MAKALAH PPKn STRATEGI MENGATASI ANCAMAN DAN PENGEMBANGAN INTEGRASI NASIONAL DALAM BINGKAI BHINNEKA TUNGGAL IKA
Disusun oleh : NAMA KELAS NO ABSEN
: ORDYAN ZULVARA C : !I IPS " : #$
SMA NEGERI " BAN%AR Jalan K.H Mustofa No.1 Tlp.(0265) 741192 Banjar 46311 !"s#t! ! "s#t! $ s%an1"anjar. s %an1"anjar.s&'.# s&'.# *+%a#l $ s%ansa"jr,-%a#l.&o%
KATA PENGANTAR
l'a% l'a%ul# ul#lla' lla' puj# puj# s/uu s/uurr sa/a sa/a panjat panjatan an !paa !paa lla' lla' T /an/an- %as#' %as#' %!%"!r#an %!%"!r#an nafas !'#upan !'#upan s!'#n--a s!'#n--a sa/a apat %!n/!l!sa#a %!n/!l!sa#an n p!%"uatan p!%"uatan %aala' #n# !n-an juul TT* M*NT NMN T*H8 N* 8N *N*BNN NT* N:N; 8*NN BNK BHNN*K T
ar-an!-araan. 8ala% %aala' #n# %!%"a'as t!ntan- an&a%an t!r'aap n!-ara an p!n-!"an-an #ntr!-ras# nas#onal !n-an "#n-a# B'#nn!a Tun--al a s!rta strat!-# ala% %!n-atas#n/a. '#rn/a sa/a sa%pa#an t!r#%a as#' as#' atas p!r'at# p!r'at#ann ann/a /a t!r'aa t!r'aap p %aala' %aala' #n# #n# an p!nul# p!nul#ss "!r'ar "!r'arap ap s!%o-a s!%o-a %aala %aala' ' #n# "!r%anfa "!r%anfaat at "a-# "a-# #r# #r# sa/a sa/a s!n#r s!n#r## an 'ususn 'ususn/a /a p!%"a&a p!%"a&a paa paa u%u%n/a. Ta Ta aa -a#n- /an- ta r!ta "!-#tula' aan/a a an/a %aala' #n#. 8!n-an s!-ala !r!na'an 'at# saran+saran an r#t# /an- onstrut#f san-at sa/a 'arapan ar# para p!%"a&a -una p!n#n-atan p!%"uatan %aala' paa tu-as /an- la#n an paa >atu %!natan-. %!natan-.
Banjar pr#l 2017
!nul#s
1
DAFTAR ISI
HALAMAN DEPAN...................................................... KATA PENGANTAR..................................................... DAFTAR ISI............................................................... BAB I PENDAHULUAN.................................................
i ii 1
A. Latar Belakang Masalah................................................. 1 B. Rumusan Masalah.......................................................... 2 C. Tujuan Penulisan............................................................. 3 BAB II PEMBAHASAN.................................................
A. Kebhinneka Bangsa Indnesia ....................................... B. Pentingn"a Knse# Integrasi $asinal .......................... C. &aktr'&aktr Pembentuk Integrasi $asinal.................. ). An*aman+ Tantangan+ ,ambatan+ dan -angguan )alam Membangun Integrasi $asinal......................................
4
! % (
*. trat!-# M!n-atas# n&a%an an !n-!%"an-an nt!-ras# Nas#onal 8ala% B#n-a# B'#n!a Tun--al a.................................... 11 BAB III PENUTUP.............................................. ......... 17
A. Kesim#ulan..................................................................... 1/ B. 0aran.............................................................................. 1/ DAFTAR PUSTAKA...................................................... 18
2
BAB I PENDAHULUAN
A Latar Belakang Masalah
non!s#a
%!rupaan
n!-ara !satuan /an- p!nu' !n-an aan
!n!ara-a%an /an- t!r#r# atas "!ran!a ra-a% "ua/a "a'asa a!ra' ras suu "an-sa a-a%a an !p!r&a/aan an la#n+la#n. Na%un non!s#a %a%pu %!p!rsatuan "!r"a-a# !ra-a%an #tu s!sua# !n-an s!%"o/an "an-sa non!s#a B'#n!a Tun--al a= /an- "!rart# "!r"!a+"!a t!tap# t!tap satu jua. K!ra-a%an "ua/a # non!s#a aala' s!suatu /an- t#a apat #pun-#r# !"!raaann/a.
!rt!%uan+p!rt!%uan !n-an !"ua/aan luar ju-a %!%p!n-aru'# pros!s as#%#las# !"ua/aan /an- aa # non!s#a s!'#n--a %!na%"a' ra-a%n/a j!n#s !"ua/aan /an- aa # non!s#a. K!%u#an ju-a "!r!%"an- an %!luasn/a a-a%a+a-a%a
"!sar
# non!s#a
ju-a #ut %!nuun-
p!r!%"an-an
!"ua/aan non!s#a s!'#n--a %!n&!r%#nan !"ua/aan a-a%a t!rt!ntu. B#sa #ataan
"a'>a non!s#a
aala' sala'
satu n!-ara !n-an t#n-at
!an!ra-a%an "ua/a atau t#n-at '!t!ro-!n#tasn/a /an- san-at t#n--#. T#a saja
!an!ara-a%an
"ua/a
!lo%po
suu
"an-sa
na%un
ju-a
!an!ara-a%an "ua/a ala% ont!s p!raa"an tras#onal '#n--a ! %o!rn an !>#la/a'an. 8!n-an !an!ara-a%an !"ua/aann/a non!s#a apat #ataan %!%pun/a# !un--ulan #"an#n-an !n-an n!-ara la#nn/a.
1
!jara' %!%"ut#an "a'>a !"ua/aan # non!s#a %a%pu '#up s!&ara "!ra%p#n-an sal#n- %!n-#s# an ataupun "!rjalan s!&ara paral!l. M#saln/a !"ua/aan raton atau !rajaan /an- "!r#r# s!jalan s!&ara paral!l !n-an !"ua/aan "!r"uru %!ra%u !lo%po %as/araat t!rt!ntu. 8ala% ont!s !#n#an apat #ta t!%u# "a-a#%ana !"ua/aan %as/araat ur"an apat "!rjalan paral!l !n-an !"ua/aan rural atau p!!saan "a'an !n-an !"ua/aan "!r"uru %!ra%u /an- '#up jau' t!rp!nl. Hu"un-an+'u"un-an antar !"ua/aan t!rs!"ut apat "!rjalan t!rjal#n ala% "#n-a# =B'#nn!a Tun--al a= #%ana "#sa #ta %ana# "a'>a ont!s !an!ara-a%ann/a "uan 'an/a %!n-a&u !paa !an!ara-a%an !lo%po suu"an-sa s!%ata na%un !paa ont!s !"ua/aan.
8#asar# pula "a'>a !n-an ju%la' !lo%po suu"an-sa uran- l!"#' 700+an suu"an-sa # s!luru' nusantara !n-an "!r"a-a# t#p! !lo%po %as/araat /an- "!ra-a% s!rta !ra-a%an a-a%an/a paa#an aat ru%a' aat !s!n#an aat "a'an %aanan /an- #%aan pun "!ran!a ra-a%. Mas/araat non!s#a aala' %as/araat %aj!%u /an- %!%#l## arat!r#st# /an- un# #n# apat #l#'at ar# "ua/a -oton- ro/on- t!posl#ro "ua/a %!n-'or%at# orantua (u% tan-an) an la#n s!"a-a#n/a.
Na%un s!#r#n- "!rjalann/a >atu saat #n# N!-ara non!s#a %ana "'#n!a Tun--al a s!%a#n luntur. ua' ta%pa !&onon-an t!rp!&a' "!la' p!r"!aan t#a la-# %un&ul s#fat tolon- %!nolon- atau -oton- ro/on-. !%an-at B'#nn!a Tun--al a= p!rlu untu #sos#al#sas#an la-#. B'#nn!a Tun--al a %ula# luntur "an/a ana %ua /an- t#a %!n-!naln/a "an/a oran- tua lupa aan ata+ata #n# "an/a "#rorat /an- pura+pura lupa s!'#n--a #rar /an- #tana%an jau' s!"!lu% non!s#a M!r!a %!%uar s!p!rt# p!l#ta !'a"#san %#n/a. u%pa' !%ua 'an/a s!"a-a# p!n-'#as "#"#r s!"a-#an oran- an "a-# s!"a-#an oran- 'an/a #lafasan paa saat %!%p!r#n-at# 'ar# su%pa' p!%ua s!t#ap 2? :to"!r. T!tap# "a-# s!"a-#an /an- %ua 'an/a s!"a-a# p!lajaran s!jara' /an- 'an/a #p!lajar# # s!ola'+s!ola'. p# ar# !rsatuan
2
non!s#a %!lalu# B'#nn!a Tun--al a= p!rlu untu #n/alaan la-# # 'at# ana "an-sa an "a-# #ta s!%ua..
B Rumusan Masalah
B!rasar ura#an ar# latar "!laan- /an- t!la' #sapa#an #atas apat #ru%usan s!"ua' p!r%asala'an $
1. Mana B'#nn!a Tun--al a
2. nt#s#pas# an&a%an tantan-an 'a%"atan an -an--uan ala% %!%"an-un #nt!-ras# nas#onal
3. trat!-# M!n-atas# n&a%an an !n-!%"an-an nt!-ras# Nas#onal 8ala% B#n-a# B'#n!a Tun--al a
C Maksud dan Tujuan
1. M!%!nu'# tu-as Mata !lajaran Kn
2. M!%"!r# -a%"aran t!ntan- p!nt#n-n/a !'#upan /an- "!r+"'#nn!a tun--al #a
3. M!n-!ta'u# an&a%an t!r'aap N!-ara ala% %!%"an-un #nt!-ras# nas#onal ala% "#n-a# B'#nn!a Tun--al a
3
BAB II PEMBAHASAN
A Ke&hine'((n B(n)s( In*onesi(
Kal#%at B'#nn!a Tun--al a t!rapat ala% "uu utaso%a aran-an Mpu Tantular paa %asa !rajaan Majapa'#t s!#tar a"a !+14. 8ala% "uu utaso%a (uruasanta) p!n-!rt#an B'#nn!a Tun--al a l!"#' #t!anan paa p!r"!aan "#an- !p!r&a/aan ju-a !an!ara-a% a-a%a an !p!r&a/aan # alan-an %as/araat Majapa'#t.
!&ara 'arf#a' B'#nn!a Tun--al a ala' B!r"!a+B!a T!tap# atu Jua. apun %ana B'#nn!a Tun--al a aala' %!s#pun "!r"!a+ "!a t!tap# paa 'a#atn/a "an-sa non!s#a t!tap aala' satu !satuan. !%"o/an #n# #-unaan untu %!n--a%"aran p!rsatuan an !satuan Ban-sa an N!-ara K!satuan !pu"l# non!s#a /an- t!r#r# atas "!ran!a ra-a% "ua/a "a'asa a!ra' ras suu "an-sa a-a%a an !p!r&a/aan.
Kata B'#n!a Tun--al a apat pula #%ana "a'>a
%!s#pun
"an-sa an n!-ara non!s#a t!r#r# atas "!ran!a ra-a% suu "an-sa /an%!%#l## !"ua/aan an aat+#st#aat /an- "!r%a&a%+%a&a% s!rta "!ran!a ra-a% !pulauan >#la/a' n!-ara non!s#a na%un !s!luru'ann/a #tu %!rupaan
suatu
p!rsatuan
/a#tu
"an-sa
an
n!-ara
non!s#a.
K!an!ara-a%an t!rs!"ut "uanla' %!rupaan p!r"!aan /an- "!rt!ntan-an na%un justru !an!ara-a%an #tu "!rsatu ala% satu s#nt!sa /an- paa -#l#rann/a justru %!%p!ra/a s#fat an %ana p!rsatuan "an-sa an n!-ara non!s#a.
!
Ba-# "an-sa non!s#a s!%"o/an B'#n!a Tun--al a %!rupaan asar untu %!>ujuan p!rsatuan an !satuan non!s#a. !r>ujuan s!%"o/an B'#n!a Tun--al a ala% !'#upan s!'ar#+'ar# #lauan !n-an &ara '#up sal#n- %!n-'ar-a# antara %as/araat /an- satu !n-an /an- la#nn/a tanpa %!%anan- suu "an-saa-a%a"a'asaaat #st#aat >arna ul#t an la#n+la#n. !p!rt# # !ta'u# non!s#a %!rupaan n!-ara !pulauan /an- t!r#r# ar# "!r#"u+r#"u pulau #%ana s!t#ap a!ra' %!%#l## aat #st#aat"a'asaaturan!"#asaan an la#n+la#n /an- "!r"!a antara /ansatu !n-an /an- la#nn/a tanpa aan/a !saaran s#ap untu %!nja-a B'#n!a tun--al a past#n/a aan t!rja# "!r"a-a# !a&auan # ala% !'#upan "!r"an-sa an "!rn!-ara. 8!n-an s!%"o/an B'#n!a Tun--al a #ta 'arus %!%"uan- jau'+jau' s#ap %!%!nt#n-an #r#n/a s!n#r# atau a!ra'n/a s!n#r# tanpa p!rul# !p!ntn-an "!rsa%a. B#la 'al t!rs!"ut t!rja# past#n/a n!-ara #ta #n# aan t!rp!&a' "!la'. :l!' s!"a" #tu %ar#la' #ta ja-a "'#n!a tun--al #a !n-an s!"a#+"a#n/a a-ar p!rsatuan "an-sa an n!-ara non!s#a t!tap t!rja-a.
B Pen+in)n,( Konse- In+e).(si N(sion(l
" Pen)e.+i(n In+e).(si N(sion(l
nt!-ras# nas#onal "!rasal ar# ua ata /a#tu nt!-ras#= an Nas#onal=. nt!-ras# "!rasal ar# "a'as #n--r#s nt!-rat! art#n/a %!n/atupauan %!n--a"un-an %!%p!rsatuan. 8ala% Ka%us B!sar Ba'asa non!s#a nt!-ras# art#n/a p!%"auran '#n--a %!nja# satu !satuan /an- "ulat an utu'. !an-an ata Nas#onal "!rasal ar# "a'asa n--r#s nat#on /an- art#n/a "an-sa. 8ala% Ka%us B!sar Ba'asa non!s#a #nt!-ras# nas#onal %!%pun/a# art# pol#t#s an antropolo-#s.
%
Se/(.( Poli+is
nt!-ras# s!&ara pol#t#s "!rart# p!n/atuan "!r"a-a# !lo%po "ua/a an sos#al ala% !satuan >#la/a' nas#onal /an- %!%"!ntu suatu #!nt#tas nas#onal.
Se/(.( An+.o-olo)is
nt!-ras# s!&ara antropolo-#s "!rart# pros!s p!n/!sua#an # antara unsur+unsur !"ua/aan /an- "!r"!a s!'#n--a %!n&apa# suatu !s!ras #an fun-s# ala% !'#upan %as/araat.
# Pen)e.+i(n In+e).(si Menu.u+ Be&e.(-( Ahli
a. Ho>ar r#--#ns
M!nurutn/a #nt!-r#tas "an-sa "!rart# p!n/atuan "a-#an /an- "!r"!a+ "!a ar# suatu %as/araat %!nja# suatu !s!luru'an /an- l!"#' utu' atau %!%auan %as/araat+%as/araat !l /an- ju%la'n/a "an/a %!nja# satu !satuan "an-sa.
". M/ron !#n!r
M!nurutn/a #nt!-ras# %!nunju paa pros!s p!n/atuan "!r"a-a# !lo%po "ua/a san sos#al ! ala% satu !satuan >#la/a' ala% ran-a p!%"!ntuan suatu #!nt#tas nas#onal. nt!-ras# "#asan/a %!n-analan aan/a satu %as/araat /an- s!&ara !tn#s %aj!%u an s!t#ap
!lo%po
%as/araat
!"ua/aan /an- "!r"!a.
&. 8r. Na@aru#n ja%su#n
%!%#l##
"a'asa
an
s#fat+s#fat
M!nurutn/a #nt!-ras# nas#onal #n# s!"a-a# pros!s p!n/atuan suatu "an-sa /an- %!n&aup s!%ua asp! !'#upann/a /a#tu asp! sos#al pol#t# !ono%# an "ua/a. nt!-ras# ju-a %!l#put# asp! A!rt#al an 'or#@onntal.
. J. o!jat# 8j#>anono
M!nurutn/a
#nt!-ras#
nas#onal
s!"a-a#
&ara
"a-a#%ana
!l!star#anp!rsatuan nas#onal ala% art# luas apat #a%a#an !n-an 'a %!n!ntuan nas#" s!n#r#. Ha t!rs!"ut p!rlu #"atas# paa suatu taraf t!rt!ntu. B#la t#a p!rsatuan nas#onal aan #"a'a/aan. 8ar# p!n-!rt#an #atas apat #s#%pulan "a'>a #nt!-ras# nas#onal "an-sa #non!s#a "!rart# 'asrat an !saaran untu "!rsatu s!"a-a# suatu "an-sa %!nja# satu !satuan "an-sa s!&ara r!s%# an #r!al#sas#an ala% satu !s!paatan atau ons!nsus nas#onal %!lalu# u%pa' !%ua paa tan--al 2? :to"!r 192?.
B!rasaran
p!n-!rt#n+p!n-!rt#an
#atas
apat
#s#%pulan
p!n-!rt#an #nt!-ras# nas#onal aala' usa'a an pros!s %!%p!rsatuan p!r"!aan p!r"!aan /an- aa paa suatu n!-ara s!'#n--a t!rptan/a !s!ras#an an !s!larasan s!&ara nas#onal.
0 Konse-1'onse- In+e).(si N(sion(l
a. Jon!s J. l!%!ns an arl . o"!r-
T!or#n/a "an/a #paa# ol!' para p!%#nat t!or# %o!rn#sas# /an#-unaan untu %!%a'a%# p!r%asala'an #nt!-ras# nas#onal # n!-aran!-ara "!ra%"an- paa %asa #tu.
/
M!nurut l!%!ns o"!r- pros!s p!%!r#nta'an "a-#an suatu n!-ara ta aa 2 #%!ns# $
1) nt!-aras# A!rt#&al (!l#t!+%assa )
nt!-ras# #n# %!n&aup %asala'%asala' /an- aa paa "#anA!rt#al. %!nj!%"atan# &!la' p!r"!aan /an- %!n/a#n# aa antara au% !l#t! an %assa ala% ran-a p!n-!%"an-an suatu pros!s pol#t# t!rpau an %as/araat pol#t# /an- "!rpart#s#pas# %!r!a %!na%aan !n-an #%!ns# A!rt#al #n# s!"a-a# #nt!-ras# pol#t#.
2) nt!-ras# 'or#@ontal ( t!r#tor#al )
nt!-ras# #n# %!n&aup %asala'%asala' /an- aa paa "#an'or#@ontal.
"!rtujuan
untu
%!n-uran-#
#son#tal#tas
an
!t!-an-an ultur !a!ra'an ala% ran-a pros!s p!nptaan suatu %as/araat pol#t# /an- 'o%o-!n.
". up!rt *%!rson an K'. #lA!rt
ara sarjana sarjana #n# %!%a'a%# #nt!-ras# nas#onal ala% art# /ansa%a !n-an #nt!-ras# t!r#tor#al ar# l!%an an os"!r-.
&. M/ron !#n!r
!#n!r %!rupaan s!oran- #l%uan pol#t# a%!r#a s!r#at. 8#a t!la' %!n-u%pulan
sejumlah
p!n-!rt#an
#nt!-ras#
/an-
s!r#n-
#p!r-unaan ol!' para #l%uan ura#ann/a #tu #a %!n-#!nt#f#as# !n-an j!las %asala'+%asala' /an- t!r&aup ala% s!t#ap p!n-!rt#an /an- p!rna' #p!r-unaan ol!' para sarjana sa%pa# p!rt!n-a'an 1960+ an. 8ar# stu# #n# !#n!r %!na%p#lan "!"!rapa p!n-!rt#an #nt!-ras#
(
la#n /an- l!"#' "!r%anfaat u%u% s!p!rt# #nt!-ras# n#la# #nt!-ras# t#n-a' lau an #nt!-ras# "ua/a.
. lau! l&!
8#a !n-an t!-as %!nola t!r%#nolo-# #nt!-ras# nas#onal an l!"#' %!n/ua# #st#la' #nt!-ras# pol#t#. M!nurut sarjana !la'#ran N#-!r#a #n# #st#la' "an-sa (nat#on) /an- %!nja# aar ata nas#onal #tu s!&ara nor%at# sua' %!n-anun- %ana !lo%po %anus#a /an- sua' san-at t!rpau. 8!n-an !%##an #st#la' "an-sa sua' !n-an s!n#r#n/a %!ruju paa #nt!-ras# ar!na o%pon!n+o%pon!nn/a %!%an- sua' t!r#nt!-ras#.
!. Ma'fu M8
M!nurut Ma'fu M8 ons!p #nt!-ras# nas#onal aala' p!rn/ataan "a-#an+"a-#an /an- "!r"!a ar# suatu %asa/araat %!nja# suatu !s!luru'an
/an-
l!"#'
utu'
s!&ara
s!!r'ana
%!%auan
%as/araat+%as/araat !l /an- "an/a ju%la'n/a %!nja# suatu "an-sa. ujuan #nt!-ras# nas#onal #p!rluan !a#lan !"#jasanaan
/an- #t!rapan ol!' p!%!r#nta' !n-an t#a
%!%"!saran . Hal #n# p!rlu #!%"an-an ar!na paa 'a!atn/a #nt!-ras# nas#onal %!nunjuan t#n-at uatn/a !satuan an p!rsatuan "an-sa. K!s#%pulan !nt#tas Nas#onal non!s#a aala' s#fat+s#fat 'as "an-sa non!s#a /an- %!%"!aann/a !n-an "an-sa+"an-sa la#n # un#a. non!s#a t!r#r# ar# "!r"a-a# %a&a% suu "an-sa a-a%a an pulau+pulau /an- #p#sa'an ol!' lautan. :l!' ar!na #tu n#la#+n#la# /an- #anut %as/araatn/a pun "!r"!a+ "!a. N#la#+n#la# t!rs!"ut !%u#an #satupauan an #s!larasan ala% an&as#la. N#la#+n#la# #n# p!nt#n- ar!na %!r!ala' /an%!%p!n-aru'# #!nt#tas "an-sa. :l!' s!"a" #tu nas#onal#s%! an
#nt!-ras# nas#onal san-atla' p!nt#n- untu #t!anan paa #r# s!t#ap >ar-a non!s#a a-ar "an-sa non!s#a t#a !'#lan-an #!nt#tas.
Kons!p #nt!-ras# pol#t# (!l#t!+%assa) an #nt!-ras# t!rr#tor#al s!p!rt# /an- #!%uaan os"!r- l!%!ns an paar+paar /an- la#n t!rlalu %!%usatan #r# paa ara' an tujuan #nt!-ras#. Kaj#ann/a l!"#' t!rfous paa fator apa /an- ##nt!-ras#an ala% pros!s p!rpauan #tu.
C 2('+o.12('+o. Pe3&en+u' In+e).(si N(sion(l
a "!"!rapa fator p!%"!ntu #nt!-ras# nas#onal /a#tu s!"a-a# "!r#ut.
1. an/a rasa s!nas#" an s!p!rjuan-an /an- #a#"atan ol!' fator s!jara'.
2. an/a #!olo-# nas#onal /an- t!r&!r%#n ala% s#%"ol n!-ara /a#tu arua an&as#la an s!%"o/an B'#nn!a Tun--al a.
3. an/a t!a s!rta !#n-#nan untu "!rsatu # alan-an "an-sa #non!s#a s!p!rt# /an- #n/ataan ala% u%pa' !%ua.
4. an/a an&a%an ar# luar /an- %!n/!"a"an %un&uln/a s!%an-at nas#onal#s%! # alan-an "an-sa non!s#a.
5. !n--unaan "a'asa non!s#a.
6. an/a s!%an-at p!rsatuan an !satuan ala% "an-sa "a'asa an tana' a#r non!s#a.
1
7. an/a !pr#"a#an an panan-an '#up !"an-saan /an- sa%a /a#tu an&as#la.
?. an/a j#>a an s!%an-at -oton- ro/on- sol#ar#tas an tol!rans# !a-a%aan /an- uat.
9. an/a rasa s!nas#" s!p!nan--un-an a#"at p!n!r#taan p!njaja'an.
10. an/a rasa nta tana' a#r an %!nnta# prou ala% n!-!r#.
!la#n
fator
p!%"!ntu
t!rapat
ju-a
fator+fator
/n-
apat
%!n-'a%"at aan/a #nt!-ras# nas#onal. Cator+fator t!rs!"ut #ala'.
1. Kuran-n/a p!n-'ar-aan t!r'aap !%aj!%uan /an- "!rs#fat '!t!ro-!n.
2. Kuran-n/a tol!rans# antar-olon-an.
3. Kuran-n/a !saaran ar# %as/araat non!s#a t!r'aap an&a%an an-an--uan ar# luar.
4. an/a !t#apuasan t!r'aap !t#%pan-an an !t#a%!rataan 'as#l+ 'as#l p!%"an-unan.
uju j#a aa p!ran s!rta p!%!r#nta' an part#s#pas# %as/araat ala% pros!s #nt!-ras# nas#onal.
D An/(3(n4 T(n+(n)(n4 H(3&(+(n4 *(n G(n))u(n D(l(3 Me3&(n)un In+e).(si N(sion(l
11
!"a-a# ant#s#pas# t!r'aap %un&uln/a "!r"a-a# an&a%an tantan-an 'a%"atan an -an--uan ala% %!%"an-un #nt!-ras# nas#onal
p!rlu
#lauan "!"!rapa 'al "!r#ut $
1. Pen*i*i'(n
!n##an %!rupaan !s!ja't!raan
'#up
%!#a %anus#a.
uta%a
%!%"an-un
p!n##an
p!raa"an
%!nja#an
an
%anus#a
"!rp!n-!ta'uan &!ras t!ra%p#l an "!rarat!r na%un t#a %!ru-#an ora"- "an/a s!rta /an- "!rsan-utan t#a # p!r"ua ol!' oran- la#n
2. Pe3&(n)un(n
aa asarn/a p!%"an-unan untu %!n#n-atan !s!ja't!raan %anus#a. !%"an-unan
apat
%!n-ant#s#pas#
t!r'aap
"!r"a-a#
an&a%an
tantan-an 'a%"atan an -an--uan ala% %!>ujuan #nt!-ras# nas#onal. T#a %un-#n p!%"an-unan apat #lasanaan tanpa on#s# #nt!-ras#
3. Pene)('(n Hu'u3 *(n 'e(*il(n
!%"#aran t!rja#n/a p!lan--aran 'uu% an !a#lan "#sa %!n/!"a"an rasa t#a a%an t#a n/a%an an s!%a#n %!n#n-atan r#%#nal#tas. :l!' !r!nan/a p!n!-aan 'uu% an !a#lan "#sa %!n&!-a' t!rja#n/a "!r"a-a# %a&a% t#naan /an- apat %!nja# an&a%an tantan-an -an--uan an 'a%"atan ala% %!%"an-un #nt!-ras# nas#onal
4. Pen)ho.3(+(n HAM
!n-'or%atan HM %!nja#an %anus#a %!napatan p!lauan an !s!%patan /an- ala% !'#upan "!rn!-ara !n!-aan HM apat
12
%!n-'#nar# t!rja#n/a KKN r#%#nal#tas #nAas# an p!n!tras# as#nala% "!r"a-a# "#an-
5. Pen)u(+(n (lu+sis+( *(n su3&e. *(,( 3(nusi(
luts#sta aala' alat uta%a s#st!% p!rs!njataan t!ntara nas#onal non!s#a. K!"a'aruan
an
%o!rn#sas#
aluts#sta
apat
#-unaan
untu
%!n-ant#s#pas# "!r"a-a# an&a%an tantan-an -an--uan an 'a%"atan ala% %!%"an-un #nt!-ras# nas#onal "a# /an- atan- ar# ala% n!-!r# %aupun luar n!-!r#. pala-# !"a'aruan t!rs!"ut #uun- ol!' p!n#n-atan !%a%puan an !t!ra%p#lan su%"!r a/a %anus#a /an%!n-op!ras#onalan
6. Pen/i-+((n su(s(n( (3(n *(n +en+.(3
!nptaan on#s# /an- a%an an t!ntra% paa suatu l#n-un-an aala' tan--un- ja>a" s!%ua p#'a "uan 'an/a tan--un- ja>a" s!%ua p#'a "uan 'an/a tan--un- ja>a" aparat !a%anan.
7. Pen)h(-us(n KKN 5'o.u-si4 'olusi4 *(n ne-o+is3e6
rat# KKN # non!s#a "#sa #ataan sua' %!nara' a-#n- an #lauan
ala%
"!r"a-a#
&ara.
p!Daun/a
t#a
'an/a
aparat
p!%!r#nta'an saja "uru' pun "#sa %!lauan KKN. 8a%pan/a "#sa lan-sun- an t#a lan-sun- t!r'aap !st#st!ns# "an-sa. :l!' ar!nan/a p!n-'apusan KKN 'arus s!r#us #lauan s!"a-a# ant#spas# t!rja#n/a #s#nt!-ras# "an-sa
13
E S+.(+e)i Men)(+(si An/(3(n *(n Pen)e3&(n)(n In+e).(si N(sion(l D(l(3 Bin)'(i Bhine'( Tun))(l I'(
" S+.(+e)i Men)h(*(-i An/(3(n Mili+e.
M!nurut pasal 30 a/at 2 <<8 1945 ala% %!n-'aap# "!r"a-a# %a&a% an&a%an %#l#t!r non!s#a %!lasanaan s#st!% p!rta'anan an !a%anan
ra/at
s!%!sta
(#s'ana%rata).
!n/!l!n--araan
#s'ana%rata #asaran paa !saaran 'a an !>aj#"an s!luru' >ar-a
n!-aras!rta
!/a#nan
aan
!uatan
s!n#r#
untu
%!%p!rta'anan !lan-sun-an '#up "an-sa an n!-ara non!s#a.
#r# s#st!% p!rta'anan an !a%anan /an- "!rs#fat s!%!sta $
a. K!ra/atan /a#tu 'ana% n!-ara #a"#an ol!' an untu ra/at.
". K!s!%!staan /a#tu su%"!r a/a nas#onal #-unaan s!%as#%al %un-#n s!"a-a# upa/a p!rta'anan.
&. K!>#la/a'an /a#tu %!lasanaan # s!luru' >#la/a' NK s!sua# on#s# -!o-raf#s s!"a-a# n!-ara !pulauan.
8ala% %!n-a'aap# an&a%an %#l#t!r #s#apan o%pon!n uta%a untu %!lasanaan :p!ras# M#l#t!r ala% !ran- (:M) an o%pon!n &aan-an
#lasanaan s!"a-a# p!n--ana
o%pon!n uta%a
"#la
#p!rluan %!lalu# pros!s %o"#l#sas#E!%o"#l#sas#. !la-# o%pon!n p!rta'anan s#ap #!ra'an na%un s!t#ap "!ntu p!rs!l#s#'an #uta%aan %!lalu# jalan a%a# t!rl!"#' a'ulu. !n--unaan !uatan p!rta'anan 'an/a #lasanaan apa"#la &ara a%a# t#a "!r'as#l.
1!
B!r#ut aala' "!"!rapa an&a%an %#l#t!r /an- saat #n# t!rja# an p!rna' t!rja# # non!s#a$
a. aat
#n#
TN
t!rp!&a'
%!nja#
"!"!rapa
u"u
s!'#n--a
%!%un-#nan p!ran- sauara antar TN /an- "!r!lanjutan /anapat %!%"uat #nt!-ras# non!s#a t!ran&a%.
". 19 8!s!%"!r 194? $ -r!s# %#l#t!r B!lana # ota Fo-/aarta /ansaat #tu %as#' #"u ota non!s#a.
&. 4 8!s!%"!r 2011 $ !!rasan "!rs!njata # Nan--ro! &!' 8arussala%
. 24 an 25 C!"ruar# 2007 t!rja# p!lan--aran >#la/a' /an- #lauan Mala/s#a t!r'aap non!s#a /an- "!rloas# # %"alat /a#tu t!rl!ta # laut ula>!s#
# S+.(+e)i Men)h(*(-i An/(3(n Ni. Mili+e.
a. trat!-# ala% %!n-'aap# an&a%an # "#an- #!olo-/
trat!-# %!n-'aap# an&a%an #n# #'aap# !n-an ons!p p!rta'anan "!rlap#s "!r#ut$
1) ;ap#san t!r!pan ala% ons!p p!nan-anann/a t!r#r# atas unsur p!rta'anan n#r+%#l#t!r /an# !%!ntr#an atau l!%"a-a p!%!r#nta' non+!%!ntr#an /an- %!%"#an-# #!olo-#.
2)
1%
3)
4)
5)
6) !ran lap#s p!rta'anan %#l#t!r s!p!rt# pro-ra% p!lasanaan "at# TN.
". trat!-# ala% %!n-'aap# an&a%an # "#an- pol#t#
trat!-# p!rta'anan an&a%an # "#an- pol#t# #t!ntuan ol!' !%a%puan s#st!% pol#t# ala% %!nan--ulan-# s!-ala "!ntu an&a%an /an- #tujuan !paa !'#upan pol#t# "an-sa non!s#a. T!r>uju !n-an !'#upan pol#t# "!rlanasan !%oras# an&as#la an pol#t# luar n!-!r# "!"as at#f. ;an-a' lan-a' /an- #t!%pu'$
1) !n!atan ! ala%
!%"an-unan
s#st!%
pol#t#
!%oras#
/an-
%!n-'ar-a#
!"'#nn!aan atau !%aj!%uan "an-sa. T!rtul#s ala% 3 p#lar p!nataan !ala% $
1
•
!n-uatan p!n/!l!n--araan p!%!r#nta' N!-ara /an- sa' !f!t#f "!rs#' "!r>#"a>a an "!"as KKN s!rta "!rtan--un ja>a".
•
!n-uatan l!%"a-a l!-#slat#A!
•
!n-uatan !uatan pol#t# nas#onal
2) !n!atan !luar
M!nptaan #plo%as# !n-an N!-ara la#n s!&ara #na%#s #>ujuan !n-an$
•
aa l#n-up #nt!rnal$ !nptaan !sta"#lan N!-ara an !ono%# "an-sa.
•
aa l#n-up r!-#onal$ #plo%as# at#f ala% p!n#n-atan !rjasa%a.
•
aa l#n-up suprar!-#onal $ pol#t# luar n!-!r# non!s#a untu %!n#n-atan !rjasa%a antar N!-ara !n-an fous %!nja-a !utu'an >#la/a' NK.
•
aa l#n-up -lo"al $ %!%p!rjuan-an !p!nt#n-an nas#onal %!lalu#
!"!raaan
non!s#a
ala%
BB
s!rta
%!n-#!nt#f#as# an&a%an /an- %un-#n t!rja# s!'#n--a apat %!n&!-a' an&a%an t!rs!"ut.
0 S+.(+e)i *(l(3 3en)h(*(-i (n/(3(n *i &i*(n) e'ono3i
1/
!"!narn/a s!"!lu% %!n/!ntu' "#an- pol#t# -lo"al#sas# l!"#' a'ulu t!rja# paa "#an- !ono%#. !ja #-ul#rann/a l#"!ral#sas# !ono%# ol!' a% %#t' s!#ta a"a !+15 t!la' %!l a'#ran p!rusa'aan+ p!rusa'aan %ult#nas#onal /an- %!lauan at#A#tas p!ra-an-ann/a ! "!r"a-a# n!-ara. Mula# a"a 20 pa'a% l#"!ral !%"al# "an/a #anut ol!' n!-ara+n!-ara # un#a t!ruta%a n!-ara %aju. Hal #n# %!%"uat -lo"al#sas# !ono%# s!%a#n %!%p!r&!pat p!rluasan jan-auann/a ! s!%ua t#n-atan n!-ara %ula# n!-ara %aju sa%pa# n!-ara "!r!%"an- s!p!rt# non!s#a.
K!n/ataan /an- t!rja# -lo"al#sas# !ono%# l!"#' #!nal#an ol!' n!-aran!-ara %aju. !%!ntara n!-ara+n!-ara "!r!%"an- uran#"!r# ruan- an !s!%patan untu %!%p!ruat p!r!ono%#ann/a. N!-ara+n!-ara "!r!%"an- s!%a&a% non!s#a l!"#' s!r#n- #ja#an o"j! /an- 'an/a "!rtu-as %!lasanaan !#n-#nan+!#n-#nan n!-ara %aju.
K!"!raaan l!%"a-a+l!%"a-a
!ono%#
un#a
s!p!rt#
MC
(nt!rnat#onal Mon!tar/ Cun) Ban 8un#a (orl Ban) an T: (orl Tra! :r-an#@at#on) "!lu% s!p!nu'n/a %!%#'a !p!nt#n-an n!-aran!-ara "!r!%"an-. 8!n-an ata la#n n!-ara+n!-ara "!r!%"an'an/a %!napat s!##t %anfaat "a'an %!n!r#ta ar!na !"#jaan /ansala' an aturann/a /an- t#a j!las. Hal t!rs!"ut #ar!naan !t#-a l!%"a-a t!rs!"ut s!la%a #n# s!lalu "!raa # "a>a' p!n-a>asan p!%!r#nta'an n!-ara+n!-ara %aju s!'#n--a s!%ua !"#jaann/a s!lalu %!%#'a
!p!nt#n-an+!p!nt#n-an
n!-ara
%aju.
#st!%
!ono%#
!ra/atan %!rupaan s!njata a%pu' untu %!lu%pu'an an&a%an # "#an- !ono%# an %!%p!ruat !%an#r#an "an-sa #ta ala% s!%ua 'al. ujuan 'al t!rs!"ut p!rlu #ran/a s!-!ra #>ujuan 'al+ 'al # "a>a' #n#$
8#antaran/a aala' s!"a-a# "!r#ut $
a. M!n-'aap# an&a%an !ono%# ar# #nt!rnal $
1(
•
p!nptaan lapan-an !rja paat ar/a
•
p!%"an-unan #nfrastrutur
•
p!nptaan #l#% usa'a /an- onus#f
•
p!%#l#'an t!nolo-# t!pat -una
". M!n-'aap# an&a%an !ono%# ar# !st!rnal$
•
non!s#a 'arus %!%"an-un an %!nja-a 'u"un-an "a# !n-an n!-ara+n!-ara /an- %!%#l## !uatan !ono%#+pol#t# un#a.
&.
•
%!n-!%"an-an p#l#'an strat!-#s untu %!%"antu unsur uta%a ar# p!rta'anan n#r+%#l#t!r
•
%!n#n-atan usa'a p!rta'anan untu %!nptaan on#s# !a%anan nas#onal an !"utu'an poo %as/araat t!ruta%a # a!ra'+a!ra' p!ala%an.
•
ro-ra% Bat# TN /an- %!l#"atan !rja sa%a !n-an unsur p!rta'anan n#r+%#l#t!r la#nn/a l!"#' #t#n-atan paa p!r"a#an sarana prasarana %as/araat /an- %!%"a>a a%pa paa p!n#n-atan !%a%puan !ono%# %as/araat.
. trat!-# ala% %!n-'aap# an&a%an # "#an- sos#al "ua/a
1
M!%!l#'ara !s!#%"an-an an !s!larasan funa%!ntal /a#tu$
•
K!s!#%"an-an antara %anus#a !n-an Tu'an
•
K!s!#%"an-an antara %anus#a !n-an ala% s!%!sta
•
K!s!#%"an-an antara %anus#a !n-an %as/araat
•
K!s!#%"an-an !%ajuan la'#r an !s!ja't!raan "at#n
M!n#n-atan s!%an-at p!rsatuan "an-sa !n-an %!%p!r'at#an p!r!%"an-an tra#s# p!n##an !p!%#%p#nan #nt!-ras# nas#onal !pr#"a#an "an-sa% p!rsatuan an !satuan "an-sa an p!l!star#an ala%.
7 S+.(+e)i Men)(+(si An/(3(n *i Bi*(n) Sosi(l Bu*(,(
K!'#upan sos#al "ua/a # n!-ara+n!-ara "!r!%"an- p!rlu #p!r'at#an -!jala p!ru"a'an /an- t!rja# t!ruta%a %!n-!na# s!"a"+ s!"a"n/a. Ban/a fator /an- %un-#n %!n#%"ulan p!ru"a'an sos#al #antaran/a /an- %!%!-an- p!ranan p!nt#n- #ala' fator t!nolo-# an !"ua/aan. Catorfator #tu "!rasal ar# ala% %aupun ar# luar. B#asan/a /an- "!rasal ar# luar l!"#' "an/a %!n#%"ulan p!ru"a'an. -ar apat %!%a'a%# p!ru"a'an sos#al /an- t!rja# p!rlu #p!lajar# "a-a#%ana pros!s p!ru"a'an #tu t!rja# an "a-a#%ana p!ru"a'an #tu #t!r#%a %as/araat. !n-aru' ar# luar p!rlu #p!r'at#an aala' 'al+'al /an- t#a %!n-untun-an s!rta apat %!%"a'a/aan !lan-sun-an '#up !"ua/aan nas#onal. Ban-sa non!s#a 'arus s!lalu >aspaa aan !%un-#nan aan/a !s!n-ajaan p#'a luar untu %!%!&a' !satuan "an-sa an n!-ara non!s#a.
2
8ala% %!n-'aap# p!n-aru' ar# luar /an- apat %!%"a'a/aan !lan-sun-an '#up sos#al "ua/a "an-sa non!s#a "!rusa'a %!%!l#'ara !s!#%"an-an an !s!larasan funa%!ntal /a#tu !s!#%"an-an antara %anus#a !n-an ala% s!%!sta %anus#a !n-an %as/araat %anus#a !n-an Tu'an !s!#%"an-an !%ajuan la'#r an !s!ja't!raan "at#n. K!saaran aan p!rlun/a !s!#%"an-an an !s!ras#an %!la'#ran tol!rans# /an- t#n--# s!'#n--a %!nja# "an-sa /an- "!r"'#nn!a an "!rt!a untu s!lalu '#up "!rsatu.
21
BAB III PENUTUP
A Kesi3-ul(n
!%"o/an B'#n!a Tun--al a t!la' %!%"!r#an n#la#+n#la# #nsp#rat#f t!r'aap s#st!% p!%!r#nta'an paa %asa !%!r!aan. B'#n!a Tun--al a pun t!la' %!nu%"u'an s!%an-at p!rsatuan an !satuan N!-ara K!satuan !pu"l# no!s#a. Mana B'#n!a Tun--al a ala% !rsatuan non!s#a s!"a-a#%ana #j!lasan "a'>a >alaupun "an-sa non!s#a t!r#r# ar# "!r"a-a# %a&a% suu "an-sa /an- %!%#l## !"ua/aan an aat+#st#aat /an- "!ran!a ra-a% na%un !s!luru'ann/a %!rupaan suatu p!rsatuan.
8!n-an s!%"o/an B'#nn!a Tun--al a t!rs!"ut %!%pun/a# p!ran t!r'aap "an-sa non!s#a /a#tu a-ar %!nja# "an-sa /an- "!r'as#l %!>ujuan #nt!-ras# nas#onal # t!n-a' %as/araatn/a /an- %aj!%u. 8!n-an s!%"o/an B'#nn!a Tun--al a t!rs!"ut ju-a #'arapan s!"a-a# lanasan atau asar p!rjuan-an untu %!>ujuan p!rsatuan an !satuan "an-sa non!s#a a-ar #!nal # %ata un#a s!"a-a# "an-sa /an%ult#ultural#s%!.
B S(.(n
!"a-a# >ar-a NK t!ruta%a para -!n!ras# %ua %ar#la' #ta t!-aan !%"al# ton--a+ton--a tra#s# Ban-sa #ta. Tra#s# an "ua/a /an- %!n--a%"aran "an-sa #ta #r# #ta an para p!na'ulu #ta. 22
Jan-anla' %u'a t!rp!n-aru' !n-an p!n-aru' "uru ar# luar. ana#+ pana#la' %!%f#lt!r #nfor%as# an t!nolo-# /an- al#an apatan ar# un#a luar. -ar tra#s# an "ua/a "an-sa #ta t#a luntur t!rt!lan @a%an.
!"a-a# ra/at non!s#a #ta t#a "ol!' sal#n- %!n/ala'an satu sa%a la#n #ta 'arusla' '#up ruun s!"a-a#%ana s!%"o/an #ta. K#ta 'arus "#sa %!%p!ruat #r# !n-an #%an ta>a an "u# p!!rt# /anlu'ur a-ar j#a s!>atu+>atu aa /an- #n-#n %!%!&' "!la'an p!rsatuan #ta %aa #ta %as#' "#sa %!%p!rta'anann/a.
23
DAFTAR PUSTAKA
'ttp$EE>>>.#non!s#a1?4.-aE2015E05E#nt!-ras#+nas#onal.'t%l 2017)
(M#n--u 17 pr#l
'ttp$EE>>>.#tapun/a.n!tE2016E01Ep!n-!rt#an+#nt!-ras#+nas#onal.'t%l (M#n--u 17 pr#l 2017)
'ttp$EE>>>.>arn!t-a#s.&o%E2017E01Etantan-an+ala%+%!nja-a+!utu'an+ nr#.'t%l (M#n--u 17 pr#l 2017)
'ttp$EE"ala#!uas#."lo-spot.&o.#E2013E11E%!nja-a+!utu'an+n!-ara+ !satuan.'t%l (a"tu 2? Januar# 2017)
'ttp$EE>>>.%aol#oa.&o%E2016E11Efator+fator+p!%"!ntu+#nt!-ras#.'t%l (!lasa 31 Januar# 2017)
a&!'!sa#n.orr!ss.&o% (!lasa 31 Januar# 2017)
'ttp$EE%a"atu-as."lo-spot.&o.#E2016E04E%aala'+"'#n!a+tun--al+#a+ p!n-!rt#an+f#losof#++%ana+an+'u"un-ann/a+!n-an+ons!p+#nt!-ras#+ nas#onal.'t%l
2!
'ttp$EEo&u%!nts.t#psEo&u%!ntsE%aala'+#nt!-ras#+nas#onal.'t%l
N#olas (2007). !nt#n-n/a #nt!-ras# nas#onal #non!s#a. ('ttp$EE>>>.!u&at#on+ p!nt!#n-n/a+#nt!-ras#+nas#onal.or-E>##)
#"o>o 2000 N!-ara an Ma/araat $ B!ra&a ar# !n-ala%an !pu"l# a/at #na -ra%!#a Jaarta.
#narno. 2007 ara#-%a Baru !n##an K!>ar-an!-araan 8# !r-uruan T#n--#. Bu%# asara jaarta.
Buu anuan K!>ar-an!-araan Ta'un 2014. #ja/a. <T Mata Kul#a' !n-!%"an-an K!pr#"a#an.
Bo'lan (2005). nt!-ras# nas#onal. ('ttp$EE>>>."as#&+#nt!-ras#+nas#onal.or-)
2%