MODUL PERANCANGAN DRAINASE JALAN
Greece M. Lawalata L awalata
2
MODUL PERANCANGAN DRAINASE JALAN
Greece M. Lawalata L awalata
2
Daftar isi
MODUL PERANCANGAN ................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................ 2 DRAINASE JALAN ...................................................................................................................................... ...................................................................................................................................... 2 Greece M. Lawalata............................................. Lawalata................................................................................................................. ..................................................................................... ................. 2 Daftar isi .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... i Pengantar .......................................................... ............................................................................................................................. ....................................................................................... .................... ii ........................................................................................................................... ........................................................................... ....... 1 PENDAHULUAN ....................................................... .......................................................................................................................... ................................................................. 1.1 Latar !ela"ang......................................................... ............................................................................................................................... .......................................................................... ....... 1.2 #$%$an ............................................................ ............................................................................................................... ...................................................... 1.3 #$%$an Pe&'ela%aran ......................................................... .......................................................................................................................... ................................................................ 1.4 R$ang Ling"$( .......................................................... 2 #a)a(an Pr*se+$r Pr*se+$r Pela"sanaan Pela"sanaan Perancangan................................................ ................................................................................... ................................... 2 Drainase Jalan................................................ ........................................................................ ........................ 2 2.1 Persia(an Perancangan Siste& Drainase Jalan.................................................................... ............................... 2 2.2 Pela"sanaan Perancangan Siste& Drainase Jalan..................................... .............................................................................................................. ........................................................, 3 Perancangan Drainase Jalan ...................................................... ................................................................................................................................ .......................................................................... ...... , 3.1 U&$& ............................................................ ................................................................................................................ ......................................................3.2 Prinsi( Perancangan .......................................................... Jalan ................................................... ..................................................................................... .................................. 3.3 Pr*se+$r Perancangan Drainase Jalan Per&$"aan Jalan Jalan ............................................ ........................................................ ............ / 3.4 Ele&en Perancangan Siste& Drainase Per&$"aan 3.4.1 0e&iringan &elintang (er"erasan +an +an 'a)$ %alan ................................................... ......................................................................................................... ..................................................3.4.2 Sal$ran ter'$"a ....................................................... ........................................................................................................ .........................................22 3.4.3 Sal$ran tert$t$(............................................................... 3.4.4 Sal$ran (eng)$'$ng 1gutter ....................................................................................,3 .............................................................................................................. ..................................................., 3.4.5 Sal$ran inlet ........................................................... ................................................................................................................ ..................................................., 3.4.6 !a" "*ntr*l ............................................................. ......................................................................................................... .................................................,5 3.4.7 G*r*ng4G*r*ng ........................................................ ........................................................................................... ............................... -3 3.4.8 S$&$r resa(an air )$%an............................................................ 3.4.9 0*la& ta&($ngan li&(asan air )$%an se&entara ....................................................- 3.4.9.1 Prinsi( ................................................................. ...................................................................................................... ..................................... - .............................................................................................. .................................... - 3.4.9.2 Jenis "*la& .......................................................... .................................................................................... ......................... -2 3.4.9.3 0*&(*nen "*la& ........................................................... &as$" "*la& "*la& ............................ -, 3.4.9.4 Cara Penger%aan (enent$an +e'it 6ang &as$" Daftar P$sta"a ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................-5 La&(iran............................................................................................................................... La&(iran............................................................ ..................................................................................... .................. -7 C*nt*) Per)it$ngan ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................-7 Drainase Per&$"aan P er&$"aan Dengan Sal$ran #er'$"a Sa&(ing Jalan .............................................................. ..............................................................-7 La&(iran............................................................................................................................... La&(iran............................................................ ..................................................................................... .................. ,
i
Pengantar
P$%i s6$"$r (a+a #$)an 8es$s 0rist$s9 'a)wa !$"$ M*+$l Perancangan Drainase Jalan ini tela) selesai +is$s$n. Siste& +rainase %alan &er$(a"an sala) sat$ 'agian %alan 6ang (enting $nt$" +i%aga agar 'er*(erasi +engan *(ti&al. #i+a" a+a siste& +rainase %alan 6ang 'ai" +an te(at +a(at &enga"i'at"an "er$sa"an str$"t$r 'a+an %alan. !$"$ M*+$l Perancangan Drainase Jalan 'erisi tentang lang"a)4lang"a) (erancangan 6ang )ar$s +ia&'il agar li&(asan )$%an (a+a (er&$"aan %alan +a(at +i"el*la +engan *(ti&al. Pen6$s$nan '$"$ ini a+ala) $nt$" &eleng"a(i rang"aian '$"$ +rainase %alan 6ang a"an +i'agi"an (a+a :*r"s)*( Jalan Per"*taan #A. 23,. Di)ara("an &elal$i !$"$ ini9 Pe&'ina Jalan +a(at &ena&'a) wawasan ter"ait (erancangan 'ang$nan +rainase %alan se)ingga terw$%$+ ling"$ngan %alan 6ang 'er"$alitas. Pen6$s$nan M*+$l E+isi (erta&a ini tela) &elewati ta)a( +is"$si secara internal 0PP Jalan Per"*taan +i !alai #e"ni" Lal$ Lintas +an Ling"$ngan %alan. Na&$n +e&i"ian9 Pen$lis &en6a+ari "e"$rangan 6ang a+a (a+a !$"$ ini. Unt$" it$9 "riti" +an saran "a&i )ara("an $nt$" +a(at &e&'ang$n !$"$ 6ang le'i) 'ai" lagi. Pen$lis &eng$ca("an teri&a"asi) (a+a P$sat Lit'ang Jalan +an Je&'atan9 Ir. IG: Sa&si G$narta9 M.Eng.A((l.Sc9 Ir. Ag$s !ari S9 MSc. +an segena( (i)a" 6ang tela) &e&'ant$ +ala& (en6$s$nan !$"$ ini. Hara(an Pen$lis9 '$"$ ini +a(at &e&'eri"an "*ntri'$si 6ang 'erarti 'agi (ara Pe&'ina Jalan.
Pen$lis
ii
1
PENDAHULUAN
1.1 Latar Belaang Mara"n6a "e%a+ian genangan 6ang ter%a+i +i atas (er&$"aan 'a+an %alan +i 'e'era(a "*ta +i In+*nesia &en6e'a'"an "er$sa"an "*nstr$"si (er"erasan %alan. Hal ini &en6e'a'"an "er$gian 6ang l$ar 'iasa 'esar. Penangg$ng "er$gian ini a+ala) (engg$na %alan "en+araan 'er&*t*r &a$($n secara ti+a" langs$ng a+ala) (engg$na "en+araan ti+a" 'er&*t*r. Dengan +e&i"ian9 terli)at sangat (enting siste& +rainase %alan +irencana"an +engan 'ai". Perancangan )ar$s &eli($ti inlet9 sal$ran (eng)$'$ng inlet "e sal$ran (eneri&a 1tali air9 sal$ran (eneri&a9 g*r*ng4g*r*ng9 +an %$ga 'a+an (eneri&a air. !a+an (eneri&a air +ala& )al ini +a(at 'er$(a s$ngai9 "*la& ta&($ngan 1ten+*n9 wa+$"9 ta&an9 +an %$ga "*la& resa(an air )$%an 1'er$(a garis &e&an%ang9 titi". Pentingn6a (erancangan siste& +rainase %alan9 &a"a +i)ara("an +engan a+an6a M*+$l ini9 (en6elenggara %alan9 (erencana te"nis9 (ela"sana9 +an (engawas la(angan +a(at &erencana"an +an &engel*la +rainase %alan (er"*taan +engan *(ti&al. Perancangan siste& +rainase +rainase %alan +i&a"s$+"an $nt$" $nt$" &en+$"$ng "*nstr$"si (er"erasan %alan agar +a(at 'erf$ngsi *(ti&al +an 'er$&$r (an%ang. (an%ang. Pers6aratan te"nis 6ang +i'atasi (a+a (e+*&an ini a+ala) sal$ran te(i %alan 'eserta 'ang$nan (eleng"a( lainn6a +an (engenalan ter)a+a( 'ang$nan +rainase 6ang ra&a) ter)a+a( ling"$ngan. Se+ang"an (erancangan +etail ele&en 'ang$nan +rainase ti+a" +i'a)as (a+a '$"$ ini.
1.2 !"#"an Mew$%$+"an (erancangan siste& +rainase %alan (er"*taan 6ang 'erwawasan ling"$ngan.
1.3 !"#"an Pe$%ela#aran Pe&'ela%aran Perancangan siste& +rainase %alan +i&a"s$+"an agar (erencana +an (ela"sana +a(at &e&a)a&i (erancangan siste& +rainase (er"*taan +an )al4)al ter"ait +engan +rainase 'er"elan%$tan.
1.4 R"ang Ling"& Ling"$( (erancangan +rainase %alan &eli($ti (a+a (erancangan +rainase (er&$"aan9 "e&iringan (er&$"aan (er"erasan %alan9 sal$ran ter'$"a +an tert$t$(9 +an 'ang$nan (eleng"a( lainn6a. (erancangan +ileng"a(i ($la +engan (erancangan s$&$r resa(an air )$%an +an "*la& ta&($ngan li&(asan air )$%an se&entara.
2
!a'a&an Pr(se)"r Pelasanaan Perancangan
Indikator Indikator Keberhasilan: Setelah selesai pembelajaran bab ini, peserta diharapkan dapat menjelaskan Tahapan Prosedur Pelaksanaan Perancangan Drainase Jalan
2.1 Persia&an Perancangan Siste$ Drainase Jalan 0egiatan (ersia(an (erancangan +rainase %alan ini +a(at +ila"$"an secara swa"el*la +an secara "*ntra". #a)a(an "egiatan ini &eli($ti; . Me&(ela%ari ara)an (er$nt$"an lan+$se 6ang +it$n%$""an +ala& R #R:. 2. Mela"$"an s$r
2.2 Pelasanaan Perancangan Siste$ Drainase Jalan Pela"sanaan (erancangan 6ang a"an +ila"$"an *le) (e&enang lelang &a"a )ar$s &ela"$"an (erte&$an (en6elenggara %alan +an (erencana +an Pen6elenggara %alan &e&'eri"an ga&'aran +an (r*gra& (enge&'angan (erancangan 6ang +iingin"an. Na&$n %i"a (erancangan a"an +ila"$"an secara swa"el*la &a"a "e+$a ta)a(an ta+i +a(at +ilewati. 0egiatan 'eri"$tn6a a+ala); a. Perancang &ela"$"an s$r
2
3
Perancangan Drainase Jalan
Indikator Keberhasilan: Setelah selesai pembelajaran bab ini, peserta diharapkan dapat menjelaskan Tahapan Perancangan Drainase Jalan yang meliputi saluran tepi jalan, inlet, bangunan pelengkap lainnya, dan bangunan drainase yang berkelanjutan
3.1 U$"$ Ag$s !ari 1232 &en$lis 'a)wa +ala& (erencanaan (ene&(atan +rainase 1(er&$"aan %alan 1sal$ran te(i %alan tergant$ng (a+a +esain ge*&etri" %alan se(erti (a+a %alan l$r$s 1&en+a"i=&en$r$n9 ti"$ngan9 +engan %$&la) la%$r +an %al$r9 +engan=tan(a &e+ian9 +st. Leta" sal$ran (a+a ge*&etri" %alan l$r$s $&$&n6a 'era+a (a+a "e +$a sisi 1sa&(ing %alan9 6ait$ sisi "iri +an sisi "anan %alan. Ji"a (a+a ti"$ngan %alan 1&eni"$ng +engan &ele'ar &iring "e ara) sala) sat$ te(i 1ses$ai "e&iringan %alan4s$(erele
=23. Prinsi(n6a (ene&(atan sal$ran te(i %alan +i (er&$"aan %alan selal$ &engi"$ti t*(*grafi 6ang 'er"aitan +engan ge*&etri" 1rencana ata$($n "*n+isi %alan +an ling"$ngan se"itarn6a9 6ang ter"ait +engan 'a+an air lain ata$ "e sal$ran (e&'$angan 1s$ngai 1Sailen+ra9 A!9 232. Dengan +e&i"ian9 'eri"$t ini )al (erl$ +i(er)ati"an antara lain; a. 0a(asitas siste& )ar$s &enc$"$(i9 'ai" $nt$" &ela6ani (engaliran air "e 'a+an (eneri&a air9 &a$($n $nt$" &eresa("an air "e +ala& tana). Unt$" &enca(ai "a(asitas 6ang &e&a+ai +ila"$"an (erancangan 'er+asar"an (rinsi( )i+r*l*gi +an )i+r*li"a. b. Se+a(at &$ng"in &engg$na"an siste& gra
e.
f.
Leta" siste& +rainase %alan &e&en$)i "riteria a&an $nt$" str$"t$r %alan9 $tilitas9 +an (erleng"a(an %alan lainn6a +an &e&ili"i "ese&(atan $nt$" (erl$asan siste&. Dala& (ela"sanaann6a )ar$s &e&(e)ati"an segi )i+ra$li" +an tata leta" +ala& "aitann6a +engan (rasarana lainn6a 1%alan9 +an $tilitas "*ta. Sta'ilitas 'ang$nan )ar$s ter%a&in9 'ai" +ari segi str$"t$ral9 "eawetan siste& +an "e&$+a)an +ala& *(erasi +an (e&eli)araan.
3.2 Prinsi& Perancangan (erancangan siste& +rainase %alan +i+asar"an "e(a+a "e'era+aan air (er&$"aan +an 'awa) (er&$"aan se)ingga (erancangan +rainase %alan +i'agi &en%a+i +$a 6ait$; − +rainase (er&$"aan 1surface drainage − +rainase 'awa) (er&$"aan 1sub surface drainage . Na&$n (erancangan "e+$a %enis +rainase +i atas )ar$s &e&ili"i "eter(a+$an t$%$an agar f$ngsi +rainase %alan *(ti&al. 2 0e'era+aan s$ngai +an 'ang$nan air lainn6a 6ang ter+a(at +i l*"asi )ar$s +i(er)ati"an. !a+an s$ngai 6ang ter(*t*ng *le) r$te %alan )ar$s +itangg$langi +engan (erancangan g*r*ng4g*r*ng +i&ana +e'it 6ang +i)it$ng a+ala) +e'it s$ngai 6ang &engg$na"an SNI 3,452-4>7>9 #ata Cara Perencanaan Hi+r*l*gi +an Hi+r*li"a $nt$" 'ang$nan +i S$ngai , Siste& +rainase (er&$"aan 'erf$ngsi $nt$" &engen+ali"an li&(asan air )$%an +i (er&$"aan %alan +an +ari +aera) se"itarn6a agar ti+a" &er$sa" "*nstr$"si %alan9 se(erti "er$sa"an "arena air 'an%ir 6ang &eli&(as +i atas (er"erasan %alan ata$ "er$sa"an (a+a 'a+an %alan a"i'at er*si. - Siste& +rainase %alan )ar$s &e&(er)it$ng"an +e'it (engaliran (a+a sal$ran sa&(ing %alan 6ang &e&anfaat"an sal$ran sa&(ing %alan terse'$t $nt$" &en$%$ 'a+an air ata$ resa(an '$atan. Sisti& +rainase (er&$"aan %alan ter+iri +ari; (er"erasan +an 'a)$ %alan9 sal$ran sa&(ing %alan9 +rainase lereng9 g*r*ng4g*r*ng 1li)at Ga&'ar 2.
-
Saluran Penangkap Bahu Jalan
Perkerasan Jalan
Bahu Jalan Saluran samping jalan
% i b
im %
im%
ib %
Gorong-gorong im= kemiringan melintang perkerasan jalan ib = kemiringan bahu jalan
Ga$%ar *
!i&ial siste$ )rainase #alan
3.3 Pr(se)"r Perancangan Drainase Jalan Perancangan +i&$lai +engan &e&(l*t r$te %alan 6ang a"an +itin%a$ +i (eta t*(*grafi 6ang a"an &enent$"an 'atas4'atas +aera) la6anan &a$($n +ata4+ata lain $nt$" &engenal=&engeta)$i +aera) la6anan se)ingga +a(at +i(er"ira"an "e'$t$)an (ene&(atan 'ang$nan +rainase (en$n%ang &enent$"an (ene&(atan awal 'ang$nan se(erti sal$ran sa&(ing %alan9 fasilitas (ena)an air )$%an9 'ang$nan (eleng"a( 1Li)at Ga&'ar 2. 2 Perancangan siste& +rainase %alan )ar$s &e&(er)ati"an (engaliran air 6ang a+a +i (er&$"aan 1+rainase (er&$"aan &a$($n 6ang a+a +i 'awa) (er&$"aan. Perancangan4(erancangan terse'$t )ar$s &engi"$ti "etent$an te"nis 6ang a+a tan(a &enggangg$ sta'ilitas "*nstr$"si %alan. Na&$n (a+a !$"$ ini9 (erancangan +rainase 'awa) (er&$"aan ti+a" +i'a)as.
Pl*t R$te Jalan
Pengenalan Daera) La6anan
Perancangan Siste& Drainase Jalan
Perancangan +rainase (er&$"aan
Per"iraan awal "e'$t$)an (ene&(atan la6anan +rainase %alan
Perancangan +rainase 'awa) (er&$"aan
0etent$an te"nis9 &et*+e=cara (enger%aan
Selesai
Ga$%ar + Se$a &erancangan siste$ )rainase #alan
3.4 Ele$en Perancangan Siste$ Drainase Per$"aan Jalan Hal4)al 6ang (erl$ +i(er)ati"an (a+a (erancangan +rainase (er&$"aan +i$rai"an +i 'awa) ini. Pl(t r"te #alan )i &eta t(&(grafi a.
Pl*t r$te %alan rencana (a+a t*(*grafi +i(erl$"an $nt$" &engeta)$i ga&'aran t*(*grafi ata$ +aera) "*n+isi se(an%ang trase %alan 6ang a"an +ilal$i +a(at +i(ela%ari.
'. 0*n+isi terrain (a+a +aera) la6anan +i(erl$"an $nt$" &enent$"an 'ent$" +an "e&iringan 6ang a"an &e&(engar$)i (*la aliran.
/
Ga$%ar , Il"strasi r"te #alan )an ga$%aran t(&(grafi 2 In-entarisasi )ata %ang"nan )rainase 1g*r*ng4g*r*ng9 %e&'atan9 +ll. e"sisting &eli($ti l*"asi9 +i&ensi9 ara) aliran (e&'$angan9 "*n+isi. Data ini +ig$na"an agar (erancangan siste& +rainase %alan ti+a" &enggangg$ siste& +rainase 6ang tela) a+a.
, Seg$en &an#ang seg$en sal"ran /L Penent$an (an%ang seg&en sal$ran 1L +i+asar"an (a+a; a. "e&iringan r$te %alan. Disaran"an "e&iringan sal$ran &en+e"ati "e&iringan &e&an%ang %alan. '. a+an6a te&(at '$angan air se(erti 'a+an air 1se(erti s$ngai9 wa+$"9 +ll c. lang"a) c*'a4c*'a9 se)ingga +i&ensi sal$ran 6ang e"*n*&is. 0 L"as )aera' la1anan /A a.
Per)it$ngan l$as +aera) la6anan +i+asar"an (a+a (an%ang seg&en %alan 6ang +itin%a$.
'. L$as +aera) la6anan 1A $nt$" sal$ran sa&(ing %alan (erl$ +i"eta)$i agar +a(at +i(er"ira"an +a6a ta&($ngn6a ter)a+a( c$ra) )$%an ata$ $nt$" &e&(er"ira"an <*l$&e li&(asan (er&$"aan 6ang a"an +ita&($ng sal$ran sa&(ing %alan 1Ga&'ar -. c.
L$as +aera) la6anan ter+iri atas l$as setenga) 'a+an %alan 1A 9 l$as 'a)$ %alan 1A 2 +an l$as +aera) +i se"itar 1A ,.
+. !atasan l$as +aera) la6anan tergant$ng +ari +aera) se"itar +an t*(*grafi +an +aera) se"elilingn6a. Pan%ang +aera) (engaliran 6ang +i(er)it$ng"an ter+iri atas setenga) le'ar 'a+an %alan 1l 9 le'ar 'a)$ %alan 1l 29 +an +aera) se"itar 1l , 6ang ter'agi atas +aera) (er"*taan 6ait$ ? 3 & +an $nt$" +aera) l$ar "*ta 6ang +i+asar"an (a+a t*(*grafi +aera) terse'$t 1Ga&'ar . e. Ji"a +i(erl$"an9 (a+a +aera) (er'$"itan9 +irencana"an 'e'era(a sal$ran 1Li)at s$' 'a' +rainase lereng $nt$" &ena&($ng li&(asan +ari +aera) '$"it +engan 'atas +aera) la6anan a+ala) ($nca" '$"it terse'$t tan(a &er$sa" sta'ilitas lereng. Se)ingga sal$ran terse'$t )an6a &ena&($ng air +ari l$as +aera) la6anan +aera) se"itar 1A,.
5
STA 0+000 Saluran samping jalan Batas daerah pengaliran (A1, A2, A3) Waktu pengaliran (t1, t2) Panjang (L, lo) Badan jalan
STA 0+100 A1 A2
L t2
A3
t1 lo
0eterangan ; S#A c*nt*) (ene&(atan seg&en +i'atasi antar S#A %alan ata$ +ari sal$ran (eng)$'$ng
Ga$%ar 0 Daera) Pengaliran Sal$ran Sa&(ing Jalan
CL
Ll1 (m ) 1
Ll2 (m ) 2
0eterangan ga&'ar; l +iteta("an +ari as %alan sa&(ai 'agian te(i (er"erasan. l2 +iteta("an +ari te(i (er"erasan sa&(ai te(i 'a)$ %alan l, tergant$ng +aera) sete&(at; - (er"*taan 1+aera) ter'ang$n ? 3 & - l$ar "*ta 1rural area 1tergant$ng t*(*grafi ? 33& Ga$%ar 2 Pan#ang )aera' &engaliran 1ang )i&er'it"ngan /l*3 l+3 l,
7
l
L3 (m )
4(efisien &engaliran /C 0*efisien (engaliran 1C +i(engar$)i "*n+isi (er&$"aan tana) 1tata g$na la)an (a+a +aera) la6anan +an "e&$ng"inan (er$'a)an tata g$na la)an. Ang"a ini a"an &e&(engar$)i +e'it 6ang &engalir se)ingga +a(at +i(er"ira"an +a6a ta&($ng sal$ran. Unt$" it$ +i(erl$"an (eta t*(*grafi +an &ela"$"an s$r
5 6at(r li$&asan /f a. Mer$(a"an fa"t*r ata$ ang"a 6ang +i"ali"an +engan "*efisien runoff 'iasa +engan t$%$an agar "iner%a sal$ran ti+a" &ele'i)i "a(asitasn6a a"i'at +aera) (engaliran 6ang terlal$ l$as. Harga fa"t*r li&(asan 1f" +ises$ai"an +engan "*n+isi (er&$"aan tana) 1li)at #a'el !a%el * Harga (efisien &engaliran /C )an 'arga fat(r li$&asan /f N(.
4(n)isi &er$"aan tana'
4(efisien &engaliran / C
6at(r Li$&asan /f
BAHAN
Jalan 'et*n @ %alan as(al
3953 4 39>
4
2
Jalan "eri"il @ %alan tana)
39-3 4 3953
4
,
39-3 4 39/ 393 4 3923 3953 4 397 39/3 4 395
4 4 4 4
2 , -
!a)$ Jalan ; 4 #ana) 'er'$tir )al$s 4 #ana) 'er'$tir "asar 4 !at$an &asif "eras 4 !at$an &asif l$na" !A!A GUNA LAHAN Daera) (er"*taan Daera) (inggir "*ta Daera) in+$stri Per&$"i&an (a+at
3953 4 39> 39/3 4 3953 39/3 4 39>3 39-3 4 39/3
293 9 92 293
Per&$"i&an ti+a" (a+at
39-3 4 39/3
9
/ 5 7 >
#a&an +an "e'$n Persawa)an Per'$"itan Peg$n$ngan
3923 4 39-3 39- 4 39/3 3953 4 3973 395 4 39>3
392 39 3939,
0eterangan; • Harga "*efisien (engaliran 1 C $nt$" +aera) +atar +ia&'il nilai C 6ang ter"ecil +an $nt$" +aera) lereng +ia&'il nilai C 6ang 'esar. • Harga fa"t*r li&(asan 1f" )an6a +ig$na"an $nt$" g$na la)an se"itar sal$ran selain 'agian %alan.
>
'. !ila +aera) (engaliran ata$ +aera) la6anan ter+iri +ari 'e'era(a ti(e "*n+isi (er&$"aan 6ang &e&($n6ai nilai C 6ang 'er'e+a9 Harga C rata4rata +itent$"an +engan (ersa&aan 'eri"$t;
C 1.. A1 + C 2.. A2 + C 3. . A3 . fk 3
C =
1
A1 + A2 + A3
+engan (engertian; C9 C29 C, "*efisien (engaliran 6ang ses$ai +engan ti(e "*n+isi (er&$"aan A9 A29 A, l$as +aera) (engaliran 6ang +i(er)it$ng"an ses$ai +engan "*n+isi (er&$"aan 1Li)at Ga&'ar +i atas f" fa"t*r li&(asan ses$ai g$na la)an 1li)at #a'el
7 8at" (nsentrasi /!c a. :a"t$ ter(an%ang 6ang +i'$t$)"an $nt$" sel$r$) +aera) la6anan +ala& &en6al$r"an aliran air secara si&$ltan 1 runoff) setela) &elewati titi"4titi" tertent$. '. :a"t$ "*nsentrasi $nt$" sal$ran ter'$"a +i)it$ng +engan r$&$s +i 'awa) ini. Se+ang"an $nt$" sal$ran tert$t$( +a(at &engg$na"an grafi" 6ang a+a (a+a s$' 'a' .-.2 #C
t ? t2
t
1
t2
2 3
B ,927 B l* B
12
nd is
39/5
1,
L
1-
60 × V
+engan (engertian; #c wa"t$ "*nsentrasi 1&enit t wa"t$ $nt$" &enca(ai awal sal$ran +ari titi" ter%a$)1&enit t2 wa"t$ aliran +ala& sal$ran se(an%ang L +ari $%$ng sal$ran1&enit l* %ara" titi" ter%a$) "e fasilitas +rainase 1& L (an%ang sal$ran 1& n+ "*efisien )a&'atan 1li)at #a'el is "e&iringan +aera) (engaliran "ece(atan air rata4rata (a+a sal$ran +rainase 1&=+eti"
!a%el + 4(efisien 'a$%atan /n) %er)asaran (n)isi &er$"aan N(.
4(n)isi La&is Per$"aan
n)
La(isan se&en +an as(al 'et*n
393,
2 , /
Per&$"aan licin +an "e+a( air Per&$"aan licin +an "*"*) #ana) +gn r$&($t ti(is +an g$n+$l +engan (er&$"aan se+i"it "asar Pa+ang r$&($t +an rer$&($tan H$tan g$n+$l H$tan ri&'$n +an )$tan g$n+$l ra(at +engan )a&(aran r$&($t %arang sa&(ai ra(at
39323 3933 39233 39-33 39/33
5
3
39733
8) Analisa Hidrologi a. Data c"ra' '"#an • Mer$(a"an +ata c$ra) )$%an )arian &a"si&$& +ala& seta)$n +in6ata"an +ala& &&=)ari. Data c$ra) )$%an ini +i(er*le) +ari !a+an Mete*r*l*gi +an Ge*fisi"a 1!MG 6ait$ stasi$n c$ra) )$%an 6ang terleta" (a+a +aera) la6anan sal$ran sa&(ing %alan. • Ji"a +aera) la6anan ti+a" &e&ili"i +ata c$ra) )$%an9 &a"a +a(at +ig$na"an +ata +ari stasi$n +i l$ar +aera) la6anan 6ang +iangga( &asi) +a(at &ewa"ili. J$&la) +ata c$ra) )$%an 6ang +i(erl$"an &ini&al 3 ta)$n tera")ir. %. Peri()e "lang 0ara"teristi" )$%an &en$n%$""an 'a)wa )$%an 6ang 'esar tertent$ &e&($n6ai (eri*+e $lang tertent$. Peri*+e $lang $nt$" (e&'ang$nan sal$ran +rainase +itent$"an ta)$n9 +ises$ai"an +engan (er$nt$"ann6a. c.
Intensitas c"ra' '"#an A+ala) "etinggian c$ra) )$%an 6ang ter%a+i (a+a s$at$ "$r$n wa"t$ +i&ana air terse'$t 'er"*nsentrasi. Intensitas c$ra) )$%an 1I &e&($n6ai sat$an &&=%a&9 'erarti tinggi air (ersat$an wa"t$9 &isaln6a && +ala& "$r$n wa"t$ &enit9 %a&9 ata$ )ari.
). 6(r$"lasi &er'it"ngan intensitas c"ra' '"#an Per)it$ngan ini +ila"$"an ses$ai SNI 3,42-4>> Met*+e (er)it$ngan De'it !an%ir.
9) Untuk menghitung debit aliran air ( Q ) menggunakan rumus: 1 Q= C × I × A 3,6
1
+engan (engertian; , +e'it aliran air 1& = +eti" C "*efisien (engaliran rata4rata +ari C9 C29 C, I intensitas c$ra) )$%an 1&&=%a& 2 A l$as +aera) (engaliran 1"& ter+iri atas A9 A29 A,
3.4.1
4e$iringan $elintang &ererasan )an %a'" #alan
0e&iringan &elintang )ar$s &e&en$)i "etent$an 6ang +i$rai"an 'eri"$t ini.
* Daera' #alan 1ang )atar )an l"r"s a. 0e&iringan (er"erasan +an 'a)$ %alan &$lai +ari tenga) (er"erasan 1as %alan &en$r$n=&elan+ai "e ara) sal$ran +rainase %alan 1li)at Ga&'ar /
Bahu Jalan
Perkerasan Jalan
im%
i b%
Bahu Jalan
im%
ib%
Selokan
Keterangan gambar: im kemiringan melintang perkerasan jalan ib kemiringan bahu (im+2%)
Ga$%ar 5 4e$iringan $elintang n(r$al &a)a )aera' )atar )an l"r"s '. !esarn6a "e&iringan 'a)$ %alan +ia&'il 2 le'i) 'esar +ari(a+a "e&iringan (er&$"aan %alan. c. 0e&iringan &elintang n*r&al (a+a (er"erasan %alan9 +a(at +ili)at (a+a #a'el , 'eri"$t;
!a%el , N(. . 2. ,. -.
4e$iringan $elintang &ererasan )an %a'" #alan 4e$iringan $elintang i$ /9
Jenis la&isan &ererasan #alan As(al9 !et*n Ja(at 1%alan 6ang +i(a+at 0eri"il #ana)
24, 24,4/ -4/
+. Pa+a 'a)$ %alan 6ang ter'$at +ari tana) le&($ng ata$ lana$ +an ti+a" +i(er"eras9 $nt$" &e&(erce(at (engaliran air )$%an agar ti+a" &eresa( "e +ala& 'a)$ %alan9 +i'$at sal$ran4sal$ran "ecil 6ang &elintang 'a)$ %alan 1Ga&'ar 5
l a n a J A s
90°
90°
Daerah Datar 0 - 6 %
Ga$%ar 7 Drainase Melintang Pa)a Ba'" Jalan
2
+ Daera' 1ang l"r"s &a)a tan#aan ata" t"r"nan * * a. Perl$ +i'$at s$at$ sal$ran inlet +engan s$+$t "e&iringan F /3 45 1Ga&'ar > agar aliran air +a(at &engalir "e +rainase 1wala$($n ti+a" a"an sel$r$)n6a '. Unt$" &enent$"an "e&iringan (er"erasan %alan9 g$na"an nilai4nilai +ari #a'el ,. c.
Unt$" &eng)in+ari (er"erasan %alan ti+a" r$sa" *le) aliran air )$%an9 &a"a (a+a 'a+an %alan9 (a+a %ara" tertent$ +i'$at sal$ran "ecil &elintang 'a)$ %alan 1Ga&'ar 7
60°
60°
m 5 1
As Jalan 60°
Daerah Tanjakan ( > 6 % )
m 5 1
Saluran bawah tanah pada bahu jalan
Ga$%ar : Drainase Ba'" Jalan )i )aera' tan#aan;t"r"nan , Daera' ti"ngan a. Har$s &e&(erti&'ang"an "e'$t$)an "e&iringan %alan &en$r$t (ers6aratan alin6e&en )*ris*ntal %alan 1&en$r$t "etent$an 6ang 'erla"$. '. 0e&iringan (er"erasan %alan )ar$s +i&$lai +ari sisi l$ar ti"$ngan &en$r$n=&elan+ai "e sisi +ala& ti"$ngan. c. !esarn6a "e&iringan +aera) ini +itent$"an *le) nilai &a"si&$& "e'$t$)an "e&iringan &en$r$t "e(erl$an +rainase. +. !esarn6a "e&iringan 'a)$ %alan +itent$"an +engan "ai+a)4"ai+a) s$' 'a' se'el$&n6a 1li)at ga&'ar >.
e. Kedalaman saluran di tepi luar jalan pada tikungan harus memperhatikan kesesuaian rencana pengaliran sistem drainase saluran tersebut.
,
Bahu Jalan
i b+2%
Perkerasan Jalan
Bahu Jalan
i m%
im%
i b+2%
Ga$%ar < 4e$iringan $elintang &a)a )aera' ti"ngan
4) Pemeriksaan kemiringan lahan eksisting Penent$an "e&iringan la)an e"sisting (a+a l*"asi (e&'ang$nan sal$ran9 g*r*ng4 g*r*ng +i+a(at"an +ari )asil (eng$"$ran +i la(angan9 +engan r$&$s +an Ga&'ar 3. Hal ini &er$(a"an sala) sat$ (erti&'angan $nt$" (erancangan (e&'$atan 'ang$nan (e&ata) ar$s.
il
elev1 − elev 2 L
B 33
1/
+engan (engertian; il "e&iringan la)an e"sisting (a+a l*"asi sal$ran ele< tinggi tana) +i 'agian tertinggi 1& ele<2 tinggi tana) +i 'agian teren+a) 1& L (an%ang sal$ran 1&
il 1 ele< 1& ele<2 1& Sta.
L 1&
Sta.2
Ga$%ar *= 4e$iringan la'an
3.4.2 a.
Sal"ran ter%"a
Perancangan sal$ran ter'$"a secara )i+r*li"a %enis aliran 6ang ter%a+i a+ala) aliran ter'$"a 1open channel 6ait$ (engaliran air +engan (er&$"aan 'e'as 1Ga&'ar . Perancangan ini +ig$na"an $nt$" (erancangan sal$ran sa&(ing %alan &a$($n g*r*ng4 g*r*ng.
-
Ga$%ar ** Sal"ran !er%"a '.
!a)an 'ang$nan sal$ran +itent$"an *le) 'esarn6a "ece(atan rencana aliran air 6ang &engalir +i sal$ran sa&(ing %alan terse'$t 1li)at #a'el -
!a%el 0 N(.
c.
Jenis Ba'an
4ece&atan aliran air 1ang )ii#inan /$;)eti
.
Pasir )al$s
39-
2.
Le&($ng "e(asiran
393
,.
Lana$ al$
39/3
-.
0eri"il )al$s
395
.
Le&($ng "*"*)
395
/.
Le&($ng (a+at
93
5.
0eri"il "asar
923
7.
!at$4'at$ 'esar
93
>.
Pasangan 'at$
93
3.
!et*n
93
.
!et*n 'ert$lang
93
0e&iringan sal$ran +itent$"an 'er+asar"an 'a)an 6ang +ig$na"an. H$'$ngan antara 'a)an 6ang +ig$na"an +engan "e&iringan sal$ran ara) &e&an%ang +a(at +ili)at (a+a #a'el .
!a%el 2 N(. . 2. ,.
+.
4ece&atan aliran air 1ang )ii#inan %er)asaran #enis $aterial
4e$iringan sal"ran $e$an#ang /is %er)asaran #enis $aterial Jenis Material
4e$iringan sal"ran / is 9 3 4 59 59
#ana) asli 0eri"il Pasangan
Pe&ata) ar$s $nt$" &eng$rangi "ece(atan aliran +i(erl$"an $nt$" sal$ran 6ang (an%ang +an &e&($n6ai "e&iringan c$"$( 'esar 1li)at Ga&'ar 2. Pe&asangan %ara" (e&ata) ar$s 1l( )ar$s ses$ai #a'el /.
1% is = 1% lp
L
Ga$%ar *+ Pe$ata' ar"s
!a%el 5 Is /9 l& /$
H"%"ngan e$iringan sal"ran /is )an #ara &e$ata' ar"s /l& / /
5 3
7 7
> 5
3 /
2
e.
Pena&(ang &ini&$& sal$ran 393 & .
f.
#i(e +an %enis 'a)an sal$ran +i+asar"an atas "*n+isi tana) +asar +an "ece(atan a'rasi air 1li)at #a'el 5. !a%el 7 !i&e &ena$&ang sal"ran sa$&ing #alan N(
!i&e sal"ran sa$&ing
P(t(ngan $elintang
Ba'an 1ang )ig"naan
!ent$" tra(esi$&
tana) Asli
2
!ent$" segitiga
,
!ent$" tra(esi$&
(asangan 'at$ "ali
-
!ent$" segie&(at
(asangan 'at$ "ali
(asangan 'at$ "ali ata$ tana) asli
/
!a%el 7 /lan#"tan N(
/
5
7
g.
!i&e sal"ran sa$&ing
P(t(ngan $elintang
Ba'an 1ang )i&aai
!ent$" segie&(at
'et*n 'ert$lang (a+a 'agian +asar +i'eri la(isan (asir ? 3 c&
!ent$" segie&(at
'et*n 'ert$lang (a+a 'agian +asar +i'eri la(isan (asir ? 3 c&9 (a+a 'agian atas +it$t$( +engan (lat 'et*n 'ert$lang
!ent$" segie&(at
(asangan 'at$ "ali (a+a 'agian +asar +i'eri la(isan (asir ? 3 c&9 (a+a 'agian atas +it$t$( +engan (lat 'et*n 'ert$lang
!ent$" setenga) ling"aran
(asangan 'at$ "ali ata$ 'et*n 'ert$lang
Lang"a) (er)it$ngan +e'it aliran rencana 1
Lang"a) (er)it$ngan +e'it aliran rencana 1 +i$rai"an +i 'awa) ini. Pl*t r$te %alan +i (eta t*(*grafi. 2 #ent$"an (an%ang seg&en9 +aera) (engaliran9 l$as 1A9 "e&iringan la)an 1i ( +ari (eta t*(*grafi. , I+entifi"asi %enis 'a)an (er&$"aan +aera) (engaliran - #ent$"an "*efisien aliran 1C 'er+asar"an "*n+isi (er&$"aan "e&$+ian "ali"an +engan )arga fa"t*r li&(asan9 ses$ai #a'el 2 Hit$ng "*efisien aliran rata4rata +engan r$&$s 1-9 6ait$;
C =
C 1. . A1 + C 2. . A2 + C 3. . A3 . fk 3 A1 + A2 + A3
(4)
/ #ent$"an "*n+isi (er&$"aan 'eri"$t "*efisien )a&'atan9 n+ 1li)at #a'el 5 Hit$ng wa"t$ "*nsentrasi 1# c +engan r$&$s 19 129 +an 1,9 6 ait$;
5
TC =
t1 + t2
t1
=
(1) (
2 3
x 3,28 x lo x
nd is
)0,167
(2)
L
t2 =
60 × V (3)
7 Sia("an +ata c$ra) )$%an +ari !a+an Mete*r*l*gi +an Ge*fisi"a #ent$"an (eri*+e $lang rencana $nt$" sal$ran +rainase9 6ait$ ta)$n > Hit$ng intensitas c$ra) )$%an ses$ai (a+a '$"$ SNI 3,42-4>> (er)it$ngan +e'it 'an%ir
Met*+e
3 Hit$ng +e'it air 1 +engan &engg$na"an r$&$s 19 6ait$;
Q=
).
1 3,6
C × I × A
1 Per)it$ngan +i&ensi +an "e&iringan sal$ran serta g*r*ng4g*r*ng Per)it$ngan +i&ensi sal$ran +a(at +ises$ai"an +engan "*n+isi 6ang a+a 6ait$ 'er+asar"an; a. Penent$an 'a)an 6ang +ig$na"an se)ingga ter+a(at 'atasan "ece(atan 1 +an "e&iringan sal$ran 1i s 6ang +ii%in"an. '. "eterse+iaan r$ang +i te(i %alan se)ingga (er)it$ngan +i&$lai +engan (enent$an +i&ensi 2 Lang"a) awal (er)it$ngan; a. Penent$an awal 'a)an sal$ran
Penent$an 'a)an sal$ran9 "*efisien &anning 1n #a'el 39 +an "ece(atan 1 (a+a sal$ran 6ang +ii%in"an 1#a'el -9 'ent$" sal$ran 1#a'el 5 +an (enent$an "e&iringan sal$ran i s 6ang +ii%in"an 1#a'el
#ent$"an 0ece(atan sal$ran "ece(atan sal$ran 6ang +ii%in"an
Hit$ng tinggi %agaan 1: sal$ran +engan r$&$s 129 6ait$;
W =
0,5 × d (m)
(25)
'. Penent$an awal +i&ensi sal$ran
#ent$"an (er"iraan +i&ensi sal$ran ses$ai r$ang 6ang terse+ia9 "*efisien Manning 1n +ari #a'el 39
#ent$"an "e&iringan sal$ran 'er+asar"an 'a)an ata$ &engi"$ti "e&iringan (er"erasan %alan $nt$" &enent$"an "ece(atan air +ala& sal$ran
#ent$"an "ece(atan sal$ran9 V = 1 × R 2 / 3 × i s 1 / 2 n
7
1-
Hit$ng tinggi %agaan 1: sal$ran +engan r$&$s 129 6ait$;
W =
0,5 × d (m)
(25)
, Ce" De'it sal$ran )ar$s le'i) "ecil +ari +e'it aliran. Ji"a ti+a" ses$ai &a"a (er)it$ngan +i&ensi )ar$s +i$lang.
- Hit$ng "e&iringan sal$ran9 is
1
V × n R
2 / 3
2
15
Peri"sa "e&iringan tana) +i l*"asi 6ang a"an +i'ang$n sal$ran
is
elev1 − elev 2 L
B 33 1/
/ !an+ing"an "e&iringan sal$ran )asil (er)it$ngan 1i s (er)it$ngan +engan "e&iringan tana) 6ang +i$"$r +i la(angan 1i la(angan − is la(angan ≤ is (er)it$ngan9 artin6a 'a)wa "e&iringan sal$ran 6ang +irencana"an ses$ai +engan i (er)it$ngan − is lapangan > is perhitungan, berarti saluran harus dibuatkan pematah
arus, sesuai Tabel 6 5 Unt$" (erancangan g*r*ng4g*r*ng9 'an+ing"an "e&iringan g*r*ng4g*r*ng +engan "e&iringan 6ang +ii%in"an.
>
!agan alir (er)it$ngan !agan alir (er)it$ngan +e'it aliran rencana 1 +ari +aera) (ela6anan 6ang +i)$'$ng"an +engan "e&a&($an sal$ran 6ang &ena&($ngn6a 1li)at Ga&'ar ,. Per)it$ngan +i&ensi sal$ran +an "e&iringan sal$ran 6ang a"an +ig$na"an +i la(angan +it$n%$""an (a+a Ga&'ar ,. #ia( s$' +aera) (engaliran l*(an%ang (er%alanan aliran (er&$"aan i( "e&iringan +aera) (engaliran
Penent"an awal sal$ran 'er+asar"an; 4+i&ensi sal$ran ata$ 4"e&iringan sal$ran
V, Q
Topografi
Tata guna lahan
8at" li$&as aliran &er$"aan
C
8at" li$&as &a)a sal"ran t2L=
t1
Jenis tanah tc = t1 + t2
Leng"ng '"#an
S$r
A
rencana
1 3,6
CBIBA
Q rencana < Q saluran
intensitas
I
Tidak
Per'ai"i +i&ensi sal$ran
Ya Selesai
Ga$%ar *, Diagra$ alir &er'it"ngan )e%it rencana )an )e%it sal"ran
23
Tentukan dimensi, n, is,W Tentukan bahan, bentuk sal., n, V&is ijin
V
Tentukan V
Tidak
V, is ijin Ya
Q saluran >Q Aliran
Tidak
Tidak
Ya (is) lapangan
(is) perhitungan
(is) lap < (is) perhit.
#a'el /
(is) lap ≥ (is) perhit
(is) lap > (is) perhit.
Saluran dengan Pematah Arus (Tabel 6)
Kemiringan Saluran (is) Tanpa Pematah Arus
Ga$%ar *0 Diagra$ alir &er'it"ngan )i$ensi sal"ran )an e$iringan sal"ran
2
3.4.3
Sal"ran tert"t"&
Sal$ran tert$t$( &er$(a"an 'agian +ari sal$ran siste& +rainase 6ang +a(at +ig$na"an +i te&(at 6ang ti+a" &e&$ng"in"an $nt$" +i'$at sal$ran ter'$"a. Pa+a sal$ran tert$t$( +a(at +i'e+a"an &en%a+i 2 &aca& 6ait$; . Sal$ran tert$t$( 2. Sal$ran ter'$"a 6ang +it$t$( 0e$nt$ngan +an "er$gian sal$ran tert$t$( a+ala); 0e$nt$ngan 6ang +i(er*le) a+ala) 'agian atas sal$ran tert$t$( +a(at +i&anfaat"an $nt$" 'er'agai a. "e(erl$an. 0er$gian 6ang +i(er*le) a+ala) (e&eli)araan sal$ran tert$t$( %a$) le'i) s$"ar +an ter$ta&a b. "*n+isi "esa+aran &as6ara"at In+*nesia &asi) ren+a) +ala& )al (e&'$angan sa&(a). asilitas (en$n%ang 6ang a+a a+ala) (a+a sal$ran +ileng"a(i +engan l$'ang "*ntr*l 1&an)*le +an ter+a(at saringan sa&(a) +i &$l$t sal$ran se'ela) )$l$. ' Jenis sal$ran tert$t$( +irencana"an ses$ai +engan "ala $lang c$ra) )$%an; . C$ra) )$%an +engan "ala $lang ta)$n; l$as (ena&(ang 'asa) 6ang (en$) teta(i tan(a a+an6a (engar$) te"anan a"i'at (er'e+aan tinggi &$"a air 1li)at Ga&'ar 2. C$ra) )$%an +engan "ala $lang 3 ta)$n; sal$ran a"an 'er*(erasi +ala& "*n+isi +engan tinggi te"anan a"i'at (er'e+aan tinggi &$"a air +an Man)*le a"an teren+a& (en$) 1li)at Ga&'ar / 'eri"$t ini
Manhole
Ga$%ar *2 4(n)isi Pengaliran L"as !a$&ang Pen"' )an !an&a !eanan
Manhole
Ga$%ar *5 4(n)isi Pengaliran L"as !a$&ang Pen"' )an Dengan !eanan
22
c
Per)it$ngan %$&la) l$'ang (e&as$"an9 (engaliran (i(a9
1. Penent"an #"$la' l"%ang &e$as"an 6ang +i(asang $nt$" &engalir"an air "e +ala& sal$ran tert$t$( +ari side inlet ata$ +ari manhole.
Jumlah lubang side inlet =
debit kapasitas gutter
17
80% kapasitas inlet
+engan (engertian; +e'it "a(asitas gutter +i(er*le) +ari Ga&'ar 22 Diagra& +e'it aliran (a+a sal$ran 'ent$" segitiga. 0a(asitas inlet +i(er*le) +ari Ga&'ar ,2 0a(asitas l$'ang (e&as$"an sa&(ing +. Pa)a (n)isi &engaliran &i&a> 0a(asitas (i(a +irencana"an +engan as$&si (i(a a"an terisi (en$) (a+a saat 'an%ir rencana 1R ta)$n. 0*n+isi tertent$='an%ir 'esar 1R 3 t)9 manhole a"an (en$) +an aliran +ala& (i(a a"an 'er*(erasi +engan te"anan 1under pressure +ala& wa"t$ 6ang sing"at.
,. Langa' Perancangan 1Li)at Ga&'ar +i 'awa) ini . Hit$ng +e'it rencana +engan R 3 t). 2. #ent$"an ele
WL
HG OL
IL Ga$%ar *7
WL1 OL
IL 0*&(*nen siste& sal$ran tert$t$(
2,
0. Per'it"ngan HGL /Hydraulic Grade Line) Pr*se+$r (er)it$ngan Hydraulic Grade Line ( HGL a+ala) se'agai 'eri"$t +engan &e&(er)ati"an Ga&'ar 7 +i 'awa) ini ;
WL1
HGL
WL2 = IL 1 +(d c + D)/2
WL 1 dc
IL1 Kondisi A : WL 1 di atas elevasi atas pipa (WL 1 > OL 1 )
Kondisi B : WL1 di atas tinggi kritis
d c atau d d
garis air dc
WL1 IL1 WL1 Kondisi D : WL1 di bawah elevasi dasar pipa (WL1 < IL 1 )
Kondisi C : WL1 di atas elevasi atas pipa
Ga$%ar *: 4(n)isi HGL )i 'ilir &i&a 0*n+isi A ; :L +i atas eleOL1 Nilai :L se'agai HGL )ilir 0*n+isi ! ; :L +i atas tinggi "ritis Mengg$na"an Ga&'ar >9 23 #inggi "ritis aliran +ala& (i(a +an at a$ +ala& box culert Ji"a :L +i atas 1 L!1 " dc9 )it$ng nilai ele
WL2 = IL1 +
dc + D
1>
2
Nilai HGL )ilir +ia&'il +ari nilai ter'esar :L ata$ :L2
0*n+isi C ; :L +i 'awa) tinggi "ritis Hit$ng nilai +c +ari Ga&'ar >9 23 #inggi "ritis aliran +ala& (i(a +an ata$ +ala& box culert Ji"a :L +i 'awa) WL# $ !L1 "dc9 &a"a nilai HGL$WL # 0*n+isi D ; :L +i 'awa) ele
2-
) r e t e m ( c d s i t i r K n a m a l a d e K
1,0 0,8
0,6 0,4 600 mm 450 mm 300 mm Ø Pipa
0,2
0,0
0 , 0
2 , 0
4 , 0
1200 mm 1050 mm 900 mm 750 mm
6 , 0
8 , 0
0 , 1
2 , 1
dc Tidak lebih dari puncak pipa
4 , 1
6 , 1
8 , 1
0 , 2
2 , 2
4 , 2
6 , 2
8 , 2
DEBIT Q (m3/det)
) r e t e m ( c d s i t i r K n a m a l a d e K
2,0
2,4
1,8
2,2
1,6 2400 mm
1,4
1,8
2100 mm Ø pipa
1,2
1,6
2700 mm 2400 mm 2100 mm 1800 mm 1500 mm 1200 mm Ø pipa
1,0 0,8 0,6
2,0
2700 mm
0 , 0
0 , 2
0 , 4
0 , 6
0 , 8
0 , 0 1
1,4
dc Tidak lebih dari puncak pipa
1,2
0 , 2 1
0 , 4 1
0 , 6 1
0 , 8 1
0 , 0 2
0 , 2 2
0 , 4 2
) r e t e m ( c d s i t i r K n a m a l a d e K
1,0
0 , 6 2
0 , 8 2
DEBIT Q (m3/det) 4,0
) r e 3,0 t e m ( c d s i t i r K n 2,0 a m a l a d e K
dc Luas arus, A
4500 mm dc Tidak lebih dari puncak pipa
3900 mm
Lebar permukaan, B Untuk arus kritis
3300 mm
2
2700 mm Ø pipa
1,0 0 , 0
0 , 0 1
0 , 0 2
0 , 0 3
3
Q A = g B 0 , 0 4
0 , 0 5
0 , 0 6
0 , 0 7
0 , 0 8
0 , 0 9
0 , 0 0 1
0 , 0 1 1
DEBIT Q (m3/det)
Ga$%ar *< !inggi 4ritis Aliran Dala$ Pi&a
2
0 , 0 2 1
4,0
3,0
) r e t e m ( c d - 2,0 s i t i r K n a m1,5 a l a d e K
d = c
1,0
3
1 g
Q B
2
Mengacu
Q = Debit (m3 /det)
pada
B = Lebar arus (meter)
grafik di bawah
0,0
0
5
10
20 Q
30
B
1,5
) r e t e m ( - 1,0 c d s i t i r K n a 0,5 m a l a d e K 0,0 0,0
1,0
2,0
Ga$%ar +=
Q
3,0
4,0
5,0
B
!inggi 4ritis Aliran Dala$ Box Culvert
2/
2. Meng'it"ng tinggi 'ilang arena gesean )ala$ &i&a /f riction losses a. Hit$ng nilai "e"asaran relatif +an ang"a Re6n*l+ +ari (i(a +engan r$&$s ; e?
kp
1 3
D
Nr
D × V
1
v
+engan (engertian; + +ia&eter (i(a 1& e "e"asaran relatif 1&=& "( ang"a "e"asaran (i(a 1li)at #a'el 2 Nilai "e"asaran (i(a Nr ang"a Re6n*l+ rata4rata "ece(atan aliran 1&=+et 4/ &inetic iscositas +ari air 93 B 3 &=+et ν
!a%el :
Nilai "e"asaran (i(a9 "( 1&
Jenis Ba'an @ 4(n)isi
Nilai easaran &i&a /&
Bet(n 4/
!ai" N*r&al !$r$"
/3 B 3 4/ 3 B 3 4/ /33 B 3
Bet(n Fibre-Reinforced !ai" N*r&al
B 3 4/ ,3 B 3
Plasti Sa&'$ngan se&en 'pigot soc&et
,3 B 3 4/ /3 B 3
4/
4/
'. !aca nilai fa"t*r "e"asaran K ƒ +ari Ga&'ar 2 Grafi" +iagra& oody nilai "e"asaran (i(a terte"an.
25
10 3 0,100 0,090
2
3 4 5 6 7 8 10 4
2
3
4 5 6 7 8 10 5 1,5 2
3
3
4 5 6 7 8 10 7 1,5 2
3 4 5 67 8 10 8
Turbulen Penuh
0,080
0,050 = Ks /D
0,070
0,040
0,060
0,030 0,025 0,020 = Ks /D 0,015
0,050
f
4 5 6 7 8 10 6 1,5 2
0,040
0,010 0,008 0,006
n Laminer a k e 0,030 64 s f = e R G 0,025 r o t k a F 0,020
0,004 0,003
Transisi
0,019
0,018
0,017
0,016
0,015
0,002 = Ks /D 0,0015 0,0010 0,0008 0,0006 0,0004 0,014
0,0002
0,013
0,012 0,011
0,010 0,009 0,008 0,007 3 10
2
3 4 5 6 7 8 10 4
2
3
4 5 6 7 8 105 1,5 2
3
4 5 6 7 8 10 6 1,5 2
Angka Reynolds =
3
4 5 6 7 8 10 7
0,0001 0,00006 0,00004 0,00002 0,00001 0,00005 0,0000 1,5 2 3 4 5 6 7 8 10 8
VD V
Ga$%ar +* Diagra$ M(()1 Unt" Nilai 4easaran Pi&a !ertean
c.
Hit$ng nilai "e)ilangan te"anan (a+a (i(a +engan r$&$s ; )f
f × ( L × V 2 )
1 2
2 × g × D
+engan (engertian ; )f tinggi te"anan 6ang )ilang 1& ƒ fa"t*r "e"asaran 1Ga&'ar ,3 Grafi" M**+6 L (an%ang (i(a 1& "ece(atan rata4rata 1&=+et 2 g "ece(atan gra97 &=+et D +ia&eter (i(a 1& +. Hit$ng ele
1 ,
Ji"a nilai :L2 IL2; "*n+isi 6ang ter%a+i a+ala) (engaliran (i(a tan(a te"anan &engg$na"an Ga&'ar 22 +an 2, Diagra& De'it Aliran '*B c$l
&engg$na"an rasi*
Q Qp
$nt$" &eng)it$ng +(9 +ari Ga&'ar 2- De'it +an "ece(atan air +ala&
(i(a 6ang terisi se'agian. Hit$ng ; :L2 IL2?+(
1 -
27
t e / d m 1 0 n t a 9 8 p a e e c K
30,0 20,0
7 6 5
10,0
4 3
5,0 4,0
2
N o L e b m i n a 1 2 0 a r x l T n 0 x 9 0 0 i g g i
3,0
) t e 2,0 d / 3 m (
1 2 0 0 9 0 0 x 6 0 9 0 0 x 7 0 5 9 0 x 6 0 0 0 9 0 0 0 x 4 x 4 5 0 7 5 5 0 x 4 0 5 0 6 0 0 x 4 5 0 1 2 0 7 5 0 0 x x 3 4 5 0 0 6 0 0 0 x 3 0 0 1 2 0 4 5 0 0 x x 3 3 0 0 6 0 0 0 0 9 0 0 4 5 0 x 2 2 5 x 3 0 0 x 3 7 5 2 2 5 6 0 0 x 2 2 5 4 5 0 x 1 x 5 0 3 7 5 x 1 5 0 1 3 0 0 5 0 4 5 0 x 1 5 x 1 0 0 0
1,0
Q T I B 0,50 E D 0,40 0,30 0,20
0,10
0,05 0,04 0,03
1
5 0 ,
3 0 0 x 1 0 0 1
2
3 4 5
0 1
0 2
0 0 0 3 4 5
0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 0 2 3 4 5
0 0 0 1
0 0 0 2
0 0 0 3
0 0 0 4
0 0 0 5
0EMIRINGAN GORONG4GORONG(1 DALAM ....) KEMIRINGAN GORONG-GORONG 0eterangan KETERANGAN : Untuk gorong - gorong kotak yang mengalir penuh tetapi tidak di bawah tekanan • C*nt*); "e&iringan g*r*ng4g*r*ng = 1se(erti 9 =339 =3339 &a"a "**r+inat a+ala) Kemiringan gorong - gorong adalah paralel untuk kemiringan hidrolik ang"a • Unt$" *r*n 4 *r*n "*ta" an aliran &en alir en$) teta i ti+a" +i 'awa) te"anan
Ga$%ar ++ Diagra$ De%it Aliran &a)a B( C"l-ert
2>
0 0 0 0 1
KEKASARAN Ks= 0,6 mm
30,0
kecepatan lebih besar dari 10 m/detik tidak direkomendasikan
20,0
10,0 2 1 0 1 9 0 5 0 1 8 0 0 1 6 5 0 1 5 0 0 1 3 5 0
5,00 4,00 3,00
) t e 2,00 d /
1 2 0 0 1 0 5 0
3
m ( Q 1,00 T I B E 0,50 D 0,40 0,30
2 7 0 0 m m D i a m e t er
9 0 0
n t a a p e e c K
7 5 0 6 7 5
t d e / m 0 1 9
6 0 0 5 2 5
8 7
4 5 0
6 5
0,20
3 7 5
4 3 0 0
3
0,10
2 2 2 5
0,05 0,04 0,03
1
2
3 4 5
0 1
0 2
0 0 0 3 4 5
0 0 1
0 0 2
0 0 0 0 0 0 3 4 5
0 0 0 1
0 0 0 2
0 0 0 3
0 0 0 4
0 0 0 5
0 0 0 0 1
KEMIRINGAN GORONG-GORONG 0eterangan • C*nt*); "e&iringan g*r*ng4g*r*ng = 1se(erti 9 =33 9 =3339 &a"a "**r+inat a+ala) ang"a • Unt$" g*r*ng4g*r*ng (i(a 6ang aliran &engalir (en$) teta(i ti+a" +i 'awa) te"anan Ga$%ar +, Diagra$ De%it Aliran &a)a Pi&a
3.4.4 a.
Sal"ran &eng'"%"ng /gutter
Mer$(a"an sal$ran "ecil 1 gutter 6ang +i'$at antara "er' +an 'a+an %alan $nt$" &en6al$r"an air )$%an 6ang %at$) +i atas (er&$"aan %alan "e sal$ran sa&(ing %alan.
,3
Z
d i ata$ i
Ga$%ar +0 !inggi )an Le%ar Genangan &a)a 4er%
'.
0a(asitas sal$ran 6ang a"an &ena&($ng air tergenang (a+a "er' 1li)at Ga&'ar , 6ang a"an +isal$r"an "e sal$ran sa&(ing %alan +a(at +i(er"ira"an +ari r$&$s Manning 6ait$ ;
Q = 0,375 ×
zi =
zi n
1
8
× i j 2 × d 3
1
1
1 /
im
+engan (engertian; +e'it sal$ran + "e+ala&an genangan air +i sal$ran i& "e&iringan &elintang %alan ata$ 'a)$ %alan 1i '
i j n zi Zd
kemiringan memanjang jalan atau bahu jalan koefisien Manning dasar saluran 1/im atau 1/ib lebar genangan
c.
Le'ar genangan 1+ +i'atasi 6ait$ &a"si&$& 293 & +an )$%an 6ang ter%a+i a+ala) )$%an "ala $lang ta)$n.
+.
Per)it$ngan + +a(at +ila"$"an +engan &engg$na"an Ga&'ar 22 Diagra& +e'it aliran (a+a sal$ran 'ent$" segitiga.
3.4.5
Sal"ran inlet
a. Mer$(a"an sal$ran 6ang &eng)$'$ng"an aliran air +ari (er"erasan %alan &en$%$ sal$ran. '. A+a($n "etent$an 6ang 'isa +ila"$"an se(erti 6ang +ire"*&en+asi"an *le) *oad +rainage +esign anual 9 ,ueensland Goerment- +epartment of ain *oad 9 E+isi J$ni 23329 a+ala) +itent$"an 'er+asar"an wa"t$ "*nsentrasin6a. Se(erti (a+a #a'el , 'eri"$t;
,
!a%el < Stan)ar wat" (nsentrasi inlet L(asi Area (er"erasan %alan Area Per"*taan +an Per$&a)an +engan "e&iringan rata4rata Q
Area Per"*taan +an Per$&a)an +engan "e&iringan rata4rata Q 3 Area Per"*taan +an Per$&a)an +engan "e&iringan rata4rata Q / 3 Area Per"*taan +an Per$&a)an +engan "e&iringan rata4rata Q , / Area Per"*taan +an Per$&a)an +engan "e&iringan rata4rata ,
8at" /Menit 7 3 ,
c. Jenis !nlet a+ala) ; !nlet g*t te(i 1gutter inlet 9 l$'ang '$"aan terleta" &en+atar secara &elintang (a+a +asar g*t te(i9 'er'atasan +engan 'at$ te(i. #i(e (en$t$(; se"at
1a
1' 1a Inlet g*t te(i&en+atar 1' Inlet "er' te(i Ga$%ar +2 Inlet
+. Unt$" %$&la) sal$ran inlet 6ang )ar$s +i'$at9 +ire"*&en+asi"an &a"si&al tia( &eter +engan le'ar sal$ran sele'ar "er'. e. Unt$" &engeta)$i "a(asitas inlet sa&(ing 1side inlet +i+a(at +ari 73 "a(asitas 6ang +i+a(at +ari Ga&'ar 2/ Grafi" "a(asitas l$'ang (e&as$"an sa&(ing. f. Data 6ang +ig$na"an a+ala) ; le'ar '$"aan 1l &eter "e&iringan &elintang 1i' 'a)$ %alan=%alan "e&iringan &e&an%ang gutter 6ang +i"eta)$i
,2
10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0
2,0
L = 1 0 m S = 0 , 0 2 5 - 0 , 0 1 0
1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4
L = 1 90 m S = 0 , 0 5 0
0,3
0,2
0,1 0,006
0,010
0,020
0,050
0,100
0,200
0,250
KAPASITAS (m3 /det) Catatan : 1. l = L (pada grafik) = Lebar bukaan inlet = 1 m 2. ib = S (pada grafik) = kemiringan bahu = 0,05; 0,025-0,010 m/m 3. Kemiringan saluran (is)diperkirakan dengan interpolasi secara logaritmik
Ga$%ar +5
4a&asitas l"%ang &e$as"an sa$&ing
g. L*"asi inlet sal$ran +ite&(at"an (a+a titi" teren+a) +ari "e&iringan &e&an%ang %alan 1l*ngit$+inal ata$ (a+a antara titi" teren+a) +an tertinggi (a+a "e&iringan &e&an%ang %alan 1ga&'ar (a+a #a'el -. ). Ji"a inlet sal$ran 'er'ent$" manhole +an air (a+a sal$ran langs$ng %at$) "e 'awa) 1 drop inlet &a"a "a(asitas +i(er"ira"an +engan #a'el - $"$ran l$'ang (e&as$"an +an Ga&'ar 2/ "a(asitas l$'ang (e&as$"an sa&(ing.
,,
!a%el *= U"ran l"%ang &e$as"an sa$&ing , , Pa)a e$iringan /$ ;)eti !e$&at ren)a' /$ ;)eti
U"ran /$$ L"%ang Pe$as"an /Le%ar Pan#ang 333 B 53
393
3923
333 B 333
39,
392/
333 B 33
3923
39-3
333 B 2333
392/
392
333 B 233
39,
39/2
0eterangan ; #an+a (ana) &en$n%$""an ara) aliran
i. Perancangan 'ent$" ata$($n +i&ensi sal$ran inlet tergant$ng "*n+isi la(angan 1+atar9 t$r$nan=tan%a"an. !eri"$t +ita&(il"an 'e'era(a c*nt*) ga&'ar $nt$" sal$ran inlet (a+a %alan &en$r$n= tan%a"an;
R=10 m
Inlet
Inlet 60o 75o
Arah aliran air
–
Kemiringan permukaan jalan >4%
Arah aliran Badan alan
Ga$%ar +7 Inlet "nt" e$iringan $e$an#ang #alan 09 /ta$&a atas )an ta$&a sa$&ing
-
Trotoar/kerb
,
2
,-
(a) Inlet untuk Kemiringan Memanjang Jalan <4% (tampak atas) ,
5
2=/
(b) Inlet untuk Kemiringan Memanjang Jalan <4% (tampak depan/potongan memanjang) 2=/ 5
,
(c) Inlet untuk kemiringan memanjang jalan <4% (tampak samping/potongan melintang) 0eterangan Ga&'ar; Inlet g*t te(i 2 "er' , sal$ran Inlet tert$t$( %er$%i 'esi - sal$ran ter'$"a te(i %alan paing bloc& / tr*t*ar 5 Inlet "er' te(i
Ga$%ar +:
3.4.6
C(nt(' %ent" sal"ran inlet
Ba (ntr(l
a. !a" "*ntr*l &er$(a"an te&(at &as$"n6a air 1 inlet +an sal$ran $nt$" &ena&($ng aliran (er&$"aan 6ang a"an +isal$r"an "e siste& +rainase sal$ran tert$t$( +an &er$(a"an r$ang a"ses 'agi %aringan (i(a serta $nt$" (e&eli)araan 1Li)at Ga&'ar 2>. '. U"$ran 'a" "*ntr*l +ises$ai"an +engan "*n+isi la(angan +an %$ga &$+a)9 a&an +ala& &ela"$"an in(e"si +an (e&eli)araan r$tin 1'a" "*ntr*l &$+a) +i'$"a +an +it$t$( serta a&an 'agi (e%alan "a"i 1$nt$" sal$ran tert$t$( 6ang 'era+a +i 'awa) tr*t*ar.
,
!AMPA4 SAMPING
/a !a$&a atas
0eterangan Ga&'ar (en$t$( 'a" "*ntr*l 2 (en$t$( sal$ran ter'$"a te(i %alan , g*r*ng4g*r*ng ata$ sal$ran tert$t$( 'a" "*ntr*l sal$ran ter'$"a te(i %alan
-
,
/% P(t(ngan $elintang 2
,
/c P(t(ngan $e$an#ang
,/
/) Ga$%ar %a (ntr(l lingaran )an (ta Ga$%ar +< C(nt(' %ent" %a (ntr(l
3.4.7
G(r(ngG(r(ng
a.
Dite&(at"an &elintang %alan 6ang 'erf$ngsi $nt$" &ena&($ng air +ari )$l$ sal$ran +rainase +an &engalir"ann6a
'.
Har$s c$"$( 'esar $nt$" &elewat"an +e'it air secara &a"si&$& +ari +aera) (engaliran secara efisien.
c.
Har$s +i'$at +engan ti(e (er&anen 1li)at Ga&'ar ,3. A+a($n (e&'ang$nan g*r*ng4g*r*ng ter+iri +ari tiga "*nstr$"si $ta&a9 6ait$; . &i&a anal air "ta$a 6ang 'erf$ngsi $nt$" &engalir"an air +ari 'agian )$l$ "e 'agian )ilir secara langs$ng 2. a&r(n /)asar +i'$at (a+a te&(at &as$" $nt$" &encega) ter%a+in6a er*si +an +a(at 'erf$ngsi se'agai +in+ing (en6e"at l$&($r ,. %a &ena$&"ng +i(erl$"an (a+a "*n+isi; − (erte&$an antara g*r*ng4g*r*ng +an sal$ran te(i − (erte&$an le'i) +ari +$a ara) aliran
Tembok Kepala 0,5 - 2% Pipa kanal air utama Apron (dasar)
Ga$%ar ,=
bak penampung
Bagian (nstr"si g(r(ngg(r(ng
+.
Jara" g*r*ng4g*r*ng (a+a +aera) +atar &a"si&$& 33 &eter. Unt$" +aera) (eg$n$ngan 'esarn6a 'isa +$a "ali le'i) 'esar
e.
0e&iringan g*r*ng4g*r*ng antara 39 2 +engan (erti&'angan fa"t*r4fa"t*r lain 6ang +a(at &enga"i'at"an ter%a+in6a (engen+a(an er*si +i te&(at air &as$" +an (a+a 'agian (engel$aran
,5
f.
#i(e +an 'a)an g*r*ng4g*r*ng 6ang (er&anen 1li)at #a'el +engan +isain $&$r rencana $nt$" (eri*+e $lang ata$ "ala $lang )$%an $nt$" (erancangan g*r*ng4g*r*ng +ises$ai"an +engan f$ngsi %alan te&(at g*r*ng4g*r*ng 'erl*"asi − Jalan #*l ; 2 ta)$n ; 3 ta)$n − Jalan Arteri − Jalan 0*le"t*r ; 5 ta)$n ; ta)$n − JalanL*"al
g.
Unt$" +aera)4+aera) 6ang 'er(asir9 'a" "*ntr*l +i'$at=+irencana"an ses$ai +engan "*n+isi sete&(at
).
Per)it$ngan +i&ensi g*r*ng4g*r*ng &enga&'il as$&si se'agai sal$ran ter'$"a. #a)a( (er)it$ngan &engi"$ti s$' 'a' .,. Per)it$ngan +i&ensi g*r*ng4g*r*ng )ar$s &e&(er"ira"an +e'it4+e'it 6ang &as$" g*r*ng4g*r*ng ts'.
i.
Di&ensi g*r*ng4g*r*ng &ini&$& +engan +ia&eter 73 c& 0e+ala&an g*r*ng4g*r*ng 6ang a&an ter)a+a( (er&$"aan %alan9 tergant$ng ti(e 1Li)at #a'el +engan "e+ala&an &ini&$& & 49 & +ari (er&$"aan %alan.
!a%el ** !i&e &ena$&ang g(r(ngg(r(ng N(
!i&e G(r(ngg(r(ng
P(t(ngan Melintang
Ba'an Fang Di&aai
.
Pi(a t$nggal ata$ le'i)
Metal gel*&'ang9 'et*n 'ert$lang ata$ 'et*n t$&'$"9 'esi c*r +an lain4 lain.
2.
Pi(a leng"$ng t$nggal ata$ le'i)
Metal gel*&'ang
,.
G*r*ng4g*r*ng (ersegi 1/ox 0ulert
!et*n 'ert$lang
%.
0ece(atan &ini&$& 0ece(atan &ini&$& +ala& g*r*ng4g*r*ng 395 &=+eti" agar ti+a" ter%a+i se+i&entasi.
".
0ece(atan &a"si&$& 0ece(atan &a"si&$& 6ang "el$ar +ari g*r*ng4g*r*ng9 $nt$" 'er'agai &aca& "*n+isi &aterial sal$ran +i )ilir g*r*ng4g*r*ng agar ti+a" t er%a+i er*si (a+a sal$ran +it$n%$""an (a+a #a'el / 'eri"$t ini.
,7
!a%el *+ 4ece&atan $asi$"$ g(r(ngg(r(ng 1ang )ii#inan 0*n+isi &aterial +asar sal$ran L"$&"r Pasir Hal"s Pasir 4asar Gra-el θ 5 $$ θ +2 $$ θ *== $$ Le$&"ng L"na 4en1al 4eras Bat"Bat"an θ *2= $$ θ ,== $$
l.
&a"si&$&9 g 1&=+eti" =3, =3, =30 =35
=35 =3< *3, *32 +3= ,3= =3, =35 *3= *3+ *32 +3= +32 ,3= 03= 23=
0ece(atan "el$aran rata4rata 6ang &ele'i)i "ece(atan &a"si&$& 6ang +ii%in"an se(erti (a+a #a'el / +i atas ini &a"a )ar$s +i'eri"an 'e'era(a %enis (erlin+$ngan "el$aran ata$ +engan 'ang$anan (ere+a& energi ata$($n (encega) er*si (a+a +aera) )ilir g*r*ng4g*r*ng.
&. a"t*r $ta&a 6ang &e&(engar$)i "ece(atan "el$aran a+ala) "e&iringan +an "e"asaran g*r*ng4 g*r*ng.
n.
Hi+r*li" g*r*ng4g*r*ng U"$ran +an %enis g*r*ng4g*r*ng +i(ili) ses$+a) +itent$"an ; - +e'it 6ang +irencana"an - l*"asi g*r*ng4g*r*ng
*.
Jara" antar g*r*ng4g*r*ng '$lat 'ergan+a Pengg$naan g*r*ng4g*r*ng '$lat 'ergan+a9 %ara" antar g*r*ng4g*r*ng +i'$at agar a+$"an (asangan ata$ 'et*n +a(at +engan &$+a) +i"er%a"an.
(.
Penent$an te'al 'antalan +an $r$gan #e'al 'antalan $nt$" (e&asangan g*r*ng4g*r*ng9 tergant$ng (a+a "*n+isi tana) +asar +an 'erat g*r*ng4g*r*ng +an 'e'an 6ang 'e"er%a +i atasn6a. !antalan +a(at +i'$at +ari 'et*n n*n str$"t$ril ata$($n (asir $r$g Ur$gan &ini&$& +i atas g*r*ng4g*r*ng 6ang +ii%in"an tergant$ng +ari "e"$atan i%in 'a)an "*nstr$"si g*r*ng4g*r*ng +an 'e'an 6ang 'e"er%a +i atasn6a
.
#e&'*" "e(ala 1head all +an te&'*" sa6a( 1 ing all Pe&asangan te&'*" sa6a( +an "e(a+a (a+a g*r*ng4g*r*ng +i&a"s$+"an $nt$" &elin+$ngi g*r*ng4 g*r*ng +ari 'a)a6a l*ngs*ran tana) 6ang ter%a+i +i atas +an sa&(ing g*r*ng4g*r*ng a"i'at a+an6a er*si air ata$ 'e'an lal$lintas 6ang 'era+a +i atas g*r*ng4g*r*ng9
,>
dinding ujung (penahan) saluran drainase
dinding sisi
apron apron beton
arahan aliran air
a
b
c
arahan aliran air
Dinding ujung (penahan) dari bata dan apron beton (sisi masuk bersudut untuk aliran arus)
d Ga$%ar ,* 1a +an 1' Din+ing $%$ng g*r*ng4g*r*ng9 +in+ing sisi +an a(r*n 'et*n 1c Din+ing $%$ng g*r*ng4g*r*ng 'at$ 1+ Din+ing $%$ng g*r*ng4g*r*ng 'ata +an a(r*n 'et*n 1(e&as$"an &en6$+$t (a+a aliran
3.4.8
S"$"r resa&an air '"#an
asilitas resa(an air )$%an a+ala) (rasarana $nt$" &ena&($ng +an &eresa("an air )$%an "e +ala& tana). asilitas ini +ig$na"an %i"a +aera) sta'il9 %i"a %en$) air +an &e&ili"i ting"at (er&ea'ilitas 6ang tinggi +an (engisian air tana) ti+a" &enggangg$ sta'ilitas ge*l*gi.
0e+ala&an s$&$r resa(an )ar$s le'i) +ala& +ari(a+a ele42332 S(esifi"asi S$&$r Resa(an Air H$%an $nt$" La)an Pe"arangan
-3
Ga$%ar ,+ S"$"r resa&an )i #al"r 'i#a" /Iriant(3 E(
3.4.9
4(la$ ta$&"ngan li$&asan air '"#an se$entara
0*la& ta&($ngan c$"$( 'esar &anfaatn6a 'ila +i(eli)ara +engan 'ai"9 6ait$ +a(at &eng$rangi 'esarn6a +e'it li&(asan +i sal$ran. Dili)at +ari $"$ran "*la&9 "*la& 'er$"$ran l$as se"ali sa&(ai rat$san )e"tar +ise'$t wa+$". 0*la& 'er$"$ran le'i) "ecil +ise'$t sit$9 "*la& 6ang 'er$"$ran "ecil +ari sit$ +ise'$t "*la& retensi.
3.4.9.1 Prinsi& *. Air 1ang $as" "e +ala& "*la& +rainase ta&($ngan air se&entara +i'atasi )an6a $nt$" air +ari sal$ran sa&(ing %alan +. Manfaat (la$ )rainase -
Mena&($ng air li&(asan 6ang ti+a" +a(at +ita&($ng *le) g*r*ng4g*r*ng &a$($n sal$ran 6ang ter(asang 1selisi) +e'it 6ang &as$" +an +e'it 6ang +ialir"an *le) g*r*ng4g*r*ng (a+a wa"t$ 'an%ir se)ingga +e'it ($nca" air 'an%ir ti+a" &enggenangi sa&(ai +i "awasan (e&$"i&an +i )$l$ sal$ran ata$ +i sisi %alan. Setela) )$%an re+a <*l$&e air (a+a "*la& a"an +ialir"an & elewati g*r*ng4g*r*ng.
-
#e&(at resa(an air 1ses$ai %enis &aterial (a+a +asar +an +in+ing "*la&
- Re"reasi &as6ara"at. ,. Pene$&atan -
0*la& +a(at +ite&(at"an (a+a ata$ +i l$ar aliran air se(erti s$ngai.
-
0e'i%a"an (ene&(atan "*la& +rainase )ar$s +i"*ns$ltasi"an ses$ai "e'$t$)an +ata +an $"$ran +an "*nstr$"si "*la& +rainase.
3.4.9.2 Jenis (la$ Jenis "*la& ter'agi atas; . 4(la$ ering 6ang )an6a se&entara &ena&($ng air li&(asan +a(at 'er$(a la(angan se(a" '*la ata$ la(angan 'er&ain 6ang +ila(isi r$&($t 2. 4(la$ %asa' 6ang &er$(a"an "*la& (er&anen &ena&($ng air li&(asan 6ang ti+a" &e&erl$"an rencana 'esar se(erti +a& "ec$ali %i"a tinggi9 ata$ %enis tana) 6ang 'er&asala). -
1a 1' 1a C*nt*) "*la& "ering9 'a" tana&an 6ang %$ga 'erf$ngsi se'agai "*la& ta&($ngan 1P*rtlan+ 1' C*nt*) "*la& "ering9 %al$r )i%a$ 6ang 'erf$ngsi se'agai "*la& ta&($ngan 1Greenr*a+9 23 Ga$%ar ,, S"$"r Resa&an )an 4(la$ !a$&"ngan Air
3.4.9.3 4($&(nen (la$ a. !i&ial %ent" (la$ +it$n%$""an (a+a Ga&'ar ,-. Ga&'ar terse'$t &en$n%$""an 'ent$" "e&iringan +in+ing "*la& (a+a s$+$t 6ang te(at (a+a "e+ala&an "*la& +an ses$ai +engan sta'ilitas tana). Hal ini &e&(erta)an"an +in+ing "*la& +ari "el*ngs*ran. Ji"a &e&$ng"in"an9 'at$ (eca) 1 crushed stone +a(at +ite&(at"an (a+a +asar "*la& +an se'agian sisi "e atas $nt$" &e&fasilitasi +rainase +an $nt$" &e&(ersia("an sisi intact .
Tam ak atas
Poton an melintan Ga$%ar ,0
!i&ial %ent" (la$ )rainase -2
'. 4($&(nen($&(nen 6ang (erl$ +i(er)ati"an +i$rai"an (a+a #a'el ,7.
!a%el *, Uraian ($&(nen (la$ )rainase 4($&(nen asilitas *$tlet
Daera) air
Uraian
inlet
+an
tergant$ng (a+a (engg$naan "*la& %i"a ti+a" a+a fasilitas re"reasi 6ang a"an +ise+ia"an9 aliran air +i'en+$ng 1dammed *le) e&'an"&ent +an aliran air &engalir "e (ena&($ngan tan(at str$"t$r inlet ")$s$s.
(en6i&(anan
Ji"a +ig$na"an se'agai la(angan 'er&ain; 4(er&$"aan te&(at 'er&ain )ar$s +i'$at 'erta)a( 4+ise+ia"an sal$ran $nt$" &e&in+a)"an air )$%an.
Sal$ran "*la&
&as$"an
Jenis sal$ran ter'$"a9 str$"t$r inlet ti+a" +i(erl$"an.
Ar$s &as$"
&elal$i (i(a special pits +an str$"t$r (en6e'aran (engaliran air )ar$s +a(at &eng)in+ar"an er*si
Pi(a 1eir 'an%ir 6ang 'esar
ele
Aliran 6ang "el$ar
− 'awa) "*la& (a lo leel pipe *le) (i(a − 'agian tertinggi *le) g*r*ng4g*r*ng +an spillay
c.
Sa&'$ngan (i(a
&engg$na"an "aret ring
#ana)
(e&a+atan ses$ai stan+ar 6ang 'erla"$
Jenis (er&$"aan sal$ran (a+a +aera) 6ang ")$s$s $nt$" &eng)in+ari er*si +it$n%$""an (a+a #a'el ,>
!a%el *0 Jenis &er$"aan sal"ran %er)asaran )aera' tertent" Jenis &er$"aan sal"ran
L(asi
Se&en9 rip2rap ata$ (elin+$ng
Daera) ($nca" +an t$r$nan ="el$aran 1donstream.
R$&($t
"e&iringan s(illwa6 relatif +atar
+. 0e&iringan tal$+ 1sisi "*la& +an spillay 6ang +ila(isi r$&($t +it$n%$""an (a+a #a'el -3.
!a%el *2 4e$iringan "nt" &er$"aan %a'an la&isan r"$&"t 4e$iringan Sisi "*la& 1(a+a 'pillay donstream side
Pers1aratan Ma"s. ;/
4eterangan "e&iringan +atar le'i) 'ai" ter$ta&a 6ang sering +ig$na"an
Ma"s. ;/
3.4.9.4 Cara Penger#aan &enent"an )e%it 1ang $as " (la$ a.
(l"$e air %an#ir Unt$" &eng)it$ng +e'it air 6ang &as$" "e +ala& "*la&9 g$na"an )i+r*graf 'an%ir. Dengan (er)it$ngan Met*+e Rasi*nal9 'ent$" )i+r*graf a+ala) garis l$r$s. Se(erti Ga&'ar , +an r$&$s +i 'awa) ini.
-,
Debit , Q m3 /detik
Qmaks
tc menit
tc+t2 menit
Ga$%ar ,2 /esarnya olume ban3ir pada saat4 a.
t $ tc V b =
1 2
Hi+r*graf Rati*nal
× Q max× t c
'. t $ tc " tc " t # V b =
1 2
Waktu, t menit
1 5
× Q max× ( 2 × t c + t 2 )
1 7
+engan (engertian; ' <*l$&e 'an%ir &aB +e'it &a"si&$& (a+a saat 'an%ir tc wa"t$ "*nsentrasi t2 wa"t$ aliran +ala& sal$ran
%. L"as (la$ )rainase
Data 6ang +i'$t$)"an $nt$" &enent$"an l$as "*la& se&entara +engan &engeta)$i <*l$&e 'an%ir 6ang &as$" +an <*l$&e air 6ang "el$ar lewat g*r*ng4g*r*ng +engan &et*+e (enel$s$ran 'an%ir
Selisi) <*l$&e air 6ang &as$" +an "el$ar +ari g*r*ng4g*r*ng +engan &engga&'ar garis leng"$ng &assa +e'it 1mass cure 1Ga&'ar ,/
Per)it$ngan 'an%ir +engan &et*+e Rati*nal 'ent$" leng"$ngan &assa )i+r*graf &en+e"ati )$r$f S. Leng"$ngan &assa &engga&'ar"an %$&la) "$&$latif <*l$&e air 'an%ir &en$r$t wa"t$.
--
Kumulatif inflow and out flow 3 3 (m .10 )
kumulatif inflow
volume tampungan yang dibutuhkan
kumulatif outflow
Waktu (menit)
Ga$%ar ,5 4"$"latif infl(w3 ("tfl(w )an -(l"$e ta$&"ngan
c.
Langa'langa' &erancangan ta$&"ngan air se$entara> . Hit$ng +e'it ($nca" 'an%ir 6ang &as$" +an '$at )i+r*graf 2. Hit$ng <*l$&e "$&$latif +engan selang wa"t$ se'esar t &enit ,. As$&si"an 'a)wa +e'it 6ang "el$ar +ari g*r*ng4g*r*ng ata$ "a(asitas sal$ran +i )ilir g*r*ng4 g*r*ng "*nstan9 -. !$at )i+r*graf serta )it$ng <*l$&e air "$&$latif +engan selang wa"t$ t &enit. . Dengan &e&'$at grafi" "$r
-
Hit$ng +e'it ($nca" 'an%ir 1 !nflo
'$at )i+r*graf
Hit$n <*l$&e "$&$latif t &enit
Hit$ng +e'it 6ang "el$ar 1 outflo +ari g*r*ng4g*r*ng= "a(asitas sal$ran +i )ilir
'$at )i+r*graf
Hit$n <*l$&e "$&$latif t &enit
!$at grafi" &assa <*l$&e air 6ang &as$" +an "el$ar t*tal <*l$&e air 6ang )ar$s +ita&($ng +ala& "*la&
#ent$"an l$as "*la& Dengan 'atas tinggi &$"a air 6ang +ii%in"an
Ga$%ar ,7 Se$a &enent"an l"as (la$ )rainase
-/
Daftar P"staa Iriant*9 E"* :9 Me&'ang$n SaRASS U(a6a 0*nser42332. Sailen+ra9 Ag$s !ari9 2329 Perencanaan Drainase +an !a)$ Jalan 8ang !erwawasan Ling"$ngan9 Serial O(ti&alisasi Pe&eli)araan Jaringan Jalan 8ang !erwawasan Ling"$ngan9 P$sat Lit'ang Jalan +an Je&'atan.
-5
La$&iran C(nt(' Per'it"ngan Drainase Per$"aan Dengan Sal"ran !er%"a Sa$&ing Jalan
Contoh Perhitungan saluran terbuka samping jalan dan tidak memiliki air bawah permukaan. Di daerah tersebut terdapat sungai yang akan dijadikan sebagai tempat pembuang air hujan. 1. Data kondisi Saluran samping Bahu Perkerasan (A1) (A2)
Saluran samping
Daerah sekitar (A3)
Gorong-gorong Tembok sayap
2%
2%
3%
Tembok Kepala 0,5 - 2%
Sungai
P i a ka na l
Gambar A1 Potongan Melintang
A
A2 A
Gambar A2 Tampak Atas
Batas pengaliran Gorong-gorong Perumahan +. Penent"an )aera' la1anan •
Pl*t r$te %alan +i (eta t*(*grafi.
•
Pan%ang seg&en sal$ran 1L 233 & +itent$"an +ari r$te %alan 6ang tela) +i(l*t +i (eta t*(*grafi +an t*(*grafi +aera) terse'$t &e&$ng"in"an a+an6a (e&'$angan "e s$ngai +i $%$ng seg&en.
-7
•
Diangga( seg&en sal$ran ini a+ala) awal +ari siste& +rainase se)ingga ti+a" a+a +e'it &as$" 1 &as$" selain +ari A 9 A29 A,.
•
G*r*ng4g*r*ng &er$(a"an (i(a ter'$at +ari 'et*n
•
Direncana"an +i $%$ng seg&en aliran air a"an +i'$ang "e s$ngai &elal$i g*r*ng4g*r*ng &elintang 'a+an %alan.
•
Perancangan g*r*ng4g*r*ng9 &ena&($ng +e'it air +ari seg&en 6ang +itin%a$ +an seg&en ses$+a) it$. seg&en
g*r*ng4g*r*ng seg&en ? seg&en 2
g*r*ng4g*r*ng
seg&en
Gambar A3 Pertemuan saluran dengan gorong-gorong 3. Kondisi eksisting permukaan jalan Pan%ang sal$ran +rainase 1L l (er"erasan %alan 1as(al l2 'a)$ %alan l, 'agian l$ar %alan 1(er$&a)an
233 &eter
&eter 2 &eter 3 &eter
Selan%$tn6a tent$"an 'esarn6a "*efisien C; ; l 9 "*efisien C 3953 - As(al - !a)$ %alan ; l2 9 "*efisien C 2 39/ - Per$&a)an ; l, 9 "*efisien C , 39/3 0e&$+ian tent$"an l$as +aera) (engairan +ia&'il (er &eter (an%ang; 2 A 933 B 233 & - As(al 2 A2 2933 B 233 & - !a)$ %alan 2 A, 3933 B 233 & - Per$&a)an
-
f " (er$&a)an (a+at
-
0*efisien (engaliran rata4rata; C1 . A 1 + C 2 . A 2 + C 3 . A 3.fk C A 1 + A 2 + A 3
0,70.1000 + 0,65.400 + 0,60.2000.2,0 1000 + 400 + 2000
39>77
0. Hit"ng wat" (nsentrasi ->
2
333 & 2 -33 & 2 2333 & 293
Unt$" &enent$"an wa"t$ "*nsentrasi 1# c +ig$na"an r$&$s 1,9 1-9 +an 1; t as(al 12=, B ,927 B 93 B
0,013
39/5
933 &enit
39/5
397/ &enit
93- &enit
0,02 t 'a)$ 12=, B ,927 B 293 B
0,013 0,02
t (er$&a)an
12=, B ,927 B 393 B
0,01
39/5
0,03 t1 dari badan jalan = 1,86 menit t1 dari perumahan = 1,04 menit t2
=
Tc
=
200 60 x1,5 t1 + t2
=
2,2 menit =
4,06 menit
2. Data c"ra' '"#an Data c$ra) )$%an +ari (*s (enga&atan a+ala) se'agai 'eri"$t; Tahun
Data Curah Hujan Maksimum Rata-rata per Tahun (mm)
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
176,3 100,0 37,6 157,0 89,0 127,7 149,6 92,5 107,5 128,0
/. Hit"ng )an ga$%ar leng"ng intensitas c"ra' '"#an Dila"$"an ses$ai SNI 3,42-4>>9 Met*+e (er)it$ngan De'it !an%ir (a+a 'e'era(a (eri*+e $lang 9 39 ta)$nan
7. !ent"an intensitas c"ra' '"#an $asi$"$ Menent$"an intensitas c$ra) )$%an &a"si&$& 1&&=%a& +engan cara &e&(l*t"an )arga # c -93/ &enit9 "e&$+ian tari" garis "e atas sa&(ai &e&*t*ng leng"$ng intensitas )$%an rencana (a+a (eri*+e $lang ta)$n +i+a(at; I >3 &&=%a& :. Hit"ng %esarn1a )e%it A 1333 ? -33 ? 2333 C 39>77 I >3 &&=%a& =,9/ B C.I.A
2
,-33 &
2
3933,- "&
3
=,9/ B 39>77 B >3 B 3933,, 3955 & =+eti"
<. Penent"an )i$ensi sal"ran Penent$an +i&ensi +iawali +engan (enent$an 'a)an • Sal$ran +irencana"an +i'$at +ari 'et*n +engan "ece(atan aliran 6ang +ii%in"an 93 &=+eti". • !ent$" (ena&(ang ; segi e&(at • 0e&iringan sal$ran 6ang +ii%in"an ; sa&(ai +engan 59 • Ang"a "e"asaran (er&$"aan sal$ran Manning 1n 1#a'el 3 393,
*=.!ent"an ece&atan sal"ran ec i#in3 e$iringan sal"ran /is • 9, &=+eti"9 • is , 1+ises$ai"an +engan "e&iringan &e&an%ang %alan9 i s •
V =
1 n
× R
2 / 3
× is
1 / 2
1r$&$s 1- Di&ensi ; ) 39& 1+itent$"an
+ari (ersa&aan terse'$t &a"a; 9, 1=393, B T39'=1?'V12=, B 1,V1=2 &a"a le'ar sal$ran 1' 395&
**.!ent"an tinggi #agaan :
0,5h
S139B39 39 &
Ja+i ga&'ar +i&ensi sal$ran +rainase;
: 39 &
h=0,5m
b=0,7 m
12. Hitung dimensi gorong-gorong ke sungai • Direncanakan gorong-gorong dari jenis Portlan Cement (PC). • Gorong-gorong menampung aliran debit dari segmen sebelum dan sesudahnya (rumus (15). • Perhitungan debit yang masuk Debit Segmen 1 = Q= FxV =0,35x1,3=0,455 m3 /detik Debit segmen 2 = 0,400 m 3 /detik (diasumsikan) • Gorong-gorong dianggap saluran terbuka • Digunakan PC dengan D=0,8m, n=0,012 (angka kekasaran Manning, Tabel 10) • h = 0,8D = 0,64m 3 • Q gorong-gorong = 0,455+0,545 = 1,0 m /detik • Hitung sudut dengan rumus (18)
θ = cos
-1
h − 0,5 D 0,5 D
= cos -1
0,64 − 0,5 x0,8 =53,13 x 0 , 5 0 , 8
• Luas Basah dengan rumus (20) F=
θ 1 − +(h-0,5D)2 tanθ 4 180
D π
2
=
x0,8 π
4
2
53,13 1 − +(0,64-0,5x0,8)2 tan53,13 = 0,338 m2 180
• Keliling basah dengan rumus (22)
P = πD 1 −
53,13 = πx 0,8x 1 − = 1,77m 180 180 θ
• Jari-jari hidrolis rumus (24) R = F/P = 0,338 / 1,77 = 0,19 • Kecepatan aliran pada gorong-gorong :
V = Q gorong-gorong /F = 1,0/0,338 =2,958 m/detik • Kemiringan gorong-gorong, rumus (27) V × n 2 2,958 × 0,012 2 is
1
2 / 3
1
393- 9
R 0,19 2 / 3 (masih dalam rentang kemiringan 0,5%-2% yang diijinkan)
13.
Periksa kemiringan tanah eksisting penempatan saluran di lapangan i 1
?7733 1& ? 7-33 1& Sta.?33
Sta.?,33
Sta : 5 + 100 ; elev1 = 8,800 meter Sta : 5 + 300 ; elev2 = 8,400 meter 233 1& elev1 − elev 2 is lapangan = L 8,800 − 8,400 is lapangan = x 100% = 0,20% 200 is digunakan (0,3%) < is di lapangan (0,20%) maka pematah arus
2
tidak
diperlukan
saluran
