ('to ('4 (n la ona
óptia para la ida. E' dond( pu(d( 8a*(r agua líuida4 (l((nto *á'ico para la ida. S( d('cartan lo' plan(ta' ga'(o'o'. Supon(o' u( 'ólo pu(d( (/i'tir ida (n lo' plan(ta' roco'o'4 aunu( pod(o' ('tar (uiocado'. Son 10.000 illon(' d( plan(ta' (n torno a &.000 illon(' d( ('tr(lla'.
113
ECOSISTEMAS
Fl (' la +racción d( ('to' plan(ta' u( pu(d(n d('arrollar ida. ond( 8a,
cantidad 'uci(nt( d( at(ria orgánica4 car*ono4 agua líuida , +u(nt(' d( (n(rgía para la ida. 7a ci+ra '( r(duc( a 2& illon(' d( plan(ta'. Fi (' la +racción d( plan(ta' dond( (oluciona la ida int(lig(nt(.
Fc lo' plan(ta' dond( la ida int(lig(nt( alcana un d('arrollo t(cnológico u(
p(rita la counicación int(r('t(lar. Son lo' dato' á' di+ícil(' d( pr(d(cir4 pu(' 'on (ra' ('p(culacion('. S( cr(( u(4 una ( u( la ida apar(c(4 'u (olución (' in(ita*l(. Aunu( pu(d( u( no. O pu(d( u(4 aun 'i(ndo a'í4 no (olucion( t(cnológica(nt( igual u( no'otro'. E'tiando un pro(dio d(l 14 u(dan 2&0.000 plan(ta'. L (' la p(r'i't(ncia. E' d(cir4 (l ti(po u( una ciiliación con ('( ni(l
t(cnológico 'o*r(i(. 7a' ciiliacion(' nac(n4 'o*r(i(n durant( un *r(( p(ríodo có'ico , '( (/tingu(n. 7a pro*a*ilidad d( u( do' ciiliacion(' coincidan (n (l ti(po (' u, p(u(a. aunu( coincidan4 la' di'tancia' int(r('t(lar(' 'on tan grand('4 u( la pro*a*ilidad d( counicación durant( 'u (/i't(ncia (' ca'i nula. N (' (l r('ultado nal. Si(ndo optii'ta'4 la pro*a*ilidad d( contactar con
otra' ciiliacion(' d( la !ía 7áct(a no ll(ga a ci(n. En (l p(or d( lo' ca'o'4 ;Y1. E'taríao' 'olo' (n nu('tra gala/ia. :u(d( u( (/i'tan o 8a,an (/i'tido uc8a' otra' ciiliacion(' (n otra' gala/ia' o (n la nu('tra. O tal ( '(ao' lo' pri(ro'. E't(o' 'olo' o no4 la pro*a*ilidad d( contactar con otra' ciiliacion(' (/trat(rr('tr(' (' práctica(nt( nula. Con'i't( (n d(t(rinar cuánta' ('tr(lla' 8a, (n cada gala/ia4 cuánta' d( ('a' ('tr(lla' ti(n(n plan(ta'4 cuánto' d( ('o' plan(ta' ti(n(n ida4 cuánto' d( ('o' '(r(' 'on int(lig(nt('4 cuánto' d('(an counicar'( con '(r(' d( otro' plan(ta' , cuál (' (l ti(po d( ida ('tiado d( dic8o' '(r(' 'in ca(r (n 'u propia autod('trucción. 7a ci+ra nal u( (n principio podría r(ducir'( a ca'i nada4 'orpr(nd(nt((nt( r((la u( 'ólo (n nu('tra gala/ia podrían (/i'tir 10.000 ciiliacion('.
11"
ECOSISTEMAS
7o' ('tudio' ci(ntíco' (n (/o*iología ta*in 8an apuntado a d('cri*ir otra' ona' d( nu('tro Si't(a Solar4 apart( d( la Ti(rra4 dond( ca*ría la po'i*ilidad u( 'ur9a la ida. :(ro (n todo ('to no u(da (/(nta la cultura popular4 u( 8a agr(gado un (l((nto ítico al a'unto< lo' 'upu('to' O!;I' , (ncu(ntro' con '(r(' ET'. RESPUESTA$
Ecuación< •
; Y F +p n( +l +i +c 7
E'tiación 8(c8a por raQ(< •
; Y 10 0.& 2 1 0.01 0.01 104000
•
; Y 10 po'i*l(' ciiliacion(' d(t(ctada' al ao.
E'tiación 8(c8a contando la ('tiación d( duración d( la ciiliación 8(c8a por Mic8a(l S8(r(r"1 con (l pará(tro +c d( raQ(< •
; Y 1.3# 0.333 0.00& 0.13 0.0000&" 0.01 "20
•
; Y 0.00000006#663 po'i*l(' ciiliacion(' d(t(ctada' al ao.
E'tiación 8(c8a contando la ('tiación d( duración d( una ciiliación 8(c8a por Mic8a(l S8(r(r •
; Y 1.3# 0.333 0.00& 0.13 0.0000&" 0.0021 "20
•
; Y 0.00000001"2162 po'i*l(' ciiliacion(' d(t(ctada' al ao.
"1 %ichael 8hermer ha escrito $arios li2ros en los /ue deende el
escepticismo ms el al l7soo +a$id "ume y la escuela an7stica 2ritnica! 6n Por /u. creemos en cosas raras, 8hermer dedica numerosas pinas a desacreditar el neacionismo del holocausto ;ud*o, y otras tantas alcreacionismo!
11&
ECOSISTEMAS
•
•
=na ciiliación d(t(ctada cada #0.3"2.300 ao' (n la !ía 7áct(a. =na ciiliación d(t(ctada al ao d(ntro d( un grupo d( #0.3"2.300 gala/ia' d(l taao d( la !ía 7áct(a.
•
Toando coo dato ('tiacion(' r(ci(nt(' d(l nH(ro d( ('tr(lla' (n (l uni(r'o d(*( 8a*(r al ao "#& ciiliacion(' (iti(ndo '(al(' d( radio (n todo (l uni(r'o o*'(ra*l(.
E'tiación 8(c8a contando la ('tiación d( duración d( la ciiliación indu'trial actual por la T(oría d( Olduai"2 con (l pará(tro +c d( raQ(< •
; Y 1.3# 0.333 0.00& 0.13 0.0000&" 0.01 100
•
; Y 0.00000001611%2 po'i*l(' ciiliacion(' d(t(ctada' al ao.
E'tiación 8(c8a contando la ('tiación d( duración d( la ciiliación indu'trial actual por la T(oría d( Olduai< •
; Y 1.3# 0.333 0.00& 0.13 0.0000&" 0.000& 100
•
; Y 0.000000000%0&0% po'i*l(' ciiliacion(' d(t(ctada' al ao.
•
=na ciiliación d(t(ctada cada 1.2"0.%36."23 ao' (n la !ía 7áct(a.
•
=na ciiliación d(t(ctada al ao d(ntro d( un grupo d( 1.2"0.%36."23 gala/ia' d(l taao d( la !ía 7áct(a.
•
Toando coo dato ('tiacion(' r(ci(nt(' d(l nH(ro d( ('tr(lla' (n (l uni(r'o d(*( 8a*(r al ao 2%2 ciiliacion(' (iti(ndo '(al(' d( radio (n todo (l uni(r'o o*'(ra*l(.
"2 establece que la ci#ili$ación industrial actual tendr%a una duración máima de cien años, contados a partir de&'()
116
ECOSISTEMAS
•
Cada una d( ('a' ciiliacion(' ti(n( una '(paración d( 2 il illon(' d( ao' lu con r('p(cto a otra.
•
Apro/iada(nt( 110 d( ('a' ciiliacion(' 8a*itan (n torno a una ('tr(lla tipo .
•
•
En lo' Hltio' # il &00 illon(' d( ao' (n la !ía 7áct(a 'olo 8an (/i'tido d( do' a tr(' ciiliacion(' con t(cnología u, par(cida a la nu('tra (n torno a una ('tr(lla d( tipo . En lo' Hltio' # il &00 illon(' d( ao' (n (l uni(r'o o*'(ra*l( 8an (/i'tido %1 il illon(' d( ciiliacion(' con t(cnología u, par(cida a la nu('tra (n torno a una ('tr(lla d( tipo .
PRIMERA ESTIMACION$
En 1614 raQ( , 'u (uipo a'ignaron lo' 'igui(nt(' alor(' a cada pará(tro< •
Rq Y 10Kao ?10 ('tr(lla' '( +oran cada ao@
•
p Y 0.& ?7a itad d( ('a' ('tr(lla' cu(ntan con plan(ta'@
•
n( Y 2 ?Cada una d( ('a' ('tr(lla' conti(n( 2 plan(ta'@
•
l Y 1 ?El 100 d( ('o' plan(ta' podría d('arrollar ida@
•
i Y 0.01 ?Solo (l 1 al*(rgaría ida int(lig(nt(@
•
c Y 0.01 ?Solo (l 1 d( tal ida int(lig(nt( '( pu(d( counicar@
•
3 Y 10.000 ao' ?Cada ciiliación duraría 10.000 ao' tra'iti(ndo
'(al('@
11#
ECOSISTEMAS
Górula , 'olución dada por raQ(< ; Y 10 0.& 2 1 0.01 0.01 104000 ; Y 10 po'i*l(' ciiliacion(' d(t(cta*l('. ('d( u( raQ( pu*licó ('o' alor(' dado' a cada pará(tro uc8a' p(r'ona' 8an t(nido con'id(ra*l(' d('acu(rdo'. ESPECULACIONES$
(*ido a la +alta d( (id(ncia'4 a (dida u( la t(cnología (olucion(4 uc8o' pará(tro' d( la (cuación podrían ariar nota*l((nt(. S( 8an t(oriado di(r'o' ca*io'< A +aor d( ida á' a*undant(. ;o '( 8a dilucidado *i(n 'i la' (co'+(ra' d( plan(ta' (n ('tr(lla' (nana' naran9a' o (nana' ro9a' pudi(ran '(r ('ta*l(' (9orando la ci+ra (n torno a F (n ca'o d( u( +u(ran apta'. En (l ('tiado no '( cu(ntan po'i*l(' 'atlit(' d( (/oplan(ta' (9orando la ci+ra (n torno a +p.
"3
a'io'
Galta d( (pl(o d( (9or t(cnología para d(t(ctar plan(ta' roco'o' d( taao t(rr('tr(4 (9oraría la ci+ra (n torno a n(. Otro crit(rio car(nt( (' (l iportant( 8(c8o d( lo u( '( d(*i(ra toar por d(nición d( ida4 pudi(ra (/i'tir ida (n torno a r(plicador(' di'tinto' al A; o AF; (n 'ituacion(' +í'ica' u, di'tinta'. En contra d( ida á' a*undant(
"3 planeta etrasolar ue orbita una estrella diferente al Sol y que, por tanto, no pertenece al Sistema Solar.
11%
ECOSISTEMAS
En (l ('tiado no '( cu(ntan con plan(ta' u( 8a,an iido (no' d( 1000 illon(' d( ao' (n una (co'+(ra ('ta*l( coo crit(rio g(n(rador d( ida4 pudi(ndo ca*iar la ci+ra (n torno a 5. 7a' ('tiacion(' d( raQ( d('d( un inicio no cu(ntan au(lla +racción d( plan(ta' con (l((nto' uíico' propicio' para la ida4 coo (l agua o la +u(nt( d( car*ón , otro' tanto' r(ui'ito'4 p(ro pu(d(n ('tar iplícito' (n torno a 5. ;o '( cu(ntan con pará(tro' u( pu(dan d(nir a'p(cto' (ncionado' (n la 8ipót('i' d( la ti(rra rara coo< 7a u*icación d(l 'ol (n (l di'co galáctico. El (+(cto 9oiano ?producido por WHpit(r@4 u( 'ir( d( ('cudo prot(ctor. El (+(cto lunar4 u( ('ta*ilia (l (9( d( rotación t(rr('tr(. El (+(cto d( la t(ctónica d( placa' t(rr('tr(4 u( 'ir(n d( t(ro'tato. El (+(cto d(l nHcl(o t(rr('tr(4 prot(gi(ndo la ató'+(ra d(l i(nto 'olar. El ulcani'o u( r(nu(a (l((nto' uíico' , aporta (tal(' a la ató'+(ra , 'up(rci( d( lo' plan(ta'. El((nto d( (+(cto ipr(i'i*l(< 7o' rito' , ti(po' d( lo' ((nto' 8i'tórico' , d( la' pauta' d( cr(cii(nto po*lacional pudi(ran no '(r la' i'a' u( (l d( la 8i'toria 8uana. Ca*iaría la ci+ra (n torno a +c , 7. CRITICA$
('d( un punto d( i'ta ci(ntíco4 (l int(r' d( la Ecuación d( raQ( radica (n (l propio plant(ai(nto d( la (cuación4 i(ntra' u( por (l contrario car(c( d( '(ntido tratar d( o*t(n(r cualui(r 'olución nurica d( la i'a4 dado (l (nor( d('conocii(nto 'o*r( uc8o' d( 'u' pará(tro'.
11
ECOSISTEMAS
7o' cálculo' r(aliado' por di'tinto' ci(ntíco' 8an arro9ado alor(' tan di'par(' coo una 'ola ciiliación4 o di( illon('. S( 8a po'tulado ta*in u( la (cuación podría '(r (/c('ia(nt( 'ipli'ta , u( ('tá incopl(ta. =n (uipo d( a'tro *iólogo' 8a 'ug(rido incluir a'p(cto' (n(rgtico'4 a'í coo la inclu'ión d( plan(ta' , ar(' 8(lado' coo nu(a' aria*l(' d( la (cuación. >a*ría u( t(n(r (n cu(nta 'atlit(' coo Europa u( podrían cont(n(r (nor(' ocano' d( agua líuida.
I.%
CIENCIAS DE APO-O A LA E
7a (/o*iología (' una ci(ncia int(rdi'ciplinaria u( '( apo,a (n otra' raa' d(l conocii(nto +áctico. :or (9(plo4 (n la Gí'ica4 la ^uíica4 la (ología4 la A'tro+í'ica4 la A'tronoía4 la :al(ontología4 la Co'ología4 la' Mat(ática'4 (tc. Si(pr( ( pr(guntan por u la E/o*iología '( r(laciona con la Gí'ica , la ^uíicaN (ao' por u< :or u con la Gí'ica a@ :oru( la ida pu(d( r(ducir'( a +(nó(no' trico' conocido'. *@ :oru( lo' '(r(' ii(nt(' adui(r(n4 alac(nan , anipulan la (n(rgía d(l:oru( co'o'. c@ pod(o' +orular la' d(n'idad('4 po'icion(' , oii(nto' d( la (n(rgía utilia*l( por lo' '(r(' ii(nt('. :or u con la ^uíica a@ :oru( lo' *io'i't(a' 'on conglo(rado' ol(cular('. *@ :oru( la 'ínt('i' d( '(r(' ii(nt(' d(rió d( la 'ínt('i' inorgánica d( producto' uíico'. c@ :oru( la ida d( un organi'o '( anti(n( , '( continHa a tra' d( proc('o' uíico'.
.%
POSTURAS IDEOL/'ICAS EN E
6% Post+a simplista$ 7a 'ínt('i' d( '(r(' ii(nt(' d(p(nd( 'olo d(l agua4
car*ono4 (n(rgía , ti(po. Si '( ti(n(n lo' ingr(di(nt('4 '( ti(n( la ida. E'ta po'tura ni(gad(lau( copl(9idad d( lanoa*iogn('i' priaria. :ara 'ipli'ta4 (l 8(c8o la a*iogn('i' ocurra (n nu('tro' día' no (l o*(d(c( a una 'ituación r(+(r(nt( al inicio d( la +oración d( lo' 'i't(a'
120
ECOSISTEMAS
('t(lar('4 'ino a la pura ca'ualidad. Ignora la' o'cilacion(' d( lo' 'i't(a' (n lo' capo' d( >igg' "" a tra' d(l src(n d( la' ('tr(lla' , la dicultad ('(ncial para cr(ar '(r(' ii(nt(' in !itro a partir 'ipl((nt( d( ('o' cuatro +actor('. A+ortunada(nt(4 lo' 'ipli'ta' no 'on )iólogo'N al (no'4 ,o no conoco a un )iólogo u( '(a 'ipli'ta. 7% Post+a "eocentista< El =ni(r'o (' 8o'til para lo' '(r(' ii(nt('4 por lo tanto4 'u src(n (' un ((nto u( ocurrió 'ola(nt( (n la Ti(rra. E'p(ro u( 8a,a u't(d ad(rtido la (nción d( la pala*ra ((ntoN ('ta (' la
pala*ra +aorita d(l itali'o poru( connota prograación int(lig(nt( o accid(ntal4 o '(a4 la ocurr(ncia d( un ('tado ind(t(rinado u( 'olo podría ocurrir coo un ilagro. :ara (l g(oc(ntri'o4 la Ti(rra , lo' '(r(' ii(nt(' +u(ron +orado' (n un 'olo plan(ta4 d( una 'ola ( , (n una 'ola oca'ión (n (l =ni(r'o. El g(oc(ntri'ta cr(( u( no 8(o' (ncontrado plan(ta' igual(' a la Ti(rra (ra(nt( poru( no (/i't(n4 , no por lo inad(cuado d( nu('tra t(cnología. 8% Post+a elati2ista$ 7a 'ínt('i' d( '(r(' ii(nt(' (' un 8(c8o u(
pu(d( ocurrir (n cualui(r +ora , (n cualui(r part( d(l =ni(r'o. Alguno' *iólogo'4 (ntr( (llo' ,o4 id(nticao' al r(latii'o coo G(,(ra*(ndi'o"&. ( auí nació (l od(lo d( la ida *a'ada (n cualui(ra d( lo' di(r'o' (l((nto' d( la Ta*la :(riódicaN por (9(plo4 d( la ida *a'ada (n (l Silicio. ;% Post+a e1+ccionista$ 7a 'ínt('i' d( '(r(' ii(nt(' d(p(nd( d(
+actor(' ligado' a la' l(,(' +unda(ntal(' d(l =ni(r'o , pu(d( ocurrir (n cualui(r part( d(l =ni(r'o (n dond( ocurran la' condicion(' apropiada' para (llo. "" es un *sico 2ritnico conocido por su proposici7n en los aos @F de la ruptura de la simetr*a en la teor*a electrod.2il, e&plicando el orien de la masa de las part*culas elementales en eneral, y de los 2osones W y en particular!
"& es la ideolo*a del H-odo 0aleH, es decir, /ue todo es posi2le siempre y cuando aluien lo haya conce2ido como una idea
121
ECOSISTEMAS
;o (' poru( ,o '(a un ci(ntíco po'itii'ta4 p(ro ('ta po'tura ( par(c( la (9or (n'a*lada a la o*'(ración d(l Co'o' , a la (/p(ri(ntación organiada. 7o á' iportant( (' u( toa (n cu(nta (l conocii(nto actual 'o*r( la' l(,(' +unda(ntal(' , la' t(oría' ig(nt('. Ad(á'4 cualui(r t(oría u( '( d('pr(nda d( ('ta apr(ciación '(ría 'u'c(pti*l( a r(i'ión (/8au'tia4 toda ( u( (/i't(n lo' in'tru(nto' para pro*ar cualui(r 8ipót('i' o t(oría al r('p(cto. Entonc('4 d( acu(rdo con la ci(ncia4 la Ti(rra podría no '(r (l Hnico 'itio (n (l =ni(r'o (n dond( pu(d(n (/i'tir '(r(' ii(nt('. :or (9(plo4 (n (l 'atlit( Europa d( WHpit(r '( o*'(ran grand(' +ractura' (n (l 8i(lo d( la 'up(rci( d(l 'atlit( u( '( 8an producido por continuo' d('8i(lo' '(guido' d( 'H*ito' cong(lai(nto'. E'to no' 8ac( p(n'ar u( por d(*a9o d( la capa d( agua cong(lada (/i't( un ar d( agua (n +a'( líuida. ^uiá' (n ('( a*i(nt( 'o*r(ian +ora' ii(nt('.
CONCLUSIONES •
7o' (co'i't(a' '( cla'ican d( di+(r(nt(' an(ra'4 d(ntro d( la' a' iportant(' 'on cla'icado' '(gHn 'u src(n4 '(gHn 'u
•
taao , '(gHn 'u (dio. (ntro d( lo' di+(r(nt(' (co'i't(a' u( (/i't(n lo' a' conocido' 'on lo' 'igui(nt('< taiga4 tundra4 *o'u(4 t(plado4 ('t(pa4 '(la4 'a*ana , d('i(rto'
•
7o' tipo' d( (co'i't(a' 'on do' natural(' u( coo 'u no*r( lo indica proi(n(n d( la natural(a , articial(' u( 'on con'truido' por (l 8o*r(. 122
ECOSISTEMAS
•
S( llaa ni(l tróco (n (cología a cada uno d( lo' con9unto' d( ('p(ci('4 o d( organi'o'4 d( un (co'i't(a u( coincid(n por (l turno u( ocupan (n la circulación d( (n(rgía , nutri(nt('4 (' d(cir4 a lo' u( ocupan un lugar (uial(nt( (n la cad(na tróca. En ('t( '(ntido4 (/i't(n tr(' ni(l(' tróco'N (l pri(ro ('tá ocupado por lo' productor('4 organi'o' capac(' d( tran'+orar la at(ria inorgánica (n orgánica gracia' a la (n(rgía d( la lu 'olar o d( r(accion(' d( o/idación. En (l '(gundo ni(l '( 'itHan
•
lo' con'uidor(' priario' o 8(r*íoro'4 u( '( ali(ntan d( lo' (g(tal('. :or otro lado4 la' r(lacion(' int(r('p(cíca' 'on la' u( '( ('ta*l(c(n (ntr( ('p(ci(' di+(r(nt(' d( una counidad4 por (9(plo do' o á' ('p(ci(' anial(' cop(tir por la i'a pr('a para ali(ntar'(. 7a r(lación d( cop(t(ncia por (l ali(nto , (l ('pacio '( produc( (ntr( indiiduo' d( la i'a ('p(ci( o d( di+(r(nt(' ('p(ci('. Entr( ('ta' r(lacion(' '( '(alan< la 'i*io'i'4 (l utuali'o4 (l para'iti'o4 la d(pr(dación4 la cop(t(ncia4 la anti*io'i'. E'to' tipo' d(
•
r(lacion(' pu(d(n '(r po'itia'4 n(utral(' o n(gatia'. E7 >A)ITA< 7a conclu'ión d( ('t( t(a (' u( gracia' a u( (/i't( (l 8a*itad4 lo' '(r(' io' pu(d(n r(producir'( pod(r iir (n (l a*i(nt( ad(cuado para cada ('p(ci(4 , a'í no pu(da (/tinguir'( ninguna ('p(ci(. :or otra part( (l 8o*r( pu(d( ('tudiarlo' ci(ntíca(nt(4 ,a u( 'a*( dónd( (' 'u 8a*itad d(
•
cada ('p(ci(4 l(' pu(d( (ncontrar con uc8a +acilidad. E7 ;IC>O ECO7OICO< 7a conclu'ión d( ('t( t(a (' u( gracia' a u( (/i't( (l nic8o (cológico lo' '(r(' io' pu(d(n copartir un (co'i't(a4 lograr uc8a' adaptacion(' , pod(r lograr la 'up(ri(ncia d( uc8a' ('p(ci('4 por otra part( (l
123
ECOSISTEMAS
•
nic8o (cológico ta*in p(rit( u( '( d la cad(na ali(nticia. A an(ra d( conclu'ión la ida tanto nu('tra coo (n otro plan(ta4 d(*(ría (r'( no 'olo (n (l conc(pto u( (' la +acultad d( r(producir'( , con'(rar'(4 pu(' (' á' u( ('o4 (' la raí por la cual no'otro' iniciao' , '(guio' (n ('t( undo 4 d(*(o' 'a*(r apr(ciarla , alorar para a'í pod(r pr('(rarla
#I#LIO'RAFIA - QE#'RAFIA BIBLIOGRAFIA:
12"
ECOSISTEMAS
Ecología , (dio a*i(nt( Maco Antonio -o+n" Me1ina) Eco'i't(a Ti(rra. :olítica' , tar(a' (ducatia' a*i(ntal(' Antonio #a2o
B+intana
+an
Otí*
Recinas
ebet
Castillo
Pae1es )
WEBGRAFIA: ^u (' la *ioc(no'i' 7a guía d( (ogra+ía 8ttp
www.-numa.org
•
www.medioambiente.org 111.as2.com3Ecosistema45el46eru
•
• •
•
•
• • •
•
8ttp
ANE
ECOSISTEMAS
At?+ %oy Clap?am4 C)E GFS ? 2" d( a,o d( 10" - 1% d(
dici(*r( d( 10 @4 +u( un *otánico ingl'. S( (duca (n oning Coll(g(4 Ca*ridg(4 Clap8a tra*a9a (n la Fot8a't(d E/p(ri(ntal Station coo 'iólogo d( 1%2% a 1304 , lu(go toa un pu('to d( (n'(ana (n (l (parta(nto d( )otánica d( l a O/+ord =ni(r'it,. Gu( :ro+('or d( )otánica (n la S8((ld =ni(r'it, d( 1%"" a 16. Gu( coautor d( Glora o+ t8( )riti'8 I'l('4u( '( pu*licó (n 1&24 'iguindol( do' (dicion(' (n 163 , (n 1%#. En r('pu('ta a un r(u(rii(nto d( Art8ur Tan'l(,4 acua (l trino (co'i't(a (n 130 At?+ 'eo"e Tansle Sir At?+ 'eo"e Tansle ?q 1& d( ago'to d( 1%#1 - 2& d( noi(*r( d( 1&&@ +u( un *otánico ingl'4 u( +u( pion(ro (n la ci(ncia d( la (cología.D1_ ('d( (l principio4 +u( u, in5u(nciado por (l (cólogo dan' Eug(nio varing.D2_ Ipu'o , d(+(ndió (l trino (co'i't(a (n 13&4 , (cotopo (n 13. Gu( uno d( lo' +undador(' d( la Hritish 6coloical 8ocietyH 4 , (ditor d(l =ournal o 6coloy4 por (int( ao'. 7a pr('tigio'a r(i'ta *otánica e Phytoloist pu*lica un artículo ('p(cial (n cada nH(ro llaado (l XTan'l(, F(i(X. E'to' artículo' 'u(l(n '(r una 'ínt('i' d( la' id(a' od(rna' (n la *otánica4 , ll(an (l no*r( d( Art8ur Tan'l(,. El Tan'l(, F(i( (' gratuito a tra' d( X;( :8,tologi't Tru'tX. Art8ur Tan'l(, ta*in t(orió ac(rca d( la p'icología4 con un n+a'i' p'icoanalítico. Su ue$a Psicolo*a y su Relaci7n con la 0ida +u( 'u pri(r li*ro u( atra9o a uc8o' l(ctor('. =n ('tudio r(ci(nt( d( :(d(r AnQ(r 'o'ti(n( una ('tr(c8a r(lación t(órica (ntr( Tan'l(, la (cología , 'u p'icologíaD. _
126
ECOSISTEMAS
EEMPLOS DE SUCECIONES ECOLO'ICAS
7a' 'uc('ion(' (cológica' pr('(ntan la' i'a' +a'(' tanto (n (l (dio t(rr('tr( o (l (dio acuático. En a*o' ca'o' 'i(pr( 'on lo' organi'o' productor(' lo' pri(ro' (n a'(ntar'(4 ,a u( 'on (l inicio d( la' cad(na' tróca'. Sin (llo' no apar(c(n lo' organi'o' con'uidor(' , (l (co'i't(a no pu(d( d('arrollar'(. o' (9(plo' d( 'uc('ión (cológica< =n capo d( cultio a*andonado. Cr(ación d( un ('pigón co't(ro. Suc('ión (cológica d( capo d( cultio a*andonado
Fase inicial$
Fase me1ia$
Fase 1e ma1+aci!n$ Clíma,$
12#
ECOSISTEMAS
#IO'RAFIA DE FRAN DRAE
GranQ raQ(4 a'trónoo ('tadounid(n'(4 (' uno d( lo' pion(ro' d( S.E.T.I.. >a participado , dirigido nu(ro'o' pro,(cto' d('d( u( l i'o ll(ara a ca*o (l pri(ro d( todo'4 (l pro,(cto Oa (n (l ao 160. Actual(nt( (' pr('id(nt( (rito d(l in'tituto S.E.T.I. ;ació (l 2% d( a,o d( 1304 (n C8icago , d( 9o(n l( gu'tó la uíica , la (l(ctrónica. El cu(nta u( con'id(ró la po'i*ilidad d( (/i't(ncia d( ida (n otro' plan(ta' d('d( lo' % ao' d( (dad4 p(ro u( nunca di'cutió la id(a con 'u +ailia o 'u' pro+('or(' d(*ido a la id(ología r(ligio'a pr(al(nt(. S( atriculó (n la =ni(r'idad d( Corn(ll con una *(ca d( Ocial ;aal d( F('(ra. =na ( a8í (p(ó ('tudiando a'tronoía. Su' id(a' 'o*r( la po'i*ilidad d( ida (/trat(rr('tr('( r(+oraron con una cla'( agi'tral d(l a'tro+í'ico Otto Stru( (n 1&1. ('pu' d( la uni(r'idad4 l 'irió *r(((nt( coo ocial d( (l(ctrónica (n (l =SS Al*an,. Má' tard( +u( a la ('cu(la d( Fadioa'tronoía para graduado' (n >arard. 7o' 8o**i(' d( raQ( inclu,(n (l cultio d( oruíd(a' la p(dr(ría. raQ( inició 'u carr(ra coo in('tigador d( radio a'tronoía (n (l O*'(ratorio ;acional d( Fadioa'tronoía ?;FAO@ (n r((n )anQ4 !irginia Occid(ntal4 , á' tard(4 (l 7a*oratorio d( :ropul'ión a C8orro. 7l(ó a ca*o (dicion(' cla( u( r((laron la pr('(ncia d( una iono'+(ra , la agn(to' +(ra 9oiana'. Gu( (l(gido i(*ro d( la Acad(ia A(ricana d( Art(' , Ci(ncia' (n 1#".
12%
ECOSISTEMAS
>a ('tado (n la =ni(r'idad d( Cali+ornia (n Santa Cru 8ac( á' d( 30 ao'4 dond( 8a ll(gado a '(r pro+('or (rito d( a'tronoía , a'tro+í'ica4 dond( ta*in +u( d(cano d( Ci(ncia' ;atural(' ?%" - %%@ ( int(nta d('d( (ntonc(' ('ta*l(c(r contacto radio+ónico con ciiliacion(' (/trat(rr('tr('.
12