Pag-ibig sa Tinubuang Lupa Tula ni Andres Bonifacio Ang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ay isang tula na sinulat ni Andres Bonifacio na kanyang ginamit para himukin ang mga Pilipinong maging makabayan. Si Bonifacio ay mas magaling na madirigma kaysa sa isang manunulat ngunit pinatunayan niya na kaya niyang gumawa ng isang tula para sa kanyang minamahal na bayan.
Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya sa pagkadalisay at pagkadakila gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa? Alin pag-ibig pa? Wala na nga, wala. Ulit-ulitin mang basahin ng isip at isa-isahing talastasing pilit ang salita’t buhay na limbag at titik ng isang katauhan ito’y namamasid. Banal na pag-ibig pag ikaw ang nukal sa tapat na puso ng sino’t alinman, imbit taong gubat, maralita’t mangmang nagiging dakila at iginagalang. Pagpupuring lubos ang nagiging hangad sa bayan ng taong may dangal na ingat, umawit, tumula, kumatha’t sumulat, kalakhan din nila’y isinisiwalat. isinis iwalat. Walang mahalagang hindi inihandog ng pusong mahal sa Bayang nagkupkop, dugo, yaman, dunong, katiisa’t pagod, buhay ma’y ma’y abuting magkalagot magkalagot-lagot. -lagot. Bakit? Ano itong sakdal nang laki na hinahandugan ng buong pag kasi na sa lalong mahal kapangyayari at ginugugulan ng buhay na iwi. Ay! Ito’y ang Inang Bayang tinubuan, siya’y ina’t tangi na kinamulatan kinamulatan
ng kawili-wiling liwanag ng araw na nagbibigay init sa lunong katawan. Sa kanya’y utang ang unang pagtanggap ng simoy ng hanging nagbigay lunas, sa inis na puso na sisinghap-singhap, sa balong malalim ng siphayo’t hirap. Kalakip din nito’y pag pag-ibig -ibig sa Bayan ang lahat ng lalong sa gunita’y mahal mula sa masaya’t gasong kasanggulan. hanggang sa katawan ay mapasa-libingan. Ang nangakaraang panahon ng aliw, ang inaasahang araw na darating ng pagka-timawa ng mga alipin, liban pa ba sa bayan tatanghalin? At ang balang kahoy at ang balang sanga na parang niya’t gubat na kaaya-aya kaaya -aya sukat ang makita’t sa ala-ala ala -ala ang ina’t ang giliw lampas sa saya. Tubig niyang malinaw sa anaki’y bulog bukal sa batisang batisang nagkalat nagkalat sa bundok malambot na huni ng matuling agos na nakaka aliw sa pusong may lungkot. Sa aba ng abang mawalay sa Bayan! gunita ma’y laging sakbibi ng lumbay walang ala-ala’t ala-ala’t inaasam-asam inaasam-asam kundi ang makita’ng lupang tinubuan. ti nubuan. Pati na’ng magdusa’t sampung kamatayan wari ay masarap kung dahil sa Bayan at lalong maghirap. O! himalang bagay, lalong pag-irog pag-irog pa ang sa kanya’y alay.
Kung ang bayang ito’y nasa panganib at siya ay dapat na ipagtangkilik ang anak, asawa, magulang, kapatid isang tawag niya’y tatalikdang pilit. Datapwa kung bayan ano ang bayan ng ka-Tagalogan ay nilalapastangan at niyuyurakan katwiran, puri niya’t kamahalan ng sama ng lilong ibang bayan. Di gaano kaya ang paghinagpis ng pusong Tagalog sa puring nalait at aling kaluoban na lalong tahimik ang di pupukawin sa paghihimagsik? Saan magbubuhat ang paghihinay sa paghihiganti’t gumugol ng buhay kung wala ring ibang kasasadlakan kundi ang lugami sa kaalipinan? Kung ang pagka- baon baon niya’t pagka-busabos pagka-busabos sa lusak ng daya’t tunay na pag pag-ayop -ayop supil ng pang-hampas tanikalang gapos at luha na lamang ang pinaa-agos Sa kanyang anyo’y sino ang tutunghay na di-aakayin sa gawang magdamdam pusong naglilipak naglilipak sa pagka-sukaban pagka-sukaban na hindi gumugol ng dugo at buhay. Mangyari kayang ito’y masulyap ng mga Tagalog at hindi lumingap sa naghihingalong Inang nasa yapak ng kasuklam-suklam na Castilang hamak. Nasaan ang ang dangal ng mga Tagalog, Tagalog, nasaan ang dugong dapat na ibuhos?
bayan ay inaapi, bakit bakit di kumikilos? kumikilos? at natitilihang ito’y mapanuod. mapan uod. Hayo na nga kayo, kayong nanga buhay sa pag-asang lubos na kaginhawahan at walang tinamo kundi kapaitan, kaya nga’t ibigin ang naaabang bayan. Kayong antayan na sa kapapasakit ng dakilang hangad sa batis ng dibdib muling pabalungit tunay na pag-ibig kusang ibulalas sa bayang piniit. Kayong nalagasan ng bunga’t bulaklak kahoy niyari ng buhay na nilanta't sukat ng bala-balakit makapal na hirap muling manariwa’t sa baya’y lumiyag. Kayong mga pusong kusang inuusal ng daya at bagsik ng ganid na asal, ngayon magbangon’t baya’y itanghal agawin sa kuko ng mga sukaban. Kayong mga dukhang walang tanging sikap kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap, ampunin ang bayan kung nasa ay lunas sapagkat ang ginhawa niya ay sa lahat. Ipahandog-handog Ipahandog-handog ang buong pag-ibig hanggang hanggang sa mga dugo’y ubusang itangis kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid ito’y kapalaran at tunay na langit.
PAGIBIG SA TINUBUANG BAYAN Pagibig sa tinubuang Bayan Panaho’y matamis sa tinubuang Bayan at pawang panglugod ang balang matanauan[?],
ang simoy sa parang ay panghatid buhay, tapat ang pagirog, sulit ang mamatay.# J. Rizal
1. 1. Alin pag ibig pa ang hihigit hihigit kaya Aling pagibig pa ang hihigit hihigit kaya sa pagka dalisay at pagkadakila sa pagkadalisay at pagkadakila gaya ng pag ibig sa tinubuang lupa? gaya ng pagibig sa tinubuang lupa? alin pag ibig pa? wala na nga, wala. ¿alin pagibig pa? wala na nga;wala. 2. 2. Ulitulitin mang basahin ng isip Ulitulitin mang basahin ng isip at isa isahing talastasing pilit at isa-isahing talastasing pilit ang salitat buhay na limbag at titik ang salita’t salita’t buhay buhay na limbag at titik ng sang katauhan itoy namamasid. ng sangtinakpan ito ang mababatid. 3. 3. ¡Banal na pag ibig! pag ikaw ang nukal nukal ¡Banal na pagibig! pagikaw ang nukal sa tapat na puso ng sino't alin man sa tapat na puso ng sino't alin man , imbit taong gubat maralitat mang mang imbi’t imb i’t taong taong gubat maralita’t maralit a’tmangmang mangmang naguiguing dakila at iguinagalang. nagiging dakila at iginagalang. 4. 4. Pagpupuring lubos ang palaguing hangad Pagpupuring lubos ang palaginggawad sa bayan ng taong may dangal na ingat ng taong mahal sa Bayan niyang liyag umawit tumula kumathat sumulat umawit, tumula, kumatha’t kumatha ’tsumulat sumulat kalakhan din nia'y isinisiwalat. kalakhan din niya'y isinisiwalat. 5. 5. Walang mahalagang hindi inihandog inihandog Walang mahalagang hindi inihandog inihandog ng mga pusong mahal sa Bayang Bay ang nagkupkup ng may pusong mahal sa Bayanniyang irog dugo yaman dunong katiisat pagod dugo, yaman, dunong, katiisa’t katiis a’tpagod, pagod, buhay may abuting magkalagot lagot. lagot. buhay ma’y abuting abuting magkalagot-lagot. 6. Bakit? alin ito na sakdal ng laki na hinahandugan ng boong pag kasi na sa lalung mahal na kapangyayari at guinugugulan ng buhay na iwi. 7. ¡Ay! itoy ang Ynang Bayang tinubuan siya'y inat tangi na kinamulatan ng kawiliwiling liwanag ng araw na nagbigay init sa lunong katawan. 8. Sa kania'y utang ang unang pagtangap ng simuy ng hanging nagbibigay lunas sa inis na puso na sisingapsingap sa balong malalim ng siphayo't hirap. 9. Kalakip din nitoy pag ibig sa Bayan ang lahat ng lalung sa gunitay mahal mula sa masaya't gasong kasangulan hangang sa kataway mapa sa libingan. 10. Ang nanga karaang panahun panahun ng aliw ang inaasahang araw na darating
6. ¿Bakit? ¿alin ito na sakdal ng laki, na hinahandugan ng buong pagkasi, na sa lalung mahal nakapangyayari at ginugugulan ng buhay na iwi? 7. ¡Ah! ito’ ito y ’y ang inang Bayang tinubuan tinubuan na siyang una’t tangi una’t tangi na kinamulatan ng kawiliwiling liwanag ng araw na nagbigay init sa lunong katawan. 8. Sa kaniya ay utang ang unang paglangap pa glangap ng simoy ng hanging nagbibigay lunas sa inis na puso na sisingap-singap ng pinakadustang kanyang mga anak. 9. Kalakip din nitong pagibig sa Bayan lahat ng lalung mahal# mula sa tuat aliw ng kasangulan hangang sa katawa’ katawa y ’y mapasa libingan. 10. Ang nangakaraang panahun panahun ng aliw ang inaasahang araw na darating
ng pagkatimawa ng mga alipin liban pa sa bayan saan tatanghalin? 11. At ang balang kahuy at ang balang sanga na parang nia't gubat na kaaya aya sukat ang makitat sa sa ala ala ang inat ang guiliw lumipas na saya. 12. Tubig niyang malinaw na anaki'y bubog bukal sa batisang nagkalat nagkalat sa bundok malambut na huni ng matuling ayos na naka a aliw sa pusong may lungkot. 13. Sa aba ng abang mawalay sa Bayan! gunita may laguing sakbibi ng lumbay walang alaalat inaasam asam kung di ang makita'y lupang tinubuan.
ng pagkatimawa ng mga alipin liban pa sa Bayan, ¿saan tatanghalin? 11. At ang balang kahuy kahuy at ang balang sanga ng parang niya't gubat na kaaya-aya kung makita’y susagi sa alaala ang ina’ ina’t ang giliw, lumipas na saya. 12. Tubig niyang malinaw na anaki'y bubog bukal sa batisang nagkalat nagkalat sa bundok malambot na huni ng matulingagus nakaaaliw din sa pusung may lungkot. l ungkot. 13. ¡Sa aba ng mawalay sa tinubuangBayan gunita niya’y laging laging sakbibi ng lumbay walang alaala’ alaala’t inaasam-asam, kung di ang makita'y ang lupaniyang mahal.
14.
14. Pati ng magdusa't sampung kamatayan wari ay masarap kung dahil sa Bayan; at lalung maghirap, ¡oh! himalang bagay! lalung pagirog pa ang sa kaniya'y alay.
Pati ng magdusat sampung kamatayan wari ay masarap kung dahil sa Bayan At lalung maghirap ¡oh! himalang himalang bagay Lalung pag irog pa ang sa kaniay alay. 15. Kung ang bayang ito'y nasasa panganib at sia ay dapat na ipagtangkilik ang anak, asawa, magulang kapatid isang tawag niay tatalikdang pilit. 16. Dapuat kung ang bayan ng katagalugan ay linalapastangan at niyuyurakan katuiran puri niyat kamahalan ng sama ng lilong taga ibang bayan. 17. Di gaano kaya ang paghihinagpis ng pusong tagalog sa puring na lait? at alin kalooban na lalong tahimik ang di pupukawin sa panghihimagsik? 18. Saan magbubuhat ang paghihinay [???] sa paghihigantit gumugol ng buhay kung wala ding iba na kasasadlakan kung di ang lugami sa kaalipinan? 19. Kung ang pagka baun niya't pagka busabos sa lusak ng dayat tunay na pag ayop supil ang pang hampas tanikalang gapos at luha na lamang ang pina a agos. 20. Sa kaniang anyo'y sino ang tutunghay na di aakain sa gawang magdamdam pusong naglilipak sa pakasukaban na hindi gumugugol ng dugo at buhay.
15. Kung ang Bayang ito'y nasasapanganib at kinakailangang siya’y ipagtankilik ipagtankilik ang anak, asawa, magulang,kapatid sa isang tawag niya’ niya y ’y tatalikdang pilit. 16. Dapua’’t kung ang Baya’ Dapua B aya’ y y angKatagalugan na nilapastangan at niyuyurakan katuiran niya’t niya’t puri puri ng tagaibang Bayan, ng tunay na bangis ng hayop sa parang, 17. ¿Di gaano kaya ang paghihinagpis ng pusung tagalog sa puring na lait? at ¿aling kalooban na lalung tahimik ang di pupukawin sa panghihimagsik? 18. ¿Saan magbubuhat ang panghihinayang sa paghihiganti’ paghihiganti ’t gumugol ng buhay, kung wala ding iba na kasasadlakan, kung di ang lumagi sa kaalipinan? 19. ¿Kung ang pagkabaun pagkab aun niya’t pagkalugmok pagka lugmok sa lusak ng daya’ daya ’t tunay na pagayop, supil ng panghampas tanikalang gapos, at luha na lamang ang pinaaagos? 20. Sa anyo niyang ito’y ¿sino ang tutungha’ tutungha y ’y na di aakayin sa gawang magdamdam? pusong naglilipak sapagkasukaban ang hindi gumugol ng dugo at buhay.
21. Mangyayari kaya na itoy malangap ng mga tagalog at hindi lumingap sa naghihingalong Ynang na sa yapak na kasuklamsuklam sa kastilang hamak. 22. Nasaan ang dangal ng mga tagalog nasaan ang dugung dapat na ibuhos? baya'y inaapi bakit di kumilos? at natitilihang itoy mapanood.
21. ¿Mangyayari kaya, na ito’ ito y ’y malangap, at hindi lingapin ng tunay na anak, kung sa inang liig ay nasasayapak ng mga kastilang gumanti ng hirap? 22. ¿Nasaan ang dangal ng mga tagalog? ¿nasaan ang dugong dapat na ibuhos? Baya'y inaapi, ¿bakit di kumilos, at natitilihang ito’ ito y ’y mapanood?
23. Hayo na nga kayo, kayong nanga buhay sa pag asang lubos na kaguinhawahan at walang tinamo kundi kapaitan hayo nat ibiguin ang naabang bayan. 24. Kayong natuyan na sa kapapasakit ng dakilang hangad sa batis ng dibdib muling pabalungit tunay na pag-ibig kusang ibulalas sa bayang piniit. 25. Kayong nalagasan ng bungat bulaklak kahuy niaring buhay na nilantat sukat ng balabalakit makapal na hirap muling manariwat sa baya'y lumiyag. 26. Kayong mga pusong kusang [???] ng daya at bagsik ng ganid na asal ngayon ay magbanguit baya'y itangkakal aagawin sa kuko ng mga sukaban. 27. Kayong mga dukhang walang tanging [???] kundi ang mabuhay sa dalitat hirap ampunin ang bayan kung nasa ay lunas l unas pagkat ang guinhawa niya ay sa lahat. 28. Ipahandog handog ang boong pag-ibig hangang sa mga dugo'y ubusing itiguis kung sa pagtatangol buhay ay [???] itoy kapalaran at tunay na langit. l angit.
23. Hayo na nga, kayo, kayong nangabuhay sa pagasang lubos ng kaginhawahan, at walang tinamo kung di kapaitan, hayo na’ na’t ibigin ang naabangBayan. 24. Kayong natuyan na, sa kapapasakit ng dakilang hangad sa batis ng dibdib , muling pabalungin, tunay na pagibig kusang ibulalas sa Bayang piniit. 25. Kayong nalagasan ng bunga’ bunga ’t bulaklak, kahuy na sariwa, na nilanta’ nilanta ’t sukat ng balabalaki’ balabalaki’t makapal na hirap muling manariwa’ manariwa’t sa Baya'y lumiyag. 26. Kayo mga pusong pilit inihapay ng daya at bagsik ng ganid na asal, ngayon ay magbangu’t magbangu’t nariyan ang Bayan, nariya’t humihibik, mga anak siya’y antay. 27. Kayong mga dukhang walang tanging palad, kung di ang mabuhay sa dalita ’t hirap, ampunin ang Bayan, kung nasa ay lunas, pagka’’t ginhawa niya’y pagka niya ’y ginhawa ng lahat. ng lahat. 28. Datapua’t ibigin ng lubos na lubos sa lahat ng bagay itangi sa loob at sa kalakhan niya’y dapat na iubos ng malaking puso ang malaking linkod.
A.B.
English translations Transcribed in the leftTranscribed left-hand hand column below is the translation made from Santos’s Tagalog text by Teodoro A. Agoncillo, as printed in The Writings and Trial of Andres Bonifacio,, translated by Teodoro A. Agoncillo with the collaboration of S. V. Epistola Bonifacio (Manila: Antonio J. Villegas; Manila Bonifacio Centennial Commission; University University of the Philippines, 1963), 5-8.
Transcribed in the right-hand column below is the translation made from Epifanio de los Santos’s Spanish version [[“Amor a la patria” in his “Andrés Bonifacio”, Bonifacio ”, Revista Revista Filipina Filipina, 2 (November 1917), 64-6.]] and published in Philippine in Philippine Review, III:1-2 (January-February 1918), 40-1. De los Santos did not describe the document on which he based his Spanish translation, translation, but it is reasonable to assume it was the same document document that his son, son, Jose P. Santos, Santos, reproduced in Si in Si Andres Bonifacio Bonifacio at ang Himagsikan two Himagsikan two decades later. The translation into into English is generally credited credited to Gregorio Nieva, the publisher of Philippine of Philippine Review Review,, but this cannot be confirmed.# Both translation translations, s, it may be noted, render “ang mga tagalog” as “the Filipinos” and “Katagalugan” as “Filipinas” “Filipinas”.. Agoncillo translation translation Love of Country 1. What love can be purer and greater than love of country? What love? No other love, love, none. 2. Even when the mind repeatedly reads and try to understand the history that is written and printed by humanity, this (love of country) can be seen. seen. 3.
Philippine Reviewtranslation Reviewtranslation Love of Country 1. Is there any love that is nobler nob ler Purer and more sublime Than the love of the native country? What love is? Certainly none. 2. Though the mind may not cease
Holy love! when born of a pure heart, the humble and the backwoodsman, the poor, the unlettered become great and respected. 4. Love of country is always the desire of a man with honor; In songs, in poetry, in his writings the greatness of the country is always the theme. 5. Nothing dear to a person with a pure heart is denied to the country that gave him birth: blood, wealth, knowledge, sacrifices, sacrifices, E'en if life itself ends. 6. Why? what is this that is so big to which is dedicated with utmost devotion, all that is dear and to which life is sacrificed. 7.
reflecting And sifting with with perseverance What humanity has printed printed and written: That will be the result, none other. 3. Sacred love! when thou reignest In a loyal heart, be it even A plebeian's, a rustic's rustic's untutored Thou makest it grand and revered.
4. To give the fatherland boundless honor
Ah, this is the Mother Mother country of one's one's birth, she is the mother on whom the soft rays of the sun shine, which gives strength strength to the weak body. 8. To her one owes the first kiss of the wind that is the balm of the oppressed heart drowning in the deep well of misfortune and suffering. 9. Entwined with this is love of country, everything that is dear to the memory, from the happy and careless childhood to the hour of death. 10. The bygone days of joy, the future that is hoped will free the slaves, where can this be found found but in one's native native land? 11. Every tree and branch of her fields and forest joyful to behold, 'tis enough to see them to remember the mother, the loved one, and the happiness now gone. 12. Her clear waters -they come from the mountain springs, the soft whisper of the rushing wavelets enlivens the sorrowing heart. 13. How unfortunate to be separated from the country! Even memory is in sorrow's embrace, nothing is desired but to see the country country of one's birth. 14
Is the purpose of all who are worthy And who sing, or compose, compose, or make verses To spread their country's glory. 5. There is nothing worth having the patriot Will not give for his native land: Blood and wealth, wealth, and knowledge and effort, Even life, to be crushed and taken. 6. Why? What thing of infinite infinite greatness Is this, that all knees should be bended Before it? that it should be held higher Than the things most precious, even life? 7. Ah! the land it is that gave us birth, Like a mother, and from her alone Came the pleasant rays like the
This fourteenth stanza is omitted in Agoncillo’s translation, perhaps due simply to to a printing or publishing error.
sun's
15. If this country is in danger and she needs defending, Forsaken are the children, the wife, the parents, the brothers and sisters at the country's beck and call. 16.
body.
That warmed the benumbed 8. To her we owe the first breath That enlivened the breast oppressed And smothered in the the abyss
And if our land, Filipinas, Filipinas, is offended and her honor, reason, and dignity outraged, by a traitorous foreign country; country; 17.
Of pain and grievous suffering. 9. With the love of country are
What unhappiness and grief grief will invade the heart of the the Filipino? And will not even the the most peaceful Rise to avenge her honor? 18. Where will the strength strength to take revenge and to throw away life come, if none can be relied upon for help, but those suffering from slavery? 19. If his suffering and slavery are in the mire of deceit d eceit and oppression, one holds the whip, the chains that bind, and only tears are allowed to roll down. 20. Who is there to whom her her condition Will not fill the soul soul with sorrow? Will the heart most hardened hardened by treachery Not be moved to give her its life blood? 21. Will not, perchance, her her sorrow Drive the Filipinos to come to the rescue of the mother in agony, trampled underfoot by the mean Spaniards? 22. Where is the honor of the Filipino? where is the blood that should should be shed? The country is being oppressed, why not make a move, you are shocked witnessing witnessing this.
coupled All dreams and all ideals, From joyful, restless childhood Till the grave receives the body. 10. The times gone-by of gladness And the day to come that we sigh for When the yoke shall be taken from us: What are they but dreams of the patriot?
11. And every tree and branchlet branchlet Of its woods and its laughing meadows, Bring back to the mind the memory Of the mother and past days of gladness.
12. 23. Go, you who have lived in the full hope of comfort, and who reaped nothing but bitterness, Go and love the oppressed country.
Its crystalline cooling waters
24.
current
You who, from the stream of your breast, breast, have lost the holy desire to sacrifice, Once more let true love flow, express that love for the imprisoned country. 25.
That flow from the springs in the mountains, The soft murmur of swift Are balm to the heart that is drooping. 13. Unhappy the exile from his country!
You from whom the fruit and and flowers of your life have been plucked by intrigues and incomparable incomparable sufferings, once more freshen up and love thy country. 26. You, so many hearts that... [???] of cheating and oppression of the mean in actions,
His mind, full of sad recollections, Is haunted by anxious longing For the land where stood his cradle.
now rise up and save the country, snatch it from the claws of the tyrant. 27. You who are poor without... [???] [???] except to live in poverty and suffering, protect the country if your desire is to end your sufferings, for her progress progress is for all. 28. Dedicate with all your love -as long there is blood -- shed every drop of it, If for the defense of the country life is... [???] this is fate and true glory.
14. Misfortune and death seem lighter When we suffer them for our country, And the more that for it we suffer, The more our love grows - oh, marvel! 15. If our land with danger is threatened And help must be quickly quickly forthcoming, Children, wife, and parents and brothers At her first call we must must abandon.
16. And if our land, Filipinas, Filipinas, Is offended, and outraged her honor And her dignity into into the mire Is dragged by the foreign impostor: 17. Will by boundless grief not not invaded Be the heart of the Filipino? And will not the most most peaceful even Rise to avenge her honor? 18. And whence will it come, the vengeance, The sacrifice of our life blood, If at the end of the struggle, We shall fall into cruel cruel bondage?
19. If to her fall and prostration Into the mire of fraud and derision Will be added the lash and the shackles, Naught being left her but mourning? 20. Who is there whom her condition Will not fill the soul soul with sorrow? Will the heart most hardened hardened by treachery Not be moved to give her its life blood? 21. Will not, perchance, perchance, her sorrow Drive the Filipinos to come to the rescue Of the mother in agony, trampled Underfoot by the foe disgusting? 22. Where is Filipino honor? honor? Where the blood that must be set flowing? Their country in peril - why passive? Will they calmly see her suffer? suffer? 23. Come ye, who have been living Of future felicity dreaming, And have tasted naught naught but sorrow, Come, love your unhappy country.
24. Ye, in whom the struggling struggling desire Has dried the springs of the bosom, May true love again be born in you And flow for your suffering country. 25. Ye, who have lost the fruit fruit and the flower Of the trees of this life, withered early By so many perplexing sorrows, Revive and succor your country. 26. Ye, who are propitious victims victims Of deceit and bestial rigor, Arise now to save your country, Free her from the claws of the traitor! 27. Ye, wretches, who nothing nothing demanded But to live 'midst sorrows and torments, Strike a blow to save your country, Since she is our common mother. 28. Unto her in holocaust loving The last drop of your blood you must offer, If to free her your life you have given, Yours is glory then and redemption.
Marcelo H. del Pilar
Marcelo H. del Pilar is popularly known for his pen name of Plaridel, Pupdoh, Piping Dilat and Dilat and Dolores Manapat. Manapat. He was born at Cupang, San Nicolas, Bulacan on August 30, 1850. His parents were Julian H. del Pilar, noted Filipino writer and Biasa Gatmaita. His brother was the priest Fr. Toribio del Pilar who was banished to Marianas in 1872. Because there were many children in the family, Marcelo gave up his share of his inheritance for his other brothers and sisters.
Marcelo started schooling at the school of Mr. Flores and then transferred to that of San Jose before UST. His last year in law school was interrupted for 8 years after he had quarre l with the parish priest during a baptism at San Miguel, Manila in 1880.He established the Diariong Tagalog in 1883 where he exposed the evils of the Spanish government in the Philippines and in order to avoid the false accusations hurried at him by the priests. To avoid banishment, he was forced to travel to Spain in 1888.
He was assisted by Fr. Serrano Laktaw in publishing a different Cathecism and Passion Book wherein they made fun of the priests.
They also made the DASALAN AT TOCSOHAN and TOCSOHAN and KAIINGAT KAYO KAYO taken from the word IGAT, a kind of snake fish caught in politics.
Upon his arrival in Spain, he replaced Graciano Lopez Jaena as editor of LA SOLIDARIDAD, a paper which became the vehicle thru which reforms in the government
could be worked out. This did not last long for he got sick and even to reach Hong Kong from where he could arouse his countrymen.
He died of tuberculosis in Spain but b ut before he died, he asked his companions to tell his wife and children that he was sorry he wasn’t able to bid to bid them goodbye; to tell others about the fate of our countrymen and to continue helping the country. Plaridel has truly earned a niche in the history of our nation. Even today, countless streets have been named after him. The former Kingwa has been named Plaridel, the Malolos High School is now Marcelo H. del Pilar High School and above all, his patriotism and bravery will remain alive in our memories.
Writings of Marcelo H. del Pilar:
1. PAGIBIG SA TINUBUANG LUPA (Love LUPA (Love of Country). Translated from the Spanish AMOR PATRIA of Rizal, published on August 20,1882, in Diariong Tagalog.
2. KAIINGAT KAYO KAYO (Be Careful). A humorous and sarcastic dig in answer to Fr. Jose Rodriquez in the novel NOLI of Rizal, published in Barcelona in 1888. He used Dolores Manapat as pen-name here.
3. DASALAN AT TOCSOHAN (Prayers TOCSOHAN (Prayers and Jokes). Similar to a cathecism but sarcastically done agains the parish priests, published in Barcelona in 1888. Because of this, del Pilar was called “filibuster.”Done in admirable tone of supplication supplication and excellent use of Tagalog.
4. ANG CADAQUILAAN NG DIOS (God’s Goodness). Published in Barcelona, it was also like a cathecism sarcastically aimed against the parish priests but also contains a philosophy of the power and intelligence of God and an appreciation for and love for nature.
(Answer to Spain on the Plea of the 5. SAGOT SA ESPANYA SA HIBIK NG PILIPINAS PILIPINAS (Answer Filipinos). A poem pleading for change from Spain but that Spain is already old and weak to grant any aid to the Philippines.
This poem poem is in answer to that of Hermenigildo Flores’Hibik sa Pilipinas (A Plea from the Philippines).
6. DUPLUHAN…DALIT…MGA BUGTONG
(A poetical contest in narrative sequence,
psalms, riddles). A compilation of poems on the oppression by the priests in the Philippines.
7. LA SOBERANIA EN PILIPINAS (Sovereignty in the Philippines). This shows the injustices of the friars to the Pilipinos.
8. POR TELEFONO (By TELEFONO (By Telephone)
9. PASIONG DAPAT IPAG-ALAB NG PUSO NG TAONG BABASA (Passion BABASA (Passion that should arouse the hearts of the readers)
Kaiingat Kayo Setyembre 1975 Blg.2 Tomo I
Ngayon ang panahong tigmak sa kakulangan ng katotohanang mapanghahawakan ng sinuman. Ngayon sinuman. Ngayon ang panahong kay hirap mawawaan ang tunay at ang kasinungalingan. Ngayon ang panahong lukob ang diwa’t isipan natin ng mga patalastas na tila kalugud-lugod, ngunit nagdudulot kaipala ng kimbot at pangamba sa ating kalamnan — sapagkat totoong nagbabadya ng kadiliman ang katahimikang labis at halos mala-paraiso. Kaiingat kapatid! Magpunyaging tagusin ng katuwiran ang piring na tumatakip sa mga mata. Huwag bulagin ang sarili sa mga balatkayo, at sa halip, pagsikapang makita ang katotohanang umiiral. Ito at ito lamang: walang karalitaang-madla na mapapalis sa loob ng isang libo, siyamnapu’t limang araw;...di-maikakaila araw;...di -maikakaila ang karukhaan ng angaw-angaw sa ating kapatid;...naroon pa rin ang yagit na may tsapa;...lalong nag-iibayo ang agwat ng bagong ilustrado at bagong indiyo;...buong-kusang ipinipinid ng mapagimbot na nakaririwasa ang kanilang budhi sa daing at panaghoy ng Katagalugan; ... buong tiwasay na nating
tinanggap— tinanggap —tayong manhid at mapagparaya sa sariling pagnanasa— pagnanasa —ang isang laksang pahatid sa atin. Mga kapatid kaiingat kayo! Huwag humimlay sa naglalakihan nating awto, sa ating tahanang malapalasyo, sa nagsasawalang-kibo nating pamantasan na tila ba nakaluklok na tayo sa panibagong Eden. Kasalanang di-mapapatawad ang matulog nang panatag sa mga kamang dekutson nang hindi man lamang isinasaisip kahit saglit ang tablang amoy-estero, galisin at lipos sa libag na higaan ng kapatid na maralita. Maikakaila ba ang pagdarahop ng nakararami? O tuluyan na ba tayong nalulong sa huwad nating daigdig na kasaganaan at katiwasayan? Mag-isip kayo at huwag magsa-tanga! Napakadaling marahuyo, lalo na tayong walang ibang talos kundi ang tangos ng ilong nating mestisuhin. Napakadaling paglalangan ang sarili habang hitik sa de-sampung papel ang nagpuputok nating kartamoneda. Napakadaling patahimikin ang budhi habang kusang binubulag ang sarili sa katotohanan na kamuhimuhi tayo sa malas ng angaw-angaw na kalahi. Tiyak na mamumuhi at mapopoot ka rin kung araw-araw mong mapapanood ang landian, ang talsikan ng mga pinintahang daliri ng pulutong na anak-mayaman —samantalang kalapit-bahay lamang ang umpukan ng mga dampang mahihiya sa bahay ng aso. Titiim din ang bagang kung masisilayan ang mga kansusuwit na mestiso at mestisang walang pakundangan kung magparaya sa sarili na tila walang katapusang pista ang buhay. Kaiingat kayo kapatid! Malayo’t matagal pa ang pagsapit ng tunay na Eden sa kalupaan natin. Huwag kalilimutan ang nakaraan sapagkat sa nakaraan nakasalalay ang pagkamulat sa katotohanan. Kaiingat ka, Atenista! Kaiingat ka! Hanggang taglay pa ang sariling pag-iisip at pusong malambot, dinggin ang namamaos na daing ng aping kalahi. Gumising at alisin ang lambong na kusang isinuklob sa mga mata. Gumising bago tuluyang, bangungutin sa kahalumigmigan ng silid na de-air con. Bumangon at magsimulang balikatin ang pananagutang matagal nang ipinapatok KKLKKHKGHNKGHGHOYTR Ang sanaysay ni Mar celo H. Del Pilar na pinamagatang “Kaiingat Kayo” ay tunay na kakikitaan ng panunuligsa kung saan ipinakita ang kalagayan ng Pilipinas sa panahon ng Kastila. Naipahayag dito kung paanong ang mga prayle ay nagamit ang pangalan ng ating Diyos para sa kanilang pansariling kapakanan at kapakinabangan. Isa na rito si Padre Jose Rodriguez tunay na iginagalang,at makapangyarihang prayle na may m ay libritong ang pangala’y Kaiingat Kayo na nagsasabing sumunod lamang sa kaniyang pangaral at huwag
bumasa ng mga ibang libro ang mga Pilipino dahil sa pamamagitan ng pagsunod sa kanya masisiguradong inyo na ang langit, inyo na ang kaluwalhatiang walang hanggan. May dalawang librito ang ipinalabas ni Padre Jose Rodriguez na adhikaing mapulaan si Dr. Jose Rizal; ang isa’y salin sa wikang Tagalog at ang isa’y wikang Kastila at kung ito ay ating mababasa
mapagtatanto ang lubusang pagkainggit ni Padre Rodriguez kay Dr. Jose Rizal. Hayagan niyang sinabi na tampalasan at hangal si Rizal dahil sa mga isinulat nito na katakut-takot na katampalasahan sa Diyos at sa Espanya. Ang tinutukoy ni Padre Rodriguez ay ang Noli Me Tangere na nagsambulat na ang Pilipinas ay may kanser na nagpapahirap sa kalagayan nito kung kaya’t naisipan
itong kathain ni Rizal na nagbabakasakaling may maawang gumamot,ating matutuhan ang lunas sa sakit ng ating mamamayan at minamahal na bayan.
Isa sa mga daing ni Rizal ay ang katampalasanang kahit si Kristo ay hindi nakapagtiis nung siya ay naririto pa. Hindi natiis ni Kristo ang pangangalakal sa templo,Ito’y hindi ipinatawad,agad nilapatan ng parusa
at ipinagtabuyan ng palo ni Hesus ang mga nangangalakal sa templo. Ang ganitong pangangalakal sa templo at si yang nauulit sa Pilipinas.Ang inaasahan na magtuturo ng salita ng Diyos ay siya pang mga mapagpanggap na kahalili ni Kristo ay ang mga pasimuno ng paglabag kay Kristo at walang walang di kinakalakal sa loob ng simbahan. Kinakalakal ang ating Diyos na ayon sa kanilang aral ay hindi maaawa sa atin kung hindi tayo magbibigay ng salapi sa mga saserdote sa lupa.Ang mga prayle sa Pilipinas ay ipinagbibili siya sa arawaraw sa pakyaw o tingi man dito’y pinagkukuwaltahan nila ang buong pagkatao ni Hesus.
Sa isinulat ni Rizal, ipinapakita ang kanyang pagpipighati nang sangkalanin ng mga prayleng Kastila ang pangalan ni Hesus para sa kanilang mga pansariling kapakanan. Nang dahil dito, nasingaw ang baho ng pangangalakal, at hindi kataka-takang tumindi ang poot ni Padre Jose Rodriguez kay Rizal at maging ang mga katulad niyang nakikinabang sa ganung pamumuhay. Ang mithiin ng sanaysay na ito ay upang makapanghikayat at humingi ng pagbabago mula sa mga isinambulat na katotohanan sa ating kalagayang panlipunan panl ipunan na marapat lamang na atin ng n g tuldukan. Makikita na sa pagtatapos ng sanaysay na ito,sinabi ni Marcelo H. del Pilar na tularan natin yaong naglalakad sa kinasanggang may mahalagang tinutungo na kahit tahulan man ng aso ay tuloy pa rin ang paglakad na di pinapansin ang ingay ng tahulan.Nais ding ipabatid sa atin ng sanaysay na matuto tayong magkaroon ng paninindigan at ipagpatuloy ang nasimulan kahit na marami sa ating paligid ang nagnanais na tayo ay mapabagsak,Kailangang maging matibay tayo ta yo at ipagpatuloy ang ipinaglalaban nating tama.
