MATURSKI RAD
TEMA: TABLETE
Mentor:
Učenik:
SADRŽAJ:
1. UVOD UVOD ……………………… ……………………………… ……………… ………………… ………………… ………………… ………………… ………….. ….. 3
2. TABLETE (Compressi (Compressi)) ........... ................. ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............. .............. ............ ........ ... 4 2.1. Vrste tableta ……………………………………………………………...…….. 6 2.1.1. Neobložene Neobložene tablete ……………………………….……………..…… 6 2.1.2. Obložene tablete ……………………………………………………… 7 2.1.3. Efervescentne tablete ……………………………………………..….. 8 2.1.4. Rastopljive disperzibilne ………………………………………..…… 8 2.1.5. Disperzibilne tablete …………………………………………………. 8 2.1.6. Gastro – rezistentne tablete ……………………………….………… 8 2.1.7. Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance …..…. 9 2.1.8. Tablete za primjenu u ustima ………………………………...…….. 9
3. POMOĆNE MATERIJE ZA IZRADU TABLETA ………………………………. 11 3.1. Apsorpcija lijeka iz tableta …………………………………………..……… 16
4. TEHNOLOŠKI POSTUPAK IZRADE TABLETA …………………..………….. 17 2
SADRŽAJ:
1. UVOD UVOD ……………………… ……………………………… ……………… ………………… ………………… ………………… ………………… ………….. ….. 3
2. TABLETE (Compressi (Compressi)) ........... ................. ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............ ............. .............. ............ ........ ... 4 2.1. Vrste tableta ……………………………………………………………...…….. 6 2.1.1. Neobložene Neobložene tablete ……………………………….……………..…… 6 2.1.2. Obložene tablete ……………………………………………………… 7 2.1.3. Efervescentne tablete ……………………………………………..….. 8 2.1.4. Rastopljive disperzibilne ………………………………………..…… 8 2.1.5. Disperzibilne tablete …………………………………………………. 8 2.1.6. Gastro – rezistentne tablete ……………………………….………… 8 2.1.7. Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance …..…. 9 2.1.8. Tablete za primjenu u ustima ………………………………...…….. 9
3. POMOĆNE MATERIJE ZA IZRADU TABLETA ………………………………. 11 3.1. Apsorpcija lijeka iz tableta …………………………………………..……… 16
4. TEHNOLOŠKI POSTUPAK IZRADE TABLETA …………………..………….. 17 2
4.1. Višeslojne tablete i postupci dražiranja ………………………………..…… 21 4.2. Ispitivanje Ispitivanje tableta tableta ………………………………………………...………….. 25
5. ZAKLJUČAK …………………………………………………………………………. 28 6. LITERATURA ………………………………………………………………………… 29
1. Uvod - definic definicija ija tablet tabletaa
Tablet Tabletee ili compressi su čvrsti čvrsti doz dozirn irnii ljekov ljekoviti iti prepar preparati ati izrađe izrađeni ni koprim koprimovan ovanjem jem ljekovite supstance sa dodatkom ili bez dodatka pomoćnih komponenata. Prema propisu izrađuju se kao čvrste, najčešće okrugle pločice, ravnih ili ispupčenih glatkih površina i oštrih, odnosno ravnomerno zaobljenih ivica. Tablete mogu biti obložene sa jednim slojem ili izrađene u više slojeva.Tablete kao noviji oblik preparata potisnule su širu primenu podeljenih praškova,a posebno pilula, tako da se pilule sve ređe izrađuju u apotekama. Prema tome, tablete iz dana u dan zauzimaju sve značajnije mesto u farmaceutskoj praksi i terapiji uopšte. Naziv potiče od latinske reči tabula-ploča, a compressus od komprima. Proizvodnju tabl tablet etaa dan danas as je farm farmac aceu euts tska ka indus industr trij ijaa po potp tpun unoo osvo osvoji jila la.. Ne Neka kada da su se proi proizv zvod odil ilee u apotek apo tekars arskoj koj labora laborator toriji iji na ručnim ručnim ili elktr elktrični ičnim m tablet tablet mašina mašinama. ma. Mog Moguu se izrađi izrađivat vatii od različitih ljekovitih spstancija, a i postupak je ekonomičniji nego pri izradi drugih preparata kojima bi se isti lijek dozirao.
3
2. TABLETE (Compressi)
Tablete su čvrsti preparati od kojih svaki sadrži pojedinačnu dozu jedne ili više ljekovitih supstanci, a izrađuju se kompresijom određene zapremine praška ili granulata koji čine tabletnu smješu. Tablete su namjenjene za oralnu upotrebu. Tablete mogu da se progutaju cijele, poslije žvakanja, mogu pre gutanja da budu rastvorene ili dispergovane u vodi, a neke tablete se ne gutaju, već se zadržavaju u ustima gdje se oslobađa aktivna supstanca.
4
Tablete su cilindrične pločice, okruglog oblika, ravne ili konveksne površine, oštrih ili zaoblenih ivica. Na površini tablete mogu da se nalaze monogrami ili druge oznake, i podeona crta, a mogu biti i obloženene.
Tablete bi trebalo da imaju sljedeće kvalitete: •
Da budu dovoljno jake da izdrže napore i stresove mehaničkih sila kojima su izložene tokom proizvodnje, pakovanja, transporta i distribucije do pacijenta,
•
Da budu bez ikakvih vidljivih defekata na svojoj površini (rupica, prevlaka, kontaminacija)
•
Moraju tokom vremena da zadrže svoj izgled i osobine i
•
Da opuštaju ljekovitu supstancu u organizmu pacijenta na propisan način.
Prednosti tableta u odnosu na druge oblike doziranja: •
Velika preciznost u doziranju,
•
Velika masa (najlakše su u odnosu na druge oblike peroralnog doziranja),
•
Ekonomične su (niska im je cijena),
•
Lako se transportuju,
•
Laka im je identifikacija,
•
Lako se gutaju,
•
Mjesto i dužina djelovanja lijeka može biti kontrolisana,
•
Pogodne su za proizvodnju na veliko i
5
•
U njima se postiže najbolja hemijska, fizička i mikrobiološkastabilnost lijeka.
Nedostaci tableta su nemogućnost komprimovanja nekih supstanci, formulacija tableta je nekada veliki problem (visoke doze, slabo se kvase) i nestabilnost ljekovite supstance koje onemogućavaju izradu u obliku tableta.
2.1. Vrste tableta Vrste tableta su: 1. Neobložene tablete, 2. Obložene tablete, 3. Efervescentne tablete, 4. Rastvorljive tablete (tablete za izradu rastvora), 5. Disperzibilne tablete (tablete za izradu disperzija), 6. Gastro – rezistentne tablete, 7. Tablete sa modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance, 8. Tablete za primenu u ustima.
6
2.1.1. Neobložene tablete Opis neobloženih tableta
Neobložene tablete odgovaraju opštoj definiciji tableta. One uključuju jednoslojne tablete načinjene jednostrukom kompresijom granulata i višeslojne tablete građene od koncentričnih ili paralelnih slojeva načinjenih uzastopnom kompresijom granulata različitih sastava. Posmatrane na presjeku pod lupom, moraju biti ujednačene teksture (jednoslojne tablete) ili slojevite strukture (višeslojne tablete) bez znakova oblaganja. Višeslojne tablete se sastoje od dva različita sloja dobijena sukcesivnom kompresijom dvije različite tabletne smješe. Slojevi mogu da budu postavljeni koncentrično ili paralelno. Pomoćne materije koje se koriste ne modifikuju oslobađanje aktivne supstance u dgestivnim tečnostima.
2.1.2 Obložene tablete
Opis obloženih tableta
Obložene tablete su tablete na kojima se nalazi prevlaka koju čini jedan ili više slojeva smješe različitih supstanci. Ove smješe mogu da se oblažu prirodnim ili sintetičkim smolama, gumom, želatinom, koji mogu da budu dopunjeni indiferentnim i nerastvorenim sredstvima – šećeri, plastifikatori, polioli, voskovi i dozvoljene boje.
7
Obložene tablete imaju glatku površinu, koja je često obojena i može biti polirana, a promatrane pod lupom, na presjeku se vidi jezgra okružena s jednim ili više vanjskih slojeva različite teksture.
Razlozi oblaganja tableta
Tablete se oblažu da bi se maskirali neprijatan ukus i miris, da se olakša gutanje, poboljša izgled, kontroliše mjesto i djelovanje lijeka i da se programira oslobađanje lijeka. Pored toga, oblaganjem tablet, odvajaju se dva inkopatibilna sastojka, tako što se jedan ugrađuje u jezgro, a drugi u omotač. Oblaganjem tableta ima ulogu da očvrsne suvišne slabe tablete, da se lakše izvrši identifikacija tablet i da zaštiti radnike od vrlo toksičnih materijala u toku pakovanja. U obložene tablet spadaju dražeje i film tablet. Dražeje su tablete obložene šećerom, čokoladom ili drugim pomoćnim materijama koje
se dodaju radi boljeg ukusa. Tablete koje imaju posebnu ovojnicu oko jezgra, koja štiti lijek pri prolazu kroz kiseli sadržaj želuca i omogućava njegovo oslobađanje u tankom crijevu zovu se film tablete, obložene tablete ili višeslojne tablete. Tablete se pakuju u blistere (folija s udubljenjima za tablete) ili u bočice.
2.1.3. Efervescentne tablete
Efervete (efervescentne tablete) ili šumeće tablete, veće su tablete nastale komprimovanjem aktivne supstance sa pomoćnim supstancama koje u kontaktu s vodom imaju sposobnost oslobađanja plina ugljik-dioksida . Koriste se tako da se otapanjem u čaši vode dobije napitak ugodnog ukusa, koji se popije i tako omogućava brzo djelovanje lijeka. 8
Raznovrsne su ljekovite supstance koje se mogu aplikovati u ovom obliku, od analog – antipiretika, antihistaminika, antibiotika i hormona do vitamina i menerala.
2.1.4. Rastvorljive tablete (Tablete za izradu rastvora)
Rastvorljive tablet mogu da budu neobložene ili film tablet. Pre upotrebe, rastvaraju se u void. Rastvor koji se dobija smije da bude slabo opalescentan. Opalescencija potiče od suptanci koje se dodaju da bi olakšale process komprimovanja.
2.1.5. Disperzibilne tablete (tablete za izradu disperzija)
Disperzibilne tablete su neobložne ili film tablete koje se prije upotrebe disperguju u vodi i daju homogenu disperziju (suspenziju).
2.1.6. Gastro – rezistentne tablete Gastro – rezistentne tablete su tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance. Otporne su na djelovanje želudčanog soka. One oslobađaju ljekovitu supstancu (ili supstance) tek u intestinalnoj tečnosti. Izrađuju se oblaganjem tablete gastro – rezistentnim, odnosno enterosolubilnim prevlakama ili komprimovanjem granulate prethodno obloženog gastrorezistentnom prevlakom. Gastro – razistentne tablete odgovaraju opštoj definiciji obloženih tableta.
2.1.7. Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance
9
Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance mogu da budu neobložene ili obložene. Izrađuju se uz dodatak spedijalnih pomoćnih materija ili posebnim materija ili posebnim tehnološkim postupcima, pri čemu se modifikuje brzina ili mjesto oslobađanja aktivne supstance (ili aktivnih supstanci).
2.1.8. Tablete za primjenu u ustima Tablete za primjenu u ustima su neobložne tablete. Formulisane su tako da proizvedu da proizvedu sporo oslobađanje i lokalni efekat ljekovite supstance (ili supstanci) u ustima, ili da se ljekovita supstnca oslobodi i resorbuje s određenog mjesta sluzokože usta i tako postigne sistemski efekat. Vrste tableta za primjenu u ustima su: 1. Komprimovane lozenge, 2. Sublingvalne tablete, 3. Bukalne tablete, 4. Mukoadhezivne tablete, 5. Tablet za žvakanje.
Komprimovane tablete – tablete za sisanje, oriblete pastille namjenjene su za lokalno liječenje sluzokože usta i grla. To su tablete za sisanje,čvrsti lijekoviti preparati namjenjeni za liječenje sluzkože usta i grla. Okruglog su ili eliptičnog oblika,ravnih ili ispupčenih površina i zaobljenih ivica. Od ljekovitih supstanci najčešće sadrže: antiseptična i blago dezinficijentna sredstva,anestetike,antibiotike... Izrađuju se jakom kompresijom ljekovite supstance, po potrebi uz dodatak pomoćnih materija,ali bez sredstva za raspadanje i na taj način se postiže duže djelovanje ljekovitih 10
supstancija. One se postepeno rastvaraju i duže ostaju u ustima u kontaktu sa sluzokožom, a da se potpuno raspadnu. Ne smiju se rastvoriti u vodi u kraćem vremenu od 30 min.
Sublingvalne tablete – lingvalete se stavljaju pod jezik, gdje se i resorbuju ispoljavajući sistemsko djelovanje. Moraju da se raspadnu u roku od 5 do 30 minuta zavisno od vrste ljekovite supstance . Te tablete su male, okrugle, ravnih ili ispupčenih površina i sadrže vazodilatatore, hormone i druge lijekove, koji se u želucu inaktišu, a na koje ne djeluju fermenti pljuvačke i dobro se resorbuju kroz oralnu sluzokožu.
Bukalne tablete (bukalete) aplikuju se na bukalnu sluzokožu kroz koju se resorbuju i i spoljavaju sistematsko djelovanje. Sadrže hormone (5 – 20 mg metiltestosterona) i primjenjuju se tako da polako dolazi do erozije i oslobađanja lijeka. Rastvaranje bi trebalo da traje 15 – 45 minuta, zavisno od samog pacijenta i njegove kontrole.
Mukoadhezivne tablete bukvalno se aplikuju (zaljepe za desni). Tablete za žvakanje se žvaću u ustima, a potom gutaju. Najčešće, ispoljavaju sistematski efekat. Pogodne su za starije osobe ili dijecu zato što je olakšano gutanje tableta. Dva su osnovna razloga za davanja antacidnih lijekova u ovom obliku: velike su doze i konačna tableta je velike mase i nepogodna za gutanje te se lakše sažvaće, a drugi je razlog što aktivnost antacid zavisi od veličine čestica, pa se može očekivati bolja neutralizacija kiseline u želucu, ako je tableta prije gutanja smrvljena u sitne djeliće.
3. POMOĆNE MATERIJE ZA IZRADU TABLETA
Tabletnu smješu čine jedna ili više ljekovitih supstanci, obično uz dodatak pomoćnih materija. Pomoćne materije su srestva za dopunjavanje, srestva za vezivanje, srestva za raspadanje, srestva za klizanje i antiadhezivna srestva, lubrikansi, adsorpciona srestva, 11
srestva za zadržavanje vlage, srestva za korekciju mirisa i ukusa, srestva za bojenje tableta i srestva za poliranje.
Sredstva za dopunjavanje-dodaju se kada je propisana mala količina aktivnog principa (ljekovite supstance), jer je najmanja dozvoljena težina tablete 0,1g. Kao sredstvo za dopunjavanje,koristi se:saharoza,laktoza,glukoza,kukuruzni skrob,pšenični skrob,krompirov skrob, pirinačni skrob, natrijum hlorid (NaCl)...
(laktoza)
Sredstva za dopunjavanje dodaju se najčešće kada je potrebno izraditi tablete od malih količina ljekovitih supstanca (supstanca jakog dejstva, vitamina,hormona...).
Sredstva za adsorpciju -
dodaju
se
kada
komponenete:saharozu,magnezijum oksid, kalcijum fosfat...
(saharoza)
12
tabletna
masa
sadrži
tečne
Sredstva za vezivanje - se dodaju masi za tabletiranje da bi je prenjeli u granulat, omogućili ravnomjerno proticanje i tako učinili kompresibilnom.Kao sredstva za vezivanje se koriste: skrob, želatin, agar, saharoza, glukoza, arapska guma, polietilen glikoli, metil celuloza…
(glukoza)
Sredstva za vezivanje se mogu dodati suva ili u obliku rastvora.Kod vlažnog granuliranja sredstva za vezivanje nalaze se na površini svake čestice praškaste mešavine i ljepljenjem daju veće agregate.Kao vezivno sredstvo najčešće se koristi rastvor želatina 1-5% i rasvor skroba 510%. Rastvor želatina se mora upotrebiti topao, jer želira pri hlađenju.
Sredstva za klizanje - su supstance koje omogućavaju klizanje tj. Proticanje praškova i granulata, pravilno punjenje matrica, sprečavaju unutrašnje trenje, omogućavaju lako ispadanje gotove tablete iz matrice,sprečavaju ljepljenje praškova i granulata za zidove klipova i matrica.Kao sredstva za klizanje se koriste: talk, stearinska kiselina, magnezijum stearat, kalcijum stearat, tečni parafin, kakaovo maslo...
13
(talk) Najčešće se koristi talk 2-4% ili osušeni skrob. Posebnu grupu sredstva za klizanje predstavljaju lubrikansi i antiankezidi koji sprečavaju trenje između unutrašnjih zidova matrica i tableta, kao i izmedju klipova i zidova matrica i omogućuju lako izbacivanje gotove tablete iz matrice.
14
Sredstva za bubrenje- su skrob i agar. Dodaju se tabletnoj masi da bi se tablete za određeno i najpovoljnije vreme raspale u vodi ili u želudačnom soku.
(agar)
Bubrenjem osnovne mase tableta se raspada,a samim tim se oslobađaju ljekovite supstance iz tablete. Na brzinu raspadanja,pored sredstva za bubrenje,utiču i drugi faktori (npr.-veličina granulata,fizičko-hemijska
svojstva
ostalih
pomoćnih
materija,količina
sredstva
za
vezivanje,sadržaj vode,oblik i veličina tableta, primenjeni pritisak za tabletiranje i čvrstina tableta).Od brzine raspadanja i resorpcije zavisi i brzina delovanja lijeka.
Sredstva za oblaganje-koriste se koncentrovani rastvori saharoze,talk,kalcijum karbonat,kakaov maslac,kalcijum fosfat,smeša saharoze i talka,rastvor polietilenglikola,arapska guma,celuloza...
(celuloza) 15
Oblaganje se vrši radi korekcije ukusa i mirisa lijeka,što omogućuje lakše uzimanje tablete.
Sredstva
za
poliranje-koristi
se
vosak,smeša
voska
i
parafina
kao
i
polietilenglikoli.Dodaju se radi postizanja većeg sjaja i lepšeg izgleda.
(vosak) Za bojenje se koriste boje rastvorljive u vodi,neorganski pigmenti koji se ne rastvaraju u vodi ili sinteticke pigmentne boje koje daju ujednačeno obojene tablete.
Sredstva za raspadanje – su supstance koje dovode do raspadanja tablete u vodi ili pod uticajem digestivnig soka.Sredstva za raspadanje se dodaju tabletnoj masi da se omogući brzo oslobađanje ljekovite supstance iz tablete nakon promene.Kao sredstvo za raspadanje se uptrebljavaju supstance koje u vodi bubre,pa ih zbog toga Ph.Jug.III vodi kao sredstva za bubrenje i propisuje:skrob,agar,želatin,bentonit,derivati celuloze...
(skrob) Skrob se najviše koristi u te svrhe u koncentraciji 5-10%.Kod obloženih tableta se koriste rastvori za pokrivanje,za poliranje i prašak za posipanje...
16
3.1. Apsorpcija lijeka iz tableta
Lijek se može osloboditi iz tableta na sljedeće načine: 1. Tableta se postepeno raspada do granulate, a onda do sitnih primarnih čestica koje se brzo rastvaraju i rastvor lijeka prolazi biološku membranu i ulazi u cirkulaciju; 2. Tableta se raspada do granulate koji se potom rastvara i rastvor lijeka prolazi biološku membranu i ulazi u cirkulaciju; 3. Tableta se lagano rastvara i rastvor lijeka prolazi biološku membranu i ulazi u cirkulaciju.
17
4. TEHNOLOŠKI POSTUPAK IZRADE TABLETA
Tehnološki postupak
izrade tableta
sastoji
se
od
niza
operacija,kao
što
su:sušenje,merenje,usitnjavanje,homogenizacija,aglomeracija,presovanje,komprimovanje,oblag je i poliranje.Priroda ljekovitih supstanca i pomoćnih materija,vrsta tablet mašine kao i zahtevi koji se postavljaju za kvalitet tablete,utiču na izbor operacija u tehnološkom postupku tabletiranja. Procesi izrada tableta delimo na dve osnovne metode i to: 1) Suva metoda; 2) Vlazna metoda.
Suva metoda obuhvata direktno komprimovanje i komprimovanje granulata dobijenog suvom granulacijom (briketiranje).
Vlažna metoda obuhvata metode vlažne granulacije kao i neke posebne postupke izrade.
1) Direktno komprimovanje Izrada tableta direktnim komprimovanjem fino kristalnih praškova predstavlja veoma pogodnu metodu,kako u pogledu ekonomskih aspekata, tako i u pogledu brzine izrade. Takođe izbjegavanje procesa vlaženja i sušenja, ljekovita supstanca je veoma znacajna za stabilnost 18
lijeka osetljivog na vlagu i toplotu. Mali broj ljekovitih supstanci poseduje sva svojstva za direktno komprimovanje u tablete bez prethodne obrade. Direktnom kompresijom mogu se tabletirati:aspirin,amonijum hlorid, natrijum hlorid, bromidi alkalnih metala, kalijum hlorid, kalijum permanganat, antipirin, natrijum dikarbonat...
(aspirin) Ove supstance imaju pogodnu kristalnu strukturu koja omogućava direktno tabletiranje. Direktno komprimovanje bitno skraćuje vreme potrebno za izradu, što se održava i na cenu. Tablete izrađene direktnim komprimovanjem lako se raspadaju, što je važno sa biofarmaceutskog aspekta,za brzinu otpuštanja lijeka iz tablete. Navedene prednosti direktnog komprimovanja (izbjegavanje kvašenja, cijena koštanja, brzina izrade, brzina raspadanja), navele su istraživače na pronalaženje metoda i mogućnosti izrada tableta većeg broja supstance direktnim
komprimovanjem.
dopunjavanje:mikrokristalna
Ovaj
postupak
celuloza,laktoza
dihidrat,sorbitol...
19
je sušena
usavršen
dodatkom
raspršivanjem,
sredstva
kalcijum
za
fosfat
2) Suvo granuliranje (briketiranje) Suvo granuliranje koristi se pri izradi tableta sa ljekovitim supstancama koje su osetljive na prisustvo vlage i kada se želi tableta manjeg volumena. Proces suvog granuliranja izvodi se tako što se pod velikim pritiskom komprimuju praškaste supstnce u velike tablete-brikete. Dobijeni briketi usitnjavaju se lomljenjem u specijalnim uređajima (granulir mašine), zatim se seju i na taj način se dobija granulat odgovarajuće veličine čestica. Dobijenom granulatu se dodaju sredstva za raspadanje i klizanje i zatim vrši komprimovanje u tablete. Pošto se pri ovom postupku ne koristi voda,moguće je kombinovanje supstance koje su u prisustvu vode inkopatibilne.
20
3) Metoda vlažnog granuliranja Vlažno granuliranje izvodi se dodatkom rastvora vezivnog sredstva ili nekog rastvarača koi se raspoređuje po površini čestica praska.T ako se postiže kohezivnost za izradu lako protočnog i kompresibilnog granulata. Procesom granuliranja praškastim supstancama menjamo stepen
usitnjenosti,tako
površinom,dobijamo
veće
sto
od
čestice
sitnih sa
čestica
sa
većom,
manjom,ukupnom,slobodnom
ukupnom,slobodnom površinom,
čime
isključujemo nepovoljne osobine sitnih čestica pri tabletiranju. Proces granuliranja počinje mešanjem ljekovite supstance sa sredstvom za dopunjavanje, smješa se po potrebi prosijava, ovlaži ravnomerno sredstvom za vezivanje tako da se dobije vlažna masa i proterivanjem kroz propisano sito formira se granulat. U procesu granuliranja mora se voditi računa da se izvrši dobra distribucija lijeka,čime se omogućuje tačno doziranje lijeka.Vlažna masa se proteruje kroz sito 2 ili 0,75.Granulat se zatim suši u specijalnim uređajima.Jedan od savremenih načina sušenja granulata izvodi se procesom fluidizacije. Kod ovog sušenja granulat je suspendovan u struji toplotnog vazduha i u stalnom pokretu. Da bi se veličina čestica osušenog granulata izjednačila,granulat se ponovo provlači kroz sito. Od veličine granulata zavisi ravnomernost
21
punjenja matrice, tačnog doziranja. Posle prosijavanja granulatu se dodaje sredstvo za klizanje kako bi obložilo svaku granulu. Od tečnosti-rastvarača u procesu granulovanja i vezivanja mase,najčešće se koristi:voda,mešavina vode i etanola i kombinacija vode, etanola i etra. Kao sredstvo za vezivanje najčešće se koristi 2-10% vodeni rastvor želatina ili alkoholno-vodeni rastvor želatina u koliko su ljekovite supstance osetljive na vodu.Pored rastvora želatina,koraste se još i rastvor šećera,arapske gume..
4.1. Višeslojne tablete i postupci dražiranja
Od specijalnih vrsta tableta sa više slojeva,treba nabrojati sledeće: 1. Sendvič tablete-to su višeslojne tablete, izrađene od dva, tri ili više sloja različitih granulata sa različitim ljekovitim supstancama komprimovanim u jednu celinu.Dosta se koriste kao depo-preparati.Izrađuju se kada su ljekovite materije među sobom inkopatibilne.Ovo se radi u presi. 2. Mantel tablete-sastoje se od tabletnog jezgra i omotača koji se suvim putem nanosi komprimovanjem u specijalnim mašinama. I ova tablete se koriste kao depo-preparati. Radi se u presi. 3. Obdukte - (dražeje, obložene tablete), izrađuju se sa jače ispupčenim, glatkim površinama, zaobljenih ivica, obložene žaštitnim slojevima.
22
Tablete se oblažu iz više razloga:najčešće radi otklanjanja neprijatnog mirisa i ukusa lijeka,sprečavanja dejstva spoljašnjih faktora na lijek,da lijek dobije privlačniji i lepsi izgled,radi lakšeg gutanja tablete,da po potrebi štiti ljekovite supstance od štetnog uticaja digestivnog soka i na taj način omogućuje rastvaranje i resorpciju u određenom delu digestivnog trakta. Dražiranje se izvodi u specijalnim bubnjevima za dražiranje,a sastoji se u nanošenju više slojeva sirupa na čvrsta jezgra dražeja koja su bikonveksnog oblika. Takav oblik omogućuje lakše rotiranje dražeje u bubnju,jednoličnije nanošenjeslojeva i onemogućava međusobno slepljivanje dražeja. Veličina bubnja za oblaganje ili dražiranje može biti različita.Izrađuju se od ne rđajućeg čelika,emajliranog gvožđa.Snabdeveni su uređajima za uduvavanje hladnog i toplog vazduha koji služi za isušivanje oslojenih tableta.Pre dražiranja,dražeje treba odprašiti tj. Odstraniti čestice bilo kakvog praška ili prašine.Zatim se uključuje bubanj i dražiranje počinje pokrivanjem jezgra dražeje čvrstim omotačem koji ima ulogu da štiti jezgro od uticaja vlage sirupa za dražiranje.To se obavlja “sirupom za pokrivanje”.Na 23
dražeje koje su u stalnom pokretu (rotiranju) uliva se sirup u tankom mlazu (50-60C) i na sobnoj temperaturi u koliko se radi hladnim postupkom.Kada jezgro počne da se lepi,posipa se praškom za dražiranje i to najčešće talk uz ponovno uvođenje toplog vazduha.Kada se prvi sloj osuši,istim postupkom se nanose drugi slojevi dok sva jezgra ne budu podjednako pokrivena.Zatim se dražiranje nastavlja prevlačenjem-nanošenjem šećernog sirupa na t=50-60C uz dodatak šećera u prahu,talka ili skroba,da se uglačane površine dražeja ne bi slepile.Prevlačenje se izvodi postepeno toliko dugo da se dražeja tj. njena težina ne poveća za 30-50%težine jezgra.
Dražiranje - bojenje se vrši kako bi tableta dobila lep izgled.Boja se nanosi ravnomerno od slabije ka jacoj koncentraciji do dobijanja željene boje.Posle bojenja vrši se sušenje dražeja.Bojenje se vrši oksidom gvožđa,titan dioksidom ili sintetičkim pigmentnim bojama. Osim ove faze postoje i glačenje i poliranje.
Glačenje- se satoji u trenju površine dražeje i dobijanju glatkih površina.Izvodi se tako što se dodaje sirup koji lagano kristališe,u čijem sastavu se nalazi šećer i na taj način uslovljava trenje (glačenje) između dražeja.Na kraju se pristupa fazi poliranja.
Poliranje- se obavlja rastvorom za poliranje,koji se dodaje u tankom mlazu uz stalno rotiranje dražeja.Rastvor za poliranje priprema se rastvaranjem voska u nekom organskom rastvaraču. Rastvor za pokrivanje
Rastvor za poliranje
Rastvor za posipanje
Saccharosum
Cera alba
9g
Saccharosum
20g
Cera carnaubi
1g
Calcii carbonas
35g
-
Bolus alba
16g
57,2g
Gzmmi arabicum Gelatina alba aa 2,3g
Benzinum sen
Aqua purificata 38,2g
Chloroforminum100g Talcum
Gummi arobicum 5g
24
25g
U proizvodnji dražeja koristi se i suvo dražiranje.Obavlja se u specijalno konstruisanim mašinama,prevlačenjem jezgra dražeja slojevima granulata pomoću kompresije (to su mantel tablete).Ova tehnika se primenjuje kod:termolabilnih tableta,kod tableta koje lako podležu oksidaciji.
Film tablete su takođe bložene tablete u tankom sloju,prirodnim i sintetičkim prevlakama.Kod film prevlake dražeje su zaštićene od spoljašnjih uticaja,prekriva se neprijatan ukus i miris lijeka i daje se lep izgled i sjaj preparatu.Odabirom adekvatnog filma određuje se mesto raspadanja dražeja i rastvaranje ljekovite supstance u želucu ili crevnom soku.Za tablete koje se rastvaraju u želudačnom soku,koriste se celulozni etri. Za izradu film tableta koje trebada se rastvaraju u crevnom soku,koristi se celulozni acetat i mnoge druge supstance.Radi povećavanja elastičnosti film prevlake dodaji se u malim količinama oleum ricini,glicerol,i druga sredstva rastvorena u etanolu,hloroformu,izopropilen glikolu,i drugim rastvaračima.
25
4.2. Ispitivanje tableta
Prema Ph.Jug.IV tablete se ispituju na sledeće:
Izgled-Tablete moraju biti ujednačenog oblika,veličine i boje,glatke površine i oštrih,neoštećenih ivica.Mehanička svojstva (čvrstoća,rastvorljivost) moraju osigurati nepromenjen izgled prilikom rukovanja i čuvanja. Obojene tablete moraju biti ravnomerno obojene,osim tableta izrađenih iz raznobojnih granula. Obložene tablete moraju biti glatke površine,ujednačenog oblika,velišine i boje.
Variranje težine-Ako nije drugačije propisano,pojedinačno se odmeri 20 tableta ili dražeja i izračuna prosečna težina jedne tablete ili dražeje.Pojedinačna težina mora biti u odnosu na prosečnu težinu u granicama navedenim u koloni A tablice,koju daje Ph.Jug.IV;najviše dve od 20 ispitivanih tableta ili dražeja smeju odstupati u težini za vrednost navedenu u koloni B iste tablice.
Prosečna
Odstupanja
težina
A
B
Do 0,1 g
10%
15%
0,1-0,25 g
7,5%
12,5%
Više od 0,25 g
5%
10%
26
Raspadljivost-Tablete i dražeje se ispituju na raspadljivost u vodi,želudačnom ili crevnom soku,zavisno od toga gde treba da se raspadnu.Da bi se izvršilo ovo ispitivanje,neophodno je stvoriti uslove slične stanju u organizmu.Takvo ispitivanje se obavlja prema propisu za Ispitivanje raspadljivosti i topivosti
oblikovanih ljekovitih preparata i mora odgovarati zahtevima navedenim u pojedinačnim monografijama.Aparatura za ispitivanje raspadljivosti sastoji se iz posude u koju se uroni stalak sa cevima,mešalica i termostatski uređaj za održavanje temperature na 370C.Ph.Jug.IV daje tačan opis aparature za ispitivanje raspadljivosti. -Raspadljivost u vodi ispituje se stavljanjem tableta u staklene cevi,koje se prekriju diskovima i urone u vodu na temperaturi 370C,gde se,uz uređaj za obrtanje tablete moraju raspasti za vreme od 15min.,oriblete za 30min.,lingvalete za 530min.
-Raspadljivost u veštačkom želudačnom soku,na temperaturi od 370C,ispituje se tako što se tablete u takvom pripremljenom soku moraju raspasti za vreme od 15min. ako to nije drugačije propisano. Tablete se prethodno izlažu dejstvu veštačkog želudačnog soka na 370C i ne smeju se raspasti u roku od 1h.Nakon toga se urone u veštački crevni sok.Tablete i dražeje koje su acidorezistentne moraju se raspasti u veštačkom crevnom soku u roku od 2h.Raspadljivost tableta pokazuje da li će se tablete raspasti u određeno vreme,a to nikako ne daje brzinu resorpcije lijeka,jer su ispitivanja pokazala da se lijek nikada ne može iz manje raspadljivih tableta.Tablete se raspadaju do granula i,da bi se lijek resorbovao,granule se moraju rastvoriti.
Rastvorljivost-Tablete se ispituju na rastvorljivost tako što se uzme 6 pojedinačnih tableta,svaka tableta se prelije sa 100 ml vode i pokreće kružno.Ispitivane tablete se moraju na sobnoj temperaturi rastvoriti u toku 10min.Na ovaj način ispituje se rastvorljivost solubleta i drugih rastvornih tableta.Ispitivanje rastvorljivosti je važnije nego ispitivanje raspadljivosti tableta,jer se rastvoren lijek bolje i brže resorbuje. 27
Odredjivanje sadržaja aktivnih principa-To se određuje primenom propisanih analitičkih metoda,a izbor metode zavisi od aktivnog principa.Sadržaj aktivnih principa mora iznositi 90-110% od deklarisane količine,odnosno 10% variranja od deklarisane količine lijeka.
Ispitivanje mehaničkih svojstava tableta-Za procenu kvaliteta tableta,Ph.Jug.IV propisije i odrđivanje mehaničkih svojstava tableta:čvrstinu i habanje tableta.Ona zahteva da tablete ne smeju da promene izgled prilikom pakovanja i čuvanja,ali još ne daje metode određivanja.Prema propisu Ph.Jug.II,čvrstina tableta ispituje se tako što se tableta pusti da pada sa visine od 1-1,5 m na drvenu podlogu.Pri tome tableta mora ostati cela-ne sme se izlomiti.
Ako nije drugačije propisano,tablete se čuvaju na hladnom i suvom mestu,zaštićene od svjetlosti.
28
5. ZAKLJUČAK Tableta je oblik farmaceutskog doziranja. Ona se sastoji od smješe aktivnih supstanci i ekscipijenata. Ona se formira od praha primenom pritiska ili kompaktiranja do čvrste doze. Ekscipijenti mogu da budu rastvarači, vezivni ili granulacioni agensi, glidanti (pomagači protoka) i lubrikanti koji omogućavaju efektivno tabletiranje; disintegranti koji podstiču razlaganje tablete u sistemu za varenje; zaslađivači ili poboljšivači ukusa; i pigmenti koji čine tabletu visuelno atraktivnim. Često se primjenjuje polimerni pokrovni sloj da bi tableta bila glađa i lakša za gutanje, da bi se kontrolisala brzina oslobađanja aktivnog ingredijenta, da bi tableta bila otpornija na okruženje (da bi joj se produžio rok trajanja), ili da bi se poboljšao izgled tablete. Kompresovana tableta je najpopularniji oblik doziranja lijekova. Oko dve trećine svih recepata se primenjuje u obliku čvrstih doza, polovina kojih su kompresovane tablete. Tableta može da bude formulisana da isporuči preciznu dozu na specifičnom mjestu. Ona se obično koristi oralno. Alternativno, tableta se može koristiti sublingalno, bukalno, rektalno ili intravaginalno. Tableta je jedna od mnogih formi oralnih lijekova, među kojima su sirupi, eliksiri, suspenzije, i emulzije. Medicinske tablete su originalno pravljene u obliku diska sa bojom određenom njenim sastavnim komponentama, dok se u današnje vrijeme prave u mnogim oblicima i bojama, što može da pomogne u razlikovanju lijekova. Na tabletama su često odštampani simboli, slova, i brojevi, koji omogućavaju njihovu identifikaciju. Veličine tableta je u opsegu od nekoliko milimetera do oko centimetra. Neke tablete imaju oblik kapsula. Medicinske tablete i kapsule se često zovu pilule, mada to nije tehnički korektno. Niz drugih proizvoda nevazanih za lijekove koji se pravi u obliku tableta. Neki od njih su dizajnirani da se rastvore ili razgrade, npr. proizvodi za čišćenje i deodoranti.
29
