MODULE 1
1. Ano ang ang ibig ibig sabihin sabihin ng P Paniti anitikan? kan? Sagot: Ang panitikan ay nags nagsas asab abii o nagp nagpap apah ahay ayag ag ng mga mga kaisipan, mga damdamin, mga karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. At ito ito rin rin ang ang pina pinaka kapa paya yak k na pagl paglal alar araw awan an lalo lalo na sa pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula. Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pangtitik-an" na kung ung saan saan ang ang unlap nlapin ing g " pang" pang" ay gina ginam mit at hulaping "an" an". At sa salitang "titik " naman ay nangunguhulugang literatura (literature) , na ang literatura ay galing sa Latin na littera na nangunguhulugang titik . Nags Nagsas asal alay aysay say din din ito ito sa pama pamaha hala laan, an, lipu lipunan nan at mga mga pananam pananampat patala alaya ya at mga karanas karanasang ang may kaugna kaugnay y ng ibat ibat iban ibang g uri uri ng dam damdami amin tul tulad ng pag!i ag!ibi big, g, kali aligaya gayah han, an, kalungku kalungkutan, tan, pag!asa, pag!asa, pagkapoot, pagkapoot, paghihiganti paghihiganti,, pagkasukla pagkasuklam, m, sindak at pangamba. . #paliwanag #paliwanag ang mga elemento elemento ng Panitikan. anitikan. Sagot: Ang mga elemento ng panitikan: 1. Panlabas anlabas na realida ealidad.! d.! #sang element elemento o ng paniti panitika kan n kung kung saan hinahango o ginagawang batayan ng mga manunulat ang bawat akda. . . kina kinabi bibi bila lang ngan ang g niya niyang ng sist sistem ema. a.!! #san #sang g elem elemen entt ng paniti panitikan kan kung kung saan ang may akda akda ay binaba binabatay tay ang isang akada sa mga suliranin ng lipunan o kinabibilangang panahon. $. Pangkala angkalahat hatang ang pananaw pananaw ng komun komunida idad! d! #sang #sang elemen elemento to ng pani anitik tikan kung ung saa saan ibina binab batay atay ng may!a ay!akd kda a o manunulat ang akda kung ano ang nagiging opinion ng kumunidad. %. %. sist sistem ema a ng sini sining! ng!#s #san ang g elem elemen ento to ng pani paniti tika kan n kung kung papaano papaano maipap maipapahayag ahayag ng my akda ang kanyag kanyag opinio opinion n o pananaw upang makabuo ng isang akda.
&. 'ikang kanyang ginagamit!#sang elemento ng panitikan kung saan ang wika ay napakahalaga dahil dapat isaalang! alang ng my akda kung ano ang wikang gagamitin upang maipahayag ng mabuti ang kanyang opinion o imahinasyon sa pamamagitan ng pagsulat o paggawa ng isang akda. (. Papel na tagapakinig at tagabasa! isang element ng panitikan sa pagkat hindi mabubuo ang isang akda kung walang tagapakinig at tagabasa, dahil sila ang nagsisilbing pinaka katawan ng panitikan. $. Paano ang paraan ng paglalahad sa panitikan? Sagot: 1. Pagbibigay )atuturan ! napalilinaw nito ang pag!uunawa ng isang bagay, tao, pangyayari, dinarama o konsepto. . Pagsunod sa Panuto*pamamaraan +alimbawa nito ang pagsunod sa isang reepi o paraan ng paglaro ng isang uri ng laro. $. Pangulong -udling*ditoryal ! nagpapahayag ng opinyon o palagay ng editor ng isang pahayagan o magasin tungkol sa napapanahong isyu. %. Sanaysay ! anyong panitikan na naglalahad ng kuru!kuro, pananaw, paniniwala at damdamin ng manunulat, hango sa kanyangkaranasan at sa inaakalang palagay niya sa katotohanan. &. /alita ! naglalaman ng mga pang!araw!araw na pangyayari sa loob at labas ng bansa. (. Pitak ! karaniwang makikita sa mga pahayagan o maga0in. Naglalaman ng reaksyon, kuru!kuro at pansariling pananaw hinggil sa isang napapanahong isyu o pangyayaring nagaganap sa kanyang paligid o sa iba pang pook. -inatawag din itong kolum. . -ala ! paglilista ng mga bagay!bagay na dapat gawin o tandaan.
2. 3lat ! paglalahad ng mga kaisipan o kaalamang nakuha, natutunan o nasaliksik mula sa binasa, narinig, nakita o naranasan sa kahalagahan. %. #bigay at #paliwanag ang mga sumusunod: #struktura ng Panitikan Sagot: #struktura ng panitikan, dito ay tinatalakay ang bumubuo at ibat ibang bahagi ng panitikan, kabilang dito ang wika, ideya, gramatikal na istruktura,genre na kinabibilangan,at mga teoryang ginamit upang maging mabisa ang pag papahayag ng isang manunulat o may akda.
3ri ng Panitikan at magbigay ng tatlong 4$5 halimbawa Sagot: 3ri ng Panitikan: 1. -3L36AN o P78SA ! nagpapahayag ng kaisipan. #to9y isinusulat ng patalata. +alimbawa Mga akdang tuluyan Anekdota Nobela ;aikling kwento . PA-3LA ! nagpapahayag ng damdamin. #to9y isinusulat ng pasaknong. +alimbawa: Mga akdang patula ;ga tulang pasalaysay ! pinapaksa nito ang mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa buhay, ang kagitingan at kabayanihan ng tauhan. < Awit at )orido < piko < /alad -ungkulin ng Panitikan. Sagot: 1. makapagpaliwanag ng kahulugan ng kultura at sibilisasyon ng pinanggalingan at panitikan . paglalapit ng panitikan ang mga damdamin at kaisipan ng mga tao upang magkaunawaan.
)alikasan ng Panitikan Sagot: #to ay isang kakaiba at laganap na opinyon na panitikan, tulad ng lahat ng sining, ay isang kusang!dula ng imahinasyon, kawili!wili sapat, tulad ng isang bagong nobela, ngunit walang anumang malubhang o praktikal na kahalagahan. 'alang maaaring maging malayo mula sa katotohanan. Pinapanatili ang mithiin ng isang tao= at mithiin ! ibig, pananampalataya, pagkakaibigan, kalayaan, pagpipitagan ! ay bahagi ng buhay ng tao pinaka karapat! dapat sa pangangalaga.
MODULE 2 1. Ipaliwanag ang mga sumusunod -eoryang #mahismo Sagot: Ang teoryang pampanitikan na nagpapatalas sa pandama ng mga mambabasa larawang!diwa o imahe sa ikagaganda ng akda mga salitang kapag binanggit sa akda ay nag!iiwan ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa. Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng may!adka na higit na madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.
-eoryang )lasisismo Sagot: Ang -eoryangng pampanitikan na maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag!iibigan, karaniwan ang daloy ng
mga pangyayari, matipid at piling!pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan.
-eoryang 7omantesismo Sagot: Ang -eoryang pampanitikan na nais ipamalas ang ibat ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pag! aalay ng kanyang pag!ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. #pinakikita rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam lamang ang kanyang pag!ibig sa tao o bayang napupusuan.
-eoryang +umanismo Sagot: Ang -eoryang pampanitikan na ipakita na ang tao ang sentro ng mundo= ay binibigyang!tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
-eoryang ksistenyalismo Sagot: Ang -eoryang pampanitikan na nagpapakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo 4human e>istene5.
-eoryang ormalismo Sagot: Ang -eoryang pampanitikan na nais iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng may!akda sa kanyang panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa @ walang labis at walang kulang. 'alang simbolismo at hindi humihingi ng higit na malalimang pagsusurit pang!unawa.
-eoryang Naturalismo Sagot: Ang -eoryang pampanitikan na nagbibigay!tuon sa pag! aaral ng kalikasan ng tao bilang isang bagay na mapag!aaralan nang positibo at hindi hinahaluan ng damdamin at pangangaral. Sa ganitong paraan, tinitingnan ng tao bilang isang nilikhang kumikilos at nag!iisip ayon sa batas ng kanyang kalikasan. Samakatwid, ang tao ay ganitoB at ganoonB dahil sa iyon ang kanyang kalikasan bilang tao.
-eoryang Cekonstruksyon Sagot: Ang -eoryang pampanitikan naniniwala na ang ano mang teksto ay walang iisa at nakapangyayaring kahulugan na siyang nagbibigay, ayon sa mga pormalista 4Dormalist writers5, ng kasisahan dito. 'alang kaiahan ang ano mang teksto @ lahat ay nagtataglay ng mga kontradiksyong ito dahil sa ideolohiya.
2. !ase sa "ilang isa (1) mag"igay ng tig dalawang (2) #alim"awa at ipaliwanag sa sariling opinyon o ideya. Sagot:
-eoryang #mahismo Sagot: +alimbawa ng kwento ay ang akdang Panambitan ni Myrna Prad kung saan kanyang pinapahayag ang kanyang saloobin tungkol sa antas ng tao sa lipunan na sadyang may mga taong na bibili ng salapi ang kanilang dignidad at my mga taon nasadlak na sa Kahirapan ay pinipilit pag itulak paibaba. Isa pang halimbawa ay ang akdang, Ang Guryon ni Idelfonso Santos Sapagkat hinahalitulad ng ang guryon sa mga pangarap ng bata na nais niyang abutin. Lahat ng magulang ninanais na magtagumpay ang kanilang mga anak sa pag tupad ng kanilang mga pangarap.
-eoryang )lasisismo Sagot:
+alimbawa ng akda naginamitan ng teoryang ito ay ang nobelang Eorante at laura kung saan ang mga karakter ay nkakaangat sa buhay at pinapahalagahan ang bawat kilos, pananalita at moralida. #sa pang halimbawa nito ay ang kwentong ang riles sa tiyan ni tatay #to ang isang kwento ng batang lumaki sa isang bayan, masaya sila ng kanilang pamilya, ang kanyang tatay ay isang onstrution worker na siyang gumagawa ng mga tulay, oFerpass, at Ey!oFer. Siya rin ang gumagawa ang mga gusali at daanan sa may kabundukan. Ang bata ay ipinagmamalaki ang trabaho ng kanyang ama, kahit na ang mga ama ng kanyang kaklase, ay nagtatayugan ang mga karangalan mula sa trabahong kanilang kinalalagyan. #kwenento ito ng bata sa kanyang amat ina, Ngunit nung nakita niya ang tila malaking balat na hugis riles ng tren sa may tiyan ng kanyang ama, ay nahiwagaan siya rito, napakaraming ideya ang agad pumasok sa kanyang isipan. Ngunit pagdating ng isang araw, hindi siya nakatiis, tinanong niya kung bakit may malaking balat ang kanyang ama sa tyan nito. Coon niya nalaman na ang kanyang ama ay isa sa mga donor ng bato sa mga mayayaman na tao, upang madugtungan ang buhay ng bata, dahil sa mga oras na iyon, ay may sakit din ang bata. ;ula noon, hinangaan niya ang kanyang ama dahil sa ginawang iyon ng kanyang ama. #sa sa mga ginamit na teorya ditto ay teoryang klasisismo sapagkat ito ay nag lalahad ng payak na pangyayari.
-eoryang 7omantesismo Sagot: +alimbawa ng akda ng teoryang ito ay ang kwentong Ang bubungang latani ni Agapito ;. GoaHuin sapagkat,ang kwentong ito ay nag pakita ng pananalig na ang higit na pinahahalagahan ay ang damdamin kaysa sa pag!iisip. #sa pang halimbawa nito ay ang nobela ni shake spear na 7omeo at Guliet kung saan nag hahayag ng damdamin ng pagibig sa pagitan ni romeo at Guliet.
-eoryang +umanismo Sagot: #sang halimbawa ng akdang my teoryang humanism ay ang kwentong "Paalam sa aking pagkabata" ni Iantiago Pepito, sapagkat ang mga tauhan sa kwento ang nagging sentro upang ipahayag ng may akda na ang isang bata ay may kakayan ng intindihan ang mga ngyayari sa kanyang paligid Lalo na sa kanyang magulang. #sa pang halimbawa nito ay ang kwentong -itser ni Liwaway Areo, kung saan sumesentro sa buhay ng magasawang Amelita at ;auro na kapwa pinili ang propesyon ng pagtuturo. Nakapokus ang naratibo sa mariing di!pagsangayon ni Aling 7osa, ang ina ni Amelita, sa pagsasamahan ng dalawa. Sapagkat ang kanyang apat na anak ay nakapagtapos sa kolehiyo ng may "titulo," tutol si Aling 7osa sa pagkuha ng kursong edukasyon ng kanyang bunso, dala na rin ng kaisipang hindi titulong maituturing ang pagiging "titser", bukod pa sa kakarampot na sweldong nakukuha ng anak. Jayunpaman, nakahanap ng pag! asa si Aling 7osa sa katauhan ni 8smundo, isang binata mula sa pamilya ng mga asendero na sumusuyo kay Amelita. Subalit nabigo muli si Aling 7osa sapagkat iba ang iniibig ng kanyang dalaga, at ito9y walang iba kung hindi si ;auro, isang ring guro sa pampublikong paaralan.
-eoryang ksistenyalismo +alimbawa ng akdang pampanitikan ay ang dulang ;askara ni Pablo Kuasay Sapagkat binibigyang halaga nito ang kapangyarihan ng kapasyan ng tao laban sa katwiran.
-eoryang ormalismo Sagot: +alimbawa ng teoyoryang Dormalism ay akdang. Ang )alupi ni /enamin P. Pasual dahil /inibigyang!diin ang nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng pagkakasulat ng akda.
-eoryang Naturalismo Ang halimbawa ng akdang pampanitikan na nag tataglay ng teoryang naturalism ay ang PinaglahuanB ni austino Aguilar at
-igre, -igre Ni ;auro AFena. Sapagkat itinuturing na mabangis na gubat ang buhay sa mga walang kalaban!labang mga tao. ;as detalyado ang paglalarawan ng mga kasuklam!suklam na pangyayari sa buhay ng tao. -initignan ang tao na parang hayop na pinag! eeksperementuhan sa isang laboratoryo. Natural sa teoryang ito ang pagkakahati ng lipunan: mayaman at mahirap, babae at lalaki, mabait at masama.
-eoryang Cekonstruksyon Sagot: +alimbawa ng teoryang ito ay ang akdang M)ay stella Ieehandelaar salin ni 7uth lynia S. ;abanglo ,#to ay isang sanaysay mula sa #ndonesia na naglalahad at nagtatalakay sa isang babaeng nagnais na kumawala sa nakasanayang tradisyon ng kanilang lahi at mamuhay ng naayos sa depinisyon niya ng modernong babae!malaya at marunong humarap.#sa ito sa mga paraan upang pag!aralan ang ilan sa panitikan ng #ndonesia na nagkaroon din ng malaking ambag sa sarili nating panitikan. #to ay isinalin ni 7uth lynia S. ;abanglo mula sa ;ga Liham ng #sang Prinsesang GaFanese Gapara, noong ;ayo &, 12. Nag lalahad ito kung papaano nabuao ang pag katao ng isang babae.
$. Magsaliksik ayon sa mga paksa sa i"a"a at mag"igay ng tig dalawang (2) #alim"awa.
/atay sa mga Arketayp Sagot: Ang teoryang arketipo o symboli ay tinatawag ding mitolohikal o ritwalistiko. +al. +alimbawa ng arketipong tauhan ay ang bayani sa mga epiko, na matipunong lalaki at may pambihirang kapangyarihan na kayang iligtas ang sambayanan sa kapahamakan. At bilang gantimpala sa kanyang katapangan, mapapangasawa niya ang pinakamagandang dilag sa kanilang lugar. Pananaw Arketipal Ang arketipal o mitolohikal na pagdulog ay nahahawig sa pananaw Sikolohikal, na nakatuon ang atensyon sa paraan ng paglikha at ang epekto nito sa mambabasa. Ngunit higit na malawak ang sinasaklaw ng pananaw Arketipal, dahil
ang buong kalipunan ng mga sagisag o simbolo at imahen na lumilitaw sa teksto ng pandaigdigang kultura ang masusing pinagtutuunan nito ng pansin. Sa pananaw Arkitipal, matatagpuan sa akda ang mga huwaran o pardon at kaayusan ng buhay na makikita rin sa halos lahat ng uri ng tao sa daigdig. #sa pang halimbawa ang Ang Aking )rismas -ri ni Karl JustaF Gung
/atay sa /ayograpikal na pananaw Sagot: /atay sa teoryang bayograpikal nais ipamalas o ilahad ang buahay ng may akda upang maging katuwang o batayan ng mababasa sa kanyang sarilng karanasan. +al. lorante at Laura: )ay Selya ni raniso /alagtas Noli ;e -angere ni Gose 7i0al,
/atay sa Sosyolohikal na Pananaw Sagot: /atay sa toryang sosyolohikal, nais ipakita ng may akda ang kalagayang panlipunan na kinabibilangan, upang maging daan ng may akda upang masugpo ang suliranin ng lipunan at maging batayan sa mga mambabasa. +al. Ang akdang mping Negro ni 7ogelio Sikat Ang akdang 'alang pag ibig ni 7oman J. 7eyes
/atay sa Pagke!eminismo Sagot: /atay sa teoryang Deminismo ang pananaw ng akda tungkol sa kakayahan ng isang babae sa lahat ng bagay at ipinapakita na hindi lng lalaki ang merong malaking posisyon sa lipunan. +al. Si -anya ang 3wak na gustong pumuti.
"Sa Ngalan ng #na, ng Anak, ng Ciwata9t Paraluman" ni Lilia Ouindo0a
/atay sa Saykolohikal na /asa Sagot: /atay sa teoryang saykolohikal kung saan ang may akda ay nais pahayag ang kanyang emosyon kaugnay sa isang karanasan, dahil dito ang mambabasa ay nag kakaroon ng batay sakaling ito any kanilang maranasan. At maaring maihalintulad rin nila sa kanilang narararmdaman o ng yayari sa kanila. +al. Nobelang Laro sa /aga ni dgardo ;. 7eyes -ata Selo ni 7ogelio Sikat
/atay sa Pagdedekonstrak Sagot: /atay sa teoryang dekonstruksyon na nag na ang kada ay nagnanais na ipakita ang amg aspeto na bumubuo sa buong pagkatao ng isang tao, ang teoryang pampanitikan na nag ilahad ang pilosopiya ng tao mula sa kamalayan ng manunulat. Sapamamagitan ng mga paniniwala ng may akda nag kakaroon ng batayan ang mga mambabasa. +al. M)ay stella Ieehandelaar salin ni 7uth lynia S. ;abanglo ;ga paskin galing sa l ilibusterismo
/atay sa Pagka!markismo Sagot: ;ula sa teoryang markismo kung saan ang ay may akda ay nagpapakita na ang tao ay kayang lagpasan lahat ng problema o pagdurusa mula sa )ahirapan, suliraning pampulitika at pang ekonomiya, dahil ditto nagkakaroon ng batayan ang mga
mambabasa upang magkaroon ng pag!aasa mula sa pananaw ng isang manunulat. hal. 'alang Pangioon ! Ceograias A. 7osario )alatas ni Anna ;aria ;. Jon0ales /iglang!Awa
