MAKALAH KEPAMONGPRAJAAN Kepamongprajaan Sebagai Profesi dan Kinerja dan Kepamongprajaan Sebagai Wawasan Kesebangsaan
DISUSUN OLEH : • • •
DIKI HERMAWAN RYAN ADI KUSUMA PRADYA PARAMITHA PUTU EKA YUDA AGUSTIN LONG
FAKL! FAKL!AS MANAJEMEN PEMER"N!AHAN
"NS!"!! PEMER"N!AHAN PEMER"N!AHAN #ALAM NEGER" $%&'
KA!A PENGAN!AR
Puji Puji syukur syukur kami kami panjak panjakan an k!"a#i k!"a#ira ra Tu"an Tu"an Yan$ Ma"a Ma"a Esa kar!na kar!na #!n$an ra"ma% karunia% s!ra au&ik #an "i#aya"'Nya kami #apa m!ny!(!saikan maka aka(a"
!na nan$
k!pam !pam) )n$prajaa jaan
s!* s!*a$ai
pr)& r)&!si
#an
kin!rja
#an
k!pam) k!pam)n$p n$praja rajaan an s!*a$ai s!*a$ai +a+asan +a+asan k!s!*an k!s!*an$sa $saan an ini #!n$an #!n$an *aik *aik m!skip m!skipun un *anyak k!kuran$an #i#a(amnya, #i#a(amnya, Kami san$a *!r"arap maka(a" ini #apa *!r$una #a(am ran$ka m!nam*a" +a+a +a+asa san n s!r s!raa p!n$ p!n$! !a" a"ua uan n kia kia m!n$! !n$!na naii k!pa k!pam) m)n$ n$pr praj ajaa aan, n, Kam Kami ju$a ju$a m!nya#ari s!p!nu"nya *a"+a #i #a(am maka(a" ini !r#apa k!kuran$an #an jau" #ari kaa s!mpurna, O(!" s!*a* iu% kami *!r"arap a#anya kriik% saran #an usu(an #!mi #!mi p!r* p!r*aik aikan an maka maka(a (a" " yan$ yan$ !(a" !(a" kami kami *ua *ua #i masa masa yan$ yan$ akan akan #aan #aan$% $% m!n$in$a i#ak a#a s!suau yan$ s!mpurna anpa saran yan$ m!m*an$un, S!m) S!m)$a $a maka( maka(a" a" s!#! s!#!r" r"an anaa ini ini #apa #apa #ipa #ipa"a "ami mi *a$i *a$i siapa siapapu pun n yan$ yan$ m!m*a-anya, S!kiranya maka(a" yan$ !(a" #isusun ini #apa *!r$una *a$i kami s!n#iri maupun )ran$ yan$ m!m*a-anya, S!*!(umnya kami m)")n maa& apa*i(a !r#apa k!sa(a"an kaa'kaa yan$ kuran$ *!rk!nan #an kami m!m)")n kriik #an saran yan$ m!m*an$un #!mi p!r*aikan #i masa #!pan,
.ainan$)r% /0 N)1!m*!r /023
P!nu(is
#AF!AR PS!AKA N#ra"a% Ta(i4i#u"u, Ta(i4i#u"u, /005, Kybernologi (Ilmu Pemerintahan Baru). Baru). .akara: Rin!ka 6ipa, N#ra"a% Ta(i4i#u"u% Ta(i4i#u"u% /007% GBPP GBPP Kybern Kybernolo ologi gi dan Kepamo Kepamongp ngpraj rajaan aan%% Sira Sira) ) 6r!#!nia 6!n!r% Tan$!ran$, 8iss!r 8iss!r%L! %L!)n )nin! in! #kk% #kk% /009% /009% (a)*i (a)*i Pamong Pamong Praja Praja di Era !rans ransisi isi Ke) Ke)+as +asaan aan (e,anda )e "ndonesia- K)mpas% .akara
N#ra"a Ta(i4i#u"u% Ta(i4i#u"u% /003% Ky*!rn)()$i S!*ua" S-i!ni&i- En!pris!%S66% Tan$$!ran$ Tan$$!ran$ N#ra"a%
Ta(i4i#u"u% Ta(i4i#u"u%
/00%
K.bern K.berno,o o,ogi gi
Seb+a Seb +a/ /
0/ar* 0/ar*a a
Pemba/ Pemba/ar+ ar+anan-
SS6%Tan$$!ran$ "p:;;ky*!rn)()$i,)r$;P!mikiran<;G=PP
"p:;;k**i,+!*,i#;*an$sa
#AF!AR #AF!AR "S" " S"
Ka*a Pengan*ar #af*ar "si (A( " PEN#AHLAN
2,2 Laar =!(akan$ 2,/ Rumusan Masa(a" 2,5 Tujuan (A( "" PEM(AHASAN /,2 /,2 P!n P!n$! $!r ria ian n P!( P!(ay ayana anan n D!n$ D!n$an an In#i In#ika ka) )rr Kua Kua(i (ias as #an #an Ni(ai Ni(ai /,/ Ni(ai'Ni(ai Sa!$is S!)ran$ Pam)n$praja /,5 Ari #ari Wa+asan K!s!*an$saan /,? /,? Hu* Hu*un un$a $an n Pam Pam)n )n$p $pra raja ja #!n #!n$a $an n Wa Wa+asa +asan n K!s K!s!* !*an an$s $saa aan n (A( """ PEN!P 5,2 K!simpu(an 5,/ Saran #AF!AR PS!AKA
>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>
2 2 /
>>>> >>>>>> >>>> >>>> >>> > >>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>> >>>> >>>>>> >>>> >>>> >>> >
5 7 20 2/
>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>
2? 2@ 2@
(A( " PEN#AHLAN
&1& LA!AR LA!AR (ELAKANG P!n$!r P!n$!ria ian n Pam)n$ Pam)n$ Praja Praja Asa( Asa( kaa kaa pam)n$ pam)n$ *!rasa( *!rasa( #ari #ari *a"asa *a"asa .a+a .a+a am)n am)n$ $ aau aau B!m)n B!m)n$C $C,, Dari Dari kaa kaa am)n am)n$ $ aau aau !m)n !m)n$ $ k!mu k!mu#i #ian an m!nj m!nja# a#ii pan$am)n$ aau pan$!m)n$ arinya )ran$ yan$ m!n$asu" aau )ran$ yan$ m!m*im m!m*im*in *in$ $ aau )ran$ )ran$ yan$ yan$ m!n#i# m!n#i#ik, ik, A#apu A#apun n isi(a" isi(a" Bpraja Bpraja *!rasai *!rasai #ari #ari *a"asa .a+a kun) yan$ #iarikan k!rajaan aau n!$ara M!nuru Kamus =!sar =a"asa In#)n!sia% Pam)n$ Praja *!rari p!$a+ai ' N!$!ri yan$ m!n$urus p!m!rina"an N!$ara, Da(am Kamus In#)n!sia'In$$ris #i!rj! #i!rj!ma" ma"kan kan Pam)n$ Pam)n$ Praja Praja s!*a$ai s!*a$ai 6i1i( 6i1i( S!r1iS!r1i-!, !, .a#i .a#i Pam)n$ Pam)n$ Praja Praja #apa #apa #iarikan s!*a$ai p!n$asu" p!m!rina"an% aau a*#i mayaraka,
K!pam) K!pam)n$p n$praja rajaan an a#a(a" a#a(a" s!*a$i s!*a$ian an #ari #ari u$as' u$as'u$a u$ass p!m!rin p!m!rina"a a"an% n% yan$ yan$ m!m!r(ukan p!n$!a"uan (uas #an m!n#a(am !r"a#ap *!r*a$ai asp!k k!"i#upan s!ra s!ra p!rmas p!rmasa(a" a(a"an an yan$ yan$ #i"a#a #i"a#api pi masyarak masyaraka% a% k!an$ k!an$$u $u"an "an i#!)() i#!)()$is $is%% s!ni s!ni k!p!mimpinan yan$ !pa #an k!mampuan m!n$$!rakkan masyaraka, D!+asa ini K!pam)n$prajaan #apa #i maknai s!*a$ai ji+a k!rja k)rps yan$ *!r+a+asan nusanara #an *!rs!man$a k!s!*an$saan,)(!" kar!na iu unuk (!*i" m!ma"ami m!ma"ami k!pam)n$p k!pam)n$prajaan rajaan kia p!r(u ju$a m!n#a(ami m!n#a(ami apa ari s!*!narnya s!*!narnya #ari +a+asan +a+asan k!s!*a k!s!*an$s n$saan aan,, S!(ain S!(ain iu kia kia k!a"u k!a"uii *a"+a *a"+a saa ini pam)n$ pam)n$pra praja ja m!nja#i pr)&!si yan$ pa(in$ #is)r)i kin!rjanya s!"in$$a #a(am maka(a" ini kami ju$a m!m*a"as m!n$!nai k!pam)n$prajaan s!*a$ai pr)&!si #an kin!rja,
&1$ RMSAN MASALAH 2, /, 5, ?,
Apa p!n$!ri p!n$!rian an p!(ayana p!(ayanan n #!n$an #!n$an in#i-a in#i-a)r )r kua(ias kua(ias #an ni(ai ni(ai =a$aimanaka" =a$aimanaka" ni(ai'ni(ai ni(ai'ni(ai sra!$is sra!$is s!)ran$ s!)ran$ pam)n$ pam)n$ praja praja Apa p!n$!rian p!n$!rian #an makna makna #ari #ari +a+asan +a+asan k!s!*an$saan k!s!*an$saan =a$aimana =a$aimana "u*un$an "u*un$an +a+asan k!s!*an$saan k!s!*an$saan #!n$an #!n$an k!pam)n$ k!pam)n$prajaan prajaan
&12 !JAN !JAN
A$ar p!m*a-a m!n$!a"ui #an m!ma"ami i(mu k!pam)n$prajaan k"ususnya #a(am "a( k!pam)n$prajaan s!*a$ai pr)&!si% kin!rja %#an +a+asan k!s!*an$saan
(A( "" PEM(AHASAN
PELA3ANAN #ENGAN "N#"KA!OR $1& PENGER!"AN PELA3ANAN KAL"!AS #AN N"LA" Pa#a saa ini pam)n$ praja san$a #ini(ai kin!rjanya #a(am p!m!rina"an, S!*! S!*!(u (um m iu iu kia kia "aru "aruss m!n$ m!n$!a !a"u "uii apa apa iu iu ni(a ni(ai% i% kua( kua(i ias as % s!ra s!ra apa apa yan$ yan$ #imaksu# #!n$an p!(ayanan, P!(ayanan a#a(a" m!n)()n$ m!ny!#iakan s!$a(a apa yan$ #ip!r(ukan )ran$ (ain s!p!ri amu aau p!m*!(i, p!m*!(i, Kua(ias Kua(ias aau muu muu a#a(a" a#a(a" in$ka *aik *uruknya aau ara& aau #!raja s!suau , Isi(a" ini *anyak #i$unakan #a(am #a(am *isnis #a(am *isnis%% r!kayasa r!kayasa%% #an manu&akur manu&akur #a(am #a(am kaiannya #!n$an !knik #an k)ns!p unuk m!mp!r*aiki kua(ias pr)#uk kua(ias pr)#uk aau jasa aau jasa yan$ yan$ #i"asi(kan Ni(ai a#a(a" a(a yan$ m!nunjukkan a(asan #asar *a"+a -ara p!(aksanaan aau k!a#aan ak"ir
!r!nu (!*i" #isukai s!-ara s)sia( s)sia( #i*an#in$kan #i*an#in$kan -ara p!(aksanaan aau k!a#aan ak"ir yan$ *!r(a+anan, Kua(ia Kua(iass #an ni(ai ni(ai pam)n$ pam)n$ praja praja #ini(a #ini(aii #ari #ari kin!rj kin!rjaa p!m!rin p!m!rina" a"an, an, Kin!rj Kin!rjaa p!m!rina"an #apa m!m*!rikan #ampak *a$i k!*!r(an$sun$an k!"i#upan masyaraka #!n$an kaa (ain *a"+a kin!rja p!m!rina" #apa #ikaakan *!rkua(ias% jika k!"i#upan masyaraka m!nunjukan k!"i#upan yan$ (!*i" *aik #an kin!rja p!m!rina"an #ikaakan *uruk apa*i(a k!"i#upan masyaraka masyaraka m!n$a(ami p!r(am*aan p!nin$kaan k!s!ja"!raan, k!s!ja"!raan,
Di In#)n! In#)n!sa sa p!(aya p!(ayanan nan pu*(ipu*(i- m!nja# m!nja#ii sa(a" sa(a" sau in#i-a in#i-a)r )r p!ni(ai p!ni(aian an kua(ias a#minisrasi p!m!rina"an #a(am m!(aksanakan u$as #an &un$sinya =aik aau aau i#a i#akn knya ya a#mi a#mini nis sras rasii pu*( pu*(ii- p!m! p!m!ri rina na"a "an n #i(i" #i(i"an an #ari #ari s!*! s!*!rap rapaa jau" jau" p!(ayanan pu*(iknya s!suai #!n$an unuan% k!*uu"ann%#an "arapan masyaraka, Namun #isisi (ain p!(ayanan p!(a yanan yan$ #i(akukan )(!" p!m!rina"an masin$ !r$)()n$ in$ka in$ka kua(i kua(ias as p!(aya p!(ayanan nan yan$ yan$ r!m#a" r!m#a"%% k!-!n# k!-!n#!ru !run$a n$an n r!n#a" r!n#a"nya nya in$ka in$ka ku(aias p!(ayanan !rja#i pa#a *!r*a$ai in$kaan *ir)krasi p!m!rina"an #ari pusa "in$$a k! #a!ra" aau in$ka p!m!rina"an !r!n#a", Pa#a saa ini p!m!rina" m!nja(ankan prinsip #!s!nra(isasi #a(am m!nja(ankan p!m!rina"an #!n$ #!n$an an "arap "arapan an m!n# m!n#!k !ka aka kan n p!(ay p!(ayan anan an k!pa k!pa#a #a masy masyara araka ka #an #an mamp mampu u m!m*!rikan p!(ayanan yan$ prima #an maksima( k!pa#a masyaraka, A#apun A#apun Tjip) Tjip)n) n) #an Diana Diana m!m*!ri m!m*!rikan kan p!ma"am p!ma"aman an m!n$!n m!n$!nai ai kaa kaa Bkua(iasC yan$ m!n$an#un$ p!n$!rian : 2, /, 5, ?, @, 3, ,
K!s!sua K!s!suaian ian #!n$an #!n$an p!rsya p!rsyaraa raan, n, K!-) K!-)-) -)ka kan n #!n$a #!n$an n p!mak p!makaia aian n P!ma P!maka kaian ian *!rk *!rk!( !(an anju jua an n =!*a =!*ass #ari #ari k!ru k!rusak sakan an P!m!nu"an P!m!nu"an k!*uu"an k!*uu"an p!(an$$an p!(an$$an s!jak s!jak a+a( a+a( #an s!iap saa M!(aku M!(akukan kan s!$a(a s!$a(a s!su s!suau au s!-ara s!-ara *!na *!nar r S!suau S!suau yan$ yan$ *isa *isa m!ny!nan$k m!ny!nan$kan an #an #an m!m*a"a$i m!m*a"a$iakan akan p!(an$ p!(an$$an $an
Da(am Da(am m!ma"a m!ma"ami mi p!(aya p!(ayanan nan pu*(ipu*(i- p!r(u p!r(u #ik!a" #ik!a"ui ui isi(a" isi(a" m!(aya m!(ayani ni #an p!(ayanan, Kar!na m!(ayani #an p!(ayan m!rupakan #ua kaa yan$ sa(in$ *!rkaian, M!(ayani a#a(a" m!m*anu m!nyiapkan aau m!n$urus apa yan$ #ip!r(ukan #ip!r(ukan s!)ran$, P!(ayanan a#a(a" suau usa"a unuk unuk m!m*anu m!m*anu m!nyiapkan aau yan$ #ip!r(ukan )ran$ (ain% *aik #a(am *!nuk *aran$ maupun jasa, Kua(ias
p!(ayanan pu*(i- #apa #iarikan s!*a$ai san#ar yan$ "arus #i -apai )(!" (!m*a$a p!m!rina"an, P!m!rina"an P!m!rina"an a#a(a" s!mua *a#an yan$ m!mpr)#uk m!mpr)#uksi%m!n# si%m!n#isri*u isri*usi% si% aau m!njua( a(a p!m!nu" k!*uu"an rakya *!r*!nuk jasa'pu*(ik #an (ayanan -i1i(, K!$iaa K!$iaan n p!(aya p!(ayanan nan pu*(ipu*(i- #a(am #a(am pr)s!sny pr)s!snyaa m!nunj m!nunjuka ukan n "u*un$ "u*un$an an #an inrak raksi
anara
p!m* !m*!ri
p!(aya ayanan
p!m!rin rina"anF
#an
p!n!rima ima
p!(ayananmasyarakaF =aik =aik *uru *urukny knyaa p!(ay p!(ayana anan% n%m! m!nu nuru ru K)( K)(!r !r #imu #imu(ai (ai #ari #ari k!*u k!*uu u"a "an n masyaraka masyaraka #an *!rak"ir *!rak"ir pa#a p!rs!psi p!rs!psi masyara"a,D masyara"a,D!n$an !n$an #!mikian%k #!mikian%kua(ia ua(iass p!(ayanan #i!nukan #i! nukan s!jau" s!j au" mana p!s!psi masyaraka s!*a$ai p!n$$una (ayanan #ari p!(ayanan yan$ #i!rimanya, #i!rimanya, D!n$an kaa (ain%kua(i (ain%kua(ias as s!(a(u *!r&)kus *!r&)kus pa#a p!rs!psi masyaraka, S!iap p!(ayanan p!(ayanan pu*(ipu*(i- m!mi(iki m!mi(iki san#ar san#ar kua(ias,M!n kua(ias,M!n!ri !ri P!n#aya$u P!n#aya$unaan naan Aparau Aparaurr N!$ara N!$ara MENP MENPA ANF m!(a(u m!(a(uii sura sura k!puu k!puusan san N)m)r N)m)r 92;27 92;2775 75 !(a" !(a" m!m*!rikan p!#)man yan$ m!nja#i a-uan umum *a$i insansi p! m!rina" *aik #i pusa maupun #i #a!ra", Da(am p!#)man !rs!*u #ij!(askan *a"+a p!(ayanan pu*(i- "arus #iaur #a(am aa (aksana yan$ m!n$an#un$ unsur'unsur s!*a$ai *!riku : 2, K!s!#!r"anaan #a(am ari pr)s!#ur p!(ayanan pu*(i- !rs!r(!n$$ara s!-ara mu#a"%(an-!r% #an -!pa% s!ra mu#a" #ipa"ami, /, K!j!( K!j!(as asan an #an #an k!pa k!pas sian ian #a(am #a(am ari ari a#an a#anya ya k!j! k!j!(as (asan an #an #an k!pa k!pas sia ian n m!n$!nai : ' Pr)s!#ur; aa -ara p!(ayanan ' P!syaraan p!(ayanan *aik !knis maupun a#minisrai1! ' Uni Uni k!rj k!rja; a;p! p!ja ja*a *a yan$ an$ *!r+ *!r+!n !nan an$ $ #an #an *!r *!ran an$$ $$un un$ $ ja+a ja+a* * #a(a #a(am m m!m*!rikan p!(ayanan
' Hak #an k!+aji k!+aji*an *an *a$i *a$i p!m*!r p!m*!rii (ayanan (ayanan maupun maupun p!n!rim p!n!rimaa p!(aya p!(ayanan nan umum *!r#asarkan *uki'*uki p!n!rimaan p!rm)")nan;k!(!n$kapannya s!*a$ai a(a unuk m!masikan p!mr)s!san p!(ayanan umum ' P!ja*a yan$ m!n!rima k!(u"an masyaraka
5, K!amanan #a(am ari pr)s!s #an "asi( p!(ayanan umum #apa m!m*!rikan k!aman k!amanan an #an k!nyam k!nyamana anan n s!ra s!ra m!m*!ri m!m*!rikan kan k!pasi k!pasian an ")kum ")kum yakni yakni *!rupa *!rupa sanksi *a$i pi"ak yan$ i#ak m!naai k!!nuan yan$ *!r(aku, ?, K!!r*ukaan #a(am ari pr)s!#ur aau aa -ara p!(ayanan #an s!$a(a "a('"a( yan$ yan$ *!rkai *!rkaian an #!n$an #!n$an pr)s!s pr)s!s p!(aya p!(ayanan nan umum umum +aji* +aji* #iin&) #iin&)rmas rmasika ikan n s!-ara s!-ara !r* !r*uk ukaa a$ar a$ar mu#a mu#a" " #ik! #ik!a" a"ui ui #an #an #ipa #ipa"am "amii )(!" )(!" masy masyara araka ka *aik *aik #imi #imin naa maupun i#ak #imina, @, E&isi!nsi #a(am ari : ' P!rsyaraan p!(ayanan umum "anya #i*aasi pa#a "a('"a( yan$ *!rkaian (an$su (an$sun$ n$ #!n$an #!n$an p!n-apa p!n-apaian ian sasaran sasaran p!(aya p!(ayanan nan #!n$an #!n$an !ap !ap m!m!r" m!m!r"aik aikan an k!!rpa#uan anara p!rsyaraan #!n$na pr)#uk p!(ayanan yan$ #i*!rikan ' Di-!$a" a#anya p!n$u(an$an p!m!nu"an k!(!n$kapan p!rsyaraan% #a(am pr)s!s
p!(ayanannyam!ny!rakan
k!(!n$kapan
#ari
sauan
k!rja;insansi
p!m!rina" (ain yan$ !rkai 3, Ek)n)mis #a(am ari p!n$!naan *iaya p!(ayanan umum "arus #i!apkan s!-ara +ajar #!n$an m!m!r"aikan : 'Ni(ai *aran$;jasa p!(ayanan umum #an i#ak m!nunu *iaya in$$i #i(uar k!+ajaran 'K)n#isi #an k!mampuan masyaraka unuk m!m*ayar "asi( p!(ayanan, 'K!!nuan p!run#an$'un#an$an yan$ *!r(aku , K!a#i(an yan$ m!raa #a(am ari -akupan aau jan$kauan p!(ayanan umum "arus #iusa"akan s!(uas mun$kin #!n$an #isri*usi yan$ m!raa #an #ip!r(akukan s!-ara a#i(
9, K!! K!!pa paa an n +ak +aku u #a(a #a(am m ari ari p!(a p!(aks ksan anaa aan n p!(a p!(ay yanan anan umum umum #apa #apa #is!(!saikan #a(am kurun +aku yan$ !(a" #i!nukan, =!rk =!rkua ua(i (ias as m!mpu m!mpuny nyai ai ari ari ari ari m!mu m!muask askan an k!pa k!pa#a #a yan$ yan$ #i(ay #i(ayan anii aas aas unuan maupun p!rayaraan yan$ #isampaikan )(!" masyaraka, Kua(ias pa#a #asarnya m!nja#i p!n!nu *a$i s!*ua" p!(ayanan pu*(i- #ikaan *aik aau *uruk% )(!" )(!" kar!nan kar!nanya ya #a(am #a(am s!iap s!iap p!n!(i p!n!(iian ian !nan !nan$ $ p!(aya p!(ayanan nan pu*(ipu*(i- aau unuk unuk m!n$! m!n$!a"u a"uii p!(aya p!(ayanan nan pu*(ipu*(i- *aik *aik aau aau *uruk *uruk maka maka asp!k asp!k kua(i kua(ias as m!nja# m!nja#ii s)r)an yan$ m!n#a(am, S!-ara kasa maa s!*ua" p!(ayanan #apa #ikaakan m!mi m!mi(i (iki ki kua( kua(i ias as p!(ay p!(ayana anan n yan$ yan$ *aik *aik #ia #ian# n#ai ai )(!" )(!" suau suau sika sikap p aau aau -ara -ara karya+an #a(am m!(ayani masyaraka s!-ara m!muaskan, Di(i"a Di(i"a #ari #ari s!$i s!$i p!m!rin p!m!rina" a"an an maka maka p!(ay p!(ayanan anan a#a(a" a#a(a" pr)s!s pr)s!s k!$iaa k!$iaan n p!m!nu"an k!*uu"an masyarka *!rk!naan #!n$an "ak'"ak #asar #an "ak p!m*!rian yan$ +uju#nya +uju#nya *!rupa jasa #an (ayanan, M!nuru Parasura"man a#a (ima #im!nsi #a(am m!ni(ai kua(ias jasa aau p!(ayanan%yaiu 2, Tan$i* an$i*(!s% (!s% !r-!rmin !r-!rmin pa#a &asi(ias &asi(ias &isik% p!ra(aan p!ra(aan%p!r %p!rs)n s)ni(% i(% #an *a"an *a"an k)munikasi /, R!a(i R!a(i*i *i(i (iy y%% k!ma k!mamp mpua uan n m!m! m!m!nu nu"i "i p!(ay p!(ayan anan an yan$ yan$ #ijan #ijanjik jikan an s!-ara s!-ara !rp!r-aya 5, R!sp)n R!sp)nsi1! si1!n!s n!ss% s% k!mauan k!mauan unuk unuk m!m*an m!m*anu u p!(an$ p!(an$$an $an #an m!ny!#i m!ny!#iaka akan n p!(ayanan yan$ !pa ?, Assuran-!% Assuran-!% p!n$!a p!n$!a"uan "uan #ari #ari para para p!$a+ai p!$a+ai #an k!mampuan k!mampuan m!r!ka unuk unuk m!n!rima k!p!r-ayaan #an k!yakinan @, Emp" Emp"ay ay%% p!r" p!r"ai aian an in#i in#i1i 1i#u #ua( a( #i*! #i*!rik rikan an )(!" )(!" p!ru p!rusa" sa"aan aan k!pa k!pa#a #a para para p!(an$$an L!*i" (anju m!nuru K)(!r !r#apa (ima #!!rminan kua(ias p!(ayanan yan$ #apa #irin-i s!*a$ai *!riku :
2, K!! K!!ran ran#a #a(an (an yaiu yaiu k!ma k!maua uan n unu unuk k m!(ak m!(aksan sanak akan an jasa jasa yan$ yan$ #ijan #ijanji jika kan n #!n$an apa #an !rp!r-aya /, K!s! K!s!rs rsp) p)ns nsi& i&an an yai yaiu u k!ma k!mamp mpua uan n unu unuk k m!m*a !m*an nu u p!(a p!(an$ n$$a $an n #an #an m!m*!rikan jasa #!n$an -!pa 5, K!yakinan K!yakinan yaiu yaiu p!n$!a"u p!n$!a"uan an #an k!s)pa k!s)panan nan karya+an karya+an s!ra s!ra k!mampuan k!mampuan m!rka unuk m!m*!rikan k!p!r-ayaan #an k!yakinan ?, Empa Empaii yai yaiu u syar syara a unu unuk k p!#u p!#u(i (i%% m!m*! m!m*!ri rika kan n p!r" p!r"ai aian an%% pri* pri*a# a#ii *a$i *a$i p!(an$$an @, =!r+uj =!r+uju# u# yaiu yaiu p!na p!nampi mpi(an (an &asi( &asi(ia iass &isik, &isik, Da(am p!(ayanan pu*(i- #i In#)n!sia s!rin$ mun-u( p!rnyaaan B kalau bisa C, P!rn P!rny yaaa aaan n ini ini munmun-u( u( kar! kar!na na #a(a #a(am m diperm dipermuda udah h mengap mengapa a dipersu dipersulit? lit?C, p!m*!rian p!(ayanan pu*(i- i#ak m!m!r"aikan n)rma yan$ *aik #an *!nar% san#ar san#ar p!(ayanan p!(ayanan yan$ s!suai% "ukum yan$ *!r(aku aau k!pasian "ukum% s!ra kar!na a#anya *u#aya yan$ sa(a" yan$ *!rk!m*an$ #i In#)n!sia, N)rma a#a(a" k!!nuan yan$ m!n$aur in$ka" (aku manusia #a(am masyaraka, masyaraka, K!!nuan !rs!*u m!n$ika *a$i s!iap manusia yan$ "i#up #a(am (in$kun$an *!r(akunya n)rma !rs!*u% #a(am ari s!iap )ran$ yan$ "i#up #a(am (in$kun$an (in$kun$an *!r(akunya *!r(akunya n)rma !rs!*u "arus m!naainya, m!naainya, Da(am m!m*!rikan p!(ayan !nunya kia "arus m!m!r"aikan n)rma s!ra !ika kia, S!*a$ai aparaur N!$ara "arus(a" *!k!rja s!-ara ik"(as #an i#ak m!n$in$inkan im*a(an (!*i" !rmasuk m!(akukan pun$uan (iar #!n$an imin$'imin$ m!mp!r-!pa p!(ayanan, San#ar p!(ayanan a#a(a" )()k ukur yan$ #ip!r$unakan #ip!r$unakan s!*a$ai p!#)man p!ny!(!n$$araan p!(ayanan #an a-uan p!ni(aian kua(ias p!(ayanan s!*a$ai k!+aji*an #an janji P!ny!(!n$$ara k!pa#a masyaraka #a(am ran$ka p!(ayanan yan$ *!rkua(ias% -!pa% mu#a"% !rjan$kau% #an !rukur . , Da(am p!m!rina"an !r#apa !r#apa san#ar p!(ayanan p!(ayanan minima( minima( yan$ *!r(aku, *!r(aku, San#ar San#ar P!(ayanan P!(ayanan Minima( a#a(a" k!!nuan !nan$ j!nis #an muu p!(ayanan #asar yan$ m!rupakan urusan +aji* #a!ra" yan$ *!r"ak #ip!r)(!" s!iap +ar$a n!$ara s!-ara minima(, Da(am m!(aya m!(ayani ni masyarak masyaraka% a% aparau aparaurr N!$ara N!$ara "arus( "arus(a" a" s!(a(u s!(a(u m!m!r"a m!m!r"aik ikan an san#ar san#ar
minima( minima( p!(aya p!(ayanan nan s!"in$ s!"in$$a $a mampu mampu m!m*!ri m!m*!rikan kan p!(ayan p!(ayanan an yan$ yan$ maksim maksima( a( k!pa#a masyaraka #an masyaraka m!rasakan k!puasan yan$ maksima( !r"a#ap p!(ayanan yan$ #i*!rikan, Hukum Hukum a#a(a" s!*ua" auran auran yan$ yan$ i#ak *isa *isa #i(!paskan #i(!paskan #ari #ari k!"i#upan k!"i#upan kia s!"ari'"ari, S!iap su#u #a(am k!"i#upan kia pasi !rkai aau a#a #a(am naun$an "ukum, Hukum m!mi(iki p!n$!rian yan$ san$a (uas, Hukum a#a(a" auran yan$ m!mayun$i kia #ari a#anya p!nya(a"$unaan !r"a#ap k!kuasaan, Dan "ukum ju$a a#a(a" a(a yan$ *isa #i$unakan unuk m!n!$akan aau m!n-ari k!a#i( k!a#i(an, an, S!iap S!iap m!m*!r m!m*!rika ikan n p!(ayan p!(ayanan an pu*(ipu*(i- k!pa#a k!pa#a masyarak masyaraka a "arus( "arus(a" a" m!m!r"aikan m!m!r"aikan "ukum yan$ *!r(aku kar!na #a(am m!m*!rikan m!m*!rikan p!(ayanan pu*(i"arus !r#apa k!pasian ")kum a$ar p!(ayanan yan$ #i*!rikan i#ak *!r!nan$an #!n$an ")kum #an s!suai p!rauran, K!mu#ian #i In#)n!sia *!rk!m*an$ *u#aya pun$(i pun$uan (iarF yan$ #i(akukan )(!" *ir)krasi p!m!rina"an, Pun$uan (iar !rs!*u #i(akukan k!pa#a masyaraka yan$ in$in m!n#apa p!r(akuan aau p!(ayanan (!*i" #ari aparaur sipi( N!$ara, Para *ir)kra p!m!rina"an m!n$imin$'imin$i akan m!mp!r-!pa pr)s!s p!(ayanan apa*i(a a#a s!jum(a" uan$ yan$ #i*!rikan k!pa#a m!r!ka, =a"kan =a"kan *u#aya *u#aya ini san$a san$a su(i su(i #i"i(an #i"i(an$ka $kan n #ari #ari In#)n! In#)n!sia, sia, P!r(u P!r(u #i(aku #i(akukan kan p!r*aikan !ika #an m)ra( para *ir)kra a$ar *u#aya ini i#ak !rus *!rk!m*an$ #i In#)n!sia,
$1$ N"LA"4N"LA" S!RA!EG"S SEORANG PAMONG PRAJA 2, Makna Sra!$is Pam)n$ praja Da(am suasana #!m)krasi Pan-asi(a maka &un$si Pam)n$ praja #i #a!ra" jan$an #ian$$ap r!m!" s!*a* k)rps ini(a" yan$ "arus m!n#ukun$ k!p!nin$an P!m! P!m!rin rina a" "
Pusa Pusa,,
Pam) Pam)n$ n$pr praja aja
i#a i#ak k
*)(! *)(!" "
#i)m #i)m*a *an$ n$'am 'am*i *in$ n$ka kan n
)(!" )(!"
p!r$)(akan p)(iik #i #a!ra" kar!na k)rps ini m!m*ina aau m!n#ukun$ i#!)()$y n!$ara, n!$ara, S!"u*u S!"u*un$a n$an n #!n$an #!n$an iu maka maka a(a p!m!ri p!m!rina" na" pusa #i #a!ra" #a!ra" "arus "arus #ip! #ip!rk rkua ua, ,
P!mi P!mi(i" (i"an an
k!pa k!pa(a (a
#a!r #a!ra" a"
#an #an
p!n$ p!n$an an$k $kaa aan n
p!$a p!$a+a +ai'p i'p!$ !$a+ a+ai ai
pam)n$praja s!#iki'*anyaknya "arus #i!kankan pa#a &ak)r p!n#i#ikan kar!na
s!mak s!makin in k)mp k)mp(!k (!kss masy masyara araka ka s!mak s!makin in k!*u k!*uu u"a "an n akan akan !na$ !na$aa a"(i a"(i yan$ yan$ m!mpun m!mpunya yaii leaders leadership hip.. Maka p!r(unya #i#irikannya s!k)(a" k!pam)n$prajaan unuk unuk m!mup m!mupuk uk ka#!r' ka#!r'ka# ka#!r !r p!mimp p!mimpin in #an ka#!r ka#!r pam)n$ pam)n$ praja praja yan$ yan$ *isa *isa m!nja#i (!a#!r #i masa yan$ akan #aan$, Usa"a unuk m!mupuk ka#!r'ka#!r !rs!*u !rs!*u #i+uju#kan #i+uju#kan m!(a(ui m!(a(ui p!n#i#ikan p!n#i#ikan S!k)(a" S!k)(a" Tin$$i Tin$$i P!m!rina"an P!m!rina"an Da(am N!$!ri STPDNF yan$ k!mu#ian *!r$a*un$ #!n$an IIP Insiu
I(mu
P!m!rina"anF #an s!karan$ m!nja#i IPDN Insiu P!m!rina"an Da(am N!$!riF,
/, L!$iimasi *a$i pam)n$praja L!$iimasi ak #apa !rpisa"kan #ari k!kuasaan s!ra prakis yan$ *!rkaian *!rkaiaan #!n$an in$ka aks!pa*i(ias pam)n$praja #i !n$a" masyaraka, Pam)n$ praja m!mi(iki p)sisi sra!$is #i !n$a" masyaraka maka p!nin$ unuk m!(aksanakan k)ns!p (!$iimasi, L!$iimasi m!nyan$ku k!yakinan m)ra( yan$ m!n$ua m!n$uaka kan n "ak unuk unuk m!man& m!man&aak aakan an *!r*a$ *!r*a$ai ai sum*!r sum*!r #aya, #aya, K!m!r) K!m!r)s)a s)an n (!$iim (!$iimasi asi p!mimp p!mimpin in pa#a pa#a ak"irny ak"irnyaa *!rkai *!rkaian an #!n$an #!n$an p!n)(a p!n)(akan kan pu*(ipu*(i- aas k!p!mimpinan N!$ara, K!p!mimpinan p!m!rina"an #i In#)n!sia a#a(a" sau j!nis k!p!mimpinan #i *i#an$ p!m!rina"an, Ini m!m*!#akan #!n$an j!nis k!p!mim k!p!mimpin pinan an pa#a pa#a p)r$an p)r$anisa isaii (ain (ain s!p!ri s!p!ri p!rusa" p!rusa"aan aan,, K!p!mi K!p!mimpi mpinan nan pa#a pa#a #asranya a#a(a" $!ja(a k!()mp)k, K!p!mimpinan a#a(a" s!ni aau k!mampuan m!mp!n m!mp!n$ar $aru"i u"i aau aau m!n$aj m!n$ajak ak )ran$ )ran$ (ain (ain unuk unuk m!(aku m!(akukan kan apa saja, saja, L!a#!r L!a#!r p!mimpinF m!(akukan in#akan'in#akan yan$ m!nunjukkan k!p!mimpinannya (!a#!rs"ipF, (!a#!rs"ipF, M!mimpin pa#a "ak!kanya "ak!kanya a#a(a" m!(ayani m!(ayani *ukan #i(ayani% #i(ayani% sama s!p!ri p!r$!s!ran makna #ari pan$r!" praja yan$ #u(unya *!rmakna raja yan$ #i(ayani m!nja#i pam)n$ praja yan$ m!(ayani, Ini arinya s!)ran$ pam)n$ paraja m!rupa m!rupakan kan ka#!r ka#!r p!mimp p!mimpin in p!m!ri p!m!rina" na"an an yan$ yan$ "arus "arus m!(aya m!(ayani ni k!*uu k!*uu"an "an masyaraka,D!+asa ini k!p!mimpinan p!m!rina"an (!*i" #i"arapkan pa#a upaya unuk unuk m!m*an m!m*an$un $un "arapa "arapan n #an mimpi% mimpi% *ukan *ukan s!k!#a s!k!#arr m!m!rin m!m!rina" a" #!n$an #!n$an s!$!n s!$!nap ap ))r ))ri ias as yan$ yan$ m!(!k m!(!ka a,, Ini Ini #ari #ari mana manaj!m j!m!n !n p!m! p!m!rin rina" a"an an a#a(a a#a(a" " k!p!mimpinan% maka k!p!mimpinan m!nja#i &ak)r !s!nsia( #a(am p!n-apaian ujuan *!rsama,Tujuan *!rsama !rs!*u #ip!rjuan$kan )(!" )r$anisasi isim!+a yaiu p!m!rina", p!m!rina", D!mikian D!mikian s!i#aknya s!i#aknya p!m!rina" p!m!rina" m!nujukkan m!nujukkan k!$iaan aau
pr)s!s #an para p!ja*a yan$ m!m!rina"kan s!ra *a$aimana -ara aau m!)#! #imana #imana k!s!(ur k!s!(uru"a u"an n ujuan ujuan a#i a#i #apa #apa #i+uju #i+uju#ka #kan, n, Ak"irny k"irnya% a% k!p!mi k!p!mimpi mpinan nan p!m!rina"an In#)n!sia m!rupakan r!&(!ksi #ari k!s!(uru"an in#ikasi #i aas #a(am ran$ka m!+uju#kan m!+uju#kan ujuan s!*a$aimana !rmua #a(am k)nsiusinya,
$12 AR!" #AR" WAWASAN KESE(ANGSAAN P!rama mari kia k!a"ui apa ari #ari k!s!*an$saan%#isini kia jan$an m!ny m!nyama amaka kan n ari ari #ari #ari k!s!* k!s!*an an$s $saan aan #!n$ #!n$an an k!*a k!*an$ n$sa saan an,K ,K!* !*an an$s $saan aan #an #an k!s!*an$saan m!man$ *!rasa( #ari kaa #asar yan$ sama yaiu *an$sa,=an$sa m!nu m!nuru ru Kamus Kamus =!sar =!sar =a"a =a"asa sa In#) In#)n! n!sia sia yaiu yaiu k!() k!()mp mp)k )k masy masyara araka ka yan$ yan$ *!rsamaan asa( k!urunan% a#a% *a"asa% #an s!jara"nya% s!ra *!rp!m!rina"an s!n#iri K!*an$ K!*an$saan saanCC *!rasa( *!rasa( #ari #ari kaa kaa B*an$sa B*an$saCC yan$ yan$ m!nuru m!nuru Kamus Kamus =!sar =!sar =a"asa =a"asa In#)n! In#)n!sia sia /00/F /00/F *!rar *!rarii k!()mp k!()mp)k )k masyarak masyaraka a yan$ yan$ *!rsam *!rsamaan aan asa( k!urunan% a#a% *a"asa% #an s!jara"nya% s!ra *!rp!m!rina"an s!n#iri, S!#an$kan Bk!*an$saanC m!n$an#un$ ari 2F -iri'-iri yan$ m!nan#ai $)()n$an *an$sa% /F p!ri"a( *an$sa m!n$!nai yan$ *!ra(ian #!n$anF *an$sa% 5F k!sa#aran #iri s!*a$ai +ar$a #ari suau n!$ara,
S!#an$kan S!#an$kan k!s!*an$saan k!s!*an$saan *!ra+a( #ari kaa sebangsa ;s!*an$sa; n yan$ arinya & sama *an$sanya aau sau *an$sa D!n$an D!n$an #!miki #!mikian an +a+asa +a+asan n k!s!*an k!s!*an$sa $saan an i#ak i#ak #apa #apa #isama #isama arikan arikan #!n$an #!n$an +a+asan +a+asan k!*an$ k!*an$saa saan% n% Da(am Da(am Kamus Kamus =!sar =!sar =a"asa =a"asa In#)n! In#)n!sia sia /00/F /00/F #iny #inyaa aaka kan n *a"+ *a"+aa s!-ar s!-araa !im) !im)() ()$i $iss isi(a isi(a" " B+a+a B+a+asan sanCC *!ra *!rar ri: i: 2F 2F "asi( "asi( m!+a+as% injauan% pan#an$an #an #apa ju$a *!rari /F k)ns!psi -ara pan#an$, Iu Iu arin arinya ya +a+a +a+asan san k!*a k!*an$ n$saa saan n m!ru m!rupa paka kan n -ara -ara pan# pan#an an$ $ *an$ *an$sa sa In#) In#)n! n!si siaa #a(a #a(am m m!nm!n-ap apai ai uju ujuan an nasi nasi)n )na( a( yan$ an$ m!nm!n-ak akup up p!r+ p!r+u uju#a ju#an n
K!pu(a K!pu(auan uan Nusan Nusanara ara s!*a$ai s!*a$ai k!sau k!sauan an p)(iik p)(iik%% s)sia( s)sia( *u#aya *u#aya%% !k)n)m !k)n)mii #an p!ra"anan k!amanan, Dan +a+asan k!s!*an$saan m!rupakan -ara pan#an$ *an$sa In#)n!sia #a(am k! un$$a( ikaan #an m!nja#i sau #a(am suau *an$sa Da(am Da(am
Ky*!r Ky*!rn) n)() ()$i $i%%
nai nai)n )nas( as(ism ism
#iar #iarik ikan an
s!*a s!*a$a $aii
k!s!* k!s!*an an$s $saan aan
In#)n!sia: *"inn!ka un$$a( ika% Am!rika:! p(uri*us unumF, Nasi)na(ism! #a(am ari k!s!*an$saan iu *!rakar #a(am &i(sa&a & i(sa&a ="inn!ka Tun$$a( Ika !rs!*u #i aas, .ika #i Am!rika BunumC #iarikan k!s!*an$saan s!*a$a s!*a$aii "asi( "asi( pr)s!s pr)s!s Bm!(in Bm!(in$ $ p)C p)C rausan rausan a"una a"unan n *!r*a$ *!r*a$ai ai *u#aya *u#aya "!!r) "!!r)$!n $!n s!#unia s!#unia yan$ yan$ umpa" umpa" rua" rua" #i Am!rik Am!rika% a% #i In#)n! In#)n!sia sia Bun$$ Bun$$a( a( ikaC ikaC #iar #iarik ikan an s!*a$ s!*a$ai ai *!n *!nuk uk n!$a n!$ara ra #!n$ #!n$an an "ar$ "ar$aa mai mai%% yai yaiu u n!$a n!$ara ra k!sa k!saua uan n ="inn!ka Tun$$a( Tun$$a( Ika%#iarikan s!*a$ai &a"am &a "am k!s!*an$saan *ukan k!*an$saanF
$15 H(NGAN PAMONG PRAJA #ENGAN WAWASAN KE(ANGSAAN
S!*a$ai S!*a$aiman manaa kia kia k!a"u k!a"uii *a"+a *a"+a K!pam) K!pam)n$p n$praja rajaan an a#a(a" a#a(a" ji+a ji+a k!rja k!rja k)rps yan$ *!r+a+asan nusanara #an *!rs!man$a k!s!*an$saan, Pam)n$ Pam)n$pra praja ja a#a(a" a#a(a" (!m*a$ (!m*a$aa #!k)ns #!k)ns!n !nrasi rasi,, L!m*a$ L!m*a$aa #!k)n #!k)ns!n s!nrasi rasi a#a(a" a#a(a" sim*)( sim*)( p!m!rin p!m!rina"a a"an n pusa pusa s!*a$ai s!*a$ai +uju# +uju# *!nuk *!nuk N!$ara N!$ara k!sau k!sauan, an, L!m*a$a ni "arus s!makin kua #!n$an s!makin ))n)mnya #a!ra"'#a!ra"% $una m!n$ara"kan k!maj uan #a!ra" ))n)m pa#a k!s!*an$saan In#)n!sia un$$a( ikaF m!(a(ui pr)s!s k)n1!r$!nsi k!pam)n k!pam)n$'pr $'prajaan ajaan m!n$!m*an m!n$!m*an misi suci (mission sacre) sacre) *an$sa *an$s a #an n!$ara% n!$ara% yaiu yaiu m!n$!() m!n$!()(a (a k!unika k!unikan n iap masyarak masyaraka a m!nja#i m!nja#i k!kuaa k!kuaan n maa' ranai ranai nusan nusanar ara% a% m!n$u m!n$uran ran$i $i k!s!n k!s!njan jan$an $an 1!ri 1!rika ka(( #an ")ri4 ")ri4)n )na( a( anar anar
masya masyarak raka a s!-!p s!-!pan anya ya #an m!mpr) m!mpr)s!s s!s k!s!* k!s!*an an$sa $saan an $una $una m!+uju m!+uju#k #kan an ="in!ka Tun$$a( Ika, Misi iu #is!(!n$$arakan m!(a(ui sra!$i p!m!rina"an yaiu r!#isri*usi ni(ai'ni(ai yan$ #i"asi(kan )(!" su*ku(ur !k)n)mi m!(a(ui p!(ayanan p!(a yanan k!pa#a k!pa# a su*ku(ur su*ku (ur p!(an$$an% p!(a n$$an% *aik p!(ayanan p!(a yanan -i1i( -i1i ( sebagai kewajiban kewajiban egara maupun p!(ayanan pu*(ik s!*a$ai k!+!nan$an p!m!rina",
Pam) am)n$
praja raja
s!*! s!*!(u (um mnya nya
#is!* is!*u u
pan pan$r!" $r!"
praj prajaa
sam sampai pai
a+a( a+a(
k!m!r#!kaanF #a(am s!jara" p!m!rina"an #a!ra" #i In#)n!sia m!mi(iki p!ran yan$ san$a sra!$is% kar!na pam)n$ praja i#ak saja m!mainkan p!ran s!*a$ai a*#i n!$ara #an a*#i masyaraka yan$ m!ny!(!n$$ m!ny!(!n$$arakan arakan p!(ayanan masyaraka api ju$a p!ran sra!$is #a(am m!nja$a k!uu"an N!$ara R!pu*(ik In#)n!sia, Pam)n$ praja *!rp!ran #a(am m!n$!()(a *!r*a$ai k!ra$aman #an m!n$uku"kan k!uu"an N!$ara, N#ara"a /007F m!n$aakan pam)n$ praja a#a(a" m!r!ka yan$ m!n$!()(a k!*"in!kaan #an m!n$uku"kan k!un$$a(ikaan,
Kua( Kua(i ias as
!r !rin in$$ $$ii
k!pa k!pam) m)n$ n$pr praj ajaa aan n
a#a( a#a(a" a"
k!n! k!n!$a $ara ra+a +ana nan, n,
S!)r S!)ran an$ $
n!$ara+a n!$ara+an n m!n$"asi m!n$"asi(kan (kan pikiran' pikiran'pik pikiran iran *!sar *!sar (magna (magnanim nimous ous)! )! m!man#an$ s!jau s!jau" " mun$ mun$ki kin n k! #!pan #!pan%% *!r+a *!r+aak ak impar imparia ia(% (% #an non non parti partisa san. n. =!rp!ran m!nja(an m!nja(ankan kan misi p!m!rin p!m!rina"an a"an In#)n!s In#)n!sia ia yaiu yaiu m!n$!()( m!n$!()(aa k!unika k!unikan n iap mayaraka m!nja#i k!uaan maa ranai nusanara% rn!n$uran$i k!s!njan$an 1!ri-a( anar (apisan masyaraka #an m!n$uran$i k!s!njan$an ")ri4)na( anar #a!ra" s!-!panya% s!"in$$a the people who get the pain are the people peopl e who share the gain!" #an m!mpr)s!s k!s!*an$saan $una m!+uju#kan ="inn!ka Tun$$a (ka% a#a(a" K!m!nrian Da(am N!$!ri
Pam) Pam)n$ n$ praja praja S!*a S!*a$ai $ai k!ku k!kua aan an 1isi) 1isi)n! n!rr yan$ yan$ m!n$ m!n$aa aasi si +ak +aku u #an #an !mpa% !mpa% yaiu m!m*a-a an#a'an#a 4aman% *!rsikap #a(am k!i#ak' k!i#ak' pasian% pasian% #an m!n$anisipasi s!jau" mun$kin masa #!pan% s!"in$$a pr)s!s k!s!*an$saan #ari k!*"in k!*"in!ka !kaan an m!nuju m!nuju k!un k!un$$a $$a('ik ('ikaan aan !rus'm !rus'm!n!r !n!rus us *!rja(a *!rja(an, n, =!r#as =!r#asarka arkan n k!kuaan iu% k!pam)n$'prajaan m!n$!m*an misi su-i missi)n sa-r!F *an$sa #an
n!$ara% n!$ara% yaiu m!n$!()(a k!unikan iap masyaraka masyaraka m!nja#i m!nja#i k!kuaan k!kuaan maa'ranai maa'ranai nusan nusanara% ara% m!n$ur m!n$uran$ an$ii k!s!nja k!s!njan$a n$an n 1!rik 1!rika( a( #an ")ri4) ")ri4)na na(( anar anar masyarak masyaraka a s!-!panya s!-!panya #an m!mpr)s!s m!mpr)s!s k!s!*an$saan k!s!*an$saan $una m!+uju#ka m!+uju#kan n ="in!ka ="in!ka Tun$$a( Tun$$a( Ika, Ika, Misi Misi iu #is!(!n #is!(!n$$a $$arak rakan an m!(a(u m!(a(uii sra!$ sra!$ii p!m!rin p!m!rina" a"an an yaiu yaiu r!#isr r!#isri*u i*usi si ni(ai''ni(ai yan$ #i"asi(kan )(!" su*ku(ur !k)n)mi m!(a(ui p!(ayanan k!pa#a su*ku(ur su*ku(ur p!(an$$an% p!(an$$an% *aik p!(ayanan p!(ayanan -i1i( s!*a$ai k!+aji*an k!+aji*an N!$ara maupun maupun p!(ayanan pu*(ik s!*a$ai k!+!nan$an p!m!rina",
(A( """ PEN!P
21& KES"MPLAN Kua(ia Kua(iass #an ni(ai ni(ai pam)n$ pam)n$ praja praja #ini(a #ini(aii #ari #ari kin!rj kin!rjaa p!m!rin p!m!rina" a"an, an, Kin!rj Kin!rjaa p!m!rina"an #apa m!m*!rikan #ampak *a$i k!*!r(an$sun$an k!"i#upan masyaraka #!n$an kaa (ain *a"+a kin!rja p!m!rina" #apa #ikaakan *!rkua(ias% jika k!"i#upan masyaraka m!nunjukan k!"i#upan yan$ (!*i" *aik #an kin!rja p!m!rina"an #ikaakan *uruk apa*i(a k!"i#upan masyaraka m!n$a(ami p!r(am*aan p!nin$kaan k!s!ja"!raan, Pa#a ininya pam)n$ praja m!rupakan pr)&!si yan$ kin!rja #an p!(ayanannya k!pa#a masyaraka #ija#ikan in#i-a)r kua(ias p!(a yanan, S!)r S!)ran an$ $ pam) pam)n$ n$ praj prajaa m!mi m!mi(i (iki ki makn maknaa sra sra! !$i $iss *a"+ *a"+aa #a(am #a(am suasana suasana
#!m)krasi Pan-asi(a maka &un$si Pam)n$ praja #i #a!ra" jan$an #ian$$ap r!m!" s!*a* s!*a* k)rp k)rpss ini( ini(a" a" yan$ yan$ "aru "aruss m!n# m!n#uk ukun un$ $ k!p! k!p!n nin in$a $an n P!m! P!m!ri rina na" " Pusa Pusa,, Pam)n$praja i#ak *)(!" #i)m*an$'am*in$kan )(!" p!r$)(akan p)(iik #i #a!ra" kar!na k)rps ini m!m*ina m!m*ina aau m!n#ukun$ m!n#ukun$ i#!)()$y i#!)()$y n!$ara, K!mu#ian K!mu#ian pam)n$ pam)n$ praja m!mi(iki p)sisi sra!$is #i !n$a" masyaraka maka p!nin$ unuk
m!(aksanakan k)ns!p (!$iimasi, L!$iimasi m!nyan$ku k!yakinan m)ra( yan$ m!n$uakan "ak unuk m!man&aakan *!r*a$ai sum*!r #aya, =a"+a s!iap masyaraka m!mpunyai *u#aya s!n#iri anara masyaraka sau #!n$an yan$ (ain s!"in$$a !rja#i k!*!ra$aman #an i#ak *isa #isaukan ku(urnya, O(!" kar!na iu maka kia s!*a$ai *an$sa in#)n!sia yan$ m!m!$an$ !$u !$u" " prin prinsi sip p k!s!* k!s!*an an$s $saan aan #a(am #a(am *"in *"in!k !kaa un$ un$$a $a(( ika ika maka maka i#a i#ak k "aru "aruss m!m*!rikan )(!ransi anar masyaraka #an *an$$a !r"a#ap p!r*!#aan s!"in$$a m!nja# m!nja#ii maa maa rainai rainai $una $una p!rsau p!rsauan an #an k!sau k!sauan an =an$sa =an$sa In#)n! In#)n!sia, sia, S!)ran S!)ran$ $ pam)n$ praja "arus m!n$!ri !nan$ p!r*!#aan *u#aya #an "arus m!m*!rikan )(!ransi k!pa#a masyaraka yan$ m!mpunyai *u#aya k!*iasaan #an a#a isia#a yan$ yan$ su#a su#a" " #iu #iuru runk nkan an )(!" )(!" n!n! n!n!k k m)ya m)yan$ n$ s!jak s!jak #u(u #u(u,, Pam) Pam)n$ n$ praj prajaa yan$ yan$ n)a*!n! s!*a$ai ujun$ )m*ak #ari p!(aksana p!m!rina"an,
21$ SARAN IPDN #i!apkan *a"+a IPDN m!rupakan k)mp)n!n k)mp)n!n K!m!nrian K!m!nrian Da(am N!$!ri yan$ m!ny!(!n$$arakan p!n#i#ikan k!#inasan Ka#!r Pam)n$ Praja, isi(a" Pam)n$ Praja: O(!" O(!" kar!n kar!naa iu iu S!*a S!*a$a $aii (!m*a (!m*a$a $a #i (in$ (in$ku kun$ n$an an D!pa D!par! r!m! m!n n Da(am Da(am N!$!ri, Kua(ias (!m*a$a #i"arapkan pr)&!si)na( a$ar kin!rjanya #apa (!*i" *aik #an *!rkua(ias *!rkua(ias in$$i, in$$i,
S!*a$ai S!*a$ai k!kuaan k!kuaan 1isi)n!r 1isi)n!r yan$ m!n$aasi m!n$aasi +aku #an
!mpa% !mpa% yaiu m!m*a-a an#a'an#a 4aman% *!rsikap #a(am k!i#ak' k!i#ak' pasian% pasian% #an m!n$anisipasi s!jau" mun$kin masa #!pan% s!"in$$a pr)s!s k!s!*an$saan #ari k!*"in k!*"in!ka !kaan an m!nuju m!nuju k!un k!un$$a $$a('ik ('ikaan aan !rus'm !rus'm!n!r !n!rus us *!rja(a *!rja(an, n, =!r#as =!r#asarka arkan n k!kuaan iu% k!pam)n$'prajaan m!n$!m*an misi su-i missi)n sa-r!F *an$sa #an n!$ara% n!$ara% yaiu m!n$!()(a k!unikan iap masyaraka masyaraka m!nja#i m!nja#i k!kuaan k!kuaan maa'ranai maa'ranai nusan nusanara% ara% m!n$ur m!n$uran$ an$ii k!s!nja k!s!njan$a n$an n 1!rik 1!rika( a( #an ")ri4) ")ri4)na na(( anar anar masyarak masyaraka a s!-!panya s!-!panya #an m!mpr)s!s m!mpr)s!s k!s!*an$saan k!s!*an$saan $una m!+uju#ka m!+uju#kan n ="in!ka ="in!ka Tun$$a( Tun$$a( Ika,