1
MEDENİ HUKUK Sosyal hayatı düzenleyen kurallar şunlardır: 1) Din Kuralları 2) Ahlak Kuralları yaptırımları (müeyyideleri) manevidir !) "#r$ü Kuralları %) &ukuk Kuralları ⇒ yaptırımı maddidir (kendilerine uyulması devlet kuvveti yardımıyla sa'lanailen kurallardır) Hukuk: nsanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen maddi yaptırımlı (uyulması zorunlu)* $enel* soyut ve sürekli kurallar ütünüdür &ukuk kelimesi +eşitli anlamlard a kullanılmaktadır: 1) Müspet Hukuk (Poziti (Poziti !ukuk"#ürürlükte !ukuk"#ürürlükte ola$ !ukuk): ,ir ülkede elli ir zamanda yürürlükte yazılı %e yazısız yazısız !ukuk kuralları$ı$ kuralları$ı$ tümü$e &irde$ %erile$ isimdir Do$matik hukuk ilimi ulunan yazılı yürürl yürürlükte ükteki ki hukuku hukuku in-eler in-eler. . halde halde müset müset hukuka hukuka Sade-e Sade-e yazılı yazılı olan olan hukuk hukuk kurall kuralları arı *#rne' *#rne'in in kanunlar kanunlar *kanun hükmündeki kararnameler*tüz kararnameler*tüzükler ükler ve y#netmelikl y#netmelikler er de'il yazılı olmayan olmayan hukuk kurallarıda yani #r/ ve adet hukukuda $irer ') Me%zu Hukuk: ,ir ülkede elli ir zamanda yürürlükte ulunan* yetkili ir makam tara/ından konulmuş olan yazılı hukuk kurallarını i/ade eder 0r/ ve adet hukuku müspet hukuka dahil olup mevzu hukuk i+inde yer almaz ) a&ii Hukuk (İdeal !ukuk): .lması $ereken (de le$e /eranda) hukuk kurallarını i/ade eder *) ari!i !ukuk: ürürlükten kalkmış olan hukuktur HUKUKUN D+,,+-. 1) Kamu Hukuku: Devlet ile ir kişi veya di'er ir devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarına denir Devlet ile kişinin $irmiş oldu'u ir hukuki ilişkinin kamu hukukuna dahil olailmesi i+in devletin s#z konusu ilişkiye kamu kudretinin sahii olarak $irmesi $erekir 0r Kamulaştırma işlemi ir kamu hukuku ilişkisidir ara/lar arasında altlık üstlük durumu ortaya +ıkar Kamu Hukuku$u$ +lt Dalları 1) Anayasa &ukuku 2) dare &ukuku !) 3eza &ukuku %4) 5sul &ukuku a4 6ede 6edeni ni 5sul 5sul &uku &ukuku ku 4 -ra -ra 7 /l /las as &uku &ukuku ku -4 3eza 3eza ar$ı ar$ılama laması sı (muhake (muhakemes mesi) i) huku hukuku ku 84 Devlet Devletler ler "enel "enel (umumi) (umumi) &ukuku &ukuku 94 er$ er$i &uk &uku uku ') /zel Hukuk: ,ir kişi ile di'er ir kişi arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur 0zel hukukta tara/lar arasında eşitlik ilkesi s#z konusudur /zel Hukuku$ +lt Dalları 1) 6edeni &ukuk: 0zel hukukun en $eniş ve en #nemli dalıdır dalıdır a4 Kişiler hukuku 4 Aile hukuku -4 6iras hukuku d4 ;şya hukuku 2) ,or+lar &ukuku !) i-aret &ukuku a4 i-ari şletme &ukuku 4 Kıymetli ;vrak &ukuku -4
e4 Si$orta &ukuku %) Devletler 0zel &ukuku 0azı !ukuk dalları ise karma $iteliktedir: 14 ş &ukuku 24 =ikri &ukuk !4 &ava &ukuku %4 ,anka-ılık &ukuku 84 oprak &ukuku 1
H+K K+-+M. E H+KK.N 2-,E-İ Hak: &ukuk düzeni tara/ından kişilere tanınmış olan yetkilerdir &ukukta hak sahii olailen ve or+ altına $ireilen varlıklara şahıs (kişi) denir /r$ek :Mülkiyet ki6iyehukuk ta$ı$a$ &ir !aktırMesala ki6i &u !akkı$ı !erkese &aklar do'dukları kurallarına $#re kamu&u hakları ve mülkiyet #zel haklar diye ikiye ayrılır:kar6ı ileri süre&ilir 1) Kamu !akları: Kamu hukukundan do'an haklardır 0r Se+me4se+ilme* memur olma hakkı a)Kişisel kamu hakları )Sosyal ve ekonomik kamu hakları -)Siyasal Kamu hakları ') /zel !aklar: 0zel hukuktan do'an haklardır 0r Ala-ak hakkı* mülkiyet hakkı* kişilik hakları* /ikri haklar Özel haklardan yararlanmada herkes eşit olduğu halde, kamu haklarından yararlanmada herkes eşit değildir. Kamu haklarından yararlanmak için vatandaş olmak ve hukuk düzenince belirlenen koşulları taşımak gerekir. /zel Hakları$ ürleri +) /zel !aklar ileri sürüle&ile3e4i sürüle&ile3e4i 5e%re &akımı$da$ mutlak !aklar %e $is&i !aklar olmak üzere ikiye ayrılır: 1" Mutl utlak Haklar: Sahiine maddi veya $ayri maddi mallar üzerinde veya kişiler üzerinde en $eniş yetkileri veren ve herkese karşı ileri sürüleilen haklardır /-NEK:(+) ;(0)
da da da!il di4er ki6ileri$ (0)<$i$ mülkiyet !akkı$ı i!lal etmemesi 7erekir a" Mallar üzeri$deki mutlak !aklar &ukuki anlamda anlamda mal> parayla parayla #l+üleilen #l+üleilen ve aşkalarına aşkalarına devredileil devredileilen en şeylere şeylere denir ,ir kimsenin parayla #l+üleilen hak ve or+larının tümüne mal%arlı4ı (mamelek) denir Kişi #lün-e $eride ıraktı'ı malvarlı'ı tereke ismini alır aa" Maddi mallar üzeri$deki mutlak !aklar 6addi mal> elle tutulup $#zle $#rüleilen şeylerdir 6addi mallara hukukta e6ya denir ;şyalar üzerindeki mutlak haklara ay$i !ak denir Ayni haklar kanunda sınırlı olarak sayılmıştır Ayni haklar sa!i&i$e ta$ıdı4ı yetki$i$ kapsamı$a 78re ikiye ayrılır ,ir ayni hak sahiine kullanma* yararlanma ve tasarru tasarru/ta /ta ulunma ulunma yetkil yetkileri erinden nden hepsini hepsini veya veya azıla azıların rınıı verir verir ,u yetkil yetkilerde erden n hepsin hepsinii irden irden sahiine veren ayni hak mülkiyet !akkıdır 6ülkiyet 6ülkiyet hakkına sahip ulanan ir kimse (malik) u hakkın konusu konusunu nu teşkil teşkil eden eden eşyayı eşyayı hukuku hukukun n tespit tespit etti'i etti'i sınırl sınırlar ar i+inde i+inde kalmak kalmak şartıy şartıyla la diledi diledi'i 'i $ii $ii kullanaili kullanailir*ondan r*ondan diledi'i diledi'i $ii /aydalanail /aydalanailir*onu ir*onunla nla il$ili il$ili diledi'i diledi'i tasarru/ta tasarru/ta ulunailir ulunailir:0rne'i :0rne'in n u eşyayı eşyayı sataile-e' sataile-e'ii $ii veya a'ışlayai a'ışlayaile-e'i le-e'i $ii u eşyayı eşyayı tahrip dahi edeilir Sahiine kullanma sı$ırlıı (ma!dut (ma!dut)) ay$i ay$i !aklar !aklar denir Sınırlı ayni ve?veya ve?veya yararlanma yetkisi yetkisi veren ayni haklara ise sı$ırl haklar kendi arasında ü+e ayrılır: 1" İrtiak Hakları a4 Ayni rti/ak rti/ak &akları &akları (0rnek (0rnek :"ayrimen :"ayrimenkul kul lehine lehine tesis edilmiş edilmiş olan olan @ "e+it "e+it &akkı &akkı 4
!
6addi olmayan mal> /ikir veya zeka ürünü olan mallardır ,unlara eser de denir 0r ,ir este-inin estesi* ir ressamın yaptı'ı resim üzerindeki hakları ,u +eşit mallar üzerindeki mutlak haklara ikri !aklar denilmektedir &" Ki6iler üzeri$deki mutlak !aklar aa" Ki6i$i$ ke$di 6a!sı üzeri$deki mutlak !akları: ,u haklara kişilik hakları denir Kişilerin maddi4 manevi ve iktisadi ütünlükleri üzerinde sahip oldukları haklar ki6ilik !akkı olarak isimlendirilir 0r Kişinin vü-ut tamlı'ı* ismi* resmi üzerindeki hakları &&" Ki6i$i$ &a6kası$ı$ 6a!sı üzeri$deki mutlak !akları &ukuk düzeni irtakım nedenlerle korunmaya muhta+ durumda ulunan kimseler üzerinde kişilere azı mutlak haklar vermiştir 0r elayet hakkı* vesayet hakkı eli ve vasi* velayet ve vesayet altında ulunan kişilerin yasal temsil-ileridir elayet ile vesayet arasında ir takım /arklılıklar ulunmaktadır ;n #nemlileri şunlardır: 4 elayet hısımlıktan do'an ve kural olarak do'umla irlikte kendili'inden meydana $elen ir #zel hukuk kurumu oldu'u halde vesayet* azı seep ve hallerin ulunması durumunda mahkeme kararıyla do'an ve esas olarak kamu hukukuna $iren ir kurumdur 4 elayet kural olarak kü+ükler* istisnaen de kısıtlanmış er$in +o-ukların korunmasına y#nelik oldu'u halde vesayet* kural olarak kısıtlanmış er$in kişilerin* istisnaen velayet altında ulunmayan kü+üklerin korunmasına ilişkindir 4 elinin +o-u'a ilişkin yetki ve $#revlerinin kapsamı $eniş oldu'u halde* vasinin +o-u'a ait yetki ve $#revleri daha sınırlıdır 4 elinin +o-u'un mallarını kullanma hakları oldu'u halde vasinin #yle ir hakkı yoktur 4 eliler kural olarak +o-u'un mallarının y#netiminde hesap ve teminat vermek zorunda olmadıkları halde vasiler* vesayet altındaki kişinin mallarının de/terini tutmakla ve zaman zaman u konuda rapor düzenleyerek sulh mahkemesine (vesayet makamı) hesap vermekle yükümlüdürler 4 eli +o-u'u temsil yetkisini kullanırken kural olarak mahkemenin iznini almak zorunda olmadı'ı halde vasi* azı işlemleri yaparken sulh* azı işlemleri yaparken de hem sulh hem de asliye mahkemesinin (denetim makamı) iznini almak zorundadır 4 elinin velayet $#revi nedeniyle ü-ret istem hakkı ulunmadı'ı halde vasinin vesayet $#revi seeiyle #yle ir hakkı vardır 4 elinin velayet $#revinden isti/ası s#z konusu olmadı'ı halde vasi olarak atanan kişinin şartları varsa vasili'i kaulden ka+ınma hakkı oldu'u $ii* isti/a etmesi de mümkündür ')Nis&i (?a!si) Haklar 6utlak haklardan /arklı olarak an-ak tara/ları (elli ir kişi veya kişiler) arasında ileri sürüleilen haklardır ,u haklar #zellikle or+ ilişkilerinden do'arlar 0r ala-ak hakkı isi haklar kural olarak ü+ün-ü kişilere karşı ileri sürülemez =akat kanunda sınırlı sayıda olmak üzere elirtilen şu nisi haklar ise tapuya şerh verildikleri takdirde ! kişilere karşı da ileri sürüleilir hale $elirler ,u haklara ku%%etle$dirilmi6 $is&i !aklar denir ,u hakların aşlı-aları> s#zleşmeden do'an şü/a (#n alım hakkı),ir $ayrimenkulun ü+ün-ü ir şahsa satılması halinde *hak sahiine o $ayrimenkulu #n-elikle satın alailme yetkisi verir* ve/a ($eri alım hakkı) kendisine ait ir $ayrimenkulu ir aşkasına devreden kişinin devretti'i u $ayrimenkulu daha sonra tek tara/lı ir irade eyanı ile $eri alailmesidir* iştira (alım hakkı)hak sahiine tek tara/lı irade eyanı ile ir $ayrimenkulu satın alailmesi yetkisi verir* kira* $ayrımenkul satış vaadi* a'ışlayana rü-u (d#nme) ve ipotekte oşalan dere-eden (serest dere-eden) yararlanma hakkı* arsa payı karşılı'ı inşaat s#zleşmesinden do'an inşaat hakkı* paylı taşınmazlarda kullanma* yararlanma ve y#netime ilişkin kararlar* paylı mülkiyetin devamına y#nelik s#zleşmeler* yasal #nalım hakkından /era$at s#zleşmesi
/-NEK:(0) ;(+) >ya &ir s8zle6me ile i6tira !akkı ta$ımı6tır0u !ak &ir $is&i !aktır(+) &u !akkı$ı sade3e (0) >ye kar6ı ileri süre&ilir(0) &u 7ayrime$kulu (@)ye kar6ı ileri süremez+$3ak &u !ak i5i$ tapuya 6er! %erilmi6 ise (0) 7ayrime$kulu$ mülkiyeti$i (@) >ye de%retmi6 olsa &ile (+) i6tira !akkı$ı kulla$arak (@) >yi 7ayrime$kulu ke$disi$e de%retme &or3u altı$a soka&ilir 0) /zel !aklar kulla$ılmaları$a 78re de%redile&ile$ !aklar %e de%redilemeye$ !aklar 6ekli$de ikiye ayrılır 1) De%redile&ile$ !aklar Sahii tara/ından aşkalarına devredileilen* miras yoluyla da miras+ılara $e+en haklara de%redile&ile$ !aklar denir,u haklar temsil-i vasıtasıylada kullanılailir 6alvarlı'ı haklarının +o'u (0r Ala-ak hakkı* rehin hakkı* mülkiyet hakkı) devredileilir niteliktedir a/aka hakkı* inti/a hakkı ve sükna hakkı (oturma hakkı) ise mal varlı'ı hakkı olmasına ra'men aşkalarına devredilemezler
!
"
') De%redilemeye$ !aklar (Ki6iye 0a4lı Haklar) 0zel haklardan ir kısmı ise aşkalarına devredilemedikleri $ii miras yoluyla da miras+ıları $e+mez ,unlara devredilemeyen (6a!sa &a4lı !aklar) haklar denir 0r Kişilik hakları* na/aka hakkı* inti/a ve sükna(oturma) hakkı Devredilemeyen haklardan ir kısmı ise münhasıran (o kişiye sıkı sıkıya a'lı) şahsa a'lı haklardır ,u haklar kural olarak kanuni temsil yoluyla ile dahi kullanılamayan haklardır 0rn oşanma hakkı* nişanı ozma hakkı* nesein reddi hakkı* kazai (yar$ısal) rüşt talep etme hakkı u niteliktedir
@) /zel !aklar kulla$ılması$ı$ etkisi &akımı$da$ da ye$ilik do4ura$ !aklar %e alelade !aklar olmak üzere iki kısma ayrılır: 1) #e$ilik do4ura$ !aklar (i$6ai !aklar) Sahiine tek tara/lı irade eyanı ile yeni ir hukuki durum ortaya +ıkarmak veya var olan hukuki durumu de'iştirmek ya da sona erdirmek yetkisi veren haklara ye$ilik do4ura$ !ak denir enilik do'uran hakların kullanılması kural olarak şarta a'lı tutulamaz ,u haklar i+in prensip olarak zamanaşımı s#z konusu olmaz enilik do'uran haklar usulüne uy$un i+imde kullanılmakla sona ererler ,#yle ir hak kullanılıp* sonu+ do'urduktan sonra undan $eri d#nülemez enilik do'uran haklar ü+e ayrılır> a" Kuru3u #e$ilik Do4ura$ Haklar: eni ir hukuki durum meydana $etiren haklardır 0r ştira (alım)* şü/a (#n alım) ve ve/a ($eri alım) hakları::İ6tira Hakkı (alım) hak sahiine tek tara/lı irade eyanı ile ir $ayrimenkulü satın alailme yetkisi verir ?üa Hakkı(8$alım 8$3elikli alım) ise ir $ayrimenkülun ü+ün-ü ir şahsa satılması halinde hak sahiine o $ayrimenkulü #n-elikle satın alailme yetkisi verir,ir anlamda <ü/a hakkı şarta a'lı iştira sayılailir,u şart $ayrimenkulun ü+ün-ü şahsa satılmasıdır<ü/a hakkı Kanuni şü/a ve akdi şü/a olmak üzere ikiye ayrılırKanuni şü/a müşterek mülkiyette ir hissedarın payını satması halinde di'er hissedarlara o payı #n-elikle satın alma yetkisinin kanunen tanınmasıdırAkdi şü/ada ise ir kimseye s#zleşme ile #nalım hakkı tanınmaktadır ea (9erialım) Hakkı :Kendisine ait ir $ayrimenkulu ir aşkasına devreden kimsenin devretti'i u $ayrimenkulu daha sonra tek tara/lı irade eyanı ile $eri alailme yetkisidire/a hakkıda $ayrimenkulun eski sahiinin kendi $ayrimenkulunu $eri alailmesi i+in kendisine tanınan ir iştira hakkıdır &" De4i6tiri3i #e$ilik Do4ura$ Haklar: 6ev-ut ir hukuki durumu de'iştiren haklardır 0r Ayıplı malın ayıpsızıyla de'iştirilmesi* se+imlik or+larda se+im hakkı /r$ek:(+) &ir yarı6ı kaza$ması !ali$de (0)$ı$ edimi sı$ırla$mı6tır 3" 0ozu3u #e$ilik Do4ura$ Haklar: 6ev-ut ir hukuki durumu ortadan kaldıran haklardır 0r =esih* isti/a* azil ,azı yenilik do'uran haklar ise dava yoluyla kullanılır ,unlara yenilik do'uran dava denir 0r ,oşanma hakkı* evlenmenin utlanını isteme hakkı ') +lelade !aklar: Kullanılmalarıyla yeni ir hukuki durum oluşturmayan haklardır MEDENİ HUKUK 6edeni hukuk #zel hukukun en $eniş ve en #nemli dalıdır 6edeni hukuk kendi i+erisinde> şahsın hukuku* aile hukuku* miras hukuku ve eşya hukuku dallarını arındırır
"
#
Mede$i Hukuku$ #ürürlük Kay$akları +) +sli Kay$aklar ,unlar medeni hukuka ilişkin ir uyuşmazlı'ın +#zümünde ilk #n-e aşvurula-ak kaynaktırlar 1" Ka$u$lar: 6edeni hukuk a+ısından en aşta $elen kanun % ;kim 1E29 tarihinde yürürlü'e $iren ve hukuk devriminin temelini oluşturan 6edeni Kanundur 6edeni Kanunda 3ermen hukukunun etkisi $#rülür '" Ka$u$ !ükmü$de karar$ameler " üzükler (Nizam$ameler) *" #8$etmelikler (alimat$ameler) A" İ5ti!adı &irle6tirme Kararları: ,unlar kanunlar $ii Cesmi "azetede yayımlanırlar ve enzer olaylarda ütün mahkemeleri a'lar 0) ali (İki$3il) Kay$aklar Asli kaynaklarda uyuşmazlı'ın +#zümünde ir hüküm ulunamazsa tali kaynaklara aşvurulur 1" /r %e +det Hukuku Alelade ir $#r$ü kuralının #r/ ve adet kuralı niteli'ini alailmesi i+in iki unsura ihtiya+ vardır: a" Maddi u$sur: Devamlılık veya tekrarlanma yani sürekli uy$ulama &" Ma$e%i U$sur:oplumda var olan $enel inanışAlelade adetlerin #r/ ve adet hukuku kuralı olailmesi i+in şahısların devamlı suretle tekrarlanmakta olan u davranışa uymak zorunda olduklarına $enel olarak inanmış olmaları lazımdır;'er toplum vi-danında u davranış i+iminde ulunmak $ere'i hakkında ir inan+ yer etmemiş ise o adetin ir #r/ ve adet hukuku kuralı olarak yer etmesi mümkün de'ildir 0r/ ve adet hukuku ikin-i dere-ede ir hukuk kayna'ıdır Kanun oşlu'unu doldurur ,una #r/ ve adet hukukunun tamamlayı-ı rolü denir '" Hakimi$ #arattı4ı Hukuk &akim kanunda veya #r/ ve adette olaya uy$ulana-ak ir hüküm ulamazsa (hukuk oşlu'u ortaya +ıkması durumunda) kendi kanun koyu-u olsaydı o olaya ilişkin nasıl ir hüküm $etire-ek idiyse ona $#re karar verir* hukuk yaratır&akim kendisine tanınmış olan u yetkiyi kullanmamazlık edemezani $erek yazılı $erekse yazılı olmayan hukuk kaynaklarında u hususda herhan$i ir kaynak mev-ut olmadı'ından en u anlaşmazlı'ı halledemiye-e'im diyemez ,una hakimin hak da'ıtmaktan ka+ınması denirki #yle ir halde zarara u'rayan tara/ hakim aleyhine tazminat davası a+ailir &akimin hukuk yaratırken aşvura-a'ı ilk olanak* kanunun enzer durumları düzenlemek i+in koydu'u /akat #nündeki olayı kapsamayan ir hükümden #n-elik (evleviyet) veya kıyas (#rnekseme) yolu ile yararlanmaktır ,aşka ir kanun hükmünden yararlanma imkanı olmasa ile kanunun ruhundan yararlanailir &akim yarattı'ı hukuk kuralını olaya uy$ular ve una $#re karar verir S#z konusu karar* $erek hukuk yaratma şartları ulunup ulunmadı'ı* $erek konulan kuralın yerinde olup olmadı'ı* $erekse kuralın uy$ulanışının uy$un olup olmadı'ı a+ısından ar$ıtay tara/ından temyiz denetimine tai tutulailir @) #ardım3ı Kay$aklar ,aşvurulması zorunlu olmayan kaynaklardır kiye ayrılırlar: 1" 0ilimsel 78rü6ler (doktri$"84reti) '" #ar7ı kararları MEDENİ K+NUNUN 0+?,+N9.B H2K2M,E-İ 1 Madde: Hukuku$ uy7ula$ması %e kay$akları &akim #nüne $elen ir uyuşmazlıkta #n-e kanuna (her türlü yazılı hukuk kuralına) akar Kanunda ir hüküm ulamazsa #r/ ve adet hukukuna $#re* u da yoksa kendisi kanun koyu-u olsaydı nasıl ir kural koya-ak idiyse ona $#re karar verir Kanunda yer alan hükümlerin hepsi aynı nitelikte de'ildir Kanundaki hükümler niteliklerine $#re ü+ kısımda in-eleneilir a) Emredi3i !ukuk kuralları: Aksi tara/lar-a kararlaştırılamayan* uyulması zorunlu olan kurallardır "enellikle kamu yararının* $enel ahlakın* zayı/ların* kişili'in korunmasına hizmet eden ve şekle ilişkin $etirilen hükümler* emredi-i hukuk kuralı #zelli'i taşır ,ir hükmün emredi-i nitelik taşıyıp taşımadı'ı kuralın i/ade ve yazılışı veya maddenin ama-ından anlaşılır isi emredi-i kuralların aksi ise zayı/ tara/ lehine olmak koşuluyla kararlaştırılailir &) #edek !ukuk kuralları: ,unlar kendi arasında ikiye ayrılır: aa) amamlayı3ı !ukuk kuralları: ara/lar-a aksi kararlaştırılailen /akat kararlaştırılmadı'ı takdirde uy$ulanması $ereken hukuk kurallarıdır 0r kural olarak s#zleşmelerde tara/lar i/a yerini serest+e kararlaştırailirler Kararlaştırmamışlarsa ,or+lar Kanununun i/a yerine ilişkin tamamlayı-ı kuralları devreye $irer
#
$
&&) #orumlayı3ı !ukuk kuralları: ara/ iradelerinden ne anlaşılması $erekti'ine ilişkin kurallardır 0r ade olarak ir ayın aşı kararlaştırılmamışsa undan kural olarak ayın irin-i $ünü anlaşılır 3) a$ımlayı3ı !ukuk kuralları: &ukuki ir kavramı ya da kurumu tanımlayan kurallardır 0r sürekli kalma niyetiyle oturulan yere ikamet$ah (yerleşim yeri) denir Kanun* s8züyle %e 8züyle (ruhuyla) de'indi'i ütün konularda uy$ulanır Ka$u$u$ s8zü (lazı); kanunun a+ık metni* a+ık+a elirli madde i/adeleridir Ka$u$u$ 8zü ise* kanunun ütününe hakim olan ilkelere $#re elirli ir kuralın taşıdı'ı anlamdır Kanunun ruhunun araştırılmasında* kanunun sistemi* kanunun hazırlık +alışmaları* hükmün ama-ı ve yorumun yapıldı'ı zamandaki koşullar dikkate alınır Kanunun i+ermiş oldu'u hükümlerin $er+ek anlamlarını ortaya koyailmek i+in o hükmün yorumla$ması $erekir ,ir zihinsel /aaliyet olan yorum* unu yapan or$anlara $#re yasama yorumu; &ilimsel yorum; yar7ısal yorum olmak üzere ü+e ayrılır 2% Anayasasıyla me-lise yasama yorumu yapma yetkisi verilmişti* 91 ve F2 Anayasalarında u yorum yetkisi kaldırılmıştır #orum Metodları: orumlama yaparken kullanılan y#ntemlerdir 1) ,azi (9ramatikal) #orum: Kanunun kullandı'ı kelime ve deyimlerden yararlanılarak yapılan yorumdur ') Ma$tıki #orum: 6antık kurallarına $#re yapılan yorumdur ) +ma5sal (9ai) #orum: Doktrinde ve uy$ulamada kaul edilen u yorum y#ntemi* !ükmü$ ama3ı$a %e koru$ması 7ereke$ me$aate $#re yorum yapılması esasını enimser Ama-ın tespiti noktasında* süGekti/ ve oGekti/ tarihi yorum* zamana $#re oGekti/ yorum ve serest yorum y#ntemleri ileri sürülmüştür ' Madde: Dürüstlük kuralı (o&Cekti iyi $iyet) &erkes haklarını kullanırken ve or+larını yerine $etirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır Dürüstlük Kuralı ir hak sahiinin hakkını kullanırken veya or+lunun or-unu i/a ederken dürüst* makul ve orta zekalı ir insandan eklenen hareket tarzına $#re davranmasıdır Dürüstlük kuralı !akları$ kulla$ılması; &or5ları$ iası; s8zle6meleri$ tamamla$ması; yorumla$ması; de4i6e$ ko6ullara uyarla$ması (empre%izyo$); ka$u$u$ yorumla$ması %e &o6lukları$ı$ doldurulması; ka$u$a kar6ı !ile$i$ 8$le$mesi durumları$da uy7ulama ala$ı &ulur ,ir hakkın a+ık+a k#tüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz ,ir hak dürüstlük kuralına aykırı kullanılırsa k#tüye kullanılmış olur ,ir hakkın k#tüye kullanıldı'ını kaul etmek i+in /ailin kusurlu olması #zellikle zarar verme kasdının ulunmasına $erek yoktur Ayrı-a* irine zarar verilmiş olması veya zarar tehlikesi ulunması da hakkın k#tüye kullanıldı'ının kaulü i+in zorunlu ir şart de'ildir Dürüstlük kuralı ve hakkın k#tüye kullanılması hakim tara/ından resen nazara alınır /r$ek:Fkulu$ ka$ti$i$de oturmakta ola$ a!met &ozuk parası olamadı4ı i5i$ arkada6ı me!met >te$ AGGG lira 8dü$5 (karz) almı6 %e &or3u$u ertesi 7ü$ 8deye3e4i$i %aad etmi6tir+!met AGGG liralık &u &or3u$u ertesi 7ü$ sa&a!a kar6ı saat *
Madde: ü&Cekti iyi $iyet Durumun $erektirdi'i #zeni $#sterdi'i halde* ir hakkın kazanılmasına veya aşka ir hukuki sonu-un $er+ekleşmesine ait ir en$eli ilmemeye süGekti/ iyiniyet denir An-ak durumun $ereklerine $#re kendisinden eklenen #zeni $#stermeyen kimse iyi niyet iddiasında ulunamaz. halde ir kimse hakkın kazanılması i+in $erekli olan unsurların mev-ut oldu'unu veya hakkın kazanılmasını #nleyen ir hususun mev-ut olmadı'ını zannediyor*yani u hususta @il$isizlik*veya yanlış ir il$iye sahip ulunuyorsa o kimse hüsniyetlidirAn-ak u il$isizli'in veya yanlış il$i sahii olmanın izzat o kimsenin @ kusurundan ileri $elmemiş olmasıda lazımdır. halde u kimse iraz dikkat etmiş olsaydı yanlış ir il$i sahii olmaya-ak idiyse artık hüsniyetli sayılamaz ,u durum hakim tara/ından resen dikkate alınır SüGekti/ iyi niyet da!a 5ok !akları$ de%re$ kaza$ılması$da s#z konusu olur De%re$ kaza$ma ir kişinin ir hakkı sahiinden hukuki işlemle elde etmesi demektirDi'er ir deyimle u yoldan ir hak eski sahiinden yeni ir hak suGesine $irmektedir,u ise &ir !ukuki muamele ile %eya miras yoluyla olur/r$e4i$ ir kişinin dolma kalemini ir aşkasına satması veya a'ışlaması ve teslim etmesi halinde dolma kalem üzerindeki mülkiyet hakkı alı-ı veya a'ışlanan kimse tara/ından Devren kazanılmış olur
$
%
6enkul mallarda süGekti/ iyi niyetle ayni hakların kazanılmasında aşa'ıdaki kurallar uy$ulanır a) a!i&i$i$ eli$de$ rızası ile 5ıkmı6 menkul ir mal üzerinde emin sı/atı ile zilyedinden süGekti/ iyi niyetle mülkiyet veya di'er ayni haklardan irini kazanan ! kişinin u kazanımı korunur (iyi niyetin tam koruyu-u etkisi)
/r$ek:Hasa$ saati$i tamir edilmek üzere &ir saat5iye &ırakmı6tıraat5i &u saati tamir ettikte$ so$ra dükka$ı$a 7ele$ Hüseyi$ adı$daki &ir ki6iye satmı6tır 0urada so$u5 Hüseyi$i$ suCekti iyi $iyetli olup olmaması$a 78re arklıdırE4er Hüseyi$ satı$ aldı4ı saati$ &ir &a6kası$a ya$i !asa$a ait oldu4u$u &ilmiyorsa o$u$ saat5iye ait &ir saat oldu4u$u za$$etmi6 %e 7erekli dikkat %e 8ze$i 78stermi6 olması$a ra4me$ yi$ede 7er5ek durumu tespit edememi6 ise >< u&Cekti iyi$iyetlidir<< %e saati$ mülkiyeti$i kaza$ırBü$kü Hüseyi$ mülkiyet !akkı$ı$ kaza$ılması$ı 8$leye$ durumu ya$i saati ke$disi$e sata$ aat5i$i$ 7er5ek !ak sa!i&i olmadı4ı$ı &ilmiyor %e &u &il7isizlik ke$di kusuru$da$ meyda$a 7elmemi6tirMede$i Ka$u$ &u durumda iyi$iyetli ki6ileri korumakta %e >< !ak sa!i&i olmaya$ &ir kimsede$ !ak kaza$maları$ı sa4lamaktadırF !alde !asa$ (aat a!i&i) !üseyi$e &a6%urarak saati$ ke$disi$e %erilmesi$i isteyemezBü$kü mülkiyet !akkı iyi$iyetli !üseyi$e 7e5mi6tir+$3ak aat5iye kar6ı ka$u$i yollara &a6%ura&ilir &) a!i&i$i$ eli$de$ rızası dı6ı$da 5ıkmı6 (+alınmış* kayedilmiş* $asp edilmiş) menkul ir malı kazanan kimse süGekti/ iyi niyetli olsa ile kural olarak o malın mülkiyetini kazanamaz S#z konusu taşınırı $eri almak i+in iyi $iyetli zilyetlere kar6ı A yıl i5i$de me$kul da%ası a+ılmalıdır K#tü niyetli zilyetlere karşı ise u dava her zaman a+ılailir 3) Sahiinin elinden rızası dışında +ıkan menkul mal* para %eya !amile yazılı &ir se$etse; ! kişi de iyi niyetliyse malın maliki olur (iyi niyetin tam koruyu-u etkisi) d) Sahiinin elinden rızası dışında +ıkan menkul ir malı iyi niyetli ! kişi ir a5ık artırmada$ %eya &ir pazarda$ %eya o tür e6yaları$ satıldı4ı &ir yerde$ almışsa* s#z konusu mal an-ak edeli kendisine verilmek şartıyla $eri alınailir (iyi niyetin kısmi koruyu-u etkisi) Kanunun iyi niyete hukuki ir sonu+ a'ladı'ı durumlarda asıl olan iyi niyetin varlı'ıdır ,una sü&Cekti iyi $iyet kari$esi denir Aksini iddia eden iddiasını ispatla yükümlüdür SüGekti/ iyi niyetin etkisi eşya hukukunda oldu'u $ii or+lar hukukunda ve aile hukukunda da $#rülür * Madde: Hakimi$ takdir yetkisi Kanunun takdir yetkisi tanıdı'ı veya durumun $ereklerini ya da haklı seepleri $#z #nünde tutmayı emretti'i konularda hakim* hukuka ve hakkaniyete $#re karar verir akdir yetkisinde kuralın i+inde ilerek ırakılan ir oşluk vardır ,oşluk +eşitleri şunlardır: a) Kural i5i (!üküm i5i) &o6luk: Kanunda elli ir hukuki sorun i+in ir +#züm #n$#rülmüş olmasına ra'men s#z konusu +#zümün somut olaya do'rudan do'ruya uy$ulanmasının mümkün olmaması durumunda ortaya +ıkar 0r &aklı seepler* takdir hakkı $ii kavramların kullanılmış olması* ilerek oş ırakılan oşluklar (#r oksullu'a düşe-ek olan eş deyiminde yoksulluk tanımlanmamıştır) &) Kural dı6ı &o6luklar (ka$u$ &o6lu4u): aa) 9er5ek &o6luk" 9er5ek olmaya$ &o6luk: "er+ek oşluk* elli ir hukuki konuda* kanunda ir hüküm olması $erekti'i halde* hi+ir hükmün yer almamasıdır &akim u oşlu'u doldurmakla yükümlüdür "er+ek olmayan oşluk ise* ir konu hakkında hukuki ir sonu+ #n$#rülmesine karşın* s#z konusu sonu-un ihtiya+lara uy$un olmamasıdır ,#yle ir hükmü de'iştirmek hakimin de'il* kanun koyu-unun $#revidir &&)0ili$5li &o6luk " &ili$5siz &o6luk: ,ilin+li oşluk* kanun koyu-unun ilerek ir hukuki konuyu düzenlememesidir ,una karşılık kanun koyu-u #zen eksikli'inden dolayı* aslında düzenlemesi $ereken ir hususta hüküm $etirmeyi ihmal etmişse veya oşluk de'işen haller nedeniyle ortaya +ıkmışsa ilin+siz oşluk s#z konusu olur 33) +5ık &o6luk = 8rtülü &o6luk: &ukuken +#züme varılması $ereken ir hususta uy$ulanailir hüküm ulunmadı'ının a+ık+a elli oldu'u hallerde a+ık oşluk ortaya +ıkar Kanunda ir hüküm ulunmasına ra'men* hükmün s#zü ile ruhunun a'daştırılması mümkün olmayan hallerde veya var olan hükmün aynı de'erde ir aşka hükümle +atıştı'ı durumlarda ya da ir hükmün s#zü ve ruhu itiariyle tesit edilen anlamda uy$ulanmasının dürüstlük kuralı ile a'daşmadı'ı ve ir hakkın k#tüye kullanılması sayıla-a'ı hallerde ise #rtülü oşluk ortaya +ıkar A Madde: 9e$el $itelikli !ükümler
%
&
6edeni Kanun ve ,or+lar Kanununun $enel nitelikli hükümleri* uy$un düştü'ü #l+üde tüm #zel hukuk ilişkilerine uy$ulanır
Madde: İspat yükü (0eyyi$e Kületi) Kanunda aksine ir hüküm ulunmadık+a* tara/lardan her iri* hakkını dayandırdı'ı ol$uların varlı'ını ispatla yükümlüdür spat ara+larına delil denir 0r anık* keşi/* ilirkişi vs ddiasını ir karineye dayandıran kimse ispat yükünden kurtulur Kari$e 6ev-ut ve ilinen ol$ulardan ilinmeyen ir ol$unun +ıkarılmasıdır Karineler> kanundan do'an karineler ve /iili karineler olarak ikiye ayrılır: a) Ka$u$i kari$e: ,ir kanun hükmünün elli ir olaydan* elli olmayan ir olayın varlı'ını +ıkarmasıdır Kanuni karineler* ir a+ıdan olay ve hak karinesi ir aşka a+ıdan da adi ve kesin karine olmak üzere ikiye ayrılırlar Flay kari$elerde ir durum ortaya +ıkarılmaktadır 0r 0lüm ve irlikte #lüm karineleri Hak kari$eleri$de* kanun* elirli ir olay veya durumda ir hakkın ya da hukuki ilişkinin ulunup ulunmadı'ı neti-esine varır 0r aşınırın zilyedi onun maliki sayılır +di kari$eler * aksi ispat edileilen karinelerdir 0r 0lüm karinesi* iyi niyet karinesi* aalık karinesi vs Kesi$ kari$eler (araziye); aksinin ispatı mümkün olmayan karinelerdir 0r -azet verilmişlik karinesi* tapu si-ilindeki kayıtların herkes+e ilindi'i karinesi &) Iiili kari$eler: ,ir olaydan aşka ir olayın varlı'ı veya yoklu'u sonu-unun +ıkarılmasıdır ,u karineler kanun tara/ından elirtilmemiştir 0r ,ir ardan +ıkan ve sallanarak $ezen kimsenin sarhoş oldu'u şeklindeki karine J Madde: -esmi &el7elerle ispat Cesmi si-il ve senetler* el$eledikleri ol$uların do'rulu'una kanıt oluştururlar ,unların i+eri'inin do'ru olmadı'ının ispatı* kanunlarda aşka ir hüküm ulunmadık+a herhan$i ir şekle a'lı de'ildir -esmi se$et; resmi ir makamın katılması ile düzenlenen senettir 0r akı/ senedi* miras s#zleşmesi* resmi vasiyetname Cesmi senet düzenleme yetkisi noterlere* tapu memurlarına ve sulh hakimlerine aittir -esmi si3il; kanunun aleniyete intikalini arzu etti'i irtakım hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek i+in resmi makamlar-a tutulan si-illerdir 0r Do'um* #lüm kütü'ü* tapu si-ili Cesmi el$eler sade-e /onksiyonları ve kanunen i+ermeleri ve düzenlemeleri $ereken hususlar +er+evesinde delil oluştururlar Kİ?İ,E- HUKUKU &ukukta hak sahii olailen ve or+ altına $ireilen varlıklara kişi (şahıs) denir &ukuk düzenimiz iki tür kişi kaul etmiştir: "er+ek kişiler ve tüzel kişiler
. 9E-BEK Kİ?İ,E- (H+KİKİ ?+H.,+-) "er+ek kişiler* sade-e insanlardır ,itkilerin ve hayvanların kişi olma niteli'i yoktur 1) Ki6ilik %e Ki6ili4i$ 0a6la$7ı3ı: Kişilik* kişiye a'lı ve hukuk+a korunan edeni* manevi ve hukuki nitelikteki varlıkların tümüdür Kişilik +o-u'un sa4 olarak tamamıyla do4du4u anda aşlar Ho-u'un tamame$ do4mu6 olması* onun ana rahminden tamamen ayrılarak a'ımsız ir varlık haline $elmiş olmasıdır Ho-u'un sa4 do4ması ise* ana rahminden ayrıldıktan sonra ir saniye dahi olsa yaşaması demektir aşama kailiyetine sahip olması aranmaz Ho-uk !ak e!liyeti$i ise sa' do'mak koşuluyla a$a ra!mi$e dü6tü4ü a$da$ iti&are$ kazanır Ana rahmine düşmüş olan +o-u'a -enin denir 6iras+ılar arasında -enin varsa mirasın taksimi onun do'umuna kadar ertelenir 6irasın a+ıldı'ı anda henüz var olmayan ir kimseye art miras+ı ya da art vasiyet ala-aklısı olarak tereke veya tereke malı ırakılailir Do'um olayı kişisel durum si-ili ile ispatlanır Do'um ir ay i+inde nü/us memuruna ildirilir ') Ki6ili4i$ o$a Ermesi "er+ek kişilik 2 halde sona erer a) /lüm: 0lüm $er+ek kişili'i sona erdiren hukuki ir olaydır 0lüm* iyoloGik (üyük hayat /onksiyonlarının durması) ve eyinsel #lüm (eyin hü-relerinin #lümü) olmak üzere iki şekilde ortaya +ıkar 0lüm anının tespiti or$an nakli ve miras akımından #nem taşır 0lüm ile kişilik sona erer* o kişinin şahsiyet hakları ve şahsa a'lı hakları ortadan kalkar 6alvarlı'ı hakları ise ir kül halinde miras+ılarına $e+er nsan -esedi eşya sayılmaz
&
'
,ir kişinin #lmüş oldu'unun ispatı undan kendi lehine ir hak sa'laya-ak kimseye düşer 0lüm konusunda ispat kolaylı'ı akımından kanunumuz iki karine kaul etmiştir aa) /lüm Kari$esi: 0lümüne kesi$ 78zle &akıla3ak &ir !alde kay&ola$ %e 3esedi &ulu$amaya$ ki6i #lmüş sayılır ,u kimsenin nü/us kütü'ünün il$ili yerine mahallin en üyük mülki amirinin emriyle #lüm kaydı düşürüleilir ,u durumda ir mahkeme kararına ihtiya+ yoktur /akat istenirse karar da alınailir/r$e4i$ havada in/ilak ederek denize düşen ir u+akta yol-uluk etmekte olan ve -esedide ulunamayan ir kimsenin #lmüş oldu'unu ispat etmek imkansız ola-ak kadar $ü+türKanun u halde @0lüm Karinesi ile il$ilileri ispat yükünden kurtarmaktadır &&) 0irlikte /lüm Kari$esi: ,irden /azla kişiden han$isinin #n-e veya sonra #ldü'ü ispat edilemezse hepsi aynı anda #lmüş sayılır ,u kişiler irirlerinin miras+ısı olamazlar 0lüm ve irlikte #lüm karineleri adi karinelerdendir* unların aksi her türlü delille ispatlanailir &) 9aiplik: ,ir kimsenin $aipli'ine iki halde karar verileilir: aa) 0lümüne olası $#zle akılaile-ek ir tehlike i+inde kayolan kimsenin* kayolmasından itiaren 1 yıl $e+tikten sonra il$ililerin talei üzerine mahkeme-e (asliye hukuk mahkemesi) $aipli'ine karar verilir &&) Kendisinden uzun zamandan eri haer alınamayan ir kimse hakkında* son haer tarihinden itiaren A yıl $e+tikten sonra il$ililerin talei üzerine mahkeme-e $aipli'ine karar verilir 6ahkeme* $aipli'ine karar verile-ek kişi hakkında il$isi ulunan kimseleri* elirli ir sürede il$i vermeleri i+in usulüne $#re yapılan ilanla +a'ırır ,u süre* ilk ilanın yapıldı'ı $ünden aşlayarak en az 9 aydır "aiplik kararı* o kişinin #lmüş oldu'una ilişkin ir karine oluşturur "aiplik kararı* verildi'i andan itiaren de'il* $eriye d#nük olarak* $aiin #lümüne olası $#zle akıla-ak ir durumda kayoldu'u veya ondan en son haer alındı'ı tarihten itiaren hükümlerini do'urur "aiplik kararı ile $aiin evlili'i kendili'inden sona ermez "aiin eşi ya $aiplik davasıyla irlikte veya ayrı-a a+a-a'ı ir dava ile evlili'in /eshini istemelidir "aiin mirası teminat karşılı'ında miras+ılara teslim edilir S#z konusu teminat> #lümüne olası $#zle akıla-ak halde kayolma i+in A yıl (tereke mallarının tesliminden itiaren hesaplanır)* uzun süreden eri haer alınamama hali i+in 1A yıl (son haer tarihinden aşlayarak hesaplanır) ve her halde en +ok $aiin 1GG ya6ı$a varmasına kadar $#sterilir ,u süreler $e+tikten sonra miras kesin olarak kazanılır "aip daha sonra ortaya +ıkarsa veya üstün hak sahii olduklarını ileri sürenler u sı/atlarını ispat ederlerse* tereke mallarını teslim almış olanlar* aldıkları malları zilyetlik kuralları uyarın-a $eri vermekle yükümlüdürler )Kİ?İ,İİN EH,İ#E,E-İ +) Hak E!liyeti (Mede$i Haklarda$ #ararla$ma E!liyeti): &ak ve or+ sahii olailme iktidarıdır &er insanın hak ehliyeti vardır ($enellik ilkesi) ,ütün insanlar hukuk düzeninin sınırları i+inde (eşit şartlarda olanlara eşit işlem) haklara ve or+lara sahip olmakta eşittirler (eşitlik ilkesi) aş* -insiyet* evlilik* yaan-ılık* ayırt etme $ü-üne sahip olmamak* haysiyet hayat sürme $ii hallerde hak ehliyetinin elirli noktalarda sınırlandırıldı'ı $#rülmektedir &ak ehliyeti pasi/ ir ehliyettir Sa' do'mak şartıyla -enin ile hak ehliyetine sahiptir üzel kişiler ise hak ehliyetini kanunun aradı'ı şekilde kurulmuş oldukları andan itiaren kazanırlar 0) Iiil E!liyeti (Mede$i Hakları Kulla$ma E!liyeti): ,ir kişinin izzat kendi /iil ve işlemleriyle lehine haklar* aleyhine ise or+lar oluşturailme yetene'idir =iil ehliyeti akti/ ir ehliyettir =iil ehliyetinin* hukuki işlem yapma ehliyeti* dava ehliyeti ve haksız /iillerden sorumlu olma ehliyeti olmak üzere ü+ $#rünümü vardır =iil ehliyetinin iki olumlu* ir olumsuz şartı vardır a) Flumlu ?artlar aa) emyiz kudreti$e (ayırtım 7ü3ü$e) sa!ip olma: emyiz kudreti ulunan kimseye mümeyyiz* ulunmayana ise 7ayrı mümeyyiz denir emyiz kudreti> ir kişinin /iil ve işlemlerinin seeplerini* neti-elerini* etkilerini ayırt edeilme ve unlara uy$un olarak hareket edeilme yetene'idir emyiz kudreti nisi ir kavramdır ,ir kişinin temyiz kudretinin olup olmadı'ı her somut olayda ayrı-a in-elenmelidir Kural olarak* yaş kü+üklü'ü* akıl hastalı'ı* akıl zayı/lı'ı ve sarhoşluk veya unlara enzer seeplerden iriyle akla uy$un davranma yetene'inden yoksun olmayan herkes temyiz kudretine sahiptir &&) -e6it olmak (er7i$ olmak): ormal rüşt yaşı 1F yaşın doldurulmasıdır =akat iki halde erken rüşt s#z konusudur: aaa) E%le$me: ;vlenme kişiyi reşit kılar ormal evlenme yaşı erkek ve kadında 1I yaşın doldurulmasıdır .la'anüstü evlenme yaşı ise her iki -ins i+in de 19 yaşın doldurulmasıdır ;vlenme ile kazanılan rüşt kesindir* yani* evlenme daha sonra ortadan kalksa ile reşitlik devam eder &&&) Kazai -ü6t (#ar7ısal -ü6t): 18 yaşını dolduran kü+ük kendi iste'i ve velisinin rızası ile mahkeme-e (asliye mahkemesi) reşit kılınailir
'
1(
izni $erekir Ayrı-a kü+ü'ün men/aatinin de ulunması $erekir ar$ısal rüşt kararı kesindir* $eri alınamaz ,ir kimse reşit olmakla yaş+a üyütülmüş olmazKazai rüştte karar vere-ek olan mahkeme kü+ü'ün ikamet$ahı asliye mahkemesidir &) Flumsuz ?art aa) Kısıtlı Flmamak (Ma!3ur Flmamak): &a-ir (kısıtlama)> kanunda elirtilen seeplerden irinin varlı'ı durumunda* ir kişinin /iil ehliyetinin mahkeme kararı ile sınırlandırılması veya kaldırılmasıdır Kısıtlama seepleri> akıl hastalı'ı ve akıl zayı/lı'ı (aşkalarının $üvenli'ini tehlikeye sokma* sürekli i+imde akıma ihtiya-ı olma veya işlerini $#rememe şartlarından irinin varlı'ı durumunda)* savur$anlık* alkol veya uyuşturu-u madde a'ımlılı'ı* k#tü yaşama tarzı ve k#tü y#netim (kendisini veya ailesini darlık veya yoksullu'a düşürme tehlikesine yol a+ma ve u seeple sürekli korunmaya ve akıma muhta+ olma ya da aşkalarının $üvenli'ini tehdit etme şartlarından irinin $er+ekleşmesi durumunda)* ir yıl veya daha uzun süreli #z$ürlü'ü a'layı-ı ir -ezaya mahkum olma ve yaşlılı'ı* sakatlı'ı* deneyimsizli'i veya a'ır hastalı'ı seeiyle işlerini $erekti'ini $ii y#netemeyen ir kişinin istekte ulunması Kısıtlanan kişiye (mah-ur4kısıtlı) ir vasi tayin edilir Kü+ükler kural olarak velayet altında ulundukları i+in yalnız-a er$in kişiler kısıtlanailir elisi ulunmayan kü+ü'e kısıtlanmasına $erek olmaksızın sulh mahkemesin-e vasi atanır
*) Iİİ, EH,İ#EİNE 9/-E 9E-BEK Kİ?İ,E-İN .N.I,+ND.-.,M+. +) am E!liyetliler: ,unlar /iil ehliyetinin tüm şartlarına sahip olan kimselerdir am ehliyetliler /iil ehliyetinin i+eri'ine $iren ütün ehliyetlere (hukuki işlem* haksız /iillerden sorumlu olma ve dava ehliyeti) sahiptirler 0) am E!liyetsizler: emyiz kudretinden yoksun olan kişilerdir =iil ehliyetleri hi+ yoktur* +ünkü unların iradeleri hukuken yok sayılır am ehliyetsizlerin hukuki işlem ehliyetleri yoktur am ehliyetsizler kanuni temsil-ilerinin rızası ile dahi hi+ir hukuki işlemi yapamazlar am ehliyetsiz kimse ile işlem yapan kişi iyi niyetli olsa ile yapılan işlem yine de kural olarak $e+ersizdir (atıldır) =akat ayırt etme $ü-ü ulunmadan yapılan ir evlilik* utlan kararı verilin-eye kadar $e+erli ir evlenmenin sonu+larını do'urur Aynı şekilde ayırt etme $ü-ü ulunmadan yapılan ir #lüme a'lı tasarru/ da kendili'inden hükümsüz olmaz ptal davası a+ılması ve mahkemeden iptal kararı alınması $erekir Ayırt etme $ü-ü ulunmayan ir kimsenin yaptı'ı hukuki işlemin utlanını ileri sürmek hakkın k#tüye kullanılması niteli'i taşıyorsa s#z konusu işlem* $e+erli imiş $ii sonu+ do'urur &ukuk düzeninin* kişinin* sade-e /iilinin dışa akseden sonu-una hüküm a'ladı'ı durumlarda* tam ehliyetsizin #yle ir davranışı hukuki sonu+ do'urur 0rne'in* ayırt etme $ü-üne sahip olmayan kimse işleme ve karışma veya irleşme seepleriyle ir taşınır mülkiyeti kazanailir Ayırt etme $ü-ü ulunmayan ir kişi yararına iş yapılması durumunda vekaletsiz iş $#rmeden do'an hükümler uy$ulama alanı ulur am ehliyetsizler seepsiz zen$inleşmeden dolayı da sorumlu olurlar am ehliyetsizler şahsa sıkı sıkıya a'lı haklarını izzat kullanamazlar Kanuni temsil-ileri de u hakları onlar adına kullanamaz 0'reti ve uy$ulamada oşanma hakkının zina ve pek /ena muamele halinde* yasal temsil-i tara/ından kullanılaile-e'i kaul edilmektedir am ehliyetsizler haksız /iillerinden dolayı kural olarak sorumlu de'illerdir =akat kusursuz sorumluluk hallerinde ve hakkaniyetin $erektirdi'i durumlarda temyiz kudretinden sürekli olarak yoksun olan kişiler sorumlu tutulailir emyiz kudretinden $e+i-i olarak yoksun ulunan kimseler ise haksız /iillerinden dolayı kural olarak sorumludurlar =akat u kişiler temyiz kudretini $e+i-i olarak kaldıran duruma kendi kusurlarıyla düşmemiş olduklarını ispat ederlerse sorumluluktan kurtulurlar am ehliyetsizlerin dava ehliyeti de yoktur @) ı$ırlı E!liyetliler: Kısıtlanmaları i+in yeterli seep olmamakla irlikte* korunmaları akımından /iil ehliyetlerinin sınırlanması $erekli $#rülen er$in ir kişiye aşa'ıdaki işlerde $#rüşü alınmak üzere ir kanuni müşavir (yasal danışman) atanır Dava a+ma ve sulh olma* $ayrimenkul alım4satımı ve unlar üzerinde ir ayni hak kurma* kıymetli evrak alım4satımı ve rehnedilmesi* ana parayı alma* ola'an y#netim sınırları dışında kalan yapı işleri* #dün+ verme ve alma* a'ışlama* kamiyo taahhüdü altına $irme ve ke/il olma asal danışman kanuni temsil-i olmadı'ı i+in u işlemleri tek aşına yapamaz Sınırlı ehliyetli kişi u işlemleri kanuni müşavirinin iznini almadan yapamaz* yaparsa tek tara/lı a'lamazlık s#z konusu olur D) ı$ırlı E!liyetsizler: 6ümeyyiz kü+ükler ve mümeyyiz kısıtlılardır ,unlar kendilerini or+ altına sokan işlemleri kendi aşlarına yapamazlar ,u işlemleri onlar adına kural olarak yasal temsil-ileri (veli ve vasi) yapar Sınırlı ehliyetsizler u $ii işlemleri yasal temsil-ilerinin rızaları ile yapailirler Cıza a+ık olarak
1(
11
verileile-e'i $ii #rtülü olarak da verileilir Cızanın verilmesi herhan$i ir şekle tai de'ildir 0n-eden verilen rızaya izin* sonradan verilen rızaya ise i-azet denir Sınırlı ehliyetsiz kendisini or+ altına sokan ir işlemi* temsil-isinin izni olmadan yaparsa u işlem tek tara/lı a'lamazlık yaptırımına tai olur S#z konusu işlemin sınırlı ehliyetsizi a'layailmesi i+in temsil-isinin u işleme i-azet (onay) vermesi $erekir asal temsil-i onay vermeye-e'ini eyan eder veya tanınan süre i+inde onay vermezse* işlem kesin olarak hükümsüzleşir .nayın verilip verilmedi'inin elli olmadı'ı devrede işlem askıda hükümsüz oldu'undan onay verilmezse* karşı tara/ da işlem ile a'lı olmaktan kurtulur Sınırlı ehliyetsiz işlemi yaparken kendisini tam ehliyetli $ii $#stermişse* karşı tara/ın men/i zararlarını (s#zleşmeye $üvenden do'an zararlarını) tazmine zorunludur Sınırlı ehliyetsizler kendilerini or+ altına sokmayan karşılıksız kazandırı-ı işlemleri (ivazsız iktisapları) kendi aşlarına yapailirler 0rne'in sınırlı ehliyetsiz kendi lehine yapılan ir a'ışlamayı kaul edeilir =akat ,K m 2!9?JJ $ere'in-e yasal temsil-inin sınırlı ehliyetsizi kendisine yapılan a'ışlamayı kaulden men etmek veya verilmiş şeyin $eri verilmesini emretmek yetkisi vardır ,u durumda a'ışlama $e+ersiz olur Sınırlı ehliyetsizler şahsa sıkı sıkıya a'lı haklarını da izzat kullanailirler =akat evlenme* nişanlanma* tanıma* ismin de'iştirilmesini isteme durumlarında yasal temsil-inin de işleme rızası aranmaktadır Kendisine vesayet makamı tara/ından ir meslek veya sanatla u'raşmasına a+ık+a veya #rtülü olarak izin verilen vesayet altındaki kimse> u sanat ve mesle'in $erektirdi'i her türlü ola'an işlemleri yapailir ,u hüküm velinin izni ile ir meslek ve sanatla u'raşanlar hakkında da uy$ulanır elisinin rızası ile aile dışında yaşayan +o-uk* kazan-ını diledi'i $ii har-ayailir esayet altındaki kimse* kendi tasarru/una ırakılan malları ve vasinin izniyle +alışarak kazandı'ı malları izzat y#netmek ve kullanmak hakkına sahiptir Sınırlı ehliyetsizler ve onlar adına kanuni temsil-ileri keil olma; %akı kurma %e 8$emli &a4ı6lama işlemlerini yapamazlar ,unlara yasak i6lemler denir apılmışsa $e+ersizdir Sınırlı ehliyetsizler temyiz kudretine sahip oldukları i+in haksız /iillerinden sorumludurlar Sınırlı ehliyetsizler kendi aşlarına yapaile-ekleri hukuki işlemler ve haksız /iilleriyle il$ili olarak dava ehliyetine de sahiptirler
A) Kİ?İ,İİN KF-UNM+.: Kişinin maddi* manevi ve iktisadi ütünlü'ü üzerinde sahip oldu'u mutlak haklara kişilik hakkı denir ,u haklar kişiye* kişi olması seeiyle tanınmış* devredilemez* ha-zolunamaz ve miras yoluyla $e+mez &ukuk düzenimiz kişili'i hem o kişinin kendisine karşı hem de dışarıdan $eleile-ek saldırılara karşı korumuştur +) Ki6ili4i$ da!ile$ koru$ması: &i+ kimse hak ve /iil ehliyetlerinden kısmen de olsa vaz$e+emez &i+ kimse #z$ürlüklerinden vaz$e+emez veya onları hukuka veya ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz An-ak yazılı rıza üzerine or$an nakli or-u altına $irmek mümkündür =akat nakil or-u altına $iren kişiye karşı i/a davası a+ılamaya-a'ı $ii maddi4manevi tazminat davası da a+ılamaz 0) Ki6ili4i$ !ari3e$ koru$ması: &ukuka aykırı olarak kişilik hakları saldırıya u'rayan kimse hakimden saldırıda ulunanlara karşı korunmasını isteyeilir Kişili'i dışa karşı koruyan davalar şunlardır: a) espit Da%ası: Sona ermesine ra'men etkisi devam eden saldırının hukuka aykırılı'ının tespiti i+in a+ılan davadır ,u davada dava-ı yani şahsiyet hakları haksız saldırı sonu-unda zedelenmiş olan kimse saldırının haksızlı'ının tespiti yanında $erekirse @ kararın yayınlanmasını veya @kararın ü+ün-ü kişilere de ildirilmesini @ talep edeilir /r$ek:0ir kimse &a6kaları taraı$da$ ke$disi !akkı$da 6urada &urada s8yle$mi6 ola$ &ir takım s8zleri$ %eya &ası$ yoluyla kamuoyu$a ya$sıtılmı6 ola$ &azı iddia %e !a&erleri$ 6a!siyet !akları$a 7er5ekle6mi6 ola$ !aksız &ir saldırı oldu4u$u tespit ettirmek üzere ;6ayet &u s8zler %e !a&erler kamuoyu$u !ala me67ul etmekte ya$i &ir 5ok kimse !ala &u ko$uyu ko$u6makta ise tes&it da%ası a5ıla&ile3ektir0u$a kar6ılık !a&erleri$ etkisi 7e5mi6 ise tes&it da%ası a5ılamaz &) Me$ Da%ası: "er+ekleşen ve halen de devam etmekte ulunan ir saldırıya son verilmesi i+in a+ılan davadır /r$ek:0ir Ki6i oto4raı$ı$ &ir oto4ra5ı$ı$ %itri$i$de asılı oldu4u$u 78rürse %e izi$de alı$mamı6 ise il7ili ki6i me$ da%ası ile resmi$i$ orada$ kaldırılması$ı sa4laya&ilir
11
1
3) /$leme Da%ası: &alen mev-ut olmamakla irlikte ir takım elirtilerden pek yakın ir zamanda $er+ekleşmesi eklenen haksız saldırı tehlikesine karşı a+ılan davadır Dava-ı u davalarla irlikte* düzeltmenin veya kararın ü+ün-ü kişilere ildirilmesi veya yayımlanması isteminde de ulunailir ukarıdaki ü+ davanın a+ılailmesi i+in saldırının hukuka aykırı olması şarttır =akat saldır$anın kusurlu olması şart de'ildir Kişilik hakkı saldırıya u'rayan kimsenin hukuka uy$un rızası* üstün nitelikte #zel veya kamusal yarar veya kanunun verdi'i yetkinin kullanılması veya meşru müda/aa $ii durumlarda hukuka aykırılık ortadan kalkar d) azmi$at Da%ası: aa) Maddi azmi$at Da%ası: Kişilik haklarına yapılan saldırı nedeniyle u'ranılan /iili zarar ve yoksun kalınan kazan-ın $iderilmesi i+in a+ılan davadır &&) Ma$e%i azmi$at Da%ası: &ukuka aykırı saldırı dolayısıyla u'ranılan a-ı* elem ve ruhsal +#küntünün $iderilmesi ama-ına y#neliktir azminat davasının a+ılailmesi i+in saldır7a$ı$ kusurlu olması $erekir 6anevi tazminat talei karşı tara/+a kaul edilmedik+e devredilemez* miras ırakan tara/ından ileri sürülmedik+e miras+ılara $e+mez e) ekaletsiz İ6 98rme Da%ası: Kişilik haklarına saldırıda ulunan kimse u saldırı sonu-unda ir takım kazan+lar elde etmişse* saldırıya u'rayan a+a-a'ı u dava ile elde edilen kazan+ların kendisine verilmesini talep edeilir ) İK+ME9+H (#E-,E?İM #E-İ): B+ tür ikamet$ah vardır: a) İradi İkamet7a!: Sürekli kalma niyetiyle oturulan yer ikamet$ah olarak kaul edilir Sürekli kalma niyeti olmaksızın oturulan yere ise konut denir ,ir #'retim kurumuna devam etmek i+in ir yerde ulunma veya e'itim* sa'lık* akım veya -eza kurumuna konulma* yeni ikamet$ah edinme sonu-unu do'urmaz &) İti&ari İkamet7a!: 0n-eki ikamet$ahı elli olmayan veya yaan-ı ülkedeki yerleşim yerini ıraktı'ı halde ürkiyede henüz ir ikamet$ah edinmemiş olan kimsenin halen oturdu'u yer onun ikamet$ahı sayılır 3) Ka$u$i İkamet7a!: Kanuni ikamet$ahı olan kişiler> velayet altındaki kü+üklerle* vesayet altındaki kişilerdir Kü+üklerin ikamet$ahı ana4aasının ikamet$ahıdır esayet altındakilerin ikamet$ahı ise a'lı oldukları vesayet makamının (sulh mahkemesinin) ulundu'u yerdir İkamet7a!ı$ a&i Fldu4u İlkeler: a) İkamet7a!ı$ 7ereklili4i ilkesi: &erkesin mutlaka ir ikamet$ahı olmalıdır eni ir ikamet$ah edinilmeden eski ikamet$ah terk edilemez &) İkamet7a!ı$ tekli4i ilkesi &erkes an-ak ir tek ikamet$aha sahip olailir =akat u kural sınai ve ti-ari kuruluşlar hakkında uy$ulanmaz J) H..M,.K E /NEMİ: "er+ek kişiler arasında kan veya akdi ir a' dolayısıyla meydana $elen yakınlık ilişkisidir a) Hısımlık ürleri: aa) Ka$ Hısımlı4ı: Kan a'ından meydana $elen hısımlıktır kiye ayrılır: aaa) Usul = üru (üst soy alt soy) !ısımlı4ı: ,irirlerinden üreyen kişiler arasındaki hısımlıktır &&&) @i%ar (#a$soy) !ısımlı4ı: .rtak ir k#kten $elenler arasındaki hısımlıktır 0r Kardeşler irirlerinin -ivar kan hısmıdırlar Kan hısımlı'ının dere-esi nesillerin sayısı ile elli olur ani ir kimse ile onun kan hısmı arasında ka+ do'um varsa hısımlık dere-esi de o kadardır &&) +kdi Hısımlık: ,ir akitten do'an hısımlıktır kiye ayrılır: aaa) ı!ri (Kayı$) !ısımlık: ;şlerden iri ile di'er eşin kan hısımları aynı tür ve dere-eden kayın hısımları olur ;vlenmeyle do'an u hısımlık evlili'in ortadan kalkmasıyla sona ermez &&&) #apay (u$i) !ısımlık: ;vlat edinme işleminin tamamlanmasıyla irlikte evlatlık ile evlat edinen arasında do'an hısımlıktır Kanun koyu-u otuz yaşını doldurmuş olan kimselere kendilerinden en az on sekiz yaş kü+ük ir kişiyi evlat edinme imkanı tanımıştır ;vlat edinme işleminin mahkeme-e verilen evlat edinme kararıyla irlikte tamamlandı'ı anda* evlat edinen ile evlatlık arasında kanundan dolayı irin-i dere-eden ir üstsoy4altsoy hısımlı'ı meydana $elir ;vlatlık* kendisini evlat edinmiş olanın irin-i dere-eden altsoyu olur &) Hısımlı4ı$ /$emi: &ısımlık #nemini #zellikle miras hukukunda* evlenme yasa'ında ve na/aka yükümünde $#sterir aa) Miras &akımı$da$: 6iras ırakanın irin-i dere-e yasal miras+ıları* onun altsoyudur kin-i dere-e miras+ıları* ana ve aası ve onların altsoyudur B+ün-ü dere-e miras+ıları ise* üyük ana ve üyük aaları ile onların altsoyudur ;vlilik dışında do'muş ve soya'ı* tanıma veya hakim hükmüyle kurulmuş olanlar* aa y#nünden evlilik i+i hısımlar $ii miras+ı olurlar
1
1!
;vlatlık ve altsoyu* evlat edinene kan hısmı $ii miras+ı olurlar ;vlatlı'ın kendi ailesindeki miras+ılı'ı da devam eder ;vlat edinen ve hısımları* evlatlı'a miras+ı olmazlar &&) E%le$me yasa4ı &akımı$da$: kardeşler arasında> am-a* dayı* hala ve teyze ile ye'enleri arasında* ) Kayın hısımlı'ı meydana $etirmiş olan evlilik sona ermiş olsa ile* eşlerden iri ile di'erinin üstsoyu veya altsoyu arasında* ---) ;vlat edinen ile evlatlı'ın veya unlardan iri ile di'erinin altsoyu ve eşi arasında 33) Naaka yükümü &akımı$da$: &erkes* yardım etmedi'i takdirde yoksullu'a düşe-ek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine na/aka vermekle yükümlüdür (yardım na/akası) Kardeşlerin na/aka yükümlülükleri* re/ah i+inde ulunmalarına a'lıdır ;vlat edinen ile evlatlık arasında da karşılıklı na/aka yükümlülü'ü vardır L) İİM E İMİN KF-UNM+.: ,ir kimsenin ismi üzerindeki hakkı onun kişilik haklarındandır Aynı aileye mensup olan kişileri iririnden ayırmaya yarayan isme 8z ad denir Ho-u'un ismini ana ve aası irlikte koyarlar elayet hakkı kendilerinden alınsa ile isim koyma hakları devam eder ,ir kişinin elli ir aileye a'lılı'ını i/ade eden isme de soy isim denir ;vlilik i+inde do'an +o-uk* aasının soyadını taşır ;vlilik dışında do'an +o-uk ise anasının soyadını alır ,aasıyla arasında nesep a'ı kurulursa* aasının soyadını alır ;vlenen kadın kanundan #türü ko-asının soyadını kazanır an-ak isterse kendi soyadını da ko-asının soyadının #nünde kullanailir ;vlatlık da evlat edinenin soyadını alır An-ak* reşit olan evlatlık isterse kendi ailesinin soyadını kullanailir ,ir kişinin $er+ek ismini $izlemek ama-ıyla /aaliyette ulunurken kendisine taktı'ı isme* müstear ad veya ma!las denir ,elli ir #zelli'inden dolayı ir kimseye aşkaları tara/ından takılan isme ise lakap denir Adının kullanılması +ekişmeli olan kişi* hakkının tespitini dava edeilir Adı haksız olarak kullanılan kişi una son verilmesini> haksız kullanan kusurlu ise ayrı-a maddi zararının $iderilmesini ve u'radı'ı haksızlı'ın niteli'i $erektiriyorsa manevi tazminat #denmesini isteyeilir smin de'iştirilmesi an-ak haklı seeplere dayanılarak mahkemeden (asliye hukuk) isteneilir Sınırlı ehliyetsiz ir kişi yasal temsil-isinin rızası ile u talepte ulunailir sim de'iştirmekle kişisel durum de'işmez smin de'iştirilmesinden zarar $#ren kimse* unu #'rendi'i $ünden itiaren 1 yıl i+inde de'iştirme kararının kaldırılması i+in dava a+ailir
) Kİ?İE, H+, İ@İ,,E-İ: ,ir $er+ek kişiyi* di'er kişilerden ayıran ve hukuk düzeninin sonu+ a'ladı'ı niteliklere ki6isel !al denir Do'um* #lüm* evlenme si-ili* yer de'iştirme kütü'ü $ii si-iller şahsi hal si-illeridir ,u si-iller 6K m I anlamında resmi si-ildir S#z konusu si-iller aleni de'ildir an-ak men/aati olanlar in-eleyeilir 6ahkeme kararı olmadık+a kişisel durum si-ilinin hi+ir kaydında düzeltme yapılamaz Kişisel durum si-ilinin tutulmasından do'an zararlar* kusurlu memura rü-u edilmek kaydıyla devlet+e tazmin edilir 1G) @İNİ#E DEİ?İK,İİ: 3insiyetini de'iştirmek isteyen kimse* şahsen aşvuruda ulunarak mahkeme-e -insiyet de'işikli'ine izin verilmesini isteyeilir An-ak* iznin verileilmesi i+in* istem sahiinin on sekiz yaşını doldurmuş ulunması ve evli olmaması> ayrı-a transseksüel yapıda olup* -insiyet de'işikli'inin ruh sa'lı'ı a+ısından zorunlulu'unu ve üreme yetene'inden sürekli i+imde yoksun ulundu'unu ir e'itim ve araştırma hastanesinden alına-ak resmi sa'lık kurulu raporuyla el$elemesi şarttır erilen izne a'lı olarak ama+ ve tıi y#ntemlere uy$un ir -insiyet de'iştirme ameliyatı $er+ekleştirildi'inin resmi sa'lık kurulu raporuyla do'rulanması halinde* mahkeme-e nü/us si-ilinde $erekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir .. 2E, Kİ?İ,E- (H2KMİ ?+H.,+-): ,elli ir ama-ı $er+ekleştirmek üzere a'ımsız ir varlık halinde teşkilatlanan 6a!ıs %e mal topluluklarıdır üzel kişiler tai oldukları hukuka $#re> kamu hukuku tüzel kişileri ve #zel hukuk tüzel kişileri olarak ikiye ayrılır 0zel hukuk tüzel kişileri ise kazan+ paylaşma ama-ı $üden (0r
1!
1" b)
Iiil E!liyeti (Mede$i Hakları Kulla$ma E!liyeti): üzel kişilerin /iil ehliyetleri kuruluş ama+ları ile sınırlandırılmıştır ,una tahsis ilkesi (ultra vires) denir Ama-ı hukuka veya ahlaka aykırı olan kişi ve mal toplulukları tüzelkişilik kazanamaz üzel kişiler /iil ehliyetini kanuna ve kuruluş el$elerine $#re ulunması zorunlu olan or$anlarına sahip oldukları andan itiaren kazanırlar üzel kişinin iradesi or$anları ara-ılı'ıyla a+ıklanır .r$anlar* hukuki işlemleri ve di'er /iilleriyle tüzel kişiyi or+ altına sokarlar .r$anlar* kusurlarından dolayı ayrı-a kişisel olarak sorumludurlar Sona eren tüzelkişinin ehliyeti* tas/iye ama-ıyla sınırlı olmak üzere tas/iye sırasında da devam eder üzelkişinin malvarlı'ının tas/iyesi* kanunda ve kuruluş el$esinde aksine hüküm ulunmadık+a terekenin resmi tas/iyesine ilişkin hükümlere $#re yapılır üzel kişinin sona ermesi durumunda malvarlı'ı* kanunda veya kuruluş el$esinde aşka ir hüküm ulunmadık+a veya yetkili or$anı aşka ir karar vermedik+e* en yakın ama-ı taşıyan kamu kurum veya kuruluşuna $e+er &ukuka veya ahlaka aykırı ama+ $üttü'ü i+in kişili'i mahkeme kararıyla sona eren tüzelkişinin malvarlı'ı her halde il$ili kamu kuruluşuna $e+er ') üzel ki6i$i$ ikamet7a!ı: Kuruluş el$esinde aşka ir hüküm ulunmadık+a işlerinin y#netildi'i yerdir ) DE-NEK,E-: "er+ek veya tüzel en az yedi kişinin kazan+ paylaşma dışında elirli ve ortak ir ama-ı $er+ekleştirmek üzere il$i ve +alışmalarını irleştirmeleriyle oluşan kişi topluluklarıdır Dernekte tek $aye vardır =iil ehliyetine sahip ve onsekiz yaşını doldurmuş olan $er+ek kişiler ile tüzel kişiler* #n-eden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir Dernekler kuruluş ildirimini* tüzü'ünü ve di'er el$eleri yerleşim yerinin ulundu'u yerin en üyük mülki amirine verdikleri anda tüzel kişilik kazanırlar (serest kuruluş sistemi4ildirim sistemi) ,ir derne'in kamuya yararlı dernek sayılailmesi i+in* en az ir yıldan eri /aaliyette ulunması* ama-ı ve u ama-ı $er+ekleştirmek i+in $irişti'i /aaliyetlerin ülke +apında yararlı sonu+lar vere-ek nitelik ve #l+üde olması $erekir Derne'in kamuya yararlı derneklerden sayılması* il$ili ,akanlıkların $#rüşü alınarak +işleri ,akanlı'ının #nerisi üzerine Danıştay dari şler Kurulunun kararına ve ,akanlar Kurulunun onayına a'lıdır ürkiyede kurulan dernekler* ama+ları do'rultusunda uluslar arası alanda işirli'i yapılmasında yarar $#rülen hallerde* ,akanlar Kurulunun izniyle yurt dışında kurulmuş dernek veya kuruluşlara üye olarak katılailirler aan-ı dernekler* uluslar arası alanda işirli'i yapılmasında yarar $#rülen hallerde ve karşılıklı olmak koşuluyla kültürel* ekonomik ve teknik konularda il$i veya teknoloGilerinden yararlanılmak üzere* ,akanlar Kurulunun izniyle ürkiyede /aaliyette ulunailirler* şue a+ailirler* üst kuruluşlar kurailirler* kurulmuş üst kuruluşlara katılailirler Dernekler kişi toplulu'u oldu'u i+in üyelik s#z konusudur =iil ehliyetine sahip ulunan her $er+ek kişi ile tüzelkişiler derneklere üye olma hakkına sahiptir &i+ kimse* ir derne'e üye olmaya ve hi+ir dernek de üye kaul etmeye zorlanamaz &i+ kimse* dernekte üye kalmaya zorlanamaz &er üye yazılı olarak ildirmek şartıyla dernekten +ıkma hakkına sahiptir Di'er kanunların derneklere üye olamaya-aklarını elirtti'i kişiler ile ilk#'retim ve orta#'retim #'ren-ileri dernek üyesi olamazlar Dernek tüzü'ünde üyelerin +ıkarılma seepleri $#sterileilir üzükte +ıkarma seepleri $#sterilmişse* +ıkarma kararına u seeplerin haklı sayılamaya-a'ı iddiasıyla itiraz edilemez üzükte +ıkarma düzenlenmemişse üye* an-ak haklı seeple +ıkarılailir ,u +ıkarma kararına* haklı seep ulunmadı'ı ileri sürülerek itiraz edileilir Derneklerin ü+ zorunlu or$anı vardır: a) 9e$el Kurul: Derne'in en yetkili ve en yüksek karar alma or7a$ıdır "enel kurul derne'e kayıtlı üyelerden oluşur Dernekler* tüzüklerinin $azetede yayımlandı'ı $ünü izleyen altı ay i+inde ilk $enel kurul toplantılarını yapmak ve zorunlu or$anlarını oluşturmakla yükümlüdürler .la'an $enel kurul toplantılarının en $e+ iki yılda ir yapılması zorunludur "enel kurul* y#netim veya denetim kurulunun $erekli $#rdü'ü hallerde veya dernek üyelerinden eşte irinin yazılı aşvurusu üzerine* y#netim kurulun-a ola'anüstü toplantıya +a'rılır "enel kurul* katılma hakkı ulunan üyelerin salt +o'unlu'unun* tüzük de'işikli'i ve derne'in /eshi hallerinde ü+te ikisinin katılımıyla toplanır "enel kurul kararları* toplantıya katılan üyelerin salt +o'unlu'u ile alınır üzük de'işikli'i ve derne'in /eshi kararları ise toplantıya katılan üyelerin ü+te iki +o'unlu'uyla alınailir &) #8$etim Kurulu: Derne'in idare %e temsil or7a$ıdır ;n az eş asıl ve 8 yedek üyeden oluşur 3) De$etleme Kurulu: ;n az ü+ asıl ve ü+ yedek üyeden oluşur
1"
1#
Dernekler kendili'inden* mahkeme kararı ile ve $enel kurul kararı ile sona ererler Dernekler şu durumlarda kendili'inden sona ererler (i$isa! se&epleri): 4 Ama-ın $er+ekleşmesi* $er+ekleşmesinin olanaksız hale $elmesi veya sürenin sona ermesi* 4 lk $enel kurul toplantısının kanunda #n$#rülen sürede yapılmamış ve zorunlu or$anların oluşturulmamış olması* 4 ,or+ #demede a-ze düşmüş olması* 4 üzük $ere'in-e y#netim kurulunun oluşturulmasının olanaksız hale $elmesi* 4 .la'an $enel kurul toplantısının iki de/a üst üste yapılamaması Kuruluş ama+ları aynı olan en az eş derne'in* ama+larını $er+ekleştirmek üzere üye sı/atıyla ir araya $elmeleri suretiyle /ederasyon oluşur Kuruluş ama+ları aynı olan en az ü+ /ederasyonun* ama+larını $er+ekleştirmek üzere üye sı/atıyla ir araya $elmeleri suretiyle de kon/ederasyon kurulur 4)VAKIFLAR :
"er+ek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları elirli ve sürekli ir ama-a #z$ülemeleriyle oluşan tüzel kişili'e sahip mal topluluklarıdır akı/larda üyelik olmaz* yararlanan olur akı/ irden /azla ama+ i+in kurulailir ak/eden $er+ek veya tüzel kişi olailir akı/ kurma iradesi ya resmi se$etle %eya 8lüme &a4lı tasarrula (%asiyet$ame) ile a+ıklanır asiyetname yapailmek i+in temyiz kudretine sahip olmak ve 18 yaşını doldurmuş ulunmak $erekir akı/* yerleşim yeri mahkemesinde nezdinde tutulan si-ile tes-il ile tüzel kişilik kazanır (normati/ tes-il sistemi) akı/ların tek zoru$lu or7a$ı y8$etim or7a$ıdır Ama-ın $er+ekleşmesi olanaksız hale $eldi'i ve de'iştirilmesine de olanak ulunmadı'ı takdirde* vakı/ kendili'inden sona erer ve mahkeme kararıyla si-ilden silinir asak ama+ $üttü'ü veya yasak /aaliyetlerde ulundu'u sonradan anlaşılan veya ama-ı sonradan yasaklanan vak/ın ama-ının de'iştirilmesine olanak ulunmazsa> vakı/ denetim makamının veya -umhuriyet sav-ısının aşvurusu üzerine duruşma yapılarak da'ıtılır ürkiyede kurulan vakı/lar* ama+ları do'rultusunda uluslararası alanda işirli'i yapılmasında yarar $#rülen hallerde* Dışişleri ,akanlı'ının $#rüşü alınmak suretiyle +işleri ,akanlı'ının izniyle yurt dışında kurulmuş vakı/ veya kuruluşlara üye olailirler ürkiyede kurulan vakı/ların* vakı/ senedinde elirtilen ama+larını $er+ekleştirmek üzere uluslararası /aaliyette ulunması ve yurt dışında şue a+ması ile yurt dışındaki enzer ama+lı vakı/ veya kuruluşlarla işirli'i yapması* Dışişleri ,akanlı'ının $#rüşü alınmak suretiyle +işleri ,akanlı'ının iznine a'lıdır aan-ı ülkelerde kurulmuş vakı/lar* uluslararası alanda işirli'i yapılmasında yarar $#rülen hallerde* karşılıklı olmak koşulu ile* Dışişleri ,akanlı'ının $#rüşü alınmak suretiyle* +işleri ,akanlı'ının izniyle ürkiyede /aaliyette ulunailirler* temsil-ilik kurailirler* şue a+ailirler* üst kuruluşlar kurailirler* kurulmuş üst kuruluşlara katılailirler veya kurulmuş vakı/larla işirli'i yapailirler ,u vakı/lar* ürk 6edenL Kanunu hükümlerine $#re kurulan vakı/lar hakkında uy$ulanan mevzuata tMidir
E?#+ HUKUKU Kişilerin ir eşya üzerindeki hakimiyetlerinin niteliklerini ve unlar dolayısıyla di'er kişilerle olan ilişkilerini düzenleyen ir medeni hukuk dalıdır
. E?#+ E 2-,E-İ: ;şya* üzerinde ireysel hakimiyet sa'lanaile-ek iktisadi ir de'er taşıyan şahıs dışı -ismani varlıklardır nsan vü-udu hukuken eşya kavramı dışındadır Bzerinde ireysel hakimiyet kurulaile-ek* sınırlandırılmış maddi varlıklar hukuken eşya kavramına dahildir +) +?.N.- E?#+ = +?.NM+ E?#+: 0züne zarar vermeksizin ir yerden aşka ir yere taşınailen eşya taşınır* taşınamayanlar ise taşınmaz eşya olarak adlandırılır iteli'i itiariyle taşınır olan $emi* -ra4/las Kanunu akımından taşınmaz sayılmıştır 0) Mİ,İ E?#+ = 9+#-.Mİ,İ E?#+: Alışveriş hayatında kural olarak sayma veya tartma veya #l+me ile elirli hale $elen eşya misli eşyadır ,una karşın* /erden tayin edilmesi $ereken eşya ise* $ayrı misli eşyadır Ho'u zaman misli eşya nevi or-una $ayrı misli eşya ise par+a or-una konu oluşturursa da tersi de mümkün olailir 6isli eşya4$ayrı misli eşya ayrımı eşyanın niteli'i i-aı oGekti/
1#
1$
olarak yapılan ir ayrım oldu'u halde nevi or-u4par+a or-u ise ir or+ ilişkisinde tara/ların kararlaştırdıkları edim a+ısından yapılan ir ayrımdır/r$ek: Para !amile yazılı kıymetli e%rak 6arap;kuma6 misli e6yadır0ir alı6%eri6te alı$a$ &ir ta&lo;ısmarlama yapıla$ &ir el&ise 7ayri" misli e6yadır @) 0+İ E?#+"0İ-,E?İK E?#+"E?#+ 0İ-,İİ: &ari+ten hi+ir şey eklenmeksizin tek aşına var olan eşyaya asit (yalın) eşya denir ,irleşik (mürekkep) eşya ise> irden +ok yalın eşyanın iririnden ayrılmaz şekilde irleşmesinden oluşarak ayrı varlık teşkil eden eşyadır 0r ir kitap* ampül ;şya irli'i ise* a'ımsızlıklarını kayetmeksizin ortak ir ama+ i+in ir araya $etirilmiş olan ve ekonomik ir ütünlük arz eden irden +ok eşyadan oluşan topluluktur 0r ir +i/t ayakkaı* ir pul kolleksiyonu D) 2KEİME (İİH,+KE) +0İ F,+N E F,M+#+N E?#+: Kendilerinden ama-a uy$un yararlanma tüketim yolu ile olan eşya tüketime tai eşya iken> ir süre kullanılmak suretiyle kendisinden yararlanılan eşya tüketime tai olmayan eşyadır 0r elise* otomoil ;şyanın tüketime tai olup olmaması esas olarak eşyanın #z$ülendi'i ama+ ile il$ilidir /r$ek: #iye3ek maddeleri ;yaka3aklar %s tüketile$ e6yadırMo&ilyael&ise;otomo&il %s tüketilemiye$ e6yadır0ir kuyum3u$u$ satmak üzere &ulu$durdu4u takılar tüketime ta&i e6yadırIakat satı$ ala$ kimse i5i$ o takı o $iteli4i ta6ımaz %e tüketilemiye$ e6ya sayılır E) 0/,2NE0İ,EN E 0/,2NEME#EN E?#+: &ukuki y#nden #lüneilme* eşyanın de'erinde #nemli ir azalma olmaksızın aynı nitelikte irden +ok par+aya ayrılailir olmasını elirtir 0r ir -anlı hayvan #lünemez nitelik taşır I) /E, M2,Kİ#EE +0İ F,+0İ,EN E F,+M+#+N E?#+: .rta malları (parklar* meydanlar* yollar* k#prüler $ii do'rudan do'ruya kamunun yararlanmasına tahsis edilmiş mallar)* hizmet malları (kamu hizmetlerinin $#rülmesini temin i+in tahsis edilmiş mallar) ve taii servetler ve kaynaklar #zel mülkiyet konusu olamaz Kıyılar $ii tarıma elverişli olmayan arazi* kayalar* da'lar ve tepeler de devletin hüküm ve tasarru/u altındadır ,u tür malların han$i şartlarla #zel mülkiyete konu olaile-e'i kanunlarla elirlenir ,ir malın devlete ait olması o malın mutlaka #zel mülkiyet konusu olmadı'ı manasına $elmez 9) +HİP,İ E?#+ = +HİPİ E?#+: ,u ayrım* #zel mülkiyete konu olailen eşyanın /iilen üzerinde mülkiyet ulunup ulunmamasına $#re yapılan ir ayrımdır =iilen ir mülkiyete tai ulunan eşya sahipli eşya iken> #zel mülkiyete konu olailen /akat henüz üzerinde hi+ir mülkiyet kurulmamış eşya (av hayvanları* kır +i+ekleri vs) ile #n-eden ir mülkiyete tai iken malikin kendi iste'i ile mülkiyetinden /era$at etti'i eşya sahipsiz eşyadır Sahipli eşyada mülkiyetin kazanılması kural olarak devir yolu ile olailirken* sahipsiz eşyada mülkiyet aslen kazanma yolu ile kazanılır
.. İ,#E,İK: ,ir eşyayı /iili hakimiyet altında ulundurma anlamına $elir Nilyetli'in iki unsuru vardır a) Maddi U$sur: . şey üzerinde /iili hakimiyet sahii olaile-ek durumda ulunma=iili hakimiyet unsurunun varlı'ının kaul edileilmesi i+in maddi a'lantının mutlaka da sıkı olması yani eşyanın şahsın elinin altında *yakınında ulunması şart de'ildir eşya üzerindeki /iili hakimiyeti ir aşkası ara-ılı'ı ile kullanan kimsenin zilyetli'i ise
1$
1%
vasıtalı zilyetliktir /r$ek: (+) kira3ı olarak oturdu4u daire$i$ %asıtasız zilyetidirBü$kü daire ke$disi$i$ iili !akimiyeti altı$dadır /r$ek('): Ftomo&ili$i kiraya %ermi6 ola$ kimse o$u$ üzeri$de iili !akimiyeti$i a$3ak kira3ı %asıtası ile i3ra ede&ile3e4i$e 78re >< %asıtalı ilyet<< kira3ı ise sa!ip &ulu$du4u 6a!si !ak dolayısıyla otomo&il üzeri$de iili !akimiyeti do4ruda$ do4ruya i3ra etti4i$de$ >< asıtasız ilyet >< dir 3) Tek Zilyetlik – Birlikte Zilyetlik: ek zilyetlik* ir eşya üzerinde ir tek kişinin yalnız aşına zilyet olmasıdır ek zilyet* asli veya /eri zilyet olailir ,irlikte zilyetlik ise iki kısma ayrılır: a) Frtak (mü6terek) zilyetlik: ,ir şeye irlikte zilyet olanlardan her irinin o şeyi di'erlerinden a'ımsız olarak tek aşına kullanmaya yetkili olmasıdır /r$ek :0ir apartma$da otura$ (+);(0);(@) %e (D) tek &ir 5ama6ır!a$ede$ yararla$maktadır+0@D !er&iri &ir&iri$de$ &a4ımsız olarak 5ama6ır!a$ede$ yararla$a&ilirler /r$ek(') :0ir kasa$ı$ ay$ı a$a!tarı !em (+) da !emde (0) %ar ise ikiside &ir&iri$de$ ayrı olarak kasayı a5a&ilirlerse &uradada mü6terek zilyetlikte$ s8z edilir
&) El&irli4i !ali$de (i6tirak !ali$de) zilyetlik: ,ir şeye irlikte zilyet olanların o şeyi an-ak hep irlikte kullanailmeleridir /r$ek: 0ir kasa$ı$ a5ıla&ilmesi i5i$ iki a$a!tara i!tiya5 %ardır &iri (+) da &iri (0) de ise %e ikisi a$3ak &irlikte kasayı a5a&iliyorlarsa i6tirak !ali$de mülkiyet %ar demektir *) ilyet yardım3ılı4ı: ,ir eşya üzerindeki /iili hakimiyeti aşkasının adına ve yararına kullanan kimsenin durumunu elirtir/r$ek:E%i$ !izmet5isi !i5&ir zama$ e%deki e6yaları$ %eya e%i$ zilyedi de4ildirE%i$ maliki$i$ tatile 5ıkmı6 olması !ali$de &u durum de4i6mezF zilyet yardım3ısıdırBü$kü e6yaları e% sa!i&i$e !izmet etmek i5i$ eli$de &ulu$durmaktadır ilyet %e zilyet yardım3ısı arası$daki arklar a) ilyet yardım3ısı asıl zilyeti$ emir %e talimatları ile !areket eder &) ilyet yardım3ısı e6yayı ke$disi i5i$ de4il mala zilyet ola$ kimse$i$ &ir !izmeti i5i$ kullla$ır 3) ilyet #ardım3ısı ile zilyet arası$daki ili6ki dı6ta$ 78rü$e&ilir olmalıdır d) ilyet yardım3ısı e6ya üzeri$de ay$i %eya 6a!si &ir !akka sa!ip de4ildir /r$ek (') 0ir ma4azada tez7a!tar olarak 5alı6a$ (+) ilyet yardım3ısıdır:Bü$kü i6%ere$i$ talimatı ile !areket etmektedir ilyet %e ilyet yardım3ılı4ı$a arklı so$u5lar &a4la$mı6tır a) Nilyet yardım-ısından edinilen mallarda iyiniyet ilkesi korunmaz ) Nilyet yardım-ısı zilyetlik davası a+amaz:an-ak meşru müda/aa halinde kuvvet kullanarak eşyayı koruyaile-e'i kaul edilmektedir -) Nilyet yardım-ısı zilyetin zilyetli'ini inkar eder veya malı $asp ederse kendisi malın asli zilyedi haline $elir /r$ek (+) >$ı$ irması$da 5alı6a$ (0) di4er i6 yerleri$e (+) ya ait e6yaları irma$ı$ otomo&ili ile ta6ımaktadır(0) e6yaları ta6ırke$ &u$da$ &8yle &a4ımsız 5alı6mayı dü6ü$ür %e e6yaları$ üzeri$de$ irmaya ait etiketleri s8kerse irmaya ait etiketleri s8ktü4ü a$da 7asp su5u$u i6lemi6 sayılır %e malları$ aslizilyeti !ali$e 7elir Nilyetlik kural olarak an-ak e6yalar üzeri$de s#z konusu olur* haklar üzerinde olmaz =akat 6edeni Kanun istisnaen* taşınmaz üzerindeki irti/ak haklarında ve taşınmaz yüklerinde hakkın /iilen kullanılmasını zilyetlik olarak kaul etmiştir 0) İ,#E,İİN K++N.,M+. 1) +sle$ Kaza$ma: ,ir eşyanın zilyetli'inin do'rudan do'ruya kazanan kişinin tek tara/lı /iili ile elde edilmesidir /r$ek:0ir kimse orma$da$ a%ladı4ı ta%6a$ %e 78lde$ tuttu4u &alık üzeri$de zilyetli4i asle$ kaza$mı6 olur+y$ı 6ekilde &ir kimse sokakta &uldu4u &ir 5akma4ı ;sa!i&i taraı$da$ atılmı6 7azeteyi %eya 5aldı4ı &ir radyoyuda asle$ kaza$ma yolu ile zilyetli4i$e 7e5irmi6 olur ') De%re$ Kaza$ma: ,ir eşya üzerindeki zilyetli'in* zilyedin iste'i ile ir aşkasına devredilmesidir Devren kazanmanın türleri şunlardır: aa) eslimle kaza$ma: Nilyetli'in teslimle hazırlar arasında kazanılması> ya eşyanın /iilen teslimi ile veya ara+ların teslimiyle veya zilyetlik s#zleşmesi ile $er+ekleşir &azır olmayanlar arasında zilyetli'in teslimle devri ise> teslim-iye yapılan teslimle $er+ekleşir /r$ek(1) (+) ile (0) kitap satı6 s8zle6mesi üzeri$e (+) kita&ı (0) ye teslim ederse kita&ı$ zilyetli4i e6ya$ı$ teslimi ile (0) ye 7e5er
1%
1&
/r$ek (') (Malı$ iktisap ede$i$ !akimeyet sa!ası i5i$e sokulmasıda teslim sayılır) atıla$ &ir ara&a$ı a$a!tarı$ı$ teslimi 7i&i /r$ek () 0ir kitap5ı &a$a %erilmek üzere &ir kita&ı arkada6ıma teslim etse &u kita&ı$ zilyetle4i$i arkada6ım de4il do4ruda$ do4ruya &e$ kaza$mı6 olurum &&) eslimsiz kaza$ma: Nilyetli'in teslimsiz kazanılma yolları şunlardır: aaa) Kısa elde$ teslim: ,ir eşyayı o ana kadar ir sınırlı ayni veya şahsi hakka dayanarak /eri zilyet sı/atıyla /iili hakimiyeti altında ulunduran kişinin zilyetlik türünün ir hukuki işlemle de'işmesidir /r$ek: (+) ariyet olarak (0) ye %erdi4i kita&ı o$a satmı6tır(0) da!a 8$3e eri zilyet ike$ satı6 akdi ile asli zilyet !ali$e 7elmi6tir(kısa elde$ teslim) &&&) Hükme$ teslim: ;şyanın vasıtalı zilyetli'ini devreden kişinin #zel ir seee dayanarak eşya üzerindeki vasıtasız zilyetli'ini devam ettirmesidir /r$ek : (+) ;(0) de$ satı$ aldı4ı &ir takım el&isede 7erekli de4i6iklikleri$ yapılması i5i$ el&iseyi (0) de &ırakmı6 ise el&ise$i$ zilyetli4i$i$ !ükme$ teslimi s8z ko$usdur 333) ilyetli4i$ !a%alesi: ! ir kişinin vasıtasız zilyetli'inde ulunan ir eşyanın vasıtalı zilyetli'inin #n-eki zilyet tara/ından zilyetlik durumunda ir de'işiklik olmaksızın irade a+ıklamasıyla yeni zilyede devredilmesidir B+ün-ü kişi* zilyetli'i devredene karşı ileri süreile-e'i seeplerle eşyayı zilyetli'i yeni kazanan kişiye vermekten ka+ınailir ddd) Emtiayı temsil ede$ se$etleri$ de%ri yoluyla kaza$ma: ,ir taşıyı-ıya veya umumi ma'azaya ırakılmış olan malları temsil eden kıymetli evrakın teslimi* o malların teslimi $ii sonu+ do'urur Kıymetli evrakı iyi niyetle teslim alan kimse ile emtiayı iyi niyetle teslim alan kimse arasında uyuşmazlık +ıkarsa emtiayı teslim alan ter-ih olunur eee) Miras yoluyla kaza$ma: 6irasın a+ılması ile terekeye dahil ulunan ütün eşyaların zilyetli'i kanundan #türü teslime $erek olmaksızın miras+ılara $e+er 6iras taksim edilene kadar miras+ılar terekeye dahil eşyalar üzerinde elirli'i halinde zilyet olurlar @) ilyetli4i$ Kay&edilmesi: ;şya üzerinde /iili hakimiyet kullanma imkanının sürekli olarak ortadan kalkmasıdır ,u da zilyedin iradesiyle (terk) veya iradesi dışında (+alınması* kayedilmesi* $asedilmesi) olur D) ilyetli4i$ Koru$ması: 6edeni kanunumuz haksız saldırı ve $asp /iillerine karşı zilyetli'i iki yoldan korumaktadır 1) a%u$ma Hakkı: Nilyet ütün $asp ve saldırı /iillerini kuvvet kullanarak de/edeilir ,u hakkın kullanılailmesi i+in zilyedin zarara u'raması $erekmedi'i $ii* saldır$anın kusurlu olması da şart de'ildir =akat zilyet* durumun haklı $#stermedi'i dere-ede kuvvet kullanmaktan ka+ınmalıdır '" ilyetlik Da%aları: aa) ilyetli4i$ iadesi (yeddi$ iadesi) da%ası: Nilyedinden $asp edilmiş olan zilyetli'in zilyede $eri verilmesini sa'layan davadır Davalı* o şeyi dava-ıdan $eri almasını $erektire-ek üstün ir hakka sahip oldu'unu derhal ispat ederse onu $eri vermekten ka+ınailir &&) aldırı$ı$ me$
1&
1'
şeyi elinde ulunduran herkese karşı A yıl i5i$de ta6ı$ır (me$kul) da%ası a+ailir K#tü niyetli zilyetlere karşı ise u dava her zaman a+ılailir ;'er #n-eki zilyet* zilyetli'i iyi niyetle edinmemiş ise* sonraki zilyede karşı u davayı a+amaz
I) 9E-İ E-ME İ,E #2K2M,2 F,+N İ,#EDİN F-UM,U,UU 1) İyi $iyetli zilyedi$ sorumlulu4u: yi niyetli zilyet eşyaya meydana $elen zarardan (yok olmadan veya hasardan) sorumlu de'ildir &erhan$i ir tazminat #demek zorunda de'ildir 0u zilyet e6yayı 7eri %erme a$ı$da eli$de &ulu$a$ kısmı ile 7eri %ererek &or3u$da$ kurtulur E6ya i5i$ yaptı4ı zoru$lu %e aydalı masraları talep ede&ilir %e masralar ke$disi$e 8de$i$3eye kadar o 6eyi alıkoyma !akkı$a sa!iptir Oüks masra/ları ise talep edemez* /akat lüks masra/a konu olan eşya asıl şeye zarar vermeksizin s#külüp alınailiyorsa onu ayırıp alma hakkı vardır Nilyedin elde etti'i semereler (ürünler)* yaptı'ı $iderler seeiyle do'an ala-aklarından indirilir '" K8tü $iyetli zilyedi$ sorumlulu4u: ,u zilyet o şeye $elen zararlardan sorumludur ;şyayı zilyetli'ine $e+irdi'i andaki durumuyla $eri vermek zorundadır ;lde etti'i veya elde etme'i ihmal etti'i semereleri de #demekle yükümlüdür An-ak zorunlu masra/ları talep edeilir* /aydalı ve lüks masra/ları ise talep edemez K#tü niyetli zilyedin alıkoyma hakkı yoktur K#tü niyetli zilyet* eşyayı kime $eri vere-e'ini ilmedi'i süre-e an-ak kusuruyla verdi'i zararlardan sorumlu olur /r$ek:( +) satı$ aldı4ı oto4ra maki$ası$ı$ 5alı$tı oldu4u$u 84re$mi6 a$3ak maki$a$ı$ kime ait oldu4u &ulamamı6tır0u arada maki$e 5alı$mı6tır (+) $ı$ &ir sorumlulu4u kalmamı6tır+$3ak 5alı$masaydıda (+) &ilerek maki$ayı ke$di kusuru ile yere atıp kırsaydı &u durumda (+) sorumlu olurdu K#tü niyetli zilyedin malı izzat kullanma suretiyle maldan yararlanması #zellikle /uzuli iş$al halinde e-rimisil tazminatı #demesi $erekti'i de kaul edilmektedir ;'er mala ilişkin ortaya +ıkan zarar ve hasar malı talep edenin zilyetle'inde ikende do'a-aksa o zaman k#tü niyetli zilyet sorumlu olmaz /r$ek: K8tü$iyetli zilyet (+) $ı$ eli$deki e6ya 6e!irde 5ıka$ ya$7ı$ $ede$iyle !asar 78rmü6tür+y$ı !asar iadeyi talep ede$i$ eli$dede olsa &u ya$7ı$da$ ay$ı !asarı 78re3ek idiyse k8tü$iyetli zilyet (+) $ı$ zararı tazmi$ etmesi 7erekmez
... +PU İ@İ,İ aşınmazlar ile üzerindeki ayni hakların durumlarını $#stermek üzere devletin sorumlulu'u altında tutulan resmi ir si-ildir apu si-ili ana si-iller ve yardım-ı si-iller olmak üzere aşlı-a iki unsurdan oluşur: +$a si3illerde$ en #nemli olanı tapu kütü'üdür 0zel mülkiyete konu olan ütün taşınmazlar u kütü'e kaydedilir ve taşınmazlar üzerindeki ayni haklar da u kütü'e yapılan tes-ille do'ar Di'er ana si-iller ise> kat mülkiyeti kütü'ü* yevmiye de/teri ve resmi el$elerdir (plan* miras+ılık el$esi* mahkeme ilamı* vekaletname) #ardım3ı si3iller ise mal sahipleri si-ili* aziller si-ili* düzeltmeler si-ili* kamu orta malları si-ili ve di'er de/terlerdir +) +PU İ@İ,İNE H+KİM F,+N P-ENİP,E1) a6ı$maza sa!ie a5ılması ilkesi: svi+re4ürk 6edeni Kanunlarının düzenledi'i tapu si-il sistemi ayni sistem adı verilen* her taşınmaz i+in kütükte ayrı sahi/e a+ılması prensiine dayanmaktadır ') +5ıklık (ale$iyet) ilkesi: apu si-ili il$isi oldu'unu kanıtlayan herkes tara/ından in-eleneilen aleni ir si-ildir &i+ kimse tapu si-ilinde kayıtlı olan ir hususu ilmedi'ini iddia edemez (kesin karine) ) es3il ilkesi: aşınmazlar üzerinde ayni hakların kurulması (tesisi)* de'iştirilmesi (tadili) ve sona ermesi (terkini) i+in tapu kütü'üne tes-il işleminin yapılması $erekir *) İlliyet (se&ep"so$u5" $ede$sellik) ilkesi: apu si-iline yapılan ir tes-ilin hukuki sonu+lar do'urailmesi i+in tes-ilin dayandı'ı hukuki seein $e+erli olması $erekir "e+erli ir seee dayanmayan tes-il* yolsuz tes3ildir olsuz tes-ilden hakları zedelenenler tapu si-ilinin düzeltilmesi davası a+ailirler A) apuya 7ü%e$ ilkesi: apu kütü'ündeki tes-ile iyi niyetle dayanarak mülkiyet veya di'er ir ayni hak kazanan ü+ün-ü kişinin u kazanımı korunur ) De%leti$ kusursuz sorumlulu4u ilkesi: Devlet tapu si-ilinin tutulmasından do'an ütün zararlardan kusursuz olarak sorumludur Devlet zararı #dedikten sonra kusurlu memuruna rü-u edeilir 0) +PU İ@İ,İNE #+P.,+N İ?,EM,E-:
1'
(
1) Kayıt: aşınmazların tapu kütü'ünün a'ımsız ir say/asına yazılması işlemine kayıt denir apu kütü'üne yalnız-a taşınmazlar kaydedilir elerin taşınmaz sayıla-a'ı 6Kda sı$ırlı ir şekilde elirtilmiştir ,una $#re> arazi; ta6ı$mazlar üzeri$deki &a4ımsız %e sürekli !aklar (Bst hakkı ve kaynak hakkı Süreklilik şartının $er+ekleşmesi i+in hakkın süresiz veya en az otuz yıl süreli olması $erekir) ve kat mülkiyeti$e ko$u ola$ &a4ımsız &8lümler taşınmaz olarak kaydedileilir 0zel mülkiyete tai olmayan ve kamunun yararlanmasına ayrılan taşınmazlar* unlara ilişkin tes-ili $erekli ir ayni hakkın kurulması s#z konusu olmadık+a kütü'e kaydolunmaz ') es3il: ,ir taşınmaz üzerinde ayni hakların do'ailmesi* de'iştirileilmesi ve ortadan kaldırılailmesi i+in kural olarak mutlaka tes-il yapılmalıdır apuya tes-ili $erekli ayni haklar> mülkiyet* irti/ak hakları* taşınmaz yükleri ve rehin haklarıdır a)es3ili$ 6artları: aa) #azılı &ir tes3il tale&i$de &ulu$ulması: es-il talei ir tasarru/ işlemi olup* şarta a'lanamaz es-il talei hak sahii tara/ından yapılailir emsil-inin u talepte ulunailmesi i+in kendisine u konuda #zel ir yetkinin verilmiş olması $erekir Ayni hakkın tes-ilden #n-e kazanıldı'ı durumlarda ise tes-il talei ayni hakkı kazanmış olan kimse veya il$ili makam tara/ından yapılır &&) 9e5erli &ir !ukuki se&e&i$ %arlı4ı: "e+erli ir seee dayanmayan tes-il yolsuz tes-ildir ,u tes-ilden hakkı zedelenen kimse tapu si-ilinin düzeltilmesi da vası (tapu iptal davası) a+ailir 33) İstemde &ulu$a$ı$ tasarru yetkisi$i %e !ukuki se&e&i$ 7e5erlili4i$i &el7elemesi: &ukuki seein el$elenmesi* u seein $e+erlili'i i+in $erekli şekle uyuldu'unun ispatıyla olur &ukuki seee ilişkin el$eler tamam olmasına karşın* tasarru/ yetkisini elirten el$enin tamamlanması $ereken durumlarda* malikin rızası veya hakimin kararıyla $e+i-i tes-il şerhi verileilir &) es3ili$ so$u5ları (!ükümleri): Kural olarak taşınmazlar üzerinde ayni hakların do'umu* de'iştirilmesi ve sona ermesi an-ak tes-ille (kuru-u) mümkündür Miras; ma!keme kararı; 3e&ri i3ra; i67al; kamula6tırma halleri ile ka$u$da 8$78rüle$ di4er !allerde * mülkiyet tes-ilden #n-e kazanılır (tes3ilsiz iktisap !alleri) An-ak u hallerde malikin tasarru/ işlemleri yapailmesi i+in mülkiyet tes-il (ildiri-i) edilmiş olmalıdır Kurulması kanunen tes-ile tai ayni haklar* tes-il edilmedik+e varlık kazanamaz (tes3ili$ me$i !ükmü) Ayni haklar kural olarak sıra ve tarihlerini tes-ile $#re alır es3ili$ etkisi* kanunen #n$#rülen el$eler isteme eklenmiş veya $e+i-i tes-il halinde el$elerin uy$un zamanda tamamlanmış olması şartıyla ye%miye deteri$e yapıla$ kayıt tari!i$de$ aşlar apu kütü'üne yapılan tes-il $er+ek hak durumunu yansıtmasa ile iyi niyetli ü+ün-ü kişiler akımından u tes-il hüküm i/ade eder ,una tes-ilin müset (olumlu) hükmü denir ,una $#re* tapu kütü'ündeki tes-ile iyi niyetle dayanarak mülkiyet veya ir aşka ayni hak kazanan ü+ün-ü kişinin u kazanımı korunur ) ?er!: B+ $rupta in-eleneilir: a) ?a!si !akları$ 6er!i: arsa payı kar6ılı4ı i$6aat s8zle6mesi$de$ do4a$ i$6aat !akkı; s8zle6mede$ do4a$ 6ü 6ü ha-iz* i/las kararı veya konkordato ile verilen süre> aile yurdu kurulması* art miras+ı atanması $ii şerh verilmesi kanunen #n$#rülen işlemler 6edeni Kanuna $#re* aile konutu olarak #z$ülenen taşınmaz malın maliki olan eş* di'er eşin rızası ulunmadan aile konutunu devredemez ve aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz Aile konutunun maliki olmayan eş* tapu kütü'üne taşınmazın aile konutu olarak #z$ülendi'i hususunda $erekli şerhin verilmesini isteyeile-ektir Ayrı-a* ailenin ekonomik varlı'ının korunması veya evlilik irli'inden do'an mali ir yükümlülü'ün yerine $etirilmesi $erekti'i #l+üde* istem üzerine* hakimin
(
1
tediren* eşlerden irinin taşınmaz üzerinde tasarru/ yetkisini kaldırailmesi mümkündür ,u halde hakim resen tasarru/ kısıtlamasının tapu kütü'üne şerh edilmesine karar verir asarru/ yetkisi kısıtlamaları* şerh verilmekle taşınmaz üzerinde sonradan kazanılan hakların sahiplerine karşı ileri sürüleilir 3) 9e5i3i tes3ili$ 6er!i: tasarru/ yetkisini elirleyen el$elerdeki noksanlıkların sonradan tamamlanmasına kanun olanak tanıyorsa "e+i-i tes-il şerhi* ütün il$ililerin razı olmasına veya hakimin karar vermesine a'lıdır taşınmazın eklentileri* devre mülk hakkı* kanunen kurulan daimi $e+it hakkı* yapı müteahhit ve iş+ilerin işe aşladıkları tarih* /iil ehliyetinin sınırlanmasına ilişkin kararlar yazılır
. +#Nİ H+K,+;şyalar üzerindeki mutlak haklara ayni hak denir +y$i !aklara !akim ola$ ilkeler 6u$lardır: a) 0elirlilik (muayye$lik) ilkesi: ,ir ayni hakkın konusu an-ak elirli ir şey olailir &) Kamuya a5ıklık (ale$iyet) ilkesi: aşınırlarda zilyetlik* taşınmazlarda ise tapu si-ili ayni haklarda kamuya a+ıklı'ı sa'lar 3) 9ü%e$i$ koru$ması: 6edeni Kanun taşınmazlarda mutlak olarak $üveni korumuş* taşınırlarda ise ortalama ir +#züm kaul etmiştir d) ı$ırlı sayı %e tipe &a4lılık: Ayni haklar kanunda sınırlı sayıda elirtilmiştir ara/lar yeni ir ayni hak oluşturamazlar Ayni hakların i+eri'i de kanunda düzenlenmiştir e) Hak dü6ürü3ü süreye %e zama$ a6ımı$a ta&i olmama ilkesi: ,u ilke* ayni haklardan /iilen yararlanılmaması halinde hakkın düşmeye-e'ini $#sterdi'i $ii* ayni hakkın herkese karşı ileri sürülmesini sa'layan talep ve davaların da zamanaşımına u'ramaya-a'ını elirtir Ayni haklar sa!i&i$e %erdi4i yetki$i$ kapsamı$a $#re ikiye ayrılır: +) M2,Kİ#E H+KK.: Sahiine ir eşya üzerinde kulla$ma; yararla$ma %e tasarruta &ulu$ma yetkilerinden hepsini veren ayni hak* mülkiyet hakkıdır 6alik* sahii oldu'u eşyayı hukuk düzeninin sınırları i+inde istedi'i $ii kullanailir ( müspet yetki) 6ülkiyet hakkı sahiine* onu koruma ama-ıyla aşlı-a iki dava hakkı verir (me$i yetki) a) İsti!kak da%ası: 6alikinin elinden iste'i olmadan +ıkan eşyanın malike $eri verilmesini sa'layan davadır ,u dava zamanaşımına u'ramaz &) aldırı$ı$ me$
1
unlar /iilen #lünmemiştir Aksine ir hüküm yoksa paylar &ir&iri$e e6it sayılır 6aliklerden her iri ke$di payı üzeri$de di4erleri$de$ &a4ımsız olarak tasarruta ulunailir (payını satailir* rehin edeilir* ha-zettireilir) ,una karşın pay* maddi kullanmayı hede/ alan haklara (#r $e+it irti/akı* sükna hakkı* kira s#zleşmesi) konu olamaz 6ülkiyete konu olan eşyanın tamamı üzerindeki tasarru/ işlemleri i+in ise ütün ortakların rızası $erekir Paydaşlardan !er &iri ola4a$ y8$etim i6leri$i yapmaya yetkilidir şletme usulünün veya tarım türünün de'iştirilmesi* kira s#zleşmelerinin yapılması veya /eshi* topra'ın ıslahı $ii 8$emli y8$etim i6leri i5i$ pay %e payda6 5o4u$lu4uyla karar verilmesi $erekir Paylı malın #z$ülendi'i ama-ın de'iştirilmesi* korumanın veya ola'an şekilde kullanmanın $erekli kıldı'ı #l+üyü aşan yapı işlerine $irişilmesi veya paylı malın tamamı üzerinde tasarru/ işlemlerinin yapılması (ola4a$üstü y8$etim i6leri); oy&irli4iyle aksi kararla6tırılmadık5a; &ütü$ payda6ları$ ka&ulü$e a'lıdır Paylar üzerinde taşınmaz rehni veya taşınmaz yükü kurulmuşsa* paydaşlar malın tamamını enzer haklarla kayıtlayamazlar Paydaşlardan her iri* #lünemeyen ortak men/aatlerin korunmasını di'er paydaşları temsilen sa'layailir ,u temsil* teknik anlamda ir temsil de'ildir ,u a'lamda paylı malın korunması i+in dava kayedildi'inde u husus* di'er ortakları a'lamaz Paydaşın hakkını korumaya y#nelik talei #lüneilir nitelikte ise (#r tazminat davası) u talep payı oranında ola-aktır Paylı mülkiyette ir paydaşın taşınmaz üzerindeki payını tamamen veya kısmen ü+ün-ü kişiye satması halinde* di'er paydaşlar 8$ alım !akkı$ı kullanailirler apılan satış* alı-ı veya satı-ı tara/ından di'er paydaşlara noter ara-ılı'ıyla ildirilir 0n alım hakkı* satışın hak sahiine ildirildi'i tarihin üzerinden ü5 ay %e !er !alde satı6ı$ üzeri$de$ iki yıl $e+mekle düşer ,u hak* alı-ıya karşı dava a+ılarak kullanılır 3eri artırmayla satışlarda u hak kullanılamaz Hukuki i6lem 7ere4i$3e (paylaşmayı isteme hakkı hukuki işlemle en +ok 1Q yıllık süre ile sınırlandırılailir) veya paylı malı$ sürekli &ir ama3a 8z7üle$mi6 olması seeiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülü'ü ulunmadık+a* paydaşlardan her iri malın paylaşılmasını isteyeilir Uy7u$ olmaya$ zama$da paylaşma istenemez Paylaşma* malın aynen #lünmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak edelin #lüşülmesi i+iminde $er+ekleştirilir &&) İ6tirak !ali$de (el&irli4i !ali$de) mülkiyet: Aralarında kanun ya da s#zleşme $ere'in-e ortaklık &a4ı kurulmuş kimselerin ir şeyin tamamına hep irlikte malik olmalarıdır 0r adi şirket* miras şirketi .rtakların hakları ve yükümlülükleri* toplulu'u do'uran kanun veya s#zleşme hükümleri ile elirlenir Kanunda veya s#zleşmede aksine ir hüküm yoksa* $erek y#netim* $erek tasarru/ işlemleri i+in oyirli'iyle karar alınması $erekir .rtaklardan her iri* toplulu'a $iren hakların korunmasını sa'layailir ,undan ütün ortaklar yararlanır ;lirli'i mülkiyeti* malın devri* toplulu'un da'ılması veya paylı mülkiyete $e+ilmesiyle sona erer Paylaştırma* aksine ir hüküm ulunmadık+a* paylı mülkiyet hükümlerine $#re yapılır
İ6tirak !ali$de mülkiyet ile mü6terek mülkiyeti$ kar6ıla6tırılması /r$ek:(+) %e (0) &ir yatı$ mü6terek malikleridir(+) %e (0) yatı$ motor dairesi$de %eya kapta$ dairesi$de ayrı ayrı &a4ımsız mülkiyet !akkı$a sa!ip de4illerdirIakat (+) %e (0) yatı$ mülkiyeti$e paylı olarak sa!iptirler %e !er !issedar payı üzeri$de ser&est5e tasarru ede&ilirMesala (0) payı$ı (@) ye satarsa yatı$ mülkiyeti (+) %e (@) ye ait olur (M2?E-EK M2,Kİ#E /r$ek :#at ile turist 7ezdirmek i5i$ kurula$ &ir adi 6irket kuruldukta$ so$ra &ir yat satı$ aldı4ı$da &u yat üzeri$de adi 6irketi$ kuru3uları (+) (0) (@) yata i6tirak !ali$de malikdirler(+) (0) (@) ke$di !issesi üzeri$de ser&est5e tasarru edemezler#at üzeri$de !er ortak mülkiyet !akkı$a sa!iptirFrtaklıkla mala i6tirak !ali$de ortak olmu6lardır İ?İ-+K H+,İNDE M2,Kİ#E İ,E M2?E-EK M2,Kİ#E +-+.ND+Kİ 0+?,.@+ I+-K,+6üşterek 6ülkiyet &er malikin eşya üzerinde hissesi ellidir Konu daima elli ir eşyadır &er paydaş payı üzerinde tasarru/ edeilir &er paydaşın di'erinden a'ımsız o eşyayı kullanma hakları vardır Adi işler*#nemli işler*/evkalede işler iririnden ayrı düzenlenmiştir Sorumluluk adi sorumluluktur ve hisse oranındadır
ştirak halinde mülkiyet 6aliklerin hisseleri elli de'ildir ,irden /azla eşya olaile-e'i $ii mal varlı'ıda olailir .rtaklar irlikte o mal üzerinde tasarru/ edeilirler .rtaklar malı irlikte kullanailirler 6alın idaresi oyirli'i ile olur Sorumluluk müteselsildir
!
) MENKU, (+?.N.-) M2,Kİ#Eİ aşınır mülkiyetinin konusu> nitelikleri itiariyle taşınailen maddi şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına $irmeyen do'al $ü+lerdir (elektrik* do'al$az vs) 6enkul mülkiyeti aslen* devren ve kazandırı-ı zamanaşımı ile kazanılailir a) +sle$ kaza$ma: hraz (ele $e+irme)* lükata (kayolunan ir şeyi ulma)* hukuki ta'yir (işleme)* de/ine* iki malın iririne karışması veya irleşmesi &) De%re$ kaza$ma: ,ir taşınır üzerindeki mülkiyet hakkının eski malikinden ir hukuki işlemle kazanılmasıdır aşınır mülkiyetinin nakli i+in zilyetli'in devri $erekir ,ir taşınırın mülkiyeti azen teslim $er+ekleşmeden (hükmen teslim* kısa elden teslim ve zilyetli'in havalesi) karşı tara/a $e+eildi'i $ii azen de teslime ra'men mülkiyet yine de malikin üzerinde kalmakta devam eder (mülkiyeti muha/aza (saklı) şartıyla satım) 3) Kaza$dırı3ı zama$ a6ımı ile kaza$ma: ,aşkasının menkul ir malını davasız ve aralıksız 8 yıl iyi niyetle ve malik sı/atıyla zilyetli'inde ulunduran kimse* o taşınırın maliki olur *) 9+#-İMENKU, (+?.NM+) M2,Kİ#Eİ: erinde sait olan ve ir yerden di'er yere nakledilemeyen eşyaya taşınmaz denir elerin taşınmaz sayıla-a'ı kanunda elirtilmiştir (arazi* tapu kütü'ünde ayrı say/aya kaydedilen a'ımsız ve sürekli haklar ve kat mülkiyeti kütü'üne kayıtlı a'ımsız #lümler) aşınmaz mülkiyeti aslen* devren ve zaman aşımı ile kazanılailir a) +sle$ kaza$ma: ş$al* yeni arazi oluşması &) De%re$ kaza$ma: aşınmaz mülkiyetinin devri ama-ını taşıyan s#zleşmelerin resmi şekilde yapılması şarttır ,u s#zleşmeler tapu memuru #nünde yapılmalıdır "ayrimenkul satım vaadi s#zleşmesini ise noterler yapmaya yetkilidir aşınmaz mülkiyetinin devri i+in ayrı-a tapu si-iline tes-il işleminin de yapılmış olması $erekir es-ilsiz iktisap hallerinde ise (iş$al* miras* kamulaştırma* mahkeme hükmü* -eri i-ra $ii) mülkiyet tes-ilden #n-e kazanılır
3) ama$ a6ımıyla kaza$ma: aa) Fla4a$ (+di) zama$ a6ımıyla kaza$ma: "e+erli ir hukuki seep olmaksızın tapuda malik $#züken kimse o taşınmazı davasız ve aralıksız 1Q yıl süreyle ve iyi niyetle zilyetli'inde ulundurursa onun maliki olur &&) Fla4a$üstü (e%kalade) zama$ a6ımıyla kaza$ma: apu si-ilinde kayıtlı olmayan veya kayıtlı olmakla irlikte maliki anlaşılamayan veya 2Q yıl #n-e #lmüş veya $aipli'ine karar verilmiş ir kimse adına kayıtlı ulunan taşınmazı davasız ve aralıksız 2Q yıl süre ile ve malik sı/atıyla zilyetli'inde ulunduran kişi tes-il i+in hazineye ve il$ili kamu tüzel kişilerine veya varsa tapuda malik $#züken kişinin miras+ılarına tes-il davası a+ailir 6ülkiyet yukarıdaki şartların $er+ekleşti'i anda kazanılmış olurFla4a$üstü zama$a6ımı ile kaza$mada iyi $iyet ara$maz; 0) .N.-,. +#Nİ H+K,+-: Sahiine kullanma ve?veya yararlanma yetkisi tanıyan ayni haklardır6ülkiyet hakkının dışında kalan ayni haklara doktrinde sınırlı ayni haklar denilmesinin seei u hakların sahiine mülkiyet hakkının sa'ladı'ı yetkilerin hepsini de'il /akat ir kısmını vermeleridir,ilindi'i üzere mülkiyet hakkından sahii lehine kullanma*yararlanma ve tasarru/ olarak ü+ +eşit yetki +ıkmaktadırSınırlı ayni haklar ise sahiine u yetkilerden sahiine yalnız irisini azende ikisini verir ,unlar !e ayrılır: 1) İ-İI+K H+K,+-.: Sahiplerine azen yalnız-a kullanma veya yararlanma* azen de hem kullanma hem yararlanma yetkilerini veren ayni haklardır B+e ayrılırlar: a) +y$i irtiak !akları (ta6ı$maz le!i$e irtiak !akkı"e6yaya &a4lı irtiak !akları): &erhan$i ir şahıs s#z konusu olmaksızın *,ir taşınmaz üzerinde di'er ir taşınmaz lehine konulmuş ir yük olup* yüklü taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sa'ladı'ı azı yetkileri kullanmaktan ka+ınmaya veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı elirli şekilde kullanmasına katlanmaya me-ur kılar Ayni irti/ak haklarında daima iki $ayrimenkul ulunur,unlardan iri üzerinde irti/ak hakkı kurulan yani hakkın konusunu teşkil eden $ayrimenkuldurki una (hadim) yüklü $ayrimenkul denirDi'eri ise lehine irti/ak hakkı kurulmuş olan yani irti/ak hakkından malikinin yararlana-a'ı $ayrimenkuldur ki una da hakim $ayrimenkul denir &) ?a!si irtiak !akları: ,ir kimse lehine kurulan ve o kişinin taşınmazın maliki olup olmadı'ına dikkat edilmeksizin ortaya +ıkan ir irti/ak hakkıdır
!
"
şeyi kullanma ve ondan yararlanma yetkilerini veren ir irti/ak hakkıdır ük$a (oturma) !akkı sahiine ir inada veya onun ir kısmında oturma yetkisi veren ir irti/ak hakkıdır
') 9+#-. MENKU, M2KE,,EIİ#Eİ (+?.NM+ #2K2): ,ir taşınmaz malikini yalnız o taşınmazla sorumlu olmak üzere di'er ir kimseye ir şey vermek veya yapmakla yükümlü kılar rat senedi ve kamu hukukuna ilişkin taşınmaz yükleri saklı kalmak koşuluyla* taşınmaz yükünün konusu an-ak yüklü taşınmazın ekonomik niteli'inden do'an veya yararlanan taşınmazın ekonomik ihtiya-ını karşılayan ir edim olailir aşınmaz yükü> ala-aklıya yükümlüye karşı hi+ir kişisel ala-ak hakkı sa'lamaz> sade-e ala-a'ını yüklü taşınmazın de'erinden elde etme yetkisi verir ) -EHİN H+K,+-.: Sahiine ala-a'ını or+ludan alamadı'ı takdirde rehin konusu eşyayı paraya +evirterek ala-a'ını alma yetkisi veren ayni ir haktır Cehin hakları* ir ala-a'ın varlı'ını $erektirdikleri i+in /eri niteliktedirler Cehin hakları teminat ($üven-e) sa'layan sınırlı ayni haklardandır Cehin* hakkın konusu eşyanın türüne $#re ikiye ayrılır: a) 9ayrı me$kul -e!$i: Cehin hakkı* an-ak tapuya kayıtlı taşınmazlar üzerinde kurulailir ,irden +ok taşınmazın aynı or+ i+in rehnedilmesi* taşınmazların aynı malike veya or+tan müteselsil sorumlu olan maliklere ait olmalarına a'lıdır Di'er hallerde* her taşınmazın ala-a'ın ne miktarı i+in $üven-e oluşturdu'u rehin kurulurken elirtilir Cehnedile-ek $ayrı menkulün mutlaka or+luya ait olması $erekli de'ildir aşınmaz rehni* miktarı ürk parası ile $#sterilen elli ir ala-ak i+in kurulailir Ala-a'ın miktarının elli olmaması halinde* ala-aklının ütün istemlerini karşılaya-ak şekilde taşınmazın $üven-e altına ala-a'ı üst sınır tara/lar-a elirtilir urt i+inde veya dışında /aaliyette ulunan kredi kuruluşların-a yaan-ı para üzerinden veya yaan-ı para #l+üsü ile verilen kredileri $üven-e altına almak i+in yaan-ı para üzerinden taşınmaz rehni kurulailir ,u halde her dere-enin i/ade etti'i miktar* rehin konusu ala-a'ın tespit edildi'i para türü üzerinden $#sterilir An-ak* aynı dere-ede irden /azla para türü kullanılarak rehin kurulamaz aan-ı para üzerinden kurulan rehne ait ir dere-enin oşalması halinde* yerine* tes-il edile-e'i tarihteki karşılı'ı ürk parası veya yaan-ı para üzerinden rehin kurulailir ürk parası ile kurulmuş ir rehne ait dere-enin oşalması halinde ise* yerine tes-il edile-e'i tarihteki karşılı'ı yaan-ı para üzerinden rehin kurulailir aan-ı veya ürk parası karşılıklarının hesaında hesap $ünündeki ürkiye 3umhuriyet 6erkez ,ankasının d#viz alış kuru esas alınır Cehin haklarının han$i yaan-ı paralar üzerinden kurulaile-e'i ,akanlar Kurulun-a elirlenir "ayrı menkul rehninin ü+ türü vardır: aa) İpotek: ,ir ala-a'ın $üven-esi olarak ir taşınmazın karşılık $#sterilmesidir potekte ala-aklı ala-a'ını taşınmazın de'eri üzerinden alamazsa or+lunun di'er mal varlı'ına aşvurailir ,una or+lunun O6a!si sorumlulu4u denir &&) İrad e$edi: potekli or+ senedi $ii ir kıymetli e%raktır rat senedi taşınmazın de'erini tedavül ettirmek ama-ına y#nelmiştir =akat ipotek ve ipotekli or+ senedinden /arklı olarak ala-aklı ala-a'ını yalnız-a rehin konusu taşınmazın de'eri üzerinden alailip or+lunun di'er mal varlı'ına aşvuramaz ,una or+lunun Oay$i sorumlulu4u denir 33) İpotekli 0or5 e$edi: ,ir kıymetli e%rak niteli'inde olup aynen ipotekte oldu'u $ii or+lunun 6a!si sorumlulu4u$a $ideilme hakkı veren ir taşınmaz rehni türüdür Di'er ir i/adeyle ipotekli or+ senedi* hem kişisel sorumlulu'un sürdü'ü* hem de taşınmaz de'erinin tedavülünün mümkün oldu'u ir taşınmaz rehni +eşididir
"
#
İPFEK: ,ir ala-a'ın teminatı olarak ir taşınmazın karşılık $#sterilmesidir potek edile-ek taşınmazın mutlaka or+luya ait olması $erekmez ,ir kimse aşkasının or-u i+in taşınmazını ipotek ettireilir potek teminat ama-ı $üden ve or+lunun şahsi sorumlulu'una yol a+an ir $ayrimenkul rehni türüdür 6ev-ut ala-akları teminat altına almak i+in kurulan ipote'e ana para ipote'i> ileride do'a-ak veya do'ması muhtemel ala-aklar i+in kurulan ipote'e ise azami mela' ipote'i denir pote'in meydana $eleilmesi i+in* ipotek konusu taşınmazın maliki ile ala-aklı arasında tapu memuru huzurunda resmi şekilde ir rehin s#zleşmesinin yapılması u s#zleşmenin tapu si-iline tes-il edilmesi şarttır Cehin s#zleşmesi or+landırı-ı ir işlem olmasına karşın tes-il ir tasarru/ işlemidir es-ilin seeini u rehin s#zleşmesi oluşturur ,azı hallerde ise tara/lar arasında ir rehin s#zleşmesi olmaksızın do'rudan tes-il taleinde ulunulailir ,u hallere dolayısıyla ka$u$i re!i$ (tes-ile tai kanuni ipotekler) denir ,#yle ir yetkiye sahip ulunan ala-aklılar şunlardır: Sattı'ı taşınmaz üzerinde satış edelini temin i+in satı-ı> taksimden do'an ala-akları i+in taşınmaz üzerindeki miras+ı ve ortaklar ve ir taşınmaz inşaatın da +alışıp undan do'an ala-akları i+in o taşınmaz üzerinde müteahhit ve iş+iler Ala-aklıların* u kanuni ipotek hakkından #n-eden /era$at etmeleri $e+erli de'ildir S#z konusu ala-aklılar ü+ ay i+inde (miras+ılar ve satı-ı i+in* mülkiyetin devri tarihinden* müteahhit ve iş+iler i+in ise* işin sona ermesinden itiaren) tes-il taleinde ulunmak zorundadırlar Ala-aklının rehin konusu taşınmazın de'erinin düşmesini #nlemek ama-ıyla yaptı'ı $iderler i+in tes-ile $erek olmaksızın do'an rehin hakkına da do4ruda$ do4ruya ka$u$i re!i$ denir potekli taşınmazın devri* aksi kararlaştırılmış olmadık+a* or+lunun sorumlulu'unda ve $üven-ede ir de'işiklik meydana $etirmez eni malik or-u yüklendi'i takdirde ala-aklı* kendisine aşvurma hakkını saklı tuttu'unu ir yıl i+inde yazılı olarak #n-eki or+luya ildirmezse* or+lu or-undan kurtulur a) İpote4i$ a&i Fldu4u İlkeler: aa) +le$iyet (a5ıklık) ilkesi: pote'in resmi ir işlemle ve tapu si-iline tes-ille ortaya +ıkmasını i/ade eder &&) 0elirlilik ilkesi: aaa) Ko$uda &elirlilik: Bzerinde ipotek kurula-ak olan taşınmaz tapuya kayıtlı olmalı ve rehnin kurulması aşamasında elirli olmalıdır Aynı or+ i+in irden /azla taşınmaz rehnedileilir ,irden +ok taşınmaz aynı malike veya ortak ve müteselsil or+lu olan kişilere aitse ütün taşınmazlar or-un tamamına $üven-e oluşturur &&&) +la3akta &elirlilik: "üven-eye a'lana-ak olan ala-a'ın mutlaka mev-ut olması şart de'ildir lerde do'a-ak veya do'ması muhtemel olan ir ala-a'ı teminat i+in de ipotek kurulailir =akat taşınmazın oluştura-a'ı teminat miktarı elli edilmiş olmalıdır 33) emi$at ilkesi aşınmaz rehni (ipotek) rehnedilmiş olan taşınmazın mütemmim -üzleri ile te/erruatını kapsar Cehnedilen taşınmaz kira $etirmekte ise u kiralar ve si$orta tazminatı da rehin kapsamına dahildir ,or+lu or-unu #demedi'inde* ala-aklının taşınmaza sahip ola-a'ı şeklindeki anlaşma $e+ersizdir ,una merhuna temellük yasa'ı (rehin konusu eşyaya sahip olma yasa'ı) denir Ala-aklı ala-a'ı mua--el olduktan sonra -ra /las Kanunu hükümlerine $#re taşınmazın paraya +evrilmesini talep edeile-ektir aşınmaz rehninin ala-aklıya sa'ladı'ı $üven-enin kapsamına> ana para* takip $iderleri ve $e-ikme /aizi* i/lasın a+ıldı'ı veya rehnin paraya +evrilmesinin istendi'i tarihe kadar mua--el olmuş ü+ yıllık /aiz ile son vadeden aşlayarak işleyen /aiz dd) a&it dere3eler ilkesi Sınırlı ayni haklarda sıra kural olarak tes-il tarihine $#re olur =akat kanunumuz ipotek akımından u kuraldan ayrılmış ve sait dere-eler ilkesini enimsemiştir ,u sisteme $#re> taşınmaz rehnedilirken han$i ipotek dere-esine kaydedilirse o dere-ede teminat oluşturur Cehnedilen $ayrimenkul paraya +evrildi'inde ilk #n-e 1 dere-edeki ala-aklıya #deme yapılır An-ak undan sonra di'er dere-elerdeki ala-aklılara #demelerde ulunulailir Aynı dere-eden irden /azla ipotek kurulailmesi i+in o dere-ede daha #n-e kurulmuş olan ipotek ala-aklısının rızası $erekir ,ir dere-edeki rehnin sona ermesiyle daha alttaki dere-edeki rehin kendili'inden üste $e+mez ,oşalan dere-eye alttaki dere-edeki rehnin $e+eilmesi i+in u konuda ala-aklıya ipotekte oşalan (serest) dere-eden yararlanma hakkı tanınmış ve u hakkın tapu si-iline şerh edilmiş olması $erekir İpote4i$ o$a Ermesi potek una ilişkin kaydın terkini (silinmesi) veya taşınmazın tamamen yok olmasıyla sona erer Ala-ak sona erin-e ipotekli taşınmazın maliki* ala-aklıdan ipote'i terkin ettirmesini isteyeilir
#
$
&) MENKU, (+?.N.-) -EHNİ: 6enkul rehninin türleri şunlardır: eslim şartlı rehin* hapis hakkı* ala-ak ve di'er haklar üzerinde rehin* rehin karşılı'ında #dün+ verme işi ile u'raşanlarla yapılan rehin ve rehinli tahvilat 1) E,İM ?+-,. -EHİN ,ir menkul eşyanın ir ala-a'ın $üven-esini oluşturmak üzere rehin veren tara/ından ala-aklıya veya ü+ün-ü ir kişiye teslim edilmesiyle kuru lan rehindir 6enkul eşyalar üzerinde rehin hakkı kural olarak u eşyanın teslim edilmesiyle kurulailir =akat hayvan rehni* $emi ipote'i ve ti-ari işletme rehni ise teslim şartı olmaksızın kurulailen si-illi menkul rehni türleridir Ayrı-a* $er+ek veya tüzel kişilerin ala-aklarının $üven-e altına alınması i+in* kanun $ere'in-e ir si-ile tes-ili zorunlu olan taşınırlar üzerinde (u$ün i+in ir resmi si-ile tes-ili zorunlu olan taşınır motorlu ara+lardır ve s#z konusu olan si-il tra/ik si-ilidir)* zilyetlik devredilmeden de* taşınır malın kayıtlı ulundu'u si-ile yazılmak suretiyle rehin kurulailir eslim şartlı rehnin kurulailmesi i+in rehin verenle ala-aklı arasında ir rehin s#zleşmesinin yapılması ve rehnedile-ek olan taşınırın teslim edilmesi $erekir eslim ir tasarru/ işlemidir eslim (zilyetli'in devri) ala-aklıya yapılaile-e'i $ii ! ir kişiye de yapılailir &ükmen teslim yoluyla rehnin kurulması s#z konusu de'ildir eslim şartlı rehinden do'an en #nemli yetki rehni paraya +evirtme hakkıdır ,or-un #denmemesi halinde rehinli taşınırın mülkiyetinin ala-aklıya $e+mesini #n$#ren s#zleşme hükmü $e+ersizdir Ala-aklı* rehnedilen taşınırı an-ak rehnedenin rızasıyla ir aşkasına rehnedeilir (alt rehin) Cehnedilen taşınırın maliki* onun üzerinde ir art rehin kurailir ,unun i+in* ala-a'ı #denin-e rehnedilen taşınırın sonraki ala-aklıya teslim edilmesinin rehinli ala-aklıya yazılı olarak ildirilmesi $erekir ,u hak /eri ir hak oldu'u i+in ala-a'ın ortadan kalkması veya menkul eşya üzerindeki zilyetli'in sürekli olarak kayedilmesiyle sona erer ') H+Pİ H+KK. Sahiine zilyetli'inde ulunan ve or+luya ait olan ta6ı$ırı %eya kıymetli e%rakı* vadesi $elen ala-a'ı (mua--el olan) kendisine #denin-eye kadar o şeyleri iade etmemek ve $erekirse paraya +evirterek ala-aklıya alma yetkisi veren ka$u$da$ do4a$ &ir re!i$ !akkıdır Kanun kiralayana* taşıyı-ıya ve a-enteye hapis hakkı tanımıştır &apis hakkının do'umu i+in kural olarak ala-a'ın mua--el olması $erekir =akat or+lu or-unu #demekten a-iz olursa ala-ak mua--el olmasa ile hapis hakkı kullanılailir &apis hakkının do'umu i+in* u hakka konu olan menkul eşyanın veya kıymetli evrakın ala-aklının zilyetli4i$de &ulu$ması ve zilyetli'in de or+lunun iste'i ile kazanılmış olması $erekir &apis hakkı* ala-aklının iyi niyetle zilyetli'ine $e+irmiş olması şartıyla or+luya ait olmayan şeyleri de kapsar Ala-ak ile hapis hakkına konu olan menkul eşya veya kıymetli evrak arasında ta&ii &a4la$tı ulunmalıdır Nilyetlik ve ala-ak ti-ari ilişkiden do'muşsa* ta-irler arasında u a'lantı varsayılır &apis hakkına konu olan menkul eşyanın paraya 5e%rile&ilir $itelikte olması $erekir Ala-aklının üstlendi'i yükümlülükle veya or+lunun teslim sırasında ya da daha #n-e verdi'i talimatla veya kamu düzeniyle a'daşmayan hallerde hapis hakkı kullanılamaz ,or+ yerine $etirilmez ve yeterli $üven-e de $#sterilmezse ala-aklı* or+luya daha #n-e ildirimde ulunarak* hapsetti'i şeylerin teslime a'lı rehin hükümleri uyarın-a paraya +evrilmesini isteyeilir ) +,+@+K,+- E DİE- H+K,+- 2E-İNDE -EHİN: ,aşkasına devredileilen ala-aklar ve di'er haklar rehnedileilir Senede a'lanmış olan veya olmayan ala-akların rehni i+in s#zleşmenin yazılı şekilde yapılması ve senede a'lı ala-aklarda senedin teslimi $erekir Di'er hakların rehninde* yazılı rehin s#zleşmesiyle irlikte* u hakların devri i+in #n$#rülen şekle uyulması $erekir &amile yazılı senetlerin rehni i+in senetlerin rehin ala-aklısına teslimi yeterlidir Di'er kıymetli evrakın rehni i+in senedin -iro edilmiş veya yazılı devir eyanı yapılmış olarak teslimi $erekir ;mtiayı temsil eden kıymetli evrakın rehnedilmesiyle emtia üzerinde rehin hakkı do'ar Cehinli ir ala-ak üzerinde sonra $elen ir rehnin kurulması (art rehin)* an-ak rehnedenin veya sonra $elen rehin ala-aklısının durumu #n-e $elen rehin ala-aklısına yazılı olarak ildirmesi halinde $e+erlidir
$
