ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ
1
Μάθημα 1° Ovidius poeta in te rra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. N arrat de incolis barbaris et de te rra gelida. Poetam curae e t miseriae excruciant. Epistulis contra iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.
Μετάφραση :
Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στη Ποντική γη. Γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη. Οι επιστολές είναι γεμάτες παράπονα. Επιθυμεί τη Ρώμη και θρηνεί την αντίξοη τύχη. Αφηγείται για τους βάρβαρους κατοίκους και την παγωμένη γη. Οι έγνοιες και οι δυστυχίες βασανίζουν τον ποιητή. Με τις επιστολές αντιστέκεται (πολεμάει) ενάντια στην αδικία. Η Μούσα είναι η μοναδική φίλη του ποιητή.
3
Γραμματική :
Ουσιαστικά : Α 'κλίση Poeta -ae : (αρς) ο ποιητής Terra - ae *: (θ) η γη Epistula - ae : (Θ) η επιστολή Roma -ae Querela - ae : (θ) παράπονο Fortuna - ae : (θ) η τύχη Incola - ae : (αρς) ο κάτοικος Cura - ae : (θ) έγνοια, φροντίδα Miseria - ae : (θ) η δυστυχία Iniuria - ae : (θ) η αδικία Musa - ae Amica - ae : (θ) η φίλη
Β'κλίση Ovidius - ii - i
'σχηματίζει τη γενική ενικού : terrae - terrai
Επίθετα : β ' κλίσης Ponticus - α - um «· Ποντικός - ή - όν Plenus - α -um : γεμάτος - η - ο Adversus - α - um : αντίξοος - η - ον Barbarus - α - um : βάρβαρος Unicus - α - um : μοναδικός - η όν Gelidus - α - um : παγωμένος - η - ο
Ρήμα Exulo 1 είμαι εξόριστος Scriptito 1 γράφω συχνά Desidero 1 επιθυμώ Deploro 1 θρηνώ Narro 1 διηγούμαι Excrucio 1 βασανίζω Repugno 1 αντιστέκομαι
σουπίνο ενεστώτας παρακείμενος exulo exulavi exu latum
απαρέμφατο exu lare
scriptito
scriptitavi
scriptitatum
scriptitare
desidero
desideravi
desideratum desiderare
deploro
deploravi
deploratum
deplorare
Narro
narravi
narratum
narrare
excrucio
Excruciavi
excruciatum
excruciare
repugno
repugnavi
repugnatum
repugnare
Κλίση ρημάτων α' συζυγίας Ενεστώτας__________ Am - ο____________ Am - as___________ Am - at___________ Am - amus__________ Am - atis___________ Am - ant ' \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
Το ενεστωτικό θέμα της a' συζυγίας λήγει σε μακρόχρονο -α\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
Βοηθητικό ρήμα sum (είμαι) στον Ενεστώτα Sum Es Est Sumus Estis Sunt.
A' κλίση ουσιαστικών Τα ουσιαστικά α' κΛίσης ουσιαστικών είναι θηλυκού νένους με εξαίρεση όσα δηλώνουν όντα αρσενικού φυσικού γένους. Ορισμένα ουσιαστικά της α' κλίσης έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό : divitiae, tenebrae. Τα ουσιαστικά Filia - dea σχηματίζουν δοτική και αφαιρετική πληθυντικού σε -abus, όταν υπάρχει ανάγκη διάκρισης από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις των δευτερόκλιτων ουσιαστικών filius - dues. Σύμφωνα με την α' κλίση κλίνεται και το θηλυκό των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής.
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Α ' κλίση ουσιαστικών Ενικός Πληθυντικός Poet - α Poet- ae Poet - ae Poet- arum Poet - ae Poet- is Poet - am Poet- as Poet - a Poet- ae Poet - a Poet- is
6
Ασκήσεις : 1. Να εντοπίσετε τα αρσενικά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άΛΛου αριθμού. 2. Να γράψετε τη γενική του ενικού και πληθυντικού αριθμού των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου. 3. Των πρωτόκλιτων ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθμών. 4 . Στις παρακάτω ομάδες Λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες : 4- Poeta, terra, epistula, querela, fortuna, cura, miseria, iniuria, nauta. 4- Iniuria, fortuna, miseria, gelida, querela, epistula, plena, cura, terra, i- Poetas, nautas, scriptitas, epistulas, te rra s , querelas, deploras, miserias, curas 4~ In, et, contra 5. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τους κΛιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων «. •De fortuna adversa narro. •De te rra gelida narrat. - Contra iniurias repugnat. •Poetae estis. •Ovidius in te rra Pontica exulat. •Musa amica poetarum est. 6. τύπο να συμπληρώσετε τα κενά με το σωστό Λέξεων ή φράσεων που βρίσκονται σε παρένθεση : i- Ovidius................. (poeta) est i- ...................(adversa fortuna) poetam excruciat i- Poetae miserias.......................(deploro) i- Amicae................. (poeta) in.........................(terra gelida) non sunt i- Tu d e ................. (miseria - πληθυντικός) poetarum in.................. (epistula πληθυντικός) (scriptito)
7
Μάθημα 2° Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant e t dolo expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato e t cum sociis ad Italiam navigat. Sed venti pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ib i Dido regina novam patriam fundat. Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat e t Aeneas reginam. Denique Aeneas in Italiam navigat e t regina exspirat.
Μετάφραση :
Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση. Η Τροία είναι πατρίδα του Αινεία. Οι ΊΞΛΛηνες πολιορκούν την Τροία και (την) κυριεύουν με δόλο. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία με τον Αγχίση, με το γιο και τους συντρόφους. Αλλά οι άνεμοι ταράζουν τη θάλασσα και φέρνουν τον Αινεία στην Αφρική. Η Διδώ, η βασίλισσα, ιδρύει νέα πατρίδα εκεί. Ο Αινείας αφηγείται από την αρχή στη βασίλισσα τις ενέδρες των Ελλήνων. Η βασίλισσα αγαπά τον Αινεία και ο Αινείας τη βασίλισσα. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία τελικά και η βασίλισσα πεθαίνει.
6
Γραμματική : Ουσιαστικά: Α 'κλίση Aeneas-ae * Anchises - ae * Patria-ae (θ) πατρίδα Troia - ae Ita lia - ae Regina-ae(0)(baai7uaaa
B' κλίση Filius - ϋ-ΐ(αρς) γιος Graecus - i Dolus - i (αρς) δόλος Natus - ΐ(αρς) γιος Socius - ϋ-ΐ(αρς) σύντροφος Ventus -ΐ(αρς) άνεμος
Γ κλίση Dido - onis
Insidiae - arum * (Θ) ενέδρα, δόλος
..............................................................................................................................................................
Τα ονόματα Aeneas - Anchises είναι πρωτόκλιτα κύρια ονόματα που προέρχονται από την ελληνική και παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις:
..............................................................
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Aeneas Aeneae Aeneae Aeneam - Aenean Aenea Aenea
Anchisa Anchisae Anchisae Anchisam Anchisa Anchisa -
insidiae - arum : έχει μόνο πληθυντικό αριθμό
Anchises
- ΑηΰΙιΐ3εη Anchise Anchise
y/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / y
7
B' κλίση ουσιαστικών
Τα ουσιαστικά της β1 κλίσης είναι αρσενικού νένους σε -us και-er και ουδετέρου σε - um. Θηλυκά είναι τα προσηγορικά ή κύρια ονόματα χωρών και πόλεων που πήρε η λατινική από την ελληνική και τα ονόματα δέντρων και φυτών. Τα κύρια γνήσια λατινικά ονόματα σε -ius καθώς και το filius σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -i και τη γενική ενικού σε -ii και -i (με συναίρεση). Σύμφωνα με τη β1 κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής. Σύμφωνα με τη β1κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο της κτητικής αντωνυμίας για ένα κτήτορα. ενικός
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
dominus domini domino dominum domine domino
B' κλίση ουσιαστικών πληθυντικός ενικός domini donum doni dominorum dominis do no dominos donum domini donum dominis do no
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Novus - α - um : καινούριος
πληθυντικός
dona dominorum donis dona dona donis
Αντωνυμίες : Προσωπική αντωνυμία :
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ενικός αριθμός A' πρόσωπο B' πρόσωπο Ego Tu Mei Tui Mihi Tibi Me Te
Sui Sibi Se
A me
A se
A te
Γ πρόσωπο
Πληθυντικός αριθμός A' πρόσωπο B' πρόσωπο Nos Vos Nostri - nostrum Vestri - vestrum Nobis Vobis Nos Vos
Sui Sibi Se
A nobis
A se
A vobis
Γ πρόσωπο
*
\
Η γενική πληθυντικού nostrum - vestrum όταν χρησιμοποιείται είναι διαιρετική, ενώ η γενική nostri - vestri είναι αντικειμενική ή κτητική.____________________________
Κτητικη αντωνυμία : Για ένα κτήτορα οι κτητικές αντωνυμίες είναι : meus - α - um, tuus - α - um, suus - α -um και κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Η κτητική αντωνυμία γ' προσώπου χρησιμοποιείται μόνο σε περίπτωση αυτοπάθειας. Διαφορετικά χρησιμοποιούμε τη γενική δεικτικών αντωνυμιών. Οι κτητικές αντωνυμίες δε σχηματίζουν ιδιαίτερο τύπο κλητικής με εξαίρεση τον τύπο του αρσενικού. Η κλητική ενικού του αρσενικού είναι mi - meus. Όταν όμως χρησιμοποιούμε τον τύπο meus για την κλητική ενικού τότε και το όνομα που συνοδεύει την αντωνυμία τίθεται σε πτώση ονομαστική : mi fili αλλά meus oculus.
9
Δεικτική αντωνυμία : Ενικός αριθμός Ονομαστική
Ille
Illa
Illud
Γ ενική
Illius
Illius
Illius
Δοτική
Illi
Illi
Illi
Αιτιατική
Illum
Illam
Illud
Illo
Illa
Illo
Κλητική Αφαιρετική
Ενικός αριθμός Ονομαστική
Illi
Illae
Illa
Γ ενική
Illorum
Illarum
Illorum
Δοτική
Illis
Illis
Illis
Αιτιατική
Illos
Illas
Illa
Illis
Illis
Illis
Κλητική Αφαιρετική
10
Ρήματα : ρήμα
Ενεστώτας
Παρακείμενος
Σουπίνο
Απαρέμφατο
Oppugno πολιορκώ
1
oppugno
oppugnavi
oppugnatum
oppugnare
Expugno κυριεύω
1
expugno
expugnavi
expugnatum
expugnare
Navigo πλέω
1
navigo
navigavi
navigatum
navigare
Turbo ταράζω
1
turbo
turbavi
turbatum
turbare
Porto μεταφέρω
1
porto
portavi
portatum
portare
Fundo ιδρύω
1
fundo
fundavi
fundatum
fundare
Renarro 1 αφηγούμαι από την αρχή
renarro
renarravi
renarratum
renarrare
Amo αγαπώ
1
amo
amavi
amatum
amare
Exspiro πεθαίνω
1
exspiro
exspiravi
exspiratum
exspirare
Ασκήσεις : 1. novam patriam : να γραφεί η συνεκφορά στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και πληθυντικού αριθμού.
11
2 . Να συμπληρωθούν οι πίνακες
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ενικός αριθμός Regina
Πληθυντικός αριθμός
insidias dolo
Sociis
3 . Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα αντικείμενα του κειμένου Αντικείμενο
Ρήμα
4. να κλιθούν οι συνεκφορές :ηονα patria, plenus Pontus. 5. Dido novam patriam fu n d a t: να βάλετε το ρήμα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής Ενεστώτα και να αλλάξετε το υποκείμενο. 6. να βρείτε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό. 7. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων
Portas Navigat Renarratis Oppugnant 8. να κλιθούν οι αντωνυμίες : ego, ille 9. να χαρακτηριστούν ως σωστές ή λάθος οι παρακάτω αναγνωρίσεις λέξεων : ο dolo : δοτική ενικού ο reginae : αιτιατική πληθυντικού ο sociis : αφαιρετική πληθυντικού ο insidias : αιτιατική πληθυντικού
12
Μάθημα 3° Cepheus e t Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennatis advolat; Puellam videt e t stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet e t Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope e t incolae Aethiopiae valde gaudent.
Μετάφραση :
Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νύμφες. Ο Ποσειδώνας οργισμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος που βλάπτει τους κατοίκους. Το μαντείο απαντά στους κατοίκους : «βασιλικό σφάγιο αρέσει στο θεό». Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε βράχο. Το κήτος κινείται προς την Ανδρομέδα. Ο ΤΤερσέας φτάνει πετώντας με τα φτερωτά του σανδάλια ξαφνικά. Βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την ομορφιά της κόρης. Ο ΤΤερσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.
13
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Cassiope *1 Andromeda Filia - ae (θ) η κόρη Forma - ae (θ) η ομορφιά Nympha - ae Ora - ae (θ) η ακτή Aethiopia - ae Belua - ae (θ) το κήτος Incola - ae (αρς) ο κάτοικος Hostia - ae (θ) το σφάγιο Puella - ae (θ) το κορίτσι Hasta - ae (θ): το δόρυ
B' κλίση Cepheus Neptunus Oraculum - 1 (ουδ) το μαντείο Deus - 1 (αρς) ο Θεός Scopulus - 1 (αρς) ο βράχος Calceus - 1 (αρς) υπόδημα Perseus *2
τα θηλυκά κύρια ονόματα της A' κλίσης με ελληνική προέλευση σε -e παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις : Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Cassiope Cassiopes Cassiopae Cassiopen Cassiope Cassiope
τα δευτερόκλιτα κύρια ονόματα σε -eus που προέρχονται από την ελληνική παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις : ___________________ _____________________________________
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Perseus Persei - Perseos Perseo Perseum - Persea Perseu Perseo 14
*** \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
χ
Το ουσιαστικό deus είναι β' κλίσης και κλίνεται ως εξής :___________________ Ενικός αριθμός Deus Dei Deo Deum Deus - dive - dee deo
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Πληθυντικός αριθμός Dei - dii - di Deorum - deum Deis - diis - dis Deos Dei - dii - di Deis - diis - dis
Επίθετα : Superbus - α - um :(β' κλίση) ο υπερήφανος Marinus - α - um : (β κλίση) ο θαλάσσιος Pennatus - α - um : (β1κλίση) ο φτερωτός Ira tu s - α - um : (β1κλίση) ο οργισμένος
Ρήματα :
Ρήμα Comparo 1 συγκρίνω 2 Habeo έχω 2 Urgeo στέλνω 2 Noceo βλάπτω 2 Placeo αρέσω Respondeo 2 απαντώ Moveo κινώ
2
ενεστώτας comparo
παρακείμενος σουπίνο comparavi comparatum
απαρέμφατο comparare
habeo
habui
habere
urgeo
ursi
noceo
nocui
nocitum
nocere
placeo
placui
placitum
placere
respondeo
respondi
responsum
respondere
moveo
movi
motum
movere
habitum
urgere
15
Stupeo 2 θαμπώνομαι Deleo 2 καταστρέφω Gaudeo 2 χαίρομαι Irascor 3 οργίζομαι (αποθετικό) Video 2 βλέπω Libero 1 ελευθερώνω
stupeo
stupui
deleo
delevi
gaudeo
gavisus sum
stupere deletum
delere gaudere Irasci
video
vidi
visum
videre
libero
liberavi
liberatum
liberare
Κλίση ρημάτων β ' συζυγίας Οριστική ενεστώτα Dele - ο_____ Del - es_____ Del - et_____ Del - emus Del - etis Del - ent
Συντακτικό : 1. η αφαιρετική πτώση χρησιμοποιείται για να δηλώσει την αιτία : superba| forma sua 2. στα Λατινικά δεν υπάρχει ιδιαίτερος τύπος αυτοπαθητικής αντωνυμίας. Για να εκφράσουμε την αυτοπάθεια χρησιμοποιούμε την αιτιατική της προσωπικής αντωνυμίας : belua ad Andromedam movet. 3. η αυτοπάθεια διακρίνεται σε άμεση και έμμεση. Στην άμεση αυτοπάθεια; η αντωνυμία αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται, ενώ έμμεση έχουμε όταν η αντωνυμία που λειτουργεί ως αυτοπαθητική, ενώ βρίσκεται σε δευτερεύουσα πρόταση ή μετοχική ή απαρεμφατική αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης.
16
Δευτερεύουσες προτάσεις : «quae incolis nocet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο beluam, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.
Ασκήσεις 1. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. 2. Τι γνωρίζετε όσον αφορά το σχηματισμό της δοτικής και της αφαιρετικής πληθυντικού του ουσιαστικού filia 3. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό : i- Cepheus e t Cassiope Andromedam filiam habent. 4- Puella cum Nymphis se comparat. 4- Regia hostia deo placet. 4- Ille filiam ad scopulum adligat. 4- Nos valde gaudemus. 4. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούν σε χρόνο ενεστώτα). Να δικαιολογήσετε την πτώση των ουσιαστικών και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικά αποδεκτές. 4- Beluae marinae................ Aethiopiae....................... (noceo, incola). 4- Oraculum.................... respondet (regina). 4- Nobis forma puellarum.................... (placeo). 4- I l l e ................................... (Cepheus, respondeo). 4~ Nos forma puellarum......................(stupeo). i- Andromeda..................................... est (Cepheus, filia). 5. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών και των αντωνυμιών: Ενικός αριθμός
Se Forma
Deo
Sua
6. να κλίνετε τις συνεκφορές : regia hostia, oraculum suum 7. να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό των ρημάτων : urget, comparat, nocet, gaudent. 8. να συμπληρώσετε τα κενά των ρημάτων : 17
ad ligas stupet movemus Habent
Μάθημα 4° Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis deorum magnifici sed domi parci erant. Iu s titia inter se certabant et patriam curabant. In
bello pericula audacia propulsabant e t beneficiis amicitias parabant. Delecti
consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat.
Μετάφραση :
Πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια αΛΛά εΛάχιστη πΛεονεξία υπήρχε στους Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι ήταν γενναιόδωροι στη Λατρεία των θεών αΛΛά οικονόμοι στην ιδιωτική τους ζωή. Συναγωνιζόταν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα. Απομάκρυναν τους κινδύνους στον πόΛεμο με τόΛμη και αποκτούσαν συμμαχίες με τις ευεργεσίες. ΕκΛεγμένοι άνδρες φρόντιζαν για την πατρίδα. Το σώμα σ'αυτούς ήταν αδύναμο από τα χρόνια αΛΛά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία.
18
Γραμματική : Ουσιαστικά : Α 'κλίση ^oncordia-ae(0) ομόνοια Avaritia-ae(0) πλεονεξία lustitia-ae*(0) δικαιοσύνη 5atria-ae(0) πατρίδα Audacia-ae(0) τόλμη Amicitia-ae(0) φιλία Sapientia-ae(0) σοφία
B'κλίση βοιπαΐΉ^-ΐίαρς)
Γ'κλίση ^0Γρυ3-0Π3(0υδ) σώμα
Δ 'κλίση domus-us(0) το σπίτι
Supplicium-ii-i** (ουδ) η τιμωρία Domus-i***(0) το σπίτι Bellum-ί(ouδ) πόλεμος ■
Periculum-i(ou6) κίνδυνος Beneficium-ii-i (ουδ) ευεργεσία αηηυ3-ί(αρς) το έτος Ingenium-ii-i (ουδ) το πνεύμα ϋβυ3-ΐ***(αρς) ο θεός
w
/ / /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/
/ / / /
/ / / / / / / /
/ /
/ /
/ /
./
iustitia-ae : δεν έχει πληθυντικό αριθμό ως αφηρημένη έννοια
^ \ \ \ \ \ \ \
\ \ \
Ν^
Ν \ \ \
\ \
\ \
\ \
\ \
\ \ \ \
\ \
\ \
\ \
\ \ \ /
suppllicium-ii-i : στον ενικό αριθμό σημαίνει «τιμωρία» και στο πΛηθυντικό λατρεία (ετερόσημο)_____________________________________________ %%% ^// / / / / / / / / / / / / / / / ^ / / / / / / // // // // // / Το ουσιαστικό domus κλίνεται σύμφωνα με τη δ' και β' κλίση. Η γενική ενικού χρησιμοποιείται επιρρηματικά για να δηλώσει στάση σε τόπο._______
19
Επίθετα : Antiquus - α - um : αρχαίος Maximus - α - um : πάρα πολύ μεγάλος Minimus - α - um : πάρα πολύ μικρός Parvus - α - um : μικρός Magnificus - α - um : γενναιόδωρος Parcus - α - um : οικονόμος, φειδωλός Infirm us - α - um : αδύναμος Validus - α - um : δυνατός, ρωμαλέος Delectus - α - um : διαλεγμένος, εκλεγμένος
1'
Ρήματα : ενεστώτας sum curo
Sum είμαι Curo 1 φροντίζω Propulso 1 propulso απωθώ Paro 1 paro ετοιμάζω Consulto 1 consulto φροντίζω για Certo 1 certo συναγωνίζομαι Deligo 3 deligo εκλέγω
παρακείμενος fui curavi
σουπίνο curatum
απαρέμφατο esse curare
propulsavi
propulsatum
propulsare
paravi
paratum
Parare
consultavi
consultatum
consultare
certavi
certatum
certare
delegi
delectum
deligere
Κλίση ρημάτων στην Οριστική Παρατατικού ______ Οριστική Παρατατικού___________ _____________ Eram___________________ _____________ Eras___________________ _____________ Erat___________________ ____________ Eramus__________________ _____________Eratis__________________ Erant
20
Οριστική Παρατατικού των ρημάτων της 1πς συζυγίας Ama - bam ama - bamus Ama - bas ama - batis Ama - bat ama - bant Οριστική Παρατατικού των ρημάτων της 2 * συζυγίας Dele - bam dele - bamus D ele - bas dele - batis Dele - bat dele - bant
Οριστική αντωνυμία : is, ea, id ( στα Λατινικά χρησιμοποιείται και ως επαναληπτική, στη θέση ενός ουσιαστικού που προηγήθηκε στο Λόγο). Ενικός αριθμός Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Is Eius Ei Eum
Ea Eius Ei Eam
Id Eius Ei Id
Eo
Ea
Eo
Πληθυντικός αριθμός Ei - ii - i Eae Eorum Earum Eiis - iis - is Eis - iis - is Eos Eas
Ea Eorum Eis - is - is Ea
Eis - iis - is
Eis - iis - is
Eis - iis - is
21
Σ υ ν τ α κ τ ικ ό
1. στη Λατινική γλώσσα δεν υπάρχει αΛΛηΛοπαθητική αντωνυμία. Η αλληλοπάθεια εκφράζεται με την πρόθεση inter + nos/vos/se και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήματος. 2. στα λατινικά υπάρχει η δοτική προσωπική και η δοτική προσωπική κτητική και χαριστική. 3. η αφαιρετική χρησιμοποιείται απρόθεταψα να δηλώσει το όργανο/μέσο/τρόπο και την ανα(ρορά. Με την πρόθεση in δείχνει τον τόπο κυριολεκτικά και μεταφορικά το χρόνο και την κατάσταση. 4. η πρόθεση apud + αιτιατική δείχνει τον τόπο. 5. η πρόθεση inter + αιτιατική δείχνει τόπο και αλληλοπάθεια. 6. η πρόθεση ex + αφαιρετική δείχνει τόπο και αιτία. 7. η πρόθεση propter + αιτιατική δείχνει αιτία.
22
Ασκήσεις : 1. Να βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της B' κλίσης του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 2. Suppliciis : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ονόματος και στους δυο αριθμούς και να δηλώσετε τις ιδιομορφίες. 3. Curabant, propulsabant: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων και να κλίνετε την οριστική του Ενεστώτα και Παρατατικού των ρημάτων. 4. Nos consulamus patriae : να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθμό. 5. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις : 4- I lli patri.... consultaba......... 4- Nos am iciti.... para..... 4- Vos per i cui.... (ενικός) propulsaba....... 4- Tu bell.... (ενικός) paraba........ 4- Ille filios cura...... 4~ I lli inter .... certa....... 6. Να τοποθετήσετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο antiquus στην κατάλληλη πτώση : Annos Oeorum Romanis Bella Periculum 7. να γράψετε τα ρήματα των ενοτήτων 1-3 στο ίδιο πρόσωπο στην Οριστική Παρατατικού. 8. να κλίνετε όλα τα πρωτόκλιτα ονόματα του κειμένου στον πληθυντικό και τα δευτερόκλιτα στον ενικό. 9. να συμπληρώσετε τον πίνακα :__________________________________ curabas propulsabat eratis Consultabant
23
Μάθημα 5° Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. X V II (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.
Μετάφραση : Ο ΣίΛιος Ιταλικός, επικός ποιητής, ήταν ένδοξος άνδρας. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι ωραία. Διέμενε στην Καμπάνια τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Είχε στην κατοχή του πολλά κτήματα σε εκείνους τους τόπους. Ο Σίλιος είχε τρυφερή ψυχή. Επεδίωκε τη δόξα του Βεργιλίου και λάτρευε το πνεύμα του. Τιμούσε αυτόν, όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Θεωρούσε το μνημείο του, το οποίο βρισκότανε στη Νεάπολη, σα ναό.
24
Γραμματική : Ουσιαστικά : A' κλίση Poeta-ae (αρς) ποιητής Campania-ae Gloria-ae (θ) δόξα
B' κλίση Silius-ii-i Vir-i * (αρς) άνδρας Liber-bri * (αρς) βιβλίο Bellum-i (ουδ) πόλεμος Annus-i (αρσ) έτος Locus-i ** (αρς) τόπος Aqer-qri * (αρς) αγρός Animus-i (αρσ) ψυχή Verqilius-ii-i Inqenium-ii-i (ουδ) ττνεύμα Puer-ri * (αρς) παιδί Magister-stri * (αρς) δάσκαλος Monumentum-i (ουδ) μνημείο Templum-i (ουδ) ναός
Γ κλίση Neapolis-is ***
αρσενικά δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε -er Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ενικός αριθμός Puer Ager Puer-i Agr- i Puer-o Agr- o Puer-um Agr-um Ager Puer Puer-o A g r-o
Πληθυντικός αριθμός Puer-i Agr-i Puer-orum A g r-o ru m Puer-is Puer-os
Aqr-is A g r-o s
Puer-i Puer-is
Agr-i Agr- is
25
Vir Vir Vir Vir Vir Vir
- i -o - um -o
Vir - 1 Vir - orum Vir - is Vir - os Vir - i Vir - is
Τα αρσενικα ουσιαστικα σε -er κΛινονται οπως τα αρσενικα σε -us με τη διαφορά ότι έχουν κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική ενικού. Όσα από αυτά είχαν πριν από το - γ σύμφωνο ανέπτυξαν μετά την αποβολή της κατάληξης ένα -e. Το ουσιαστικό vir είναι μοναδικό στα λατινικά._____________
Το ουσιαστικό locus-i ανήκει στα ετερογενή ουσιαστικά. Στον ενικό είναι αρσενικό και σημαίνει τόπος, ενώ στον πληθυντικό ως αρσενικό loci-orum σημαίνει χωρία βιβλία. Με τη σημασία «τόπος» στον πληθυντικό κλίνεται ως ουδέτερο loca-orum.
Το τριτόκλιτο ουσιαστικό Neapolis κλίνεται ως : Neapolis. Neapolis, Neapoli, Neapolim, Neapolis, Neapoli.
26
Επίθετα : όλα τα επίθετα του κειμένου είναι δευτερόκλιτα Italicus - α - um : ιταλικός Epicus - α - um : επικός Clarus - α - um : ένδοξος Punicus - α - um : Καρχηδονιακός Secundus - α - um : δεύτερος Pulcher - chra - chrum : ωραίος, όμορφος Multus - α - um : πολύς Tener - α - um : τρυφερός Ultimus - α - um : τελευταίος Sacer - cra - erum : ιερός
Ρήματα : Ρήμα
ενεστώτας
παρακείμενος
σουπίνο
απαρέμφατο
Honoro τιμώ
1 honoro
honoravi
honoratum
honorare
Teneo κρατώ
2 teneo
tenui
tentum
tenere
Possideo κατέχω
2 Possideo
possedi
possessum
possidere
Habeo έχω
2 habeo
habui
habitum
habere
Studeo σπουδάζω
2 studeo
studui
studere
Foveo περιβάλλω αγάπη
2 foveo με
fovi
fotum
fovere
Iaceo βρίσκομαι
2 iaceo
iacui
iacitum
iacere
Sum
είμαι
sum
fui
esse
27
Αντωνυμίες : Κτητικές αντωνυμίες : για πολλούς κτήτορες οι κτητικές αντωνυμίες είναι : Noster - stra - strum (δικός - ή - ό μας) Vester - stra - strum (δικός - ή - ό σας) Suus - α - urn (δικός - ή - ό τους) Το αρσενικό του α'και β'προσώπου κλίνεται όπως τα συγκοπτόμενα ουσιαστικά της β' κλίσης. Συντακτικό : Αυτοπάθεια Η λατινική γλώσσα δεν έχει αυτοπαθητική αντωνυμία. Η αυτοπάθεια εκφράζεται με τις πλάγιες πτώσεις της προσωπικής αντωνυμίας (που συχνά ενισχύεται με την αντωνυμία ipse - ipsa - ipsum). Η προσωπική αντωνυμία se και η κτητική του γ'προσώπου suus-a-um εκφράζουν σχεδόν πάντα την αυτοπάθεια. Οι αντωνυμίες αυτές όταν βρίσκονται σε μια πρόταση κύρια , δευτερεύουσα ή απαρεμφατική αναφέρονται κατά κανόνα στο υποκείμενο του ρήματος : ευθεία αυτοπάθεια. Όταν βρίσκονται σε δευτερεύουσα πρόταση που αποτελεί σκέψη του υποκειμένου της κύριας πρότασης τότε αναφέρονται στο υποκείμενο της κύριας πρότασης : πλάγια αυτοπάθεια. ■
Σύνταξη προθέσεων (& 1 - 5) In + αφαιρετική : στάση σε τόπο (κυριολεκτικά και μεταφορικά -εντοπισμός στο χρόνο και κατάσταση) In + αιτιατική : κίνηση προς τόπο De + αφαιρετική : αναφορά Contra + αιτιατική : εναντίωση Απλή αφαιρετική : όργανο, μέσο, τρόπος, αιτία, αναφορά, χρόνος (πότε έγινε μια πράξη). Apud + αιτιατική : τόπος In te r + αιτιατική : τόπος ή αλληλοπάθεια Εχ + αφαιρετική : τόπο, προέλευση, αιτία Propter + αιτιατική : αιτία Pro + αφαιρετική : τόπος, υπεράσπιση ή αντικατάσταση Απλή αιτιατική : χρόνος (πόσο χρόνο κράτησε κάτι).
28
Ασκήσεις : 1. Να μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα θηλυκού γένους του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. 2. Να γράψετε τη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου. 3. Να μεταφέρετε όλες τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού στο γένος που βρίσκονται. 4. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες λέξεις με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται αυτές : ± Studebat, habebat, videt, fovebat, iacebat, delet, possidebat, nocebat i Deletis, amatis, deploratis, annis, repugnatis, possidebatis, habetis, illis, videtis i Epici, clari, pulchri, teneri, loci, antique, parci, magnifici, viri, infirmi i Illis , eis, viris, nobis, vobis, suis, annis 5. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στον αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δε δίνουν αποδεκτό νόημα : ± Eum ut puer magistrum honorabat, i I lli agros in eis locis possidebant, i Poetas honorabat e t eos fovebat, i Pueri magistrum amant et honorant, i Animus pueri tener est i Eorum libri de bellis pulchri sunt, i Multi poetae Vergili ingenium favebant. 6. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο - τα ρήματα που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούν στον παρατατικό. i Septedecim............Sili d e ............................ Punico.................sunt. (liber, bellum, pulcher). i- Silius in septedecim..................................de........... Punico secundo narrat, (liber, suus, bellum). i Ultimis annis vitae suae in illis locis..................... se................. (Campania, teneo) i Multi incolae Campaniae................. in illis locis................. (ager, possideo)
29
7. αντικαταστήστε τις υπογραμμισμένες Λέξεις των προτάσεων με τους αντίστοιχους τύπος της οριστικής αντωνυμίας is, ea, id : i
Silius Ita licu s, poeta epicus, vir clarus erat
i ■ X V II libri poetae de bello punico secundo pulchri sunt J- Multos in illis locis agros possidebat Silius i i
Silii animus tener erat Cloriae Vergili studebat
ingeniumque magnorum poetarum
fovebat. 8. να αντικαταστήσετε την κτητική αντωνυμία για ένα κτήτορα με την ιδίου προσώπου κτητική αντωνυμία για ποΛΛούς κτήτορες και να γίνουν οι απαιτούμενες αΛΛαγές : J- patria mea Ita lia est i
poeta fortunam tuam deplorat
i ■ epistulae meae plenae querelarum mearum sunt J- epistulis tuis contra iniuriam meam repugnabas i
Aeneas socius meus e t tuus est.
30
Μάθημα 6° In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium e t sententia civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus : sic enim liberi esse possumus.
Μετάφραση:
Σ'αυτήν την πολιτεία, την οποία στερεώνουν οι νόμοι, οι καλοί άντρες τηρούν τους νόμους πρόθυμα. Διότι ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης. Ο νους, η ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα σώματα μας δεν υπάρχουν χωρίς το πνεύμα, έτσι και η πολιτεία δε στέκεται χωρίς το νόμο. Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι είμαστε υπηρέτες των νόμων. Γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.
31
Γραμματική:
Ουσιαστικά : Γ κλίση ουσιαστικών Η γ' κλίση περιέχει αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα ουσιαστικά. Διακρίνονται από τις φαινομενικές καταλήξεις της ονομαστικής του ενικού αριθμού. Καταλήξεις αρσενικών : -ο, -or, os,-er, guis, nis και περιττοσύλλαβα : -es, -is Καταλήξεις θηλυκών : -as, -us, -x, -do, -go, -io, -σύμφωνο + s και ισοσύλλαβα : -es, -
Καταλήξεις ουδετέρων : -a, -c, -n, -t, -al, -ar, -e, -ur, us
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ Ενικός αριθμός αρσενικά - θηλυκά
Πληθυντικός αριθμός
ουδέτερα
αρσενικά - θηλυκά
ουδέτερα
- s, -
_
- es
- a, - ia
- is
- is
- um, - ium
- um, - ium
-i
- i
- ibus
- ibus
- em, - im
_
- es, - is
- a, - ia
- s, -
_
- es
- a, - ia
- e, - i
- e, - i
- ibus
- bus
32
Εξαιρέσεις : 1. αιτιατική ενικού σε - im και όχι σε - em : τα ισοσύλλαβα προσηγορικά ονόματα : febris, puppis, sitis, tu rris, tussis, secures και τα ισοσύλλαβα ονόματα πόλεων και ποταμών : Tiberis, Neapolis, Albis 2. αφαιρετική ενικού σε -i και όχι -e : > όλα τα παραπάνω ουσιαστικά >
τα ονόματα των μηνών σε -is, -er
>
τα προσηγορικά ονόματα σε -is που ήταν αρχικά επίθετα : aequalis, annalis, natalis
>
τα ουδέτερα σε - e, - al, - ar
>
τα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά
>
η μετοχή ενεργητικού ενεστώτα όταν είναι επιθετική
3. ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε - ia αντί - α >
τα ουδέτερα - e, - al, -ar
>
τα ουδέτερα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά
4. γενική πληθυντικού σε - ium αντί - um >
τα ισοσύλλαβα φωνηεντόληκτα σε - is, - es εκτός canis, iuvenis, sedes
> όσα έχουν δύο ή περισσότερα σύμφωνα στο τέλος του θέματος, εκτός pater, mater, fra te r >
pugillares - ium
>
Samnis - Samnites - ium
>
Penates - ium
>
Τα ουδέτερα - e, - al, - ar
5. αιτιατική πληθυντικού σε - is και -es > όσα αρσενικά ή θηλυκά σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε - ium
33
Α κλίση 5ententia-ae (θ) η άποψη
B'κλίση Fundamentum-i (ουδ) το θεμέλιο Animus-i (αρσ) η ψυχή Consilium-ii-i (ουδ)η σκέψη νΪΓ-ΓΪ(αρς) Ανδρας M inister-sti 'αρσ) ο υπηρέτης 3βΓνυ3-ΐ(αρς) ο δούλος)
Γ'κλίση Civitas-tatis(0) η πολιτεία * Lex-gis(0) ο Νόμος Libertas-tatis (θ) ελευθερία rons-ntis (αρς) η Πηγή Aequitas-tatis (θ) δικαιοσύνη Mens-ntis (αρς) νους, πνεύμα Cor pus0ΓΪ3(0υδ) το σώμα InterpresρΓβίΐ3(αρς/θ) ερμηνευτής ludex-cis (αρς) ο δικαστής
Δ κλίση Magistratus-us (αρς) οι αρχές
Civitas - atis : το ουσιαστικό σχηματίζει γενική πληθυντικού σε - ium και - um
34
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα Bonus - α - um Positus - α - um Liber - ra - rum Noster - stra - strum
: καλός '.(μετοχή παθητικού παρακειμένου) τοποθετημένος : ελεύθερος : (κτητική αντωνυμία) δικός μας
Τριτόκλιτα επίθετα Omnis - is - e
Ρήματα : Ρήμα Servo 1 τηρώ, φυλάω Sto 1 στέκομαι Contineo 2 συγκρατώ Pono 3 τοποθετώ Ponor 3 τοποθετούμαι
: όλος
ενεστώτας servo
ταρακείμενος servavi
σουπίνο servatum
απαρέμφατο servare
sto
steti
statum
stare
contineo
continui
contentum
continere
pono
posui
positum
ponere
ponor
positus sum
poni
/\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \χ Possum : αποτελείται από τη ρίζα pot + sum. Το t πριν το s αφομοιώνεται με αυτό. Πριν από το φωνήεν διατηρείται και πριν από το f αποβάλλεται το f. __________________________________________ __________________________________________
■■■■■■-
Ενεστώτας sum > possum es > potes est > potest sumus > possumus estis > potestis sunt > possunt
■■■■■■-
35
Παρατατικός eram > poteram eras > poteras erat > poterat eramus > poteramus eratis > poteratis erant > poterant
Αντωνυμίες : Εα : οριστική - επαναληπτική αντωνυμία Quam : αναφορική αντωνυμία Nostra : κτητική αντωνυμία
Αναφορική αντωνυμία : qui, quae, quod
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική Συντακτικό :
Ενικός αριθμός Qui Quae Cuius Cuius Cui Cui Quem Quam Quo
Qua
Quod Cuius Cui Quod Quo
Πληθυντικός aριθμός Qui Quae Quorum Quorum Quibus Quibus Quos Quas
Quae Quorum Quibus Quae
Quibus
Quibus
Quibus
| Ο σύνδεσμος enim είναι αιτιολογικός και συνδέει κατά παράταξη. Δεν τίθεται ποτέ στην | αρχή της πρότασης, αλλά ύστερα από μία ή περισσότερες λέξεις. Αντί του enim είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουμε το σύνδεσμο nam, ο οποίος όμως πρέπει να τεθεί στην αρχή <( της πρότασης. Η Η πρόθεση sine συντάσσεται πάντα με αφαιρετική και δηλώνει την < έλλειψη/στέρηση ^\VXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvX/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X
Δευτερεύουσες προτάσεις : « quam leges continent» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο civitate. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με Οριστική και δηλώνει το πραγματικό. « ut corpora nostra sine lege» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με Οριστική (non stant) και δηλώνει το πραγματικό.
36
Ασκήσεις : 1 . (bonus-a-um) interpres, (liber-a-um) mens : να γράψετε τις συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθμού, αφού επιλέξετε το σωστό γένος του επιθέτου. 2. viri, ministri, servi : να κλίνετε τα ουσιαστικά στον ενικό αριθμό. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τον τρόπο κλίσης τους; 3. Civitas : ποια άλλα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης -θηλυκά- σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -um, -ium ; 4. fons : ποια άλλα μονοσύλλαβα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού -ium. 5. servant : να κλίνετε την οριστική του Παρατατικού και να γράψετε το απαρέμφατο του Ενεστώτα. 6. possumus : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος, να βρείτε τα συνθετικά του μέρη και να κλίνετε την οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού. 7. Να υπογραμμίσετε τα ουσιαστικά της πρώτης, δεύτερης και τρίτης κλίσης (κύρια και προσηγορικά) στις παρακάτω προτάσεις : i- Militum corpus validum erat. i- Alexander, Philippi filius, multos equites habebat. i- Multi milites cum rege sunt. i- Civium gladii urbem liberabant. 4- Hannibal ante portas. 4- Historia est magistra vitae. 8. να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : 4- in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. 4- Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. 4- Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. 9. να μεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις : i- in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges s er v a n t . 4- Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. 4- Mens posita est in legibus 4- Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique servi sumus : sic enim liberi sumus.
37
10.
να ενώσετε τη δεύτερη πρόταση με την πρώτη μετατρέποντας την σε αναφορική : boni viri in ea civitate sunt. Ei servant leges = in ea civitate sunt boni viri, qui leges servant. i- Leges fons aequitatis sunt. Leges cives servant. 4- Mens civitas lex est. legem cives amant. i- Corpora delectorum virorum infirma erant. Delecti viri patriae consultabant. 4- Beneficia Romani parabant. Beneficiis bella propulsabant., i- Romani in suppliciis deorum magnifici erant. Romani domi parci erant. 4- Andromedam videt e t amat Perseus. Cepheus ad scopulum Andromedam adligat. i- Cassiope se cum Nymphis se comparat. Nymphae pulchrae sunt. 4- Perseus beluam hasta delet. Belua ad Andromedam se movet. 11. αντικαταστήστε το σύνδεσμο enim με το σύνδεσμο nam και κάντε τις αναγκαίες μεταβολές. i- lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. i- Sic enim liberi esse possumus. i- Belua enim incolis nocebat. 4- Sic enim oraculum respondet.
38
Μάθημα 7°
Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet e t tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : " hostes adventare audio ; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes enim de collibus advolare solent et caedem ,militum perpetrare possunt".
Μετάφραση :
Ο Καίσαρας εγκαθιστά τις Λεγεώνες σε ποΛΛά χειμερινά στρατόπεδα λόγω της έλλειψης σιταριού. Διατάζει τέσσερις απ' αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και διατάζει τρεις να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Διατάζει όλους τους διοικητές των λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα. Συμβουλεύει τους στρατιώτες μ' αυτά τα λόγια : «πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν. Οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί είναι κοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από τη δύναμη των εχθρών, γιατί συνηθίζουν να εξορμούν από τους λόφους και μπορούν να κατασφάξουν στρατιώτες».
39
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Inopia-ae (θ) έλλειψη Belgae-arum
B' κλίση ΡΓυΐ'ηεηίυΐ'η-ί(ουδ)* σιτάρι Η^εΓηα-οπϋπ^ουδ)** χειμερινό στρατόπεδο Nervii-orum £α3ίΓα-0Γυΐ'η***(0υδ) στρατόπεδο Verbum-i(ou6) λόγος
Γ'κλίση Caesar-aris Legio-onis(0) λεγεώνα M iles-it Ϊ3(αρς) στρατιώτης Hostis-is(apo-0) εχθρός
5ρεα]Ιαί0Γ-0Π3(αρς) ανιχνευτής διοικητής V is ****(0 )δύναμη
Legatus-i(apς) λεγεώνας
£οΙΙΐ3-ΐ3*****(αρς) λόφος Caedes-is(0) σφαγή
/ / /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ / /
Το ουσιαστικό frumentum-i είναι περιληπτικό και δεν έχει πληθυντικό αριθμό. \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ /
\ /
/ / /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /' ^
Το ουσιαστικό hiberni-orum έχει μόνο πληθυντικό αριθμό, είναι pluralia tantum >
/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ;
Το ουσιαστικό castra-orum είναι ετερόσημο : στον πληθυντικό σημαίνει στρατόπεδο και στον ενικό φρούριο. >/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ,
/ / /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ /
/ / /
Το ουσιαστικό vis είναι ελλειπτικό, έχει στον ενικό μόνο ονομαστική, αιτιατική και αφαιρετική και στον πληθυντικό όλες τις πτώσεις : vis, -, -, vim, -, vi και vires, virium, viribus, vires, vires, viribus \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ /
\/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /'^ Τα ισοσύλλαβα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε -is σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium και την αιτιατική πληθυντικού σε -is και -es. \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^
40
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Multus - α - um : πολύς Noster - stra - strum : δικός μας (συγκοπτόμενο) Τριτόκλιτα επίθετα : Tres (αρσενικό - θηλυκό) - tria (ουδέτερο): τρεις Omnis - is - e : όλος Αντωνυμίες : Quibus : αναφορική αντωνυμία His : δεικτική αντωνυμία Nostri : κτητική αντωνυμία Eos : οριστική - επαναληπτική αντωνυμία Η δεικτική αντωνυμία hic, haec, hoc
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Hic Huius Huic Hunc
Ενικός αριθμός Haec Huius Huic Hanc
Hoc
Hi Horum His Hos
Hac
Πληθυντικός αριθμός Hae Harum His Has
His
His
41
Hoc Huius Huic Hoc Hoc
Haec Horum His Haec His
Ρήματα : Ρήμα Conloco εγκαθιστώ Hiemo ξεχειμωνιάζω Iubeo διατάζω Impero διατάζω Remaneo παραμένω Im porto εισάγω Admoneo συμβουλεύω Advento πλησιάζω Audio πληροφορούμαι Nuntio αναγγέλλω Caveo προσέχω Debeo οφείλω Advolo εξορμώ Soleo συνηθίζω (ημιαποθετικό) Perpetro διαπράττω Possum μπορώ
ενεστώτας 1 conloco
παρακείμενος conio cavi
σουπίνο conio catum
απαρέμφατο conio care
1 hiemo
hiemavi
hiematum
hiemare
2 iubeo
iussi
iussum
iubere
1 impero
imperavi
imperatum
imperare
2 remaneo
remansi
remansum
remanere
1 importo
importavi
importatum
importare
2 admoneo
admonui
admonitum
admonere
1 advento
adventavi
adventatum
adventare
4 audio
audivi
auditum
audire
1 nuntio
nuntiavi
nuntiatum
nuntiare
2 caveo
cavi
cautum
cavere
2 debeo
debui
debitum
debere
1 advolo
advolavi
advolatum
advolare
2 soleo
solitus sum
solitum
solere
1 perpetro
pertravi
perpetratum
perpetrare
possum
potui
posse
42
Σχηματισμός απαρεμφάτου : τα ρήματα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηματίζουν το Απαρέμφατο Ενεστώτα με την κατάληξη : -re : ama - re , dele - re. Το ρήμα sum σχηματίζει Απαρέμφατο Ενεστώτα : esse
Συντακτικό : Το απαρέμφατο και το υποκείμενο του Στα λατινικά έχουμε τελικό και ειδικό απαρέμφατο. Το τελικό απαρέμφατο είναι πάντα > /,s χρόνου Ενεστώτα. Σε περίπτωση ετεροπροσωπίας το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε αιτιατική. Στην ταυτοπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε ονομαστική. Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου βρίσκεται κανονικά σε αιτιατική και δεν /,s > παραλείπεται. Ακόμη και σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου δηλώνεται με τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας : me, te, se, nos, vos, se . Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται λατινισμός. Με τους παθητικούς όμως τύπους των λεκτικών και δοξαστικών ρημάτων το υποκείμενο του ρήματος και του ειδικού απαρεμφάτου είναι το ίδιο - ταυτοπροσωπία - και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική (ενότητα 18η) και τότε > /,s έχουμε άρση του λατινισμού.
Το ρήμα iubeo συντάσσεται με αιτιατική ως αντικείμενο και τελικό απαρέμφατο, ενώ το συνώνυμό του impero συντάσσεται με δοτική ως αντικείμενο και τελικό απαρέμφατο : Caesar iubet legions in Nerviis hiemare. Caesar imperat legionibus in Nerviis hiemare.
Ασκήσεις :
1. Των προσηγορικών ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθμών. 2. Να κλιθεί το όνομα vis και στους δυο αριθμούς. 3. Να γραφεί το απαρέμφατο Ενεστώτα όλων των ρημάτων του κειμένου. 4. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τι σύνταξή τους. 5. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο ( τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Ενεστώτα). > Caesar quattuor ex ................ in Nerviis et tres in Belgis ............... (conloco, legio). > Quattuor ...................in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis ..................iubet (remaneo, legio). > omnes ..........................in .....................conlocare iubet (hiberna, legatus, legio). > frumentum in c a s tra ....................iubet. (importo, legatus). 43
> Speculatores .............................................e t prope eos esse nuntiant, (hostis, advento). 6. legions, legatos, milites, vim, caedem : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών στον αντίθετο αριθμό. 7. να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα υπόλοιπα πρόσωπα :
imperabat
iubet debetis possunt
8. να συμπληρωθεί ο πίνακας : Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
hostes
eos quibus
verbis
9. να μεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις : i- duces legions ante pugnas admonebant i- Romani milites barbaros hostes vident i- Romani duces legions suas in collibus conlocant 4- Romani milites caedes perpetrabant 10.να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : i- legio in te rra gelida hiemabat i- legatus legionem remanere in Belgis iubet i- speculatorem nostrum hostis videt vim hostis cavere debeo 11 .να μετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεμφατική και να την εξαρτήσετε από την πρώτη : Ovidius scriptitat. Ovidius in te rra Pontica exulat > Ovidius scrip tita t se in te rra Pontica exulare. 4- Ovidius in epistulis scriptitat. Curae et miseriae Ovidium exruciant. Ovidius in epistulis scriptitat. Incolae terrae Ponticae barbari sunt. 4- Ovidius in epistulis scriptitat. Musa est unica amica Ovidii, i- Aeneas reginae renarrat. Aeneas in italiam navigat. 4- Dido dicit. Aeneas cum sociis e t cum nato in Italiam navigat. Socii putant. Delecti viri ingenium validum propter sapientiam habent. 44
12.να μετατρέψετε τις προτάσεις σε απαρεμφατικές και να τις εξαρτήσετε αρχικά από την πρόταση : Caesar iubet... και ύστερα από την πρόταση : Caesar imperat... κάνοντας τις αναγκαίες μεταβολές. i- Romani vim hostium cavent 4- Milites de collibus advolant ±- Una legio in Gallia remanet i- Tres legions in Africam navigant i- Puer magistros honorat i- Pueri gloriae Vergili student ±- Socii pericula in bello audacia propulsabant.
45
Μάθημα 8° Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi. "Ipse?" interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam;
erat in proximo non venabulum sed stilus et
pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris, licebit tib i quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed Minervam errare. Vale!
Μετάφραση :
Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στον ΚορνήΛιο Τάκιτο του. Θα γελάσεις. Εγώ έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα. Θα ρωτήσεις : «ο ίδιος;» Ο ίδιος. Καθόμουνα δίπλα στα δίχτυα. Πλάι μου δεν υπήρχε η λόγχη αλλά η γραφίδα και οι πλάκες. Σκεφτόμουνα κάτι και κρατούσα σημειώσεις. Αν και (είχα) τα δίχτυα άδεια, είχα όμως γεμάτες τις πλάκες. Τα δάση και η μοναξιά είναι μεγάλα ερεθίσματα της σκέψης. Όταν βρεθείς στο κυνήγι, θα είναι δυνατό και σε σένα να φέρεις εκεί τις πλάκες : θα δεις όχι την Αρτεμη αλλά την Αθηνά να περιπλανιέται στα βουνά. Γειά σου!
46
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Cera-ae(0) κερί Silva-ae(0) δάσος Diana-ae Minerva-ae
B' κλίση Gaius-i Plinius-ii-i Cornelius-ii-i Tacitus-i ΑρεΓ-ρπ(αρς) κάπρος νεπα^Ιυπι-^ουδ) κυνηγετική λόγχη S+iΙυ3-ϊ(αρς) γραφίδα Incitamentum-i(ou6) ερέθισμα
Γ κλίση Salus-utis*(0) σωτηρία ββ+β-1·ΐ3**(ουδ) δίχτυ Ρυ9ΜΙαΓβ3-ίυι,η ***(αρς) πλάκες αλειμμένες με κερί Solitudo-inis(0) μοναξιά Cogitatio-ionis(0) σκέψη Venatio-ionis(0) κυνήγι Μοη3-ηΐΊ3****(αρς) βουνό
Το ουσιαστικό salus-utis ως αφηρημένη έννοια δεν έχει πληθυντικό αριθμό.
Τα ουδέτερα τριτόκλιτα σε -e, -al, -ar σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -ΐ και την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε -ία και τη γενική πληθυντικού σε -ium. Το ουσιαστικό rete-is σχηματίζει την αφαιρετική ενικού σε -i και -e. Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική Ret - e Ret - ia Γ ενική Ret - is Ret - ium Δοτική Ret - i Ret - ibus Αιτιατική Ret - e Ret - ia Κλητική Ret - e Ret - ia Αφαιρετική Ret - i και -e Ret - ibus *** Το ουσιαστικό pugiallares-ium έχει μόνο πληθυντικό αριθμό. **** Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά που στη γενική του ενικού έχουν πριν από την κατάληξη δύο ή περισσότερα σύμφωνα σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium
47
***** \/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /-^ x Τα δευτερόκλιτα κύρια ονόματα, που είναι γνήσια λατινικά, συναιρούν στη γενική ενικού -ii σε ; χ -i. Σχηματίζουν επίσης κατά κανόνα την κλητική ενικού κατά το ουσιαστικό filius σε -ι και ; ^ όχι σε -ie. (σχολική γραμματική σελίδα 15) / \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ χ
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Proximus - α - um : γειτονικός, κοντινός άδειος Vacuus - α - um γεμάτος Plenus - α - um μεγάλος Magnus - α - um Τριτόκλιτα επίθετα : Tres - tria : τρεις (απόλυτο αριθμητικό) Ferox - cis : άγριος (τριγενές, μονοκατάληκτο και τριτόκλιτο)
^ Τριτόκλιτα επίθετα ; χ Τα τριτόκλιτα επίθετα θετικού βαθμού μπορεί να είναι τριγενή και τρικατάληκτα : celer - ; χ celeris - celere και acer - acris - acre. Μπορεί ακόμη να είναι τριγενή και δικατάληκτα: ; ^ brevis - brevis - breve. Είναι ακόμη τριγενή και μονοκατάληκτα : ferox - ocis. Κλίνονται / όπως τα τριτόκλιτα ουσιαστικά, σχηματίζουν όμως την αφαιρετική ενικού σε -i, τη γενικής χ πληθυντικού σε -ium και την ονομαστική - αιτιατική - κλητική πληθυντικού στα ουδέτερα σε ;
Αντωνυμίες : Suo : κτητική αντωνυμία γ' προσώπου για ένα κτήτορα Ego : προσωπική αντωνυμία α' προσώπου Ipse : δεικτική αντωνυμία Aliquid : αόριστη αντωνυμία Tibi : προσωπική αντωνυμία β' προσώπου
48
Δεικτική / Οριστική αντωνυμία : ipse, ipsa, ipsum
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ipse Ipsius Ipsi Ipsum
Ενικός αριθμός Ipsa Ipsius Ipsi Ipsam
Ipso
Ipsi Ipsorum Ipsis Ipsos
Ipsum Ipsius Ipsi Ipsum
Ipsa
Ipso
Πληθυντικός αριθμός Ipsae Ipsarum Ipsis Ipsas
Ipsis
Ipsis
Ipsa Ipsorum Ipsis Ipsa Ipsis
Ρήματα : ενεστώτας ρήμα Interrogo 1 interrogo ρωτάω Cogito 1 cogito σκέφτομαι Enoto 1 enoto κρατώ σημειώσεις Adporto 1 adporto φέρω Erro 1 erro περιπλανιέμαι Rideo 2 rideo γελώ Sedeo 2 sedeo κάθομαι Habeo 2 habeo
παρακείμενος interrogavi
σουπίνο interrogatum
Απαρέμφατο interrogare
cogitavi
cogitatum
cogitare
enotavi
enotatum
enotare
ad portavi
adportatum
adportare
erravi
erratum
errare
risi
risum
ridere
sedi
sessum
sedere
habui
habitum
habere
49
έχω Licet επιτρέπεται Video βλέπω Valeo είμαι υγιής Capio πιάνω
2 licet
licuit
2 video
vidi
2 valeo
valui
3*
capio
licere visum
videre valere
cepi
captum
capere
Μέλλοντας - Οριστική
1η συζυγία Ama - bo Ama - bis Ama - bit Ama - bimus Ama - bitis Ama - bunt
2P συζυγία Dele - bo Dele - bis Dele - bit Dele - bimus Dele - bitis Dele - bunt
Sum Er - o Er - is Er - it Er - imus Er - it is Er - unt
Συντακτικό : Δευτερεύουσες προτάσεις : «cum in venationibus eris» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με Οριστική Μέλλοντα γιατί μας ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη και δηλώνει το σύγχρονο. «etsi retia vacua habebam» : δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με Οριστική, γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Στην κύρια υπάρχει ο σύνδεσμος tamen.
50
Ασκήσεις : 1. Ποια άλλα ουσιαστικά, όπως το cera-ae, γνωρίζετε, που έχουν δηλαδή άΛΛη σημασία στον ενικό και άΛΛη στον πληθυντικό; 2. Ποια άΛΛα ουσιαστικά ανεξάρτητα από την κΛίση, γνωρίζετε τα οποία απαντούν μόνο στον πΛηθυντικό αριθμό; 3. Να εντοπίσετε τα θηΛυκά προσηγορικά ονόματα της Γ' κΛίσης και να γράψετε τη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού αριθμού. 4. vacuum rete, feroces apri : να κΛίνετε τις συνεκφορές στον αριθμό που δίνονται. 5. tu : να κΛίνετε την προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου στον πΛηθυντικό αριθμό. 6. suo : να γράψετε την αντωνυμία στα άΛΛα πρόσωπα στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση που βρίσκονται. 7. cepi, sedebam, lic e b it: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων. 8. sunt : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και να κΛίνετε την Οριστική Παρατατικού και ΜέΛΛοντα. 9. Να αναγνωρίσετε γραμματικά τις παρακάτω Λέξεις : apros, ipse, ad, proximo, sed, aliquid, -que, cum, tamen, tib i, in, vacua, ceras, tres, stilus, quoque. Ουσιαστικό
Επίθετο
Αντωνυμία
Αριθμητικό
Επίρρημα
Πρόθεση
Σύνδεσμος
10.να γράψετε τις πΛάγιες πτώσεις των ουδέτερων ουσιαστικών του κειμένου στον αντίθετο αριθμό. 11 .να γράψετε την ίδια πτώση των παρακάτω ουσιαστικών στον αντίθετο αριθμό : stilus, silvae, venationibus, montibus. 12 .να κΛιθούν όΛα τα επίθετα της β' και γ' κΛίσης στον αριθμό και στο γένος που βρίσκονται. Τι παρατηρείτε; 13 .να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τα ρήματα της β'συζυγίας. 14.στις παρακάτω Λέξεις να υπογραμμίσετε την παρείσακτη και να δηΛώσετε σε τι διαφοροποιείται : salutem, venationibus, solitudo, montibus, cogitationis 15.να γίνουν οι απαραίτητες αΛΛαγές, ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά ορ θ ές: ±- cum Romani in venationes sunt, pugillarium adportant i- propter solitudo Plinius cogito 16.να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις Λέξεις που σας δίνονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού την μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο : i- cum Gaius in ..................... erat, pugillares.................. (silva, habeo) i- Gaius.......................habet.................. (solitude, incitamentum, cogitation) i- Videmus Minervam in.................................(mons, sedeo) 17.να γραφεί και να κλιθεί ο Μέλλοντας όλων των ρημάτων του κειμένου και να γραφούν οι αρχικοί τους χρόνοι. 51
18 .να χαρακτηριστούν όλες οι προτάσεις ανάλογα με το περιεχόμενο τους, την ποιότητα και τις σχέσεις τους με τις άλλες προτάσεις. 19.να διακρίνετε τις λέξεις σε προθέσεις και συνδέσμους : ad, sed, in, etsi, cum 20.να σχηματίσετε προτάσεις νοηματικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού τις βάλετε στο σωστό τύπο και στην ορθή σειρά : ±- sedeo(μέλλovτaς), Γείε(ενικός), Plinius, ad i- Plinius, Ιΐοε1·(μέλλοντας), Minerva, in, video, ΐΌοη3(πληθυντικός)
52
Μάθημα 9° Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam in te rficit. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extra hit et delictum punire parat. Polpulum concitat e t Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.
Μετάφραση : Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, ο έβδομος και τελευταίος από τους βασιλείς, χάνει την εξουσία μ' αυτόν τον τρόπο. Ο γιος του, Σέξτος Ταρκύνιος, προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας, της γυναίκας του Κολλατίνου. Ο σύζυγος και ο πατέρας και ο Ιούνιος Βρούτος τη βρίσκουν περίλυπη. Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την αδικία και αυτοκτονεί με μαχαίρι. Ο Βρούτος βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο και ετοιμάζεται να τιμωρήσει το έγκλημα. Ξεσηκώνει το λαό και αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο. Ο ρωμαϊκός λαός, ελεύθερος πια, αποφασίζει να εκλέξει δυο υπάτους, τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο Κολλατίνο.
53
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Pudicitia-ae (θ) τιμή Lucraetia-ae Femina-ae (θ) γυναίκα Lacrima-ae (θ) δάκρυ Iniuria-ae (θ) αδικία
B ' κλίση Tarquinius-ii-i Modus-i(apς) τρόπος Filius-iϊ-ϊ(αρς)* γιός Sextus-i Collatinus-i Μαπίυ3-ΐ(αρς) σύζυγος Iunius-ii-i Brutus-i £υΙίεΓ-ίπ(αρς) μαχαίρι Delictum-i(ouδ) έγκλημα ΡορυΙυ3-ΐ(αρς) λαός Imperium-ii-i(ouδ) εξουσία
Γ κλίση βεχ^ΐ3(αρς) βασιλιάς υχοΓ-οπ3(αρς) σύζυγος ΡαίεΓ-ίπ3(αρς)** πατέρας \/υΙηυ3-επ3(ουδ) τραύμα ϋοΙθΓ-θΓΪ3(αρς) πόνος έοη3υΙ-υΙΐ3(αρς) ύπατος
Filius-ii-i : συναιρεί τη γενική ενικού και σχηματίζει την κλητική ενικού σε -ΐ________________
\
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Pater-tris : σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε -um και όχι σε -ium. Όμοια σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού και τα τριτόκλιτα ουσιαστικά mater, fra te r.__________________________ Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Superbus - α - um : υπερήφανος Septimus - α - um : έβδομος (τακτικό αριθμητικό) Ultimus - α - um : τελευταίος Maestus - α - um : λυπημένος Magnus - α - um : μεγάλος
Αντω νυμίες : Hoc : δεικτική αντωνυμία Eius : οριστική αντωνυμία Eam : οριστική αντωνυμία Illis : δεικτική αντωνυμία Se : προσωπική αντωνυμία Ipsam : οριστική αντωνυμία 54
/
Δεικτική αντωνυμία ille , illa , illu d
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ille Illius Illi Illum
Ενικός αριθμός Illa Illius Illi Illam
Illo
Illi Illorum Illis Illos
Illa
Πληθυντικός αριθμός Illae Illarum Illis Illas
Illis
Illis
Illud Illius Illi Illud Illo
Illa Illorum Illis Illa Illis
Ρήματα : Οριστική Ενεστώτα και Μέλλοντα της 3πς και 4πς συζυγίας Η οριστική Ενεστώτα ίω ν ρημάτων της 3ης ouguviac που έχουν χαρακτήρα σύμφωνο ή - u σχηματίζεται από : το ενεστωτικό θέυα + συνδετικό Φωνήεν + βασικές καταλήξεκ Leg - ο Leg - is Leg - it Leg - imus Leg - it is Leg - unt Το απαρέμφατο Ενεστώτα σχηματίζεται : ενεστωτικό θέυα + συνδετικό Φωνήεν + re Leg - ere
55
Η οριστική Ενεστώτα των ρημάτων της 4ης συζυγίας που έχουν χαρακτήρα - i σχηματίζεται από : το ενεστωτικό θέυα και τις βασικές καταλήξεις Aud - ίο Aud - is Aud - it Aud - imus Aud - it is Aud - iunt Το απαρέμφατο Ενεστώτα σχηματίζεται : ενεστωτικό θέυα + re Aud - ire
Ο Παρατατικός της 3ης και 4ης συζυγίας σχηυατίζεται όπως και ο Παρατατικός των ρηυάτων τη; 1ης και 2ης συζυγίας υε τη διαφορά ότι ανάυεσα στο θέυα του Ενεστώτα και το πρόσφυυα - ba παρευβάΛΛεται το - e.
Leg Leg Leg Leg Leg Leg
-
eeeeee-
bam bas bat bamus batis bant
Audi Audi Audi Audi Audi Audi
56
-
e e e e e e
-
bam bas bat bamus batis bant
ρήμα
παρακείμενος paravi
σουπίνο paratum
απαρέμφατο parare
concito
concitavi
concitatum
concitare
perdo
perdidi
perditum
perdere
laedo
laesi
laesum
laedere
interficio
interfeci
interfectum
interficere
extraho
extraxi
extractum
extrahere
adimo
ademi
ademptum
adimere
deligo
delegi
delectum
deligere
constituo
constitui
constitutum
constituere
invenio
inveni
inventum
invenire
punio
punivi
punitum
punire
aperio
aperui
apertum
aperire
ενεστώτας 1 paro
Paro ετοιμάζομαι να 1 Concito ξεσηκώνω Perdo 3 χάνω Laedo 3 προσβάΛΛω In te rfic io 3* σκοτώνω Extraho 3 βγάζω Adimo 3 αφαιρώ Deligo 3 εκΛέγω Constituo 3 αποφασίζω Invenio 4 βρίσκω Punio 4 τιμωρώ Aperio 4 αποκαλύπτω
Συντακτικό : Ρήματα μ ε δύο α ιτια τικές : αντικείμενο και κατηγορούμενο του αντικειμένου. Τα ρήματα που σημαίνουν βρίσκω - invenio - ονομάζω, προσφωνώ - saluto - εκλέγω - deligo συντάσσονται συχνά με δύο αιτιατικές, τη μία ως αντικείμενο του ρήματος και την άΛΛη ως κατηγορούμενο του αντικείμενου.
Τρόπος : • Με απΛά επιρρήματα • Με αφαιρετική - απρόθετη όταν συνοδεύεται από έναν προσδιορισμό (ομοιόπτωτο ετερόπτωτο) : hoc modo imperium perdit. Με εμπρόθετη αφαιρετική όταν δε συνοδεύεται από προσδιορισμό : vive cum virtute. 57
Ασκήσεις : 1. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άΛΛου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους. 2. Να κΛιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου. 3. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άΛΛου αριθμού και στα τρία γένη και να δηΛωθεί το είδος τους. 4. Να γραφεί το απαρέμφατο Ενεστώτα όΛων των ρημάτων του κειμένου και να δηΛωθεί το είδος του (τεΛικό - ειδικό). 5. Στις παρακάτω ομάδες Λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινό έχουν οι παρείσακτες Λέξεις με τις υπόΛοιπες Λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται απ' αυτές; i- Septimum, regum, imperium, maestum, magnum, antiquum, magnificum, possum 4- Eius, filius, ipsius, huius, illius, regius 4- Perdit, laedit, aperit, extrahit, adimit, constituit, invenit 4- Perdere, laedere, genere, adimere, constituere, deligere, vulnere i- Regis, patris, lacrimis, vulneris, consulis, civitatis, imperiis, doloris 6. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τους κΛιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες αν μετασχηματισθούν, δεν δίνουν αποδεκτό νόημα : i- Hic suum regnum perdit. 4- Tarquinius imperium propter impudentiam fili sui perdit. 4- Ille pudicitiam uxoris eius laedit. 4- Ille delictum punier parat. 4- Pater puellae invenit eam maestam. 7. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις Λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη Λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάΛΛηΛο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Οριστική Παρατατικού). i- Tarquinius Superbus septimus atque..................... regnum............(suum, ultimus). 4~ Tarquinius propter imprudentiam....................................imperium perdit (suus, filius). 4- F ilius..................................... imperium adimit (pater, suus). 4- .................... regnum non licet puellarum pudicitiam.................(laedo, filius). 4~ Pudicitiam ................... Collatini Sextus Tarquinius laedit et propter hanc..............pater................imperium perdit (uxor, is, iniuria). 8. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάΛΛηΛο τύπο των ουσιαστικών :
Ενικός αριθμός Γ ενική Δοτική Αιτιατική Αφαιρετική
delictum modo
cultro 58
T1Ληθυντικός αριθμός Γ ενική Δοτική Αιτιατική Αφαιρετική
lacrimis
9. στους παρακάτω ρηματικούς τύπος να γράψετε τους τύπους που ζητούνται : • • •
perdit : γ' ενικό Οριστικής Ενεστώτα laedit : απαρέμφατο Ενεστώτα inveniunt : β' ενικό Οριστικής Παρατατικού και α' πΛηθυντικό Οριστικής Ενεστώτα • in te rfic it : γ' πΛηθυντικό Οριστικής Παρατατικού • e x tra x it : β' πΛηθυντικό Οριστικής Ενεστώτα • punire : a' πΛηθυντικό Οριστικής Παρατατικού • adimit : γ' ενικό Οριστικής Παρατατικού • deligere : αρχικοί χρόνοι • constituit : απαρέμφατο Ενεστώτα 10.να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη Λέξη με τον αντίστοιχο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc. Έπειτα οι κΛιτοί τύποι της πρότασης να μεταφερθούν στον άΛΛο αριθμό. i- Filius regis Sextus est 4- Feminam inveniunt maestam i- Cultrum ex vulnere maritus e xtra xit i- Tarquinium Collatinum e t Iunium Brutum consules deligit populus Romanus i- Historiam narrat pater filio 11 .να αναγνωριστούν τα επίθετα του κειμένου και να κΛιθούν στο γένος και στο βαθμό που βρίσκονται. 12.να κΛιθούν οι συνεκφορές : mango dolore, se ipsam, duo consules. 13.να εξηγήσετε τη σημασιοΛογική διαφορά που θα προκύψει αν στη θέση της προσωπικής αντωνυμίας μπει ο ίδιος τύπος της αντωνυμίας : is, ea, id : ................. cultro se ipsam in te rfic it............. 14 .να μετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεμφατική εξαρτώντας την από την πρώτη : i- Tarquinius Superbus dicit... Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit i- Brutus dicit... Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit 4- Tarquinius Superbus dicit... Filius Tarquini Superbi pudicitiam Lucretiae laedit i- Maritus Lucretiae debet... Maritus Lucretiae delictum punit 4- Brutus iubet Tarquinium Superbum... Tarquinius Superbus exulat 4- Brutus concitat poplulum Romanum... Populus Romanus imperium Tarquinio Superbo adimit 4- Brutus imperat populo Romano... Populus Romanus duos consules deligit 4- Brutus constituit... Brutus concitat populum. 59
Μάθημα
10°
Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab Lavinio tra n fe re t et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios, Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo accipies.
Μετάφραση : Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία. Θα συντρίψει άγριους λαούς, θα τους επιβάλλει θεσμούς και θα κτίσει τείχη. Εσύ τον Αινεία θα φέρεις στον ουρανό. Αργότερα, ο Ίουλος, ο γιός του Αινεία, θα μεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Αλβα Αόγγα. Μετά από τριακόσια χρόνια η Ίλ ια θα γεννήσει δυο γιούς, το Ρωμύλο και το Ρώμο, τους οποίους θα θρέψει μια λύκαινα. Ο Ρωμύλος θα κτίσει τα Αρεια τείχη και θα ονομάσει τους Ρωμαίους από το όνομά του. Η εξουσία θα είναι χωρίς τέλος για τους Ρωμαίους. Ο Καίσαρας Αύγουστος καταγόμενος από τον Ίουλο, θα κλείσει τις πόρτες του πολέμου και θα ξαναφέρει το Κρόνιο βασίλειο. Εσύ θα δεχτείς αυτόν στον ουρανό, όπως τον Αινεία.
60
Γραμματική :
Ουσιαστικά : A ' κλίση Aeneas-ae Italia-ae Alba Longa Lupa-ae (θ) λύκαινα Ilia-ae Porta-ae (θ) πύλη
B ' κλίση ΒεΜυην^ουδ) πόλεμος ΡορυΙυ3-ΐ(αρς) λαός ίαβΙυιη-Κουδ) * ουρανός Iulus-i ΡΐΙΐυ3-ϋ-ΐ(αρς) γιός Ι^^ηυιπ-ΐ(ουδ) βασίλειο Αηηυ3-ΐ(αρς) έτος Ιΐ'ηρβπυΐ'η-ϋ-ΐ(ουδ) εξουσία Augustus-i Romanus-i Romulus-i Remus-i
Γ κλίση Mos-ris (αρς) ήθος Moenia-ium (ουδ) * * τείχη Nomen-inis (ουδ) όνομα Finis-is (αρς) * * * τέλος M ars-rtis Caesar-aris
Caelum-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι ουδετέρου γένους και στον πΛηθυντικό αρσενικού γένους. ** Moenia-ium : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού. * * *
Finis-is : ως ισοσύλλαβο ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε - ium και την αιτιατική πληθυντικού σε - is και - es. Το ουσιαστικό είναι ετερόσημο καθώς στον ενικό σημαίνει «όριο» και στον πληθυντικό «όρια της χώρας, περιοχή, χώρα».
61
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Trecenti - a e - a : (μόνο πληθυντικού αριθμού) τριακόσιοι Duo - a e - a : δύο (σελίδα 56 σχολικής γραμματικής) Suus - α - um : δικός του Ortus - α - um : (μετοχή παθητικού Παρακειμένου του ρ. orior) καταγόμενος Saturnius - α - um : του Κρόνου Martius - α - um : του Αρη
Τριτόκλιτα επίθετα : Ingens - ntis : (τριγενές - μονοκατάληκτο) πελώριος, φοβερός Ferox - ocis : (τριγενές - μονοκατάληκτο) άγριος
Αντωνυμίες : Eis Tu Quos Suo Hunc
: δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία : προσωπική αντωνυμία : αναφορική αντωνυμία : κτητική αντωνυμία : δεικτική αντωνυμία
62
Ρήματα : ρήμα 1 Appello ονομάζω Gero 3 κάνω, διεξάγω Contundo 3 συντρίβω Impono 3 επιβάλλω Condo 3 κτίζω Fero 3 φέρνω Transfero 3 μεταφέρω Pario 3* γεννώ Claudo 3 κλείνω Restituo 3 αποκαθιστώ Accipio 3* υποδέχομαι Munio 4 οχυρώνω Nutrio 4 ανατρέφω Orior 4 κατάγομαι
ενεστώτας appello
παρακείμενος appellavi
σουπίνο appellatum
απαρέμφατο appellare
gero
gessi
gestum
gerere
contundo
contudi
contusum
contundere
impono
imposui
impositum
imponere
condo
condidi
condotum
condere
fero
tuli
latum
fe rre
transfero
transtuli
translatum
transferre
pario
peperi
partum
parere
claudo
clausi
clausum
claudere
restituo
restitui
restitutum
restituere
accipio
accepi
acceptum
accipere
munio
munivi
munitum
munire
nutrio
nutrivi
nutritum
nutrire
orior
ortus sum
oriri
\\\\\\\\\\\\\\\\^ ❖ Το ρήμα pario σχηματίζει μετοχή μέλλοντα pariturus και ανήκει στα 15 ρήματα της συζυγίας που ονομάζεται 3*, όπως και το ρήμα accipio. ❖ Το ρήμα orior σχηματίζει μετοχή μέλλοντα oriturus. Είναι αποθετικό, δηλαδή / κλίνεται όπως τα παθητικά ρήματα, έχει όμως ενεργητική διάθεση και 6 ενεργητικούς τύπους : μετοχή ενεστώτα, υποτακτική μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα, μετοχή μέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο.
s \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
63
\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
Οριστική ενεργητικού Μέλλοντα 3πς και 4πς συζυγίας Η Οριστική Μέλλοντα των ρηυάτων rnc 3^ς και 4ης συζυγίας σχηματίζεται : από το ενεστωτικό θέυα + χαρακτηριστικό φωνήεν ( α νια το πρώτο πρόσωπο και e νια τα υπόλοιπα) + βασικές καταλήζεκ. 3Ρ συζυγία Leg - am Leg - es Leg - et Leg - emus Leg - etis Leg - ent
4 1 συζυγία Audi - am Audi - es Audi - et Audi - emus Audi - etis Audi - ent
Το ρήμα fero Κλίνεται όπως τα άλλα ρήματα της 3ης συζυγίας, με τη διαφορά ότι στον Ενεστώτα και στους άλλους χρόνους που παράγονται απ' αυτόν (Παρατατικό και Μέλλοντα) αποβάλλει το θεματικό Φωνήεν - e όταν ακολουθεί -r και το θευατικό Φωνήεν -ι όταν ακολουθεί -s ή-t.
ενεστώτας
παρατατικός
μέλλοντας
Fer - o Fer - s Fer - 1 Fer - imus Fer- tis Fer - unt
Fer - ebam Fer - ebas Fer - ebat Fer - ebamus Fer - ebatis Fer - ebant
Fer - am Fer - es Fer - et Fer - emus Fer - etis Fer - ent
64
απαρέμφατο ενεστώτα
Fer - re
Συντακτικό :
Δευτερεύουσες προτάσεις : «quos lupa nu triet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο filios. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quos και εκφέρεται με οριστική nutriet για να δηλώσει το πραγματικό. « ut Aeneam acceperis» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και οριστική και δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
Καταγωγή : S Απρόθετη αφαιρετική ή ex + αφαιρετική, για να δηλώσουμε άμεση καταγωγή ή κοινωνική τάξη S Ab + αφαιρετική, για να δηλώσουμε έμμεση, μακρινή καταγωγή
Σύνταξη του post ❖ Όταν χρησιμοποιείται ως πρόθεση συντάσσεται με αιτιατική ❖ Όταν χρησιμοποιείται ως επίρρημα χρονικό τότε συντάσσεται με αφαιρετική του ποσού/μέτρου ή διαφοράς (σ' αυτήν την περίπτωση η αφαιρετική τίθεται πριν από το post)
65
Ασκήσεις : 1. Να εντοπίσετε τα ουδέτερα ουσιαστικά της γ' κΛίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον πΛηθυντικό αριθμό. 2. mores, fine : να γράψετε τη γενική πληθυντικού των Λέξεων. Να δικαιολογήσετε τη διαφορετική κατάληξη. 3. caelum : να καταγράψετε ουσιαστικά από τα αρχαία και νέα Ελληνικά τα οποία είναι ανώμαλα κατά το γένος, όπως το caelum. 4. feres : ποιες ανωμαλίες παρουσιάζει το ρήμα όσον αφορά τους τύπους που σχηματίζονται από το θέμα του Ενεστώτα f e r - . 5. Οι παρακάτω τύποι να μεταφερθούν στο £>' πληθυντικό πρόσωπο της Οριστικής όλων των χρόνων : Ενεστώτας
Παρατατικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος Μέλλοντας
G eret Feres Muniet E rit Appellabit Restituet Imponet Tranferet 6. Να ξαναγράψετε το κείμενο εξαρτώντας όλα τα ρήματα (εκτός του e rit) από την πρόταση J u p ite r narrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο. 7. Aeneas bellum .... Albam Longam m u n ie t: να μετατραπούν τα ρήματα σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το ρήμα debeo. 8. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί και να τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό : Fine, annos, regnum,lupa, filius, mores, caelo, portas, nominee Αντίθετος Αντίθετος Αντίθετος A' κλίση B' κλίση Γ κλίση Παρατηρήσεις αριθμός αριθμός αριθμός
9. «Romulus...accipies» : να μεταφέρτε τα ρήματα του αποσπάσματος στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού στον Ενεστώτα, Παρατατικό και Μέλλοντα. 10.να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των αντωνυμιών στον αντίθετο αροθμό του ίδιου γένους. 11 .να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο : 66
geres condit transferemus eritis parient 12 .moenia, Martia, Saturnium, regnum : να κΛιθούν στον αριθμό που βρίσκονται. 13.με ποια άΛΛη πρόταση ισοδυναμεί η φράση : post trecentos annos; 14.να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τους κΛιτούς τύπους : i- illa Aeneam in caelo accipiet i- lupa filios Iliae nutriet i- tu bellum ingens geris 4- populum ferocem contundis 15.να γίνουν οι απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά ορθές και νοηματική αποδεκτές : i- Venus Caesarem ad caelo fe re t 4- Aeneas populus feroces mores imponet ±- Romulus Romanos de suo nominee appellabit i- Ille bellum ab Lavinium in Alba Longa tra n fe re t 16.Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit: αν στη θέση του suo είχαμε την αντωνυμία eius, ποια θα ήταν η διαφορά στη σημασία;
67
ΛΑ ΤΙΝ ΙΚΑ B 'ΛΥΚΕΙΟ Υ
Μάθημα
11ο
Hannibal, dux Carthaginiensis, V I etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit e t Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Ita lia fu it, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum e t Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam X IV annos in Ita lia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ib i Hannibal bellum cum Romanis componere fru s tra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.
Μετάφραση : Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 ετών, νίκησε όλα τα έθνη της Ισπανίας με πόλεμο και κατέλαβε με τη βία το Σάγουντο. Μετά πέρασε με ελέφαντες τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Όταν βρέθηκε στην Ιταλία, κοντά στον ποταμό Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων. Ο ρωμαϊκός λαός πληροφορήθηκε έντρομος τη σφαγή των Καννών. Στο Φαλερνό αγρό ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας προσπάθησε μάταια να τελειώσει τον πόλεμο (με συνθήκη) εναντίον των Ρωμαίων. Τελικά έδωσε μάχη εναντίον του Πόπλιου Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη.
68
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Hispaniae -ae (Θ) Ita lia - ae (Θ) Trebia - ae (αρς) Cannae - arum* (αρς) Copia - ae** (Θ) Insidiae - arum (θ) ενέδρα A frica - ae Victoria - ae (θ) νίκη Zama - ae
B ' κλίση Annus - ΐ(αρς) χρόνος Bellum - ΐ(ουδ) πόΛεμος Saguntum - i Elephantus - i*** Ticinus - i Trasumenus - i Romanus - i Populus - ΐ(αρς) Λαός Ager - gri(apς) αγρός Fabius - ii Maximus - i
Γ κλίση Hannibal - alis Dux - cis (αρς) ηγεμόνας Gens - ntis (θ) έθνος \/js* * * * Alpes - ium Elephas -ηίΐ3(αρς)εΛέφαντας Glades - is (θ) σφαγή Scipio - ionis
*
τα ουσιαστικά Cannae-arum, insidiae-arum έχουν μόνο πΛηθυντικό αριθμό.
^/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Το ουσιαστικό copia-ae είναι ετερόσημο : στον ενικό σημαίνει αφθονία και στον πΛηθυντικό στρατιωτικές δυνάμεις. \\\ \
*** Elephantus - ι και elephas - ntis : το ουσιαστικό κΛίνεται σύμφωνα με τη (V και γ' κΛίση. Ανήκει στα ετερόκλιτα και αφθονούντα ουσιαστικά.
**** Vis : το ουσιαστικό είναι εΛΛειπτικό στον ενικό αριθμό, ενώ έχει οΛόκΛηρο τον πΛηθυντικό αριθμό : vis - - vim - vi / vires virium viribus vires vires viribus
69
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Romanus - α - um : Ρωμαϊκός Pavidus - α - um : έντρομος Falernus - α - um : Φαλερνός Natus - α - um : γεννημένος. Είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου του αποθετικού ρήματος nascor. Η μετοχή μέλλοντα του ρήματος είναι nasciturus. Τριτόκλιτα επίθετα : Carthaginiensis - is - e : Καρχηδονιακός Omnis - is - e : ολόκληρος Cannensis - is - e : από τις Κάννες
Αντωνυμίες : Quae : αναφορική Se : προσωπική
70
Ρήματα : ρήμα Supero 1 νικώ Expugno 1 κυριεύω Profligo 1 κατατροπώνω Revoco 1 ανακαλώ Dimico 1 αγωνίζομαι Reporto 1 κερδίζω Deleo 1 καταστρέφω Compleo 2 συμπληρώνω Nascor αποθ. γεννιέμαι Seiungo 3 χωρίζω Compono 3 τελειώνω τον πόλεμο Cupio 3* επιθυμώ Transeo διέρχομαι Audio 4 πληροφορούμαι Expedio 4 απελευθερώνω
ενεστώτας supero
παρακείμενος superavi
σουπίνο superatum
απαρέμφατο superare
expugno
expugnavi
expugnatum
expugnare
profligo
profligavi
profligatum
profligare
revoco
revocavi
revocatum
revocare
dimico
dimicavi
dimicatum
dimicare
reporto
reporto
reportavi
reportare
deleo
delevi
deletum
delere
compleo
complevi
completum
completum
nascor
natus sum
natum
nasci
seiungo
seiunxi
seiunctum
seiungere
compono
composui
compositum
componere
cupio
cupivi
cupitum
cupere
transeo
transi(v)i
transitum
transire
audio
audivi
auditum
audire
expedio
expedivi
expeditum
expeditum
71
Ενεργητικός ΤΤαρακειμένος - Υπερσυντέλικος - Συντελεσμένος Μέλλοντας Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος στα λατινικά με βάση τους οποίους σχηματίζονται όλοι οι άλλοι ρηματικοί τύποι είναι 4 : ο ενεστώτας (ενεστωτικό θέμα), ο παρακείμενος (θέμα παρακειμένου), το σουπίνο (θέμα σουπίνο) και το απαρέμφατο ενεστώτα (θέμα ενεστωτικού απαρεμφάτου). Απ' αυτούς τους χρόνους σχηματίζονται όλοι οι τύποι του ρήματος : > Ενεστωτικό θέμα : ενεστώτας, παρατατικός, μέλλοντας ενεργητικής και παθητικής φωνής > θέμα παρακειμένου : παρακειμένος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας ενεργητικής φωνής > θέμα σουπίνο : μετοχή ενεργητικού μέλλοντα και μετοχή παθητικού παρακειμένου > θέμα ενεστωτικού απαρεμφάτου υποτακτική ενεργητικού και παθητικού παρατατικού
Ενεργητικός ΤΤαρακειμένος l nc - 2πς - 4πς συζυγίας : ο χρονικός χαρακτήρας όλων των χρόνων που σχηματίζονται από το θέμα του παρακειμένου είναι -ν-, έτσι το θέμα του παρακειμένου διαμορφώνεται σε : amav-. delev-, audiv-. Οι καταλήξεις του παρακειμένου είναι : -/' -is ti, it, -im us, -is tis , -e ru n t/-e re Παρακείμενος sum Fu-i Fu - isti Fu - it Fu - imus Fu - istis Fu - erunt/-ere
Παρακείμενος 1ης συζυγίας Amav - i Amav - isti Amav - it Amav - imus Amav - istis Amav - erunt/-ere
Παρακείμενος 2Ρς συζυγίας Delev - i Delev - isti Delev - it Delev - imus Delev - istis Delev - erunt/-ere
Παρακείμενος 4 κ συζυγίας Audiv - i Audiv - isti Audiv - it Audiv - imus Audiv - istis Audiv - erunt/-ere
Υπερσυντέλικος l nc - 2nc - 4nc συζυγίας Σχηματίζεται από το θέμα του Παρακειμένου + -era + βασικές καταλήξεις
Υπερσυντέλικος sum Fu - eram Fu - eras Fu - erat Fu - eramus Fu - eratis Fu - erant
Υπερσυντέλικος 1ης συζυγίας Amav - eram Amav - eras Amav - erat Amav - eramus Amav - eratis Amav - erant
Υπερσυντέλικος 2Ρς συζυγίας Delev - eram Delev - eras Delev - erat Delev - eramus Delev - eratis Delev - erant 72
Υπερσυντέλικος 4 )ς συζυγίας Audiv - eram Audiv - eras Audiv - erat Audiv - eramus Audiv - eratis Audiv - erant
Συντελεσμένος Μέλλοντας 1ης - 2ης - 4ης συζυγίας Συντελεσμένος Μ έλλοντας sum Fu Fu Fu Fu Fu Fu -
ero eris e rit erimus eritis erint
Συντελεσμένος Μ έλλοντας 1ης συζυγίας Amav - ero Amav - eris Amav - e rit Amav - erimus Amav - eritis Amav - erint
Συντελεσμένος Μ έλλοντας 2Ρς συζυγίας Delev - ero Delev - eris Delev - e rit Delev - erimus Delev - eritis Delev - erint
Συντελεσμένος Μ έλλοντας 4 )ς συζυγίας Audiv - ero Audiv - eris Audiv - e rit Audiv - erimus Audiv - eritis Audiv - erint
Το ρημα EO (e o -ii-itu m -ire ) Ενεστώτας
Παρατατικός
Μέλλοντας
Eo Is It Imus I t is Eunt
Ibam Ibas Ib a t Ibamus Ib a tis Ibant
Ibo Ib is I b it Ibimus Ib itis Ibu nt
Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος Μέλλοντας I i - ivi Ie ro Ieram Is ti Ieras Ie ris Iit Ie ra t I e r it Iimus Ieramus Ierimus Is tis Ie ra tis Ie ritis Ie ru n t Ie ra n t Ie rin t
73
Συντακτικό
Οι χρονικές προτάσεις στα Λατινικά εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους, ubi, ut. simul, postquam και εκφέρονται κατά κανόνα με οριστική παρακειμένου, όταν δηλώνουν το γεγονός που συνέβη μία μόνο φορά στο παρελθόν. Ο σύνδεσμος ubi δείχνει το σύγχρονο ή μια πράξη που συνέβη λίγο πριν από την πράξη της κύριας πρότασης, ενώ ο σύνδεσμος postquam δείχνει απλώς το προτερόχρονο.
Η πρόθεση a(b) συντάσσεται πάντα με αφαιρετική και δηλώνει την απομάκρυνση. . Λ / ..
Η αφαιρετική bello με ρήματα που έχουν τη σημασία αγωνίζομαι, πολεμώ, νικώ : dimico, pugno, victoriam, reporto, είναι αφαιρετική οργανική του τρόπου.
Δευτερεύουσες προτάσεις : «quae Italiam ab Gallia seiungunt» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Alpes. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική νια να δηλώσει το πραγματικό. «ubi in Ita lia fu it» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ub[m \ εκφέρεται με οριστική παρακειυένουν\α να δηλώσει το σύγχρονο.
74
Ασκήσεις : 1. να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των τύπων της αφαιρετικής που βρίσκονται στο κείμενο. 2. να βρείτε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου : να αναγνωρίσετε το γραμματικό γένος, την πτώση και τον αριθμό τους. Να γράψετε τον ίδιο τύπο στον άΛΛο αριθμό. 3. να κΛίνετε στην οριστική παρακειμένου όΛα τα ρήματα του κειμένου. 4. να αντικαταστήσετε χρονικά όΛα τα ρήματα του κειμένου. 5. με ποιες πτώσεις συνδέονται οι προθέσεις : ab, cum, in, ex, ad, apud, de sine ; 6. στα παρακάτω ρήματα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται : > superavit : β' ενικό και πΛηθυντικό οριστικής μέΛΛοντα > expugnavit : γ' ενικό οριστικής παρατατικού και μέΛΛοντα > transit : a' πΛηθυντικό οριστικής παρακειμένου και υπερσυντελίκου > profligavit : β' πΛηθυντικό οριστικής παρατατικού και συντ. μέΛΛοντα > revocaverunt: γ' πΛηθυντικό οριστικής ενεστώτα και παρακειμένου > complevit : β' ενικό οριστικής υπερσυντελίκου και συντ. μέΛΛοντα > componere : a' ενικό οριστικής παρακειμένου και υπερσυντελίκου. 7. στις παρακάτω συνεκφορές να δώσετε τις πτώσεις που ζητούνται : > cladem Cannensem : αιτιατική πληθυντικού και γενική πληθυντικού > dux Carthaginiensis : αφαιρετική ενικού και πληθυντικού > agro Falerno : κλητική ενικού και πληθυντικού > populus Romanus γενική ενικού και πληθυντικού 8. να μετατρέψετε την πρώτη πρόταση σε χρονική χρησιμοποιώντας το σύνδεσμο ubi και postquam ανάλογα με τη σημασία τους και να κάνετε τις απαιτούμενες αλλαγές : > Hannibal, dux Carthaginiensis, VI e t XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit e t saguntun vi expugnavit. > Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ib i Hannibal bellum cum Romanis componere fru s tra cupivit. > Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Ita lia fu it, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum e t Cannas copias Romanorum profligavit e t delevit. 9. να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων : > dux gentes Hispaniae bello superavit. > Populus Romanus cladem pavidus audivit. 10.να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο των λέξεων που βρίσκονται σε παρένθεση : > ubi Hannibal in Ita lia ............. (sum), exercitum Romanorum.............. (vinco) potuit > dux Carthaginiensis apud ............... (Cannae) milites Romanos............(proelium vicit.
75
Μάθημα
12°
L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. "Quid est" inquit "mea Tertia? Cur tris tis es? Quid tib i accidit? "Mi pater" respondit illa "Persa periit". Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae d ix it "omen accipio". Sic ex fo rtu ito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit.
Μετάφραση : Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, ύπατο για δεύτερη φορά, έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα. Μόλις γύρισε σπίτι του το βραδάκι, η κορούλα του η Τέρτια, η οποία ήταν πολύ μικρούλα τότε, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα. Ο πατέρας της έδωσε ένα φιλί αλλά παρατήρησε ότι ήταν λίγο στενοχωρημένη. Είπε : «τι τρέχει Τέρτια μου; Γιατί είσαι στενοχωρημένη; Τι σου συνέβη;» εκείνη απάντησε : «πατέρα μου, πέθανε ο Πέρσης». Πράγματι είχε πεθάνει ένα σκυλάκι με αυτό το όνομα, που η κοπέλα το αγαπούσε πολύ. Τότε ο πατέρας είπε στην Τέρτια : «δέχομαι τον οιωνό». Έτσι προγεύτηκε στην ψυχή την ελπίδα περίλαμπρου θριάμβου χάρη σ' ένα τυχαίο λόγο.
76
Γραμματική Ουσιαστικά : A ' κλίση Perses - ae*
B ' κλίση Lucius-ii-i **
Filiola - ae (θ) Aemilius-ii-i** κορούΛα Tertia - ae Paulus-i Filia - ae (Θ) Bellum-i(ou5) κόρη πόλεμος Puella - ae (Θ) \/ε3ρεΓ-επ(αρς) κορίτσι βραδάκι Persa - ae Osculum-i(ou5) φιλί έ α ίε Ι^ -^ α ρ ς ) σκυλάκι Dictum-i(ou5) λόγος Triumphusΐ(αρς) θριάμβος Α ηιπ ^-^αρς) ψυχή
Γ κλίση ίοπ3υΙ-Ιί3(αρς) ύπατος βεχ-9Ϊ3(αρς) βασιλιάς P a te r-tris*** (αρς) πατέρας Nomen-inis(ou5) όνομα Omen-inis(ou5) οιωνός
Δ ' κλίση Complexus-us (αρς) αγκαλιά
E ' κλίση Spes-ei (θ) ελπίδα
*
\
Perses - ae : το ουσιαστικό είναι α' κλίσης. Κλίνεται ως εξής Ονομαστική Perses Γενική Persae Δοτική : Persae Αιτιατική Persen - Persam Κλητική Perse - Persa Αφαιρετική : Perse - Persa ** Τα γνήσια λατινικά κύρια ονόματα συναιρούν τη γενική ενικού και σχηματίζουν τη κλητική ενικού Luci - Aemili.
77
***
Pater-tris : το ουσιαστικά σχηματίζει τη γενική πληθυντικού -ium. Όμοια σχηματίζουν τη γενική ενικού και τα ουσιαστικά mater, fra te r.
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Parvulus - α - um : μικρούλης (υποκοριστικό του parvus) Tristiculus - α - um : λιγάκι θλιμμένος Fortuitus - α - um : τυχαίος Praeclarus - α - um : ένδοξος Τριτόκλιτα επίθετα : Tristis - is - e : λυπημένος
Αντω νυμίες : Eius Quae Eam Quid Mea Tibi Mi Illa Eo Quem
: δεικτική - επαναληπτική - οριστική : αναφορική : δεικτική - επαναληπτική : ερωτηματική αντωνυμία : κτητική αντωνυμία : προσωπική αντωνυμία : κτητική αντωνυμία : δεικτική αντωνυμία : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία : αναφορική αντωνυμία
78
Ερωτηματική αντωνυμία : quis, quid
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ενικός αριθμός αρσενικό θηλυκό Quis Cuius Cui Quem
ουδέτερο Quid Cuius Cui Quid
Quo
Quo
Πληθυντικός αριθμός αρσενικό θηλυκό Qui quae Quorum quarum Quibus Quos quas
ουδέτερο Quae Quorum Quibus Quae
Quibus
Quibus
79
Ρήματα : ρήμα
ενεστώτας 1 amo
Amo αγαπώ 1 Do δίνω 2 Respondeo απαντώ Gero 3 κάνω, διεξάγω Obtingit 3 μου Λαχαίνει Curro 3 τρέχω Accidit 3 συμβαίνει Accipio 3* δέχομαι Dico 3 Λέω Praesumo 3 προγεύομαι Redeo (ανώμαΛο) Pereo (ανώμαΛο) Animadverto 3 παρατηρώ
παρακείμενος amavi
σουπίνο amatum
Απαρέμφατο amare
do
dedi
datum
dare
respondeo
respondi
responsum
respondere
gero
gessi
gestum
gerere
obtingit
obtigit
curro
curravi
accidit
accidit
accipio
accepi
acceptum
accipere
dico
dixi
dictum
dicere
praesumo
praesumpsi
praesumptum
praesumere
redeo
redii
reditum
redire
pereo
perii
peritum
Perire
animadverto
animadverti
animadversum
animadvertere
obtingere curratum
currare accidere
80
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ 2001 - ΟΡΟΣΗΜΟ
Το ρήμα inquam Οριστική ενεστώτας Inquam Inquis Inquit (inquimus) (inquitis) Inquiunt
παρατατικός
μέλλοντας Inquies Inquiet
Inquiebat
προστακτική ενεστώτα
παρακείμενος (inquii) Inquisti Inquit (inquimus)
μετοχή ενεστώτα
Inque Inquito
Inquiens
81
• • • • • •
Ενεργητικός Παρακείμενος ρημάτων γ' συζυγίας σε -vi ή -ui : quaero - quaesivi σε -si : gero - gessi, laedo - laesi, claudo - clause με έκταση του θεματικού φωνήεντος : lego - legi με αναδιπλασιασμό : curro - cucurri, που όμως χάνεται τις περισσότερες φορές όταν τα ρήματα είναι σύνθετα. Χωρίς μεταβολή του ενεστωτικού θέματος : animadverto - animadverti Οι καταλήξεις είναι ίδιες μ1αυτές των άλλων συζυγιών.
Συντακτικό : Δευτερεύουσες προτάσεις : « U t domum ad vesperum re d iit» : δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο U t και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να δηλώσει το γεγονός που συνέβη μία μόνο φορά στο παρελθόν. «quae tum e ra t admodum parvula» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο filiola. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγματικό. «quem puella multum amabat» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο catellus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quem και εκφέρεται με οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγματικό.
82
Ασκήσεις : 1. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. 2. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά από τις αντωνυμίες του κειμένου. 3. Persa periit : να κλίνετε την πρόταση στον ενικό και πληθυντικό αριθμό με το ρήμα στην οριστική του Ενεστώτα. 4. Οι παρακάτω ρηματικοί τύποι να μεταφερθούν στο £>' πληθυντικό πρόσωπο της Οριστικής του Παρατατικού και του Παρακειμένου : □ Rediit □ Est □ Respondit □ Perierat □ D ixit □ Praesumpit 5. Mi pater, Persa p e r iit: να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την από την έκφραση : « illa respondit». 6. να κλιθούν οι συνεκφορές στον αντίθετο αριθμό : mi pater, eo nominee, Perse 7. να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στα λατινικά : ο αφού η Τέρτια έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της, του έδωσε ένα φιλί ο μόλις ο Παύλος επέστρεψε στη Ρώμη, έκανε πόλεμο κατά του Περσέα 8. να μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό τους κλιτούς τύπους : ο pater osculum filiae dedit sed animadvertit eam esse tristiculam o perierat enim catellus, quem puellam multum amabat 9. να κάνετε στις προτάσεις που ακολουθούν τις απαραίτητες αλλαγές, έτσι ώστε να είναι συντακτικά - νοηματικά αποδεκτές. Να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις : ο postquam Romani bellum gerebant, redierunt in Romam o Aemilius Paulus consul filiam osculo dedit 10 .να συμπληρώσετε τους τύπους : o Aemilius Paulus pater T e rti..........Fu...... o Tertia catell......habebat, qui per........... (πρκ) o Pater Tertiae tris tic u l...... erat 11 .cum Perse, ad vesperum, ex dicto : να συντάξετε τους εμπρόθετους και να δηλώσετε τη συντακτική τους λειτουργία. 12.να αντικαταστήσετε χρονικά όλους τους ρηματικούς τύπους του κειμένου. 13.να μεταφέρετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση : Cicero narrat.... ο L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit, o Ad complexum patris cucurit. o Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. o
83
Μάθημα
13°
Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum te rro r animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit!
Μετάφραση : Ο ΣουΛπίκιος ΓάΛΛος ήταν ύπαρχος του Αεύκιου Αιμίλιου Παύλου, που διεξήγαγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα. Ξαφνικά μια ξάστερη νύχτα η σελήνη έπαθε έκλειψη. Τρόμος κατέλαβε τις ψυχές ων στρατιωτών λόγω του αιφνίδιου φοβερού θεάματος και ο στρατός έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη φύση του ουρανού και για τη στάση και τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης και μ' αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό με αναπτερωμένο το ηθικό στη μάχη. Έτσι τα ελευθέρια μαθήματα του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο σε εκείνη τη λαμπρή νίκη του Παύλου. Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού, ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.
84
Γραμματική : Ουσιαστικά : A ' κλίση Perses-ae
B ' κλίση Sulpicius-ii-i
Luna-ae *(θ) σελήνη
Gallus-i
Γ κλίση N ox-ctis***(0) νύχτα ΤβΓΓ0Γ-0ΓΪ3(αρς) τρόμος Rex-gis(apς) βασιλιάς M iles-it ΐδ(αρς) στρατιώτης Ratio-onis(0) φύση, λογική A rs-rtis(0) τέχνη ΙιπρβΓα+0Γ-0Γί3(αρς) στρατηγός
Fiducia-ae (θ) Legatus-i(apς) εμπιστοσύνη ύπαρχος Stella-ae (θ) αστέρι Lucius-ii-i Pugna-ae (θ) μάχη
Aemi lius-i i-i
Victoria-ae (θ) νίκη
Paulus-i ΒεΙΙυιη-ί(ουδ) πόλεμος Μοη3+Γυιπ-ί(ουδ) θέαμα παράξενο και φοβερό Αηΐιηυ3-ί(αρς) ψυχή ίαβΐυιη-ί(ουδ) ουρανός ** Modus-i(apς) τρόπος Adversaπus-ii-i(apς) αντίπαλος
Δ ' κλίση Exercitus-us στρατός Status-us στάση Motus-us κίνηση Aditus-us προσέγγιση Metus-us φόβος
(αρς) (αρς) (αρς) (αρς) (αρς)
Luna-ae : το ουσιαστικό έχει μόνο ενικό αριθμό επειδή δηλώνει ουράνιο σώμα
Caelum-i: το ουσιαστικό είναι ετερογενές. Στον ενικό είναι ουδέτερο και στον πληθυντικό είναι αρσενικό. *** / / // // // // // // // / / / / / / Nox-ctis : σχηματίζει την αφαιρετική ενικού noctu-nocte noctium.
85
/ / / / / / / / / / / / / / / / / / // και τη γενική πληθυντικού
Δ ' κλίση ουσιαστικών Τα ουσιαστικά της δ' κλίσης είναι αρσενικά και Λίγα θηλυκά - domus, manus, ficus - που Λήγουν σε -us και τα ουδέτερα σε -u. Το ουσιαστικό domus παρουσιάζει κάποιους τύπους της £>' κλίσης και κάποιες πτώσεις που χρησιμοποιούνται επιρρηματικά για να δηλώσουν τον τόπο : Domi : στο σπίτι/στην πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο. Domum : προς το σπίτι/την πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση, κίνηση προς τόπο. Domo : από το σπίτι/από την πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει την από τόπου κίνηση.
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Fruct Fruct Fruct Fruct Fruct Fruct
Fruct Fruct Fruct Fruct Fruct Fruct
-
us us ui/u um us u
Ενικός αριθμός Corn - u Corn - us Corn - ui/u Corn - u Corn - u Corn - u
Dom - us Dom -us/-i((b' κλίση) Dom - ui Dom - um Dom - us Dom - o (P>' κλίση)
-
Πληθυντικός αριθμός us Corn - ua uum Corn - uum ibus Corn - ibus us Corn - ua us Corn - ua ibus Corn - ibus
Dom - us Dom- uum/-orum((b') Dom - ibus Dom - os (P>' κλίση) Dom - us Dom - ibus
Μόνο ενικού αριθμού της δ' κλίσης είναι τα ουσιαοτικά : senatus-us, conspectus-us. Ficus : σχηματίζει από τη δ' κλίση τις πτώσεις σε -us, -u.
86
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Serenus - α - um : ξάστερος, καθαρός Repentinus - α - um : ξαφνικός Paulianus - α - um Adversarius - α - um : αντίπαλος, εχθρός Romanus - α - um Τριτόκλιτα επίθετα : Alacer - eris - cre : πρόθυμος, με αναπτερωμένο ηθικό Liberalis - is - e : ελευθέριος Illu s tris - is - e : ένδοξος
Αντωνυμίες : Qui : αναφορική αντωνυμία Eo : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία Illam : δεικτική αντωνυμία Ille : δεικτική αντωνυμία
87
Ρήματα ρήμα Disputo 1 πραγματεύομαι Do 1 δίνω Gero 3 διεξάγω Deficio 3* χάνομαι Invado 3 εισχωρώ Amitto 3 χάνω M itto 3 στέλνω Vinco 3 νικώ Possum μπορώ
ενεστώτας disputo
παρακείμενος disputavi
σουπίνο disputatum
απαρέμφατο disputare
do
dedi
datum
dare
gero
gessi
gestum
gerere
deficio
defeci
defectum
deficere
invado
invasi
invasum
invadere
amitto
amisi
amissum
amittere
mitto
misi
missum
m ittere
vinco
vici
victum
vincere
possum
potui
Posse
Συντακτικό : Αιτία : > Απρόθετη αφαιρετική όταν το αίτιο εντοπίζεται σε συναισθήματα, ψυχικές συγκινήσεις > Ex, de, ab + αφαιρετική > ΑιτιοΛογική μετοχή ή αιτιοΛογική πρόταση > Οb, propter + αιτιατική > ab + αιτιατική και δείχνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο
88
Δευτερεύουσες προτάσεις : «qui bellum adversus Persen regem gerebat» : δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στο L. Aemili Pauli. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική παρατατικού gerebat για να δηλώσει το πραγματικό. «Quia ille metum exercitus Romani vicerat» '.δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο Quia και εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου για να δηλώσει αντικειμενική αιτιολογία. Ασκήσεις : 1. Των δευτερόκλιτων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και στους δυο αριθμούς. 2. Να κλιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου. 3. Να χαρακτηριστούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου. 4. να μεταφερθούν στον πληθυντικό οι παρακάτω προτάσεις : > femina alacris ob victoriam exercitus Romani erat > liberalem artem amo > verbum ducis Romani militia terrorem ademit > alacrem misi in pugnam militem 5. Luci Pauli, illustrem illam Paulianam victoriam : να κλιθού οι συνεκφορές 6. να μετατρέψετε την πρόταση με μαύρα γράμματα σε χρονική χρησιμοποιώντας το σύνδεσμο ut/ubi, postquam ανάλογα με τη σημασία και να κάνετε τις αναγκαίες μεταβολές : > Serena nocte subito luna defecerat e t te rro r animos militum invaserat > Ob repentinum monstrum te rro r animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. > Sulpicius Gallus de caeli ratione e t de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. 7. να μετατρέψετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση Valerius n a rra t.... > Serena nocte subito luna defecerat > Ob repentinum monstrum te rro r animos militum invaserat > Sulpicius Gallus de caeli ratione e t de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit 8. στα παρακάτω ρήματα να δώσετε τους τύπους που κάθε φορά σας ζητούνται : erat : απαρέμαφατο μέλλοντα ge re b a t: γ'ενικό και β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού και παρακειμένου d e fe c e ra t: γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα, μέλλοντα και παρακειμένου invaserat: μετοχή ενεστώτα και μέλλοντα στην ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους am iserat: απαρέμφατο μέλλοντα και παρακειμένου 89
Μάθημα
14°
Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas confugit. Ib i vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum te rro r Cassium concussit et e somno eum excitavit. Cassius servos inclamavit e t de homine eos interrogavit. Ille neminem viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.
Μετάφραση : Μετά τον Ακτιακό πόλεμο ο Κάσσιος από την ΤΤάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του Μ. Αντώνιου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί μόλις είχε παραδώσει το ταραγμένο πνεύμα του στον ύπνο, όταν ξαφνικά μια τρομακτική μορφή εμφανίστηκε σε αυτόν. Νόμισε ότι ερχόταν προς το μέρος του ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με μορφή νεκρού. Μόλις ο Κάσσιος τον αντίκρισε, αισθάνθηκε φόβο και θέλησε να μάθει το όνομά του. Εκείνος απάντησε ότι είναι ο ΤΤλούτωνας. Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον σήκωσε από τον ύπνο. Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και τους ρώτησε για τον άνθρωπο. Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο Κάσσιος παραδόθηκε για δεύτερη φορά στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή. Η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του ονείρου μετά από λίγες μέρες. Πράγματι ο Οκταβιανός του επέβαλε την ποινή του θανάτου.
90
Γραμματική : Ουσιαστικά . A ' κλίση Athenae-arum*
B ' κλίση Bellum-i(ou5) πόλεμος Cassius-ii-i Marcus-i Antonius-ii-i Animus-i(apς) ψυχή δοΐΌΝ^-^αρς) ύπνος ΜθΓ|·υυ3-ΐ(αρς) θάνατος Orcus-i Servus-i Somnium-iiΐ(ουδ) ύπνος Supplicium-iiΐ(ουδ) τιμωρία
Δ ' κλίση Γ κλίση Homo-inis (αρς) Exercitus-us άνθρωπος (αρς) στρατός Magnitudo-inis (θ) μέγεθος Timor-oris (αρς) φόβος Nomen-inis(ou5) όνομα Terror-oris (αρς)τρόμος Caput-it is (ουδ) κεφάλι
Athenae-arum : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού.
91
E ' κλίση Species-ei (θ) μορφή Facies-ei (θ) πρόσωπο Effigies-ei (θ) μορφή Dies-ei (αρς) μέρα Res-ei (θ) πράγμα Fides-ei (θ) πίστη
E' κλίση ουσιαστικών Τα ουσιαστικά της ε1 κλίσης είναι θηλυκά εκτός από το dies - meridies που είναι αρσενικά. Απ' αυτά μόνο τα res - dies έχουν ολόκληρο τον ενικό και πληθυντικό αριθμό. Τα ουσιαστικά spes, species, facies, acies, effigies έχουν ολόκληρο τον ενικό αριθμό και από τον πληθυντικό τρεις όμοιες πτώσεις : ονομαστική - αιτιατική - κλητική. Ενικός αριθμός Ονομαστική Γ ενική Αιτιατική Δοτική Κλητική Αφιαρετική
Re Re Re Re Re Re
s i i m s
Die Die Die Die Die Die
-
s i i m s
Die Die Die Die Die Die
-
s rum bus s s bus
Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική Γ ενική Αιτιατική Δοτική Κλητική Αφιαρετική
Re Re Re Re Re Re -
s rum bus s s bus
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα : Actiacus - α - um : Ακτιακός Sollicitus - α - um : ταραγμένος Horrendus - α - um : φρικτός Squalidus - α - um '.βρώμικος Paucus - α - um : λίγος
Τριτόκλιτα επίθετα : Parmensis - is - e : από την ΤΤάρμα Ingnens (-ntis) : πελώριος (τριγενές - μονοκατάληκτο) S i m i l i s - i s - e '.όμοιος
92
Αντω νυμίες : Qui : αναφορική αντωνυμία Ei : δεικτική - επαναληπτική (ad) se : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητική Quem : αναφορική αντωνυμία. Επειδή στην αρχή περιόδου αναφέρεται στα προηγούμενα έχει ρόλο δεικτικής - επαναληπτικής Eius : δεικτική - επαναληπτική Ille : δεικτική αντωνυμία Se : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητική Eum : δεικτική - επαναληπτική Eos : δεικτική - επαναληπτική Illi : δεικτική αντωνυμία Neminem : αόριστη - ουσιαστική αντωνυμία Se : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητική Eandem : δεικτική - οριστική αντωνυμία Ipsa : δεικτική - οριστική αντωνυμία Eum : δεικτική - επαναληπτική ανατωνυμία
Δεικτική - οριστική αντωνυμία : idem - eadem - idem Η αντωνυμία αυτή δείχνει επανάληψη και μεταφράζεται : ο ίδιος. Δεν πρέπει να την συγχέουμε με την αντωνυμία ipse που σημαίνει ο ίδιος, μόνος χωρίς τη βοήθεια κάποιου άλλου.
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Eorumdem Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Idem Eiusdem Eidem Eundem
Ενικός αριθμός Eadem Eiusdem Eidem Eandem
Eodem
Eadem
Idem Eiusdem Eidem Idem Eodem
Ενικός αριθμός Eidem Eaedem Eorumdem Earundem Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem Eosdem Easdem
Eadem Eorumdem Eisdem-iisdem-isdem Eadem
Eisdem-iisdem-isdem
Eisdem-iisdem-isdem
Eisdem-iisdem-isdem 93
Αόριστη - επιθετική αντωνυμία : nullus - α - um
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Nullus Nullius Nulli Nullum
Ενικός αριθμός Nulla Nullius Nulli Nullam
Nullo
Nulli Nullorum Nullis Nullos
Nulla Πληθυντικός αριθμός Nullae Nullarum Nullis Nullas
Nullis
Nullis
Nullum Nullius Nulli Nullum Nullo
Nulla Nullorum Nullis Nulla Nullis
Αόριστη - ουσιαστική αντωνυμία : nemo - nemo - nihil
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Ονομαστική Γ ενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετική
Numo Nullius Nemini Neminem
Ενικός αριθμός Nemo Nullius Nemini Neminem
Nullo
Nulli Nullorum Nullis Nullos
Nulla Πληθυντικός αριθμός Nullae Nullarum Nullis Nullas
Nullis
Nullis
94
N ihil/nil Nullius rei Nulli rei Nuhil/nil Nulla re
Nullae res Nullarum rerum Nullis rebus Nullas res Nullis rebus
Ρήματα : ρήμα 1 Do δίνω 1 Existimo νομίζω Excito 1 σηκώνω, ξυπνώ 1 Inclamo φωνάζω 1 Interrogo ρωτώ 1 Somnio ονειρεύομαι 2 Appareo εμφανίζομαι 2 Horreo τρομάζω 2 Respondeo απαντώ 2 Video βλέπω Confugio 3* καταφεύγω Aspicio 3* κοιτάζω Concipio 3* συλλαμβάνω Cupio 3* επιθυμώ Concutio 3* συνταράζω Adficio 3* περιβάλλω Venio 4 έρχομαι Audio 4 ακούω
do
παρακείμενος dedi
σουπίνο datum
απαρέμφατο dare
existimo
existimavi
existimatum
existimare
excito
excitavi
excitatum
excitare
inclamo
inclamavi
inclamatum
inclamare
interrogo
interrogavi
interrogatum
interrogare
somnio
somniavi
somniatum
somniare
appareo
apparui
apparitum
apparere
horreo
horrui
respondeo
respondi
responsum
respondere
video
vidi
visum
videre
confugio
confugi
confugitum
confugere
aspicio
aspexi
aspectum
aspicere
concipio
concepi
conceptum
concipere
cupio
cupivi
cupitum
cupere
concutio
concussi
concussum
concutere
adficio
adfeci
adfectum
adf icere
venio
veni
ventum
venire
audio
audivi
auditum
audire
ενεστώτας
horrere
95
Τα ρήματα 3* συζυγίας σε - ίο Τα ρήματα της 3* συζυγίας για τους χρόνους που παράγονται από το ενεστωτικό θέμα (ενεστώτας-παρατατικός-μέΛΛοντας) έχουν τις καταλήξεις της 3ης συζυγίας. Χάνουν μόνο το -ι του θέματος όταν : > ακολουθεί άλλο -ι > ακολουθεί -er ( εξαιρείται η Οριστική παθητικού Μέλλοντα) > ακολουθεί τελικό -e ( στο (V ενικό πρόσωπο προστακτικής Ενεστώτα) Ενεστώτας Cap Cap Cap Cap Cap Cap -
ίο is it imus it is iunt
Cap Cap Cap Cap Cap Cap -
Παρακείμενος
Παρατατικός iebam iebas iebat iebamus iebatis iebant
Υπερσυντέλικος
Cap Cap Cap Cap Cap Cap -
Cep - i Cep - isti Cep - it
Cep - eram Cep - eras Cep - erat
Συντελεσμένος Μέλλοντας Cep - ero Cep - eris Cep - e rit
Cep - imus
Cep - eramus
Cep - erimus
Cep - ist is Cep - erunt/ere
Cep - eratis Cep - erant
Cep - eritis Cep - erint
Μ ετοχή Ενεστώτα Cap - iens
Μ έλλοντας iam ies iet iemus ietis ient
Απαρέμφατο Ενεστώτα Cep - ere Απαρ. Μέλλοντα Cepturum-am-um & cepturos-as-a esse Απαρ. Παρακειμένου cepisse
Μ ετοχή Μέλλοντα Cap - turus - a - um
96
Συντακτικό :
Χρονικός σύνδεσμος cum 1. χρονικός cum + οριστική 2. επαναληπτικός cum + οριστική. 3. αντίστροφος cum + οριστική ΤΤαρακειυένου. Στην κύρια πρόταση υπάρχουν τα vix, aegre. Λέγεται αντίστροφος, διότι στην πραγματικότητα κύρια πρόταση - νοηματικά είναι η δευτερεύουσα και χρονική η κύρια. 4. ioTopiK0c/5invnuaTiK0c/atpnvnuaTiK0c cum + υποτακτική, όταν μεταξύ της κύριας και της δευτερεύουσας υπάρχει σχέση αιτίας - αποτελέσματος.
Δήλωση της Ιδιότητας 1 .αφαιρετική : παροδική ιδιότητα 2 .γενική : όταν δηλώνεται η ηλικία, βάρος, μέγεθος, καταγωγή και κοινωνική τάξη ❖ η γενική ή η αφαιρετική της ιδιότητας συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό (επίθετο ή αριθμητικό)
δευτερεύουσες προτάσεις : «qui in exercitu Μ. Antonii fuerat» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Cassius. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό. «Quem simul aspexit» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, εφόσον η πράξη μας ςνδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και δηλώνει τη χρονική στιγμή.
97
Ασκήσεις :
1.
Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της ε' κλίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον ενικό αριθμό. 2. Ποια άλλα ουσιαστικά γνωρίζετε τα οποία στον πληθυντικό αλλάζουν σημασία, όπως το supplicium; 3. Να κλίνετε την αόριστη αντωνυμία nemo. 4. Να γράψετε το α' ενικό πρόσωπο του Υπερσυντελίκου και το γ' πληθυντικό πρόσωπο του Συντελεσμένου Μέλλοντα των παρακάτω ρημάτων : □ Fuerat □ Existimavit □ Apparuit □ Aspexit □ Respndit □ Concussit □ Viderant □ A dfecit 5. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στον αντίθετο αριθμό : Servos, timorem, somnii, nomen, species, capitis, diebus, effigiei, supplicio
B' κλίση
6.
Αντίθετος αριθμός
Γ' κλίση
Αντίθετος αριθμός
Ε' κλίση
Αντίθετος αριθμός
να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι των παρακάτω προτάσεων στον αντίθετο αριθμό :
■Miles vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit species horrenda ■Me te rro r concuttit, cum effig iei mortui video. 7. Να κάνετε τις προτάσεις νοηματικά και συντακτικά αποδεκτές : •Cassius in somnum horrendum speciem vidit •Simul Cassius Orcum videt, timorem concepit 8. Ποιο φαινόμενο παρατηρείται στη φράση : respondit ille se esse Orcum. Εξηγήστε το. 9. Με ποια φράση ισοδυναμεί η φράση : paucis post diebus 10 .Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου. 1 1 .Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση : Valerius narrat... >Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas confugit. 98
>Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigei mortui. >Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit >Respondit ille se esse Orcum. > Tum te rro r Cassium concussit e t e somno eum excitavit. > Cassius servos inclamavit e t de homine eos interrogavit. > Ille neminem viderant. > Cassius iterum se somno dedit > eandemque speciem somniavit. 12 .να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων της παρένθεσης : >Ego................. somno............... (ego, do -παρακείμενος) >Cassius vix bellum...................gerebat, cum repente Athenas................ (actiacus, confugio) >Venit ad................ homo.............................. (ego, corpus, infirmus-a-um)
99
Μάθημα 15° Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus ad se importari
non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur,
remollescunt hominess atque
effeminantur.
Μετάφραση : Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και τη μελέτη των στρατιωτικών πραγμάτων. Οι Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργία. Τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας. Σε πολύ παγωμένους τόπους έχουν μόνο δέρματα και πλένονται στα ποτάμια. Όταν η πολιτεία κάνει πόλεμο, εκλέγονται άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου. Στις ιππομαχίες πηδούν συχνά από τα άλογα και πολεμούν πεζοί : η χρήση της σέλας θεωρείται ντροπή και μαλθακότητα. Δεν επιτρέπουν να εισάγεται σ' αυτούς κρασί από τους εμπόρους, γιατί οι άνδρες γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται εξαιτίας αυτού του πράγματος.
100
Γραμματική :
Ουσιαστικά : A ' κλίση
Vita-ae(0) ζωή Agricultura-ae (θ) γεωργία
B' κλίση
Γ κλίση
Δ ' κλίση
E' κλίση
Studium-ii-i
Venatio-nis(0)
Magistratus-us
Res-ei(0)
(ουδ) σπουδή
κυνήγι
(αρς) άρχοντες
πράγμα
έαΞβι^-^αρς) τυρί
ί.αο-σΐΊ3(ουδ)** γάλα
Usus-us χρήση
Germanus-i
Caro-rnis(0)***
(αρς)
κρέας 1.οα]3-ΐ(αρς) τόπος
* Pellis-is(0) δέρμα
ΒβΙΙυιη-ί(ουδ)
Flumen-i ηϊ3(ουδ)
πόλεμος
ποτάμι
Εςυυ3-ΐ(αρς) άλογο
Civitas-atis(0) πολιτεία
Nex-cis(0) Ephipium-ii-i (ουδ) είδος θάνατος σέλας νίηυΐΌ-ί(ουδ)
Potestas-atis(0)
κρασί
εξουσία
Proelium-ii-i (ουδ) μάχη
ΡβΞΗ^ίαρς) πόδι Mercator-oris (αρς)έμπορος Homo-inis (αρσθ) άνθρωπος
Locus-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι αρσενικό και σημαίνει «τόπος», ενώ στον πληθυντικό είναι ουδέτερο. Στον πληθυντικό ως αρσενικό σημαίνει «εδάφια βιβλίου».
Lac-ctis : το ουσιαστικό δεν έχει πληθυντικό αριθμό. * * *
101
Caro-rnis : το ουσιαστικό κΛίνεται ως εξής :caro-carnis-carni-carnem-caro-carne//carnescarnium-carnibus-carnes-carnes-carnibus Επίθετα :
Δευτερόκλιτα επίθετα : Frigidissimus - α - um : πολύ παγωμένος (υπερθετικός βαθμός του επιθέτου frigidus-a-um Τριτόκλιτα επίθετα :
Omnis - is - e : όλος Militaris - is - e : στρατιωτικός Turpis - is - e : αισχρός Iners : μαλθακός, άπραγος (τριγενές, μονοκατάληκτο) Equester - stris - e : ιππικός i- Προσοχή : τα επίθετα της γ' κλίσης σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -i, εκτός από αυτά του συγκριτικού βαθμού. Επίσης, σχηματίζουν την ονομαστική-αιτιατική και κλητική του ουδετέρου στον πληθυντικό αριθμό σε -ia. Όμοια κλίνονται και τα τριγενή και μονοκατάληκτα. Αντωνυμίες :
Se : προσωπική αντωνυμία, γ' πρόσωπό Εα
: επαναληπτική, δεικτική αντωνυμία
102
Ρήματα : ενεστώτας
ρήμα
Lavo
παρακείμενος
σουπίνο
απαρέμφατο
1 Ιανο
lavavi
lavatum
lavare
1 creo
creavi
creatum
creare
proeliatus
proeliatum
proeliari
1 importo
importavi
importum
importare
1 effemino
effeminavi
effeminatum
effeminare
arbitratus sum
arbitratum
arbitrari
πλένω Creo
εκλέγω Proelior αποθ. 1 proelior πολεμώ Importo μεταφέρω Effemino εκθηλύνω
Arbitror αποθ.1
arbitror
νομίζω Studeo
2 studeo
studui
2 habeo
habui
studere
ασχολούμαι Habeo
habitum
habere
έχω Habeor Consisto
habeor
habitus sum
haberi
3 consisto
constiti
constitum
consistere
3 gero
gessi
gestum
gerere
3 sino
sivi
situm
sinere
nutritum
nutrire
συνίσταμαι Gero
κάνω, διεξάγω Sino επτρέπω Remollesco
3
γίνομαι μαλθακός Nutrio ανατρέφω
4
nutrio
nutrivi
Desilio
4 desilio
desilui
desilire
πηδώ κάτω
103
Π Α Θ Η ΤΙΚΗ 1ί2ΝΗ
Οι αρχικοί χρόνοι της παθητικής φωνής είναι : ο ενεστώτας, ο παρακείμενος και το απαρέμ(ρατο ενεστώτα.
Οριστική Παθητικού Ενεστώτα Βασικές καταλήξεις
l n συζυγία
2n συζυγία
4n συζυγία
-ΟΓ
Am-or
Dele-or
Audi-or
-ris/-re
Ama-ris/-re
Dele-ris/re
Audi-ris/-re
-tur
Ama-tur
Dele-tur
Audi-tur
-mur
Ama-mur
Dele-mur
Audi-mur
-mini
Ama-mini
Dele-mini
Audi-mini
-ntur
Ama-ntur
Dele-ntur
Audi-untur
Απαρέμφατο Παθητικού Ενεστώτα l n συζυγία
2n συζυγία
4n συζυγία
Ama-ri
Dele-ri
Audi-ri
104
ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ Είναι τα ρήματα που κΛίνονται σύμφωνα με την παθητική φωνή, έχουν όμως ενεργητική σημασία. Τα ρήματα αυτά έχουν 6 τύπους της ενεργητικής φωνής : μετοχή ενεστώτα. Μετοχή μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα, υποτακτική μέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο. Στα ρήματα αυτά δεμ είναι εφικτή η μετατροπή από την ενεργητική σύνταξη στην παθητική και το αντίστροφο.
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική Ενεργητική σύνταξη : υποκείμενο - ρήμα - αντικείμενο Παθητική σύνταξη : υποκείμενο - ρήμα(παθητικό) - ποιητικό αίτιο
Ποιητικό αίτιο : • A,ab + αφαιρετική, έμψυχα, ονοματα περιληπτικά ή άψυχα προσωποποιημένα • Απλή αφαιρετική, για άψυχα Σύνταξη ρημάτων που σημαίνουν : διατάζω, απαγορεύω, αναγκάζω Τα ρήματα αυτά συντάσσονται : ❖ Απαρέμφατο ενεργητικής φωνής (με υποκείμενο σε αιτιατική), όταν θέλουμε να δώσουμε το δράστη της ενέργειας. ❖ Απαρέμφατο παθητικής φωνής, όταν δε μας ενδιαφέρει να δηλώσουμε το δράστη της ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή το ποιητικό αίτιο συνήθως παραλείπεται, ιδίως όταν είναι αυτονόητο. Συνηθίζεται σε στρατιωτικές οδηγίες και απαγορεύσεις.
Συντακτικό : Δευτερεύουσες προτάσεις : «quam civitas bellum gerit» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον cum εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό, την επανάληψη. «quod ea re remollescunt» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική και δηλώνει την αντικειμενική αιτιολογία. «atque effeminantur» : δευτερεύουσα επιρρηματική προτάση, συμπλεκτική σύνδεση με την προηγούμενη. «ut arbitrantur» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό ut και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.
105
Ασκήσεις : 1. Των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών. 2. Να κλιθούν τα αποθετικά ρήματα του κειμένου στην έγκλιση και στον χρόνο που βρίσκονται. 3. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική : □ Mater liberos nutrit. □ Illis femina iniuriam aperit. □ Venti Aeneamn in Africam portant. □ Sextus pudicitiam Lucretiae laidit. □ Belua incolis nocit. 4. Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους των προτάσεων στον άλλο αριθμό : • Tu solum pellem habuisti • Cum civitas bellum gerit, miles Germanus fo rtiter pugnat 5. Να προτάσεις νοηματικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού βάλετε τις λέξεις που σας δίνονται στο σωστό τύπο και σειρά : • Proelior, ephippium, Germani, sine, proellium, equester (πληθ) • Existimo, ego, fortis, Germani, sum 6. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεμφάτου : • Caesar α legatis in castra frumentum importari cogit • Caesar iubet milites frumentum importare • Germane mercatores vinum importare vetant 7. Να εκφραστεί με άλλο τρόπο η αυτοπάθεια που δηλώνεται με ρηματικούς τύπους της παθητικής φωνής. 8. Να μετατραπούν σε αναφορικές οι προτάσεις με τα μαύρα γράμματα και να συνδεθούν με τις υπόλοιπες αφού γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές ; • Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani non student agriculturae. • Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani non student agriculturae. 9. Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση Caesar narrat... • Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit • Germani non student agriculturae • Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur • Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur • Ephirriorum usus res turpis et iners habetur • Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt 10.Να αντικατασταθούν χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου και να γραφούν τα απαρέμφατα ενεστώτα και των δύο φωνών, όλων των ρημάτων. 11 .Στα παρακάτω ρήματα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται : ο Consistit: γ' ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής ο Student : απαρέμφατο ενεστώτα και παρακειμένου 106
o Habent : β' ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής ο Lavantur : απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής ο Creantur : απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής και παθητικής φωνής ο Gerit : β' ενικό οριστικής μέλλοντα και παρακειμένου ο Desiliunt: γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού ο Importari : απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής ο Arbitrantur : αρχικοί χρόνοι 12.Να σχηματίσετε τους τύπους που ζητούνται : ■Militaris : αφαιρετική ενικού στο αρσενικό γένος ■Locis ■Civitas
: ονομαστική ενικού και πληθυντικού : γενική πληθυντικού
■Pedibus
:γενική ενικού
■Iners
: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους
■Εα
: δοτική πληθυντικού ουδετέρου γένους
■Equis
: αφαιρετική ενικού
107
Μάθημα
16°
Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria L X X III (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma tradi
et
principes
produci.
Ipse
pro
castris
consedit;
Eo
duces
producuntur.
Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.
Μετάφραση : Οι δικοί μας διεξάγουν τον αγώνα με τα ξίφη, αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς. Το ιππικό εμφανίζεται ξαφνικά πίσω από τα νώτα τους. Οι κοόρτες πλησιάζουν. Οι εχθροί στρέφουν τα νώτα και φεύγουν. Οι ιππείς τους επιτίθενται. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο Σεδούλιος, στρατηγός και πρίγκηπας των Λεμοβίκων σκοτώνεται. Ο στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός κατά τη φυγή. 74 στρατιωτικά λάβαρα παραδίνονται στον Καίσαρα. Μεγάλος αριθμός εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται. Οι υπόλοιποι καταφεύγουν στις χώρες τους μετά τη φυγή. Πρεσβευτές στέλνονται στον Καίσαρα την επόμενη μέρα. Ο Καίασρας διατάζει να παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί. Ο ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο. Οι αρχηγοί οδηγούνται σ' αυτό το σημείο. Ο Βερκιγκετόριγας παραδίδεται, τα όπλα κατατίθενται.
108
Γραμματική :
Ουσιαστικά : A ' κλίση
Fuga-ae(0) φυγή
Γ κλίση
B' κλίση
ΡΜυΐΌ-^ουδ)
Δ ' κλίση
E' κλίση
Equitatus-us
Res-ei(0)
(αρς) ιππικό
πράγμα
ακόντιο
Ηο3ίΐ3-ΐ3(αρς) εχθρός
6^^ΐυ3-ϋ-ΐ(αρς)
Cohors-ortis(0)
ϋΐβ3-βΐ(αρς)
ξίφος
κοόρτη
μέρα
Tergum-i(ou6)
Eques-it Ϊ3(αρς)
νώτα
ιππέας
Sedulius-ii-i
Caedes-is(0) σφαγή***
Arverni-orum
Lemovices-um
Signum-i(ouδ) σημαία
ϋυχ-οΐ3(αρς) ηγεμόνας
NumeΓus-i(apς)
Caesar-aris
αριθμός ί^αίΌΞ-^αρς) πρεσβευτής
Vercigetorixgis
AΓma-OΓum(ouδ) όπλα* Castra-orum (ουδ) στρατόπεδο**
Arma-orum : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού
Castra-orum : το ουσιαστικό με τη σημασία στρατόπεδο είναι μόνο πληθυντικού αριθμού. Υπάρχει ο ενικός με τη σημασία φρούριο.________________________________________
Caedes-is : τα ισοσύλλαβα ουσιαστικά σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -um και -ium
109
Επίθετα :
Δευτερόκλιτα επίθετα :
Noster - stra - strum : δικός μας Magnus - α - um : μεγάλος Vivus - α - um : ζωντανός Reliquus - α - um : υπόλοιπος Posterus - α - um : επόμενος Τριτόκλιτα επίθετα :
Militaris - is - e : στρατιωτικός
Αντωνυμίες :
Nostri : κτητική αντωνυμία Eis
: δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία
Ipse : δεικτική - οριστική αντωνυμία Εο : δεικτική, η οποία με την παράλειψη της αφαιρετικής loco κατέληξε να χρησιμοποιείται ως τοπικό επίρρημα.
Ρήματα :
Οριστική Παθητικού Ενεστώτα της 3Ρς συζυγίας
_________ Legor_________ _______ Legeris/-re_______ _________ Legitur_________ ________ Legimur________ ________ Legimini_________ ________ Leguntur________ Απαρέμφατο Παθητικού Ενεστώτα της 3Ρς συζυγίας
Legi
110
Οριστική Παθητικού Μέλλοντα
1η συζυγία
2n συζυγία
4n συζυγία
Amabor
Delebor
Audiar
Amaberis/-re
Deleberis/-re
Audiaris/-re
Amabitur
Delebitur
Audiatur
Amabimur
Delebimur
Audiamur
Amabimini
Delebimini
Audiamini
Amabuntur
Delebuntur
Audiantur
111
Το ρημα fio
Το ρήμα fio - factus sum -
- fieri είναι το παθητικό του ρήματος facio - feci - factum -
facere 3*, όταν είναι απλό ή σύνθετο όχι με πρόθεση. Όταν είναι σύνθετο με πρόθεση σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή : interficior - interfectus sum -
- interfici.
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική
Υποτακτική
Fio
Fiam
Fis
Fias
Fit
Fiat
Fimus
Fiamus
Fitis
Fiatis
Fiunt
Fiant
ΤΤροοτακτική
Απαρέμφατο
Fi Fite
fieri
Π Α ΡΑ ΤΑΤΙΚΟ Σ Οριστική
Υποτακτική
Fiebam
Fierem
Fiebas
Fieres
Fiebat
Fieret
Fiebamus
Fieremus
Fiebatis
Fieretis
Fiebant
Fierent
Προοτακτική
Απαρέμφατο
Μ ΕΛΛΟΝΤΑΣ Οριοτικη
Υποτακτική
Προοτακτική
Απαρέμφατο
Fiam Fies Fiet
Factum iri
Fiemus Fietis Fient
112
ενεστώτας
ρήμα
Appropinquo
παρακείμενος
σουπίνο
Απαρέμφατο
1 appropinquo
appropinquavi
appropinquatum
appropinquare
2
iubeo
iussi
iussum
iubere
3 mitto
misi
missum
mitere
3 gero
gessi
gestum
gerere
3 cerno
crevi
cretum
cernere
3 verto
verti
versum
vertere
fugi
fugitum
fugere
occurri-
occursum
occurere
occidi
occisum
occidere
comprehensi
comprehensum
comprehendere
3 produco
produxi
productum
producere
3 dedo
dedidi
deditum
dedere
proieci
proiectum
proicere
consedi
cinsessum
considere
πλησιάζω Iubeo διατάζω Mitto στέλνω Gero κάνω, διεξάγω Cerno διακρίνω Verto στρέφω Fugio
3*
fugio
φεύγω Occurro
3 occurro
τρέχω Occido
occucurri 3 occido
σκοτώνω Comprehendo 3 comprehendo συλλαμβάνω Produco οδηγώ Dedo παραδίδω Proicio
3*
proicio
ρίχνω, πετώ Consido
3 consido
κάθομαι Fio
γίνομαι
Refero
fio
factus sum
fieri
3 refero
retuli
relatum
referre
3 discedo
discessi
discessum
discedere
παραδίδω Discedo αποχωρώ
v \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ s/
Για το σχηματισμό του παρακειμένου, υπερσυντελίκου και συντελεσμένου μέλλοντα της παθητικής φωνής του ρήματος cerno δε χρησιμοποιούμε τη μετοχή cretus αλλά τη μετοχή conspectus του ρήματος conspicio.
113
Συντακτικό :
Δευτερεύουσες προτάσεις : «postquam pila
in hostes
:δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση.
miserunt»
Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, δηλώνει το προτερόχρονο και αναφέρεται στο παρελθόν.
Ασκήσεις :
1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό της £>' και γ' κλίσης και να γράψετε την ονομαστική και αφαιρετική του πληθυντικού. 2. Να κλίνετε τον ενικό αριθμό των ουσιαστικών : res, vir, aetas, labor, via, signum μαζί με το επίθετο militaris. 3. Των ρημάτων capio, occodo να γράψετε τους αρχικούς χρόνους στην παθητική φωνή. 4. Σε ποιο τύπο της ενεργητικής φωνής αντιστοιχούν οι παρακάτω τύποι της παθητικής ; □
Capiebantur
□
Cernimini
□
Referris
□ □
Occidentur Deduntur
□
Proici
5. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Στη θέση του ποιητικού αιτίου να εννοήσετε το α Romanis ή ab hostibus : □
Fit magna caedes
□ □
Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur. Signa militaria ad Caesarem referentur.
□
Magnus numerus hostium capitur atque occiditur.
□
Arma proiciuntur.
□
Caesar iubet principes produci.
6. Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου στην ενεργητική και παθητική φωνή. 7. Να γραφούν τα άλλα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση : αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
Magna Militaria Reliqui Postero 8. Να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι στον άλλο αριθμό : □
Dux et princeps Lemovicum occiditur
□
Signa militaria ad legatos referuntur
114
9. Να σχηματίσετε προτάσεις νοηματικά και συντακτικά ορθές : > Hostes, Romani, dux, produco, Caesar, ad > Miles, magnus, ad refero, numerous, signum, noster, Caesar, a(b) 10.Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεμφάτου και κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές : ο
Dux milites pila mittere iubet
o
Sedulius milites arma proicere cogit
o
Caesar equites hostes interficere vetat
o
Caesar iubet arma tradi et principes produci
11.Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση: Caesar narrat... (προσοχή στην ταυτοπροσωπία και στην αυτοπάθεια). ❖Repente post tergum equitatus cernitur; ❖ Cohortes appropinquant. ❖ Hostes terga vertunt ac fugiunt. ❖Eis equites occurrunt. ❖ Fit magna caedes. ❖ Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur. ❖ Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur. ❖ Signa militaria L X X III (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur. ❖ Magnus numerus hostium capitur atque interficitur. ❖ Reliqui ex fuga in civitates discedunt. ❖Postero die ad Caesarem legati mittuntur. ❖ Caesar iubet arma tradi et principes produci. ❖ Ipse pro castris consedit. ❖ Eo duces producuntur. ❖ Vercingetorix deditur, arma proiciuntur. 12.Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για τα παρακάτω ρήματα : Miserunt
γ' ενικό οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής
Appropinquant απαρέμφατο ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής Vertunt γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα παθητικής φωνής Occurunt £>' ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής Fit απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής και γ' πληθυντικό μέλλοντα και στις 2 φωνές Comprehenditur απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής Capitur β'ενικό οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα παθητικής φωνής Proiciuntur a' πληθυντικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής και παθητικής φωνής. 115
Μάθημα
17°
Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius alia de causa discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere, neque lacrimas tenere poterant; Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus
suis
commune
periculum
miserabantur.
Totis
castris
testamenta
obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris periti habebantur, pertubantur.
Μετάφραση : Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στράτευμα από τις διαδόσεις των Γαλατών και των εμπόρων, που διακήρυσσαν ότι οι Γερμανοί ήταν τεραστίου σωματικού μεγέθους και απίστευτης ανδρείας. Αλλοι επιθυμούσαν να φύγουν για διαφορετικό λόγο ο καθένας. Μερικοί έμεναν σπρωγμένοι από την ντροπή. Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν ούτε να συγκροτήσουν τα δάκρυα. Κρυμμένοι στις σκηνές είτε παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν τον κοινό κίνδυνο μαζί με τους φίλους. Διαθήκες υπογράφονταν και σφραγίζονταν σ' όλο το στρατόπεδο. Ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα στρατιωτικά θέματα, ταράζονταν σιγά-σιγά από τις διαδόσεις και το φόβο αυτών.
116
Γραμματική :
Ουσιαστικά : A ' κλίση
Causa-ae(0)
B' κλίση
Galli-orum
αιτία Lacrima-ae(0)
Germani-orum
δάκρυ
Γ κλίση
Δ ' κλίση
E' κλίση
ΤΐΐΌ0Γ-0Π3(αρς) φόβος
Exercitus-us
Res-ei(0)
(αρς) στρατός
πράγμα
Vox-cis(0)
Vultus-us
φωνή, διάδοση
πρόσωπο
Tabernaculum-i (ουδ) σκηνή
Mercator-oris
Fatum-i(ou6)
Corpus-oris
μοίρα
(ουδ) σώμα
Periculum-i(ou6) κίνδυνος
Virtus-utis(0) ανδρεία
Castra-orum
Pudor-oris(apς)
(ουδ)
ντροπή
(αρς)
(αρς)έμπορος
στρατόπεδο Testamentum-i (ουδ) διαθήκη
Familiaris-is (αρς) φίλος Magnitudo-inis (αρς)μέγεθος
Επίθετα :
Δευτερόκλιτα επίθετα :
Magnus - α - um
: μεγάλος
Adductus - α - um : (μετοχή παθητικού παρακειμένου) παρασυρμένοι από ντροπή Abditus - α - um : (μετοχή παθητικού παρακειμένου) κρυμμένος Totus - α - um : ολόκληρος Peritus - α - um : έμπειρος
Τριτόκλιτα επίθετα :
Ingens
: (τριγενές-μονοκατάληκτο) πελώριος, τεράστιος
Incredibilis - is - e : απίστευτος Communis - is - e : κοινός 117
Militaris - is - e : στρατιωτικός Ρήματα :
Οριστική Παθητικού Παρατατικού
Η οριστική παθητικού Παρατατικού σχηματίζεται από το : Ενεστωτικό θέμα + ba + βασικές καταλήξεις παθητικής φωνής
1Πσυζυγία
2n συζυγία
3n συζυγία
4n συζυγία
Ama - bar
Dele - bar
Lege - bar
Audie - bar
Ama - baris/re
Dele - baris
Lege - baris
Audie - baris
Ama - batur
Dele - batur
Lege - batur
Audie - batur
Ama - bamur
Dele - bamur
Lege - bamur
Audie - bamur
Ama - bamini
Dele - bamini
Lege - bamini
Audie - bamini
Ama - bantur
Dele - bantur
Lege - bantur
Audie - bantur
Μετοχή Παθητικού Παρακειμένου
Σχηματίζεται από το θέμα του Σουπίνου και έχει τη μορφή δευτερόκλιτου επιθέτου. Έχει παθητική σημασία, εκτός των αποθετικών ρημάτων που έχει ενεργητική σημασία. Είναι η μόνη μετοχή της παθητικής φωνής.
l n συζυγία
Amatus - a - um
2n συζυγία
Deletus - a - um
3n συζυγία
Lectus - a - um
118
4n συζυγία
Auditus - a - um
ρήμα
Occupo
ενεστώτας
παρακείμενος
σουπίνο
απαρέμφατο
1 occupo
occupavi
occupatum
occupare
1 praedico
praedicavi
praedicatum
praedicare
miseratus sum
miseratum
miserari
1 obsigno
obsignavi
obsignatum
obsignare
1 perturbo
perturbavi
perturbatum
perturbare
2 habeo
habui
habitum
habere
2 remaneo
remansi
remansum
remanere
2 teneo
tenui
tentum
tenere
3 discedo
discessi
discessum
discedere
cupivi
cupitum
cupere
3 adduco
adduxi
adductum
adducere
3 fingo
finxi
fictum
fingere
3 abdo
abdidi
abditum
abdere
questus sum
questum
queri
καταλαμβάνω Praedico διακηρύσσω Miseror αποθ. 1 miseror θρηνώ Obsigno υπογράφω Perturbo ταράζω Habeo έχω Remaneo παραμένω Teneo κρατώ Discedo αποχωρώ Cupio
3* cupio
επιθυμώ Adduco παρασύρω Fingo κατασκευάζω Abdo κρύβω Queror αποθ. 3 queror παραπονιέμαι Possum
possum
potui
posse
μπορώ
119
Αντωνυμίες : Qui : αναφορική αντωνυμία Alius : αόριστη ουσιαστική αντωνυμία Alia : αόριστη επιθετική αντωνυμία Nonnulli :αόριστη αντωνυμία Hi : δεικτική αντωνυμία Suum : κτητική αντωνυμία Suis : κτητική αντωνυμία Horum : δεικτική αντωνυμία Ii : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία Qui : αναφορική αντωνυμία
Συντακτικό :
Προσδιορισμός της αιτίας □ Εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : ob, propter, per + αιτιατική □ Εσωτερικό αίτιο : απλή αφαιρετική. Χρησιμοποιείται για λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος και συχνά συνοδεύεται από μετοχή παθητικού παρακειμένου και σημαίνει «παρακινημένος», «σπρωγμένος».
Δευτερεύουσες προτάσεις : «qui Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Gallorum - mercatorum. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό. «qui rei militaris periti habebantur» :αναφορική προσδιοριστική στο ii. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.
120
Ασκήσεις :
1. να κΛιθούν μαζί οι παρακάτω συνεκφορές : magnus timor, incredibili virtute, alia causa, totis castra. 2. να μεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στον άΛΛο αριθμό, αφού αναγνωρίσετε την πτώση και το γένος στο οποίο ανήκουν. 3.
να βρείτε όλες τις αντωνυμίες του κειμένου και τα παρεπόμενά τους και να τις
μεταφέρετε στον άΛΛο αριθμό και στα τρία γένη. 4. να γίνει χρονική αντικατάσταση όΛων των ρημάτων του κειμένου και να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όΛων των χρόνων. 5. να αναγνωρίσετε τα αποθετικά ρήματα του κειμένου. 6. να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική όπου είναι δυνατό. Όπου το ποιητικό αίτιο Λείπει να εννοηθεί: α Romanis... i . Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum i - Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur
i- Cum familiaribus suis commune periculum miserabantur i- Totis castris testamenta obsignabantur 7. να εκφράσετε το αίτιο εμπρόθετο ή απρόθετα χρησιμοποιώντας τη Λέξη που βρίσκεται σε παρένθεση : □ (timor) adducti Romani discedere cupiebant □ Ingenium viris Romanis (sapientia) validum erat □
Omnes eum (virtus) honorabant
□
Lucretia (iniuria) maesta erat
□
(ea causa) Cassius supplicio capitis adfectus est
8. να κάνετε τις απαραίτητες διορθώσεις έτσι ώστε να είναι συντακτικά σωστές και νοηματικά αποδεκτές : > ubi Romani voces audiebant, suum fatum querebantur > nos in tabernaculis discedimus
121
Μάθημα
18°
Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis clava interficitur.
Μετάφραση : Λέγεται ότι ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία σ' αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε την πόλη Ρώμη. Υπάρχει η παράδοση ότι ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και ότι ο ίδιος κοιμήθηκε εκεί κουρασμένος από το δρόμο. Τότε ο Κάκος ο βοσκός, έχοντας πεποίθηση στις δυνάμεις του, τράβηξε μερικά βόδια από τις ουρές, στραμμένα ανάποδα, σε μια σπηλιά. Όταν ο Ηρακλής έχοντας σηκωθεί από τον ύπνο, είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι έλλειπε ένα μέρος, κατευθύνθηκε στην πλησιέστερη σπηλιά. Όταν όμως είδε τις πατημασιές των βοδιών στραμμένες προς τα έξω, βρέθηκε σε αμηχανία και άρχισε να απομακρύνει τα βόδια από τον εχθρικό τόπο. Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει πίσω. Τότε ο Κάκος, αφού προσπάθησε να τον εμποδίσει με τη βία, φονεύεται από τον Ηρακλή με το ρόπαλο.
122
Γραμματική :
Ουσιαστικά : A ' κλίση
B' κλίση
Hispania-ae (Θ)
Γ κλίση
Δ ' κλίση
Μυ9ΐ+υ3-υ3(αρς)
Hercules-is
1.οα]3-ΐ(αρς) τόπος
μουγκρητό Roma-ae(0)
Romulus-i(apς)
Βο3-νΐ3(αρς) βόδι*
Via-ae(0) δρόμος
Ρ1υνΐυ3-ϋ-ΐ(αρς)
Geryon-onis
ποτάμι Spelunca-ae(0)
Cacus-i
Urbs-is(0) πόλη
Cauda-ae(0) ουρά
Somnus-i(apς) ύπνος
Tiberis-is
Clava-ae(0) ρόπαλο
Ves+igium-i ϊ-ϊ(ουδ)
Ρα3ΐΌΓ-οπ3(αρς) βοσκός
σπηλιά
αποτύπωμα, ίχνος
Vis(0) δύναμη** Grex-gis(aρς) κοπάδι Pars-rtis(0) μέρος
Bos-vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
Bos
Boves
Bovis
Bovum / boum
Bovi
Bobus / bubus
Bovem
Boves
Bos
Boves
bove
Bobus / bubus
**
Vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής : vis - - vim - vi / vires virium viribus vires vires viribus
123
Επίθετα Δευτερόκλιτα επίθετα :
Fretus - α - um
: αυτός που έχει πεποίθηση, εμπιστοσύνη
Proximus - α - um : κοντινός Infestus - α - um : εχθρικός
Αντωνυμίες :
Eum : οριστική αντωνυμία Ipse οριστική αντωνυμία Quosdam : αόριστη - επιθετική αντωνυμία
Αόριστη αντωνυμία : quidam - quaedam - quoddam
Η ααντωνυμία αυτή χρησιμοποιείται επιθετικά (ως επιθετικός προσδιορισμός) ή ουσιαστικά όταν δε γνωρίζουμε ή δεν επιθυμούμε να προσδιορίσουμε ειδικότερα τα πράγματα ή πρόσωπα που αναφέρουμε. Ενικός αριθμός
Ονομαστική
Quidam
Quaedam
Quoddam
Γ ενική
Cuiusdam
Cuiusdam
Cuiusdam
Δοτική
Cuidam
Cuidam
Cuidam
Αιτιατική
Quendam
Quandam
Quoddam
Quodam
Quadam
quodam
Κλητική Αφαιρετική
Πληθυντικός
αριθμός
Ονομαστική
Quidam
Quaedam
Quaedam
Γ ενική
Quorundam
Quarundam
Quorundam
Δοτική
Quibusdam
Quibusdam
Quibusdam
Αιτιατική
Quosdam
Quasdam
Quaedam
Quibusdam
quibusdam
Quibusdam
Κλητική Αφαιρετική
124
Ρήματα :
ενεστώτας
ρήμα
Adduco
παρακείμενος
σουπίνο
Απαρέμφατο
3 adduco
adduxi
adductum
adducere
3 dico
dixi
dictum
dicere
3 condo
condidi
conditum
condere
refeci
refectum
reficere
tuli
latum
ferre
4 dormio
dormivi
dormitum
dormire
3 traho
traxi
tractum
trahere
aspexi
aspectum
aspicere
sensi
sensum
sentire
3 pergo
perrexi
perrectum
pergere
2 video
vidi
visum
videre
3 confundo
confudi
confusum
confundere
4 audio
audivi
auditum
audire
converti
conversum
convertere
prohibui
prohibitum
prohibere
conatus sum
conatum
conari
interfeci
interfectum
interficere
amovi
amotum
amovere
οδηγώ Dico Λέω Condo ιδρύω Reficio
3*
reficio
ξεκουράζω Fero
3 fero
φέρνω, υπομένω Dormio κοιμάμαι Traho σύρω, τραβώ Aspicio
3* aspicio
κοιτάζω Sentio
4
sentio
καταλαβαίνω Pergo κατευθύνομαι Video βλέπω Confundo συγχέω Coepi * άρχισα Audio ακούω Converto 3 converto γυρίζω προς τα πίσω Prohibeo
2 prohibeo
εμποδίζω Conor
αποθ. 1 conor
προσπαθώ Interficio
3*
interficio
σκοτώνω Amoveo
2 amoveo
απομακρύνω Fatiscor 125
κουράζομαι Absum απών
είμαι
Averto βγάζω
afui
absum
3 averto
abesse
averti
aversum
avertere
verti
versum
vertere
κάποιον
από το δρόμο Verto
3 verto
γυρίζω
Το ρημα coepi
Το ρήμα είναι ελλειπτικό, σχηματίζει μόνο τους χρόνους που παράγονται από το θέμα του παρακειμένου, δηλαδή παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα. Οι υπόλοιποι χρόνοι αναπληρώνονται από το ρήμα incipio (incipio-incepi-inceptum-incipere). Το ρήμα αυτό σχηματίζει
επίσης μετοχή μέλλοντα coepturus-a-um και απαρέμφατο μέλλοντα
coepturum-am-um /coepturos-as-a esse, καθώς και μετοχή παθητικού παρακειμένου coeptus-a-um. Η μετοχή παθητικού παρακειμένου coeptus-a-um με το sum, eram, ero χρησιμοποιείται αντί του coepi, coeperam, coepero, όταν το αντικείμενο του ρήματος είναι απαρέμφατο παθητικής φωνής. Οριστική
Ενεστώτας
Παρατατικός
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος Μέλλοντας
Incipio
Incipiebam
Incipiam
Coepi
Coeperam
Coepero
Incipis
Incipiebas
Incipies
Coepisti
Coeperas
Coeperis
Iincipit
Incipiebat
Incipiet
Coepit
Coeperat
Coeperit
Incipimus
Incipiebamus
Incipiemus
Coepimus
Coeperamus
Coeperimus
Incipitis
Incipiebatis
Incipietis
Coepistis
Coeperatis
Coeperitis
Incipiunt
Incipiebant
Incipient
Coeperunt
Coeperant
Coeperint
Απαρέμφατο
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Coepturum-am-um/-os-as-a esse
Coeptum-am-um/-os-as-a esse Μετοχή
Μέλλοντας
Παρακείμενος
Coepturus-a-um
Coeptus-a-um 126
Απαρέμφατο ενεργητικού Παρακειμένου
Το απαρέμφατο του ενεργητικού παρακειμένου σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου + -isse
το απαρέμφατο παρακειμένου είναι πάντα ειδικό και χρησιμοποιείται, όταν δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης. l n συζυγία
sum
Fu - isse
Amav - isse
2n συζυγία
Delev - isse
3n συζυγία
Leg - isse
4n συζυγία
Audiv - isse
Συντακτικό :
Η ταυτοπροσωπία με το ειδικό απαρέμ(ρατο
Όταν το απαρέμφατο είναι ειδικό το υποκείμενό του τίθεται σε αιτιατική ακόμη και στην ταυτοπροσωπία. Εξαίρεση : όταν το ειδικό απαρέμφατο εξαρτάται από ρήμα προσωπικό παθητικό : dicor, feror, nuntior..., το υποκείμενο ρήματος και του ειδικού απαρεμφάτου είναι το ίδιο -
και εννοείται σε ονομαστική. Το φαινόμενο αυτό λέγεται ά
λατινισμού του ειδικού απαρεμφάτου. Δευτερεύουσες προτάσεις : «ubi postea Romulus urbem Romam condidit» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική
στο in eum locum. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό. «ubi Hercules,
e somno excitatus,
gregem aspexit»
: δευτερεύουσα επιρρηματική
χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ubi και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν. : δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση που συνδέεται συμπλεκτικά με την προηγούμενη και είναι ότι και εκείνη.
«et
partem
abesse»
: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης.
«postquam boum vestigial foras versa vidit»
Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
127
Ασκήσεις : Ι.Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο β' πληθυντικό της οριστικής του μέλλοντα, στη φωνή που δίνονται : -
dicitur
-
aspexit
-
condidit
-
sensit
-
fertur
-
pergit
-
traxit interficitur
2. coepit : να κλίνετε την οριστική των συντελικών χρόνων του ρήματος. Ποια είναι η σημασία τους; Ποιο ρήμα αναπληρώνει τους χρόνους του ρήματος; 3. Να αναλύσετε τα παρακάτω ρήματα στα συνθετικά τους μέρη : -
amoveo
-
prohibeo
-
adduco
-
aspicio
-
averto condo
-
confundo
-
interficio
4. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική : -
ibi postea Romulus urbem Romam condit
-
Hercules gregem aspicit
-
Hercules boum vestigia foras versa videt Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit
-
Tum Cacus Herculis clava interficitur
5. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από τη φράση « Titus Livius narrat» και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο : -
tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos
-
Hercules perrexit ad proximam speluncam
-
Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere conatus, Herculis clava interficitur.
6. Να μετατρέψετε τις απαρεμφατικές προτάσεις σε κύριες μετατρέποντας το απαρέμφατο σε ρήμα και παραλείποντας το ρήμα εξάρτησης : > Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur > Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse > Monumentum Vergili Neapoli iacere fertur 128
> Germani in Fluminibus lavari dicuntur > Caesar nullum servum habuisse dicitur 7. Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το προσωπικό ρήμα dicor. ❖ Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos. ❖ Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit ❖ Hercules pergit ad proximam speluncam; ❖ Boum vestigia foras versa vidit ❖ Confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. ❖ Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit. 8. Να συμπληρώσετε τους τύπους στις παρακάτω προτάσεις : □ Hercules clav... pastor... interficit □ Postquam Hercules cacum vid... , eum interfec... □ Hercules vix greg... amoverat, cum repente Cacus eum prohibu... 9. Να μετατρέψετε τη σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε απαρεμφατική με εξάρτηση τα ρήματα που σας δίνονται σε παρένθεση : ν' Germani non student agriculturae (dicor) v' Sulpicius metum exercitus vicit (Sulpicius narrat) v' Persa periit (Tertia patriae dixit) v' Omen accirio (Aemilius Paulus dicit)
129
Μάθημα
19°
Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter vulneratos esse.
Μετάφραση :
Όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος ΤούΛιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος, ο Λεύκιος Σέργιος ΚατιΛίνας, άντρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αΛΛά με πολύ διεστραμμένο χαρακτήρα, συνωμότησε
εναντίον
της
πολιτείας.
Μερικοί
επιφανείς
αΛΛά αχρείοι
άντρες
τον
ακοΛούθησαν. Ο ΚατιΛίνας εκδιώχθηκε από τον Κικέρωνα από την πόΛη. Οι σύντροφοι του συνεΛήφθησαν και στραγγαλίστηκαν στη φυΛακή. Ο ΚατιΛίνας ο ίδιος με το στρατό του αφού νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο, τον άΛΛο ύπατο, σκοτώθηκε. Ο Γάιος ΣαΛΛούστιος αναφέρει πως ποΛΛοί επιπΛέον Ρωμαίοι στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια φονικότατη μάχη, και ότι ποΛΛοί τραυματίστηκαν.
130
Γραμματική
Ουσιαστικά : Α 'κλίση
Catilina-ae Pugna-ae(0)
B' κλίση
Marcus-i Tullius-ii-i
Γ κλίση
Cicero-onis Consul-lis(apg) ύπατος
μάχη Gaius-i
6βηυ3-βπ3(ουδ) γένος, καταγωγή
Antonius-ii-i
Urbs-is(0) πόλη
Lucius-ii-i
Carcer-eris (αρς) φυλακή
Sergius-ii-i
ΜΜβ3-ίΐΊ3(αρς) στρατιώτης
νΐΓ-ί(αρς) άνδρας Ingenium-ii-I (ουδ) πνεύμα Socius-ii(apg) σύντροφος Proelium-ii-I (ουδ) μάχη Sallustius-ii-i Romani-orum
131
Δ ' κλίση
E' κλίση
Exercitus-us
Res-ei(0)
(αρς) στρατός
πράγμα
Επίθετα :
Δευτερόκλιτα επίθετα : Pravus - α - um : διεστραμμένος Publicus - α - um : δημόσιος Clarus - α - um : ένδοξος Improbus - α - um : φαύλος Multi - ae - α : πολλοί Cruentus - α - um : φονικός Τριτόκλιτα επίθετα :
N o b ilis - is - e : ευγενής, αριστοκρατικός
Υπερθετικός βαθμός των επιθέτων
Σχηματίζεται από το θέμα του επιθέτου στο θετικό βαθμό (γενική ενικού) με την κατάληξη -issimus - α - um
Αντωνυμίες :
Eum : δεικτική, επαναληπτική Eius : δεικτική, επαναληπτική Altero : αντωνυμικό επίθετο Ipse : δεικτική, οριστική αντωνυμία Suo : κτητική αντωνυμία Eadem : δεικτική αντωνυμία Quidam : αόριστη επιθετική αντωνυμία
Αντωνυμικό επίθετο alter - α - um
Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα, εκτός από τη γενική και δοτική ενικού που τη σχηματίζει όπως όλες οι αντωνυμίες σε -ius, -i αντίστοιχα.
132
Ρήματα :
ενεστώτας
ρήμα
Coniuro
παρακείμενος
σουπίνο
απαρέμφατο
1 coniuro
coniuravi
coniuratum
coniurare
3 consequor
consecutus sum
consecutum
consequi
3 expello
expuli
expulsum
expellere
3 deprehendo
deprehendi
deprehensum
deprehendere
1 strangulo
strangulavi
strangulatum
strangulare
3 vinco
vici
victum
vincere
interfeci
interfectum
interficere
3 trado
tradidi
traditum
tradere
3 occido
occidi
occisum
occidere
1 vulnero
vulneravi
vul netarum
vulnerare
συνωμοτώ Consequor
αποθ. Ακολουθώ Expello διώχνω Deprehendo συλλαμβάνω Strangulo στραγγαλίζω Vinco νικώ Interficio
3*
interficio
σκοτώνω Trado παραδίδω Occido σκοτώνω Vulnero τραυματίζω
Οριστική Συντελικών χρόνων Παθητικής φωνής Απαρέμφατο Παθητικού Παρακειμένου
□Η οριστική Παρακειμένου, Υπερσυντελίκου και Συντελεσμένου μέλλοντα της παθητικής φωνής σχηματίζεται περιφραστικά από τη μετοχή παθητικού παρακειμένου (που πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενό της στο γένος και τον αριθμό) και το ρήμα sum. □Με τον ίδιο τρόπο το απαρέμφατο του παθητικού παρακειμένου σχηματίζεται από τη μετοχή παθητικού παρακειμένου (που συμφωνεί με το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην πτώση, αιτιατική κανονικά, στο γένος και τον αριθμό) και το απαρέμφατο του sum. □ Το απαρέυφατο παρακειυένου είναι πάντα ειδικό, άοα και το υποκείυενό του πρέπει να είναι σε πτώση αιτιατική.
133
ΟΡΙΣΤΙΚΗ Π Α Θ Η ΤΙΚΟ Υ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ 1η συζυγία
2n συζυγία
Amatus-a-um sum
Amati-ae-a
Deletus-a-um sum
3n συζυγία
Lectus-a-um
sum
4n συζυγία
Auditus-a-um sum
es
es
es
es
est
est
est
est
sumus
Deleti-ae-a
sumus
Lecti-ae-a
sumus
Auditi-ae-a
sumus
estis
estis
estis
estis
sunt
sunt
sunt
sunt
ΟΡΙΣΤΙΚΗ Π Α Θ Η ΤΙΚΟ Υ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ l n συζυγία
2n συζυγία
Amatus-a-um eram
Deletus-a-um eram
3n συζυγία
Lectus-a-um eram
4n συζυγία
Auditus-a-um eram
eras
eras
eras
eras
erat
erat
erat
erat
Amati-ae-a eramus
Deleti-ae-a eramus
Lecti-ae-a
eramus
Auditi-ae-a eramus
eratis
eratis
eratis
eratis
erant
erant
erant
erant
ΟΡΙΣΤΙΚΗ Π Α Θ Η ΤΙΚΟ Υ ΣΥΝ ΤΕΛ ΕΣΜ ΕΝ Ο Υ ΜΕΛΛΟΝΤΑ l n συζυγία
2n συζυγία
3n συζυγία
4n συζυγία
Amatus-a-um ero
Deletus-a-um ero
Lectus-a-um ero
Auditus-a-um ero
eris
eris
eris
eris
erit
erit
erit
erit
Amati-ae-a
erimus
Deleti-ae-a
erimus
Lecti-ae-a
erimus
Auditi-ae-a erimus
eritis
eritis
eritis
eritis
erunt
erunt
erunt
erunt
ΑΠΑΡΕΜ 1ΑΤΟ Π Α Θ Η ΤΙΚΟ Υ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ l n συζυγία
Amatum-am-um esse Amatos-as-a esse
2n συζυγία
Deletus-a-um esse Deletes-as-a esse
3n συζυγία
Lectum-am-um esse Lectos-as-a esse
4n συζυγία
Auditum-am-um esse Auditos-as-a esse
134
Ασκήσεις 1 .Να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : > Eis consulibus pravi quidam viri contra rem publicam coniuraverunt. > Eos viri quidam Romani consecuti sunt. > Pravissimi illi viri a consulibus reipublicae ex urbe expulsi sunt. > Cruentissimis pugnis ei, qui coniuraverant, victim et interfecti sunt. > Socii eorum deprehensi et in carceribus strangulati sunt. 2.Να κΛιθούν μ α ζί: rem publicam, altero consule, eadem cruentissima pugna. 3.Να μεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στον άΛΛο αριθμό. 4 .Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική, όπου αυτό είναι δυνατό. Όπου δεν υπάρχει ποιητικό αίτιο να εννοήσετε το α Ciceronis amicis... > Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. > Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. > Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. > Ab Antonio, altero
consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,
interfectus est. 5 .Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα και να τα εξαρτήσετε από το Gaius Sallustius tradit... > Marco
Tullio
Cicerone et
Gaio Antonio
consulibus, Lucius
Sergius Catilina,
nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. > Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. > Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. > Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. >Ab
Antonio, altero
consule, Catilina ipse cum exercitu
suo, proelio victus,
interfectus est. 6 .Να αποδώσετε με αναφορική πρόταση τη φράση με τα μαύρα γράμματα : > Marco
Tullio
Cicerone et
Gaio Antonio
consulibus, Lucius
Sergius Catilina,
nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit.
> Ab Antonio, altero
consule,
Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,
interfectus est. 7. Να αντικαταστήσετε χρονικά όΛα τα ρήματα του κειμένου και να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές τους (και στις δύο φωνές).
135
Μάθημα 20° Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.
Μετάφραση :
Ο ΚΛαύδιος κατέλαβε την εξουσία στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του από κάποιο παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Είχε αποσυρθεί σε μια θερινή κατοικία, της οποίας το όνομα είναι Ερμαιο, αποδιωγμένος από τους δολοφόνους του Καλιγούλα. Λίγο αργότερα σύρθηκε προς το πλησιέστερο λιακωτό τρομοκρατημένος από την είδηση της σφαγής, και κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετέσματα που κρεμόντουσαν στην πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε πέρα δώθε πρόσεξε τα πόδια του. Τον αναγνώρισε που κρυβόταν. Τον προσαγόρευσε αυτόκρατορα, αφού τον τράβηξε έξω. Τον οδήγησε από εκεί στους συντρόφους του. Μεταφέρθηκε από τους στο στρατοπέδο περίλυπος και περιδεής, ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον λυπότανε σα να επρόκειτο να πεθάνει. Την άλλη μέρα ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας.
136
Γραμματική
Ουσιαστικά : A ' κλίση
Caligula-ae
B' κλίση
Claudius-ii-i
Γ κλίση
Aetas-atis(0)* ηλικία
Diaeta-ae(0)
Αηπυ3-ί(αρς)
Insidiator-oris
θερινή κατοικία
έτος
(αρς) συνωμότης
Turba-ae(0)
Imperium-ii-i (ουδ) εξουσία
Νοί'ηβη-ίηίΞίουδ) όνομα
Hermaeum-i
Rumor-oris(apς)
Solarium-ii-i (ουδ) λιακωτό
Caedes-is(0)
νβΙυΐΌ-Καρς)
Foris-is(0)
παραπέτασμα
πόρτα
Castra-orum (ουδ)
Miles-it
πλήθος
Δ ' κλίση
Casus-us(apς) τυχαίο γεγονός
φήμη σφαγή
Ϊ3(αρς)
στρατιώτης
στρατόπεδο Ρβ3^ΐ3(αρς) πόδι Imperatorοπ3(αρς) αυτοκράτορας Commilito-onis (αρς)σύντροφος
Aetas-atis : το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική ενική -um & -ium
137
E' κλίση
ϋΐβ3-βΐ(αρς) μέρα
Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα :
Paulus - α - um : λίγος Proximus - α - um : κοντινός Trepidus - α - um : έντρομος Obvius - α - um : αντίθετος Posterus - α - um : επόμενος Τριτόκλιτα επίθετα :
Mirabilis - is - e : παράδοξος, περίεργος Tristis - is - e : λυπημένος
Αντωνυμίες :
Suae : κτητική αντωνυμία, γ' πρόσωπο Cui : αναφορική αντωνυμία Se
: προσωπική αντωνυμία
Eius : οριστική αντωνυμία Eum
: οριστική αντωνυμία
Suos : κτητική αντωνυμία His : δεικτική αντωνυμία
138
Ρήματα
ενεστώτας
ρήμα
1 saluto
Saluto
παρακείμενος
σουπίνο
απαρέμφατο
salutavi
salutatum
salutare
miseratus sum
miseratum
miserari
2 exterreo
exterrui
exterritum
exterrere
2
lateo
latui
3*
capio
cepi
captum
capere
3 excludo
exclusi
exclusum
excludere
3 recedo
recessi
recessum
recedere
3 prorepo
prorepsi
proreptum
prorepere
3 praetendo
praetendi
praetens(t)um
praetendere
3 adduco
adduxi
adductum
adducere
mortuus sum
mortuum
mori
3 abdo
abdidi
abditum
abdere
3 discurro
discurri
discursum
discurrere
3 animadverto
animadverti
animadversum
animadvertere
3 adgnosco
adgnovi
adgnitum
adgnoscere
3 extraho
extraxi
extractum
extrahere
προσαγορεύω Miseror 1 αποθ
miseror
Λυπάμαι Exterreo τρομοκρατώ Lateo
latere
κρύβω Capio πιάνω Excludo διώχνω Recedo αποσύρομαι Prorepo σύρω Praetendo κρέμομαι Adduco οδηγώ Morior
3* morior
πεθαίνω * Abdo κρύβω Discurro τρέχω Animadverto παρατηρώ Adgnosco αναγνωρίζω Extraho βγάζω έξω Sum
είμαι
Defero
sum 3 defero
fui
esse
detuli
delatum
deferre
μεταφέρω Fio
κανω
fio
factus sum
fieri
Morior : σχηματίζει μετοχή ΜέΛΛοντα moriturus-a-um και υποτακτική Παρατατικού 139
morerer. Μ ΕΤΟ ΧΕΣ Μετοχή Ενεοτώτα : το ρήμα sum δε σχηματίζει μετοχή ενεστώτα, εκτός αν είναι σύνθετο
-sens. Όταν είναι απλό η μετοχή του δεν είναι εύχρηστη. Τα ρήματα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή ενεστώτα από το Ενεστωτικό θέυα + -ns Τα ρήματα της 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή ενεστώτα από το θέυα του ενεστώτα + -ens
Η
μετοχή
ενεστώτα
κλίνεται
πάντα
ως
τριτόκλιτο,
τριγενές
και
μονοκατάληκτο
επίθετο.σχηματίζει όμως την αφαιρετική ενικού σε -ΐ όταν χρησιμοποιείται ως επίθετο και σε -e όταν χρησιμοποιείται επιρρηματική. Μετοχή ενεστώτα έχουν μόνο τα ρήματα της ενεργητικής φωνής και τα αποθετικά. Η μετοχή ενεστώτα δηλώνει πράξη σύγχρονη με την πράξη του ρήματος. Μετοχή Μέλλοντα :το ρήμα sum σχηματίζει μετοχή μέλλοντα futurus - α - um.
Τα ρήματα 1ης. 2ης. 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή μέλλοντα από Το σουπίνο + - urus - α - um Μετοχή μέλλοντα έχουν τα ενεργητικά και αποθετικά ρήματα και κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα προϊόντα. Μετοχή Παρακειμένου : το ρήμα sum δε σχηματίζει μετοχή παρακειμένου.
Τα ρήματα της 1ης. 2ης. 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν τη μετοχή του παρακειμένου από Το σουπίνο + - us - α -um Μετοχή παρακειμένου έχουν τα παθητικά και αποθετικά ρήματα και κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Το υποκείμενο της μετοχής
Το υποκείμενο της μετοχής συμφωνεί μ' αυτήν στην πτώση στον αριθμό και στο γένος. Αν το υποκείμενο της μετοχής είναι όρος του ρήματος της πρότασης τότε η μετοχή λέγεαι auvnuu0vn. Αν το υποκείμενο της μετοχής δεν είναι όρος του ρήματος της πρότασης τότε η
μετοχή λέγεται απόλυτη και μπαίνει πάντα σε αφαιρετική. Ενεργητική περιφραοτική συζυγία
Η μετοχή Μέλλοντα και το ρήμα sum σχηματίζουν την ενεργητική περιφραστική συζυγία (πρόκειται να...) 140
ΑΠΑΡΕΜ 1ΑΤΑ Ενεργητικής φωνής Απαρέμφατα του ρήματος sum :
Απαρέμφατο Ενεστώτα : esse Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : futurum-am-um & futures-as-a esse / fore Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : fuisse Απαρέμφατα l nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : amare Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : amaturum-am-um & amaturos-as-a esse Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : amavisse
Απαρέμφατα 2nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : delere Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : deleturum-am-um & deleturos-as-a esse Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : delevisse
Απαρέμφατα 3nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : legi Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : lecturum-am-um & lectures-as-a esse Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : legisse Απαρέμφατα 4nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : audire Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : auditurum-am-um & audituros-as-a esse Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου :
audivisse
Παθητικής φωνής Απαρέμφατα l nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : amari Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : amatum iri Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : amatum-am-um & amatos-as-a esse Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : amatum-am-um & amatos-as-a fore Απαρέμφατα 2nc συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : deleri Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : deletum iri Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : deletum-am-um & deletes-as-a esse 141
Απαρέμφατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : deletum-am-um & deletos-as-a fore Απαρέμφατα 3ης συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : legi Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : lectum iri Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : lectum-am-um & lectos-as-a esse Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : lectum-am-um & lectos-as-a fore
Απαρέμφατα 4ης συζυγίας :
Απαρέμφφατο Ενεστώτα : audiri Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : auditum iri Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου :
auditum-am-um & auditos-as-a esse
Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : auditum-am-um & auditos-as-a fore
Συντακτικό :
Δευτερεύουσες προτάσεις : «cui nomen est Hermaeum»
: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο
diaetam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό. «dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση.
Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα για να δηλώσει μια πράξη συνεχιζόμενη κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Ο χρόνος της δευτερεύουσας είναι ανεξάρτητος από το χρόνο της κύριας.
142
Ασκήσεις :
Ι.να μετατρέψετε τις αναφορικές προτάσεις σε μετοχές : > Venti, qui pontum turban, Aenean in Africam poetant > Timeo Graecos, qui dona ferunt > Miles, qui in pugna mortuus est, amicus meus est > Viri, qui Catilinam consecuti sunt, improbi errant >Duces hostium, qui capti sunt, ad Caesarem produci errant 2.va αντικαταστήσετε τις μετοχές με αναφορικές προτάσεις και να κάνετε τις αναγκαίες μεταβολές: >Exclusus ab
insidiadoribus Caligulae, recesserat
in diaetam, cui
nomen est
Hermaeum. > Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum > inter vela praetenta foribus se abdidit. > Discurrens miles pedes eius animadvertit; >Eum latentem adgnovit; 3.va μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική, όπου είνι δυνατό : >Discurrens miles pedes eius animadvertit; > Extractum imperatorem eum salutavit. > Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. > Postero die Claudius imperator factus est. 4.va μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το προσωπικό dicor : >Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. > Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam. > Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. >Discurrens miles pedes eius animadvertit; > Eum latentem adgnovit; >Extractum imperatorem eum salutavit. 5.va μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα και να τα εξαρτήσετε από : Suetonius scropsit in libris suis... >Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. > Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam. > Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. >Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit
143
ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ
1. Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.
2. Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant et dolo expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed venti pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ibi Dido regina novam patriam fundat. Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat et Aeneas reginam. Denique Aeneas in Italiam navigat et regina exspirat.
3. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennatis advolat; Puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.
4. Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam curabant. In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat.
144
5. Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. X V II (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.
6. In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus : sic enim liberi esse possumus.
7. Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : " hostes adventare audio ; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes enim de collibus advolare solent et caedem ,ilitum perpetrare possunt".
8. Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi. "Ipse?" interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus et pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris, licebit tibi quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed Minervam errare. Vale!
9. Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extrahit et delictum punire parat. Polpulum concitat et Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo 145
consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.
10. Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab Lavinio tranferet et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios, Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo accipies.
11. Hannibal, dux Carthaginiensis, VI etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam X IV annos in Italia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.
12. L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. "Quid est" inquit "mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit? "Mi pater" respondit illa "Persa periit". Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae dixit "omen accipio". Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit
13. Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in 146
pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit!
14. Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Ille neminem viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.
15. Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt hominess atque effeminantur.
16. Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria L X X III (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma tradi
et
principes
produci.
Ipse
pro
castris
Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.
147
consedit;
Eo
duces
producuntur.
17.
Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui
Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius alia de causa discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere, neque lacrimas tenere poterant; Abditi
in tabernaculis aut suum fatum
querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur. Totis castris testamenta obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris periti habebantur, pertubantur.
18. Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis clava interficitur.
19. Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter vulneratos esse.
20. Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum.
148
Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.
149
