ΤΕΥΧΟΣ 29 Γ' ΜΑΪΟΥ 2013 ΤΙΜΗ 2,5€
29 29
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ / Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ
Από τον Κώστα Βαξεβάνη
ΟΤΑΝ ΤΡΩΝΕ ΔΕΝ ΜΙΛΑΝΕ Πώς μας κρύβουν την αλήθεια
Ρατσισμός
Ένα ρατσιστικό αντιρατσιστικό νομοσχέδιο
Πληρωμένα Πτυχία Μαθητές με λαδωμένα «Άριστα» σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια
Άνθρωποι στον Άρη Το μεγαλύτερο Reality Show όλων των εποχών
Εκδόσεις Πεδίο Α.Ε. Συντ. Δαβάκη 10 & Μυλοποτάμου 11526, Αμπελόκηποι • Τηλ.: 210 3390204-5-6 • Fax: 210 3390209
Κεντρική διάθεση-βιβλιοπωλείο: Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5 10564, Αθήνα • Τηλ.: 210 3229620 • Fax: 210 3390209
e-mail:
[email protected] www.pediobooks.gr
Εκδότης
Κώστας Βαξεβάνης Αρχισυντάκτρια
Βιβή Μπλούτσου Αρθρογράφοι Θανάσης Καρτερός Γιάννης Βαρουφάκης Art Direction gramma
30 ΜΑΪΟΥ 2013
TΕΥΧΟΣ 29
Ατελιέ Τζένη Αναστασοπούλου Διόρθωση Ανδρονίκη Μαστοράκη Εμπορική Διεύθυνση Χαράλαμπος Παπαδάτος Αρχεία Φωτογραφιών Eurokinissi AE Εκτύπωση Χαϊδεμένος ΑΕΒΕ Εταιρία Το Κουτί της Πανδώρας ΕΕ Διεύθυνση Αναχωρητών 8Α Άνοιξη 14569, Αττική Τηλέφωνο 210 621 7990 Φαξ 210 621 7992 E-mail
[email protected] Διανομή Πρακτορείο ΕΥΡΩΠΗ ΑΕ Υπεύθυνος κυκλοφορίας Παναγιώτης Πασπαλιάρης Συνδρομές
210 621 7990
περιεχόμενα 12-17
Η τριγωνική σχέση κλεπτοκρατίας πολιτικών, τραπεζών και ΜΜΕ
18 23
Διαφήμιση και ΜΜΕ Ζητείται τρίτος για το... πάρτι της εξουσίας
28
Παιδεία Λαδωμένα «Άριστα» σε ιδιωτικά σχολεία
33
Υγεία Εκατομμύρια για νοσοκομεία που αραχνιάζουν σε νησιά
36
ΔΕΗ Η πτωχευμένη ΔΕΗ παραμένει... γαλαντόμος
40
Ρατσισμός Ένα ρατσιστικό αντιρατσιστικό νομοσχέδιο
44
Ηλεία 3, 9 εκατ. ευρώ για εκκλησία στην εκλογική περιφέρεια του Τζαβάρα
51 54 57
*
Το επόμενο Hot Doc στα περίπτερα και στο internet στις 13 Ιουνίου και κάθε δεύτερη Πέμπτη
Κόμματα και Τράπεζες Λίγο χρήμα αΚΟΜΜΑ, κύριε τραπεζίτη!
60
Γερμανία Ο δόκτορ Τζέκιλ και ο κύριος Χάιντ της ακροδεξιάς Συνέντευξη Ο ετερόδοξος Ha Joon Chang Τουρκία To success story της τουρκικής οικονομίας και η κρυφή της φούσκα Άνθρωποι στον Άρη Το μεγαλύτερο reality show όλων των εποχών
210 621 7990
Βρείτε το ηλεκτρονικό Hot Doc στο www.hotdoc.gr
editorial Του Κώστα Βαξεβάνη
Σ
Κι ας πάω φυλακή
ε ένα ταξίδι μου, παλιά, στην Ντιριντάουα της Αιθιοπίας, είχα συναντήσει μια ηλικιωμένη Ελληνίδα. Ήταν αυτό που συνηθίζουμε να λέμε ένας άνθρωπος που ζούσε στη μέση του πουθενά. Ανάμεσα σε άγρια ζώα –γελούσε όταν τη ρωτούσα πώς κατάφερνε να αντέξει την αφιλόξενη φύση και μια φυλή ιθαγενών που είχε ως έθιμο οι άντρες στην ενηλικίωσή τους να πρέπει να κόψουν και να κρεμάσουν στον λαιμό τους τα γεννητικά όργανα ενός αντιπάλου– έδινε τη μάχη της επιβίωσης. Η ίδια δεν θεωρούσε ότι κινδύνευε. Απλώς ότι έπρεπε να επιβιώσει. Διατηρούσε έναν πρωτόγονο ξενώνα, αν και κάποτε είχε υπάρξει πλούσια και κοινωνικά δυνατή ως φίλη του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Σελασιέ. Η κυρία αυτή γελούσε όταν τη ρωτούσα, σχεδόν έντρομος, πώς κατάφερε να επιβιώσει. Και τότε μου είπε την ιστορία της. Όταν ο Σελασιέ είχε πέσει από τον θρόνο, το καθεστώς του Χαλέ Μιριάμ Μεγκίστου που ανέλαβε έκανε εκκαθαρίσεις στο περιβάλλον του αυτοκράτορα. Η οικογένεια της Ελληνίδας ανήκε στο περιβάλλον. «Ο άντρας μου είχε πεθάνει», μου είπε, «και φοβήθηκα πως θα με σκοτώσουν. Έζησα αρκετό καιρό με τον φόβο μου και μια μέρα σκέφτηκα πως ο Μεγκίστου είναι ένας άνθρωπος με δυο πόδια, δυο χέρια, δυο μάτια, όπως όλοι οι άνθρωποι. Νίκησα τον φόβο μου και αποφάσισα να πάω να τον βρω και να του μιλήσω. Όχι στον Μεγκίστου, αλλά σε κάποιον που ήταν σαν και μένα. Τον βρήκα, του είπα ποια είμαι και πως ως άνθρωπος του εύχομαι να πετύχει. Με άκουσε και δεν μου έκανε τίποτα. Είχα δίκιο
6 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
πως ήταν ένας άνθρωπος όπως εγώ. Όπως όλοι μας. Από τότε ζω χωρίς τον φόβο, αλλά με τη γνώση πως όλα εξαρτώνται από τους ανθρώπους». Τότε που άκουσα την ιστορία αυτή, ήταν για μένα μια ιστορία θάρρους και τίποτα παραπάνω. Ίσως να ήμουν μικρός και ανυποψίαστος για το τι συμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων. Σήμερα είναι μία από τις πολλές ιστορίες που είχα την τύχη να ακούσω γυρνώντας τον κόσμο, που δείχνουν ξεκάθαρα πως οι άνθρωποι μυθοποιούν από άγνοια και φόβο. Γίνονται μοιρολάτρες γιατί δεν αναρωτιούνται τι θα κερδίσουν, αλλά τι δεν θέλουν να χάσουν. Όσο άχρηστο και αν είναι αυτό που φοβούνται να χάσουν. Στις 10 Ιουνίου θα γίνει η δίκη μου για τη δημοσίευση της Λίστας Λαγκάρντ από το Hot Doc. Η αθωωτική απόφαση δεν άρεσε, κι έτσι για κάποιους πρέπει οπωσδήποτε να καταδικαστώ. Για κακή τους τύχη η δίκη γίνεται την εποχή που έχει αποκαλυφθεί πως η παραλαβή της Λίστας έγινε νόμιμα και δημιούργησαν ένα πλαστό σκηνικό παράνομης παραλαβής αυτοί που δεν ήθελαν να την αξιοποιήσουν. Αποδεικνύεται δηλαδή πως η δημοσίευση της λίστας ήταν το τέλος της εποχής της κοροϊδίας και της συγκάλυψης. Αν η Εισαγγελία έχει άλλη άποψη, ας κοιτάξει γύρω της πόσα πράγματα έχουν αλλάξει από αυτή τη δημοσίευση. Για κακή τους τύχη, επίσης, αφέθηκαν να εκτεθούν, δείχνοντας πως επιλεκτική και στοχευμένη δίωξη είχε σκοπό το Hot Doc και τον τρόπο που δημοσιογραφούμε. Όχι «δικαιώματα» πολιτών. Μετά τη δημοσίευση της λίστας Λαγκάρντ, η εφημερίδα 6 Μέρες
δημοσίευσε λίστα με 1.750 άτομα που ελέγχονται για φοροδιαφυγή, και το Έθνος 6.000 ονόματα καταθετών που έβγαλαν τα λεφτά τους από την Κύπρο. Ανάμεσά τους και Έλληνες. Το δε Πρώτο Θέμα δημοσίευσε τη λίστα Λαγκάρντ με τα ποσά των καταθέσεων. Αυτό και αν είναι παραβίαση και τραπεζικού απορρήτου και προσωπικών δεδομένων. Δεν ασκήθηκε καμία δίωξη εναντίον τους. Η σημασία λοιπόν της δίκης δεν είναι νομική. Θα καταβάλουν προσπάθεια, με τη βοήθεια των ελεγχόμενων ΜΜΕ, να καλύψουν αυτό που δεν μπορούν εύκολα. Πως στην Ελλάδα υπάρχει θέμα ελευθερίας του Τύπου. Δεν έχει σημασία αν κάποιοι δημοσιογράφοι τολμούν να μιλούν, αλλά ότι το σύνολο δεν το κάνει. Τις μέρες αυτές τριγυρνά στο μυαλό μου η ιστορία με την Ελληνίδα της Αιθιοπίας. Απέναντι σε αυτό που συμβαίνει στέκεσαι για να υπερασπιστείς αυτό που είσαι, όχι για να γίνεις Προκρούστης του εαυτού σου. Στην Ελλάδα έχουν κάνει τερατώδη πράγματα και φρικτά. Κι όμως, αυτά τα τέρατα έχουν δυο μάτια, δυο πόδια, δυο χέρια. Απλώς πρέπει να το καταλαβαίνεις, να μην τους φοβάσαι και να στέκεσαι απέναντι. Η δίκη αυτή θα γίνει η δίκη τους. Έχουν τη δύναμη μόνο να επιβάλουν ποινή. Όχι όμως να σκοτώσουν την αλήθεια. Αν η απόφαση είναι πέρα από κάθε έννοια δικαίου καταδικαστική, τότε δεν θα ζητήσω να έχει ανασταλτικό χαρακτήρα. Έχω αποφασίσει να πάω στη φυλακή. Και τότε θα αποκαλυφθεί αυτό που προσπαθούν να κρύψουν. Πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ελευθερία του Τύπου.
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 7
Τι είπες τώρα! ς, Πάγκαλος , Βουλή ιακο» δρος ββατοκύρ ε ό ρ Θεόδωρος ιπ ν αντ ega Σα Πρώη πομπή «M εκ στην 13 / 19/05
ης Νότης Σφακιανάκ νέντευξη
αν πέταξ ι που κό τ ρ ύ ο για οοδευτι όπουλου ι ρ δή το Δηλα να ήταν π του κ. Ηλ ς έ έ μ ι ν σε ι μπου ές; και ο φασιστικ είναι τό αγγισ ς στρ ώ λ π Α
Τραγουδιστής, σε συ έως», 22/05/13 στην εκπομπή «Ευθ
α. ρίζονταν από το αίμ Οι ράτσες προσδιο σα στον χρόνο έχει Αυτό το πράγμα μέξαν κάποιες προσμείξεις μπερδευτεί, υπήρ από τη στιγμή που οι μεταξύ των λαών, ρίου άρχισαν να έρχοτου λαοί μέσω του εμπο σα όμως στο αίμα νται σε επαφή. Μέ ερισχύει το πιο δυνατό υπ ου ώπ θρ του κάθε αν δυνατό συστατικό χρωμόσωμα, το πιοδική μου την περίπτωση Στη ς. του ς ατό αίμ το ελληνικό. έχει επικρατήσει
Άκη
ένο Σώμα μου φτιαγμ μα αί ιο άρ ι κα από πηλό
Άδωνις
Γιάννα Αγγελοπούλου Δασκαλάκη ma» Στο βιβλίο της «My Greek
Dra
οποιήσει Πιστέψτε με, έχω χρησιμ διάθεσή στη α είχ όλα τα όπλα που μπεριλαμμου –εκτός από ένα!– συ και της τος μα κλά του νου ομέ βαν να χειρακολακείας προκειμένου να κάνουν και ρες άντ γωγήσω τους αυτό που έπρεπε. οσέχετε Το άλλο, το «ένα», να πρ σει μην εκπυρσοκροτή
Η Ταϊβά συνδικα ν δεν έχει Δεν κάν λιστές της συμ Έφεραν ουν κάθε ημέρ φοράς. στη χώρ τις καλές εταιρα απεργία. και έφτιαα τους. Δεν είχ ίες Τι να κά ξαν κανονική αν ΣΥΡΙΖΑ νουμε τ ώρα; χώρα. Μια καλ να μετα ή ιδέα θα ήταν κομίσετ ε στην Τ αϊβάν
Ντιρκ Μιούλερ
Γερμανός ειδικός σε θέματα χρηματιστηρίου, στο βιβλίο του «Showdown » Ο Παπανδρέου ήταν εκτ μαριονέτα των ΗΠΑ, η ελεστική Μπακογιάννη ήξερε γιαΝτόρα και το ΔΝΤ θέλει να στύ τα πετρέλαια την Ελλάδα πριν την ξεπψει για τα κοιτάσματά της, ουλήσει τα οποία θα πωληθούν φτηνά σε πολυεθνικές.
Αλλά ήρθε ο Σαμαράς με την Ανάπτυξη
ης
πή Θεοδωράκ εκπομ στην 05/2013 , ς ο ταύρος Σ σιογράφ 5/ ίτι», 1 με Δημο σια Για Σπ έχου ω ότι ματισμό ια. ίτ νομίζ «Κορ η όν
, λ ρ αφικά συμπροβλευταία χει σε ν σιογρ ε σ Δημο φέρει ένα μας τα τ αμε πατή θήσαμε προσ κοινωνίαμε να είχ . Προσπαπου κάτι στην πορούσα ονοπάτιαδύσκολα σμό Θα μ ίγουρα μ άτια πιο οβληματι πιο σ ια μονοπ στον πρ κάπο ισέφεραν . συνε οινωνίας μός ματισ ι το καλό η της κ λ β α ο
είν πρ ικός ποιο α Ο βασ ω αφορά ην κάμερ ζ τ ί σ μ λ νο ροφί σας π
Βουλευτ Γεωργιάδ ης ής ΝΔ, σ τη του ΣΚΑ Ϊ, 14/05 ν πρωινή εκπομ /2013 πή
υνίδ ης Ξ
ης
,
013
05/2
/ ς υργό Σωκράτ og, 16 ν υπο ου bl
Πρώη οσωπικό τ λα ρόχο ρ στο π αι πικα από το τί κ ά κ ιωτι ρτάζ είχ πως για ική απαξ ή ο τ Μόνοια και ρεπ ήμερα. Μστην πολι ;... σ λ υ έ ι ό ο τ ρ χ λ ο χ σ σα π ενιζέ Α μέ ΒΗΜ ροσχώρη αγγέλη Β δεν π μία του Β , ι ένας ος, βουλ λλ ιμία ο
βουλ όμων ο ά ει ν τική Πολι ρέμπορο ωπος θέλ χονδ τί ο άνθρό α να γι ατσιστικ ι τ αν ρ
Αμβρόσιος
Mητροπο λίτης Καλ αβρύτων σε άρθρο και κατά του αντιρατσισ Αιγιαλείας, 21/05/20 τικού νόμ 13 ου,
Το μέτρ επιπτώσο αυτό θα έχει σ Μεταξύ εις για την Εκκ οβαρές και τον ιετων άλλων θα φλησία! ιμώσουν ρόν άμβ ωνα! Και από με τόση πού θα μιλάτε αγάπη;
Πρώη ς Τσοχ ν δίκης υπουργ ατζόπ ός ουλος του, 15/0 , κατά τη 5 διάρκ /201 Δεν υ εια τ 3 ης πάρ Δ
χει εν το απτο λέω, κ δωροδοκ ο της ν δεικνύ ύριε πρό ία. της π ομοθεσί ω. Όχι β εδρε, ραγμ ας, αλλ άσει ατικό τητα ά βάσει Αυτή ς. ε πρόε ίναι η α τον β δρε. Και λήθεια, κ μ άτρα χο κ ετά φίλη ύριε ι έγιν σ ε πρί α γκιπ ας
ης Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτ ΣΚΑΪ, 16/05/2013 Βουλευτής ΝΔ, στον
αι πράξη Η επιστράτευση είν και η ομηρία ά αλλ ύ, μο ισ αυταρχ ό τους απ ς ικέ αδ λλ στις πανε πράξη αι είν ύς εκπαιδευτικο . ης ησ χρ τά κα ί δεν πάνε Μα και αυτοί γιατ κολέγιο, ο τα παιδιά τους στ ρά; χα που είναι όλα μια
νικό πουλος διοφω Τατσό ον ρα 13 τ σ , Α
0 /05/2 M, 23 εια Βουλ ΒΗΜΑ F σθέν ό μια ακαι μ ό θ π α τ α σ σχει γι’ αυτό ους τ ος πά γκαλ ω κι εγώ – νωρίζω σ χω σε , ά Π γ σ Ο πάσχ α ά ν π μως α που ώ να την πους. Εγώγκαλος, ό νεια μπορυς ανθρώ και ο Πά τή η ασθέέπεια» άλλο κό στάδιο μένο. Αυ ή αμετρο αρχι προχωρη πιλεκτικ σε... άζεται «ε ονομ
Σ Υ ΡΙΖ Πέτρος ευτής
θήνα ωνη ισή Α ίτε σύμφ μ η Τ ε ρ β θα τη
Upόψεις Του Δευκαλίωνος
Έρχεται η τρίτη φάση της κρίσης Ο Ο νέος πάπας, ο αργεντινός Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο ή πάπας Φραγκίσκος, έκανε την πρώτη δημόσια και ουσιαστική του παρέμβαση για τα θέματα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Παρουσία της καγκελαρίου της Γερμανίας Aγ. Μέρκελ ο νέος πάπας δήλωσε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι πάνω από τους αριθμούς και τα οικονομικά μεγέθη υπάρχουν οι άνθρωποι.
νέος πάπας, ο οποίος μεταξύ άλλων απολαμβάνει συνεχώς αυξανόμενη δημοφιλία στις μεγάλες λαϊκές μάζες των καθολικών, θα συνεχίσει να παρεμβαίνει με ολοένα μεγαλύτερη ένταση και πάντα στην ίδια λογική. Η κορύφωση αυτών των παρεμβάσεων θα συμπέσει χρονικά με τις προσεχείς γερμανικές εκλογές. Εμείς το είχαμε πει, όταν ο νέος πάπας εκλέχθηκε: «Τώρα αρχίζει το derby των γερμανικών εκλογών». Όταν κορυφώθηκε η τραπεζική κρίση στην Κύπρο και εξελίχθηκαν τα γνωστά γεγονότα με την ωμή παρέμβαση της τρόικα και κατά συνέπεια της ΕΕ και της ΕΚΤ στο τραπεζικό σύστημα της μεγαλονήσου, είχαμε επισημάνει ότι βασική αρχή του καπιταλισμού είναι η βεβαιότητα και πίστη ότι δεν θα χαθούν για κανένα λόγο οι τραπεζικές καταθέσεις. Τότε η στήλη είχε προβλέψει ότι η βίαιη και ωμή καταπάτηση αυτής της αρχής από την ΕΕ και την ΕΚΤ (διάσωση εκ των έσω-bail in) μόνο καταστροφικές συνέπειες θα είχε για όλο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, ενώ ταυτόχρονα θα είχε ευεργετικές συνέπειες για το αγγλοσαξονικό τραπεζικό σύστημα. Αυτονόητα οι μεγαλοκαταθέτες θα έφευγαν από ένα σύστημα που «κούρευε» τις καταθέσεις (το ευρωπαϊκό) για να πάνε σε ένα σύστημα (το αμερικανικό) που αποδεδειγμένα –όπως απέδειξε η κρίση της Lehman Brothers το 2008– προστάτευε τις καταθέσεις. Αποτέλεσμα: Στην πρόσφατη συνεδρίαση της FED (2223 Μαΐου) έγινε για πρώτη φορά σαφής η πρόθεση της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ να προχωρήσει –σε ορατό μέλλον, το οποίο δεν προσδιόρισε– σε επιβράδυνση της νομισματικής πολιτικής της ποσοτικής χαλάρωσης, επειδή τα μεγέθη της οικονομίας των ΗΠΑ βελτιώνονται, έστω και με αργούς ρυθμούς, και επειδή ταυτόχρονα ελλοχεύει ο κίνδυνος του πληθωρισμού. Επαναλαμβάνοντας την θέση ότι ο πληθωρισμός είναι μηχανισμός
αναδιανομής πλούτου υπέρ των φτωχών, θα προσθέσουμε το εξής. Απ’ όλα τα παραπάνω προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν, έχουν μπει στο οικονομικό σύστημα, τόσο πολλά χρήματα, που πλέον περισσεύουν και πρέπει να σταματήσει η νομισματική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης. Από πού προέκυψε αυτή η υπερκυκλοφορία χρήματος; Είναι αυτονόητη η απάντηση. Από τις ευρωπαϊκές καταθέσεις που μετανάστευσαν μετά από τη διάσωση (μέσω κουρέματος των καταθέσεων) των κυπριακών τραπεζών. Τέλος θα αναφερθούμε επ’ ολίγον στην κατάσταση που διαμορφώνεται στην Κίνα. Τόσο οι προβληματισμοί για το ύψος του κινεζικού εμπορικού πλεονάσματος όσο και η αποτίμηση του δείκτη μεταποιητικής δραστηριότητας Μαΐου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη στην Κίνα επιβραδύνεται και διαμορφώνεται κάτω από τον ετήσιο στόχο του 8%. Συγκεκριμένα, ενώ το επίσημο εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας, για τους πρώτους μήνες του 2013, είναι περίπου 60 δισ. δολάρια, έρχεται η Bank of America και δηλώνει επίσημα ότι το επίσημο εμπορικό πλεόνασμα είναι μόνο 6 δισ. δολάρια και τα υπόλοιπα είναι συναλλαγές σε «ζεστό χρήμα». Ήτοι, δεν υπάρχουν οι μεγάλες εξαγωγές που θεωρούσαν όλοι ότι υπήρχαν για να προκύπτει πλεόνασμα 60 δισ. δολαρίων. Είναι πολύ μικρότερες, άρα το ΑΕΠ δεν θα είναι αυτό που προβλέπεται. Και έρχεται ταυτόχρονα και η HSBC, και τι λέει; Ότι οι παραγγελίες τον Μάιο μειώθηκαν κάτω από το επίπεδο του Απριλίου, αφού ο δείκτης μεταποιητικής δραστηριότητας κατέβηκε από τις 50,4 (Απρίλιος) στις 49,6 μονάδες (Μάιος-επιβράδυνση). Γιατί τα γράφουμε όλα αυτά; Για ένα και μόνο λόγο: Οι χειρότερες προβλέψεις σιγά-σιγά επαληθεύονται. Έρχεται η τρίτη φάση της κρίσης. Η κρίση ύφεσης. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 9
Upόψεις Του Γιάννη Βαρουφάκη
Success Η νέα αμφίεση της
Οικονομική ανάκαμψη δίχως ψυχολογική ανάκαμψη δεν γίνεται. Από αυτό βέβαια δεν προκύπτει ότι αν όλοι γίνουμε, εν μία νυκτί, χαζοχαρούμενοι, ξάφνου η ύφεση θα ηττηθεί και θα μπούμε σε φάση οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης.
Η
κυβέρνηση και το ολοκληρωτικό σύστημα μαζικής ενημέρωσης που την στηρίζει αποφάσισε ότι πατριωτικό καθήκον μας είναι να συμμετάσχουμε όλοι σε ένα παραλήρημα αισιοδοξίας, το οποίο κάποιοι μαρκετίστες είπαν στον κ. Σαμαρά ότι πρέπει να ονομαστεί Greek Success Story (GSS) και να διαδοθεί παγκοσμίως – αρχής γενομένης από την Κίνα, όπου πρωτοπαρουσιάστηκε από τον κ. πρωθυπουργό. Ας εξετάσουμε τους πέντε πυλώνες αυτού του GSS:
1. Αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας
Πράγματι, οι οίκοι αξιολόγησης αναβάθμισαν τα κρατικά ομόλογα, ανταποκρινόμενοι στην αύξηση της αγοραίας αξίας τους. Τι σχέση όμως έχει αυτό με την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας; Ακριβώς καμία! Το αντίθετο ισχύει. Κάθε ημέρα που περνά η διεθνής κοινότητα πείθεται ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν είναι βιώσιμο και θα ξανακουρευτεί. Είναι κοινό μυστικό ότι, αν η κυβέρνηση εξέδιδε ομόλογα, η αξία τους θα έπεφτε κατακόρυφα. Τότε, θα ρωτήσετε εύλογα, πώς και αυξάνεται η αξία των ελληνικών ομολόγων; Δεν υπάρχει κανένα μυστήριο εδώ. Απλώς, το ελληνικό δημόσιο δεν εκδίδει ομόλογα! Όλοι γνωρίζουν ότι το επόμενο κούρεμα θα αφορά το χρέος μας στην τρόικα και συγκεκριμένα το χρέος μας προς τους ευρωπαίους φορολογούμενους (καθώς το χρέος προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ δεν θα το αγγίξουν). Άρα, οι αγορές αισιοδοξούν ότι τα λιγοστά ομόλογα του ελληνικού κράτους που διαθέτουν (βασικά τα hedge funds) δεν θα κουρευτούν (καθώς το κούρεμά τους θα πονοκεφάλιαζε το Eurogroup χωρίς να
10 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
αλαφρώσει σημαντικά το δημόσιο χρέος). Να πώς γίνεται οι αγορές ταυτόχρονα και να αναβαθμίζουν τα εναπομείναντα κρατικά ομόλογα και να θεωρούν σίγουρη άλλη μια πτώχευση του ελληνικού κράτους. Κρίνει, πράγματι, ο κ. Σαμαράς ότι αυτές οι εξελίξεις σηματοδοτούν βελτίωση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας; Ή το λέει επειδή έτσι τον συμβουλεύουν οι σύμβουλοι προπαγάνδας (συγγνώμη, εννοούσα επικοινωνίας);
2. Μείωση του ρυθμού συρρίκνωσης της οικονομίας
Πρόσφατα συνομιλούσα με τέως πολιτικό κρατούμενο που είχε σχεδόν πεθάνει λόγω απεργίας πείνας διάρκειας 75 ημερών. Μου θύμισε ότι τις πρώτες εβδομάδες της απεργίας το ανθρώπινο σώμα χάνει σημαντικό ποσοστό του βάρους του. Όσο όμως περνούν οι εβδομάδες, και τα αποθέματα λίπους τελειώνουν, ο ρυθμός συρρίκνωσης μειώνεται. Την τελευταία εβδομάδα πριν τον θάνατο ο ρυθμός της απώλειας βάρους σχεδόν εκμηδενίζεται. Κάτι τέτοιο συμβαίνει με την ελληνική οικονομία: Ο ρυθμός συρρίκνωσης μειώνεται καθώς πλησιάζουμε προς τον οικονομικό θάνατο. Είναι σίγουρος ο κ. Σαμαράς ότι θέλει να γιορτάσει τη μείωση του ρυθμού συρρίκνωσης της οικονομίας μας;
3. Πτώση των μισθών σε επίπεδα που κατέστησαν ανταγωνιστική την οικονομία μας
Όντως οι μισθοί έπεσαν και, πράγματι, από την άποψη του εργασιακού κόστους η Ελλάδα έγινε πιο ελκυστική για επενδύσεις. Φτάνει όμως αυτό; Ένας επιχειρηματίας θα κάνει επενδύσεις που αυξάνουν τις θέσεις εργασίας, ώστε να
ess Story
καθε στωτικής προπαγάνδας εκμεταλλευτεί το μειωμένο εργασιακό κόστος, για έναν από τους εξής δύο λόγους. Ο ένας λόγος είναι επειδή θέλει να παράγει υπηρεσίες ή αγαθά προς πώληση εντός της χώρας. Όμως για να το κάνει αυτό πρέπει να έχει λόγους να πιστεύει ότι θα υπάρξει εγχώρια ζήτηση για αυτά τα νέα προϊόντα ή τις υπηρεσίες. Από πού θα προκύψει όμως αυτή η ζήτηση, όταν είναι δεδομένο ότι οι μισθοί και τα εισοδήματα υποχωρούν πολύ γρηγορότερα απ’ ό,τι οι τιμές, καταβαραθρώνοντας την εγχώρια αγοραστική δύναμη; Όσο χαμηλοί κι αν γίνουν οι μισθοί, δεν συμφέρει τους επιχειρηματίες να επενδύσουν. Τελεία και παύλα. Υπάρχει βέβαια κι ένας άλλος λόγος για να γίνουν επενδύσεις: Να θέλει ο επιχειρηματίας να εκμεταλλευτεί τους χαμηλούς μισθούς ώστε να παράγει αγαθά και υπηρεσίες προς εξαγωγή. Όμως μια τέτοια πιθανότητα φαντάζει απελπιστικά ισχνή, καθώς ολόκληρη η Ευρώπη είναι υφεσιακή, με αποτέλεσμα να ζητά όλο και λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από χώρες όπως η Ελλάδα. Και να 'ταν μόνο αυτό; Από τη μία, στις χώρες του βορρά τα εργοστάσια υπολειτουργούν και συνεπώς έχουν τη δυνατότητα εύκολα και με ελάχιστο κόστος, γυρίζοντας ένα κουμπί, να αυξήσουν την παραγωγή άμεσα και χωρίς κόπο. Γιατί να επενδύσει, υπό αυτές τις συνθήκες, κάποιος στην Ελλάδα σε παραγωγικές δυνατότητες, όταν αυτές ήδη υπάρχουν αναξιοποίητες στον ευρωπαϊκό βορρά; Από την άλλη, το εργασιακό κόστος δεν πέφτει μόνο στην Ελλάδα. Πέφτει και στην υπόλοιπη περιφέρεια. Έτσι όλοι μαζί πιανόμαστε σε μια παγίδα χαμηλών μισθών, χαμηλής παραγωγής και χαμηλής ζήτησης.
Είναι σίγουρος ο κ. Σαμαράς ότι η μείωση μισθών θα φέρει επενδύσεις υπό συνθήκες γενικευμένης λιτότητας και πανευρωπαϊκής υφεσιακής δυναμικής;
4. Πρωτογενή πλεονάσματα
Όλοι γνωρίζουμε πώς χτίστηκαν τα πρωτογενή μας πλεονάσματα: Μέσω φορολόγησης που σκοτώνει την οικονομία, περικοπών που δολοφονούν τον κοινωνικό ιστό, και μη καταβολή χρεών προς ιδιώτες που τους καταδικάζουν με λουκέτο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, είναι σίγουρο ότι αυτά τα πλεονάσματα είναι αδύνατο να αποπληρώσουν το δημόσιο χρέος σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της τρόικα – η οποία, για αυτό τον λόγο, θα απαιτήσει και άλλα μέτρα, τα οποία με τη σειρά τους θα φουντώσουν την ύφεση. Τα πρωτογενή πλεονάσματα, που το καθεστώς μάς παρουσιάζει ως δείγμα επιτυχίας, θα ήταν πράγματι χρήσιμα αν η κυβέρνηση ήταν διατεθειμένη να τα χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί σε μια σκληρή διαπραγμάτευση – λέγοντας στην κα Μέρκελ ότι, αν δεν αλλάξουν βασικοί όροι του μνημονίου, το ελληνικό κράτος θα σταματήσει να δέχεται τις δόσεις των δανείων, επιβιώνοντας στη βάση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί, φυσικά, πρόθεση της κυβέρνησης. Άρα, τα πρωτογενή πλεονάσματα, αντί να μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλός άσκησης πίεσης προς την τρόικα, απλώς αντικατοπτρίζουν την ενδοτικότητά μας σε πολιτικές που βαθαίνουν την κρίση. Είναι σίγουρος ο κ. Σαμαράς ότι αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα είναι λόγος για να χαιρόμαστε;
5. Διπλασιασμός του δείκτη στο Χρηματιστήριο Αθηνών Το πάρτι στο Χρηματιστήριο Αθηνών οφείλεται σε τρεις εξελίξεις: Πρώτον, στη νέα φούσκα στα διεθνή χρηματιστήρια που προκάλεσε η συντονισμένη παροχή ποταμών ρευστότητας από τις Κεντρικές Τράπεζες της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Σουηδίας, της Ελβετίας και της Κορέας – η οποία φούσκα επεκτάθηκε, ως συνήθως, και στο δικό μας Χρηματιστήριο μέσω hedge funds που τοποθέτησαν ένα ποσό στις ελληνικές τράπεζες, ελπίζοντας να το διπλασιάσουν πριν οι μετοχές τους ξανακαταρρεύσουν, μεσοπρόθεσμα. Δεύτερον, στην απόφαση της κας Μέρκελ να μείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη υπό κατάσταση νεκροζώντανη αλλά πολιτικά ελέγξιμη (ελέω τρικομματικής κυβέρνησης). Τρίτον και σημαντικότερο, στην επιλογή της γερμανικής κυβέρνησης να επιτρέψει στην Αθήνα να μην γίνει κανένας ουσιαστικός έλεγχος των υπό ανακεφαλαιοποίηση ελληνικών τραπεζών, επιτρέποντας στους τραπεζίτες «μας» να τις λειτουργούν κατά το δοκούν, παρά το γεγονός ότι παραμένουν βαθιά πτωχευμένες και ανίκανες να υποστηρίξουν την οικονομία. Είναι σίγουρος ο κ. πρωθυπουργός ότι αυτή η νέα φούσκα στο Χρηματιστήριο αποτελεί χαρμόσυνο νέο; Πιστεύει ότι, ακόμα και προσωπικά, θα του βγει σε καλό;
Επίλογος
Για τρία χρόνια τώρα το καθεστώς προσπαθεί να πείσει Έλληνες και ξένους ότι υιοθέτησε στρατηγική εξόδου από την κρίση, η οποία, όπου να 'ναι και παρά τα προβλήματα, θα φέρει θετικά αποτελέσματα. Η διαφορά τώρα είναι ότι φαίνεται να πείθεται κι ένα μέρος του διεθνούς Τύπου. Επί προσωπικού, έχω κουραστεί να επιχειρηματολογώ εναντίον αυτών των «αισιόδοξων» μηνυμάτων. Πολύ θα ήθελα να πω: «Ναι, πράγματι, η κατάσταση βελτιώνεται!» Αλίμονο όμως, εξακολουθεί να είναι ηθικό μας καθήκον να καταρρίπτουμε «αισιόδοξα» μηνύματα, όταν αυτά αποτελούν μέρος μιας σκοτεινής προπαγάνδας, στόχος της οποίας είναι η συνεχιζόμενη επιβολή πολιτικών που εγγυώνται ότι δεν θα προκύψουν ποτέ πραγματικά καλά νέα. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 11
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
ΟΤΑΝ ΤΡΩΝΕ Σ ΔΕΝ ΜΙΛΑΝΕ Η τριγωνική σχέση κλεπτοκρατίας πολιτικών, τραπεζών και ΜΜΕ
Του Κώστα Βαξεβάνη Στην ελληνική τραπεζική πραγματικότητα η γνωστή σειρά «Στρουμφάκια» έχει μεγαλύτερη υπεραξία από οποιαδήποτε επενδυτική δραστηριότητα. Και αν μιλήσουμε και για τα «Ζουζούνια», αξίζουν μια γενναία δανειοδότηση για να πάει μπροστά η Ελλάδα. Το εκδοτικό συγκρότημα του Τράγκα μπορεί να πάρει δάνεια χωρίς εγγυήσεις –εν αντιθέσει με έναν επιχειρηματία που παλεύει με τα κύματα– και το Mega μπορεί να δανειοδοτηθεί με 100 εκατομμύρια ευρώ, αν και δεν μπορεί να πληρώσει τα προηγούμενα δάνεια, χωρίς να υπάρχει καμιά εγγύηση πως θα το κάνει στο μέλλον. Σε καιρό κρίσης οι τράπεζες δίνουν αφειδώς διαφήμιση που γεμίζει τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, αν και δεν προσδοκούν καμία αύξηση του κύκλου εργασιών τους από αυτό. Εν ολίγοις, εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί, sites και ραδιόφωνα, μια σειρά δηλαδή από υπερχρεωμένες επιχειρήσεις που δεν έχουν καμία προοπτική ανάκαμψης, φυλάσσονται ως κόρη οφθαλμού από το τραπεζικό σύστημα για να μην καταρρεύσουν, λες και είναι η αμυντική βιομηχανία της χώρας. Οι κανόνες της αγοράς, βάσει των οποίων επιβιώνει όποιος μπορεί, μπαίνουν ξαφνικά σε αχρηστία και οι ανακεφαλαιοποιημένες με τα λεφτά μας τράπεζες μοιράζουν διαφήμιση που δεν αναφέρεται πια σε κανένα συγκεκριμένο προϊόν. Είναι προφανώς μια ανταπόδοση στα ΜΜΕ, που τα τρία τελευταία χρόνια παρουσίαζαν ως αναγκαία όσα σκανδαλώδη συμβαίνουν με τις τράπεζες. 12 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
την Ελλάδα οπλοφορούν μερικές εκατοντάδες δημοσιογράφοι και εκδότες, ενώ αρκετοί από αυτούς φυλάσσονται, με χρήματα του ελληνικού δημοσίου φυσικά. Μια ακόμη ελληνική πρωτοτυπία. Από ποιους κινδυνεύουν όλοι αυτοί, είναι η λογική ερώτηση. Αν, για παράδειγμα, κινδύνευαν λόγω των αποκαλύψεων που έχουν κάνει ενάντια σε άνομα συμφέροντα, τότε η Ελλάδα μάλλον δεν θα ήταν στην κατάσταση που είναι. Η Ελλάδα όμως είναι στα όρια της καταστροφής, παραδομένη σε αυτό ακριβώς που έχουν χρέος να χτυπάνε οι δημοσιογράφοι: Τη διαφθορά. Οι δημοσιογράφοι λοιπόν μάλλον παίρνουν τα όπλα γιατί έχουν καταθέσει τα πραγματικά επαγγελματικά τους όπλα. Το παράδειγμα αυτό δείχνει, όσο και τα ίδια τα τηλεοπτικά παράθυρα, πως η δημοσιογραφία έχει αυτοκτονήσει προ πολλού. Και έχει λίγη σημασία αν επέλεξε την άθλια επιλογή του όπλου ή της πτώσης από το τηλεπαράθυρο της προπαγάνδας. Η γνωστή σχέση διαπλοκής μεταξύ πολιτικών, οικονομικών και εκδοτικών συμφερόντων έχει ωστόσο αλλάξει. Οι τρεις πυλώνες της τηλεοπτικής και διεφθαρμένης δημοκρατίας στην Ελλάδα δεν αλληλοϋποστηρίζονται απλώς στα πλαίσια του κοινού συμφέροντος, όπως συνέβαινε επί χρόνια, αλλά κυβερνούν, έχοντας ορίσει την «τελική λύση» για τη χώρα. Η δημοσιογραφία έχει σταματήσει να τηρεί ακόμη και τα προσχήματα της ενημέρωσης και παραπαίει ανάμεσα στη
σιωπή και την προπαγάνδα. Οι τράπεζες είναι το κοινό νήμα σε αυτή τη σχέση. Το σύνολο των γνωστών Μέσων Ενημέρωσης στην Ελλάδα έχει πραγματικό εκδότη τις τράπεζες. Συντηρούν με δάνεια και διαφήμιση όσα Μέσα Ενημέρωσης θέλουν, επιτρέποντας ακόμη στους τυπικούς εκδότες τον προσωπικό πλουτισμό όταν όλα καταρρέουν. Πρακτικά, οι τράπεζες ορίζουν την πολιτική που εφαρμόζουν οι πολιτικοί και ταυτόχρονα μπορούν να την εμφανίζουν ως αναγκαία και δικαιολογημένη μέσα από τα Μέσα Ενημέρωσης που χρηματοδοτούν.
Η τέχνη του να κρατάς τον νεκρό στην πρίζα
Το 1992 η κυβέρνηση Μητσοτάκη είχε κάνει μια έρευνα που αφορούσε τη βιωσιμότητα της ΕΡΤ. Πραγματογνώμονες από το BBC είχαν αναλάβει να ελέγξουν τα στοιχεία βιωσιμότητας και να προτείνουν τι πρέπει να γίνει. Στην έκθεσή τους οι βρετανοί ειδικοί συμπέραναν πως τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα για τα ελληνικά δημόσια κανάλια. Ο λόγος ήταν πως στην Ελλάδα μπορούσε να λειτουργήσει, με βάση τα πληθυσμιακά δεδομένα και τα έσοδα, μόνο ενάμιση κανάλι. Ένα δημόσιο και μισό ιδιωτικό. Είκοσι χρόνια μετά, οι πραγματογνώμονες του BBC δείχνουν να διαψεύδονται. Στην Ελλάδα λειτουργούν 8 κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας και μόνο το 9ο, το ALTER, έχει κλείσει. Λειτουργούν ακόμη πάνω από 40 περιφερειακά κανάλια. Τη ζούγκλα των ελληνικών Μέσων
Ενημέρωσης συμπληρώνουν πάνω από 50 αθηναϊκά ραδιόφωνα, εκατοντάδες στην επαρχία, 51 πανελλαδικές εφημερίδες και μερικές χιλιάδες ενημερωτικά sites. Έπεσαν τόσο έξω οι Βρετανοί; Είναι προφανές πως οι άνθρωποι του BBC δεν είχαν πέσει έξω στην ανάλυσή τους. Απλώς αγνοούσαν την ελληνική πραγματικότητα, στην οποία τα Μέσα Ενημέρωσης ήταν μια προέκταση του πολιτικού συστήματος. Δεν γνώριζαν τον χρυσό κανόνα της διαπλοκής, βάσει του οποίου η Ελλάδα των 11 εκατομμυρίων κατοίκων μπορεί να συντηρεί οχτώ τηλεοπτικούς σταθμούς, όταν η Βρετανία των 64 εκατομμυρίων μπορεί μόνο έξι. Τα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης στη δεκαετία του '90 δεν είχαν καμία σχέση με τα παραδοσιακά εκδοτικά συγκροτήματα των προηγούμενων δεκαετιών και βέβαια με τα σύγχρονά τους του εξωτερικού. Μερικοί επιχειρηματίες είχαν επιλέξει την εκδοτική δραστηριότητα όχι ως μια επιχειρηματική διαδικασία, αλλά ως ένα μέσο πίεσης προς τους πολιτικούς, για να ευνοούνται στις άλλες δραστηριότητές τους με χρηματοδότη κυρίως το κράτος. Τα παραδοσιακά συγκροτήματα Τύπου με τις πολιτικές συμπάθειες μετατρέπονταν σε όπλα των επιχειρηματιών. Προσέφεραν ασυλία ή στήριξη σε πολιτικούς και κόμματα, με αντάλλαγμα δουλειές και κρατική διαφήμιση. Στη δεκαετία του 2000 το άνοιγμα της τραπεζικής αγοράς και των δανείων έβαλε στο παιχνίδι τις τράπεζες. Οι επιχειρηματίες-εκδότες δεν είχαν κανένα λόγο να
βάζουν τα ελάχιστα έστω χρήματα στις εκδόσεις, αφού μπορούσαν να πάρουν δάνεια. Πόσο μάλλον όταν αυτά τα δάνεια μπορούσαν να μην τα εξοφλήσουν. Το 2013 οι τράπεζες κρατούν τα νεκρά και χρεωμένα ελληνικά ΜΜΕ στην πρίζα της εντατικής, εξασφαλίζοντας την υποστήριξή τους. Σε μια εποχή που κάποιοι από τους τραπεζίτες θα έπρεπε να διαβαίνουν την πόρτα της φυλακής, καταφέρνουν έτσι να διατηρούν το προφίλ του δυναμικού επιχειρηματία και πολλές φορές και του πατριώτη.
Πάρε κι εσύ μια διαφήμιση, μπορείς
Στη φετινή έκθεση για την ελευθερία του Τύπου σε όλο τον κόσμο, η Ελλάδα κατέχει την 71η θέση. Κάτω ακόμη και από την Μπουρκίνα Φάσο, την Τόνγκα, την Αφρικανική Δημοκρατία και τη Μαυριτανία. Μια ευρωπαϊκή χώρα κατατάσσεται ανάμεσα σε χώρες που δεν έχουν καν δημοκρατικά πολιτεύματα. Ελευθερία του Τύπου δεν είναι η δυνατότητα του δημοσιογράφου κάποια στιγμή να διατυπώσει με ελευθερία μια άποψη, αλλά το κλίμα ελευθερίας μέσα στο οποίο μπορεί να λειτουργεί η δημοσιογραφία συνολικά. Η ελληνική δημοσιογραφία τα τρία τελευταία χρόνια αγνοεί συστηματικά όσα καταλογίζονται ως σκάνδαλα στις τράπεζες, προτιμώντας να απορροφά απλώς τραπεζική διαφήμιση. Η Τράπεζα Πειραιώς σε μία χρονιά έδωσε για διαφήμιση 25 εκατομμύρια ευρώ (χωρίς να συνυπολογίζονται τα ποσά HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 13
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
που πάνε σε διαφήμιση εκτός διαφημιστικών γραφείων), την ώρα που έδωσε για την αγορά της ΑΤΕ 95 εκατομμύρια ευρώ. Μπορεί κάποιος να αντιληφθεί το μέγεθος αυτής της διαφημιστικής δαπάνης και να υποθέσει τους λόγους που γίνεται. Το μέγεθος της «ελευθερίας» του ελληνικού Τύπου μπορείτε να το διαπιστώσετε με μια απλή μέθοδο. Πληκτρολογήστε στο ίντερνετ τη φράση «επιτυχία Σάλλα» ή «επιτυχία Πειραιώς» και δείτε πόσα sites έχουν εγκωμιαστικό δημοσίευμα και ταυτόχρονα διαφήμιση της τράπεζας. Μπορείτε να εντοπίσετε από το Πρώτο Θέμα, που ωστόσο η αναγνωσιμότητά του θα δικαιολογούσε διαφήμιση, μέχρι και το παγκοσμίως άγνωστο www.toxrima.gr. Πρόκειται για ιστότοπο που συνδέεται επιχειρηματικά με τον δημοσιογράφο Χρήστο Κώνστα, και η κατάταξή του στο σύστημα μετρήσεων Alexa είναι 1423. H κατάταξη αυτή δεν δικαιολογεί θεωρητικά επιλογή να διαφημιστεί κάποιος. Στο δημοσίευμα ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς εμφανίζεται ως αντιστασιακός επί χούντας, συνετός επιχειρηματίας και πετυχημένος. Προκλητικά ανελεύθερη ήταν η στάση των ελληνικών ΜΜΕ απέναντι σε όσα έχουν δημοσιευτεί στο εξωτερικό για τις ελληνικές τράπεζες και για την Πειραιώς. Η μεγάλη έρευνα του Reuters για σκάνδαλα στην Πειραιώς, τα οποία ενέπλεκαν μάλιστα την οικογένεια Σάλλα, όχι μόνο αποσιωπήθηκε, αλλά τα ελληνικά Μέσα δημοσίευσαν τη διάψευση της τράπεζας για κάτι που ουδέποτε είχαν μεταδώσει.
Η μέθοδος «στρουμφάκια»
Με τρεις τρόπους οι έλληνες τραπεζίτες διαπλέκονται με τα Μέσα Ενημέρωσης. Ο πρώτος είναι ιδιοκτησιακός. Χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγμα του Λαυρεντιάδη, που αναλύουμε παρακάτω, και ουσιαστικά πρόκειται για κρυφή αγορά μετοχών των ΜΜΕ μέσω παρένθετων προσώπων. Και άλλοι τραπεζίτες εκτός του Λαυρεντιάδη έχουν κοινές επιχειρήσεις με εκδότες, μέσω offshore εταιριών. Τα ονόματα των εταιριών αυτών είναι στη διάθεσή
14 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
μας, αλλά δεν στάθηκε δυνατό να γίνει η ταυτοποίησή τους. Ο δεύτερος τρόπος είναι η διαφήμιση, ή μάλλον η εξαγορά της σιωπής ή των αγιογραφιών μέσω του Μέσου με τη διαφήμιση. Ο τρίτος είναι τα δάνεια. Αυτή τη στιγμή τα μεγαλύτερα συγκροτήματα Τύπου, όπως ο ΔΟΛ (Νέα, Βήμα), ο ΠΗΓΑΣΟΣ (Έθνος) ή ο ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ (Mega) έχουν δανειακές υποχρεώσεις που είναι εμφανώς αδύνατο να ικανοποιηθούν. Την ίδια ώρα, βέβαια, παραγωγικές και πρωτοπόρες επιχειρήσεις που αναζητούν δανειοδότηση για να ξεπεράσουν τις επιπτώσεις της κρίσης δεν έχουν καμία πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Η δανειοδότηση των Μέσων Ενημέρωσης γίνεται με τη μέθοδο «στρουμφάκια», όπως έχει επικρατήσει πλέον να λέγεται ο
τρόπος με τον οποίο οι Κώστας Γιαννίκος και Γιώργος Κουρής εξασφάλισαν τη δανειοδότηση του ALTER με πάνω από 500 εκατομμύρια ευρώ. Ένα κανάλι με χρηματιστηριακή αξία μερικών μόλις εκατομμυρίων κατάφερε να δανειστεί από όλες τις τράπεζες και στο τέλος να μην επιστρέψει τα δάνεια, τα οποία αποτέλεσαν τμήμα της μαύρης τρύπας που καλύφθηκε με την ανακεφαλαιοποίηση από τα χρήματα των φορολογούμενων. Η σύναψη τέτοιων δανειακών συμβάσεων, πέρα από κάθε απλή ή τραπεζική λογική, χρειάστηκε προφανώς τη συνενοχή της τράπεζας και την κάλυψη από την Τράπεζα της Ελλάδας. Η νομιμοποίηση του δανεισμού χωρίς εγγυήσεις ήταν απλή. Το κανάλι αποτιμούσε τις άυλες αξίες του, όπως τα σίριαλ, τις εκπομπές και το πρόγραμμα γενικά, με φουσκωμένες τιμές. Στη συνέχεια αυτή η άυλη περιουσία έμπαινε ως εγγύηση για να ληφθεί το δάνειο. Το ALTER και οι Κουρής-Γιαννίκος κατάφεραν έτσι να πάρουν δάνεια που δεν θα ξεπληρώσουν ποτέ, αφήνοντας ταυτόχρονα 666 εργαζόμενους στον δρόμο. Σύμφωνα λοιπόν με την αποτίμηση αυτών των άυλων περιουσιακών στοιχείων που δέχτηκαν οι τράπεζες ως εγγύηση, το τρέιλερ για τη σειρά «τα Στρουμφάκια» άξιζε 1,1 εκατομμύριο ευρώ. Τα 4 τρέιλερ της επίσης παιδικής σειράς «τα Ζουζούνια» τιμολογήθηκαν 2 εκατομμύρια. Ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Χριστόδουλου κοστολογήθηκε 400.000 ευρώ και ένα άλλο για το ζεύγος Σαρκοζί-Μπρούνι 250.000. Το πραγματικό κόστος των παραγωγών αυτών δεν ξεπερνούν τις 20.000. Η εκπομπή του Κώστα Χαρδαβέλα εμφανίζεται να κοστίζει 60.000 ευρώ το επεισόδιο.
Η Εταιρία ΠΛΑΤΩΝ με 60.000 κεφάλαιο αγοράζει από την Πειραιώς απαιτήσεις 200 εκατομμυρίων κρύβοντας επισφαλή δάνεια. Ανέλαβε έτσι δάνειο 10 εκατομμυρίων απο το ALTER
Αγιογραφία του Σάλλα από site στο οποίο φιγουράρει και διαφήμιση της Πειραιώς.Το site βέβαια δεν έχει αναγνωσιμότητα που να επιτρέπει διαφήμιση αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες
Οι τράπεζες αποδέχονται όλα αυτά με το πρόσχημα ότι αυτή είναι η εκτίμηση των ορκωτών λογιστών, αν και θα μπορούσαν να μην το κάνουν. Οι ορκωτοί λογιστές είναι επίσης ένα θέμα, αφού η δράση τους και οι εκτιμήσεις τους δεν ελέγχονται από κανέναν μηχανισμό. Η Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχου, η ΕΛΤΕ, ελεγκτικός μηχανισμός του υπουργείου Οικονομικών για τους ορκωτούς λογιστές, δεν έλεγξε ποτέ κανέναν. Έτσι, με την απλή μέθοδο «στρουμφάκια», οι τράπεζες εμφανίστηκαν να καλύπτονται από «εγγυήσεις» που στην πραγματικότητα ήταν φούσκες. Οι τράπεζες που έδωσαν τα υπερδάνεια είναι η Εμπορική, η Alpha, η Κύπρου, η Πειραιώς, η Ελληνική, η Εθνική, η Marfin Egnatia, η ΑΤΕ, η Eurobank, η Επενδυτική. Με βάση έγγραφα που έχουν εντοπιστεί στη Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου (Marfin Egnatia), μετά τις πρόσφατες εξελίξεις, το ALTER έχει πάρει από την τράπεζα του Βγενόπουλου 62 εκατομμύρια ευρώ σε έξι δάνεια. Για τα δάνεια αυτά δεν υπάρχουν οι εγγυήσεις που απαιτούνται από τον νόμο. Ο όμιλος Γιαννίκου έχει δανειστεί συνολικά από τη Marfin-Λαϊκή 166.612.985 ευρώ, για τα οποία η τράπεζα δεν περιμένει αποπληρωμή. Ο Ανδρέας Βγενόπουλος υπήρξε φιλοξενούμενος των εκπομπών του ALTER σε ώρες μεγάλης θεαματικότητας και κατάφερε να δημιουργήσει το προφίλ του επιχειρηματία που αντιπαρατίθεται στο επιχειρηματικό κατεστημένο. Ήταν η εποχή που είχε αποκαλυφθεί μέσα από το πόρισμα ελέγχου της Τράπεζας της Ελλάδας πως η τράπεζα του Βγενόπουλου είχε δώσει σε επιχειρηματίες του κύκλου
του δάνεια, αρκετές φορές χωρίς εγγυήσεις, για να κάνουν αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στην MIG, επίσης υπό τη διοίκηση Βγενόπουλου. Ήταν ένα πολύ σοβαρό θέμα που έπρεπε να απασχολήσει τον εισαγγελέα, αλλά δεν απασχόλησε τα ΜΜΕ. Αντίθετα, ο Ανδρέας Βγενόπουλος κατάφερε μέσω του ALTER να εμφανιστεί ως επιχειρηματίας που διοικεί έναν κολοσσό με μια άλλη αντίληψη. Έναν κολοσσό που είχε δημιουργηθεί με τα λεφτά της τράπεζας που έδωσε ως δάνεια. Πρόσφατα το Mega πήρε δάνειο 98 εκατομμυρίων σε συνθήκες κρίσης για να αποπληρώσει παλιό δάνειο και να αποκτήσει επιπλέον ρευστότητα 8 εκατομμυρίων. Το κανάλι εμφανίζεται να βάζει ως εγγύηση άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως εκπομπές, τηλεπαιχνίδια κλπ. Οι τράπεζες και πάλι δέχτηκαν αυτές τις εγγυήσεις, που αναμφίβολα μπορούν να αμφισβητηθούν από μια
Με την απλή μέθοδο «στρουμφάκια» οι τράπεζες εμφανίστηκαν να καλύπτονται από «εγγυήσεις» που στην πραγματικότητα ήταν φούσκες
άλλη αποτίμηση. Απ' ό,τι φαίνεται, όμως, το Mega πρέπει οπωσδήποτε να επιβιώσει.
Η μέθοδος Λαυρεντιάδη-Κυριακίδη
Ο επιχειρηματίας Λαυρέντης Λαυρε ντιάδης είναι προφυλακισμένος, κατηγορ ούμενος για κατάχρηση 700 εκατομμυρίων που αφορά την τράπεζά του Proton Bank. Αυτό που σήμερα αποκαλείται σκάνδαλο εξελίχτηκε επί χρόνια. Κανένα Μέσο Ενημέρωσης δεν έδειξε να αντιλαμβάνεται την εξέλιξη αυτού του σκανδάλου, με εξαίρεση την Ελευθεροτυπία με τα ρεπορτάζ της αείμνηστης Αριστέας Μπουγάτσου. Ακόμη και όταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος έδινε στην τράπεζα του Λαυρεντιάδη 100 εκατομμύρια ευρώ παράνομα, φτάνοντας στο σημείο να θεσπίσει ακαταδίωκτο για τον εαυτό του με νόμο, ουδείς έδειχνε να ξέρει κάτι για το έγκλημα. Είναι προφανές πως τα ελληνικά media δεν έχουν χειρότερους δημοσιογράφους από τα ξένα. Απλώς ισχύει το λαϊκό «όταν τρώνε δεν μιλάνε». Ο Λαυρεντιάδης φρόντισε πολύ μεθοδικά να εξασφαλίσει τη σιωπή των Μέσων Ενημέρωσης όχι δίνοντας διαφήμιση των εταιριών του και της τράπεζας, αλλά αγοράζοντας μετοχές από το σύνολο σχεδόν των ελληνικών Μέσων. Φρόντισε να αποκτήσει ένα ποσοστό 10-100% των εφημερίδων, ραδιοφώνων, τηλεοπτικών καναλιών και περιοδικών. Η αγορά φαίνεται να έγινε μέσω του συνεργάτη του, Πέτρου Κυριακίδη, ο οποίος είναι καταζητούμενος. Ο όμιλος εταιριών του Κυριακίδη, με δάνεια από την Proton τα οποία δεν είχαν τις απαιτούμενες εγγυήσεις, επένδυε στα Μέσα Ενημέρωσης. Κατάφερε έτσι να αποκτήσει μετοχές HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 15
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
στα Μέσα ΙΣΟΤΙΜΙΑ, Sport TV, ΣΚΑΪ Αλαφούζου (ραδιόφωνο, τηλεόραση), ESPRESSO, Jeronimo Groovy, VETO Τριανταφυλ λόπουλου, ΠΗΓΑΣΟΣ Μπόμπολα, FLASH Κόκκαλη, ΠΟΝΤΙΚΙ, ΚΑΝΑΛΙ 10, TV MAGIC, ΣΦΗΝΑ. Κάνει πρόταση επίσης για να αγοράσει μετοχές της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, και όταν η οικογένεια Τεγόπουλου αρνείται, αγοράζει μετοχές από την ελεύθερη αγορά. Εξασφαλίζει με τις αγορές του ασυλία όχι μόνο στα Μέσα που έχει μετοχές, αλλά και σε αυτά που ελέγχουν οι εκδότες συνέταιροί του. Οι ύμνοι σε εφημερίδες και κανάλια είναι χωρίς προηγούμενο. Παρουσιάζεται ως ο επιχειρηματίας-φαινόμενο, ενώ η ζωή του καταγράφεται σχεδόν σαν ένα παραμύθι. Το σύνολο του πολιτικού συστήματος φωτογραφίζεται μαζί του, και από τη σαγήνη του φαινομένου Λαυρεντιάδη δεν ξεφεύγει ούτε ο Λεωνίδας Κύρκος, ο οποίος τον αποδέχεται ως χορηγό σε εκδήλωση για την Αριστερά. Όλα γενικά πάνε καλά, μέχρι τη στιγμή που το δέντρο του Λαυρεντιάδη πέφτει και από αυτό ξυλεύονται πρώτα οι συνέταιροί του. Στο μεσοδιάστημα, ωστόσο, Μέσα και δημοσιογράφοι έχουν εκπαιδευτεί να αποδέχονται και να δημιουργούν ασυλίες σε αυτόν «που τους προσφέρει ένα μεροκάματο και μια ευκαιρία».
συγκέντρωνε διαφήμιση 1,5 εκατομμυρίου τον χρόνο. Δηλαδή ποσό μεγαλύτερο από αυτό που κατάφερναν να εισπράξουν οι εφημερίδες Πρώτο Θέμα και Βήμα, με κυκλοφορία 200.000 φύλλων η καθεμία. Με την ίδια ευκολία ο Γιώργος Τράγκας παίρνει σήμερα διαφήμιση τραπεζών, αλλά και δάνεια. Στην ευρηματική καθημερινή του κριτική στο ραδιόφωνο οι τράπεζες, τυχαία ίσως, δεν συμπεριλαμβάνονται. Το ξέσπασμα της κρίσης στην Κύπρο έφερε στοιχεία για τη δανειοδότηση του Γιώργου Τράγκα από την τράπεζα του Βγενόπουλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, ο Τράγκας έχει πάρει από τη Λαϊκή δύο δάνεια συνολικού ποσού 2.392.000 ευρώ. Για τα δάνεια αυτά, όπως προκύπτει από τα έγγραφα, δεν δόθηκε καμία εγγύηση. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της τράπεζας, το 2012, η πρόβλεψη είναι πως από το δάνειο αυτό η τράπεζα θα χάσει το σύνολο του ποσού. Τα 2,4 εκατομμύρια χάνονται στη μαύρη τρύπα των τραπεζών, η οποία καλύπτεται από τα χρήματα της ανακεφαλαιοποίησης που πληρώνουν οι έλληνες πολίτες.
Το ξεμπούκωμα
Ο Τράγκας ξέρει
Ο Γιώργος Τράγκας είναι αναμφίβολα ένα μοναδικό φαινόμενο. Η μοναδικότητά του δεν αφορά μόνο το ύφος και την πληθωρικότητά του, αλλά και την ικανότητα στη χρηματοδότηση. Παρότι εμφανίζεται ως αντιμνημονιακός και αντιμερκελικός, έχει μια ιδιαίτερη ικανότητα να συλλέγει χρήμα από διαφημίσεις αλλά και από πώληση Μέσων Ενημέρωσης που στην πιάτσα χαρακτηρίζονται «σαπάκια». Ο Γιώργος Τράγκας αγόρασε Μέσα, τα οποία πούλησε στη συνέχεια σε μεγάλους επιχειρηματίες, τα οποία όμως δεν έκαναν τίποτα. Παράδειγμα είναι το Κανάλι 10, που πήγε στον Λαυρεντιάδη.
16 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Την εποχή της παντοδυναμίας του Θ ό δ ω ρ ο υ Ρ ο υ σ ό π ο υλ ο υ σ τ η Ν Δ , ο Γιώργος Τράγκας κατάφερνε να παίρνει κρατική διαφήμιση που δεν κατάφερναν μεγάλοι εκδότες. Για την εφημερίδα του Η Χώρα, η οποία δεν πουλούσε πάνω από 600 φύλλα την ημέρα, ο Τράγκας
Το παιχνίδι της διαπλοκής μεταξύ τραπεζιτών, επιχειρηματιών και Μέσων Ενημέρωσης δεν θα υπήρχε, αν δεν συγκάλυπτε η Τράπεζα της Ελλάδας. Κανένας έλεγχος δεν έχει γίνει σε αυτές τις δανειοδοτήσεις. Αντίθετα, ο ίδιος ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιώργος Προβόπουλος, έχει καταθέσει ακόμη και στον εισαγγελέα, χαρακτηρίζοντας υγιή τη δανειοδοτική πολιτική, για παράδειγμα της Marfin, λίγο πριν καταρρεύσει απ' αυτήν η ίδια η Κύπρος, παρότι υπήρχε πόρισμα των δύο κεντρικών τραπεζών, Ελλάδας και Κύπρου, που έλεγε τα αντίθετα. Σε ένα απέραντο σκηνικό διαφθοράς και σκανδάλων, η Τράπεζα της Ελλάδας απλώς εξασφαλίζει τη νομοτυπία όσων προκλητικά γίνονται. Τα δάνεια που παράτυπα εξασφάλισαν οι τράπεζες στα Μέσα Ενημέρωσης, αλλά όχι σε παραγωγικές επιχειρήσεις, εμφανίζονται ως εξυπηρετούμενα με διάφορους τρόπους κατά τους ελέγχους από την Ευρωπαϊκή
Αλαφούζος, Μαρινάκης, Θέμος, Κυριακού Κεντρική Τράπεζα. Κατά καιρούς βρίσκονται μέθοδοι ξεμπουκώματος, όπως αποκαλούνται, για να εξυγιανθούν οι τράπεζες. Μία από αυτές είναι η αγορά του χρέους που είναι μη εξυπηρετούμενο. Λίγο πριν από το stress test των τραπεζών, η εταιρία ΠΛΑΤΩΝ ΑΕ, μια εταιρία δικηγόρου, συνεργάτη του Μιχάλη Σάλλα, φαίνεται να αγοράζει χαρτοφυλάκιο 200 εκατομμυρίων ευρώ. Η εταιρία ιδρύεται τον Μάιο του 2010 με μετοχικό κεφάλαιο 60.000 ευρώ, αλλά φαίνεται να καταφέρνει να αγοράσει αυτές τις απαιτήσεις. Το πρακτικό αποτέλεσμα είναι να κρύβονται 200 εκατ. επισφαλών απαιτήσεων. Η εταιρία ΠΛΑΤΩΝ φαίνεται να παίρνει πάνω της, για παράδειγμα, 10 εκατομμύρια δανείων του ALTER. Η εταιρία βέβαια δεν ελέγχθηκε ποτέ για το πού βρήκε τα κεφάλαια για ένα τέτοιο εγχείρημα. Με τη μεταφορά χρημάτων παράγεται η νομιμότητα, και οι δανειολήπτες είναι απολύτως νόμιμοι όπως και η τράπεζα. Το αποτέλεσμα είναι πια εμφανές. Η ανεξαρτησία των Μέσων Ενημέρωσης μετατρέπεται σε ομηρία. Πραγματικό αφεντικό-εκδότης είναι η τράπεζα, η οποία δάνεισε λεφτά που ενδεχομένως δεν επιστρέφονται, αλλά δεν θα πληρώσουν οι μέτοχοί της. Τα media σε αντάλλαγμα αγιογραφούν τους τραπεζίτες και εμφανίζουν την πολιτική υπέρ των τραπεζών αναγκαία και σωτήρια. Το σύστημα διαπλοκής μετατρέπεται σε σύστημα διαφθοράς και άμεσης κλεπτοκρατίας. Οι τραπεζίτες αποφασίζουν, οι πολιτικοί νομοθετούν και οι δημοσιογράφοι δεν λένε κουβέντα. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1. Η αναφορά γίνεται σε δάνεια τα οποία καταφέραμε κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής έρευνάς μας να εντοπίσουμε. Σε περίπτωση νεότερων στοιχείων για τη δανειοδότηση άλλων ΜΜΕ, θα επανέλθουμε. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Το Hot Doc από την πρώτη μέρα της έκδοσής του έχει ανακοινώσει πως δεν δέχεται διαφήμιση Τραπεζών καθώς και κρατική διαφήμιση.
Η Τράπεζα του Αντρέα Βγενόπουλου, φαίνεται να είναι αιμοδότης των Μέσων Ενημέρωσης. Πέρα από την δανειοδότηση του ALTER και του Τράγκα, έχει δώσει δάνεια στο Πρώτο Θέμα, τον ΣΚΑΙ, τον ΑΝΤΕΝΝΑ, ενώ υπάρχουν υποψίες πως η έρευνα στην Κύπρο θα αποκαλύψει και άλλα. Η Εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» πήρε τρία δάνεια από τη Marfin Λαϊκή συνολικού ποσού 3 εκατομμυρίων ευρώ με προσωπικές εγγυήσεις των εκδοτών Θέμου Αναστασιάδη και Τάσου Καραμήτσου. Οι προβλέψεις της Τράπεζας το 2012, ήταν πως θα χάσει 1.800.000 ευρώ από αυτά τα δάνεια. Οι εκδότες της εφημερίδας παρουσιάζουν ευκολία δανειοδότησης στην διατραπεζική αγορά. Όταν ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος πούλησε το ποσοστό του στην εφημερίδα, ο όμιλος ΠΗΓΑΣΟΣ του Μπόμπολα πήρε με ευκολία δάνειο από την Πειραιώς για να αγοράσει τις μετοχές. Στη συνέχεια, όταν υπήρξε ρήξη μεταξύ Μπόμπολα από τη μία και Αναστασιάδη-Καραμήτσου από την άλλη, το δίδυμο πήρε πάλι με ευκολία δάνειο 21 εκατομμυρίων από την Πειραιώς για να αγοράσει το ποσοστό Μπόμπολα. Σε αυτές τις δανειοδοτήσεις,οι Τράπεζες στην Ελλάδα, αποδέχονται ως εγγύηση του δανείου τον ίδιο τον τίτλο της εφημερίδας. Ο τίτλος μιας μεγάλης εφημερίδας είναι πραγματικά μια εγγύηση,αλλά έχει αξία όταν η εφημερίδα λειτουργεί με το προσωπικό της και τους ανθρώπους που την διευθύνουν. Έτσι ο τίτλος εκ των πραγμάτων χάνει την αξία όταν δεσμευτεί από μια Τράπεζα. Η εφημερίδα Πρώτο Θέμα πάντως,στα άρθρα και τα ρεπορτάζ της, δεν παραλείπει να αναφερθεί στις επιτυχίες του Προέδρου της Πειραιώς κατά καιρούς. Από την Τράπεζα του Βγενόπουλου έχει πάρει δάνειο και ο ΣΚΑΪ TV ύψους 15,5 εκατομμυρίων. Εγγυήσεις γι' αυτό το δάνειο δόθηκαν προσωπικά από τον Γιάννη Αλαφούζο και τον Ευάγγελο Μαρινάκη. Δεν υπάρχει πρόβλεψη της Τράπεζας για ζημιά από το δάνειο. Τέσσερα εξυπηρετούμενα δάνεια από τη Marfin Λαϊκή φαίνεται να έχει και ο όμιλος ΚΥΡΙΑΚΟΥ (ΑΝΤΕΝΝΑ) ύψους 58 εκατομμυρίων που προορίζεται για τον ΑΝΤΕΝΝΑ. Η Τράπεζα δεν φαίνεται να έχει πάρει εγγυήσεις γι' αυτά τα δάνεια. Αυτό που προκύπτει από την χορήγηση των δανείων προς τα ΜΜΕ, είναι πως με μεγάλη ευκολία τα Μέσα χρηματοδοτούνται και αναχρηματοδοτούνται όταν δεν μπορούν να καλύψουν τα δάνεια. Οι εγγυήσεις είναι κάτι πολύ σχετικό,αφού οι Τράπεζες αποδέχονται ως εγγύηση ό,τι οι ίδιες αποφασίσουν και τις περισσότερες φορές,ενάντια στην ίδια την Τραπεζική τακτική. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 17
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
Λίγο χρήμα αΚΟΜΜΑ, κύριε τραπεζίτη! «Μερικοί άνθρωποι ντρέπονται τόσο πολύ όταν δανείζονται, που δεν τολμούν να επιστρέψουν τα δανεικά», έλεγε συχνά ο γάλλος πολιτικός συγγραφέας Φρεντερίκ Νταρντ. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που ο δανειστής δεν είναι φυσικό πρόσωπο, αλλά πολιτικό κόμμα; Τα τελευταία χρόνια τα πολιτικά κόμματα έλαβαν δισεκατομμύρια ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό για τις εκλογικές τους ανάγκες. Επιπλέον, οι πολιτικές παρατάξεις, σαν άλλες ΑΕ, δανείστηκαν εκατομμύρια ευρώ από κρατικές και ιδιωτικές τράπεζες, βάζοντας ως εγγυήσεις μελλοντικές επιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό. Τραπεζίτες δάνειζαν τα κόμματα και αυτά με τη σειρά τους παρείχαν μια ιδιότυπη ασυλία απέναντι στα συμφέροντα των τραπεζιτών. Του Βαγγέλη Τριάντη
Η
χρηματοδότηση των κομμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό στην Ελλάδα κατοχυρώθηκε συνταγματικά το 1975. Η παράγραφος 2 του άρθρου 29 του Συντάγματος ορίζει ρητά ότι «τα κόμματα έχουν δικαίωμα στην οικονομική τους ενίσχυση από το κράτος για τις εκλογικές και λειτουργικές τους δαπάνες, όπως νόμος ορίζει...». Η απαρχή της χρηματοδότησης έγινε το 1984, όταν η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου ψήφισε νόμο με τον οποίο κατοχύρωνε την οικονομική ενίσχυση των κομμάτων. Η χρυσή περίοδος για τα κόμματα είχε μόλις ξεκινήσει, και ειδικότερα για τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας. Με την πάροδο του χρόνου όλα τα κόμματα κατόρθωσαν να λάβουν επιχορηγήσεις εκατομμυρίων ευρώ. Όσο μεγάλωνε η εκλογική τους πελατεία, μεγάλωνε και το ποσοστό της χρηματοδότησης. Με τον τρόπο αυτό όμως δημιουργούταν ένα τεράστιο ζήτημα, το οποίο είχε να κάνει με την ορθή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Τα δύο μεγάλα κόμματα, εξαιτίας των εκλογικών τους αποτελεσμάτων, λάμβαναν
18 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
πολλαπλάσια χρήματα από ό,τι τα μικρότερα. Με τον τρόπο αυτό όμως είχαν τη δυνατότητα να επηρεάζουν το εκλογικό σώμα, παρέχοντας διευκολύνσεις που τα μικρά κόμματα αδυνατούσαν. Όπως για παράδειγμα τα εκατομμύρια ευρώ που ξόδευαν για τις δωρεάν μετακινήσεις των ψηφοφόρων τους, την εκτύπωση προεκλογικού υλικού και τις πανάκριβες διαφημιστικές εκστρατείες. Με μια σειρά από νόμους και διατάξεις, που τα ίδια τα κόμματα έφεραν στη Βουλή, κατάφεραν να κάνουν κάτι μοναδικό. Να εισπράττουν τις επιδοτήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό βρέξει χιονίσει. Και αυτό επειδή το ύψος της κρατικής χρηματοδότησης –τακτικής και εκλογικής– ορίζεται ως ποσοστό επί των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 2011, το ποσοστό της επιχορήγησής τους από τον προϋπολογισμό αυξήθηκε, παρά το γεγονός ότι τα δημόσια έσοδα κινήθηκαν σε βαρομετρικό χαμηλό εξαιτίας της βαθιάς ύφεσης που μαστίζει την ελληνική κοινωνία. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Την πενταετία 2007-2011 η ετήσια
χρηματοδότηση προς τα πολιτικά κόμματα στη χώρα μας ανήλθε σε 64,42 εκατ. ευρώ. Πρωταθλητές αναδείχτηκαν τα δύο κόμματα εξουσίας, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, τα οποία έλαβαν συνολικά περίπου 228 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, την οποία πραγματοποίησε ο Σύλλογος Ελ λήνων Φορολογούμενων (ΣΕΦ) (www.forologoumenos.gr), στις αρχές του 2012, με τίτλο «Το κόστος της Δημοκρατίας», πρόκειται για την 5η μεγαλύτερη δαπάνη στην Ευρώπη. Την ίδια ώρα που η Ελλάδα είναι μόλις η 9η μεγαλύτερη χώρα σε πληθυσμό. Δεν είναι όμως και το μοναδικό αποδεικτικό στοιχείο των υπέρογκων δαπανών των ελληνικών πολιτικών κομμάτων. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η Ελλάδα διαθέτει το 3ο υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης ανά εγγεγραμμένο ψηφοφόρο, το οποίο φτάνει τα 6,49 ευρώ, όταν το αντίστοιχο κόστος της Γερμανίας ανέρχεται σε 2,14 ευρώ και ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών χωρών είναι στα 2,44 ευρώ. Μάλιστα η Ελλάδα εμφανίζεται να δαπανά 9,39 ευρώ ανά έγκυρη ψήφο, ενώ η Γερμανία δαπανά 3,08 ευρώ, τη
Κόστος χρηματοδότησης των κομμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανά εκλογέα και ανά έγκυρη ψήφο. Πηγή: Σύλλογος Ελλήνων Φορολογούμενων.
στιγμή που ο μέσος όρος της ΕΕ είναι μόλις στα 3,73 ευρώ. Πιο εντυπωσιακές, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η έρευνα, είναι οι διαφορές σε επίπεδο δαπανών ως ποσοστού επί του ΑΕΠ. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την Ελλάδα το ΑΕΠ και τα φορολογικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού αποτελούν το 1,85% και το 1,44% αντίστοιχα του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την ίδια ώρα που οι δαπάνες χρηματοδότησης των ελληνικών κομμάτων φτάνουν στο 6,88% του συνόλου των 27 χωρών.
Τεράστιες σπατάλες και ελλειμματική λειτουργία
Παρά τις υπέρογκες χρηματοδοτήσεις, όμως, τα κόμματα εμφάνισαν οικονομικά ελλείμματα ύψους εκατομμυρίων ευρώ. Η λειτουργία τους θα μπορούσε να πει κανείς ότι αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο διαχειριστήκαν τις τύχες του κράτους. Αδικαιολόγητες σπατάλες, μη ορθολογική διαχείριση των οικονομικών τους, πανάκριβες προεκλογικές εκστρατείες και κάθε λογής τέχνασμα προκειμένου να προσελκύσουν ή να ικανοποιήσουν την εκλογική τους πελατεία.
Μια προσεκτικότερη ματιά στους ισολογισμούς τους το επιβεβαιώνει. Το 2009 το ΠΑΣΟΚ είχε συνολικά έσοδα 35,6 εκατ. ευρώ και συνολικά έξοδα 66,5 εκατ. ευρώ. Εμφάνισε δηλαδή μια μαύρη τρύπα 30,9 εκατ. ευρώ. Μια προσεκτικότερη ματιά στα οικονομικά του Κινήματος προκαλούν το λαϊκό αίσθημα. Μόνο για την επιμόρφωση των στελεχών του κόμματος δόθηκαν 2,225 εκατ. ευρώ, ενώ για τις τηλεπικοινωνιακές ανάγκες του κόμματος δόθηκαν 2,672 εκατ. ευρώ. Στην κορυφή της πυραμίδας των εξόδων βρίσκονται οι μετακινήσεις ψηφοφόρων και στελεχών του κόμματος. Για τους πρώτους, το Κίνημα χρειάστηκε 12,743 εκατ. ευρώ, ενώ για τα στελέχη του 7,160 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα, το 2010, το ΠΑΣΟΚ είχε έσοδα 22,775 εκατ. ευρώ και έξοδα 65,068 εκατ. ευρώ. Το 87% των εσόδων του προήλθε από τον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς στο ταμείο του κόμματος μπήκαν 18,04 εκατ. ευρώ από την κρατική χρηματοδότηση και άλλα 1,768 εκατ. ευρώ από την «επιμορφωτική χρηματοδότηση». Τα έξοδα των αμοιβών του προσωπικού ανήλθαν για την
Ιπποκράτους σε 4,158 εκατ. ευρώ, ενώ τα έξοδα για την επιμόρφωση των στελεχών ανήλθαν σε 1,974 εκατ. ευρώ. Σε 2,6 εκατ. ευρώ ανήλθαν τα έξοδα για τους λογαριασμούς των ΔΕΚΟ και τα ενοίκια, 5,5 εκατ. ευρώ για τις μετακινήσεις των στελεχών, 1,813 εκατομμύρια για διαφημίσεις, εκδηλώσεις και προβολή θέσεων και 3,858 εκατ. ευρώ για αδιευκρίνιστα «γενικά έξοδα», ενώ άλλα 5,6 εκατομμύρια δόθηκαν σε «άγνωστες ενισχύσεις». Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται και το κόμμα της ΝΔ. Συγκεκριμένα, το 2010 η Συγγρού εμφάνισε έσοδα ύψους 18,7 εκατ. ευρώ, ενώ οι λειτουργικές δαπάνες του κόμματος ανήλθαν σε 40 εκατομμύρια. Πιο απλά, το έλλειμμα του κόμματος ανήλθε σε 21,3 εκατομμύρια, ίσο δηλαδή με το 114% των εσόδων του. Στα έξοδά του διακρίνει κανείς 7,923 εκατομμύρια για δαπάνες προσωπικού, 1,397 εκατ. ευρώ για επιμόρφωση στελεχών, 3,378 εκατομμύρια σε ΔΕΚΟ και ενοίκια, 0,611 εκατομμύρια για μετακινήσεις στελεχών, 8,2 εκατομμύρια σε «γενικά έξοδα», 5,8 εκατ. ευρώ για εκδηλώσεις και προβολή θέσεων και 7,034 εκατ. ευρώ για «αδιευκρίνιστες ενισχύσεις». HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 19
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
Ελλείμματα όμως δεν αντιμετωπίζουν μόνο τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, αλλά και τα υπόλοιπα. Τα χρέη τους μοιάζει να 'ναι η κατάρα που τα κυνηγά καθ' όλη τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Μια κατάρα που φρόντισαν να ξορκίσουν λαμβάνοντας δάνεια εκατομμυρίων ευρώ από διάφορες τράπεζες.
Δάνεια εκατομμυρίων ευρώ από τράπεζες
Το να λαμβάνει μια επιχείρηση δάνειο από μια τράπεζα είναι λίγο πολύ μια συνηθισμένη πρακτική. Ο εκάστοτε επιχειρηματίας λαμβάνει δάνειο προκειμένου να το χρησιμοποιήσει για επιχειρηματικούς ή επενδυτικούς σκοπούς και στη συνέχεια το αποπληρώνει κανονικά. Σε κάποιες περιπτώσεις τοποθετεί ως εγγύηση είτε προσωπικά περιουσιακά στοιχεία είτε περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης. Την πρακτική αυτή υιοθέτησαν και τα πολιτικά κόμματα στη χώρα μας. Σαν να επρόκειτο για ανώνυμες εταιρίες, έλαβαν δάνεια εκατομμυρίων ευρώ από ιδιωτικά ή κρατικά τραπεζικά ιδρύματα προκειμένου να καλύψουν τα ελλείμματά τους. Οι τραπεζίτες χορηγούσαν με ευκολία υπέρογκα δάνεια προς τα πολιτικά κόμματα, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση προνομιακής μεταχείρισης όταν αυτά θα βρίσκονται στην εξουσία. Ένας σφιχτός εναγκαλισμός μεταξύ πολιτικού συστήματος και τραπεζιτών, ο οποίος έμελλε να αποδειχτεί ολέθριος για την ελληνική κοινωνία. Ο τραπεζικός δανεισμός των κομμάτων ξεκίνησε με την Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος το 2000. Μια τράπεζα η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο του κράτους και η οποία ελεγχόταν ουσιαστικά από το πολιτικό σύστημα. ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δανείστηκαν από την ΑΤΕ εκατομμύρια ευρώ, ξεπερνώντας κάθε όριο τραπεζικής και κομματικής δεοντολογίας, όπως αναφέρει η έρευνα του ΣΕΦ. Ως εγγυήσεις τοποθετούσαν τις κρατικές επιχορηγήσεις που επρόκειτο να λάβουν τα επόμενα χρόνια, με βάση τα εκλογικά τους ποσοστά. Επρόκειτο για ένα τεράστιο σκάνδαλο, που ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Το παράξενο όλων είναι ότι
20 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Δάνεια που έλαβαν τα κόμματα από τις τράπεζες από το 2000 έως σήμερα σε εκατ. ευρώ
96,8 ΠΑΣΟΚ
10 ΠΑΣΟΚ
105 ΝΔ
5
ΠΑΣΟΚ
15 ΝΔ
4,4 ΚΚΕ
6
ΣΥΡΙΖΑ
0,8
ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ
η ΤτΕ στους σχετικούς ελέγχους που πραγματοποίησε δεν εντόπισε τίποτα το επιλήψιμο. Οι εγγυήσεις αυτές δεν παρείχαν καμία ουσιαστική εγγύηση στις τράπεζες. Κανείς δεν μπορούσε να εγγυηθεί ότι τα εκλογικά αποτελέσματα και η ισχυρή απήχηση στην ελληνική κοινωνία θα παρέμεναν σταθερά και τα επόμενα χρόνια. Τρανταχτό παράδειγμα το ΠΑΣΟΚ, που από το 44% του 2009 κατακρημνίστηκε στο 12,28% του 2012. Ή, για παράδειγμα, η ΝΔ, που από το 33,5% του 2009 έφτασε στο 29,66% το 2012. Αυτή τη στιγμή ΠΑΣΟΚ και ΝΔ χρωστάνε στην ΑΤΕ περί τα 201,8 εκατ. ευρώ. Δεν είναι όμως και τα μοναδικά. Σταδιακά στο παιχνίδι της δανειοδότησης των κομμάτων μπήκαν και άλλες τράπεζες, αυτή τη φορά ιδιωτικές, όπως για παράδειγμα η Τράπεζα Πειραιώς και η Marfin. Με τον ίδιο τρόπο χορήγησαν στα κόμματα δάνεια εκατομμυρίων, με εγγύηση μελλοντικές κρατικές επιχορηγήσεις. Το ΠΑΣΟΚ, για παράδειγμα, έχει λάβει δάνεια ύψους 10 εκατ. ευρώ από την Marfin Egnatia Bank και άλλα 5 εκατ. ευρώ από την Τράπεζα Πειραιώς. Η ΝΔ, εκτός των δανείων της ΑΤΕ, έχει λάβει χρηματοδότηση υπό μορφή δανείου και από την Τράπεζα Πειραιώς ύψους 15 εκατ. ευρώ. Εκλεκτοί πελάτες ιδιωτικών
τραπεζών όμως δεν ήταν μόνο τα δύο μεγάλα κόμματα. Γύρω στα 4,4 εκατ. ευρώ έχει δανειστεί το ΚΚΕ από την Εθνική, ενώ άλλα 6 εκατ. ευρώ είναι το δάνειο του ΣΥΡΙΖΑ. Από την ίδια τράπεζα έχουν λάβει δάνειο και οι Οικολόγοι Πράσινοι, ύψους 800.000 ευρώ. Σε ό,τι αφορά τα κόμματα της Αριστεράς, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ, και τα δάνειά τους, σύμφωνα με πληροφορίες του Hot Doc βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με τις τράπεζες. Σε αντίθεση βέβαια με τα υπόλοιπα κόμματα, τις διαπραγματεύσεις έχουν αναλάβει προσωπικά οι αρχηγοί των κομμάτων. Στη ΝΔ και στο ΠΑΣΟΚ αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας τις διαπραγματεύσεις γενικοί διευθυντές ή προβεβλημένα στελέχη του κόμματος, με αποτέλεσμα στο τέλος να χάνεται η ευθύνη.
Αμνήστευσαν τις διοικήσεις με νόμο στο παρά πέντε
Όλες οι δανειοδοτήσεις από την πλευρά της ΑΤΕ προς τα δύο μεγάλα κόμματα βαραίνουν αποκλειστικά και μόνο τις εκάστοτε διοικήσεις της τράπεζας. Διοικήσεις που διορίζονταν με καθαρά κομματικά κριτήρια μόνο και μόνο για να εξυπηρετούν τις κυβερνητικές πολιτικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περίπτωση της ΑΤΕ όλες οι αποφάσεις, τόσο για τη
1
2
3
Η τροπολογία την οποία πέρασαν στο παρά πέντε της ψήφισης του επενδυτικού νόμου οι τρεις βουλευτές της ΝΔ, με την οποία αμνήστευσαν τις διοικήσεις των τραπεζών. Πρόκειται για τους (1) Δημήτριο Χριστογιάννη, βουλευτή Πιερίας, (2) Δημήτριο Τσουμάνη, βουλευτή Πρεβέζης, και (3) Διονύση Σταμενίτη, βουλευτή Πέλλας.
χορήγηση όσο και για την ανανέωση ή διευθέτηση των σχετικών πιστοδοτικών ορίων, λαμβάνονταν πάντοτε από το ανώτατο πιστοδοτικό όργανο της τράπεζας: Το Γενικό Συμβούλιο Χορηγήσεων. Σε αυτό συμμετέχουν τα εκτελεστικά μέλη της διοίκησης και ανώτατα στελέχη των αρμόδιων κεντρικών διευθύνσεων, τα οποία φέρουν και την ευθύνη των αποφάσεών τους. Το 2011, κατατέθηκε μηνυτήρια αναφορά στους δύο πρώην οικονομικούς εισαγγελείς, Γρηγόρη Πεπόνη και Σπύρο Μουζακίτη, αναφορικά με τις χορηγήσεις των δανείων σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Οι δύο εισαγγελείς ανέλαβαν να ερευνήσουν την υπόθεση σε βάθος. Λογάριαζαν όμως χωρίς τον ξενοδόχο, που στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν άλλος από τα ίδια τα κόμματα. Πριν από ενάμιση μήνα περίπου και συγκεκριμένα στις 4 Απριλίου 2013, κι ενώ οι οικονομικοί εισαγγελείς είχαν σχεδόν ολοκληρώσει την έρευνά τους, τρεις βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας κατέθεσαν τροπολογία, με την οποία αμνήστευσαν τις διοικήσεις των τραπεζών. Πρόκειται για τους Δημήτριο Χριστογιάννη, βουλευτή Πιερίας, Δημήτριο Τσουμάνη, βουλευτή Πρεβέζης, και Διονύση Σταμενίτη, βουλευτή Πέλλας. Τρεις βουλευτές από
εκείνους όμως που σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως πρώτης γραμμής. Η τροπολογία ανέφερε ότι «Δεν συνιστά απιστία κατά την έννοια των άρθρων 256 και 390 του Ποινικού Κώδικα για τον πρόεδρο τα μέλη του ΔΣ και τα στελέχη των τραπεζών η σύναψη δανείων πάσης φύσεως με νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, του ευρύτερου δημοσίου τομέα, όπως αυτός οριοθετείται κατά νόμο, καθώς και η εν γένει παροχή πιστώσεων σε αυτά, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) υφίστανται αποφάσεις των θεσμοθετημένων εγκριτικών επιτροπών ή οργάνων κάθε τράπεζας και β) τηρήθηκαν, κατά τη χορήγησή τους, οι σχετικές κανονιστικές πράξεις της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤΠΔΕ)». Το πλέον εντυπωσιακό είναι ότι κατατέθηκε σε ένα άσχετο νομοσχέδιο, το οποίο αφορούσε τη «Διαμόρφωση Φιλικού Αναπτυξιακού Περιβάλλοντος για Στρατηγικές και Ιδιωτικές Επενδύσεις και άλλες διατάξεις». Η ίδια μέθοδος που κατά το παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί από το πολιτικό σύστημα όταν είναι να περάσει φωτογραφικές διατάξεις σε φίλα προσκείμενους επιχειρηματίες. Μάλιστα η τροπολογία κατατέθηκε
μόλις πέντε λεπτά πριν από την ψήφιση του επενδυτικού νόμου. Ούτως ώστε να μην μπορεί κανείς από τους βουλευτές της αντιπολίτευσης να αντιδράσει και να ζητήσει ονομαστική ψηφοφορία. Η τροπολογία ψηφίστηκε κατά πλειοψηφία. Η ψήφισή της αθώωσε πανηγυρικά τις διοικήσεις των τραπεζών και απέδειξε για ακόμη μια φορά ότι το πολιτικό σύστημα στη χώρας μπορεί να νομοθετεί κατά το δοκούν. Ειδικά όταν πρόκειται για δικούς του ανθρώπους, που το ευεργέτησαν με τις αποφάσεις τους.
Ο ελεγκτής είναι και ελεγχόμενος
Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά των κομμάτων, ο κύριος φορέας που είναι αρμόδιος για την εποπτεία τους είναι η Επιτροπή Ελέγχου του ελληνικού Κοινοβουλίου. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εποπτεία των οικονομικών των κομμάτων, των συνασπισμών, των υποψηφίων των εκλογών και των δηλώσεων των περιουσιακών στοιχείων των μελών του Κοινοβουλίου, σύμφωνα με την έρευνα του ΣΕΦ. Η σύνθεσή της χαρακτηρίζεται από μια μοναδική πρωτοτυπία, καθώς απαρτίζεται από βουλευτές των κομμάτων και τρεις ανώτατους δικαστικούς. Πιο απλά, η πλειοψηφία της Επιτροπής που υποτίθεται ότι ελέγχει τα οικονομικά των κομμάτων αποτελείται HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 21
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
Η έκθεση της Greco, στην οποία, μεταξύ άλλων, γίνεται λόγος για την πλημμελή εποπτεία και το καθεστώς αδιαφάνειας σε ό,τι αφορά τα οικονομικά των κομμάτων στην Ελλάδα.
Ο ελεγκτής τυγχάνει παράλληλα και ελεγχόμενος, με αποτέλεσμα να τίθενται σοβαρά ζητήματα αξιοπιστίας και αποτελεσμα τικότητάς της 22 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
κατά πλειοψηφία από μέλη τους. Ο ελεγκτής τυγχάνει παράλληλα και ελεγχόμενος, με αποτέλεσμα να τίθενται σοβαρά ζητήματα αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητάς της. Όπως επισημαίνει σε έκθεσή της η ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) του Συμβουλίου της Ευρώπης, «το σύστημα εποπτείας έχει αποτύχει να αποκαλύψει και να τιμωρήσει κάθε ουσιώδη ή επουσιώδη παράβαση των κανόνων σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν συχνές δημόσιες αντιπαραθέσεις σχετικά με το ζήτημα χρημάτων και πολιτικής». Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τη σελίδα 20 της ίδιας έκθεσης, «δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία ή περιπτώσεις τα οποία αναφέρονται στην επιβολή κυρώσεων σε πολιτικά κόμματα, σε πρόσωπα που συνδέονται με αυτά, σε υποψηφίους κομμάτων, ή σε εκλεγμένους αντιπροσώπους είτε ερευνήθηκαν είτε κρίθηκαν ένοχοι, για την παραβίαση της νομοθεσίας, για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και τη χρηματοδότηση προεκλογικών εκστρατειών». Επιπλέον, μεγάλο μειονέκτημα της Επιτροπής είναι το γεγονός ότι όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με ομοφωνία. Κάτι που σημαίνει ότι κάθε κόμμα μπορεί να ασκεί βέτο σε οποιαδήποτε αναγνώριση από την Επιτροπή δικών του παραβάσεων και κανόνων χρηματοδότησης. Σύμφωνα με τη GRECO, η Επιτροπή φέρεται να έχει συζητήσει τις παρατυπίες που έχει εντοπίσει. Ωστόσο, η μη επίτευξη ομοφωνίας δεν επιτρέπει να επισημανθούν όλα αυτά στις εκθέσεις της. Επίσης, η διαδικασία επίβλεψης από την Επιτροπή Ελέγχου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη αδιαφάνεια. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι εκθέσεις των ορκωτών ελεγκτών, πάνω στις οποίες στηρίζεται η Επιτροπή, δεν δημοσιοποιούνται ποτέ. Παρά το γεγονός ότι εμφανίζονται ως παραρτήματα στην τελική έκθεση της Επιτροπής. Την ίδια μοίρα έχουν και τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Επιτροπής, λες και πρόκειται για κονκλάβιο με επτασφράγιστα μυστικά, τα
οποία δεν δικαιούται να μάθει ο ελληνικός λαός. Είναι χαρακτηριστικό ότι οποιοσδήποτε πολίτης επιθυμεί να μάθει τα αποτελέσματα της έκθεσης θα πρέπει να απευθύνει αίτημα στο Κοινοβούλιο, καθώς η έκθεση κοινοποιείται μόνο στον πρόεδρο του ελληνικού Κοινοβουλίου.
Τι ισχύει σε χώρες του εξωτερικού
Στις χώρες μέλη της ΕΕ το συνολικό κόστος της κρατικής χρηματοδότησης για το 2010 ανήλθε σε 936,17 εκατ. ευρώ. Οι παροχές αφορούν την εξαγορά ραδιοτηλεοπτικού χρόνου, χώρους γραφείων, εκτυπωτικές υπηρεσίες, χαρτί για την εκτύπωση του προεκλογικού υλικού ή και ψηφοδελτίων, βοηθητικό υπαλληλικό προσωπικό για τις εργασίες των κομμάτων ή για την υποβοήθηση του έργου των βουλευτών κτλ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρ ε υ να ς τ ο υ Συλ λ ό γο υ Ε λ λήνω ν Φορολογούμενων, «δύσκολα θα δούμε άλλες περιπτώσεις τόσο μεγάλης χαλάρωσης των θεσμών και αδιαφορίας μπροστά στην απροκάλυπτη παραβίαση της νομοθεσίας, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα». Στη Σουηδία, για παράδειγμα, ο κρατικός έλεγχος και η εποπτεία απουσιάζουν εντελώς. Κάτι το οποίο φαντάζει αδιανόητο για τη χώρα μας. Τα κόμματα έχουν δημιουργήσει από μόνα του συστήματα αρχών και μηχανισμών τους οποίους ακολουθούν. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και στη Γερμανία, όπου τα κόμματα έχουν αυτοδεσμευτεί σε θέματα διαφάνειας. Επίσης οι πολιτικές παρατάξεις έχουν απαρνηθεί το δικαίωμα της ασυλίας των βουλευτών. Μάλιστα το γερμανικό Κοινοβούλιο έχει εκδώσει και σχετικό ψήφισμα, στο οποίο αναφέρει ότι οι προβλέψεις περί ασυλίας είναι ένα τυπικό ζήτημα και δεν έχει στόχο να λειτουργήσει για την ποινική δίωξη παρανομούντων μελών. Σε κάθε περίπτωση η εγχώρια πολιτική σκηνή δείχνει να πρωτοτυπεί για ακόμη μια φορά. Και όλα αυτά σε βάρος του έλληνα φορολογούμενου, της δημοκρατίας και του ελληνικού λαού.
ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΤΡΙΤΟΣ για τo… πάρτι της εξουσίας Η σχέση των τραπεζών με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μπορεί να αποτυπωθεί ανάγλυφα από τον επιθετικό προσδιορισμό «ερωτική». Στηριγμένη στους δύο ακρογωνιαίους λίθους της παραπαίουσας ελληνικής κοινωνίας, το χρήμα και την εξουσία, στη σχέση αυτή μπορεί κανείς να εντοπίσει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανώμαλου, θυελλώδους love story με πολλά σκαμπανεβάσματα. Του Νίκου Ανδριόπουλου
Η
μετάβαση από τη δριμύτατη κριτική και τα δημοσιεύματακόλαφο στα διθυραμβικά άρθρα και τις αγιογραφίες τραπεζών και τραπεζιτών είναι πολύ εύκολη και βατή. Ένα γενναίο κομμάτι της τεράστιας διαφημιστικής πίτας αρκεί για να κατευθύνει τα βέλη του έρωτα σε καναλάρχες και εκδότες και να αποτελέσει το έναυσμα μιας σειράς ευνοϊκών δημοσιευμάτων. Φυσικά, στην ίδια ακριβώς λογική της σύμπνοιας κάποιες σημαντικές ειδήσεις μπορεί να... χαθούν στη διαδρομή προς το τυπογραφείο ή την κάμερα, αν αυτές τυγχάνει να θίγουν τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των ακολουθούμενων πολιτικών που υποστηρίζουν. Από την άλλη πλευρά, οι επικεφαλής των τραπεζικών ιδρυμάτων μεριμνούν επιμελώς για την οικονομική επιβίωση και ευμάρεια των εν λόγω Μέσων, είτε μέσω δανείων είτε μέσω διαφημιστικών καταχωρήσεων, αποσκοπώντας πάντα στις ισορροπίες στις μεταξύ τους σχέσεις.
Ψυχάρης-Παπανδρέου: 10 εκατ. λόγοι που πέρασαν από τον έρωτα στο μίσος
Η στάση που είχε τηρήσει ο Όμιλος Λαμπράκη απέναντι στο ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου και κυρίως τον ίδιο τον πρώην πρωθυπουργό χαρακτηριζόταν από πολλούς ως εξαιρετικά φιλική. Ενδεικτικά είναι τα άρθρα ενός από τους σημαίνοντες αρθρογράφους της Μιχαλακοπούλου, ο οποίος συστηματικά μέσα από τα γραπτά του φρόντιζε να υπογραμμίζει τον «ανένδοτο» του Γιώργου Παπανδρέου να σώσει τη χώρα μέσα από τα αλλεπάλληλα ταξίδια του στο εξωτερικό. Οι όποιες κατηγορίες κατά της κυβέρνησης και της Ιπποκράτους περιορίζονταν στα... βαρίδια του Μαξίμου, με το σκεπτικό ότι την ώρα που ο «καλός» Παπανδρέου παλεύει για τη σωτηρία, στο εσωτερικό τα κάνουν μούσκεμα... Όλα αυτά έμελλε να αλλάξουν ξαφνικά, με αφορμή ένα δάνειο που δεν δόθηκε ποτέ. Η αγάπη των ιθυνόντων της Μιχαλακοπούλου άφησε τη θέση HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 23
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
1
Η «πόρτα» της Εθνικής άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για έναν ατελείωτο πόλεμο πρωτοσέλιδων, ανακοινώσεων και διαρροών, τόσο από την πλευρά του πρώην πρωθυπουργού όσο και από αυτήν του ισχυρού άνδρα του ΔΟΛ, Σταύρου Ψυχάρη
της στο απύθμενο μένος, με τις φωνές του χωρισμού να ακούγονται σε ολόκληρη τη χώρα. Η οικονομική δυσπραγία του ΔΟΛ ώθησε τους ιθύνοντες να ζητήσουν ένα δάνειο ύψους 10 εκατ. ευρώ από την Εθνική Τράπεζα. Η απάντηση της διοίκησης ήταν αρνητική, διότι, όπως αναφερόταν στη σχετική ανακοίνωση, «δεν δόθηκαν οι απαραίτητες εγγυήσεις», με αποτέλεσμα να μην προχωρήσει η διαδικασία έγκρισης του δανείου. Η «πόρτα» της Εθνικής άνοιξε τον ασκό του Αιόλου και αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για έναν ατελείωτο πόλεμο πρωτοσέλιδων, ανακοινώσεων και διαρροών, τόσο από την πλευρά του πρώην πρωθυπουργού όσο και από αυτήν του ισχυρού άνδρα του ΔΟΛ, Σταύρου Ψυχάρη. Ο «στρατηγός» του Παπανδρέου και πρώην γραμματέας του ΠΑΣΟΚ, Μιχάλης Καρχιμάκης, στο συνέδριο του κόμματος κατονόμασε τον εκδότη ως αυτόν που έριξε τον πρώην πρωθυπουργό από την εξουσία γιατί δεν έδωσε το πράσινο φως στον δανεισμό του εκδοτικού ομίλου όταν ρωτήθηκε από τη διοίκηση της τράπεζας. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός σε ομιλία του στο πολιτικό συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ, επισημαίνοντας πως η σκληρή κριτική και ο πόλεμος του ΔΟΛ στην κυβέρνησή του οφείλονται στο γεγονός ότι απάντησε αρνητικά στη δανειοδότηση του ομίλου, καθώς δεν πληρούσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Από την πλευρά του ο
24 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Η ανακοίνωση της ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΕ, σύμφωνα με την οποία το MEGA πήρε ομολογιακό δάνειο 98 εκατ. ευρώ.
ισχυρός άνδρας της Μιχαλακοπούλου με βαριές εκφράσεις για «φασίζουσα νοοτροπία επειδή δεν ικανοποιούνται οι επιθυμίες των κυβερνώντων», σημείωσε ότι η διοίκηση της Εθνικής επίσημα απάντησε αρνητικά και ανεπίσημα επικαλέστηκε την άρνηση του Μαξίμου στη δανειοδότηση. Αποτελεί ηλίου φαεινότερο ότι και η αρνητική στάση που τήρησε ο ΔΟΛ στη συγχώνευση της Εθνικής με την Alpha
Ο «στρατηγός» του Παπανδρέου, Μ. Καρχιμάκης, κατονόμασε τον Ψυχάρη ως αυτόν που έριξε τον πρώην πρωθυπουργό από την εξουσία γιατί δεν έδωσε το πράσινο φως στον δανεισμό του εκδοτικού ομίλου όταν ρωτήθηκε από τη διοίκηση της τράπεζας
Bank οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην άρνηση που είχε εισπράξει ο όμιλος για το περιβόητο δάνειο των 10 εκατομμυρίων.
Το MEGAλο δάνειο των 98 εκατομμυρίων
Ο Άγιος Βασίλης για το κανάλι της Μεσογείων άργησε τρεις ημέρες, αλλά όταν ήρθε φρόντισε να αποζημιώσει τους ιδιοκτήτες του για την καθυστέρηση. Στις 3 Ιανουαρίου προσγειώθηκε σαν μάννα εξ ουρανού στο υπερχρεωμένο και με τεράστια προβλήματα ρευστότητας MEGA ένα ομολογιακό δάνειο 98 εκατομμυρίων ευρώ από πέντε τράπεζες. Το γεγονός πυροδότησε σωρεία αντιδράσεων και πόλεμο ανακοινώσεων με κατηγορίες για παρέμβαση Μαξίμου για την εξασφάλιση και εκταμίευση του δανείου. Το επίμαχο δάνειο λοιπόν χορηγήθηκε στο MEGA χωρίς ιδιαίτερες τυμπανοκρουσίες, σε μια προσπάθεια να περάσει στα ψιλά της επικαιρότητας, την ώρα που άλλες μεγάλες επιχειρήσεις δεν δανειοδοτούνται με αποτέλεσμα να κλείνουν, αφήνοντας στον δρόμο εκατοντάδες εργαζόμενους (π.χ. ΝEOSET). Οι βασικότερες κατηγορίες που δέχτηκε το κανάλι της Μεσογείων έκαναν λόγο για πριμοδότηση της υποστήριξης των κυβερνητικών επιλογών και της μνημονιακής πολιτικής που ακολουθεί ακραιφνώς το Μαξίμου. Από την πλευρά τους οι δημοσιογράφοι της μαρκίζας του καναλιού επιχείρησαν από τον τηλεοπτικό αέρα να
2
Η ανακοίνωση της ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΕ στο site του MEGA. Εντοπίστε τις διαφορές στις φωτό 1 και 2...
υποβαθμίσουν το γεγονός, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για δάνειο 8,5 εκατομμυρίων. Λίγο περισσότερο προχώρησε η διοίκησή του, η οποία μέσω της ιστοσελίδας του καναλιού εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία «Η ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΕ δεν δανείστηκε 98 εκατομμύρια ευρώ, όπως ψευδώς αναφέρουν διάφορα δημοσιεύματα. Το δάνειο (από πέντε τράπεζες) ήταν ύψους 10 εκατομμυρίων, εκ των οποίων εισπράχθηκαν μόνον 8,5 εκατομμύρια – με την αφαίρεση των τραπεζικών προμηθειών. Οι τράπεζες, μάλιστα, για να χορηγήσουν τα 8,5 εκατομμύρια απαίτησαν εξασφαλίσεις ύψους 140 εκατομμυρίων, τις οποίες και έλαβαν. Να σημειωθεί ότι του δανείου προηγήθηκε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας, ύψους δέκα εκατομμυρίων ευρώ». Εντούτοις, η ανακοίνωση της εισηγμένης ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ ΑΕ στο Χρηματιστήριο Αθηνών, δηλαδή της εταιρίας που έχει το MEGA, βασικοί μέτοχοι της οποίας είναι οι Φώτης Μπόμπολας και Σταύρος Ψυχάρης, έχει κάποιες μικρές διαφορές. «H εταιρεία Τηλέτυπος ΑΕ ανακοινώνει τη σύναψη κοινού ομολογιακού δανείου ύψους 98 εκατ. ευρώ. Το προϊόν του ομολογιακού δανείου θα χρησιμοποιηθεί για την αναχρηματοδότηση του συνολικού υφιστάμενου τραπεζικού δανεισμού καθώς και για τη χρηματοδότηση γενικών επιχειρηματικών σκοπών της εταιρείας».
Θα μπορούσαν οι γνωστές σε όλους τηλεοπτικές σειρές «Ρετιρέ» ή «Οι Τρεις Χάριτες» της δεκαετίας του ‘90 να μπουν ως εγγύηση πολλών εκατομμυρίων, αρκεί να το αποδεχθεί το εκάστοτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.
Ένα ακόμα ερωτηματικό που παραμένει αναπάντητο είναι ποιες είναι ακριβώς οι εξασφαλίσεις και τα εχέγγυα 140 εκατ. ευρώ που έδωσε το κανάλι της Μεσογείων στις τράπεζες για να συνάψει το δάνειο αυτό. Διότι το πρόσφατο παρελθόν του ALTER, με τις υπερκοστολογημένες εκπομπές που υποθηκεύονταν σε τιμές πολλαπλάσιες από την πραγματική τους αξία, προβληματίζει αρκετούς, αλλά όχι τις τράπεζες. Ουσιαστικά, μεταξύ άλλων, σε παρόμοιες περιπτώσεις τα κανάλια βάζουν ως εξασφαλίσεις άυλους τίτλους, που μεταφράζονται σε προγράμματα, εκπομπές και σειρές του καναλιού, τα οποία κοστολογούνται όσο δέχεται ο δανειοδότης. Θα μπορούσαν, δηλαδή, το γνωστό σε όλους «Ρετιρέ» ή «Οι Τρεις Χάριτες» της δεκαετίας του ‘90 να μπουν ως εγγύηση πολλών εκατομμυρίων, αρκεί να το αποδεχτεί το εκάστοτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.
Η νόστιμη πίτα της διαφήμισης των τραπεζών
Η οικονομική κρίση και η συστημική αστάθεια έχουν αποτελέσει τους βασικούς πυλώνες της απάντησης στο ερώτημα γιατί οι τράπεζες έχουν κλείσει τις στρόφιγγες του δανεισμού, προκαλώντας ασφυξία στην αγορά, παρά τα περισσότερα από 180 εκατ. ευρώ που έχουν πάρει τόσο σε ρευστό όσο και σε μορφή εγγυήσεων από το κράτος. Την ίδια περίοδο όμως της κρίσης οι ίδιες
ακριβώς τράπεζες παρουσιάζονται ιδιαίτερα γαλαντόμες και συνεχίζουν να έχουν την πρωτοκαθεδρία της διαφημιστικής δαπάνης. Αποτέλεσμα είναι, την ώρα που η συνολική διαφημιστική δαπάνη στην ελληνική αγορά έχει ψαλιδιστεί ανεπιστρεπτί, σχεδόν σύσσωμος ο ελληνικός Τύπος να τις βλέπει ως σανίδα σωτηρίας, με αντάλλαγμα λίγες αράδες αγιογραφιών και παραβλέψεις των «ατελειών» τους... Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής. Η πρώτη, για το 2012, έτος κατά το οποίο η χώρα βρισκόταν στο επίκεντρο της κρίσης και δεν υπήρχε ούτε καν η σημερινή επίπλαστη ευφορία, δαπάνησε για την προβολή της περισσότερα από 24 εκατ. ευρώ, τα οποία διοχετεύτηκαν στο σύνολο των καναλιών καθώς και στη μεγαλύτερη μερίδα του Τύπου και των sites με υψηλή επισκεψιμότητα. Λίγο χαμηλότερα, κοντά στα 20 εκατομμύρια ευρώ, κινείται η ετήσια διαφημιστική δαπάνη της Εθνικής Τράπεζας. Όλως παραδόξως, το ίδιο έτος πολλά δημοσιεύματα, τόσο από το πρακτορείο Reuters όσο και από το Hot Doc, για υποθέσεις που αφορούν τον ισχυρό άνδρα του ομίλου, Μιχάλη Σάλλα, δεν έτυχαν της δέουσας προβολής. Η παρουσία διαφημιστικών καταχωρήσεων στα εν λόγω Μέσα ενδεχομένως να μπορεί να καλύψει το νοηματικό κενό στο εύλογο ερώτημα γιατί, αντί να παρουσιαστούν HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 25
Το Τρίγωνο της Εξουσίας
Ο πίνακας με τις χορηγίες του ΟΠΑΠ που αποκάλυψε η Ελευθεροτυπία.
τα εν λόγω ρεπορτάζ-κόλαφος, προβλήθηκαν μόνο οι διαψεύσεις τους, χωρίς να γνωρίζει κανείς από τους τηλεθεατές-αναγνώστες τι ακριβώς διαψεύδει ο κ. Σάλλας.
Αρμέγοντας την ιερή αγελάδα του ΟΠΑΠ
Μία άλλη, ίσως η μεγαλύτερη, αγάπη των ΜΜΕ, που λοξοκοιτούν τη διαφημιστική του πίτα όπως οι τοξικομανείς
Εντύπωση προκαλεί η απόφαση του ΟΠΑΠ να προικίσει με χορηγία 120.000 ευρώ την εξαιρετικά μικρής κυκλοφορίας εφημερίδα Άποψη, κομματικές εφημερίδες όπως η Αυγή και ο Ριζοσπάστης, αλλά και το ΤΗΛΕΑΣΤΥ 26 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
τα σκληρά ναρκωτικά, είναι ο ΟΠΑΠ. Ο Οργανισμός Προγνώσεων Αγώνων Ποδοσφαίρου κάθε χρόνο διαθέτει προς όφελος καναλιών, εφημερίδων και ειδησεογραφικών sites περισσότερα από 18 εκατομμύρια ευρώ. Σε αυτά ωστόσο έρχονται να προστεθούν και οι ιλιγγιώδεις χορηγίες που είδαν το φως της δημοσιότητας από την Ελευθεροτυπία, οι οποίες, όπως προκύπτει, δεν δίνονται σύμφωνα με την αναγνωσιμότητα και τη δημοφιλία του εκάστοτε Μέσου, αλλά η επιλογή τους αποτελεί καθαρά εσωτερικό ζήτημα της διοίκησης του οργανισμού. Σύμφωνα λοιπόν με τα επίμαχα στοιχεία που είχε αποκαλύψει η Αριστέα Μπουγάτσου, ο ΟΠΑΠ για το 2012 είχε αποφασίσει να είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρος απέναντι στο Nova Sports με 7.500.000 ευρώ, τον ΑΝΤ1 με 1.000.000 ευρώ, τον όμιλο ΣΚΑΪ με 965.000 ευρώ, την εφημερίδα Πρώτο Θέμα και την ιστοσελίδα της με 650.000 ευρώ, την εφημερίδα Real και την ιστοσελίδα της με 500.000 ευρώ, και τον όμιλο Πήγασος του Μπόμπολα με 750.000 ευρώ. Αυτά ωστόσο αποτελούν τα μεγάλα «μαγαζιά» της επίμαχης λίστας. Εντύπωση προκαλεί η απόφαση του ΟΠΑΠ να προικίσει με χορηγία 120.000 ευρώ την εξαιρετικά μικρής κυκλοφορίας εφημερίδα Άποψη, κομματικές εφημερίδες όπως η Αυγή και ο Ριζοσπάστης,
αλλά και το ΤΗΛΕΑΣΤΥ. Από την πίτα του ΟΠΑΠ όμως τρώνε και πολλά από τα γνωστά ειδησεογραφικά sites. Τι κοινό είχαν όλα αυτά τα Μέσα για το χρονικό διάστημα που βρίσκονταν υπό την ασφαλή οικονομική ομπρέλα του οργανισμού; Σχεδόν κανένα από αυτά δεν άσκησε ποτέ κριτική στις αμφισβητούμενες αποφάσεις των διοικήσεών του αναφορικά με απευθείας συμβάσεις για έργα εκατομμυρίων και συμφωνίες που έχουν πυροδοτήσει δριμύτατες επιθέσεις, με κατηγορίες για αδιαφάνεια, στημένους διαγωνισμούς και αιώνιους αναδόχους. Από την άλλη πλευρά, πολλά ερωτηματικά αφήνονται αναπάντητα από τη σκοπιμότητα διαφημιστικής προβολής του ΟΠΑΠ σε sites με εξαιρετικά μικρή επισκεψιμότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ιστοσελίδα, την οποία δηλώνει πως έχει πολύ γνωστός δημοσιογράφος και πρώην εκδότης και η οποία στην πανελλαδική κατάταξη βρίσκεται κάτω από τη θέση 4.200. Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα, εκτός από διαφημίσεις του ΟΤΕ, της Eurobank, της Wind και του ΕΣΠΑ, φιλοξενεί σε περίοπτη θέση διαφημιστικό μπάνερ του ΟΠΑΠ. Πώς τελικά αποφάσισε ο οργανισμός να προβληθεί μέσω ενός site που είναι ζήτημα να διαβάζεται από 400 ανθρώπους την ημέρα;
Masqué. Doc Του Θανάση Καρτερού
Το δάχτυλο της Άννας Η δήλωσή της, ότι κούνησε το δάχτυλο στην κοινωνία και τώρα έχει ανάγκη την ταπείνωση, έκανε, όπως ήταν φυσικό, τον γύρο των ΜΜΕ και του διαδικτύου. Όπως και να το κάνεις, να μιλάει η Άννα Διαμαντοπούλου, η μέχρι προχτές σιδηρά κυρία του ΠΑΣΟΚ και των κυβερνήσεών του, για ταπείνωση δεν είναι μικρό πράγμα. Η ίδια η λέξη παράγει μάλιστα όχι μόνο πολιτικούς, αλλά και θρησκευτικούς συνειρμούς – έσφαλλα, αμάρτησα και τώρα διά της ταπεινώσεως αποζητώ τη συγχώρεση.
Ω
ς εδώ τα πράγματα είναι σοβαρά, από δω και πέρα όμως αρχίζει το γνωστό δούλεμα – το ΠΑΣΟΚ δεν είναι εδώ, αλλά οι λογικές του είναι. Διότι η κυρία Διαμαντοπούλου έχει έναν πολύ πρωτότυπο τρόπο να ταπεινώνεται: Στην ίδια συνέντευξη και μαζί με την ταπείνωση προαναγγέλλει και τη δημιουργία πολιτικού κόμματος, το οποίο θα έχει ως πρώτη προτεραιότητα την επιχειρηματικότητα, την αξιοκρατία και τη στελέχωση του δημοσίου με τους άριστους. Α, για όσους δεν γέλασαν ακόμα, η πρώην υπουργός τάσσεται και κατά της παρουσίας της τρόικας στης χώρα μας: Τρόικα τέλος, λέει χαρακτηριστικά. Αν αξίζει να ασχολείται κανείς με αυτά που λένε και αυτά που κάνουν κάποια από τα πιο προβεβλημένα στελέχη και πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ, είναι για να γίνει κατανοητό ότι δεν έχουν πάρει χαμπάρι τι ζημιά έχουν κάνει όχι μόνο στη χώρα, αλλά και στις συνειδήσεις των πολιτών – πρωτίστως εκείνων που τους πίστεψαν, τους δόξασαν και απογοητεύτηκα οικτρά. Η κυρία Διαμαντοπούλου είναι ένα τυπικό παράδειγμα. Ίππευσε το κύμα του ΠΑΣΟΚ, στρογγυλοκάθισε για χρόνια στις υπουργικές καρέκλες, κακοποίησε μαζί με τους άλλους τού σιναφιού ιδέες, οράματα και προσδοκίες, προσκύνησε την τρόικα, έκλεισε μερικές εκατοντάδες σχολεία για να την ικανοποιήσει. Και τώρα ανακαλύπτει την ανάγκη ενός νέου κόμματος – μιας σωσίβιας λέμβου. Σωσίβια λέμβος για ποιον όμως; Για μας; Για όσους πληρώνουν το κόστος της πολιτικής της; Για την Ελλάδα, ρε γαμώτο; Μπα. Για την ίδια. Για να επιπλεύσει και πάλι στο πολιτικό νταλαβέρι, στο αλισβερίσι της εξουσίας, στο ωραίο ταξίδι. Η Άννα της προκλητικής αλαζονείας ταπεινώνεται για να ανυψωθεί – περί αυτού
πρόκειται. Και υποθέτει ότι είναι δυνατό κάτι να αλλάξει στη στραπατσαρισμένη εικόνα της, κάτι να διορθωθεί, κάπως να την ξεπλύνει η ταπείνωση, για να αποκτήσει και πάλι μια θέση στον ήλιο. Του Σαμαρά πιθανότατα, καθώς ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ παγώνει μπροστά στα μάτια μας. Αν υπάρχει κάποιο σοβαρό πολιτικό νόημα σε όλα αυτά, είναι ο γενικευμένος χαρακτήρας του φαινομένου: Κανένας από τους υπαίτιους της ελληνικής τραγωδίας δεν αισθάνεται την ανάγκη τουλάχιστον να πάει στο σπίτι του. Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ με χίλια πρόσωπα – του Γιώργου, του Λοβέρδου, του Καρχιμάκη, του Βενιζέλου, του Παπακωνσταντίνου, του Παπαδόπουλου, του Άκη. Ούτε ένας ή μία για δείγμα δεν έκανε ουσιαστική αυτοκριτική, δεν ασχολήθηκε με τις συλλογικές και προσωπικές ευθύνες, δεν στάθηκε πραγματικά ταπεινωμένος μπροστά στον λαό που τον/την εμπιστεύτηκε. Και οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, αλλάζουν κουστουμάκι και διατείνονται ότι είναι έτοιμοι να μας σώσουν, να αλλάξουν τη χώρα, να μας μεταρρυθμίσουν τον αδόξαστο. Και βλέπουν οι δυστυχείς το δάχτυλό τους, αλλά δεν βλέπουν το μεσαίο δάχτυλο εκατομμυρίων Ελλήνων, που υποδέχονται τα λόγια και τα έργα τους με τη γνωστή χειρονομία...
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 27
Παιδεία
Λαδωμένα «Άριστα» σε ιδιωτικά σχολεία Του Μάριου Αραβαντινού «Όταν έγραψα τα παιδιά στο σχολείο, ζήτησα να μπαίνει καλός βαθμός. Γι’ αυτό πλήρωνα ιδιωτικό σχολείο. Για να βρουν αργότερα δουλειά, διότι για να διοριστεί κάποιος, μετράει ο βαθμός. Όσοι μαθητές, απ’ όσο γνωρίζω, δεν πήραν καλό βαθμό πήγαν στη διευθύντρια και ζήτησαν πίσω τα χρήματά τους, γιατί θεώρησαν ότι το πτυχίο τους με τόσο χαμηλό βαθμό δεν είχε καμία αξία». Η μαρτυρία μητέρας μαθητών ιδιωτικού τεχνικού εκπαιδευτηρίου της Άρτας, κατά τη διάρκεια εξέτασής της στο πλαίσιο Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης, δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Η γυναίκα απαιτούσε από το ιδιωτικό σχολείο να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο, θεμιτό ή αθέμιτο, τα παιδιά της να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι, και το σχολείο έκανε την επιθυμία της πράξη. 28 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Ο
ταν στα τέλη του 2005 αποκαλυπτόταν το σκάνδαλο των μη νόμιμων πτυχίων που εξέδιδαν δύο ιδιωτικά τεχνικά εκπαιδευτήρια της Άρτας, οι «Σχολές Ευρώπη» και το ΤΕΕ «Τομή», κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί το μέγεθός του. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, από το 1999 έως το 2006, τα δύο εκπαιδευτήρια είχαν καταφέρει να εκδώσουν περισσότερα από 2.000 πτυχία, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από τους σπουδαστές προκειμένου να «εισβάλουν» στο δημόσιο. Όλοι οι μαθητές εμφανίζονταν ως αριστούχοι. Κατάφερναν έτσι να συμπληρώνουν τον απαιτούμενο αριθμό μορίων και να παίρνουν την πολυπόθητη θέση στο δημόσιο, ανεξαρτήτως αν σημείωναν ή όχι υψηλή βαθμολογία στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ. Η εκπαίδευση είχε γίνει επιχείρηση, και η αγορά εργασίας έρμαιο στα χέρια εκείνων που μπορούσαν να πληρώσουν για λογαριασμό των παιδιών τους.
Εισβολή αδιάβαστων στο δημόσιο
Στην ιστοσελίδα του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη», η οποία δεν υπάρχει πια, δεδομένου ότι μετά το σκάνδαλο
Στην ιστοσελίδα του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη» διαφημιζόταν, μεταξύ άλλων, η επιτυχία της σχολής, ενώ δημοσιεύονταν τα ονόματα των μαθητών που κατάφεραν να κερδίσουν μια θέση στο δημόσιο.
το ΤΕΕ έβαλε λουκέτο, διαφημιζόταν, μεταξύ άλλων, η επιτυχία της σχολής, ενώ δημοσιεύονταν τα ονόματα των μαθητών που κατάφεραν να κερδίσουν μια θέση στο δημόσιο. Μόνο το 2004, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδινε στη δημοσιότητα η ίδια η σχολή, διορίστηκαν σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας και ψυχιατρεία ανά την Ελλάδα, σε σώματα ασφαλείας και στον στρατό, ακόμη και στην Τράπεζα της Ελλάδος, 81 σπουδαστές, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι κάτοχοι πλαστού πτυχίου, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη καταγγελία της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας (ΟΙΕΛΕ), πολλοί από αυτούς συνεχίζουν μέχρι σήμερα να υπηρετούν στο δημόσιο. Όταν το 2005, έπειτα από καταγγελίες της ΟΙΕΛΕ, άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι της διαφθοράς στα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, η τότε διοίκηση του υπουργείου Παιδείας διέταξε τη διεξαγωγή Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης (ΕΔΕ). Οι μαρτυρίες των καθηγητών και των υπαλλήλων που κλήθηκαν να καταθέσουν στο πλαίσιο της ΕΔΕ, που είχε αναλάβει να πραγματοποιήσει η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Ιωαννίνων, είναι ενδεικτικές του τρόπου με τον οποίο λειτουργούσαν τα δύο εκπαιδευτήρια. «Πολλά άτομα δεν έρχονταν καθόλου στο μάθημα. Εντούτοις έπαιρναν πτυχίο. Διαπίστωσα ότι μαθητές με περίπου 170 απουσίες (περισσότερες από 100 πάνω από το όριο, το οποίο υπολογίζεται στις 64) πήραν τίτλους. Η γραμματεία μάς πίεζε να μην βάζουμε απουσίες για να μην απορριφθούν οι μαθητές. Είναι αυτονόητο ότι δεν βάζαμε απουσίες σε αυτούς που έλειπαν. Μας πίεζε να παρανομούμε στο θέμα αυτό ο ιδιοκτήτης», αναφέρει στην κατάθεσή της καθηγήτρια του εκπαιδευτηρίου «Σχολές Ευρώπη», ενώ άλλος διδάσκων καταθέτει: «Ξεκίνησα τις πρώτες ημέρες να παίρνω απουσιολόγιο με την πρόθεση να καταχωρίζω απουσίες, αλλά εξαιτίας πιέσεων της γραμματείας και έμμεσης απειλής για απόλυση, δεν επέμεινα στην εφαρμογή του νόμου. Τα απουσιολόγια τα κρατούσαν οι ίδιοι, τα
συμπλήρωναν και με ανάγκαζαν να υπογράφω. Παρακολουθούσαν το μάθημά μου περίπου 8-10 άτομα. Στις εξετάσεις προσήλθαν 40 άτομα, τα οποία δεν γνώριζα παντελώς». Στο ίδιο κλίμα και η μαρτυρία τρίτου καθηγητή, ο οποίος καταγγέλλει τη διοίκηση του σχολείου ότι πλαστογραφούσε την υπογραφή του σε απουσιολόγια τα οποία ο ίδιος δεν είχε δει ποτέ. Όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, ήταν δεδομένο ότι ο σπουδαστής θα πάρει πτυχίο, ακόμη κι αν δεν είχε παρακολουθήσει κανένα από τα μαθήματα. Μάλιστα, τα εκπαιδευτήρια φρόντιζαν να το πάρει και με εξαιρετικά υψηλή βαθμολογία. «Έπρεπε το γραπτό να βαθμολογείται πάντα με είκοσι. Στην πρώτη εξεταστική, που βαθμολόγησα αντικειμενικά τα δέκα πρώτα γραπτά, απειλήθηκα με απόλυση. Ο ιδιοκτήτης μάς υποχρέωνε να αλλοιώνουμε τα γραπτά», καταθέτει καθηγητής του ΤΕΕ «Σχολές Ευρώπη» και συμπληρώνει: «Στα γραπτά γίνονταν παρεμβάσεις, δηλαδή αλλαγές ολόκληρου του γραπτού». Σε άλλη μαρτυρία αναφέρεται: «Βαθμολογούσα πάντοτε αντικειμενικά, όμως την επόμενη ημέρα μου έδιναν πίσω τα ίδια γραπτά ως αδιόρθωτα και διαπίστωνα ότι ήταν εντελώς διαφορετικά. Προφανώς είχαν καταστρέψει τα πραγματικά γραπτά και τα είχαν αντικαταστήσει με γραπτά τα οποία δεν
Βαθμολογούσαμε με '20', μαθητές τους οποίους δεν είχαμε δει ποτέ να παρακολουθούν τα μαθήματά μας
μπορούσαν να βαθμολογηθούν με βαθμό μικρότερο του 20. Σε άρνησή μου να βαθμολογήσω με 20 γραπτό κατώτερης επίδοσης, ο γραμματέας της Επιτροπής και καθηγητής του δημοσίου, πιέζοντάς με, μου είπε "όπου κι αν πας θα με βρεις μπροστά σου, εγώ κάνω κουμάντο εδώ"». «Βαθμολογούσαμε όλους τους μαθητές με 20, κατόπιν πιέσεων της γραμματείας, η οποία μας υποχρέωνε με την απειλή της απόλυσης. Επίσης βαθμολογούσαμε με 20 μαθητές τους οποίους δεν είχαμε δει ποτέ να παρακολουθούν τα μαθήματά μας», λέει άλλος καθηγητής. Όπως αποδείχτηκε από την έρευνα, από τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Άρτας πήραν πτυχίο μαθητές που κατείχαν πολλαπλά μαθητικά μητρώα, μαθητές που είχαν υπερβεί κατά πολύ το όριο των αδικαιολόγητων απουσιών που ορίζει ο νόμος, μαθητές που είχαν εγγραφεί παράνομα στη σχολή, μαθητές που δεν είχαν καν φοιτήσει, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα εκείνο μαθήτριας η οποία έλαβε πτυχίο με βαθμό «άριστα 20» ενώ παράλληλα φοιτούσε στη Γυμναστική Ακαδημία της Αθήνας, και τουλάχιστον 15 μαθητές που παρανόμως υπήρξαν και καθηγητές των ΤΕΕ αυτών κατά την ίδια περίοδο και αξιολογούσαν τον εαυτό τους!
Ο κατηγορούμενος που διοικεί
Για την υπόθεση κατηγορήθηκαν συνολικά 24 εκπαιδευτικοί, από τους HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 29
Παιδεία
οποίους δώδεκα ήταν καθηγητές του δημοσίου, μέλη εξεταστικών επιτροπών. Η σημαντικότερη κατηγορία που βάρυνε ορισμένους από αυτούς ήταν η «πλαστογραφία κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια με σκοπό να προσπορίσουν στον εαυτό τους όφελος ανώτερο των 73.000 ευρώ κατ’ εξακολούθηση». Μετά τη διερεύνηση της υπόθεσης από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Άρτας, κρίθηκε πως οι πράξεις δεν συνιστούν κακούργημα κι έτσι οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν λόγω παραγραφής, αφού είχε παρέλθει πενταετία από την ημερομηνία τέλεσης των αδικημάτων. Για την απόφαση αυτή έχει σταλεί από την ΟΙΕΛΕ αίτημα αναίρεσης στον Άρειο Πάγο, ο οποίος μέχρι τη συγγραφή του παρόντος δεν έχει εκδώσει κάποια σχετική απόφαση. Στο μεταξύ, οι ίδιοι εκπαιδευτικοί είχαν τιμωρηθεί από το Πειθαρχικό Συμβούλιο (ΑΠΥΣΔΕ) Ηπείρου με ποινές προστίμου των αποδοχών 20, 10 και 5 ημερών, ενώ ορισμένοι από αυτούς είχαν αθωωθεί. To Δευτεροβάθμιο Πειθαρχικό, το οποίο συνεδρίασε έπειτα από ένσταση του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου Ρακιντζή, επέβαλε αυστηρότερες ποινές. Στους δύο βασικούς κατηγορούμενους επιβλήθηκε παύση κι επομένως στέρηση μισθού τριών μηνών, ενώ σε ακόμη δύο επιβλήθηκε πρόστιμο των αποδοχών τριών μηνών. Σήμερα, και μετά από προσφυγή του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, η υπόθεση βρίσκεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Στο μεσοδιάστημα, κι ενώ ακόμη ήταν σε εξέλιξη η προανακριτική διαδικασία, ένας από τους βασικούς κατηγορούμενους είχε αναλάβει τη θέση του επικεφαλής της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού Άρτας. Στην πορεία, κι ενώ εκκρεμούσε το δικαστικό σκέλος της υπόθεσης, τέθηκε σε αυτοδίκαιη αργία, απόφαση η οποία ανακλήθηκε στις αρχές του 2013. Ως αποτέλεσμα, ο εκπαιδευτικός επέστρεψε στη θέση του, ενώ από τις 12 του περασμένου Φεβρουαρίου έως το τέλος του 2014 είναι επικεφαλής του ΠΥΣΔΕ της Άρτας, όπως ορίζει η σχετική
30 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Ορισμένες από τις διαπιστώσεις για τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της Άρτας, όπως αυτές προκύπτουν από την ΕΔΕ.
νομοθεσία. Το Hot Doc επικοινώνησε με τον συνήγορο του διευθυντή, Δημήτρη Μόσιαλο, ο οποίος δήλωσε ότι δεν υπήρξε μετατροπή του κακουργήματος σε πλημμέλημα, ενώ σημείωσε ότι στο βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Άρτας δεν γίνεται λόγος για παραγραφή, αλλά για μη στοιχειοθέτηση της κατηγορίας.
Παράλληλα, χαρακτήρισε την ΕΔΕ παρωδία, δεδομένου ότι «ο διενεργών αυτήν δεν είχε κατασχέσει έγγραφα στοιχεία από τα δύο εκπαιδευτήρια και συνέταξε το πόρισμα βασιζόμενος μόνο σε μαρτυρίες εκπαιδευτικών», ενώ κατήγγειλε πως ο γιος του φοιτούσε το διάστημα κατά το οποίο σημειώθηκαν οι παρανομίες σε ένα από τα δύο ιδιωτικά εκπαιδευτήρια.
Αγοράζοντας την εκπαίδευση
Σύμφωνα με την ΟΙΕΛΕ, ο Μήτσιου, σε συνεργασία με μεγάλο φροντιστήριο και δεδομένου ότι είχε πρόσβαση στον Οργανισμό, διέρρεε τα θέματα έναντι αδράς αμοιβής ακόμη και 60.000 ευρώ
Η υπόθεση των εκπαιδευτηρίων της Άρτας δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα διαφθοράς στον χώρο της εκπαίδευσης. Το 2009, λίγα χρόνια μετά το σκάνδαλο των πλαστών πτυχίων, είδε το φως της δημοσιότητας μια υπόθεση διαρροής θεμάτων στις εξετάσεις του Διεθνούς Απολυτηρίου, του λεγόμενου International Baccalaureate (IB). Πρόκειται για πρόγραμμα το οποίο δημιούργησε η ελβετική οργάνωση IBO (International Baccalaureate Organization) και εφαρμόζεται σε περισσότερα από 2.000 σχολεία 146 χωρών, δίνοντας τη δυνατότητα σε μαθητές να αποκτήσουν απολυτήριο ισότιμο του απολυτηρίου κάθε κράτους, το οποίο τους δίνει την ευκαιρία να σπουδάσουν σε
Η προσφυγή του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου Ρακιντζή στο ΣτΕ για ακύρωση της απόφασης του Δευτεροβάθμιου Πειθαρχικού Συμβουλίου Ηπείρου.
πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Στη χώρα μας τη δυνατότητα αυτή προσφέρουν 14 ιδιωτικά Λύκεια, δώδεκα στην Αθήνα και δύο στη Θεσσαλονίκη, ενώ για να παρακολουθήσει ένας μαθητής το πρόγραμμα θα πρέπει η οικογένειά του να καταβάλει ετησίως και για διάστημα τουλάχιστον δύο ετών, περίπου 12.000 ευρώ. Το νέο σκάνδαλο ξέσπασε όταν μαθητής συνελήφθη, ημέρα εξετάσεων να έχει στην τσάντα του θέματα τα οποία ακόμη δεν είχαν μοιραστεί στους εξεταζόμενους. Την υπόθεση ανέδειξε η ΟΙΕΛΕ και οι έρευνες που ακολούθησαν των καταγγελιών αποκάλυψαν ότι το φαινόμενο της διαρροής των θεμάτων κάθε άλλο παρά μεμονωμένο ήταν. Άλλωστε, όπως αποδείχθηκε, στην υπόθεση εμπλέκονταν
μαθητές τριών ιδιωτικών Λυκείων. Του Λυκείου Ζηρίδη, του Κολλεγίου Αθηνών και του Λυκείου Μωραϊτη, ενώ οι διαρροές αφορούσαν τις σχολικές περιόδους 2007-2008 και 2008-2009. Βασικός υπεύθυνος και πρωτεργάτης των διαρροών φαίνεται πως ήταν ο πρώην διευθυντής του προγράμματος ΙΒ στο Λύκειο Ζηρίδη, Κωνσταντίνος Μήτσιου, ο οποίος σήμερα δραστηριοπ οιείται στον χώρο της επεξεργασίας μεταλλευμάτων. Σύμφωνα με την ΟΙΕΛΕ, ο Μήτσιου, ως υπεύθυνος του προγράμματος ΙΒ, αρχικά στο Κολέγιο Αθηνών και αργότερα στο Λύκειο Ζηρίδη, είναι ο άνθρωπος ο οποίος, σε συνεργασία με μεγάλο φροντιστήριο που βρίσκεται στην περιοχή των Αμπελοκήπων στην
Αθήνα και δεδομένου ότι είχε πρόσβαση στον Οργανισμό, διέρρεε τα θέματα με αντάλλαγμα αδρά αμοιβή, η οποία άγγιζε ακόμη και τις 60.000 ευρώ. Ο Κωνσταντίνος Μήτσιου, με τον οποίο επικοινώνησε το Hot Doc, είπε ότι την επίμαχη περίοδο δεν βρισκόταν στην Ελλάδα αλλά στην Ελβετία, όπου παρακολουθούσε μαθήματα στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος ΜΒΑ.
Έτσι στήθηκε η επιχείρηση
Εννέα μαθητές, όλοι γόνοι οικονομικά ισχυρών οικογενειών, εμπλέκονται στην υπόθεση διαρροής των θεμάτων του ΙΒ. Αυτοί κατάφερναν με την ανάλογη αμοιβή να παίρνουν τα θέματα των εξετάσεων και να αποκτήσουν σαφές προβάδισμα έναντι των υπόλοιπων μαθητών. Η διαδικασία ήταν απλή. Ο Κωνσταντίνος Μήτσιου, ως επικεφαλής του προγράμματος ΙΒ στο Λύκειο Ζηρίδη, λάμβανε τα θέματα περίπου τέσσερις εβδομάδες πριν από τις εξετάσεις σε κλειστούς φακέλους, οι οποίοι, σύμφωνα με τον κανονισμό της ΙΒΟ, θα ανοίγονταν την ημέρα των εξετάσεων μπροστά στους μαθητές. Σε συνεργασία με τον ιδιοκτήτη του φροντιστηρίου στους Αμπελόκηπους, Δημήτρη Κάπο, και τον συνταξιούχο γιατρό πατέρα του, Χρήστο Μήτσιου, HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 31
Παιδεία
Το βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Άρτας, σύμφωνα με το οποίο τα αδικήματα των εμπλεκομένων παραγράφονται.
Η συναλλαγή γινόταν συνήθως στο ιδιωτικό ιατρείο του συνταξιούχου Χρήστου Μήτσιου, τον οποίο επισκέπτονταν οι ενδιαφερόμενοι μαθητές υπό το πρόσχημα ιατρικής επίσκεψης
τα πωλούσαν στους ενδιαφερόμενους μαθητές έναντι αμοιβής, η οποία κυμαινόταν από 10.000 μέχρι 60.000 ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό των θεμάτων των εξεταζόμενων μαθημάτων τα οποία πωλούσαν. Η συναλλαγή γινόταν συνήθως στο ιδιωτικό ιατρείο του συνταξιούχου Χρήστου Μήτσιου, τον οποίο επισκέπτονταν οι ενδιαφερόμενοι
32 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Απόσπασμα από το κατηγορητήριο για το σκάνδαλο των διαρροών στις εξετάσεις του IB.
μαθητές υπό το πρόσχημα ιατρικής επίσκεψης. Εκεί του παρέδιδαν φάκελο με το προσυμφωνημένο ποσό και ως αντάλλαγμα έπαιρναν τα θέματα των εξεταζόμενων μαθημάτων. Ο ρόλος του τρίτου συνεργού δεν είναι ξεκάθαρος, ωστόσο από τη σχετική δικογραφία που έχει συνταχθεί από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών προκύπτει ότι «ο τρίτος κατηγορούμενος (σ.σ. Δημήτρης Κάπος), ως ιδιοκτήτης φροντιστηρίου, παρείχε συνδρομή στον πρώτο κατηγορούμενο (σ.σ. Κωνσταντίνος Μήτσιου) στην αγοραπωλησία των θεμάτων». Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι γονείς τριών μαθητών «κατέβαλαν τον Μάιο του 2009 στον καθηγητή Κωνσταντίνο Μήτσιου του Χρήστου το ποσό των 22.000 ευρώ, για την αγορά των θεμάτων στα μαθήματα της Ιστορίας (History), της Οικολογίας (Environmental Systems) και των Οικονομικών (Economics)», ενώ οι γονείς άλλων μαθητών «κατέβαλαν το ίδιο ποσό για την αγορά των θεμάτων στα μαθήματα των Νέων Ελληνικών (Modern Greek) και των Οικονομικών (Economics)». Τον Μάιο της προηγούμενης χρονιάς, οπότε και ξεκίνησε να εκτυλίσσεται το σκάνδαλο ΙΒ και όπως επίσης προκύπτει από το κατηγορητήριο, «οι κατηγορούμενοι Ι.Δ. και Δ.Δ. κατέβαλαν στον καθηγητή Κωνσταντίνο Μήτσιου το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Οικονομικών (Economics). Οι κατηγορούμενοι Ε.Τ. και Θ.Τ. κατέβαλαν στον
καθηγητή χρηματικό ποσό 50.000 ευρώ περίπου για την αγορά σχεδόν του συνόλου των θεμάτων των έξι μαθημάτων για την απόκτηση του ΙΒ, πλην του μαθήματος των Μαθηματικών (Math). Οι κατηγορούμενοι Λ.Τ. και Τ.Τ. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 5.000 ευρώ για την αγορά θεμάτων. Οι κατηγορούμενοι Χ.Β. και Λ.Β. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 20.000 για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών (Modern Greek) και της Ψυχολογίας (Psychology). Οι κατηγορούμενοι Δ.Α. και Τ.Α. κατέβαλαν στον καθηγητή το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Οικονομικών (Economics), ενώ οι κατηγορούμενοι Χ.Π. και Κ.Π. κατέβαλαν το ποσό των 10.000 ευρώ για την αγορά των θεμάτων στο μάθημα των Μαθηματικών (Math)». Μεταξύ των κατηγορουμένων είναι μεγαλοεπιχειρηματίες και εφοπλιστές, ένας από τους οποίους έχει κατηγορηθεί στο παρελθόν για συμμετοχή σε διεθνή σπείρα εμπορίας ναρκωτικών, η οποία φερόταν να συνεργάζεται με κολομβιανό βαρόνο της κοκαΐνης, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες υπήρχαν καταγγελίες για ακόμη τρία πρόσωπα, δύο πολιτικούς και έναν επιχειρηματία, ο οποίος δραστηριοποιείται στον χώρο της πώλησης κοσμημάτων, οι οποίες δεν στοιχειοθετήθηκαν. Η υπόθεση αναμένεται να εκδικαστεί, έπειτα από αναβολή, τον Φεβρουάριο του 2014.
Υγεία
Εκατομμύρια για νοσοκομεία που αραχνιάζουν σε νησιά
Μια φορά κι έναν καιρό, όχι πολλά χρόνια πριν, τα εκατομμύρια ευρώ για δημόσια έργα αμφιβόλου χρησιμότητας και ανύπαρκτης αξιοποίησης πετιούνταν σαν να ήταν πετσετάκια. Αυτό συνέβη και με το Νοσοκομείο Θήρας (Σαντορίνης) και το Κέντρο Υγείας της Αντιμάχειας στην Κω, τα οποία στοίχισαν συνολικά περίπου 15.500.000 ευρώ, αλλά δεν λειτουργούν. Την ίδια ώρα πληθαίνουν οι καταγγελίες για καταστροφές, ακόμα και για πλιάτσικο του ακριβού εξοπλισμού τους. Του Γιάννη Συμεωνίδη
Γ
ια το Νοσοκομείο Θήρας επιλέχθηκε ο χαρακτηρισμός του έργου κατασκευής του νοσοκομείου ως ειδικής φύσης, προκειμένου να ξεπεραστεί ο σκόπελος του δημόσιου ανοιχτού μειοδοτικού διαγωνισμού και να προτιμηθεί η μέθοδος της πρόσκλησης σε συγκεκριμένες
κατασκευαστικές εταιρίες, στην ΑΚΤΩΡ (του Ομίλου Μπόμπολα), στην ΤΕΡΝΑ (του Ομίλου Περιστέρη-Κάμπα), στη θυγατρική της ΑΚΤΩΡ, ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ, καθώς και στην ΤΟΞΟΤΗΣ ΑΕ, η οποία ανήκει στην ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ, η οποία με τη σειρά της έχει συνεργαστεί με την ΑΚΤΩΡ σε διάφορες κοινοπραξίες. Σημειώνεται, εξάλλου, πως ΑΚΤΩΡ και ΤΕΡΝΑ ελέγχονται εδώ και καιρό από την Επιτροπή Ανταγωνισμού για παράνομες συμφωνίες που αφορούν διαγωνιστικές διαδικασίες. Το νέο Νοσοκομείο Θήρας, συνολικής επιφάνειας 4.577,95 τ.μ., το οποίο βρίσκεται κοντά στα Φηρά, στο χωριό Καρτεράδος, αποπερατώθηκε πριν από ενάμιση χρόνο περίπου, με κόστος 12.385.292,58 ευρώ, αλλά δεν λειτουργεί, ελλείψει γιατρών. Οι 44 κλίνες του μένουν αχρησιμοποίητες, ο άριστος εξοπλισμός του, τελευταίας τεχνολογίας, φθείρεται, ενώ δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από τότε που εξοφλήθηκε ο εργολάβος. Το νοσοκομείο υποτίθεται πως θα εξυπηρετούσε και άλλα νησιά, όπως τη Φολέγανδρο, τη Σίκινο και την Ανάφη. Αξίζει να σημειωθεί πως στη Θήρα λειτουργεί ήδη Κέντρο Υγείας, η τελευταία επέκταση ορόφου του οποίου κόστισε
περίπου 1.000.000 ευρώ, ενώ το κόστος λειτουργίας του ανέρχεται περίπου στα 2.500.000 ευρώ ετησίως. Το Κ.Υ. λειτουργεί επί 24ώρου βάσεως, επτά ημέρες την εβδομάδα, απασχολούνται σε αυτό 48 άτομα, ανάμεσά τους δέκα γιατροί, και οι ιατρικές πράξεις που εκτελούνται ετησίως ξεπερνούν τις 50.000. Όπως εξηγεί στο Hot Doc ο διευθυντής του Γιάννης Λαμπράκης, η κατάσταση που αντιμετωπίζει είναι τραγική, λόγω των ελλείψεων κυρίως σε βοηθητικό προσωπικό, όπως σε νοσηλεύτριες, καθώς και σε υλικά, ενώ αποστελεχώνεται το ΕΚΑΒ. Από την πλευρά του ο αντιδήμαρχος Υγείας του Δήμου Θήρας, Μάρκος Καφούρος, υποστηρίζει στο Hot Doc πως το νοσοκομείο θα μπορούσε να λειτουργεί με τους 48 εργαζομένους του Κέντρου Υγείας Θήρας, αλλά και την πρόσληψη άλλων τόσων, επισημαίνοντας πως επιδίωξη της δημοτικής αρχής είναι να έχει δημόσιο χαρακτήρα.
Έργο ειδικής φύσης
Στις 13 Μαΐου 2008 ο τότε διευθύνων σύμβουλος της Δημόσιας Επιχείρησης Ανέγερσης Νοσηλευτικών Μονάδων (ΔΕΠΑΝΟΜ), του αρμόδιου κρατικού φορέα, ζήτησε από τον Αριστείδη HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 33
Υγεία
Καλογερόπουλο, τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Υγείας και δεξί χέρι του κ. Αβραμόπουλου, την τροποποίηση της υπουργικής απόφασης της 12ης Απριλίου 2007 ως προς τον προϋπολογισμό του Νοσοκομείου Θήρας, ο οποίος αυξήθηκε από τα 5.500.000 ευρώ στα 13.000.000 ευρώ. Αυτό το αίτημα έγινε δεκτό, με τον συνολικό προϋπολογισμό να εκτοξεύεται στο τέλος στα 13.900.000 ευρώ. Η ΔΕΠΑΝΟΜ, με έγγραφο της 18ης Ιουλίου 2008, παρακάλεσε το υπουργείο Υγείας για τον χαρακτηρισμό του έργου ως ειδικής φύσης, καθότι, όπως ισχυρίστηκε, αποτελούσε έργο ειδικών αρχιτεκτονικών απαιτήσεων, κατασκευαζόταν σε νησιωτική και απομακρυσμένη περιοχή, επρόκειτο για έργο με ειδικές απαιτήσεις συντήρησης συνολικά και ανά σύστημα, και κατασκευαζόταν σε νησί στο οποίο δεν υπάρχουν οι απαραίτητες τεχνικές υποδομές για τη συντήρηση του ιατρικού και άλλου εξειδικευμένου εξοπλισμού. «Συνεπώς, θα πρέπει η επιλογή του αναδόχου να γίνει ανάμεσα σε εργοληπτικές επιχειρήσεις οι οποίες αποδεδειγμένα είναι ικανές να αντεπεξέλθουν στις ιδιαιτερότητες και στις δύσκολες συνθήκες εκτέλεσης του έργου», αναφερόταν στην ίδια επιστολή. Αυτό σημαίνει πως νομότυπα και μόνο η ΔΕΠΑΝΟΜ θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς διαγωνισμό, αλλά με απευθείας διαπραγματεύσεις με τους υποψήφιους μειοδότες, επικαλούμενη το άρθρο 25 παρ. 1 περ. β. του Π.Δ. 60/2007, με το οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία το άρθρο 31 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ. Το υπουργείο Υγείας, επί Δημήτρη Αβραμόπουλου, έκανε δεκτό το αίτημα στις 28.7.2008.
Το χρήσιμο Π.Δ. 60/2007
Στις 6.8.2008 η ΔΕΠΑΝΟΜ ενέκρινε τη διόρθωση του προϋπολογισμού του έργου από 13.000.000 ευρώ σε 13.900.000 ευρώ. Αποφάσισε, επίσης, την εφαρμογή της διαδικασίας του Π.Δ. 60/2007 κι εξουσιοδότησε τον τότε γενικό διευθυντή της να προβεί στη διερεύνηση, τον καθορισμό, την επιλογή και την πρόσκληση των εργοληπτικών επιχειρήσεων
34 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Η ΔΕΠΑΝΟΜ ζήτησε από το υπουργείο Υγείας, επί υπουργού Δ. Αβραμόπουλου, τον χαρακτηρισμό του έργου κατασκευής του Νοσοκομείου Σαντορίνης ως ειδικής φύσης προκειμένου να αποφευχθεί η διαδικασία του δημόσιου ανοιχτού μειοδοτικού διαγωνισμού.
πέμπτης τάξης και άνω, οι οποίες είναι μετρημένα κουκιά. Το άρθρο 25 του Π.Δ. («Διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού») προβλέπει πως οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συνάπτουν τις δημόσιες συμβάσεις τους προσφεύγοντας σε διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς να προηγείται δημοσίευση σχετικής προκήρυξης, μεταξύ άλλων εάν για λόγους τεχνικούς, καλλιτεχνικούς ή σχετικούς με την προστασία αποκλειστικών δικαιωμάτων η σύμβαση μπορεί να ανατεθεί μόνο σε συγκεκριμένο οικονομικό φορέα. Το έργο δημοπρατήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2008 και γι’ αυτό υπέβαλαν προσφορές τέσσερις εργοληπτικές
επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων η ΑΚΤΩΡ και η ΤΕΡΝΑ, ενώ συμμετείχε και η ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ, η οποία είναι μία από τις θυγατρικές της ΑΚΤΩΡ. Την 1η Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου αναδείχτηκε προσωρινός μειοδότης η ΤΟΞΟΤΗΣ ΑΕ, η οποία ανήκει στην ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ, που συνεργάζεται με την ΑΚΤΩΡ, με οικονομική προσφορά συνολικού ποσού 13.205.000 ευρώ. Η οριστική κατακύρωση έγινε στις 12 Νοεμβρίου 2008.
Κέντρο Υγείας-φάντασμα και στην Κω
Ήταν λίγο πριν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2009 όταν ο τότε υπουργός Υγείας, Δημήτρης Αβραμόπουλος,
Το Δ.Σ. της ΔΕΠΑΝΟΜ ανάδειξε προσωρινό μειοδότη για το Νοσοκομείο Σαντορίνης την 1.10.2008, ακολουθώντας τη διαδικασία της πρόσκλησης σε συγκεκριμένες εταιρίες κι όχι του δημόσιου ανοικτού μειοδοτικού διαγωνισμού. Το έργο κατακυρώθηκε στις 12 Νοεμβρίου του ίδιου έτους.
εγκαινίαζε εν χορδαίς και οργάνοις τo Κ.Υ. της Αντιμάχειας στην Κω, το οποίο μάλιστα διατυμπάνιζε ως το μεγαλύτερο Κέντρο Υγείας στην Ελλάδα. Φιλοδοξία, στα χαρτιά, ήταν να συμβάλει στην αποσυμφόρηση του Γενικού Νοσοκομείου της Κω, καθώς θα διέθετε μικροβιολογικό και ακτινολογικό εργαστήριο, αίθουσα μικροεπεμβάσεων, τέσσερις θαλάμους νοσηλείας με επτά κλίνες και πληθώρα ειδικών τμημάτων, όπως παθολογικό, καρδιολογικό, γυναικολογικό, παιδιατρικό και οδοντιατρικό. Τι υπάρχει από όλα αυτά σήμερα στην Αντιμάχεια, με μόνιμο πληθυσμό περίπου 3.000 κατοίκων, ο οποίος πολλαπλασιάζεται τους καλοκαιρινούς μήνες; Τίποτα, παρά μόνο ένα
Τι υπάρχει σήμερα στην Αντιμάχεια, με μόνιμο πληθυσμό περίπου 3.000 κατοίκων, ο οποίος πολλαπλασιάζεται τους καλοκαιρινούς μήνες; Μόνο ένα ερειπωμένο κτίριο
ερειπωμένο κτίριο, από το οποίο καταγγέλλεται πως σημαντικό μέρος του εξοπλισμού του έχει κάνει φτερά, ενώ δεν υπάρχει ιατρικό προσωπικό ούτε για δείγμα. Παράδοση-παραλαβή δεν έγινε ποτέ, ενώ χωρίς οργανόγραμμα είναι αδύνατο να γίνουν προσλήψεις. Το συγκεκριμένο Κ.Υ. συζητούσαν από το 2004 και γι’ αυτόν τον σκοπό αγοράστηκε, το 2006, από το υπουργείο Υγείας οικόπεδο και κτίσμα του πρώην Δήμου Ηρακλειδών έναντι περίπου 3.500.000 ευρώ. Η έναρξη λειτουργίας του, για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, ακόμη και ύστερα από τα εγκαίνια Αβραμόπουλου, μετατίθετο από μήνα σε μήνα κι αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με το συνολικό τελικό κόστος δημιουργίας του να κυμαίνεται περίπου στα 3.000.000 ευρώ. Τα δύο τελευταία χρόνια συζητείται να περάσει στα χέρια του ενιαίου Δήμου Κω, ο οποίος έχει προτείνει τη δημιουργία κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης, στην οποία θα απασχολούνται ιδιώτες γιατροί. Ο υπεύθυνος θεμάτων υγείας του Δήμου Κω, Γιώργος Κοπάδης, τονίζει στο Hot Doc πως απώτερος στόχος δεν είναι η κερδοσκοπία, ωστόσο αντίμαχοι του σχεδίου υποστηρίζουν στο περιοδικό μας πως προωθείται η σταδιακή αντικατάσταση του Κ.Υ. από μια κλινική ημερήσιας νοσηλείας («one day clinic»), η οποία θα στοχεύει στις τσέπες κυρίως των ξένων τουριστών. Το Hot Doc επικοινώνησε με το υπουργείο Υγείας, το οποίο υποστήριξε πως τόσο το Νοσοκομείο Θήρας όσο και το Κέντρο Υγείας Αντιμάχειας θα αξιοποιηθούν λίαν συντόμως στο πλαίσιο του ιατρικού τουρισμού και των Συμπράξεων Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Επιπλέον, ανακοινώνονται εντός των ημερών προσλήψεις ιατρικού προσωπικού σε όλα τα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων της Σαντορίνης και της Κω. Το υπουργείο υποστηρίζει πως ο εξοπλισμός του Νοσοκομείου Θήρας ολοκληρώθηκε πολύ πρόσφατα, ενώ το πιστοποιητικό παραλαβής θα βρίσκεται στο υπουργείο εντός των επόμενων ημερών. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 35
ΔΕΗ
Η πτωχευμένη ΔΕΗ παραμένει... γαλαντόμος Προβληματικοί διαγωνισμοί, περίεργες αποφάσεις στελεχών της ΔΕΗ, δάνεια που δόθηκαν δίχως εγγυήσεις σε ιδιωτική εταιρία, η οποία σήμερα παραμένει κλειστή. Τα όσα συμβαίνουν στη ΔΕΗ εγείρουν πολλά ερωτηματικά γύρω από τους τρόπους με τους οποίους λαμβάνονται οι αποφάσεις στην οδό Χαλκοκονδύλη, αλλά και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στα συμφέροντα της επιχείρησης. Η μαύρη τρύπα πάνω από ένα δισ. ευρώ της ΔΕΗ δεν φαίνεται να συγκινεί τα στελέχη της. Στοιχεία που αφήνουν πολλά σκοτεινά σημεία και ενδείξεις που παραπέμπουν σε προβληματικούς διαγωνισμούς –σαν αυτούς που οδήγησαν τη ΔΕΗ σήμερα ένα βήμα πριν την οριστική κατάρρευση– φέρνει στο φως της δημοσιότητας εκ νέου το Hot Doc. Των Στέφανου Γεωργίου και Βαγγέλη Τριάντη
Τ
ην ώρα που οι νέες αυξήσεις στα οικιακά τιμολόγια της ΔΕΗ βρίσκονται προ των πυλών, κι ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της επιχείρησης σχεδόν 30.000 νοικοκυριά αφήνονται στο σκοτάδι κάθε μήνα, η Διεύθυνση Υλικού, Καυσίμων, Προμηθειών & Μεταφορών (ΔΥΚΠΜ) της ΔΕΗ προχώρησε στην προκήρυξη ενός νέου διαγωνισμού για την προμήθεια ανταλλακτικών κινητήρων Ντίζελ τύπου S16R-PTA μονάδων, του ΑΣΠ Μυκόνου και των ΤΣΠ Πάτμου, Σερίφου, Κύθνου, Αστυπάλαιας, Σίφνου, Σκύρου, Σύμης και Αμοργού. Η ΔΥΚΠΜ είναι μια νεοσύστατη διεύθυνση, που πριν από λίγο καιρό αντικατέστησε τη Διεύθυνση Υλικών και Προμηθειών Παραγωγής, συμβάσεις της οποίας στο παρελθόν έχουν αποτελέσει το μήλο της έριδος για πολλούς από τους μνηστήρες της ΔΕΗ. Μια πρώτη ανάγνωση στα τεύχη του διαγωνισμού, το ύψος του οποίου ανέρχεται στις 146.000 ευρώ, αφήνει πολλά αναπάντητα ερωτήματα αναφορικά με τις εταιρίες που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον. Και αυτό γιατί στην παρ. 2.β
36 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
του διαγωνισμού αναφέρεται ότι «τα προσφερόμενα ανταλλακτικά πρέπει να είναι απευθείας προμήθειας ή κατασκευής του σχεδιαστή ή και κατασκευαστή των μηχανών για τις οποίες προορίζονται Οίκου Mitsubishi ή ο κατασκευαστής τους να έχει σε ισχύ Σύμβαση Άδειας Κατασκευής (license) από τον σχεδιαστή ή κατασκευαστή των μηχανών για την κατασκευή των συγκεκριμένων τουλάχιστον γνήσιων ανταλλακτικών που προσφέρονται». Ερμηνεύοντας την εν λόγω ρήτρα, ουσιαστικά κάποιος ενδιαφερόμενος για να κατέβει στον διαγωνισμό θα πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένος από την ίδια τη Mitsubishi, έχοντας εξασφαλίσει από την εν λόγω εταιρία τη σχετική τεχνογνωσία. Εκτός από το γεγονός ότι μια τέτοια ρήτρα αντίκειται στο Π.Δ. 59/16.03.2007 «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών», εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η Mitsubishi δεν έχει σε ισχύ με καμία εταιρία την απαραίτητη Σύμβαση Άδειας
Κατασκευής. Ουσιαστικά δηλαδή ο διαγωνισμός αποκλείει σχεδόν άπαντες από την κατάθεση προτάσεων, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό σε δύο μόνο εταιρίες, οι οποίες αποτελούν υποκατασκευαστές της Mitsubishi. Ως εκ θαύματος, ωστόσο, οι δύο αυτές εταιρίες αποτελούν εδώ και πέντε χρόνια, όπως καταγγέλλουν άνθρωποι της αγοράς στο Hot Doc, τους σχεδόν αποκλειστικούς συνεργάτες της ΔΕΗ στη συντήρηση των εν λόγω μηχανών. «Η συντήρηση των μηχανών Mitsubishi και η παροχή ανταλλακτικών τους έχει μετατραπεί σε κλειστό επάγγελμα», σημειώνει χαρακτηριστικά στέλεχος μεγάλης εταιρίας από τον χώρο της ενέργειας, επισημαίνοντας ότι «το συμβατικό κόστος θα μπορούσε να μειωθεί μέχρι και 50% αν η ΔΕΗ δεν απέκλειε σχεδόν όλες τις υποψήφιες αναδόχους με παρόμοιες ρήτρες». Τέλος, ακόμη περισσότερα ερωτηματικά δημιουργούν οι καταγγελίες στο Hot Doc για προνομιακή πληροφόρηση που φέρονται να είχαν συγκεκριμένες εταιρίες πριν από την προκήρυξη του διαγωνισμού. Συγκεκριμένα, μία
Η προκήρυξη του διαγωνισμού της ΔΕΗ θέτει ως προϋπόθεση την ύπαρξη Σύμβασης Άδειας Κατασκευής από τον κατασκευαστή. Καμία όμως εταιρία δεν έχει συνάψει σχετική σύμβαση. Πού αποσκοπεί μια τέτοια ρήτρα;
από τις εταιρίες που πληρούν τις προϋποθέσεις της ΔΕΗ για το εν λόγω έργο, μήνες πριν από την ανάρτηση του διαγωνισμού ζήτησε τεχνογνωσία για το ίδιο ακριβώς έργο. Πώς όμως η υποψήφια ανάδοχος ενδιαφέρθηκε για τις συγκεκριμένες πληροφορίες, που φωτογραφίζουν επακριβώς το επίμαχο έργο, τρεις ολόκληρους μήνες πριν προκηρυχτεί ο διαγωνισμός;
Θαλασσοδάνεια σε ιδιωτική εταιρία
Εκτός όμως από τον συγκεκριμένο διαγωνισμό, πολλά ερωτηματικά προκαλεί και μια απόφαση του ΔΣ της ΔΕΗ ΑΕ, την οποία έλαβε το 2010. Συγκεκριμένα, προχώρησε στη χορήγηση δανείων εκατομμυρίων ευρώ στην εταιρία Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ, η οποία εκμεταλλεύεται τα ορυχεία της Αχλάδας στη Φλώρινα και η οποία διαθέτει τα δικαιώματα μίσθωσης του ορυχείου από το ελληνικό δημόσιο μέχρι το 2018, με δικαίωμα επέκτασης έως το 2023. Η εταιρία από το 2010 και μετά άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα.
Η ΔΕΗ προχώρησε στη χορήγηση δανείων εκατομμυρίων ευρώ στην εταιρία Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ, η οποία εκμεταλλεύεται τα ορυχεία της Αχλάδας στη Φλώρινα
Το υψηλό ταμειακό της έλλειμμα είχε ως αποτέλεσμα τα ορυχεία να οδηγηθούν σε κατάσταση αδυναμίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι παραδόσεις του λιγνίτη είχαν σταματήσει τελείως, με αποτέλεσμα να έχει σταματήσει και η λειτουργία της μονάδας της Μελίτης στη Φλώρινα, καθώς η εταιρία βάσει σύμβασης προμηθεύει με λιγνίτη τον ΑΗΣ ΜελίτηςΑχλάδας Φλώρινας της ΔΕΗ. Για τον λόγο αυτό το ΔΣ της ΔΕΗ ΑΕ αποφάσισε να
παρέχει διευκολύνσεις στην εταιρία. Ή, πιο απλά, να αναλάβει η ίδια να εξυπηρετήσει το ταμειακό της έλλειμμα. Η διευκόλυνση έγινε σε δύο δόσεις. Η πρώτη στις 4/11/2010, όταν το ΔΣ της ΔΕΗ έδωσε στην εταιρία προκαταβολή ύψους 4 εκατ. ευρώ. Η δεύτερη λίγους μήνες μετά και συγκεκριμένα στις 4 Μαΐου 2011, οπότε δόθηκαν άλλα 7 εκατ. ευρώ. «Η ΔΕΗ αναλαμβάνει να καταβάλει ποσό ύψους 7 εκατ. ευρώ προκειμένου να εξοφληθούν οφειλές σε υπεργολάβους ή και υποπρομηθευτές του Προμηθευτή έναντι ποσοτήτων λιγνίτη που θα παραδοθούν μελλοντικά εκ μέρους του Προμηθευτή προς τη ΔΕΗ», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο περιεχόμενο της σύμβασης.
Δόθηκαν δίχως εγγυήσεις
Η απόφαση ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις. Τόσο για τον τρόπο που δόθηκαν όσο και για τον τρόπο με τον οποίο αξιο ποιήθηκαν τα χρήματα αυτά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΔΕΗ έδωσε τα χρήματα δίχως να λάβει τις απαιτούμενες εγγυήσεις ως όφειλε. Συγκεκριμένα, HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 37
ΔΕΗ
Η σύμβαση που υπέγραψε η ΔΕΗ με τα Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ, η οποία προβλέπει την καταβολή ποσού ύψους 7.000.000 ευρώ προκειμένου να καλυφθεί το ταμειακό έλλειμμα της εταιρίας.
Η ΔΕΗ ουδέποτε έκανε χρήση του δικαιώματος υποκατάστασης, το οποίο προβλεπόταν από την αρχική σύμβαση. Να αναλάβει δηλαδή τη λειτουργία του ορυχείου και την ομαλή τροφοδοσία της μονάδας Μελίτη στη ΔΕΗ
δεν δόθηκε ποτέ ισόποση εγγυητική τραπέζης ούτως ώστε η ΔΕΗ να διασφαλίζει με αυτό τον τρόπο ότι δεν χαθούν τα χρήματά της. Επίσης η επιχείρηση ουδέποτε έκανε χρήση του δικαιώματος υποκατάστασης, το οποίο προβλεπόταν από την αρχική σύμβαση. Να αναλάβει δηλαδή η ΔΕΗ τη λειτουργία του ορυχείου και την ομαλή τροφοδοσία της μονάδας Μελίτη στη ΔΕΗ. Επιπλέον, τα στελέχη της ΔΕΗ, ενώ γνώριζαν ότι η συνέχιση της λειτουργίας με την τότε κατάσταση δεν θα ξεπερνούσε τους 12 μήνες και η
38 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
αποπληρωμή των καταβολών θα γινόταν σε πολλαπλάσιο χρόνο, δέχτηκαν τον συμψηφισμό των καταβολών. Δύο χρόνια μετά, οι οσμές που αναδύονται από την υπόθεση αυτή είναι ουκ ολίγες. Από τον περασμένο Ιανουάριο μέχρι και σήμερα τα ορυχεία παραμένουν κλειστά. Το τι έχει συμβεί με την αποπληρωμή των καταβολών από την πλευρά της εταιρίας είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια. Το θέμα είναι ότι το ΔΣ της ΔΕΗ ενέκρινε την καταβολή των χρημάτων αυτών μόνο και μόνο για να λειτουργήσει το ορυχείο. Με τα αποτελέσματα να εκθέτουν ανεπανόρθωτα τα στελέχη της ΔΕΗ. Τα χρήματα όχι μόνο δόθηκαν χωρίς ισόποσες εγγυήσεις, αλλά δεν λήφθηκε και κανέναν μέτρο για την ορθή αξιοποίησή τους από την πλευρά της Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ. Κανείς δεν φρόντισε να ελέγχει σε τακτά χρονικά διαστήματα την εταιρία, προκειμένου να διαπιστώσει εάν αξιοποιούνταν σωστά τα χρήματα αυτά, ούτως ώστε η ΔΕΗ να διασφαλίσει ότι θα εισπράξει πίσω τα χρήματά της στο ακέραιο. Τα όσα συμβαίνουν στο ορυχείο το επιβεβαιώνουν.
Οσμή σκανδάλου με ΑΚΤΩΡ
Στο μεταξύ οι σκανδαλώδεις οσμές που αναδύονται γύρω από το ορυχείο έχουν αρχίσει να πυκνώνουν. Πριν από ένα μήνα περίπου, και συγκεκριμένα
στις 22 Απριλίου 2013, υπογράφηκε σύμβαση εργολαβίας μεταξύ της εταιρίας Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ και των εταιριών ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ και ΤΕΡΝΑ ΑΕ, συμφερόντων της οικογένειας Μπόμπολα και Περιστέρη αντίστοιχα. Με τη συμφωνία αυτή, η κοινοπραξία ΑΚΤΩΡ και ΤΕΡΝΑ αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα «εργολαβικής εκμετάλλευσης, για την εξόρυξη και διακίνηση του παραγόμενου εκ του λιγνιτωρυχείου λιγνίτη», όπως αναφέρει η σχετική σύμβαση. Η οποία, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, κρίνεται ως ιδιαίτερα ευνοϊκή για τα συμφέροντα της κοινοπραξίας. Από τη μία τα μισθωτικά δικαιώματα της εκμετάλλευσης του ορυχείου περνούν πλέον στην κοινοπραξία, από την άλλη η πλευρά της κοινοπραξίας δεν δεσμεύεται ιδιαίτερα από τους όρους της σύμβασης ώστε να τηρήσει τους όρους της συμφωνίας. Το σκανδαλώδες όμως δεν κρύβεται τόσο σε αυτή καθαυτή τη σύμβαση όσο στη σχέση μεταξύ της ΔΕΗ και της κοινοπραξίας. Το 2011 το υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής προχώρησε στην κήρυξη αναγκαστική απαλλοτρίωσης ιδιωτικών εκτάσεων στις κοινότητες Αχλάδας και Μελίτης, «για τις ανάγκες εκμετάλλευσης του υποκείμενου λιγνιτικού κοιτάσματος εντός του Δημόσιου Λιγνιτωρυχείου Αχλάδας», όπως αναφέρει η σχετική απόφαση. Ωστόσο, εάν τελικά προχωρήσει η εξόρυξη λιγνίτη στις περιοχές αυτές και όχι μέσα στο χωριό της Αχλάδας, όπου και βρίσκεται το κεντρικό κοίτασμα του λιγνίτη, ελλοχεύει ο κίνδυνος να καταβάλλει η ΔΕΗ τα έξοδα του εργολάβου. Και αυτό διότι η σχέση εκμετάλλευσης είναι καλύτερη στο κοίτασμα που βρίσκεται μέσα στο χωριό παρά στις εκτάσεις που έχουν τεθεί σε απαλλοτρίωση. Δηλαδή τα κυβικά χώματος που χρειάζεται να βγάλει ο εργολάβος μέχρι να φτάσει στο κοίτασμα είναι πολύ λιγότερα μέσα στο χωριό της Αχλάδας παρά στις εκτάσεις αυτές.
Θεωρίες συνωμοσίας Της Lady Lilith
Το ιλαρυντικό αέριο Σοκ έχει προκαλέσει στα άδυτα των συνωμοσιολόγων η αποκάλυψη ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις βρίσκονταν υπό την επήρεια του ιλαρυντικού αερίου όταν υπέγραφαν τις συμφωνίες για το φυσικό αέριο!
Ό
που ιλαρυντικό αέριο είναι γνωστό στην πιάτσα ως το «αέριο του γέλιου», αφού έχει την ιδιότητα να καταστέλλει την αντίληψη, να δημιουργεί ένα πρωτοφανές κύμα ευφορίας και χαράς και τελικά να οδηγεί σε αποφάσεις για γέλια και για κλάματα. Η χορήγηση του ιλαρυντικού αερίου στα μέλη των ελληνικών κυβερνήσεων προκύπτει από στοιχεία της Κομισιόν, τα οποία αποκάλυψαν ότι η χώρα μας είναι η ακριβότερη ως προς τις τιμές του φυσικού αερίου στα νοικοκυριά αλλά και τη βιομηχανία όταν υπολογιστούν οι τιμές προ φόρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η ΕΕ, στοιχεία που βασίζονται στην τελευταία έκθεση της Eurostat για το δεύτερο εξάμηνο του 2012, στην Ελλάδα η τιμή του φυσικού αερίου στα νοικοκυριά είναι 8,43 ευρώ η μεγαβατώρα και στη βιομηχανία 5,23 ευρώ η μεγαβατώρα. Όπως επισημαίνουν στελέχη της αγοράς, ιδιαίτερα για τους βιομηχανικούς καταναλωτές στη χώρα μας, τα τελευταία τέσσερα χρόνια η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά σχεδόν 85%, έναντι 9% στον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ! Τα στελέχη της αγοράς φέρνουν μάλιστα το παράδειγμα της Βουλγαρίας, που κατάφερε από τις αρχές του 2013 να επιτύχει μείωση 22% επί των τιμών που αγοράζει από τη ρωσική εταιρία Gazprom για τους βιομηχανικούς καταναλωτές. Την ίδια στιγμή η υπό την επήρεια κυβέρνηση, που βλέπει τα δυο «Α» να έχουν κυριεύσει τη χώρα –όπου δύο «Α» είναι η ανάπτυξη και η ανάκαμψη– προβληματίζει τους ευρωπαίους εταίρους, αφού σε όλους τις συνόδους, υπουργικές και κορυφής, ρίχνει ρουκέτες κατά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ζητώντας στροφή στην επιλογή μόνο των βρόμικων καυσίμων, σε μια προσπάθεια να ρίξει το κόστος της ενέργειας, που θεωρείται από τα μεγαλύτερα
προβλήματα που αντιμετωπίζει η υπό κατάρρευση ελληνική βιομηχανία.
Η συμφωνία του Χαχα
Οι συνωμοσιολόγοι επιμένουν, πάντως, ότι ο εθισμός των ελληνικών κυβερνήσεων στο ιλαρυντικό αέριο ήταν αποτέλεσμα της συμφωνίας-πακέτο με τον κολοσσό του φυσικού αερίου, τη ρωσική Gazprom. Όπως λένε, οι απονήρευτοι έλληνες πολιτικοί, έχοντας μάλιστα καθαρό οργανισμό στις καταχρήσεις, έπεσαν με τα μούτρα, με αποτέλεσμα οι τιμές του φυσικού αερίου να είναι κατά πολύ υψηλότερες σε σχέση με τις χρεώσεις της Gazprom σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός. Ως παράδειγμα φέρνουν τώρα την ιστορία με την πώληση της ΔΕΠΑ στην Gazprom, που ζητάει τον ουρανό με τ΄άστρα, τη στιγμή βέβαια που είναι ο βασικός προμηθευτής της ΔΕΠΑ, αφού καλύπτει το 60% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, με επικεφαλής τον Αλεξέι Μίλερ, κολλητό του Πούτιν, παρά τα σούρτα φέρτα και τις συζητήσεις που κάνουν, δεν πρόκειται να συμβάλλουν στη σωτηρία της χώρας (sic) εάν δεν υπάρξει τελική απόφαση για το μέσω ποιου αγωγού η Ελλάδα θα γίνει ενεργειακός κόμβος. Γιατί εάν ο ΤΑΡ πάρει τη δουλειά, λένε, ξέχνα τους Ρώσους. Μέχρι να καταλήξει το θέμα, έχουν θέσει και διάφορα άλλα θεματάκια, που οι έλληνες αξιωματούχοι τα ακούνε με το γνωστό χαμόγελο στα χείλη. Για παράδειγμα, οι Ρώσοι εκφράζουν ανησυχίες ότι η ΕΕ πιθανότατα να εμποδίσει την εξαγορά της ΔΕΠΑ και γι' αυτό ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση να αλλάξει τους όρους που προβλέπουν ότι η εγγυητική επιστολή, που αποτελεί το 20% του ποσού εξαγοράς, θα τους επιστραφεί εάν δεν ολοκληρωθεί η συναλλαγή και δεν θα πάει υπέρ του ΤΑΙΠΕΔ, όπως προβλέπει η προκήρυξη. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 39
Ρατσισμός
Η
ΝΔ επιδίδεται το τελευταίο διάστημα σε μια άνευ προηγουμένου όσο και απαράδεκτη πολιτική σπέκουλα, δεδομένης της σοβαρότητας των ζητημάτων που θίγονται από το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, για το οποίο ακόμα και η Κεντρική Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή έκρινε πως περιέχει πλήθος αντισυνταγματικών διατάξεων κι αόριστων αναφορών, συμπλέοντας με τη ΝΔ. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, έντρομος μπροστά στην ιδέα απώλειας του πιο ακραίου ακροατηρίου του, το οποίο στρέφεται στον ακροδεξιό «ακτιβισμό», εμφανίζεται υπέρ το δέον πρόθυμος να ασπαστεί τις αντιλήψεις των πιο φανατικών από τους συμβούλους του, οι οποίοι αδυνατούν να αντιληφθούν τα μηνύματα των καιρών. Το ότι η ΝΔ δυσκολεύεται να πάρει μια ξεκάθαρη θέση αποδεικνύει, αν μη τι άλλο, την αδυναμία της να συγκρουστεί ευθέως με το ακροδεξιό παρακράτος, με την υπόγεια συνδρομή του οποίου ευελπιστεί να αντλήσει περισσότερες ψήφους ή ακόμη και να συγκυβερνήσει μαζί του αν χρειαστεί. Παράλληλα, τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο κυρίως η ΔΗΜΑΡ μοιάζουν παγιδευμένοι στη λογική του «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ». Από τη μια δεν θέλουν να αποξενωθούν ακόμα περισσότερο από το αριστερό ακροατήριό τους, από την άλλη ωστόσο δεν πρόκειται να κάνουν το μεγάλο βήμα και να συγκρουστούν με τη ΝΔ, ακόμα και πάνω σε πολιτικές που υποτίθεται πως αποτελούν κόκκινες ιδεολογικές γραμμές. Γι’ αυτό και πληθαίνουν οι φωνές και στο εσωτερικό τους, οι οποίες αδυνατούν να κατανοήσουν πώς είναι δυνατό οι ηγεσίες των δύο αυτών κομμάτων να συναινούν σε στρατηγικές που θωπεύουν τα πιο συντηρητικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα έφερνε αντίρρηση σε κατασταλτικά μέτρα σε βάρος ακροδεξιών συμπεριφορών και μορφωμάτων, όπως η Χρυσή Αυγή, που δεν δείχνουν κανένα σεβασμό για τη διαφορετικότητα και ανάγουν τις δικές τους ιδέες και ιστορικές αντιλήψεις σε απόλυτη αλήθεια.
40 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Ένα ρατσιστικό αντιρατσιστικό νομοσχέδιο
Κάποιος περπατά στο δρόμο σιγοτραγουδώντας τον «μαύρο, το σκύλο τον αράπη» του Γιώργου Ζαμπέτα. Κάνει στάση στο περίπτερο για να αγοράσει τσιγάρα, διαπιστώνει όμως ότι έχει ξεχάσει το πορτοφόλι του και μονολογεί «όχι ρε π…». Πιάνοντας, μάλιστα, κουβέντα με τον περιπτερά ισχυρίζεται πως όλοι οι μουσουλμάνοι είναι τρομοκράτες. Κι όταν η συζήτηση παίρνει «φωτιά», τον αποκαλεί χοντρό και σακάτη κι επειδή όλοι κι όλα του φταίνε, κραυγάζει κι ένα «να καεί το μπορντέλο η Βουλή». Αν είχε ψηφιστεί το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο αυτός ο άνθρωπος θα κινδύνευε, μεταξύ άλλων, με φυλάκιση έως έξι χρόνων, αλλά και με χρηματικό πρόστιμο από 15.000 έως 200.000 ευρώ. Την ίδια ώρα, η ΝΔ θεωρεί το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο επαρκές προκειμένου να μη δυσαρεστήσει τους ακροδεξιούς εν δυνάμει ψηφοφόρους της. Του Γιάννη Συμεωνίδη Από την άλλη, ωστόσο, και με πρόσχημα την καταπολέμηση του νεοφασισμούνεοναζισμού, δίνεται η εντύπωση πως επιλέγεται η τακτική του ορθού λόγου προκειμένου να πετάξουν στο ίδιο καζάνι και να εξομοιώσουν τους πάντες, ακροδεξιούς και ακροαριστερούς, νεοναζιστές και μαρξιστές, για παράδειγμα. Όποιος άλλωστε πιστεύει ότι ξεμπερδεύει με τις τσουκνίδες αν περάσει από πάνω τους σελοφάν (δηλαδή, όπως προβλέπει το νομοσχέδιο, ανάκληση ή αναστολή της άδειας λειτουργίας, απαγόρευση άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας, αποκλεισμό από δημόσιες παροχές ή αναθέσεις έργων και υπηρεσιών) και όχι αν τις ξεριζώσει, δεν έχει ιδέα από ιστορία και πολιτικές επιστήμες. Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές όλα τα ενδεχόμενα ήταν ανοιχτά για την τύχη του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου που γνωστοποίησε το υπουργείο Δικαιοσύνης. Ωστόσο, η επιμονή της ΝΔ να θεωρεί πως αρκούν η εφαρμογή του Συντάγματος, των άρθρων 183-192 του Ποινικού Κώδικα, ο αντιρατσιστικός νόμος 927 του 1979 και η ενσωμάτωση
στη νομοθεσία μας της απόφασης-πλαισίου του Συμβουλίου της ΕΕ του 2008, καθώς και ο ρόλος Πόντιου Πιλάτου που έχουν επιλέξει ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ (και) σε αυτό το ζήτημα, δημιουργούν εύλογες αμφιβολίες για το αν θέλουν πραγματικά να χτυπήσουν τη Χρυσή Αυγή ή της κλείνουν το μάτι για να συγκυβερνήσουν και μαζί της μετά από τις επόμενες εκλογές ή για να χαϊδέψουν τα αυτιά ενός συντηρητικού ακροατηρίου, το οποίο η οικονομική κρίση οδηγεί στην πολιτική σχιζοφρένεια. Επιπλέον, η τρόικα εσωτερικού αποκρύβει επιμελώς πως χρήση του αντιρατσιστικού νόμου θα μπορούσε να κάνει και η Χρυσή Αυγή προκειμένου να εξολοθρεύσει τους δικούς της ιδεολογικούς αντιπάλους.
Πολλές θολές έννοιες
Στο αντιρατσιστικό νομοσχέδιο περιλαμβάνεται μια πλειάδα θολών εννοιών, που αν δεν εξειδικευτούν κινδυνεύει ο πέλεκυς να πέσει επί δικαίους και αδίκους. Στο άρθρο 3 προβλέπεται χαρακτηριστικά η ποινικοποίηση των ξενόφοβων και ρατσιστικών συμπεριφορών που
Θ. Δρίτσας
Γ. Κατρούγκαλος
Β. Μουλόπουλος
εκδηλώνονται με αφορμή τον εγκωμιασμό ή την κακόβουλη άρνηση ή την εκμηδένιση της σημασίας των εγκλημάτων γενοκτονίας, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και των εγκλημάτων πολέμου εφόσον θεωρούνται πρόσφορες να οδηγήσουν στη θυματοποίηση ομάδων ή προσώπων. Στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου για την «καταπολέμηση εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας» αναφέρεται πως εξασφαλίζεται ότι η διερεύνηση και ποινική δίωξη των συγκεκριμένων εγκλημάτων γίνεται αυτεπάγγελτα και δεν εξαρτάται από αναφορές ή καταγγελίες των θυμάτων, ενώ επεκτείνεται η προστασία και σε ομάδες ή πρόσωπα που δεν προσδιορίζονται μόνο με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή τους, αλλά και το γενετήσιο-σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου. Επίσης, για πρώτη φορά στα ελληνικά νομοθετικά χρονικά απαιτείται να λαμβάνονται κυρώσεις και σε βάρος
Γ. Πανούσης
Ζ. Παπαδημητρίου
νομικών προσώπων, όπως είναι και τα πολιτικά κόμματα.
Τι φοβάται το ΚΚΕ
Το κοινοβουλευτικό κόμμα που έχει και ιστορικούς λόγους να φοβάται τη θεσμοθέτηση νόμων που διώκουν το φρόνημα και τις ιδέες είναι το ΚΚΕ. Ποιος ξεχνά, άλλωστε, το διαβόητο «Ιδιώνυμο» (ν.4229/1929) του Ελευθέριου Βενιζέλου «περί μέτρων προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», στόχος του οποίου ήταν η ποινικοποίηση των ανατρεπτικών ιδεών, ιδιαίτερα η δίωξη κομμουνιστών και αναρχικών, καθώς και η καταστολή των συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων; Ή ποιος έχει λησμονήσει το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, πριν από τέσσερα χρόνια, με το οποίο ταυτίστηκε ο κομμουνισμός με τον ναζισμό; Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο πως το ΚΚΕ έσπευσε να εκφράσει την ανησυχία του για τη συζήτηση περί του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου, για την οποία επισημαίνει πως δεν γίνεται τυχαία. Κατά τον Περισσό, το νομοσχέδιο φαινομενικά
Λ. Κροκίδη
Δ. Σαραφιανός
μόνο ποινικοποιεί τη δημόσια πρόκληση σε πράξεις ρατσιστικής βίας, αφού υπάρχει ήδη αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που μπορεί να βελτιωθεί. Η Λίνα Κροκίδη, υπεύθυνη του ΚΚΕ για τις Λαϊκές Ελευθερίες και τη Δικαιοσύνη, τονίζει στο Hot Doc πως το νομοσχέδιο ενσωματώνει απόφαση της ΕΕ που ανοίγει τον δρόμο για την ποινικοποίηση της ταξικής πάλης, της δράσης ριζοσπαστικών μαζικών οργανώσεων και της κομμουνιστικής ιδεολογίας: «Σε αρκετά κράτη της ΕΕ διώκονται όσοι υπερασπίζονται την κομμουνιστική ιδεολογία, τη συνεισφορά της ΕΣΣΔ στην αντιφασιστική νίκη των λαών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, γενικότερα τη συνεισφορά του σοσιαλισμού στις λαϊκές κατακτήσεις. Στην ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 η ανιστόρητη, συκοφαντική κι επικίνδυνη για τους λαούς εξίσωση του φασισμού με τον κομμουνισμό, η οποία στην πραγματικότητα τους ενισχύει. Στη χώρα μας η απαράδεκτη αυτή εξίσωση γίνεται με την καλλιέργεια της θεωρίας των άκρων. Η αντιμετώπιση των HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 41
Ρατσισμός
φασιστικών οργανώσεων θα γίνει από τον λαό. Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των κομμάτων της συγκυβέρνησης, αλλά και οι αποπροσανατολιστικές κόντρες μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, εκφράζουν υπαρκτές αντιθέσεις των αστικών πολιτικών κομμάτων και σηματοδοτούν τις συνεχιζόμενες διεργασίες ανασύνθεσης του πολιτικού σκηνικού».
Κρυφή συμμαχία ΝΔ-Χρυσής Αυγής
Από την πλευρά του ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί απαραίτητη τη θέσπιση κι εφαρμογή ενός αυστηρού νομοθετικού πλαισίου που θα δρα απαγορευτικά στη ρατσιστική βία και θα βάλει τέλος στην ασυλία των εγκλημάτων σε βάρος των μεταναστών. Ωστόσο, διαχωρίζει την προπαγάνδιση και την προπαρασκευή του εγκλήματος από τη διακίνηση ακόμα και των πιο αποκρουστικών ιδεών, με το δεδομένο ότι είναι εξόχως επικίνδυνος ο περιορισμός στην ελευθερία της έκφρασης, υπογραμμίζοντας πως από μόνο του το οποιοδήποτε νομοθετικό πλαίσιο δεν μπορεί να απαντήσει στον ρατσισμό, αν δεν συνοδεύεται από την καταπολέμηση των γενεσιουργών, κοινωνικών και οικονομικών αιτιών του. Σύμφωνα με όσα δηλώνει στο Hot Doc ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Θοδωρής Δρίτσας, οι κυβερνητικές πολιτικές σκοπιμότητες θα γίνουν σαφείς όταν κατατεθεί το νομοσχέδιο όπως το είχε σχεδιάσει το υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ κάνει λόγο για κρυφή συμμαχία της ΝΔ με τη Χρυσή Αυγή. Ο ίδιος δεν αφήνει στο απυρόβλητο το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως όταν αποσαφηνιστεί το νομοσχέδιο ο κάθε κατεργάρης θα κάτσει στον πάγκο του, προσθέτοντας πως και η ευρωπαϊκή νομοθεσία δημιουργεί ανησυχίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η άποψη του πρώην βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Βασίλη Μουλόπουλου, ο οποίος το 2011 είχε εκφράσει στο Κοινοβούλιο τις έντονες ενστάσεις του στο παρόμοιας φιλοσοφίας αντιρατσιστικό νομοσχέδιο που είχε καταθέσει ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Μιλτιάδης Παπαϊωάννου. «Διαφωνώ με την ουσιαστική θεσμοθέτηση μιας
42 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
επίσημης ιστορίας, χωρίς να υπεισέρχομαι στο αν αυτή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ή όχι, καθώς και στην ποινικοποίηση της αντίθετης άποψης. Αν συμβεί αυτό, τότε η Μαρία Ρεπούση, η οποία είχε μιλήσει για συνωστισμό στη Σμύρνη, θα έπρεπε να πάει φυλακή. Θα μπορούσε, επίσης, ο μαρξισμός να θεωρηθεί ως μια παρότρυνση για ανεξέλεγκτη βία κι εγκλήματα, μιας και ο Μαρξ έχει μιλήσει για ταξικό μίσος», συμπληρώνει ο ίδιος στο Hot Doc. Στο μεταξύ, επίσημα το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ ζητούν την άμεση κατάθεση του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Ανεπίσημα, ωστόσο, ακούγονται διαφορετικές φωνές στο εσωτερικό των δύο κομμάτων. Είναι χαρακτηριστική
Γερμανία
Η υποκίνηση σε λαϊκό μίσος τιμωρείται ακόμη και με φυλάκιση πέντε χρόνων. Ο Ποινικός Κώδικας ορίζει πως είναι έγκλημα η υποκίνηση σε μίσος κατά μερίδας του πληθυσμού ή η πρόσκληση σε βίαιες ενέργειες, καθώς και η προσβολή και η συκοφάντηση που έρχονται σε αντίθεση με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Βέλγιο
Είναι παράνομη η άρνηση, υποβάθμιση, δικαιολόγηση ή επιδοκιμασία του Ολοκαυτώματος («της γενοκτονίας στην οποία επιδόθηκε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου»). Οι ποινές προβλέπουν φυλάκιση έως ένα έτος και πρόστιμα μέχρι 2.500 ευρώ.
Διεύρυνση κατηγοριών που εμπίπτουν στην αντιρατσιστική νομοθεσία, όπως το χρώμα, η γλώσσα, η ιδεολογία, το φύλο, η αναπηρία, η ηλικία κι ο σεξουαλικός προσανατολισμός: Αυστρία, Βέλγιο, Κροατία, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ολλανδία, Ρουμανία, Ισπανία. Προσθήκη στη νομοθεσία του σεξουαλικού προσανατολισμού ως ρατσιστικού εγκλήματος: Δανία, Ουγγαρία, Σουηδία, Μεγάλη Βρετανία. Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία ως επιβαρυντική περίσταση σε εγκλήματα του Ποινικού Κώδικα: Αυστρία, Κροατία, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ολλανδία, Ρουμανία, Ισπανία, Σουηδία.
η τοποθέτηση στο Hot Doc του βουλευτή της ΔΗΜΑΡ και καθηγητή Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιάννη Πανούση, ο οποίος σημειώνει πως με την ποινική νομοθεσία δεν λύνεις πολιτικά προβλήματα και πως η ξενοφοβία και ο ρατσισμός χρειάζονται άλλου τύπου διαχείριση. «Χωρίς μεταναστευτική, κοινωνική κι εκπαιδευτική πολιτική κάνουμε μια τρύπα στο νερό. Πολιτικά μπορείς να μιλάς όση ώρα θες. Για να αντιμετωπίσεις όμως το ρατσισμό ποινικά πρέπει να είσαι πάρα πολύ ακριβής για το τι εννοείς, για παράδειγμα με την εχθροπάθεια, τη διασάλευση της δημόσιας τάξης ή τη δημόσια άρνηση της γενοκτονίας. Όλα αυτά βρίσκονται στο όριο της ελευθερίας της έκφρασης και
Γαλλία
Απαγορεύεται από τον Ποινικό Κώδικα και από τους νόμους περί Τύπου οτιδήποτε θεωρείται συκοφαντικό ή προσβλητικό ή το οποίο υποκινεί διακρίσεις, μίσος ή άσκηση βίας σε βάρος προσώπου ή ομάδας προσώπων εξαιτίας της χώρας καταγωγής τους, φυλής, θρησκείας, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού ή αναπηρίας. Ο νόμος απαγορεύει, επίσης, διακηρύξεις που δικαιολογούν ή αρνούνται εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Απαγορεύεται οτιδήποτε στιγματίζει το άτομο με βάση το χρώμα του δέρματός του, τη φυλή, την αναπηρία, την εθνικότητα, την καταγωγή, τη θρησκεία ή τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Οι ποινές περιλαμβάνουν χρηματικά πρόστιμα και φυλάκιση ή και τα δύο.
της παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων», παρατηρεί ο κ. Πανούσης.
Νομικές ενστάσεις
Δικηγόροι αναφέρουν στο Hot Doc πως, με βάση το κείμενο που έχει δοθεί στη δημοσιότητα, δεν αποτελεί επιβαρυντική περίσταση το ρατσιστικό κίνητρο της πράξης βίας, ενώ τονίζουν την υποκρισία από τη μια να υπερασπιζόμαστε δήθεν τα δικαιώματα των μεταναστών και από την άλλη να κάνουμε νόμους για να τους κρατάμε ένα και πλέον χρόνο στα κρατητήρια. Στο ελληνικό Σύνταγμα δεν γίνεται μνεία φρονηματικών αδικημάτων, δηλαδή δεν διώκονται σκέψεις και ιδέες. «Αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να ποινικοποιηθεί ο αποκαλούμενος
ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Ο Ποινικός Κώδικας απαγορεύει ρητά τη χρήση βίας εναντίον ατόμου ή της ιδιοκτησίας του, όπως και τη συμμετοχή σε επίθεση εναντίον ατόμου εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας, της εθνικής καταγωγής, της θρησκείας ή των πολιτικών του πεποιθήσεων. Διευρύνθηκε επίσης το πλαίσιο ποινών.
Γεωργία
Θεωρείται επιβαρυντική περίσταση η τέλεση εγκλήματος που έχει παρακινηθεί από τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ηλικία, τη θρησκεία, την πολιτική ταυτότητα, την αναπηρία, την εθνικότητα, την υπηκοότητα, την εθνοτική ή κοινωνική καταγωγή του θύματος.
λόγος μίσους, μολονότι κάτι τέτοιο κινείται στο όριο της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης. Πρέπει όμως να τηρούνται δύο αυστηρές προϋποθέσεις: Είτε να υπάρχει παρότρυνση στη χρήση βίας είτε να έχει ως σκοπό να προσβάλλει ευθέως την αξιοπρέπεια και την τιμή του άλλου. Όταν όμως πρόκειται για διατύπωση γνώμης, ακόμα και όταν αυτή αμφισβητεί γεγονότα όπως το Ολοκαύτωμα, δεν μπορεί να γεννάται θέμα ποινικοποίησής της», αναφέρει στο Hot Doc ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, Γιώργος Κατρούγκαλος. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται, μιλώντας στο Hot Doc, και ο δικηγόρος Δημήτρης Σαραφιανός, ο οποίος
Κροατία
Τα ρατσιστικά κίνητρα θεωρούνται επιβαρυντική περίσταση για όλα τα εγκλήματα.
ΚΥΠΡΟΣ
Τα ρατσιστικά κίνητρα αποτελούν επιβαρυντική περίσταση για όλα τα εγκλήματα και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από το δικαστήριο την ώρα της επιβολής της ποινής.
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ
Διευρύνθηκε το πλαίσιο ποινών για τα εγκλήματα της δολοφονίας και της σωματικής βλάβης όταν τελούνται από ρατσιστικά κίνητρα.
Τί ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Φινλανδία
Δεν είναι απαραίτητο πλέον, προκειμένου τα ρατσιστικά κίνητρα να θεωρηθούν επιβαρυντική περίσταση, να ανήκει το θύμα σε κάποια ειδική κατηγορία πληθυσμού, αλλά να το πιστεύει ο δράστης ότι ανήκει.
υποστηρίζει πως με το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο ποινικοποιείται ως επί το πλείστον ο λόγος, εξέλιξη που χαρακτηρίζει πολύ επικίνδυνη. «Δεν έχουμε ποινικοποιήσει ακόμα σωστά το αδίκημα της ρατσιστικής βίας, αλλά ποινικοποιούμε τον ρατσιστικό λόγο. Το ποινικό δίκαιο πρέπει να είναι δίκαιο της πράξης, όχι του λόγου ή του φρονήματος». Την ίδια ώρα, τη διάσταση της υποκρισίας επισημαίνει στο Hot Doc η ψυχολόγος-εγκληματολόγος Μαρία Ψαρράκου: «Φτάσαμε στο σημείο, για να σεβαστούμε έναν άνθρωπο από όπου κι αν είναι αυτός και σε όποια χώρα ή φυλή κι αν ανήκει, να χρειάζεται να το ποινικοποιήσουμε, να το κάνουμε νόμοημίμετρο. Ποιον κοροϊδεύει η κυβέρνηση, όταν από τη μια δημιουργεί στην αστυνομία Ομάδα για την Αντιμετώπιση της Ρατσιστικής Βίας κι από την άλλη εξαπολύει τον Ξένιο Δία σε βάρος των μεταναστών; Η μια ομάδα που αποτελείται από τον ίδιο πληθυσμό θα στρέφεται εναντίον της άλλης; Δεν πρόκειται για τίποτε άλλο από στάχτη στα ματιά, όπως συμβαίνει και με τους περισσότερους νόμους για το μεταναστευτικό ζήτημα», υπογραμμίζει η κα Ψαρράκου.
Άλλοθι για να μην γίνει τίποτα
«Όταν αντιμετωπίζεις με νομικό τρόπο ιδέες, κάποια στιγμή θα σου γυρίσει μπούμερανγκ. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, εδώ και τέσσερις δεκαετίες προσπαθούν να θέσουν εκτός νόμου το νεοναζιστικό NPD, αλλά ακόμη δεν έχουν πάρει απόφαση απαγόρευσής του. Μια πιθανή ψήφιση του αντιρατσιστικού νόμου θα χρησιμεύσει ως άλλοθι για να μην γίνει στην ουσία τίποτα», υποστηρίζει στο Hot Doc ο Ζήσης Παπαδημητρίου, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, προσθέτοντας πως αποτελεί αρχή περιορισμού των συνταγματικών ελευθεριών των πολιτών και πως είναι ρητά αντιδημοκρατικό και ανιστόρητο να κάνεις λόγο για δεξιό και αριστερό φασισμό και να προσπαθείς να ταυτίσεις ανομοιογενή πράγματα. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 43
Ηλεία
3,9 εκατ. ευρώ για εκκλησία στην εκλογική περιφέρεια του Τζαβάρα Την ώρα που εκατομμύρια πολίτες βιώνουν καθημερινά τη φτώχεια και την εξαθλίωση στο όνομα της οικονομικής κρίσης, ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστας Τζαβάρας, ξεπερνώντας κάθε όριο προκλητικότητας, ξοδεύει εκατομμύρια ευρώ από τα ταμεία του κράτους και της ΕΕ στο όνομα της αποκατάστασης μιας εκκλησίας που βρίσκεται στην εκλογική του περιφέρεια στον Πύργο της Ηλείας. Του Μάκη Νοδάρου
Μ
ε κινήσεις-αστραπή και μέσα σε διάστημα μόλις τεσσάρων μηνών ο ηλείος πολιτικός με τις αποφάσεις του χαρακτήρισε ως «νεώτερο μνημείο» τη συγκεκριμένη εκκλησία και στη συνέχεια ενέταξε τη χρηματοδότηση για την αποκατάστασή της στο ΕΣΠΑ, και μάλιστα στο πρόγραμμα «ΕπιχειρηματικότηταςΑνταγωνιστικότητας», με επιδότηση 3.900.000 ευρώ, προκαλώντας εντονότατες αντιδράσεις στους αρχαιολόγους και σε πολιτικό επίπεδο.
Χρήματα για 8 βυζαντινούς ναούς Αρχαιολόγοι που θέλησαν, για ευνόητους λόγους, να τηρήσουν την ανωνυμία τους καταγγέλλουν στο Hot Doc ότι η
44 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
συγκεκριμένη χρηματοδότηση δεν έχει ιστορικό προηγούμενο σε ανάλογο χαρακτηρισμένο ως «νεώτερο μνημείο» και αποκαλύπτουν ότι με αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να αποκατασταθούν τουλάχιστον οχτώ βυζαντινοί ναοί πολύ μεγαλύτερης αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας και αξίας από την εκκλησία του Πύργου. Η ενέργεια του κ. Τζαβάρα προκάλεσε και την έντονη αντίδραση μέρους της τοπικής κοινωνίας στην εκλογική του περιφέρεια την Ηλεία, καθώς σπουδαία έργα αρχαιολογικής σημασίας, όπως οι ανασκαφές στην Αρχαία Ήλιδα, η αποκατάσταση του Επικούρειου Απόλλωνα που στεγάζεται ακόμα σε τέντα και άλλων πολύ σημαντικών μνημείων, θα έπρεπε να προηγηθούν της εκκλησίας. Επίσης πολλοί επαγγελματίες της περιοχής αναφέρουν ότι είναι προκλητικό και
απαράδεκτο σε καιρό οικονομικής κρίσης και κατάρρευσης της αγοράς να δίδονται χρήματα από το ΕΣΠΑ και μάλιστα από το πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητας και Ανταγωνιστικότητας» για την αποκατάσταση μιας εκκλησίας, η οποία δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με το ως άνω πρόγραμμα.
Το ιστορικό Το ιστορικό της απίστευτης ιστορίας εκθέτει σοβαρά, σε ηθικό τουλάχιστον επίπεδο, την τρικομματική κυβέρνηση του κ. Σαμαρά. Στις 16.1.2013 ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας, Θρ η σ κ ε υ μ άτ ω ν, Π ολ ιτ ι σ μ ο ύ κα ι Αθλητισμού, Κώστας Τζαβάρας, με την ΑΠ: ΥΠΑΙΘΠΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΒΜΑ/ ΤΑΧΜΑΕ/6705/2994/260/92 απόφασή του, που υπογράφει ο ίδιος, χαρακτηρίζει τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου στον Πύργο Ηλείας ως «νεώτερο μνημείο», επικαλούμενος μεταξύ άλλων την ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, όπως διατυπώθηκε στην με αριθμό 26/29-11-2012 συνεδρία του. Όπως αναφέρει στην απόφασή του, ο συγκεκριμένος ναός «αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκκλησιαστικής
αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα, με ποικίλα νεοκλασικά στοιχεία, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, και θεωρείται σημαντικό τοπόσημο για την ιστορία της πόλης του Πύργου λόγω της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής αξίας του». Στις 24.4.2013 ο κ. Τζαβάρας, με την ΑΠ: ΥΠΑΙΘΠΑ-ΓΓΠ/ΓΔΑΜΤΕ/ ΔΑΒΜΜ/63597/9512/1534 απόφασή του, εγκρίνει το Σχέδιο Ασφαλείας και Υγείας (ΣΑΥ) και τον Φάκελο Ασφαλείας και Υγείας (ΦΑΥ) του έργου «Αποκατάσταση Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στον Πύργο Ηλείας, Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ΠΕ Ηλείας». Την ίδια ημέρα ο ηλείος υφυπουργός, με την ΑΠ: ΥΠΑΙΘΠΑ-ΓΓΠ/ΓΔΑΜΤΕ/ ΔΑΒΜΜ/63595/9511/1533 απόφασή του, εγκρίνει την οικονομοτεχνική μελέτη του έργου, προϋπολογισμού τριών εκατομμυρίων εκατόν δέκα χιλιάδων ευρώ (3.110.000,00€), χωρίς αναθεωρήσεις και ΦΠΑ, και τριών εκατομμυρίων εννιακοσίων χιλιάδων ευρώ (3.900.000,00 €) με αναθεωρήσεις και ΦΠΑ (23%). Μόλις δεκαπέντε ημέρες μετά, στις 9.5.2013, η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, με την ΑΠ:
Η ενέργεια του κ. Τζαβάρα προκάλεσε την έντονη αντίδραση μέρους της τοπικής κοινωνίας στην εκλογική του περιφέρεια την Ηλεία, καθώς σπουδαία έργα αρχαιολογικής σημασίας, θα έπρεπε να προηγηθούν της εκκλησίας ΕΥΤΟΠ/Α/ΠΕΠΑΝ42/1764 απόφασή της, εντάσσει το έργο «Αποκατάσταση Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στον Πύργο Ηλείας, Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ΠΕ Ηλείας» στον Άξονα Προτεραιότητας «03 – Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος» του ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα». Όπως αναφέρεται στη σχετική απόφαση, το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής
Ανάπτυξης. Η χρονική διάρκεια υλοποίησης της πράξης είναι 32 μήνες και η ημερομηνία λήξης προθεσμίας επιλεξιμότητας δαπανών ορίζεται η 31/12/2015…
Αναπάντητα ερωτηματικά για το έργο Η προκλητική ενέργεια του κ. Τζαβάρα προκάλεσε την έντονη αντίδραση της βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ στην Ηλεία, Έφης Γεωργοπούλου-Σαλτάρη. Όπως λέει στο Hot Doc η κα Σαλτάρη, «ένα πρώτο σημείο που εγείρει ερωτηματικά και προβληματίζει ιδιαίτερα και τον κάθε καλόπιστο πολίτη είναι το ύψος του ποσού που εγκρίθηκε για τις εργασίες αποκατάστασης, το οποίο ανέρχεται στα 3.900.000,00 ευρώ, όταν, σημειωτέον, υπήρχε έγκριση δαπάνης αποκατάστασης από το ΤΑΣ για τις ζημιές από τους σεισμούς του 2008, ύψους 180.000,00 ευρώ. Ένα δεύτερο στοιχείο στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε είναι το φυσικό αντικείμενο της πράξης αποκατάστασης, καθώς, επειδή στα μνημεία θα πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια και αυστηρότητα οι διεθνώς αποδεκτές αρχές επεμβάσεων (συντήρηση, αποκατάσταση κλπ.), μας προκαλεί απορία γιατί HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 45
Ηλεία
επιλέχτηκαν τεχνικές που βασίζονται 1 στο οπλισμένο σκυρόδεμα, οι οποίες οδηγούν σε μη αναστρέψιμες επεμβάσεις. Θα ήταν χρήσιμο να γνωρίζαμε εάν η συγκεκριμένη μελέτη εκπονήθηκε από τις υπηρεσίες του υπουργείου ή από κάποιον ιδιώτη. Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε κάτι που απουσιάζει από το αντικείμενο της πράξης αποκατάστασης και το οποίο θα περιμέναμε ως αναγκαίο: τη συντήρηση των εικόνων, των τέμπλων κλπ. Για τον λόγο αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έχει προχωρήσει σε αίτηση κατάθεσης εγγράφων προκειμένου να ελεγχθεί αν το ποσό 2 ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μνημείου και αν όντως θα διατεθεί για τις εν λόγω ανάγκες. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η επιλογή του έργου και το ύψος της χρηματοδότησής του δεν σχετίζεται με ευνοϊκή μεταχείριση εξαιτίας του γεγονότος ότι το εν λόγω έργο βρίσκεται στην εκλογική περιφέρεια του αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού Κ. Τζαβάρα και ελπίζουμε ότι όλα τα μνημεία (αρχαιοελληνικά, βυζαντινά, μεσαιωνικά ή και νεώτερα ιστορικά μνημεία) στην Ηλεία, αλλά και σε όλη τη χώρα, που χρήζουν ανάλογης μεταχείρισης, συντήρησης και ανάδει- "Επιχειρηματικότητα-Ανταγωνιστικότητα" εν μέσω οικονομικής κρίσης…». ξης, θα έχουν την ίδια τύχη». «Προφανώς και δεν έχει αντιληφθεί ο κ. Τζαβάρας ότι είναι μεγίστη πρόκληση, Το θέμα στο γραφείο ακόμη και στους φανατικούς θρησκευότου πρωθυπουργού Η ένταξη αποκατάστασης της εκκλη- μενους, για τους πεινώντες και διψώντες σίας του Πύργου στο ΕΣΠΑ από τον συμπολίτες μας στους χαλεπούς οικονοκ. Τζαβάρα με ποσό 3.900.000 ευρώ μικούς καιρούς που ζούμε το να δίνει, προκάλεσε την έντονη αντίδραση του για δικούς του πελατειακούς ή θρηγιατρού Σωτήρη Σωτηρόπουλου, προ- σκοληπτικούς ή άλλους λόγους, τόσα έδρου του Πολιτιστικού Κέντρου εκατομμύρια αβέρτα», λέει στο Hot στη Δίβρη Ηλείας και εκδότη του Doc ο κ. Σωτηρόπουλος και προσθέτει: «Η Αγ. Τριάδα Δίβρης (διαλέγω ένα ομώνυμου περιοδικού. Στις 15.5.2013 ο κ. Σωτηρόπουλος με οικείο για μένα θέμα, γιατί υπάρχουν επιστολή του ενημέρωσε για το θέμα χιλιάδες παρόμοια που καταρρέουν οσητο γραφείο του πρωθυπουργού Αντ. μέραι, στην Ηλεία και την Ελλάδα…) Σαμαρά, τον υπουργό Οικονομικών Ι. είναι ένα από τα σημαντικότερα –ίσως Στουρνάρα και τον υπουργό Ανάπτυξης το σημαντικότερο, σύμφωνα με απόψεις και Ανταγωνιστικότητας Κ. Χατζηδάκη, ειδημόνων, όπως του διαπρεπούς διευκαι ζήτησε εξηγήσεις για το πώς θυντή Αρχαιολογίας Ηλείας αείμνηστου δικαιολογείται «η διάθεση "δια χει- Γιαλούρη και του καθηγητή του ΕΜΠ αείρός" υπουργού Πολιτισμού κ. Τζαβάρα μνηστου Στίκα– βυζαντινά μνημεία του ποσού 4 εκατομ. ευρώ για τον Ι.Ν. νομού, του 11ου-12ου αι., με εκπληκτιΑγ. Νικολάου Πύργου στο πρόγραμμα κές αγιογραφίες. Εδώ και χρόνια ζητάμε
46 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
από την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία να διαθέσει ένα μικρό, ελάχιστο ποσό για την προστασία του (υγρασίες από τη στέγη που καταστρέφουν τις αγιογραφίες) και ένα κάπως μεγαλύτερο για τη συντήρηση και επιστημονική μελέτη του μνημείου αυτού. Η απάντηση της Υπηρεσίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Δυτ. Ελλάδος ήταν: "Δυστυχώς χρήματα δεν έχουμε, βάλτε εσείς τα υλικά και τα εργατικά κι εμείς θα στείλουμε έναν ειδικό τεχνίτη να επιβλέπει την επισκευή της στέγης". Και πράγματι, εμείς βάλαμε μερικές εκατοντάδες ευρώ, τόσο κόστισε, και επισκευάσαμε πρόχειρα τη στέγη. Όσο για τη συντήρηση και τη μελέτη, ούτε κουβέντα».
Οι εργασίες αποκατάστασης του ναού Αγίου Νικολάου στον Πύργο Ηλείας, που θα κοστίσουν 3.900.000 ευρώ Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη απόφαση, τo έργο αφορά στην αποκατάσταση του
3
4
1. Η έγκριση της οικονομοτεχνικής μελέτης από τον κ. Τζαβάρα, ύψους 3.900.000 ευρώ. 2. Στοιχεία της απόφασης ένταξης στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ. 3. Η απόφαση χαρακτηρισμού της εκκλησίας ως νεώτερου μνημείου. 4. Η απόφαση ένταξης στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ ΕπιχειρηματικότηταΑνταγωνιστικότητα.
Ζητήθηκαν εξηγήσεις για το πώς δικαιολογείται η διάθεση "δια χειρός" υπουργού Πολιτισμού κ. Τζαβάρα ποσού 4 εκατ. ευρώ για τον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Πύργου
φέροντος οργανισμού του μνημείου και στην αντιμετώπιση των λειτουργικών και αισθητικών προβλημάτων που παρουσιάζει. Ειδικότερα, θα γίνουν οι παρακάτω εργασίες: - Καθαίρεση εσωτερικών και εξωτερικών επιχρισμάτων, τραβηχτών προεξοχών και κορνιζών, μεταλλικών και ξύλινων κουφωμάτων, κλιμακοστασίων, μαρμαροποδιών, ξύλινης ψευδοροφής, ξύλινου φέροντος οργανισμού στέγης και επικάλυψης, υδρορροών, κεραμικών και τσιμεντένιων πλακιδίων στους χώρους των δύο γυναικωνιτών και στα κωδωνοστάσια, και υπαρχόντων Η/Μ εγκαταστάσεων. - Ενίσχυση φέρουσας τοιχοποιίας με εφαρμογή ενεμάτων και κατασκευή αρμολογημάτων, συρραφή ρωγμών, κατασκευή αμφίπλευρου μανδύα οπλι- - Κατασκευή νέου δαπέδου από οπλισμένο σκυρόδεμα στο νότιο κωδωνοστάσιο. σμένου επιχρίσματος. Ενίσχυση υπαρχόντων δοκών και πλα- Κατασκευή διαζωμάτων από οπλικών από οπλισμένο σκυρόδεμα με σμένο σκυρόδεμα, τοποθέτηση μεταλλικών ελκυστήρων. μανδύα εκτοξευμένου σκυροδέματος,
αποκατάσταση διαβρωμένων μεταλλικών στοιχείων. - Κατασκευή νέων ξύλινων στεγών από σύνθετη ξυλεία και νέας ξύλινης ψευδοροφής. - Κατασκευή νέων μεταλλικών κλιμάκων στα κωδωνοστάσια. - Κατασκευή νέων ξύλινων παραθύρων. - Τοποθέτηση χρωματιστών ή διαφανών υαλοπινάκων. - Κατασκευή νέων ορθομαρμαρώσεων. - Επίστρωση δαπέδων γυναικωνιτών και κωδωνοστασίων με κεραμικά πλακίδια. - Συντήρηση και επισκευή υπαρχόντων μαρμάρινων στοιχείων, ανακατασκευή τραβηχτών κορνιζών. - Κατασκευή εσωτερικών και εξωτερικών επιχρισμάτων και χρωματισμός τους. - Επικεράμωση με τα παλιά κεραμίδια ρωμαϊκού τύπου. - Εγκατάσταση σύγχρονων ηλεκτρομηχανολογικών δικτύων και κλιματισμού με μονάδες FCU δαπέδου. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 47
Αλί
| Εντυπώσεις από Eurovision |
Του Αλί Μπούρμπα
Οι δύο καλύτερες πράγματα που κάνουν Αλί ευτυχισμένo στη Ελλάδα είναι πίτα γύρο και γιουροβίζιον. Άμα συνδυάζονται κιόλας, όπως το Κυριακή που μας πέρασε, κάνουν ένα αξέχαστο βραδιά. Πίταγύρο-βίζιον, εν συντωνυμία. Αλί εντυπωσιάστηκε από φίλες κοπέλες που έδιναν φιλιά στη στόμα. Θα έδινε τη πάντα για να είναι ανάμεσα. Δυο ξανθές γκομενάκι και τη μαύρο Πακιστανό στη κέντρο. Σαν αλατιέρα θα ήταν με οδοντογλυφίδα Αλί στη κέντρο.
48 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Α
λλά εκεί που Αλί πραγματικά ερωτεύτηκε και ξέχασε για λίγο ώρα μόνο μεγάλο τη έρωτα, φίλη Ζαρούλια, ήταν με φίλη από Μπελαρούς. Τι πόδια ήταν αυτές! Αλί έβλεπε ξανθό άγγελο και ευτυχώς δεν άκουγε τραγούδι. Σκεφτόταν εκείνο διαφήμιση που φιλιούνται από μικρές και γίνονται γέροι και πάλι φιλιούνται. Το ίδιο θα έκανε και Αλί με φίλη από Μπελαρούς, αλλά το ένα από τα δύο θα ήταν γυρισμένο ανάποδα. Ανεπίτρεπτο Καπουτζίδη μη μπορεί εξηγήσει στη κοινό γιατί ρουμάνο φίλο φόραγε φούστα και ξυλοποδάρες. Ήταν ένα κοντή κάτω από φουστάνι της και την ώρα που τραγουδούσε ρουμάνο δράκουλα κανονικά με αντρικό φωνή, τσακ, τη έστριβε τη μπαλάκια και φωνή έβγαινε τσιριχτό. Πανωλεθρία όμως Καπουτζίδη έπαθε που δεν μπόρεσε εξηγήσει γιατί τη Alcohol is free είναι πολύ ελληνική τραγούδι. Όλοι φίλοι λένε ότι έχει μπαγλαμαδάκι και στίχοι ελληνικοί. Αυτό κατά το άποψη τη Αλί είναι πολύ επιφανειακό ερμηνεία. Μπορεί Αλί μη πήγε σχολείο στο Ελλάδα, αλλά από ιστορία σκίζει. Τη τραγούδι αυτό δείχνει πως τη Ελλάδα επιστρέφει επιτέλους στο ρίζες της. Καταρχάς τραγουδιστές φορούσαν φουστανέλα, όπως και κλέφτες και αρματωλοί στη Αλβανία τη 1940. Και παρόλο που τη παιδιά φορούσαν φούστα, δεν ήταν όπως σύγχρονες Έλληνες 20% άντρες και 80% ντιγκιντάγκες. Ήταν σαν Κολοκοτρώνη και Καραϊσκάκη, που είχαν πολεμήσει παλιά στη Ελ Αλαμέιν ξαναζήσανε και τραγουδάνε μαζί στη Γιουροβίζιον. Πολύ αντρίκιο το φωνή. Έπειτα, στη τέλος Αγάθωνα έστριψε τη μουστάκι της, όπως Μάρκο Μπότσαρη όταν είδε τη Αλί πασά (θείος τη Αλί Hot Doc) στη μάχη στη Γαυγάμηλα. Και βέβαια και το τίτλο είναι πολύ ελληνικό και πολύ ιστορικό. Γιατί αν το αλκοόλ δεν ήταν δωρεάν στο ελληνικό ιστορία, πως ήταν δυνατό ψηφίσουν Έλληνες Γιώργο Παπανδρέου 2009; Ή Κώστα Καραμανλή 2004; Χωρίς πλάκα τώρα, Αλί νομίζει ότι αυτή ήταν τη καλύτερη τραγούδι που έστειλε Ελλάδα στο Γιουροβίζιον. Κι έτσι πρέπει είναι αυτά τα πράγματα. Παραδοσιακές. Ελλάδα στείλει Αγάθωνα με μπαγκλαμαδάκι, Πακιστάν στείλει
μία αμανέ, Γερμανία στείλει Σόιμπλε κόβει τη εισιτήρια. Αλί νομίζει φίλοι Έλληνες έχετε αρχίσει ξαναβρίσκει τη εαυτό σας και ξαναζήσει το ιστορία σας. Πρωθυπουργό πήγε στο Κίνα φέρει κινέζοι επενδυτές στο χώρα. Μετά όλοι Έλληνες κάτσουν στη λιμάνι και αγναντεύουν τη πέλαγος. Περιμένοντας το Κινέζοι. Και αρχηγό Τσίπρα λέει όχι απολύσετε ούτε μία δημόσια υπάλληλο. Κάλλιο μισθό δημόσιο παρά δουλειά ιδιωτικιά. Και Καρατζαφέρη γυρίσει στο Νέα Δημοκρατία όπως το άσωτο υιό, και Σαμαρά σφάξει μία μοσχάρι σιτευτή. Ωπ, συγγνώμη, μαλακία είπε Αλί. Το άσωτο υιό δεν είναι από ελληνικό ιστορία, είναι από ιστορία τη Βαλτική θάλασσα νομίζει. Και επί το ευκαιρία, τι ωραία πόδια είχε εκείνη μανάρι από Λευκορωσία! Σα κυπαρίσσια ήταν, κι Αλί πεθαμένο στη μνήμα να κοιτάει προς τη απάνω, ανάμεσα στη κυπαρίσσια. Ξαναγυρίζοντας όμως στο ελληνική ιστορία, δεν μπορεί Αλί παρά να σχολιάσει τη διαφωνίες στη ΣΥΡΙΖΑ τώρα που πάει να γίνει κόμμα. Τη θυμίζει πολύ έντονα Μικρασιατικό εκστρατεία. Φτάσαμε μέχρι έξω από το Κάιρο νομίζει Αλί, και μετά πήραμε τη μπογαλάκια μας και μπλουμ στο θάλασσα. Αλί ξέρει και ποιοι έξι θα τη πληρώσουν στη τέλος. Έχουμε και λέμε: Τσίπρα, Δούρου, Ζωή, Σκουρλέτη, Χουντή και Αλαβάνο. Αλαβάνο μπορεί μην είναι στη ΣΥΡΙΖΑ πια, αλλά στη τέλος πάντα αυτό τη πληρώνει. Αλαβάνο επίσης μπορούσε πάει στο Γιουροβίζιον, κάτσει δίπλα από Αγάθωνα και βγάζει κατοστάρικα δραχμές, κολλάει στη μέτωπο φίλο ρεμπέτη. Αυτή ήταν ένα σχέδιο βήτα για να πάει λίγη πιο ψηλά το Ελλάδα στο βαθμολογία, γιατί τη άλλο σχέδιο, τη πολιτικό, είναι σχέδιο γάμα(τα). Αλί πολύ ευχαριστημένο με εξέλιξη που πήραν πράγματα στο Ελλάδα λόγω κρίσης. Επιτέλους Έλληνες ξαναζούν το ιστορία τους, ξαναβρίσκουν το ρίζες τους. Άντε και τη χρόνου να διώξουν Καπουτζίδη και να βάλουν πάλι Μπόκοτα να κάνει σχόλια στη διαγωνισμό. Κι έτσι εκτός από ιστορία να ζήσουν και λίγο αρχαιολογία.
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 49
Διεθνή Παρασκήνια Της Ρένας Ακριτίδου
Τόμπολα στη Γουατεμάλα Λίγες ημέρες μετά από την ανατροπή της καταδίκης του πρώην δικτάτορα της Γουατεμάλας Εφρέμ Ρίος Μοντ για γενοκτονία, δικαστήριο της χώρας εξέδωσε τον πρώην πρόεδρο Αλφόνσο Πορτίγιο στις ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπίσει κατηγορίες για ξέπλυμα χρήματος σε αμερικανικές τράπεζες μεταξύ 2000-2004. Ο 86χρονος Μόντι, τον οποίο στήριζε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν, είχε καταδικαστεί σε 80ετή φυλάκιση ως «επιβλέπων» τις δολοφονίες 1.771 μελών της φυλής Μάγια Ιξίλ μεταξύ 1982-83. Στη διάρκεια του εμφυλίου στη χώρα, 1960-1996, σκοτώθηκαν 250.000 άνθρωποι. Αναλυτές χαρακτήρισαν την ακύρωση της καταδίκης του από τον Άρειο Πάγο ως ενδεικτική των αδυναμιών του δικαστικού συστήματος. Ο Πορτίγιο είχε εκλεγεί υποσχόμενος αναδιανομή του πλούτου. Αμέσως μετά από την ολοκλήρωση της θητείας του, το 2004, διέφυγε στο Μεξικό, από όπου εκδόθηκε στη χώρα του το 2008. Τον Μάιο του 2011 δικαστήριο της Γουατεμάλας τον αθώωσε από κατηγορίες για υπεξαίρεση χρημάτων, αλλά ο Άρειος Πάγος υιοθέτησε το αίτημα των ΗΠΑ. «Στο επανιδείν Γουατεμάλα, αυτή είναι απαγωγή», φέρεται να δήλωσε πριν επιβιβαστεί σε αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ, κατευθείαν από το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν. Εκτός των αμερικανών και γάλλοι δικαστές διερευνούν κατηγορίες σε βάρος του για ξέπλυμα χρήματος.
Παίζοντας με τις ανάγκες
Ο 86χρονος Μόντι, τον οποίο στήριζε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν, είχε καταδικαστεί σε 80ετή φυλάκιση ως «επιβλέπων» τις δολοφονίες 1.771 μελών της φυλής Μάγια Ιξίλ μεταξύ 1982-83
Μπλόφα
Στις 22 Μαρτίου ο Ρομπ Χάστινγκς, ενεργειακός διευθυντής στο Crown Estate, είχε δηλώσει στους Financial Times: «Έχουμε αποθηκευμένο αέριο αρκετό να καλύψει ανάγκες έξι ωρών. Αν μειωθεί περαιτέρω, θα σημάνει διακοπές παροχής». Τώρα γίνονται εκκλήσεις για διερεύνηση του ισχυρισμού του πως στις τερματικές εγκαταστάσεις φυσικού αερίου κοντά στο Λονδίνο και την Ουαλία υπήρχε τόσο λίγη ποσότητα, καθώς διαπιστώθηκε ότι ακριβώς εκείνο το διάστημα οι σταθμοί αυτοί είχαν πληρότητα 40% και 52% αντίστοιχα. Πολλοί σκέφτηκαν ότι οι πάροχοι κρατούσαν το αέριο σε δεξαμενές, σε περίοδο που η αγορά αντιμετώπιζε οξυμένη έλλειψη – γεγονός που προκάλεσε σχεδόν διπλασιασμό στην τιμή του αερίου. Η τιμή τον Μάιο έπεσε στα περσινά επίπεδα, που είναι ωστόσο διπλάσια από την τιμή του 2009.
Έτσι χαρακτήρισε ο ηγέτης του Κινήματος 5 Αστέρων της Ιταλίας, Μπέπε Γκρίλο, την κυβερνητική συμφωνία για τερματισμό της χρηματοδότησης των κομμάτων. «Είναι η τελευταία πράξη της κωμωδίας», είπε, θυμίζοντας ότι το κίνημα, που πήρε περίπου το ένα τέταρτο των ψήφων στις εκλογές του Φεβρουαρίου, αρνείται να λάβει δημόσια χρηματοδότηση. «Αν το σχετικό νομοσχέδιο περάσει, η Ιταλία ίσως είναι στα πρόθυρα του να υιοθετήσει σύστημα χρηματοδότησης προεκλογικών εκστρατειών παρόμοιο με των ΗΠΑ, όπου τα κόμματα στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε δωρητές με βαθιές τσέπες και η επίδραση των λόμπι είναι σημαντική. Θα ήταν συνετό να κινηθούμε προς το αμερικανικό μοντέλο, αλλά με διαφανή λόμπι και φοροαπαλλαγές σε δωρητές», είπε στέλεχος της Επιτροπής Οικονομικών της ιταλικής Βουλής. Διαφανή λόμπι;
Λαγκάρντ: Εξήγησε, καθάρισε… Τρικυμία σε φλιτζάνι αποδείχτηκε η διήμερη δικαστική περιπέτεια της επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ αναφορικά με τον ρόλο που έπαιξε στην παροχή 285 εκατομμυρίων ευρώ του δημοσίου στον επιχειρηματία Μπερνάρ Ταπί, το 2008. Αφού το γαλλικό δικαστήριο απέφυγε να της απαγγείλει κατηγορίες και την χαρακτήρισε «υποβοηθούμενη μάρτυρα» στην υπόθεση, η ίδια δήλωσε πως έπραξε «το καλύτερο
50 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
για το δημόσιο συμφέρον» και αναχώρησε για Νέα Υόρκη, επιστρέφοντας στα καθήκοντά της. Ως υπουργός Οικονομικών του Σαρκοζί είχε διαμεσολαβήσει στη διευθέτηση διαμάχης του πρώην Σοσιαλιστή υπουργού Ταπί με την πρώην κρατική τράπεζα Credit Lyonnais από το 1993, αναφορικά με την πώληση της Adidas. Ο Ταπί κατηγορούσε την τράπεζα ότι είχε υποτιμήσει την Adidas σκόπιμα. Ο Ταπί είχε φυλακιστεί για
στημένους αγώνες όταν ήταν πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομάδας Ολυμπίκ Μαρσέιγ. Η Λαγκάρντ επιμένει πως η μεσολάβησή της ήταν απαραίτητη για να τελειώσει μια δαπανηρή διαμάχη, ωστόσο εδώ και καιρό δεν είναι ψίθυροι οι εκφράσεις δυσπιστίας στην άρνησή της πως ενεργούσε με εντολή Σαρκοζί ώστε να επιβραβευτεί ο Ταπί για την εκλογική στήριξη που παρείχε στο αντίπαλο μέχρι τότε στρατόπεδο, το 2007.
Γερμανία
Ο δόκτορ Τζέκιλ και ο κύριος Χάιντ της ακροδεξιάς Όταν ο λύκος αλλάζει προσωπείο, παύει να είναι λύκος; Το φίδι όμως γίνεται χαμαιλέοντας και το αβγό του ολοένα πιο επικίνδυνο. Στην προκειμένη περίπτωση οι νεοναζί της Γερμανίας μεταλλάσσονται μόνο και μόνο για να μπορούν να προσεγγίζουν ευκολότερα τα θύματά τους, να είναι πιο αποτελεσματικοί και, το κυριότερο, να μην αφήνουν ίχνη. Η δίκη του Μονάχου αναδεικνύει, για πρώτη ίσως φορά, και τον ισχυρό ρόλο της γυναίκας στην ακροδεξιά. Ο λύκος που φορά το προσωπείο ενός προβάτου… Του Πέτρου Γκάτζια
Ο
ι κάτοικοι του Ντόρτμουντ στη δυτική Γερμανία δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα ότι πίσω από τις επιθέσεις σε μετανάστες κρύβονται οι νεοναζί. Η νέα γενιά των ακροδεξιών αποδεικνύεται εξυπνότερη από τις παλιότερες. Έχει κρεμάσει τα στρατιωτικά μαύρα δερμάτινα μπουφάν, πέταξε τις μπότες και άρχισε μάλιστα να τρώει ακόμη και κεμπάμπ από την τουρκική ψησταριά της γειτονιάς, άσχετα εάν έχει απειλήσει ή και κακοποιήσει τον τούρκο ιδιοκτήτη. Το
βεβαιώνει άλλωστε και ένας γνωστός γερμανός δημοσιογράφος, ο Γιοχάνες Ράντκε, ο οποίος την τελευταία δεκαετία καταγράφει κάθε κίνηση των ακροδεξιών στην πόλη: «Σήμερα ένας νεοναζί μπορεί με άνεση να τρώει τουρκικά κεμπάμπ και την ίδια ώρα να βγαίνει και να χτυπά μετανάστες. Πιστεύουν πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, φτάνει να παραμένουν στην ψυχή τους ναζί». Πρόκειται για τα μέλη μιας σχετικά νέας οργάνωσης, το αρχηγείο της οποίας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης.
Ονομάζονται «Αυτόνομοι Εθνικιστές» (ΑΝ) και θεωρούνται οι πρωτεργάτες αυτής της μεταμόρφωσης. Τα πιστεύω όμως παραμένουν τα ίδια με το παρελθόν. Είναι ξενοφοβικοί και ρατσιστές, αλλά η εμφάνισή τους και η τακτική που έχουν υιοθετήσει, μοιάζουν με την τακτική άλλων νεανικών οργανώσεων και κινημάτων –οπαδών του διαδικτύου–, που δεν έχουν βέβαια καμία σχέση με την ακροδεξιά. Φορούν μοντέρνα αθλητικά παπούτσια και πανάκριβα αντιανεμικά μπουφάν και επικοινωνούν μεταξύ τους HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 51
Γερμανία
μέσω του twitter, οργανώνοντας συχνά ακόμη και flashmobs. Φορούν μάλιστα και τις λευκές μάσκες των Anonymous, μπερδεύοντας όσους τους βλέπουν. Το παράξενο, εξάλλου, είναι ότι χρησιμοποιούν ακόμη και αγγλικά συνθήματα, κάτι που μέχρι χθες ήταν απαγορευμένο στους κόλπους της γερμανικής ακροδεξιάς, που πρεσβεύει τη γερμανική καθαρότητα. Με άλλα λόγια, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. «Βλέπουν τους εαυτούς τους περισσότερο σαν εκπροσώπους μιας avant-garde ναζιστικής σκηνής. Είναι πολύ πιο επαγγελματίες από τους σκίνχεντς και γι' αυτό πολύ πιο επικίνδυνοι,» λέει ο Γιοχάνες Ράντκε. Το ίδιο δηλώνει και ένας πρώην νεοναζί, από την Ανατολική Γερμανία, ο οποίος δεν θέλει να αποκαλύψει το όνομά του, φοβούμενος αντίποινα: «Οι Αυτόνομοι Εθνικιστές είναι μια αδίστακτη συμμορία, που σχεδιάζει πάντοτε τα επόμενα βήματά της. Όταν είσαι σε μια τέτοια κατάσταση είναι σαν να ζεις σε ένα παράλληλο σύμπαν». Το πρόβλημα είναι πως σήμερα δεν είναι πλέον εύκολο να πει κανείς με βεβαιότητα ποιος είναι νεοναζί και ποιος όχι. Τα όρια φαντάζουν πολύ σχετικά.
Η νύφη των ναζί Η περίπτωση της Μπεάτε Τσέπε ανατρέπει πολλά δεδομένα για τα μέχρι τώρα πιστεύω των ακροδεξιών και αναδεικνύει τον παράγοντα γυναίκα. Η τριανταοχτάχρονη κάθε άλλο με άγγελο του θανάτου μοιάζει. Εάν δεν ήξερες τα έγκληματά της, θα την χαρακτήριζες γλυκιά και ήσυχη. Εδώ ακριβώς ταιριάζει γάντι ο χαρακτηρισμός λύκος με προσωπείο προβάτου. Η δίκη της Τσέπε ξεκίνησε πριν από περίπου ένα μήνα στο Μόναχο και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο. Είναι η κύρια κατηγορούμενη κυρίως για τις δολοφονίες οκτώ Τούρκων κι ενός Έλληνα, του Θεόδωρου Βουλγαρίδη, το 2005. Η νεοναζιστική οργάνωση στην οποία ανήκει, η NSU, επί τουλάχιστον δεκατρία χρόνια δολοφονούσε, έβαζε βόμβες και λήστευε τράπεζες, κάτω από τη μύτη των γερμανικών αρχών που για κάποιο λόγο δεν μπορούσαν να την
52 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
1
4
2
5
3
Εάν δεν ήξερες τα έγκληματά της, θα την χαρακτήριζες γλυκιά και ήσυχη. Εδώ ακριβώς ταιριάζει γάντι ο χαρακτηρισμός λύκος με προσωπείο προβάτου. Η δίκη της Τσέπε ξεκίνησε πριν από περίπου ένα μήνα στο Μόναχο και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο. Είναι η κύρια κατηγορούμενη κυρίως για τις δολοφονίες οκτώ Τούρκων κι ενός Έλληνα, του Θεόδωρου Βουλγαρίδη, το 2005
2, 3: Η Μπεάτε Τσέπε
5: Πορεία νεοναζιστών στο Ντόρτμουντ
εντοπίσουν. Η Τσέπε είναι η μόνη που επέζησε από τον πυρήνα της οργάνωσης –οι άλλοι δύο αυτοκτόνησαν το 2011– και σύμφωνα με τον εισαγγελέα δεν ήταν απλώς ένα μέλος, αλλά ο εγκέφαλος. «Οι γυναίκες έρχονται όλο και πιο πολύ στο προσκήνιο στις ακροδεξιές οργανώσεις», ξεκαθαρίζει στο Spiegel η Μιχέλα Κέτινγκ, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. «Αναλαμβάνουν σημαντικές θέσεις και είναι εξίσου βίαιες με τους άνδρες. Από το 2000 μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί περίπου σαράντα γυναικείες ακροδεξιές οργανώσεις». Σύμφωνα με τις γερμανικές υπηρεσίες ασφαλείας, υπάρχουν συνολικά 22.400 ακροδεξιές οργανώσεις σε όλη τη χώρα. Τα τελευταία δύο χρόνια οι 9.800 από αυτές είχαν την πρόθεση ή έχουν επιδείξει βίαιες συμπεριφορές. Βρίσκονται υπό τη σκέπη τουλάχιστον 200 ομοσπονδιών με ονομασίες όπως «Εθνικοσοσιαλισμός του Μίσους» ή «Αίμα και Τιμή». Είναι εθνικιστές, ρατσιστές, αντι-σημίτες, θέλουν να διώξουν τους μετανάστες από τη χώρα, δοξάζουν τον Αδόλφο Χίτλερ και αρνούνται το Ολοκαύτωμα. Μόνο το
6
7
1, 4, 6, 7: Το Γιάμελ είναι ένα τελείως διαφορετικό χωριό και το καταλαβαίνεις όταν πλησιάσεις. Στους δρόμους δεν περπατά σχεδόν κανείς, ροτβάιλερ γαβγίζουν συνεχώς και στους τοίχους βλέπεις ζωγραφισμένες εικόνες που εξυμνούν τον εθνικοσοσιαλισμό, αλλά και συνθήματα για τα SS και τον Χίτλερ. Μια πινακίδα μάλιστα γράφει πως η γενετειρά του στην Αυστρία απέχει 855 χιλιόμετρα.
2012 έγιναν 17.000 εγκλήματα και 842 πράξεις βίας για τις οποίες ευθύνονται οι ακροδεξιοί. Οι περισσότερες οργανώσεις πιστεύεται ότι σχετίζονται με κάποιο τρόπο με το NPD, το γερμανικό εθνικιστικό κόμμα, το οποίο η γερμανική Άνω Βουλή, στην οποία εκπροσωπούνται τα κρατίδια, θέλει να βγάλει εκτός νόμου, αλλά βρίσκει αντίθετη την Κάτω Βουλή, δηλαδή επί της ουσίας την κυβέρνηση, η οποία θεωρεί ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αυτόν τον τρόπο το φαινόμενο. «Δεν μπορείς να απαγορεύσεις την ηλιθιότητα», είπε μάλιστα ο γνωστός μας αντικαγκελάριος Φίλιπ Ρέσλερ. Το 2001, ωστόσο, και τα δύο Σώματα συμφωνούσαν. Ολα άλλαξαν δύο χρόνια αργότερα, όταν το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι μια τέτοια απαγόρευση θα ήταν αντισυνταγματική, καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι το συγκεκριμένο κόμμα κρύβεται πίσω από οποιαδήποτε βίαιη ενέργεια. Σε περίπτωση που το NPD βγει εκτός νόμου, τότε η διάδοχη κατάσταση είναι ήδη έτοιμη και ονομάζεται Die Rechte, δηλαδή Η Δεξιά. Ο ηγέτης της μάλιστα,
ο Κρίστιαν Βορχ, επαίρεται ότι ο πατέρας του ήταν στέλεχος των SS και πως η γιαγιά του είχε βοηθήσει τον διαβόητο «χασάπη της Λυόν», τον Κλάους Μπάρμπι, να αποφύγει τη σύλληψη. Ακτιβιστές στη Γερμανία πάντως έφτιαξαν κάτι σαν χάρτη, σαν «τουριστικό οδηγό», στον οποίο καταγράφονται τα μέρη όπου μπορεί κανείς να συναντήσει νεοναζί, αλλά και τα μέρη όπου έγιναν εγκλήματα για τα οποία ευθύνονται οι ακροδεξιοί. Ονομάζεται «Rechtes Land», δηλαδή η χώρα των δεξιών, και έχει στόχο να αφυπνίσει την κοινή γνώμη. Μόνο τις δύο πρώτες ημέρες της λειτουργίας του το επισκέφτηκαν τουλάχιστον 48.000 χρήστες του διαδικτύου.
855 χιλιόμετρα από τη γενέτειρα του Χίτλερ Το χωριό είναι πανέμορφο. Μικρά σπιτάκια με κόκκινα τούβλα και κήπους γεμάτους λουλούδια και φυτά, αγροτόσπιτα της πρωσικής περιόδου, κάπου στο Μεκλεμβούργο, στην πάλαι ποτέ Ανατολική Γερμανία. Η περιοχή είναι απομονωμένη και μόνο όποιος θέλει πραγματικά την ησυχία του θα μπορούσε
να ζει εκεί, ή όποιος θέλει να κρύψει κάτι. Στο χωριό ζουν περίπου πενήντα άνθρωποι και στην πλειοψηφία τους έχουν κάτι κοινό: είναι νεοναζί. Το Γιάμελ είναι ένα τελείως διαφορετικό χωριό και το καταλαβαίνεις όταν πλησιάσεις. Στους δρόμους δεν περπατά σχεδόν κανείς, ροτβάιλερ γαβγίζουν συνεχώς και στους τοίχους βλέπεις ζωγραφισμένες εικόνες που εξυμνούν τον εθνικοσοσιαλισμό, αλλά και συνθήματα για τα SS και τον Χίτλερ. Μια πινακίδα μάλιστα γράφει πως η γενέτειρά του στην Αυστρία απέχει 855 χιλιόμετρα. Πριν από περίπου δέκα χρόνια εγκαταστάθηκε στο χωριό ένα σημαντικό στέλεχος της ακροδεξιάς και βουλευτής του NPD, ο Σφεν Κρούγκερ, ο οποίος άρχισε σχεδόν αμέσως να αγοράζει όσα σπίτια στο χωριό, για κάποιο λόγο, άδειαζαν, και όχι μόνο αυτό αλλά έφερνε και ομοϊδεάτες του. Σε λίγο τα περισσότερα κατοικούνταν από νεοναζί. Κάθε χρόνο μάλιστα στην περιοχή πραγματοποιείται και φεστιβάλ, όπου μαζεύονται ακροδεξιοί όχι μόνο από τη Γερμανία αλλά και από όλο τον κόσμο. Σήμερα ο Κρούγκερ είναι φυλακή για παράνομη οπλοκατοχή, αλλά στο χωριό οι σύντροφοί του τον λατρεύουν. «Είμαστε τα αγόρια τα πλασμένα από σκληρό υλικό», συνήθιζε να λέει ο άλλοτε εργολάβος. Οι νεοναζί πάντως στο Γιάμελ δεν αφήνουν εύκολα να πλησιάσει κανείς, ενώ τρομοκρατούν και τους υπόλοιπους κατοίκους, οι οποίοι δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, λέγοντας πως δεν θα επιτρέψουν σε μια χούφτα ανθρώπων να επιβάλουν τη θέλησή τους. «Εδώ είναι το σπίτι μας», λένε. Ο Μάρτιν, ένας πρώην ηγέτης των νεοναζί, κάνει λόγο για σκηνικό εμφυλίου πολέμου. «Χρειάζονται πάντοτε ανθρώπους», υποστηρίζει, «που είναι πρόθυμοι να εκπαιδευτούν για έναν ενδεχόμενο εμφύλιο πόλεμο. Η προπαγάνδα των νεοναζί, άλλωστε, κάνει λόγο πάντοτε για εμφύλιο πόλεμο. Το σκηνικό είναι πολεμικό», τονίζει και η φωνή του σβήνει, καθώς θυμάται τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης και του μίσους. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 53
συνέντευξη Στον Παναγιώτη Πασπαλιάρη
Ο ετερόδοξος
Ha Joon Chang Η ετεροδοξία κάποτε μπορούσε να σε οδηγήσει στην κρεμάλα. Σήμερα απλώς περνά απαρατήρητη από τα media. Τη στιγμή που μάθαμε ότι ο Χα Τζουν Τσανκ ήταν στην Ελλάδα για την παρουσίαση του βιβλίου του «23 πράγματα που δεν θα σας πουν για τον καπιταλισμό», αποφασίσαμε να τον συναντήσουμε. Αυτό που θέλει να κάνει ο ετερόδοξος κορεάτης οικονομολόγος είναι να ξεγυμνώσει τον νεοφιλελεύθερο βασιλιά. Όλοι σήμερα πιστεύουν ότι οι αγορές και η οικονομία όπως την ξέρουμε είναι κάτι σαν την αδιαπραγμάτευτη βασιλική εξουσία. Αυτό μέχρι τη στιγμή που θα δει κανείς τον βασιλιά γυμνό, ανθρώπινο, φθαρτό. Ίσως εκεί να αναθεωρήσει.
54 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Αυτό το κύμα του νεοφιλελευθερισμού είναι ένα τρικ της ολιγαρχίας εναντίον της δημοκρατίας; Ασφαλώς. Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι στον 19ο αιώνα οι φιλελεύθεροι, οι υπερασπιστές της ελεύθερης αγοράς, ήταν ενάντιοι στη δημοκρατία. Η λογική τους ήταν καθαρή: Αν επιτρεπόταν η ψήφος στους ανθρώπους που δεν είχαν περιουσία, θα ξεκινούσε η φορολόγηση των πλουσίων και αυτό θα κατέστρεφε τον καπιταλισμό. Στα μέσα του 19ου αι. στην Αγγλία, που ο νεοφιλελεύθερος μύθος την θέλει το λίκνο της σύγχρονης δημοκρατίας, μόλις το 18% του πληθυσμού μπορούσε να ψηφίσει. Οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν, και ανάμεσα στους άνδρες μόνο όσοι ξεπερνούσαν ένα συγκεκριμένο περιουσιακό όριο μπορούσαν να ασκήσουν το δικαίωμα της ψήφου. Συνεπώς ναι, είναι μέρος του DNA των νεοφιλελεύθερων, γιατί οι νεοφιλελεύθεροι ήταν αυτοί που μεταλαμπάδευσαν το κλασικό δόγμα του φιλελευθερισμού του 19ου αι. στον 20ο αι. Βέβαια, δεν μπορούν να αρνηθούν σήμερα στους φτωχούς ανθρώπους την ψήφο, αλλά μιλούν συνέχεια για τον οικονομικό ορθολογισμό που πρέπει να περιχαρακωθεί από όλες εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις, δηλαδή τη δημοκρατία. Συνεπώς, αυτό που πρώτα από όλα επιδιώκουν είναι να συρρικνώσουν την πολιτεία στο μέγιστο, με την πολιτική λογική ότι δεν μπορεί η δημοκρατία να ανακατεύεται σε όσα κάνει ο ιδιωτικός τομέας. Ακόμα και όταν οι ίδιοι ελέγχουν το κράτος, πάγια επιδίωξή τους είναι να ανεξαρτητοποιούν κομμάτια του κράτους, να τα απαγκιστρώνουν από τον δημοκρατικό έλεγχο. Έτσι δημιουργούν τις ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες, τις ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές για διάφορους παραγωγικούς τομείς. Αυτό, επομένως, που δημιουργείται είναι μια αποδυναμωμένη δημοκρατία. Ο λαός ψηφίζει, αλλά οι πολιτικοί που εκλέγει έχουν μειωμένη δύναμη επέμβασης σε όσα συμβαίνουν.
Μπορείτε να μας περιγράψετε αυτούς τους ανθρώπους που ελέγχουν σήμερα τις αγορές; Έχουν σχέση με τις λεγόμενες ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες ή με τους τραπεζίτες; Ναι, βέβαια. Η ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα είναι ένα στοιχείο κλειδί στο
νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα. Γιατί αυτό που οδηγεί τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα σε επίπεδο πολιτικό και οικονομικό είναι το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο, που το συμφέρον του είναι να κρατά χαμηλά τον πληθωρισμό. Πολλά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία μεταφράζονται σε φιξαρισμένα επιτόκια. Αν ο πληθωρισμός επιταχυνθεί, η πραγματική τους αξία πέφτει, κι έτσι είναι επικεντρωμένοι στο να εγγυώνται χαμηλό πληθωρισμό. Και για να το πετύχουν αυτό θέλουν κάποιον επικεφαλής της νομισματικής πολιτικής που δεν θα χρειάζεται να ακούει δημοκρατικές απαιτήσεις. Όταν υπάρχει ανεργία, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις θα δέχονται πάντα πιέσεις να αυξήσουν την παροχή χρήματος για να δημιουργήσουν περισσότερη ζήτηση. Αν όμως κάνει ανεξάρτητη την κεντρική τράπεζα, δεν θα λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο. Για παράδειγμα, όταν η Ιαπωνία αντιμετώπιζε στάσιμο πληθωρισμό, στη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 2000, ο διοικητής της ανεξάρτητης Κεντρικής Τράπεζάς αρνήθηκε να ενδώσει στην ποσοτική χαλάρωση, με δικαιολογία την ανησυχία του για τον πληθωρισμό. Να σας δώσω ακόμα ένα ενδιαφέρον παράδειγμα. Η Νέα Ζηλανδία ήταν μια σοσιαλδημοκρατική χώρα έως τη δεκαετία του 1980. Το 1984 όμως ανέλαβε μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση, και ένα από όσα έκανε ήταν να συνδέσουν τον μισθό του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζάς τους αντίστροφα με τον πληθωρισμό. Αν ο πληθωρισμός ανέβαινε, ο μισθός του έπεφτε.
Πιστεύετε ότι όλη αυτή η ιστορία έχει να κάνει με την οικονομική σκέψη ή με τη συνωμοσία κάποιων ανθρώπων; Πιστεύω ότι υπάρχει κάποιο στοιχείο συνωμοσίας. Με την έννοια ότι κάποιοι άνθρωποι ενεργούν εσφαλμένα, το γνωρίζουν ότι ενεργούν εσφαλμένα, αλλά το κάνουν για να κρατήσουν τη δύναμή τους ή τα χρήματά τους. Υπάρχουν όμως και αρκετές περιπτώσεις καλών προθέσεων με λανθασμένα αποτελέσματα. Υπάρχουν πολλοί σκανδιναβοί διπλωμάτες, για παράδειγμα, που θέλουν να επιβάλουν την πολιτική του ελεύθερου εμπορίου σε αναπτυσσόμενες χώρες όχι γιατί θέλουν να καταστρέψουν αυτές τις χώρες, ή να τις υποτάξουν, αλλά για ιδεολογικούς λόγους. Πιστεύουν πως το
ελεύθερο εμπόριο είναι ο καλύτερος τρόπος για να αναπτυχθούν κανονικά.
Στη νεοφιλελεύθερη πρακτική η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και των προσωπικών δεδομένων, ειδικά των τραπεζικών δεδομένων, είναι υψίστης σημασίας. Γιατί είναι οι θεωρητικοί του νεοφιλελευθερισμού τόσο ευαίσθητοι σε αυτά τα ζητήματα; Γιατί αυτό ευνοεί τους ανθρώπους που έχουν λεφτά. Στο βιβλίο μου θα βρει κανείς ένα υπέροχο παράδειγμα. Η Walt Disney πίεζε σοβαρά για την αλλαγή του αμερικανικού νόμου για τα πνευματικά δικαιώματα, γιατί συνειδητοποίησε ότι το copyright του Μίκι Μάους θα τελείωνε σύντομα. Το 1990 ο σχετικός νόμος προέβλεπε ότι, αν ένα υλικό δημιουργείτο από μια εταιρία, είχε προστασία για 75 χρόνια. Αυτό σήμαινε ότι το 2013 ο Μίκι Μάους θα ήταν ανοιχτός σε όλους. Γι’ αυτό επεξέτειναν την προστασία του νόμου για άλλα 20 χρόνια. Στον τομέα λοιπόν αυτό η υποκρισία των νεοφιλελεύθερων είναι καθαρή. Θέλουν τον ανταγωνισμό εκεί που μπορούν να κερδίσουν. Δεν θέλουν τον ανταγωνισμό εκεί που θα χάσουν. Στο θέμα των προσωπικών δεδομένων είναι επίσης αυστηροί, γιατί θέλουν να αποφύγουν φόρους. Θέλουν να κρατήσουν τα χρήματα που βγάζουν παράνομα. Θέλουν να έχουν τα χρήματά τους στην Ελβετία και στα νησιά Κέιμαν, όπου τα δεδομένα των ανθρώπων και των εταιριών προστατεύονται. Θέλουν να πληρώνουν λιγότερους φόρους. Γιατί να το κάνουν αλλιώς;
Υπάρχει αυτή η εμπειρία, ότι αν χρησιμοποιήσεις πολύ το κράτος για να ελέγξεις την οικονομία, αναπτύσσεται η διαφθορά. Από την άλλη, αν αφήσεις τον ιδιωτικό τομέα χωρίς έλεγχο, αναπτύσσεται και πάλι η διαφθορά και τα μονοπώλια. Είναι η διαφθορά ένας ανίκητος εχθρός; Είναι κρίσιμο για τον κόσμο να πολεμήσει τη διαφθορά για να χτίσει την παγκόσμια οικονομία; Νομίζω ότι είναι αδύνατο να δημιουργήσεις μια κοινωνία που είναι εντελώς απαλλαγμένη από τη διαφθορά, αλλά μπορούμε παρ' όλα αυτά να ζήσουμε HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 55
συνέντευξη
σε υψηλά στάνταρντ. Σε χώρες όπως η Σουηδία και η Φινλανδία οι φορολογικές πληροφορίες όλων των πολιτών είναι προσβάσιμες. Δεν σου δίνουν όλες τις πληροφορίες, αλλά μπορείς να μπεις στην ιστοσελίδα της εφορίας, να πληκτρολογήσεις το όνομα ενός ιδιώτη και θα σου πουν πόσα κέρδισε και τι φόρο πλήρωσε. Γιατί λοιπόν άλλες χώρες δεν μπορούν να το κάνουν; Δεν λέω ότι αν έχεις καλούς κανόνες μπορείς να ξεφορτωθείς τελείως τη διαφθορά, αλλά όμως υπάρχουν χώρες που ζουν σε υψηλά στάνταρντ, όπως η Σουηδία, η Φινλανδία, η Σιγκαπούρη.
Μία από τις προτάσεις του βιβλίου σας είναι ότι πρέπει να επιμείνουμε στο καπιταλιστικό σύστημα, αλλά πρέπει να μικρύνουμε τον χρηματοπιστωτικό τομέα και να φέρουμε πίσω την πραγματική οικονομία. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα; Το καλύτερο παράδειγμα μάλλον είναι η Βρετανία. Κάποτε ονομαζόταν το εργαστήριο του κόσμου, ήταν ο μεγαλύτερος μεταποιητής στον κόσμο. Σήμερα νομίζουμε ότι όλα είναι made in China, αλλά η Κίνα έχει μόνο το 17% της παραγωγής προϊόντων. Στο τέλος του 19ου αιώνα περίπου το 50% της παγκόσμιας μεταποίησης γινόταν στη Βρετανία.
Η λιτότητα συνήθως δεν έχει επιτύχει, ακόμη και με τεράστιες υποτιμήσεις του νομίσματος. Η Ελλάδα όμως προσπαθεί να κάνει το ακατόρθωτο, λιτότητα χωρίς υποτίμηση 56 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Ήταν κατά πολύ ανώτερο το ποσοστό. Στις αρχές όμως του 20ου αι. η βρετανική οικονομία άρχισε να παρακμάζει σχετικά, γιατί ο χρηματοοικονομικός τομέας κυριάρχησε και επέμεινε στη χρήση πολιτικών που ήταν επιβλαβείς για τον τομέα της παραγωγής. Ο χρηματοοικονομικός τομέας θέλει ένα ισχυρό νόμισμα, και αυτό έβλαψε πολλαπλά τους βρετανούς παραγωγούς. Ήμουν κάποτε σε μια συνάντηση μαζί με έναν διάσημο καθηγητή Χημείας του Κέιμπριτζ, που ήταν κάποτε βασικός επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης. Ο καθηγητής αυτός είπε ότι το 60% των μεταπτυχιακών φοιτητών του δουλεύουν στον χρηματοοικονομικό τομέα. Επειδή εκεί πληρώνουν καλά, όλοι θέλουν εκεί να δουλεύουν. Έτσι η βρετανική βιομηχανία αποστερήθηκε τους μηχανικούς και τους χημικούς, και της είναι δύσκολο πια να ανταγωνιστεί. Κοιτάξτε, επομένως, το ζήτημα της ραγδαίας χρηματοοικονομικής ανάπτυξης που δημιούργησε τεράστια φούσκα στα περιουσιακά στοιχεία και από την οποία η οικονομία αδυνατεί να αναρρώσει. Τώρα λένε ότι θα επανέλθουμε το 2016, ίσως το 2017, το 2018. Αυτό όμως σημαίνει δέκα χρόνια στασιμότητας. Και τους είναι δύσκολο να ξεφύγουν από αυτό το πρόβλημα λόγω της υπερανάπτυξης του χρηματοοικονομικού τομέα. Η Βρετανία λοιπόν, επειδή δεν είναι μέρος του ευρώ, έχει υποτιμήσει το νόμισμά της 35% τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Επειδή όμως ο παραγωγικός της τομέας έχει αδυνατίσει τόσο πολύ, είναι αδύνατο να δημιουργήσει μια εξαγωγική έξαρση. Οποιαδήποτε άλλη χώρα υποτιμούσε το νόμισμά της 35% θα είχε δημιουργήσει μια κολοσσιαία έξαρση εξαγωγών. Όχι όμως η Βρετανία, γιατί εκεί ο χρηματοοικονομικός τομέας έχει κυριαρχήσει απόλυτα και η πραγματική οικονομία έχει αδυνατίσει τόσο πολύ που είναι αδύνατο να συνέλθει.
Ευχαριστώ για όσα μοιραστήκατε μαζί μας. Δεν ξέρω αν έχετε κάποιο μήνυμα να δώσετε στους Έλληνες. Δεν μου αρέσει μάλλον αυτό που έρχονται κάποιοι ξένοι σε μια χώρα για μία
δύο ημέρες και λένε στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν. Τόσες και τόσες χώρες έχουν υποφέρει από αυτό το φαινόμενο στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Δεν σας βλέπουμε όμως εδώ σαν ξένο. Σας βλέπουμε ως έναν οικονομολόγο που θα πει μια διαφορετική άποψη. Έχετε δίκιο όμως σε αυτό που λέτε. Έχουμε υποφέρει κι εμείς από αυτό. Όσον αφορά το δημοσιονομικό πρόβλημα, οι έλληνες ηγέτες πρέπει να δείξουν περισσότερο σθένος με το πρόβλημα της λιτότητας. Η λιτότητα συνήθως δεν έχει επιτύχει, ακόμη και με τεράστιες υποτιμήσεις του νομίσματος. Δείτε περιπτώσεις στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική και αλλού. Είναι μια πολύ επικίνδυνη πολιτική. Σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις που πέτυχε, συνδυάστηκε σίγουρα με μεγάλη υποτίμηση. Η Ελλάδα όμως προσπαθεί να κάνει το ακατόρθωτο, λιτότητα χωρίς υποτίμηση. Στην Ισλανδία υποτιμήθηκε το νόμισμα 45%, επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων. Όλοι νόμιζαν ότι θα πνιγεί η οικονομία, αλλά αυτή ανάρρωσε γρήγορα, σε αντίθεση με την Ελλάδα. Κοιτάξτε την Αργεντινή. Όταν αποσυνδέθηκε από το δολάριο και χρεοκόπησε, όλοι νόμιζαν ότι θα εκραγεί η χώρα. Από το 2003 έως το 2011 όμως ήταν η πια γρήγορα αναπτυσσόμενη χώρα της Λατινικής Αμερικής, με 7,5% τον χρόνο. Δεν λέω ότι πρέπει να επαναλάβετε αυτό που έκανε η Ισλανδία και η Αργεντινή, να κηρύξετε στάση πληρωμών και να βγείτε από το ευρώ, αλλά τουλάχιστον να είστε έτοιμοι να σκεφτείτε αυτή την πιθανότητα, αλλιώς δεν έχετε καμία διαπραγματευτική δύναμη. Γιατί η ΕΕ σάς κακομεταχειρίζεται με αυτό τον τρόπο; Γιατί είστε τόσο απελπισμένοι ώστε να παραμείνετε εντός, αλλά παραδόξως έχετε μεγαλύτερη πιθανότητα να μείνετε αν ετοιμαστείτε να φύγετε. Μόνο τότε η ΕΕ θα σας δώσει καλύτερους όρους και μόνο τότε θα μπορέσετε να στήσετε την ανάκαμψή σας.
Τουρκία
«Από δανειζόμενος δανειστής», «Ο Ερντογάν, το ΔΝΤ, και η νίκη της Τουρκίας», «Το τουρκικό success story».... είναι μόνο μερικοί από τους τίτλους με τους οποίους υποδέχτηκαν πριν από δύο εβδομάδες οι τουρκικές εφημερίδες και ιστοσελίδες την ολοκλήρωση της σχέσης του ΔΝΤ με την Τουρκία ως δανειζόμενη. Το πρωί της 14ης Μαΐου ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Αλί Μπαμπατσάν πάτησε το enter στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή, με το οποίο έγινε η τελευταία πληρωμή ύψους 422 εκατομμυρίων δολαρίων προς το ΔΝΤ, κλείνοντας έτσι τις δανειακές υποχρεώσεις τις χώρας. Παρουσιάζεται ως ένα success story στη σύγχρονη πολιτική και οικονομική ιστορία της Τουρκίας, η οποία ήταν δεμένη στο άρμα του ΔΝΤ συνεχώς από τα τέλη της δεκαετίας του ‘50. Είναι όμως έτσι;
To success story της τουρκικής οικονομίας και η κρυφή της φούσκα
Του Κώστα Πλιάκου
Ο
ταν ο Ερντογάν είχε έρθει στην εξουσία το 2002, το χρέος της Τουρκίας προς το ΔΝΤ ανερχόταν στα 23,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Άγκυρα το 2008 ολοκλήρωσε την τελευταία συμφωνία με το ΔΝΤ, και το 2010 οι αξιωματούχοι του ταμείου πίεζαν για νέο δάνειο, το οποίο θα συνοδευόταν φυσικά από νέα μέτρα. Η κυβέρνηση Ερντογάν αρνήθηκε, αφήνοντας ωστόσο το θέμα ανοιχτό, κάνοντας έτσι, όπως θα δούμε παρακάτω, έναν πολιτικό ελιγμό. Σήμερα η Τουρκία όχι μόνο κλείνει τις δανειακές της υποχρεώσεις προς το ΔΝΤ,
αλλά γίνεται και δανειστής του, παραχωρώντας πέντε δισεκατομμύρια ευρώ, με τη συμφωνία να τα πάρει πίσω αν και όποτε τα χρειαστεί. Πώς έφτασε όμως η Τουρκία μέχρι εδώ, τι σήμανε για την πολιτική κατάσταση της χώρας η εμπλοκή του ΔΝΤ, πώς διαχειρίστηκαν οι κυβερνήσεις Ερντογάν τα μνημόνια της τελευταίας δεκαετίας και πού βρίσκεται σήμερα η τουρκική οικονομία; Για να γίνει καλύτερα κατανοητό, χρειάζεται να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Από το 1961 μέχρι σήμερα η Τουρκία υπέγραψε συνολικά με το ΔΝΤ 17 δανειακές
συμβάσεις. Αυτό που ζει όμως σήμερα η χώρα έχει τις ρίζες του στις πολιτικές της δεκαετίας του '90, που οδήγησαν σε μια πραγματική εκκαθάριση του πολιτικού τοπίου και έφεραν στην εξουσία τους νεοϊσλαμιστές του Ερντογάν το 2003. Στη δεκαετία του '90 η Τουρκία και οι τράπεζές της δεν είχαν τη δύναμη να στηρίξουν την ανάπτυξη. Γι' αυτό και η χώρα στηριζόταν κυρίως στον δανεισμό και στις ξένες επενδύσεις. Σύντομα το τραπεζικό σύστημα της χώρας έγινε πλήρως εξαρτημένο από τους ξένους επενδυτές που αγόραζαν ομόλογα με υψηλά επιτόκια. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 57
Τουρκία
Το 1996 το ΔΝΤ άρχισε να χτυπά καμπανάκι στην Τουρκία για το υψηλό έλλειμμα, κακή ώρα όπως κάνει τώρα στην Ευρώπη. Τότε συνέβη κάτι που επιτάχυνε τις εξελίξεις. Εμφανίστηκαν οι ισλαμιστές στο πολιτικό προσκήνιο, για πρώτη φορά τόσο δυναμικά. Το κοσμικό κατεστημένο όμως δεν υπήρχε περίπτωση να αφήσει τους ισλαμιστές του Νετζμεντίν Ερμπακάν να γίνουν κυβέρνηση. Η κυβέρνηση συνασπισμού των κομμάτων της Τανσού Τσιλέρ και του Μεσούτ Γιλμάζ που συγκροτήθηκε δεν αντεξε πολύ –ένας από τους λόγους ήταν και η μεγάλη υποστήριξη που είχε από τον τουρκικό λαό ο Ερμπακάν– κι έτσι οι ισλαμιστές ήρθαν, για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, στην εξουσία. Ο θρίαμβος του Ερμπακάν κράτησε μερικές ημέρες, και με ένα μοντέρνο πραξικόπημα η εξουσία γύρισε ξανά στους κοσμικούς και στον Γιλμάζ. Η Τουρκία όμως είχε μπει στη δίνη μιας πολιτικής κρίσης, που σε συνδυασμό με τις προειδοποιήσεις του ΔΝΤ τρόμαξε τους επενδυτές. Σε μερικούς μήνες έκαναν φτερά κεφάλαια ύψους 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η οικονομική αστάθεια και οι προσπάθειες των κυβερνήσεων που ακολούθησαν να μειώσουν το έλλειμμα συνεχίστηκαν, και το 2000 η χώρα υπέγραψε ακόμη μια δανειακή σύμβαση με το ΔΝΤ ύψους 11,5 δισ. δολαρίων. Η κυβέρνηση πούλησε αρκετές από τις κρατικές επιχειρήσεις, έκοψε δαπάνες, αλλά η κατάσταση δεν ήταν πλέον αναστρέψιμη. Ένα χρόνο αργότερα η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, με κυβέρνηση του Μπουλέντ Ετσεβίτ, οδήγησε σε μαζική ανεργία, υποτίμηση του νομίσματος, χρεοκοπία τουλάχιστον 20 τραπεζών, φυγή κεφαλαίων και πλήρη απαξίωση των πολιτικών κομμάτων.
Η ρεβάνς των ισλαμιστών Είχε έρθει η ώρα οι ισλαμιστές να πάρουν τη ρεβάνς. Η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν, που ανέλαβε το 2003, προέκυψε μέσα από αυτή την κατάσταση. Το νέο κόμμα (Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) του Ερντογάν είχε μαζική υποστήριξη και κατάφερε να κάνει κυβέρνηση χωρίς να
58 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
χρειαστεί να συνεργαστεί με τα παλιά και φθαρμένα κόμματα. Αυτό διευκόλυνε και την εφαρμογή του προγράμματος του ΔΝΤ. Όπως όμως σημειώνει σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Χουριέτ ο καθηγητής οικονομικών Τανέρ Μπερκσόι, ο Ερντογάν είχε την τύχη με το μέρος του. Η προσπάθεια ανόρθωσης της τουρκικής οικονομίας έγινε μέσα σε ένα ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον. Η διεθνής οικονομία αναπτυσσόταν και μαζί της και η τουρκική, γεγονός που λειτούργησε σαν αμορτισέρ στις αντιδράσεις της τουρκικής κοινωνίας για το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Ο Ερντογάν ανέθεσε το δύσκολο πρόγραμμα της ανοικοδόμησης της οικονομίας στον Κεμάλ Ντερβίς, ο οποίος είχε έρθει αρχικά στη χώρα ως εκπρόσωπος του ΔΝΤ. Ο Ντερβίς κατά τη διάρκεια της θητείας του ιδιωτικοποίησε τις τηλεπικοινωνίες, τις υπηρεσίες ηλεκτρισμού, και έκανε ανεξάρτητη αρχή την Κεντρική Τράπεζα της χώρας. Επίσης μείωσε και σε αρκετές περιπτώσεις εξαφάνισε τελείως τις αγροτικές επιδοτήσεις, πάγωσε τους μισθούς στο δημόσιο, μέτρα που προκάλεσαν αντιδράσεις και κοινωνικές αναταραχές. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι αυτά τα μέτρα έβαλαν τα θεμέλια της σημερινής
οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας, αλλά στην ουσία ο Ντερβίς έκανε αυτό που ήθελε το ΔΝΤ, διαλύοντας παράλληλα το τουρκικό κοινωνικό κράτος. Όταν ήρθε η ώρα της ανανέωσης του δανείου από το ΔΝΤ, το 2008, ο Ερντογάν φέρθηκε έξυπνα. Όπως περιγράφεται σε ανάλυση του Μάρκο Πάπιτς, την οποία βρίσκουμε στα έγγραφα του Wikileaks, o Ερντογάν δεν βιαζόταν να πάρει το δάνειο. Ήθελε να αφήσει ανοιχτή τη διαπραγμάτευση, ώστε να το πάρει, αν χρειαστεί, σε περίπτωση που θα βάθαινε η διεθνής οικονομική κρίση. Επιπλέον, γνώριζε ότι η πρόθεσή του και μόνο να πάρει το δάνειο θα λειτουργούσε θετικά για τις αγορές, γιατί θα έβγαζε προς τα έξω την εικόνα μιας χώρας που είναι σε θέση να εφαρμόσει το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Αυτό και μόνο ήταν αρκετό για να μην έχει φυγή κεφαλαίων και αύξηση του κόστους δανεισμού. Τέλος, ο Ερντογάν έπρεπε να σκεφτεί και τις εκλογές. Η κυβέρνηση είχε τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρηματιών, αλλά για να ξανακερδίσει, χρειαζόταν και τη στήριξη του μεγάλου επιχειρηματικού λόμπι, που ήταν εκτεθειμένο στον εξωτερικό δανεισμό και που ασκούσε πιέσεις για νέο δάνειο από το ΔΝΤ. Με αυτόν τον τρόπο, η υπόσχεση ότι θα πάρει το δάνειο εξασφάλισε στον Ερντογάν μια
σημαντική πολιτική στήριξη για τις εκλογές. Φυσικά μετά τη νίκη του πολιτικά δεν υπήρχε λόγος να πάρει το δάνειο.
Δέσμια των εισαγωγών Η Τουρκία μπορεί να πέρασε γρήγορα την κρίση του 2001 και να προβάλλεται στη Δύση ως μοντέλο ανάπτυξης και οικονομικής πολιτικής, ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι όλα ρόδινα για την τουρκική οικονομία, που υπακούει και αυτή, όπως όλες, στον κανόνα των οικονομικών κύκλων. Η μείωση του χρέους της χώρας στο 40% του ΑΕΠ (από 78% το 2003) συντέλεσε στη μείωση του κόστους δανεισμού, σε επίπεδα μάλιστα χαμηλότερα από ισχυρές αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ρωσία, η Ινδία και η Βραζιλία. Το φτηνό χρήμα όμως πυροδότησε την πιστωτική επέκταση. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα στο σύνολό του ξεπερνά σήμερα το 50% του ΑΕΠ, με αυξητικές τάσεις. Το ίδιο ισχύει και με τον δανεισμό των νοικοκυριών. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά το Middle East Quarterly, στην περίοδο 2009-2011 το χρέος των νοικοκυριών ως προς το εισόδημά τους αυξήθηκε από το 35% στο 45%. Όπως λέει χαρακτηριστικά στο Hot Doc ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του
'Αν δούμε διαχρονικά την τουρκική οικονομία τα τελευταία 20 χρόνια, θα διαπιστώσουμε ότι κάθε φορά που έχουμε μια σημαντική αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης έχουμε αύξηση και του ελλείμματος στον λογαριασμό τρεχουσών συναλλαγών'
Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης Μεχμέτ Αλτάν, το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε από 65 δισεκατομμύρια δολάρια το 2002 σε 226 δισεκατομμύρια δολάρια το 2012. Το πρώτο τρίμηνο του 2013 οι ξένες επενδύσεις στη χώρα μειώθηκαν κατά 900 εκατομμύρια δολάρια. «Αυτό μπορεί να αποτελέσει απειλή για την τουρκική
οικονομία, γιατί το χρέος θεωρητικά προορίζεται για να χρηματοδοτήσει την οικονομική δραστηριότητα. Όμως τα στοιχεία μάς δείχνουν ότι στην προκειμένη περίπτωση αυτό δεν συμβαίνει. Αν δείτε τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, θα διαπιστώσετε ότι, ενώ το εξωτερικό ιδιωτικό χρέος αυξάνεται, οι εισαγωγές μειώνονται». Η Τουρκία μπορεί να έχει πολύ χαμηλότερο χρέος από κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά είναι σύντομης ωρίμανσης κι επιπλέον ως οικονομία εξαρτάται από τις εισαγωγές. Μια χαλάρωση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας μπορεί να έδινε μια μικρή ώθηση στις εξαγωγές, αλλά από τη στιγμή που οι εισαγωγές της είναι διπλάσιες, οι τιμές στην αγορά θα εκτοξεύονταν, αυξάνοντας τον πληθωρισμό και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Συνεχίζοντας, ο κ. Αλτάν επισημαίνει ότι, «αν δούμε διαχρονικά την τουρκική οικονομία τα τελευταία 20 χρόνια, θα διαπιστώσουμε ότι κάθε φορά που έχουμε μια σημαντική αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης έχουμε αύξηση και του ελλείμματος στον λογαριασμό τρεχουσών συναλλαγών. Πριν από την οικονομική κρίση οι επενδύσεις και ο ρυθμός της αποταμίευσης ήταν στο 20%. Μετά από την κρίση και τα δύο μειώθηκαν σημαντικά, αλλά οι επενδύσεις σταδιακά επέστρεψαν στα προηγούμενα επίπεδα. Δεν συνέβη το ίδιο και με τις αποταμιεύσεις. Πώς καλύπτεται, επομένως, αυτό το κενό; Με βραχυπρόθεσμες εισροές κεφαλαίων». (Παραπάνω επισημαίναμε ότι το χρέος της Τουρκίας σε αντίθεση με την Ιταλία, για παράδειγμα, είναι σύντομης ωρίμανσης, δηλαδή πρέπει να αναχρηματοδοτείται συντομότερα). Το χρέος του ιδιωτικού τομέα συντέλεσε στο να έχει σήμερα η Τουρκία ένα από τα υψηλότερα ελλείμματα στον λογαριασμό τρεχουσών συναλλαγών. Πέρυσι ήταν 10% του ΑΕΠ και φέτος υπολογίζεται ότι είναι κοντά στο 7%, που σημαίνει ότι διεθνή οικονομικά σοκ και μεγάλες διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες μπορεί να φέρουν την τουρκική οικονομία μια ανάσα από την κρίση. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 59
Πλανήτης Άρης
Άνθρωποι στον Άρη
Το μεγαλύτερο
reality
show όλων των εποχών
Η δημιουργία αποικίας στον Άρη ήταν, μέχρι πριν από λίγο καιρό, θέμα που υπήρχε μόνο σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Τώρα χτυπάει την πόρτα της πραγματικότητας. Το Mars One Project σχεδιάζει να στείλει 40 άτομα από κάθε άκρη της Γης στον Άρη το 2023. Με εισιτήριο μόνον αλέ. Μέχρι στιγμής περισσότεροι από 80.000 άνθρωποι έχουν κάνει αίτηση για μια θέση στην αποικία. Του Γιάννη Καρτερού
Ο
ι αιτήσεις γίνονται στην ιστοσελίδα της ολλανδικής εταιρίας (www.mars-one. com), ενώ αίτηση μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε. Οι επισκέπτες της σελίδας βαθμολογούν τις αιτήσεις, και με τα μέχρι στιγμής δεδομένα οι αιτήσεις με τη μεγαλύτερη βαθμολογία θα γίνουν δεκτές. Μέχρι τις 31 Αυγούστου, οπότε τελειώνει η περίοδος υποβολής των αιτήσεων, αναμένεται να δηλώσουν συμμετοχή πάνω από 500.000 άτομα.
60 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Από αυτούς, 24 έως 40 θα επιλεγούν για το μεγαλύτερο ταξίδι που έκαναν ποτέ. Όχι μόνο λόγω σημαντικότητας, αλλά και απόστασης. Μια βόλτα στον Άρη διαρκεί από 125 έως 300 μέρες, ανάλογα με τη θέση που βρίσκονται ο Κόκκινος Πλανήτης και η Γη τη στιγμή της εκτόξευσης. Ο στόχος βρίσκεται στις 180 μέρες, ενώ προηγούμενες, μη επανδρωμένες αποστολές είχαν τελικά προσγειωθεί έπειτα από 253 (Curiosity, 2012) και 295 (Phoenix, 2008). Ο εποικισμός θα είναι
μόνιμος. Το ταξίδι δεν περιλαμβάνει επιστροφή. Όσοι επιλεγούν θα λάβουν 8ετή εκπαίδευση αστροναυτών, ενώ τα ταξίδια στον Άρη θα είναι συνολικά έντεκα. Η πρώτη αποστολή θα είναι μη επανδρωμένη και θα περιέχει οικοδομικό υλικό και προμήθειες για τις επόμενες. Οι υπόλοιπες δέκα θα γίνουν με απόσταση 2 ετών η μία από την άλλη. Στην πρώτη θα μεταβούν στον Άρη οι πρώτοι τέσσερις επιλεγμένοι, στη δεύτερη άλλοι τέσσερις, κ.ο.κ. Συνολικά οι 40 άποικοι
θα εγκατασταθούν στον Άρη μέσα σε 20 χρόνια, από το 2023 έως και το 2043.
"ο κάθε μαλάκας παίρνει δημοσιότητα 10 λεπτών". Δεν ξέρω αν θα ήθελα να με δεχτούν, ξέρω όμως ότι θα ήθελα να το Ένας Έλληνας ανάμεσά τους κάνω. Είναι κάτι πρωτόγνωρο, κάτι που «Το έμαθα απ’ το ράδιο, πήγα σπίτι, δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν βρήκα την εταιρία, έκανα την αίτηση. όλοι, πόσο μάλλον εγώ». Μου άρεσε, το θεώρησα ενδιαφέρον και το έκανα». Γιατί να θέλει Ο Μάριος Γουλιέλμος Χούμος είναι 21 κάποιος να πάει; ετών, φοιτητής στο ΤΕΙ Πειραιά. Είναι Υπάρχουν πράγματι αυτή τη στιγμή ο πρώτος αλλά και ο μόνος Έλληνας που 80.000 άνθρωποι έτοιμοι να εγκαταέχει κάνει αίτηση για το ταξίδι. «Ξέρω λείψουν τη Γη και να μετοικήσουν στον πως οι πιθανότητες να πάω είναι μηδα- Άρη; Κι αν ναι, τι τους ώθησε σε αυτή μινές, όμως πάντα με ενδιέφερε η την απόφαση; Το 97% των αιτήσεων έχει περιπέτεια, η αίσθηση του κινδύνου. γίνει από νέους 18 έως 30 ετών, ενώ οι Το βλέπω αισιόδοξα, διότι θα είμαι το άνω των 50 που δήλωσαν αριθμούν πρώτο είδος ζωής στον Άρη, κάτι σαν μόλις 45, σε απόλυτα νούμερα. Ακόμη, αρειανός Νεάντερταλ». σε μια αίτηση γυναίκας αντιστοιχούν Η δημοσιότητα που έλαβε, ως ο μόνος περίπου 5 αιτήσεις ανδρών. Την απόΈλληνας που έκανε αίτηση, του έχει λυτη πλειοψηφία αιτήσεων κατέχουν οι δημιουργήσει και προβλήματα. «Δεν μου Αμερικανοί, ενώ δεύτεροι έρχονται οι αρέσει η δημοσιότητα, αν μπορούσα δεν Κινέζοι. Μάλιστα, όταν οι κινεζικές αιτήθα είχα κάνει την αίτηση, π.χ. με έχουν σεις ξεπέρασαν τις 10.000, η κυβέρνηση βρίσει νομίζοντας πως είμαι αλλοδα- ξεκίνησε προπαγανδιστική πολιτική κατά πός, επειδή το δεύτερο όνομά μου είναι του εγχειρήματος, με δημοσιεύματα Γουλιέλμος. Χαρακτηριστικά θυμά- που ισχυρίζονταν πως όλη η αποστολή μαι το πρώτο που διάβασα που έλεγε δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια φάρσα.
«Είμαστε ένας λαός δίχως όνειρα», είπε ο Μα Κιανγκ, ένας από τους πρώτους που υπέβαλλαν την αίτηση. Η Βασιλική Δογκάκη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια στο Λονδίνο, εξήγησε στο Hot Doc τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τις αιτήσεις. «Ψάχνουν ανθρώπους απογοητευμένους, μόνους, που θέλουν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση, να κάνουν κάτι που κανείς άλλος δεν το έχει ξανακάνει. Γι’ αυτό και υπάρχει προβάδισμα στις αντρικές συμμετοχές, γιατί οι άντρες ρισκάρουν, ενώ οι γυναίκες αναζητούν ένα πιο σίγουρο, ασφαλές περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορούν να ζήσουν. Ακόμη, η συντριπτική πλειοψηφία είναι νέοι, άφοβοι. Σε αυτή την ηλικία υπάρχει μια πολύ χαμηλή αίσθηση επικινδυνότητας, ενώ η αίσθηση παντοδυναμίας, που σιγά σιγά με τα χρόνια φθίνει, μεσουρανεί στα 20 μας. Οι νέοι αιτούντες δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι ακριβώς καλούνται να κάνουν και θεωρώ πως μόνο όταν πλέον επιλεγούν θα το αντιληφθούν. Όσον αφορά τις ΗΠΑ και την Κίνα, οι συμμετοχές είναι πάρα πολλές και HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 61
Πλανήτης Άρης
Αέρας
Το βασικότερο όλων, μαζί με το νερό, που όμως είναι ίσως το πιο εύκολα δημιουργήσιμο στοιχείο. «Η ατμόσφαιρα του Άρη αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα», αναφέρει ο Ένκε. «Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε απευθείας να το διοχετεύσουμε στις καλλιέργειες για να αναπτυχθούν, ή να το διασπάσουμε σε οξυγόνο για να το αναπνέεουν οι άποικοι. Ακόμη, η ατμόσφαιρα παρέχει και τα υπόλοιπα αέρια που απαιτούνται για την αύξηση της ατμοσφαιρικής πίεσης, όπως π.χ. άζωτο».
Προστασία
Βασική τροχοπέδη μέχρι στιγμής είναι η επαρκής προστασία των αποίκων από τα τεράστια επίπεδα ραδιενέργειας του Άρη, αλλά και η δημιουργία τεχνητής βαρύτητας ώστε οι εσωτερικές λειτουργίες των ταξιδιωτών να επηρεαστούν όσο το δυνατόν λιγότερο. Μια ομάδα στη Γη θα βρίσκεται σε συνεχή επαφή μαζί τους και θα έχει δυνατότητες απομακρυσμένης πρόσβασης και επέμβασης. Βέβαια, αυτό είναι και λίγο σχετικό, μιας και η επικοινωνία με την αποικία δύναται να έχει καθυστέρηση έως και 40 λεπτά, ανάλογα με τη θέση της Γης και του Άρη στην τροχιά τους.
Επιβίωση
Η ζωή στον Κόκκινο Πλανήτη δεν θα είναι άνετη. Οι πρώτοι τέσσερις άποικοι θα αναλάβουν την ανέγερση και συντήρηση των εγκαταστάσεων και της αποικίας, ενώ θα ξεκινήσουν τις πρώτες καλλιέργειες φυτών, εσπεριδοειδών και δημητριακών, ώστε να καλύψουν τις βασικές τους διατροφικές ανάγκες, αλλά και να εξασφαλίσουν παραγωγή οξυγόνου. Ακόμη, αξίζει να αναφερθούμε στην πιθανότητα μιας γέννας στον Άρη, η οποία θα σημαίνει τη γέννηση ενός παιδιού που θα είναι, ουσιαστικά, εξωγήινος. Το Hot Doc ήρθε σε επαφή με τον Μπράιαν Ένκε, τεχνικό σύμβουλο του Mars One Project στο τμήμα Διαστημικής Έρευνας του SwRI (Southwest Research Institute) στο Κολοράντο, ο οποίος έριξε φως στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι άποκοι. «Πολλά μπορούν να πάνε στραβά. Είναι το διάστημα. Στο διάστημα δεν υπάρχουν δίχτυα ασφαλείας. Κάποια ρίσκα μπορούμε να τα εξαλείψουμε, κάποια άλλα απλώς να τα αποδεχτούμε και να δώσουμε στους άποικους τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τυχόν νέες απειλές που θα εμφανιστούν κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος».
δικαιολογημένες. Οι Αμερικανοί είχαν πάντα σύνδρομο κατωτερότητας σε ό,τι αφορά την ιστορία τους σε σχέση με αυτή των ευρωπαϊκών λαών. Γι’ αυτό και σε κάθε ευκαιρία που τους δίνεται προσπαθούν να διακριθούν, ή ακόμη και να οικειοποιηθούν ιστορικές πράξεις άλλων, θέλοντας να εμπλουτίσουν το “ένδοξο” παρελθόν τους. Από την άλλη, οι Κινέζοι είναι πολλοί. Εκτός του ότι έχουν άλλη σχέση με την τεχνολογία απ’ ό,τι ο υπόλοιπος κόσμος, επίσης είναι μια πραγματική διάκριση για κάποιον αν επιλεγεί. Το να γίνεις διάσημος στην Κίνα δεν είναι εύκολο, όταν ο πληθυσμός σου ξεπερνάει το 1 δισ. (1.354.040.000 στην απογραφή του
62 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Κάμερες θα καταγράφουν 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, την επιλογή, την εκπαίδευση, το ταξίδι, αλλά και τη ζωή των αποίκων, ενώ το εν λόγω show θα μεταδίδεται σε παγκόσμια κλίμακα
2013), καλύπτεις δηλαδή περίπου το 1/7 του συνολικού πληθυσμού της Γης. Στην Ελλάδα για να γίνει κάποιος διάσημος φτάνει να αρέσει σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Στην Κίνα τα νούμερα αυτά ξεφεύγουν. Οι Κινέζοι πάνε κυρίως για την αναγνωρισιμότητα, οι Αμερικανοί για να δημιουργήσουν Ιστορία».
Και οι Έλληνες; Γιατί μόνο μία συμμετοχή;
«Οι Έλληνες είναι κλειστός λαός, πατροπαράδοτος, επιδιώκουν περισσότερο την εσωτερική αναγνωρισιμότητα παρά τη φυγή στο εξωτερικό. Η οικογένεια έχει δυνατούς δεσμούς και δύσκολα κάποιος θα μπορέσει να κάνει τέτοια κίνηση.
Βασιλική Δογκάκη Τροφή
Οι καλ λιέργειες θα χρειαστούν χρόνια για να καταστούν επαρκείς για τις ανάγκες των αποίκων. Έως τότε, η διατροφή τους θα βασίζεται σε προμήθειες που θα λαμβάνουν από τα αφυδατωμένα τρόφιμα, που δεν πιάνουν πολύ χώρο ούτε ζυγίζουν πολύ. Το μόνο που χρειάζεται λοιπόν για να μην πεινάσουν οι άποικοι είναι και πάλι νερό.
Enke Nedres
Νερό
Η αποικία θα δημιουργηθεί λίγο πιο πάνω από τον αρειανό ισημερινό, σε σημείο που κατά τύχη είναι ανάλογο με την τοποθεσία της Ελλάδας στη Γη. Αυτό αποφασίστηκε διότι κοντά στο σημείο υπάρχουν μεγάλα υπόγεια στρώματα πάγου, τα οποία θα τροφοδοτούν την αποικία με νερό, όμως υπάρχουν και αρνητικά. Όντας βορειότερα του ισημερινού, οι αλλαγές των εποχών είναι πιο έντονες, καθιστώντας το μέρος ευάλωτο, αλλά και δυσκολεύοντας την παροχή ενέργειας από τον Ήλιο μέσω των φωτοβολταϊκών.
Παρά την οικονομική κρίση, αυτό το αίσθημα δεν αλλάζει. Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό, π.χ., κάνουν κυρίως παρέα και δένονται πάλι με Έλληνες».
Reality με επίδοξους Αρειανούς!
Η δυνατότητα 40 ανθρώπων να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι, όπως φαίνεται, ο λόγος που ήδη 80.000 άνθρωποι έχουν κάνει αίτηση, ο λόγος που με όσους επικοινώνησε το Hot Doc για αυτό το άρθρο, συμπεριλαμβανομένου και του γράφοντα, σκέφτηκαν στην αρχή έντονα την πιθανότητα να δηλώσουν και αυτοί συμμετοχή. Μια ευκαιρία, όπως αναφέρει
Μάριος Γουλιέλμος Χούμος
Πώς θα πάνε εκεί;
Η Mars One έχει ήδη ξεκινήσει τη συνεργασία της με τη NASA και την ESA (European Space Agency), ενώ την κατασκευή και προμήθεια των πυραύλων θα αναλάβει η πρωτοπόρος εταιρία SpaceX, καθώς ακόμη και η NASA δεν έχει στην κατοχή της διαστημόπλοια ικανά να επανδρώσουν μια τέτοια αποστολή. Το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος έρχεται από το γεγονός πως το ταξίδι δεν περιλαμβάνει επιστροφή. Αυτό σημαίνει πως οι δυσκολίες σταματούν από τη στιγμή που το διαστημόπλοιο θα προσεδαφιστεί. Σύμφωνα με τον Ένκε, «το να οργανώσεις μια αποστολή εποικισμού είναι πολύ λιγότερο κοστοβόρο και πολύ πιο εύκολο από μια αναγνωριστική αποστολή με επιστροφή. Φανταστείτε πως, ακόμη και η Ελλάδα, που περνάει πολύ δύσκολες στιγμές, θα μπορούσε με άνεση να οργανώσει κάτι τέτοιο».
Να πάει κανείς ή να μην πάει; Ιδού η απορία
χαρακτηριστικά η ιστοσελίδα της Mars One, να γίνουν, από τη στιγμή που θα πατήσουν το πόδι τους στον Άρη, οι πιο γνωστοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Η αναγνώριση αυτή δεν θα δοθεί μόνο επειδή το εγχείρημα είναι πρωτότυπο και φιλόδοξο. Η ΜΚΟ Mars One δεν μπορεί να στηριχτεί αποκλειστικά σε δωρεές, οι οποίες αγγίζουν μέχρι στιγμής τα 100.000 δολάρια, ενώ οι οικονομικές ανάγκες της επιχείρησης φτάνουν το 1 δισ. δολάρια τον χρόνο. Η ανεύρεση χρημάτων θα έρθει κυρίως από τη δημιουργία ενός reality show, το οποίο θα κρατήσει όσο κρατάει και το εγχείρημα. Κάμερες θα καταγράφουν 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, την επιλογή, την εκπαίδευση, το ταξίδι, αλλά και τη ζωή των αποίκων, ενώ το εν λόγω show θα μεταδίδεται σε παγκόσμια κλίμακα. Οι άνθρωποι αυτοί δεν θα γίνουν γνωστοί μόνο για το ταξίδι τους, αλλά και για τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, την ομορφιά τους, το ντύσιμό τους και άλλα στοιχεία, τα οποία ίσως να μην συνάδουν με το τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει αυτή η προσπάθεια.
Η κ. Δογκάκη είναι κάτω των 35, ενώ ο Μπράιαν Ένκε άνω των 45, παντρεμένος με παιδί. Οι απαντήσεις τους στο αν θα πήγαιναν διαφέρουν, αλλά δίνουν το στίγμα. Η Βασιλική απάντησε πως θα πήγαινε για να ικανοποιήσει τη μεγαλομανία της και να γράψει τις δικές της αράδες στην Ιστορία, ενώ ο Μπράιαν το απέκλεισε κατηγορηματικά, λέγοντας πως μόνο εάν έχανε την οικογένειά του θα έκανε την αίτηση. Μια μάχη αισιοδοξίας απέναντι στην απαισιοδοξία και στη «σιγουριά» που προσφέρει η ζωή στη Γη. «Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι», λέει η κ. Δογκάκη, «οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι. Οι απαισιόδοξοι έχουν συνήθως δίκιο, αλλά χωρίς τους αισιόδοξους ο κόσμος δεν θα ήταν αυτό που είναι». Από τη μία υπάρχει μια προοπτική, μια ευκαιρία για ένα τεράστιο βήμα, τεχνολογικό και ανθρωπιστικό. Από την άλλη, υπάρχει ένα καταθλιπτικό σύννεφο στον κόσμο, ένα σύννεφο που τους ωθεί σε αυτού του είδους τη φυγή. Δεν είναι τυχαίο πως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2020 η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη αιτία θνησιμότητας μετά τις καρδιοαγγειακές παθήσεις. Ένα μεγάλο ποσοστό των αιτούντων είναι λόγω απογοήτευσης που θέλουν να κάνουν μια εντελώς νέα αρχή, αφού δεν μπορούν να διορθώσουν αυτό που δημιούργησαν στη Γη. Οι 80.000 αιτήσεις είναι επίσης αποτέλεσμα promotion. Η αληθινή επιλογή που θα συμβεί μέσα στον καθένα, θα γίνει μετά την επιλογή των 40. Εκεί θα αποδειχτεί ποιος τελικά θα γράψει Ιστορία και ποιος θα επιλέξει να ζήσει μέσα σε αυτήν.
@tweets
ακολουθείστε μας στο twitter
@hotdoc_mag
@xatzisalatas
Με έκανε φολοου ένας Κινέζος, τα πρώτα σημάδια από το επιτυχημένο ταξίδι Σαμαρά στη Κίνα
@haris_zavalos
Έχω λεφτά για όλη μου τη ζωή, αν πεθάνω έως τις 5 τ’ απόγευμα.
@Creeping_Horror
4 εκατομμύρια € το site της εκκλησίας. Λογικά όταν πατάς enter θα σε βάζει κατευθείαν στον Παράδεισο.
@iPantix
Βερύκοκα 5,75€ το κιλό. Μόνο αν τα μαζέψαν γυμνές οι τσιρλίντερς των Λέικερς
@avraamakis @Doctor___Love
Οι φίλοι με λένε χαζό, η κοπέλα μου βλάκα, η πρώην μου τούβλο, η μαμά μου πανέξυπνο, ομορφάντρα με κρυφά ταλέντα. Πάλι δίκιο είχε η μαμά...
@kurosawa7
Κανονικά λέει ο Χριστός είπε «Αγαπάτε αλλήλους πλην ομοφυλόφιλων, μεταναστών, ναρκομανών, αναρχικών, αλλόθρησκων...» αλλά δε χώραγε και το κόψανε
...και τρολάρουν στο τέλος οι καθηγητές και μπαίνει θέμα Μαθηματικά Κατεύθυνσης «Υπολογίστε τον κατώτατο μισθό»
@greengwie
Η Ελλάδα δεν είναι ρατσιστική χώρα. Αρκεί να μην είσαι αλβανός, πακιστανός, ινδός, τούρκος, εβραίος, άθεος, αριστερός ή να διαβάζεις Ζίζεκ @Creeping_Horror
Αν ο Σαμαράς είχε χιούμορ,θα έπαιρνε μαζί του στην Κίνα και τον Σημίτη για μεταφραστή.
@sombrerogr
Προσφυγή σε βάρος της ΑΕΚ για 45.000 ευρώ κατέθεσε ο Γιώργος Κατίδης ακολουθώντας τη συμβουλή του τατουάζ του ‘Get Rich or Die Tryin’.
@LPapastergiou
«Η ΝΔ παραμένει ο μεγάλος μας αντίπαλος». Απλά παραισθησιογόνα ή σκληρά ναρκωτικά;
@tsakirisparis
Τι τραβάνε κι αυτά τα παιδιά που δίνουν πανελλήνιες. Στα 18 πρέπει να αποφασίσουν σε ποια χώρα θέλουν να γίνουν μετανάστες.
@shawshanck
Η Μέρκελ κάποτε θα είναι sos για τις Πανελλήνιες
Τριμηνιαία έκδοση για την εκπαίδευση στο ντιζάιν κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία Παπασωτηρίου, Ιανός και στο Μουσείο Μπενάκη
ΜΙΧ. ΚΑΡΑΟΛΗ 69, 16121 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ ΤΗΛ.: 210 7299745
www.grammabooks.gr
Ιστορία
Ο
ι εναλλακτικές πηγές για την "Siemens Ελλάς" απασχολεί τις δικαελάττωση του εμπορικού στικές αρχές της Θεσσαλονίκης και την ελλείμματος ήταν παράλληλα υπηρεσία προστασίας εθνικού νομίσμαπαράγοντες κοινωνικής αιμορ- τος. Σύμφωνα με το περιεχόμενο της ραγίας. 1,25 εκατομμύρια άνθρωποι καταγγελίας από τα γραφεία του εργομετανάστευσαν, από το 1950 έως το 1974, στασίου της Siemens που βρίσκονται στο εξωτερικό και κυρίως στη Γερμανία. κοντά στη Γεωργική σχολή Θεσσαλονίκης Αυτοί πρόσφεραν το 3,5% του ΑΕΠ ως είχε επινοηθεί μια λογιστική μέθοδος, με απευθείας εμβάσματα στις οικογένειές την οποία επιτεύχθηκε λαθραία διαρροή τους και 8,5% του ΑΕΠ ως εμβάσματα μεγάλων χρηματικών ποσών στο εξωτεγια την απόκτηση κτηματικής περι- ρικό. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, μετά ουσίας. 6,5% του ΑΕΠ εισέρρεε στην την καταγγελία διατάχθηκε ξαφνική ελληνική οικονομία από τη μισθοδοσία έρευνα στο εργοστάσιο της επιχειρήκυρίως των ναυτικών του ελληνόκτητου σεως, που βρίσκεται κοντά στη Γεωργική στόλου, μέχρι το 1975 περίπου. Σχολή, από την οποία προέκυψε, ότι
μεταφερόταν με διάφορους τρόπους, νόμιμους ή μη, εκτός Ελλάδος, απομυζώντας απαραίτητα κυκλικά κεφάλαια από την ελληνική οικονομία. Στην παρέα των υποστηρικτών των ξένων επενδύσεων προστέθηκε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που από το 1978, με τη διεύρυνση του Καραμανλή προς το κέντρο, ανέλαβε υπουργός Συντονισμού. Μία από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να αναθέσει την προμήθεια 53.000 τηλεφωνικών αστικών παροχών στις εταιρίες Siemens Ελλάς και Standard Electric Ελλάς.
Έξω οι βλάχοι από την Αθήνα Μέρος Η' – Το χρονικό της Μεταπολίτευσης Χρόνιο πρόβλημα της κατεστραμμένης από τον πόλεμο ελληνικής οικονομίας ήταν το εμπορικό ισοζύγιο. Η Ελλάδα χρειαζόταν επισιτιστική και άλλη βοήθεια από το εξωτερικό για να ζήσει. Πέρα από τις εισροές του σχεδίου Μάρσαλ, μεγάλο μέρος των οποίων δεν έφτανε στον λαό, υπήρχε η εξαγωγική δραστηριότητα για να αντισταθμίσει την εκροή συναλλάγματος. Αυτή, στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, κατά 80% βασίστηκε στην αγροτική παραγωγή. Του Παναγιώτη Πασπαλιάρη
Η κατάσταση αυτή δεν βελτιώθηκε από τις κυβερνήσεις Καραμανλή στη μεταπολίτευση. Οι βιομηχανίες βασίζονταν αποκλειστικά σε μηχανήματα από το εξωτερικό για να εκσυγχρονιστούν. Τα μηχανήματα όμως ήταν πανάκριβα και επιβάρυναν κατά πολύ το εμπορικό ισοζύγιο. Επίσης, οι πλούσιοι –η αστική ελίτ της χώρας– ήταν πάντα ένθερμοι οπαδοί κάθε πολυτέλειας του εξωτερικού. Μεγάλο μέρος των κερδών τους επενδύονταν σε τηλεοράσεις από τη Γερμανία, φωτογραφικές μηχανές από την Ελβετία, γούνες και χρυσαφικά από την Ιταλία κ.ο.κ. Ό,τι έμενε στάθμευε για φύλαξη στις Ελβετικές Άλπεις.
Η Siemens και οι άλλοι «Υπόθεση λαθραίας εξαγωγής μεγάλων ποσών συναλλάγματος από την εταιρία
66 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
γινόταν πράγματι κάποια "κομπίνα", χωρίς μέχρι στιγμής να γίνει γνωστό τι διαστάσεις είχε πάρει και τι ποσά εξήχθησαν λαθραία…» (εφημερίδα Μακεδονία, 12.11.1978). Η οικονομική σκέψη Παπαληγούρα, Ζολώτα και η πολιτική πρακτική Καραμανλή είχαν ενισχύσει τις ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα ως αντιστάθμισμα για τη χαμηλή εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας και βέβαια το αιώνιο εμπορικό έλλειμμα. Ξένες εταιρίες όπως η Πεσινέ, η ΕΣΣΟ Πάπας και η Siemens είχαν φτιάξει παραγωγικές μονάδες στη χώρα. Σύμφωνα με τη θεωρία, οι επενδύσεις αυτές έπρεπε να είναι επωφελείς για την Ελλάδα. Στην πράξη, το κέρδος των επιχειρήσεων
Στις 25 Νοεμβρίου του ιδίου έτους δικαιολόγησε την απόφαση να μην αγοράσει από τις ανατολικές χώρες πολύ φτηνότερες τηλεφωνικές γραμμές, λέγοντας πως έτσι προστάτευε τις δουλειές των εργαζομένων στα ελληνικά εργοστάσια της Siemens. Τον ίδιο μήνα επισκέφτηκε το εργοστάσιο της μητρικής στο Μόναχο για να δει εκεί, όπως είπε, τους πολλούς έλληνες εργαζόμενους. Ένας μακρύς κύκλος της σχέσης της οικογένειας Μητσοτάκη με τη Siemens, που θα κατέληγε σε περιστατικά με Φιλιππινέζες και τη φυγή Χριστοφοράκου στο εξωτερικό χωρίς να τον σταματήσει κανείς, είχε μόλις ξεκινήσει.
Η κατάσταση στην ελληνική επαρχία Ο υπουργός Συντονισμού, ο πρωθυπουργός και όλη η πολιτική τάξη είχε αλλού το μυαλό της. Η αγροτιά ήταν πια μια χαμένη υπόθεση. Η επανενεργοποίηση των σχέσεων με την ΕΟΚ από τον Καραμανλή είχε βέβαια ως προφανή στόχο την αύξηση των αγροτικών εξαγωγών. Οι περισσότερες εξαγωγές όμως θέλουν μικρότερες τιμές. Οι μικρότερες τιμές επιτυγχάνονται με εξειδίκευση, μαζική παραγωγή, και λιγότερα στόματα που πρέπει να τραφούν από όλη τη διαδικασία. Κατά μέσο όρο ο κάθε Έλληνας αγρότης είχε κάτω από 5 εκτάρια γης και χωρισμένα σε 6 κομμάτια. Το κόστος λοιπόν παραγωγής
Γεννήθηκαν ξυπόλητοι, μεγάλωσαν πενόμενοι, έγιναν μετανάστες στην ίδια τους την πατρίδα, εγκλωβίστηκαν. Μια ακόμα χαμένη γενιά.
ήταν υψηλότερο για την Ελλάδα από ότι για άλλες χώρες με ένα τρακτέρ, έναν αγρότη σε μία έκταση χιλιάδων εκταρίων. Οι τιμές που έπιαναν οι αγρότες στην αγορά πιέζονταν από τους εμπόρους που είχαν συνεννοηθεί χαμηλές τιμές ζήτησης. Όταν οι επιδοτήσεις έληγαν, το έσοδο από την ελεύθερη αγορά δεν επαρκούσε για τα έξοδα. Η επιστροφή στην τοπική αγορά ήταν όμως αδύνατη. Πόσο λάδι να καταναλώσουν οι Έλληνες, και πόσα πορτοκάλια; Τα υπόλοιπα πόστα τα είχαν πιάσει οι ξένοι αγρότες μέσω της ΚΑΠ. Τους αιώνες που η αγροτική παραγωγή και οι καλλιέργειες ήταν συνδεδεμένες με την ντόπια αγορά οι αγρότες ζούσαν καλά. Λειτουργούσε ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Όταν χρησιμοποιήθηκαν για να εξάγει η χώρα και να βρίσκει το απαραίτητο συνάλλαγμα για τις σπατάλες της βιομηχανίας ή της ελίτ, όπως στην περίπτωση της σταφίδας και του καπνού, έφτανε η ώρα της απότομης κατάρρευσης. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική ήταν μια τέτοια περίπτωση. Στους Έλληνες αγρότες δόθηκε από την κυβέρνηση και την Ευρώπη μια πανάκριβη, αλλά πλήρως επιδοτούμενη θηλιά για να την φορέσουν στο λαιμό τους. Τρεις κακές χρονιές φτάνουν για επανάσταση όχι απλώς για την απόφαση του ξεριζωμού. Ένα ή δύο παιδιά λοιπόν έμεναν πίσω για να ζήσουν με το πενιχρό εισόδημα από το λάδι, τη σταφίδα ή το πορτοκάλι. Τα χωράφια άλλωστε δεν μπορούσαν να
μοιραστούν σε μικρότερους ακόμα κλήρους. Με το τρακτέρ έτσι κι αλλιώς δε χρειάζονταν πολλά χέρια. Το ανθρώπινο πλεόνασμα έφευγε για το σχολείο στην πόλη ή για δουλειά στο εξωτερικό, Δύσκολα θα γύριζε πίσω. Τα ασύμφορα κομμάτια γης ήταν επίσης καταδικασμένα μέσα στην ΚΑΠ. Οι πεζούλες στα νησιά και τα ορεινά σημεία εγκαταλείφθηκαν οριστικά. Τα προϊόντα της γης αυτής έμεναν απούλητα ή ήταν ασύμφορα.
Η νέα μετανάστευση Μετά το 1975 οι χώρες του εξωτερικού δυσκόλεψαν την εισροή ελλήνων μεταναστών. Αντίστοιχα η ανάπτυξη κάποιας μορφής βιομηχανίας πέριξ των αστικών κέντρων δημιουργούσε δουλειές και ευκαιρίες. Η μετανάστευση λοιπόν συνεχίστηκε, αυτή τη φορά όμως με κέντρο τις πρωτεύουσες των επαρχιών, και κυρίως την πολύπαθη, πολύβουη, υδροκέφαλη πρωτεύουσα. Εκεί, στο κέντρο, οι βλάχοι (το επίθετο δεν χρησιμοποιήθηκε με την εθνολογική του σημασία) συνάντησαν τους γκάγκαρους (τους Αθηναίους). Η διαφορά στην αρχή ήταν μεγάλη. Οι γκάγκαροι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα ήθη και την προφορά των βλάχων. Οι βλάχοι δεν μπορούσαν να ανεχτούν τις πολυτέλειες των Αθηναίων, που προτιμούσαν να έχουν μπανιέρα στα σπίτια μέσα παρά να πλένονται στη σκάφη.
Στους τοίχους της πόλης εμφανίστηκε το σύνθημα « Έξω οι Βλάχοι από την Αθήνα». Κι οι βλάχοι ανέχονταν τις βρισιές και τις προσβολές γιατί ήξεραν ότι στο χωριό δεν είχαν ζωή. Θυμούνταν τις κακουχίες και την πείνα. Θυμούνταν την οπισθοδρομικότητα, τη θρησκοληψία, τα μάγια και τα παντρολογήματα από τους γονείς με προξενιά. Η ζωή της πόλης ήταν καλύτερη. Έβρισκες τα πάντα αρκεί να είχες λεφτά. Έπιανες κάπου μια δουλειά και είχες λεφτά. Είδαν λοιπόν οι Έλληνες σε συσκευασία το ρύζι και τις φακές κι ενθουσιάστηκαν. Κι έπειτα άρχισαν οι λογαριασμοί. Τόσα για μαγείρεμα, τόσα για ταβέρνα, τόσα για εισιτήρια, τόσα για δόση, τόσα για τηλεόραση, για παιδιά δεν περισσεύει τίποτα. Ας κάνουμε 1-2. Έπειτα στο διαμέρισμα δεν χωράνε. Αυτοί λοιπόν που νόμιζαν ότι πλούτισαν ήταν στην πραγματικότητα και εκ του αποτελέσματος οι νεόπτωχοι Έλληνες, ή καλύτερα το προλεταριάτο της βαριάς κομματικής βιομηχανίας. Η βαριά αυτή βιομηχανία, μη μπορώντας οριστικά να λύσει το πρόβλημα του εμπορικού ελλείμματος με υγιείς τρόπους, ανέλαβε να το ισοσταθμίσει εξάγοντας ελλείμματα και χρέη στον ευρωπαϊκό βορρά με την ελπίδα ότι αυτά δεν θα πληρωθούν ποτέ. HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 67
22 MAΪOY
Χρονολόγιο Του Δημήτρη Μαρούλη
1967
Ντόπιοι ψαράδες βρίσκουν στην παραλία Γενναδίου της Ρόδου το πτώμα του Νικηφόρου Μανδηλαρά. Μέλος της Ένωσης Δημοκρατικών Δικηγόρων και υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΜΕ στις Κυκλάδες (1961). Ο ναξιώτης Ν. Μανδηλαράς έγινε γνωστός στο πανελλήνιο ως μαχητικός συνήγορος υπεράσπισης σε πολλές πολιτικές δίκες. Συμμετείχε ενεργά στους δύο ανένδοτους αγώνες και μιλώντας σε συγκεντρώσεις ξεσήκωνε τα πλήθη υπερασπιζόμενος τα λαϊκά συμφέροντα και δίκαια σε όλα τα επίπεδα. Μετά την επιβολή της δικτατορίας, προσπαθώντας να δραπετεύσει από την Ελλάδα, επιβιβάζεται στις 16/05/1967 στο πλοίο Rita V και έξι ημέρες αργότερα βρίσκεται νεκρός στη ΝΔ πλευρά της Ρόδου. Κατά τη διατεταγμένη ιατροδικαστική έκθεση, ο Ν. Μανδηλαράς είχε πνιγεί, καθώς «στην προσπάθειά του να βγει στην ακτή, τραυματίστηκε στο κεφάλι πηδώντας από το πλοίο». Ωστόσο, βάσει στοιχείων που έγιναν αργότερα γνωστά, οι οικείοι και οι συναγωνιστές του δεν έπαψαν ποτέ να υποστηρίζουν ότι ο 39χρονος νομικός και εκδότης εφημερίδας βγήκε στην ακτή όπου συνελήφθη και δολοφονήθηκε. Το 1986 το Συμβούλιο Εφετών με βούλευμά του χαρακτήρισε ως ανθρωποκτονία εκ προθέσεως τον θάνατό του και κατονόμασε ως ηθικούς αυτουργούς τους χουντικούς πρωτεργάτες Ι. Λαδά και Κ. Παπαδόπουλο. Στο βούλευμα επισημαινόταν η ύπαρξη επαρκών στοιχείων για στοιχειοθέτηση εγκλήματος, η διερεύνηση των οποίων όμως δεν απέδωσε και η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο.
19 ΜΑΪΟΥ
1999 Απόσπασμα από την ομιλία του τότε πρωθυπουργού και προέδρου του ΠΑΣΟΚ Κώστα Σημίτη στη συζήτηση στη Βουλή για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας: «Οι κόποι και οι θυσίες του λαού πιάνουν τόπο. Τα οφέλη από τη θεαματική βελτίωση της οικονομίας είναι απτά και συγκεκριμένα για τον έλληνα πολίτη. Πετύχαμε ήδη πολλά. Έχουμε δρομολογήσει με ασφάλεια την ισότιμη ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με άλλα λόγια, θα μπούμε στο ευρώ με το σπαθί μας. Θα μπούμε ως αποτέλεσμα των θυσιών που κατέβαλε ο ελληνικός λαός. Θα μπούμε ως αποτέλεσμα της επιτυχίας της Ελλάδας και όχι με οποιαδήποτε άλλα πολιτικά κριτήρια. Η είσοδος στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση αποτελεί εθνικό στόχο για να διασφαλίσουμε την προοπτική ευημερίας, ανάπτυξης και προόδου του ελληνικού λαού, αλλά και συνθήκες μεγαλύτερης ασφάλειας της χώρας. Για να έχουμε περισσότερες θέσεις εργασίας, χαμηλότερες τιμές, χαμηλότερα επιτόκια, καλύτερη ποιότητα ζωής. Σε μια τόσο ταραγμένη εποχή είναι ζωτική ανάγκη να βρίσκεται η Ελλάδα στο κέντρο των αποφάσεων με φωνή, επιρροή και κύρος. Αυτό επιδιώκουμε, αυτό πετυχαίνουμε με την πολιτική μας».
68 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
2012
20 ΜΑΪΟΥ
1945
19 ΜΑΪΟΥ
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Γραφείο Τύπου. Σάββατο, 19 Μαΐου 2012. Δελτίο Τύπου: Ο Εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας Γιάννης Μιχελάκης, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου για τον ρόλο του Παναγιώτη Ψωμιάδη στην προεκλογική περίοδο, δήλωσε: «Ο Παναγιώτης Ψωμιάδης αναλαμβάνει έναν κρίσιμο ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία της Νέας Δημοκρατίας. Αναλαμβάνει επικεφαλής όλων των προεκλογικών δραστηριοτήτων του κόμματος στη βόρεια Ελλάδα, σε απευθείας συνεννόηση με τον πρόεδρο. Είναι γνωστές οι ικανότητές του, αλλά και η δυναμική που έχει στην κοινωνία. Είναι ένα κορυφαίο και ιστορικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας».
Περιοδικό ΘΗΣΑΥΡΟΣ. Νο 338. Στη σελίδα 3 ο Π. Παλαιολόγος έγραφε για την ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΤΣΑΣ: «Ανάστατο το παρθεναγωγείο. Η κυρία διευθύντρια απαγόρευσε στις μαθήτριες των τελευταίων γυμνασιακών τάξεων να προσέρχωνται ξεκάλτσωτες ή με κοντά καλτσάκια. Κάθε παράβασις τιμωρείται με την ποινή της αποπομπής της μαθητρίας. Υπάρχει δε και το δικαιολογητικό της απαγορεύσεως: Η γύμνωσις των κάτω άκρων θεωρείται ότι προσβάλλει τα χρηστά ήθη και αντιβαίνει στη σεμνότητα που πρέπει να διακρίνη την ενάρετη μαθήτρια. Ανήθικη η γύμνια των κάτω άκρων; Αλλοίμονο αν αφήσουμε στα κορίτσια μας να σχηματίσουν την εντύπωσι ότι η ηθική τους είνε αλληλένδετη με τα διαμετρήματα της κάλτσας τους. Η πραγματική ηθική βρίσκεται στην ψυχή και στη σκέψι. Δεν είνε στα πόδια όπου θέλει να την τοποθετήσει η κυρία διευθύντρια. Η εποχή στην οποία ζούμε είνε ουσίας και όχι τύπων. Εποχή που η γενική τάσις είνε να γίνουμε πιο απλοί και ειλικρινείς στις σχέσεις μας, πιο ανεπιτήδευτοι στη συμπεριφορά και στην εμφάνισί μας. Δε μυρίστηκε ακόμα το κύμα αυτό η κυρία διευθύντρια που αντί να ενδιαφέρεται με την ψυχή και με τον εγκέφαλο, ασχολείται με τα πόδια και με τις κάλτσες των κοριτσιών της;»
30 MAΪOY
ΜΑΪΟΣ 1975
1975
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Μηνιαία Επιθεώρηση Τύπου. T. 49ο. Ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης απαντούσε στο ερώτημα για το πόσο ευδόκιμα επιτελεί ο ελληνικός Τύπος το χρέος του: «Ο δημοσιογράφος δεν είναι σαν τον συγγραφέα, τον ελεύθερο σκοπευτή. Αναγκάζεται να γίνει και ο σκυλευτής της Αλήθειας και να εξάρει συμβάντα αποκρουστικά και να καλύψει ρυπαρότητες και να εξυμνήσει προσωπικότητες που πολλές φορές του προκαλούν αποτροπιασμό. Είναι γιατί έτσι κελεύει η Ιδιοκτησία που κι αυτή όμως με τη σειρά της οφείλει να υπηρετήσει τα στηρίγματά της για να προστατευθεί απ’ την αρπάγη του Νόμου. Τελειώνω με μιαν ευχή: N’ αποστρακισθεί το SLOGAN για ‘’Πουλημένο Τύπο’’ κλπ. Γιατί η εξαίρεση -ναι- επιβεβαιώνει τον κανόνα, ο κανόνας όμως δεν επιτρέπεται ποτέ να υποκύπτει στις εξαιρέσεις».
17 ΜΑΪΟΥ
Μετά από τις κυβερνήσεις της «Αλλαγής», του Τζ. Τζαννετάκη και την Οικουμενική, στο τιμόνι της χώρας βρίσκεται ο Κ. Μητσοτάκης με υπουργό Οικονομικών τον Ιωάννη Παλαιοκρασσά. Κι ενώ έχει επιβληθεί για άλλη μια φορά λιτότητα και αναζητούνται διαρκώς έσοδα από φόρους, στην 39η σελίδα του πρώτου φύλλου της εβδομαδιαίας μεταεφημερίδας Επτάμισι, στο παρασκήνιο των οικονομικών θεμάτων, διαβάζουμε ότι: «Στα αζήτητα, από το 1986, έχει αφήσει το υπ. Οικονομικών, περίπου, 100 δισεκατομμύρια δραχμές, που οφείλουν στο ελληνικό δημόσιο και τους ασφαλιστικούς οργανισμούς 2.000 μεγάλες εμποροβιομηχανικές επιχειρήσεις. Οι σχετικές επισημάνσεις έχουν γίνει από τους ορκωτούς λογιστές που έλεγξαν, κατά καιρούς, τις εν λόγω εμποροβιομηχανικές ΑΕ και ΕΠΕ. Και τι δεν έχουν ξετρυπώσει οι υπηρεσιακοί λογιστές: Περιπτώσεις ‘’καραμπινάτης’’ παραβίασης της φορολογικής νομοθεσίας και φόρους που παρακρατήθηκαν από τις επιχειρήσεις και δεν αποδόθηκαν στο Δημόσιο, περιπτώσεις συνεχούς κατακράτησης ασφαλιστικών εισφορών που δεν αποδόθηκαν στους ελλειμματικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς, αλλά και περιπτώσεις απόκρυψης εσόδων και αλλοίωσης αποτελεσμάτων χρήσεως».
1991
20 ΜΑΪΟΥ
1988
1957
Ανυπόγραφο δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ για τον πραγματικά πρώτο αγώνα ταχύτητας αυτοκινήτων στην Ελλάδα, καθώς την προηγούμενη χρονιά (1956) «λόγω της μεγάλης συγκεντρώσεως των αγωνιζομένων, ανερχομένων εις 107, ως και πλήθους θεατών η οργανωτική επιτροπή απεφάσισε την εκτέλεσιν ενός προχείρου αγωνίσματος ταχύτητας και δεξιοτεχνίας με τρία φυσικά εμπόδια εκτός του προγράμματος πανελληνίου πρωταθλήματος». Ο προγραμματισμένος για τις 2 Ιουνίου 1957 «αυτοκινητιστικός αγών ταχύτητος», πραγματοποιήθηκε τελικά στο στρατιωτικό αεροδρόμιο του Τατοΐου στις 9 Ιουνίου, με νικητή τον Κώστα Σπηλιωτάκη, που οδηγούσε Αlfa Romeo Giulietta Sprint Veloce. Σύμφωνα μάλιστα με τον συντάκτη του άρθρου, οι όροι διεξαγωγής ήταν οι εξής: «Εις κάθε αυτοκίνητον θα ευρίσκεται ένας μόνο οδηγός. Ο αγών είναι μιας ώρας. Οι διαγωνιζόμενοι θα καλύψουν πολλάς φοράς ένα γύρον (4.800 μέτρα) του αεροδρομίου. Νικητής θα αναδειχθή ο οδηγός ο οποίος θα καλύψη την μεγαλυτέραν απόστασιν εις διάστημα 60 λεπτών».
Στην 23η σελίδα της εφημερίδας ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ παρουσιάζεται σημείωμααναφορά στον Ελληνικό Μάη του Παρισιού, που γεννήθηκε μέσα στον Γαλλικό Μάη του ΄68: «Στη διάρκεια του Μάη, οι Έλληνες του Παρισιού κατάφεραν να ξεπεράσουν τις αντιθέσεις τους και να βρεθούν στον ίδιο χώρο δράσης. Στη γενική συνέλευση που έγινε στη Σορβόνη στις 22 του μήνα, αποφασίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία η κατάληψη του ελληνικού κτιρίου στη φοιτητική Πανεπιστημιούπολη του Παρισιού και η μετατροπή του σε ελεύθερο κέντρο αντιχουντικής και δημοκρατικής δράσης. Η κατάληψη πραγματοποιήθηκε από πολυάριθμη ομάδα Ελλήνων εργαζόμενων και φοιτητών και στη διάρκειά της το κτίριο της Πανεπιστημιούπολης, που φιλοξενούσε Έλληνες φοιτητές, λειτούργησε κανονικά, κάτω από τον έλεγχο των δημοκρατικών Ελλήνων του Παρισιού, αφού προηγουμένως είχε παυθεί ο διορισμένος από τη χούντα διευθυντής του. Στο ελληνικό περίπτερο, έγιναν δεκάδες εκδηλώσεις, τόσες που δεν είχαν γίνει σε διάστημα πολλών χρόνων από τους Έλληνες του Παρισιού. Στις φωτογραφίες που πρωτοδημοσιεύονται σήμερα, βλέπετε αφίσες, ανακοινώσεις τοίχου και άλλο υλικό από τον Ελληνικό Μάη. Και μια πέτρα, με χαραγμένη πάνω τη φράση: 22 ΜΑΗ ΄68. ΠΡΩΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΔΑΦΟΣ».
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 69
Ένας για 10 Από τους Κωνσταντίνο Καϊμάκη, Παναγιώτη Φρούντζο
Γιώργος Μιχαλακόπουλος 1
Πριν από δεκατρία χρόνια είχατε ανεβάσει ξανά το «Κάθε Πέμπτη, Κύριε Γκριν»…
Ναι, εκείνη την εποχή το έργο του Τζεφ Μπάρον είχε παιχτεί τρεις συνεχόμενες σεζόν. Στις «Ροές» ένα χρόνο και στο θέατρο «Βασιλάκου» τα επόμενα δύο. Είναι ένα καταπληκτικό έργο, ο κύριος άξονας του οποίου είναι οι ανθρώπινες σχέσεις και η αποδοχή της διαφορετικότητας. Είναι ένα θεατρικό βαθύτατα αντιρατσιστικό και κινείται μεταξύ της συγκίνησης και του χαμόγελου. Στη σημερινή παράσταση είναι οι ίδιοι συντελεστές με την παλιά, εκτός φυσικά από τον Τάσο Ιορδανίδη, που υποδύεται τον νεαρό. Ο Τάσος Ιορδανίδης είναι μια πραγματική έκπληξη – θεωρώ ότι έχει σπουδαία επίδοση. Είναι ευτυχία να παίζεις με έναν νέο άνθρωπο, ο οποίος ενδιαφέρεται για την ουσία της δουλειάς.
2
3
Θεωρείτε ότι οι δύο εποχές –η σημερινή και εκείνη δεκατρία χρόνια πριν– παρουσιάζουν κάποια κοινά στοιχεία, τα οποία σας οδήγησαν στην επιστροφή σας στο έργο;
Αν εννοείτε σε σχέση με τον ρατσισμό και την απόρριψη, σήμερα, οφείλω να ομολογήσω, είναι πολύ πιο έντονη η άρνηση της αποδοχής της διαφορετικότητας.
Υπάρχει μια διαδικασία σε εξέλιξη στο «Κάθε Πέμπτη, Κύριε Γκριν» που αφορά τον κεντρικό ήρωα, ο οποίος τελικά αποδέχεται τον «άλλο», τον διαφορετικό…
Ο γέρος ήταν κλεισμένος στο καβούκι του, στη μοναξιά του, στη δογματικότητα της θρησκείας του, αρνούμενος έτσι να δεχτεί τη σχέση της κόρης του με έναν αλλόθρησκο. Αυτό το γεγονός τον απομονώνει στην προσωπική του μοναξιά. Όταν εμφανίζεται ο νεαρός, ο οποίος τον επισκέπτεται υποχρεωτικά για να τον εξυπηρετεί κάθε Πέμπτη στο πλαίσιο της κοινωνικής ποινής που πρέπει να εκτίσει, αρχίζει να ξεδιπλώνεται η σχέση τους. Ώσπου στο τέλος επιτυγχάνεται η συμφιλίωση δύο ανθρώπων που είναι εντελώς διαφορετικοί και εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες. Εκεί έγκειται η ομορφιά.
4
Ως λαός πιστεύετε ότι πρέπει να περάσουμε τη διαδικασία της αποδοχής του διαφορετικού;
Πρέπει, πρέπει… Αν δεν συμβεί αυτό, θα βρεθούμε να κινούμαστε στα όρια του φασισμού. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζεις τον απέναντι με τα κριτήρια του χρώματος, της φυλής, της θρησκείας ή της ερωτικής του επιλογής και να τον έχεις έτοιμο για την πυρά. Πρέπει να εξαντλήσεις τον διάλογο μαζί του. Και στο «Κάθε Πέμπτη, Κύριε Γκριν»
εξαντλείται ένας περίεργος διάλογος, με πολλές συγκρούσεις, ο οποίος όμως οδηγεί σε ξέφωτο…
5
Η συνύπαρξη μπορεί να γίνει πραγματικότητα μέσα από συγκρούσεις;
Όχι, μόνο μέσα από τον διάλογο, έστω και σε συγκρουσιακή μορφή. Πρέπει να μάθουμε να μιλάμε και να ακούμε. Γιατί μπορεί να μιλάς και να ακούς μόνο τον εαυτό σου.
6
Ποιες λέξεις θα επιλέγατε για να συμπυκνώσετε την ουσία του θεάτρου;
Το θέατρο είναι πολιτική πράξη. Και δεν μιλάω για το θέατρο της αφίσας, μιλάω με τη γενικότερη έννοια.
7
8 9
Και η πολιτική τι είναι;
Να έχεις ανοιχτούς ορίζοντες, να βλέπεις, να κρίνεις, να συγκρίνεις, να μην έχεις προσωπικά ταμπού και να μην μένεις αμετακίνητος. Αυτό είναι μια ουσιαστική στάση του πολίτη. Ο πολίτης πρέπει να έχει ανοιχτά τα παραθύρια του.
Σας έχουν «εγγράψει» στην Αριστερά…
Ανήκω στην Αριστερά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρακολουθώ και τις δεξιές συμπεριφορές όταν αυτές εμφανίζουν ενδιαφέρον.
Κάνατε λόγο για «δεξιές συμπεριφορές». Ακόμη και την εποχή της ομογενοποίησης, υπάρχουν ευδιάκριτα όρια ανάμεσα σε δεξιές και αριστερές συμπεριφορές;
Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, υπάρχει σύγχυση. Διακρίνω πολλές αριστερές συμπεριφορές με δεξιά ουσία, όπως και δεξιές συμπεριφορές που διέπονται από προοδευτικό πνεύμα. Προσωπικά, ούτως ή άλλως, παραμένω στην αριστερή όχθη.
10 Τι σημαίνει στον 21ο αιώνα η Αριστερά;
Έμφαση στον διάλογο και αποδοχή, αποδοχή, αποδοχή! Τώρα αν με ρωτάτε και αναφορικά με το οικονομικό πεδίο, δεν ξέρω αν είναι εφικτό να μεταφερθεί η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής από τα άτομα σε συλλογικότητες. Αυτό όμως που θεωρώ δεδομένο είναι ότι ο εργάτης και ο εργαζόμενος πρέπει να αμείβονται ανάλογα με τον μόχθο τους και με το κέφι τους για τη δουλειά που κάνουν. Πιστεύω στον άνθρωπο που δίνει την προσωπική του μάχη για το καλύτερο. Με αυτό τον τρόπο, μοιραία, συγχρωτίζεται, επικοινωνεί, συμπορεύεται με ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος. Αν αυτές οι ομάδες σκεπάζονται από κάποια παντιέρα, τότε δεν με αφορούν. Προτιμώ την ουσία από τα απλά σύμβολα, που τελικά υποκαθιστούν την ουσία.
1972
Με τον Βασίλη Διαμαντόπουλο στην τηλεοπτική σειρά του Κώστα Μουρσελά «Εκείνος κι Εκείνος»
1973
Ιδρύει το Θέατρο Σάτιρας
1988-89
Αποσπά το Α΄ Βραβείο Ανδρικού Ρόλου (Καρόλου Κουν)
1995
Πρωταγωνιστεί στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το Βλέμμα του Οδυσσέα»
2002
«Ο Θάνατος του Εμποράκου» στο θέατρο «Βασιλάκου»
Κάθε Πέμπτη, Κύριε Γκριν Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές Σκηνοθεσία: Γιώργος Μιχαλακόπουλος Σκηνικά-κοστούμια: Απόστολος Βέττας Φωτιστικός σχεδιασμός: Νίκος Καβουκίδης Παίζουν: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Τάσος Ιορδανίδης
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 71
Hot Doculture Από τους Κωνσταντίνο Καϊμάκη, Παναγιώτη Φρούντζο
Βιομηχανική Κληρονομιά: Αναβίωση και Βιωσιμότητα
Μια ολοκληρωμένη έκθεση αρχιτεκτονικού έργου για την Ελλάδα και την Κύπρο της περιόδου 19802012 είναι το αντικείμενο της «Βιομηχανικής Κληρονομιάς», που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη. Μέσα από τις αρχιτεκτονικές μελέτες, τις συμμετοχές σε διαγωνισμούς και την ένταξη νέων χρήσεων σε αρχιτεκτονικά έργα (π.χ. η έπεμβαση στο κέλυφος του κτιρίου του Φιξ), η έκθεση που συνδιοργανώνουν το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς (TICCIH), το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ), οι σχολές Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, ΑΠΘ, Πανεπιστημίου Πατρών, ΔΠΘ και Πολυτεχνείου Κρήτης, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και το ΕΤΕ Κύπρου, επιχειρεί να ανιχνεύσει τις αλλαγές –για παράδειγμα, οι άυλες πηγές ως εργαλεία μελέτης της βιομηχανικής κληρονομιάς– στο αρχιτεκτονικό πεδίο της περιοχής μας. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΟΔΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, 29 ΜΑΪΟΥ-28 ΙΟΥΛΙΟΥ
Ο Ιπτάμενος Ολλανδός Έτος Βάγκνερ το 2013 (200 χρόνια από τη γέννηση του Ρίχαρντ Βάγκνερ) και ο εμβληματικός του «Ιπτάμενος Ολλανδός» ανεβαίνει στο Ηρώδειο –στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών– από τον διεθνούς φήμης Γιάννη Κόκκο και υπό την αιγίδα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η περίφημη όπερα του γεννημένου στη Λειψία Βάγκνερ πραγματεύεται το θέμα της λύτρωσης ενός άντρα, του θαλασσοδαρμένου και υπερόπτη Ολλανδού που προκαλεί τον Διάβολο για χάρη της αγάπης μιας γυναίκας. Ο Κόκκος, που έχει υπογράψει σπουδαία έργα σε όλο τον κόσμο, από τη Σκάλα του Μιλάνου μέχρι το Κόβεντ Γκάρντεν, τονίζει τη διαχρονική σημασία του «Ολλανδού», συνδέοντας το τραγικό της ύπαρξής του με το αρχαιοελληνικό δράμα. Έργο-σταθμός του γερμανικού ρομαντισμού και μια κορυφαία στιγμή της παγκόσμιας όπερας, που ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Ηρώδειο, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού. ΩΔΕΙΟ ΗΡΩΔΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ - 7, 9, 11 & 13 ΙΟΥΝΙΟΥ
72 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
After Earth Επιστημονικής φαντασίας του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν, με τους Γουίλ Σμιθ, Τζέιντεν Σμιθ, Ζόι Κράβιτζ Με την ορατή πλέον απειλή τού να μείνει στο λεξικό του σινεμά ως ο σκηνοθέτης της μίας σπουδαίας ταινίας (« Έκτη Αίσθηση»), ο ινδικής καταγωγής Μ. Νάιτ Σιάμαλαν επιχειρεί να ξορκίσει το κακό. Από την αριστουργηματική « Έκτη Αίσθηση» έχουν περάσει σχεδόν δεκαπέντε χρόνια και επτά αποτυχίες, αποδεικνύοντας πως το «κακό» αντιστέκεται για τα καλά στον Σιάμαλαν. Η φετινή του απόπειρα έχει τη συσκευασία της επιστημονικής φαντασίας (πρώτη του αμιγώς sci-fi ταινία) και ανεβάζει στις επάλξεις τον Γουίλ Σμιθ και τον έφηβο πλέον γιο του Τζέιντεν. Οι δυο τους είχαν συνεργαστεί με επιτυχία στο «Κυνήγι της Ευτυχίας» (2006), κι εδώ επαναλαμβάνουν τους ρόλους πατέρα-γιου σε άλλη μια επιχείρηση επιβίωσης. Με τη διαφορά πως, αντί για την αφιλόξενη και πολύβουη Νέα Υόρκη του 1980, έχουν να κάνουν με μια κατεστραμμένη, ερημική, αλλά εξίσου αφιλόξενη Γη σε 1.000 χρόνια από σήμερα. ΑΠΟ ΤΙΣ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ
36η Γιορτή Βιβλίου
Ιλιάδα Θεατρική απόδοση του ομηρικού έπους, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης. Ερμηνεύουν: Λευτέρης Αγγελάκης, Αργυρώ Ανανιάδου, Βασίλης Ανδρέου, Δημήτρης Ήμελλος, Νίκος Καρδώνης, Νεφέλη Κουρή
ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ, ΕΩΣ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ Για δεύτερη φορά συνδιοργανώνουν τη μεγάλη εγχώρια γιορτή του βιβλίου ο Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθήνας και η Περιφέρεια Αττικής. Παράλληλες εκδηλώσεις, όπως εκθέσεις φωτογραφίας, θεατρικές παραστάσεις, σεμινάρια γραφής κ.ά. θα διανθίσουν την έκθεση.
Η «Ιλιάδα» απασχολεί χρόνια τώρα τον σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινό. Οι πρόβες πάνω στις 24 ραψωδίες της «Ιλιάδας» και την εξαίρετη βραβευμένη μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη ξεκίνησαν τον περασμένο Σεπτέμβρη. Σήμερα ο Στάθης Λιβαθινός αφηγείται σε μια πεντάωρη παράσταση αυτό το συνταρακτικό έπος. Οι δεκαπέντε ηθοποιοί, σαν σύγχρονοι ραψωδοί, αφηγούνται την ιστορία του πιο βίαιου πολέμου όλων των εποχών και μετατρέπουν το εμπνευσμένο αυτό κείμενο σε μια σειρά από ποιητικές εικόνες σκληρές, αλλά και τρυφερές, με μια απολύτως σύγχρονη θεματική. Ποιος είναι σήμερα ο ήρωας και τι σημαίνει ηρωισμός; Πόσο μπορεί να αντέξει κανείς την επερχόμενη απώλεια; Γιατί η εμφύλια σύγκρουση αποδείχθηκε τόσο ελληνικό φαινόμενο; Πόση καταστροφή και πόσο θυμό μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος; Στο έπος του Ομήρου δεν υπάρχει ούτε νικητής ούτε νικημένος. Είναι η συνομιλία δύο γενεών. Του θυμωμένου ήρωα Αχιλλέα, αυτού του αψίκορου νεαρού, και του σοφού πατέρα Πρίαμου, και το πώς δυο γενιές μπορούν να συμφιλιωθούν έστω για λίγο. Η οργή, η αγανάκτηση, ο θυμός είναι ένα μοντέλο ύπαρξης καταδικασμένο να τελειώσει στην κατανόηση και τη συγχώρεση.
Νυχτερινή Βάρδια
ΠΕΙΡΑΙΩΣ 260 (ΧΩΡΟΣ Δ΄), 4-8 ΙΟΥΝΙΟΥ, 20.00
ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, 31 ΜΑΪΟΥ & 1 ΙΟΥΝΙΟΥ, 20.00 Η σπουδαία συνθέτρια και πιανίστα παρουσιάζει μια επιλογή από τις περίφημες ταξιδιάρικες μελωδίες που έγραψε για τις οκτώ τελευταίες ταινίες του πρόωρα χαμένου συνοδοιπόρου της στην τέχνη, διάσημου Έλληνα «ποιητή των εικόνων». Συμπράττουν: η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ, σπουδαίοι σολίστσυνεργάτες της, το τζαζ τρίο Human Touch και η Δήμητρα Γαλάνη, που ερμηνεύει τα τραγούδια των ταινιών.
Τζαζ στην «Τεχνόπολις» Athens Technopolis Jazz Festival Το Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Jazz της «Τεχνόπολις» του δήμου Αθηναίων, έπειτα από δώδεκα επιτυχημένες διοργανώσεις, πλέον ανοίγει τις πύλες του σε όλο τον κόσμο, φιλοξενώντας συγκροτήματα από: Πορτογαλία, Ισραήλ, Δανία, Ουγγαρία, Ισπανία, Πολωνία, Αργεντινή, Αυστρία, Ολλανδία και Ελλάδα.
31 ΜΑΪΟΥ-2 ΙΟΥΝΙΟΥ, 20.00
20 Χρόνια Jazz & Τζαζ: Το περιοδικό Jazz & Τζαζ γιορτάζει τα είκοσι χρόνια του στην «Τεχνόπολις» του δήμου Αθηναίων, με μια συναυλία όπου συμμετέχουν γνωστοί έλληνες μουσικοί της τζαζ, αλλά και ένα σύνολο νέων ταλαντούχων μουσικών. Αναλυτικά, θα εμφανιστούν οι εξής: Human Touch (David Lynch, Σταύρος Λάντσιας, Γιώτης Κιουρτσόγλου), ο Γιώργος Κοντραφούρης και οι Baby Trio συναντούν την τραγουδίστρια / performer Γεωργία Καλαφάτη ή Sugahspank, Mode Plagal. Τη γιορτή θα ανοίξει η Big Band του Μουσικού Σχολείου Αλίμου. 3 ΙΟΥΝΙΟΥ, 20.30
ΑΚΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ, ΠΥΛΗ 2 ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΠΕΙΡΑΙΑ, ΕΩΣ 30 ΙΟΥΝΙΟΥ Σκορπισμένες στα αμπάρια ενός πλοίου, οι είκοσι πέντε φωτογραφίες του Άρη Λυχναρά φέρουν κάτι από παλιά αλμύρα και πνεύμα Καββαδία στο βλέμμα και τον νου. Η έκθεση παρουσιάζεται σε ένα ιστορικό πλοίο, το «Hellas Liberty», που βρίσκεται μόνιμα δεμένο στο λιμάνι του Πειραιά.
Μουσική και Τραγούδια για τις Ταινίες του Αγγελόπουλου
1η Πλατφόρμα Νέων Δημιουργών ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ, 1-3 ΙΟΥΝΙΟΥ Στη Στέγη, οι θεατρόφιλοι θεατές μπορούν να παρακολουθήσουν εντελώς δωρεάν πέντε θεατρικές παραστάσεις («Ιστορία Κατεύθυνσης», «Με Λένε Παναγιώτη κι Είμαι Σουηδός», «My First Tic Tac of All Your Seconds», «Ζωή», «Όποιος Ερωτεύτηκε, Ερωτεύτηκε»), από νέες ομάδες και πρωτοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες.
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 73
Βιβλιοπροτάσεις
John Verdon
Άσε το διάβολο ήσυχο
Είναι κρίμα ότι στην Ελλάδα έχουμε τόση διαφθορά και τόση αδικία. Αν δεν υπήρχαν όλα αυτά, θα είχα λίγες σελίδες παραπάνω στο Hot Doc για να σας μεταφέρω μια μαγική κουβέντα με έναν από τους πιο αξιόλογους συγγραφείς τού σήμερα. Αρκεστείτε σε μερικές μόνο στιγμές από αυτήν.
Άσε το διάβολο ήσυχο Συγγραφέας: John Verdon Εκδότης: Διόπτρα ISBN: 978-960-364-577-1 Σελ. 557 | Τιμή: 17,80 €
74 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
Ο ήρωάς σας, ο Dave Gurney, είναι ένας ντεντέκτιβ. Οι ιστορίες σας όμως κατηγοριοποιούνται ως θρίλερ. Μου αρέσει να βλέπω τις δικές μου ιστορίες ως αστυνομικές υποθέσεις, στις οποίες διεισδύει ο φόβος. Οι ιστορίες αυτές χωρίζονται σε δύο κομμάτια. Η αστυνομική υπόθεση είναι σαν την ιστορία της θαμμένης πόλης. Έχετε λοιπόν σε αυτή τη θαμμένη πόλη την εγκληματική επιχείρηση. Στην αρχή της πλοκής αυτό είναι κρυμμένο. Και μετά έχετε την προσωπική ζωή του ερευνητή, που σε κάθε συγγραφέα έχει άλλη έμφαση. Κοιτάμε λοιπόν τον ερευνητή να ανασκάπτει τη θαμμένη πόλη όπως στην αρχαιολογική έρευνα. Σα να περπατάει κάπου στην έρημο και να βλέπει κάτι μικρό που εξέχει. Η δουλειά του είναι να σκάψει την άμμο και να δει αν μπορεί να καταλάβει τι βρίσκεται από κάτω. Κι όταν το βρει, θα καταλάβει κάποιο κομμάτι του, αλλά δεν μπορεί να συνδυάσει τι το συνδέει με κάτι άλλο. Εκεί γεννιέται το μυστήριο. Καθώς σκάβει όμως τη θαμμένη πόλη, ίσως βρει σε ένα σημείο τον εγκληματία. Και ίσως αυτός ο εγκληματίας γίνεται απειλή γι’ αυτόν και για την οικογένειά του. Και κάπου εκεί το μυστήριο μετεξελίσσεται σε θρίλερ. Δεν είναι πια το ζητούμενο τι γίνεται, αλλά τι θα γίνει, ποιος θα πάθει κακό. Για μένα όμως αυτή η διαδικασία της έρευνας, σαν να καθαρίζεις τις αλλεπάλληλες επιστρώσεις ενός κρεμμυδιού, αυτό είναι που με ενθουσιάζει και με ενδιαφέρει.
Σας «αποτοξινώνει» η συγγραφή ιστοριών μυστηρίου; Θα μπορούσε μάλλον να είναι αυτό. Για να σας πω την αλήθεια, όταν γράφεις μια ιστορία μυστηρίου, ένα θρίλερ, σου βγαίνουν πράγματα που δεν έχεις επίγνωση ότι ήταν μέσα σου. Νομίζω πως
το κίνητρο γενικά για να γράψεις κάτι τέτοιο είναι πιο ορατό για κάποιον που βλέπει από έξω. Είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να δει μόνος του τις ρίζες αυτών που βγαίνουν από μέσα του. Εγώ γνωρίζω περίπου πώς δουλεύει για μένα. Έχω μάλλον μια παρανοϊκή φαντασία. Ανησυχώ για πράγματα που συμβαίνουν. Αν αυτό συνέβαινε, τι θα μπορούσε να συμβεί ως επακόλουθο, και μετά από αυτό τι άλλο; Η γυναίκα μου πιστεύει ότι αυτό είναι τρελό, και μάλλον είναι. Για μένα λοιπόν η συγγραφή είναι μάλλον ένας τρόπος για να βγάλω αυτή την παράνοια έξω από μένα.
Οι συγγραφείς έχουν ένα κοινό σημείο. Θέλουν όλοι κάτι να πουν. Τι είναι αυτό που εσείς θέλετε να πείτε; Νομίζω πως αυτό που θέλω να πω είναι: Παρατήρησε τους ανθρώπους, παρατήρησε τους χαρακτήρες, παρατήρησε τις αξίες τους, παρατήρησε τι είναι σημαντικό γι’ αυτούς, δες τι κάνουν και πού τους πηγαίνει αυτό που κάνουν. Πρόσεχε λοιπόν τι θέλεις και τι κυνηγάς, γιατί πάντα υπάρχει ένα τίμημα, και σιγούρεψε πριν το κυνηγήσεις ότι καταλαβαίνεις ποιο είναι το τίμημα. Γιατί πολύ συχνά οι άνθρωποι κυνηγούν κάτι και έχουν μια λανθασμένη ιδέα για το πώς αυτή η ιστορία θα τελειώσει. Σαν τους ανθρώπους που κυνηγούν τον πλούτο περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Γιατί τον κυνηγούν; Γιατί πιστεύουν ότι με το να αποκτήσουν πλούτο θα έρθει και η ευτυχία στη ζωή τους. Ας δούμε όμως ρεαλιστικά πού τους πηγαίνει τελικά η διαρκής αναζήτηση του πλούτου, που πηγαίνει τις ζωές τους και τι αντίκτυπο έχει στις ζωές άλλων ανθρώπων, ακόμα και ανθρώπων που λένε ότι αγαπούν.
Έγκλημα στη Βαρκελώνη
Ανεπιθύμητο
Η Γαλλίδα δασκάλα
Τα τελευταία χρόνια η αγορά του αστυνομικού μυθιστορήματος έχει κατακλυστεί από σκανδιναβούς συγγραφείς. Το βιβλίο του Ισπανού Χιλ αποτελεί μια ευχάριστη αλλαγή σε αυτό το σκηνικό, μιας και η καλοκαιρινή Βαρκελώνη δίνει μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα στην εξέλιξη της ιστορίας. Κεντρικός ήρωας ο αστυνόμος Έκτορ Σαλγάδο, ο οποίος μόλις έχει επιστρέψει στην υπηρεσία. Κουβαλάει ένα διαζύγιο και ένα άσχημο περιστατικό σε προηγούμενη υπόθεση που τον οδήγησε σε διαθεσιμότητα. Το καινούριο έγκλημα που καλείται να διαλευκάνει, της αυτοκτονίας κάποιου νεαρού, τον οδηγεί στον κόσμο αυτών που κατέχουν εξουσία και δεν διστάζουν να την καταχραστούν. Με μεστή και καθαρή γραφή, οι χαρακτήρες αναλύονται σε βάθος και δίνουν ιδιαίτερο λογοτεχνικό βάρος σε αυτό το νουάρ μυθιστόρημα.
Μια σειρά γεγονότων και συμπτώσεων οδηγεί μια μητέρα να μην επιβιβαστεί στο τρένο στο οποίο μόλις ανέβηκε το μικρό κοριτσάκι της. Ειδοποιεί τους υπαλλήλους του οχήματος να προσέχουν το παιδί, μα όταν το τρένο φτάνει στον κεντρικό σταθμό της Στοκχόλμης το κορίτσι έχει εξαφανιστεί, παρά την παρουσία δεκάδων μαρτύρων. Ο αστυνόμος Άλεξ Ρεστ και η αναλύτρια Φριεντρίκα Μπέργιμαν καλούνται να λύσουν το μυστήριο, που ενώ στην αρχή μοιάζει να σχετίζεται με τους δύο γονείς που διεκδικούν την κηδεμονία της μικρής, τελικά οδηγεί στα χνάρια ενός αδίστακτου δολοφόνου. Συναρπαστική γραφή, γρήγορη πλοκή, σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που δεν θα απογοητεύσει τους λάτρεις του είδους.
Ο Άγης, ένας εξηντάχρονος επιμελητής, παραλαμβάνει ένα δέμα με ένα σκουριασμένο όπλο. Από τη στιγμή που το αντικρίζει ανατρέπει την υπάρχουσα ζωή του και ξεκινά ένα ταξίδι για να βρει τον παραλήπτη του. Το παρόν μπλέκεται με το παρελθόν, όταν ο 12χρονος Άγης και οι φίλοι του παραμόνευαν στο ποτάμι για να δουν την όμορφη δασκάλα γαλλικών να κάνει μπάνιο γυμνή. Μια αιθέρια ύπαρξη, της οποίας ο ρόλος μοιάζει μυστήριος και σκοτεινός σε μια ιστορία που κρύβει ένα μεγάλο μυστικό. Έκδηλη είναι η νοσταλγία της παιδικής ηλικίας και η απογοήτευση που φέρνει η πεζή καθημερινότητα της ενηλικίωσης. Τα γεγονότα και οι ανατροπές διαδέχονται το ένα το άλλο, δημιουργώντας ένα καλό ανάγνωσμα που ακροβατεί ανάμεσα στο νουάρ και το ερωτικό μυθιστόρημα.
Συγγραφέας: Antonio Hill Εκδότης: Πατάκης ISBN: 978-960-164-646-6 Σελ. 430 | Τιμή: 16,83€
Συγγραφέας: Kristina Ohlsson Εκδότης: Μεταίχμιο ISBN: 978-960-566-004-8 Σελ. 434 | Τιμή: 16,60 €
Συγγραφέας: Ντίνος Γιώτης Εκδότης: Ψυχογιός ISBN: 978-618-010-086-0 Σελ. 242 | Τιμή: 10,99 €
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 75
ΑΠΟΤΥΠΟΜΑΤΑ
Της Ματίνας Παπαχριστούδη
Ε, νισάφι πια με την υποκρισία
Σ
ήμερα θα γράψω επί προσωπικού. Διόλου αποστασιοποιημένα, ουδέτερα και σίγουρα όχι αντικειμενικά. Αφορμή είναι η ερώτηση του βουλευτή και εκπομπάρχη Άδωνι Γεωργιάδη για το κόστος της τηλεοπτικής εκπομπής του Κώστα Βαξεβάνη «Το Κουτί της Πανδώρας». Όχι αυτή καθαυτή η ερώτηση, αναμενόμενη για την εξυπηρέτηση των ιδεολογικών φίλων του βουλευτή. Των κάθε λογής φασιστικών ιστοσελίδων που στο όνομα της ελευθερίας γνώμης καταπατούν και δολοφονούν την ελευθεροτυπία και την ελευθερία γνώμης. Αλλά η επικοινωνιακή διαχείριση της απάντησης του υπουργού για μια τηλεοπτική εκπομπή δημοσιογράφου που η ΕΡΤ, δημοσίου κατ’ άλλα συμφέροντος και πληρωτέα από τους έλληνες πολίτες, εξαφάνισε από το πρόγραμμά της κατά εντολή υπουργών της κυβερνητικής τρόικα. Και συγκυβερνούντων του Αδ. Γεωργιάδη. Ο οποίος Αδ. Γεωργιάδης έχει το δικαίωμα εκτός από βουλευτής, χωρίς καμία επικοινωνιακή αντίρρηση από το ισχύον σύστημα media, να εμφανίζεται σε ρόλο παρουσιαστή τηλεοπτικής εκπομπής στην οποία ξεπουλάει τα βιβλία του εκδοτικού του οίκου και να διαλαλεί τον πολιτικό του λόγο. Ε, νισάφι πια με την υποκρισία του mediaκού συστήματος. Στα ήδη χρεο κ ο π η μ έ να τ η λ ε ο πτ ι κ ά κανάλια απολύονται επαγγελματίες τεχνικοί με ώρες στον
76 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
δρόμο της κάλυψης γεγονότων για να βγαίνει η εικόνα με μαθητευόμενους χωρίς επαγγελματική άδεια των 300 ευρώ. Απολύονται επαγγελματίες συντάκτες με ώρες ερευνητικής δημοσιογραφίας για να πάρουν τη θέση τους υπάκουοι, ενσωματωμένοι μαθητευόμενοι, ικανοί για copy-paste ειδήσεων και πληροφοριών με μισθούς της τάξης των 200 ευρώ. Οι ιδιοκτήτες των χρεοκοπημένων καναλιών που οδήγησαν και οδηγούν την ελληνική κοινωνία σε ολοκ λη ρ ωτ ι κ ή κ ατ ά ρ ρ ε υ σ η συνεχίζουν να ζουν με δανεικά, ξεπουλώντας την ενημέρωση στην αγορά της τροϊκανής πολιτικής. Συνεχίζουν με τα δανεικά να απαιτούν τον ρόλο του ισχυρού διαπλεκόμενου που θα κανονίζει ως άλλος πορτιέρης σε μπαρ της κακιάς ώρας ποιο επιχειρηματικό συμφέρον και πώς θα μπει στην ελληνική αγορά. Ή να μιλήσουμε για την ΕΡΤ; Τρία χρόνια μνημονίου, τρεις διοικήσεις που κατάφεραν το ακατόρθωτο, προωθώντας αυτό ακριβώς που απαίτησαν τα εκδοτικά διαπλεκόμενα. Την εξαφάνισή της από την ενημέρωση του έλληνα πολίτη και τον οικονομικό της καταποντισμό. Πόσο πιο εύκολο θα είναι τώρα που της (μας) υφαρπάζουν 130 και βάλε εκατομμύρια ευρώ το 2013 να τη συρρικνώσουν... Γνωρίζοντας όλα αυτά, πώς να αν τ ι δρ ά σ ε ι κάπο ι ο ς αποστασιοποιημένα;
Σενάρια μετά την έξοδο από το ΧΑ Παρά την ησυχία, στο συγκρότημα του ΔΟΛ υποβόσκει μεγάλη αναστάτωση. Το πώς θα πορευτεί ακριβώς το συγκρότημα και ποιες αποφάσεις θα λάβει ο Σταύρος Ψυχάρης για την επόμενη μέρα περιβάλλεται από πληθώρα σεναρίων. Το ένα χειρότερο από το άλλο. Κομβικό σημείο είναι η έξοδος από το χρηματιστήριο. Και οι φήμες σέρνονται. Πλήρης αναδιάταξη του ΔΟΛ με τις εφημερίδες να αποτελούν μια μόνο «πολυτελή» υπηρεσία του συγκροτήματος, οργάνωση και λειτουργία με άξονα τα νέα ψηφιακά Μέσα, μείωση προσωπικού. Και από την άλλη, διάσπαση του οργανισμού σε δύο εταιρίες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις ζημιές και τους εργαζόμενους.
Μετεγγραφή με αποστολή; Μαθαίνουμε πως ασκούνται πιέσεις, μέσω υψηλών εκκλησιαστικών κύκλων, να τοποθετηθεί ο γνωστός στην καθ΄ ημάς τηλεοπτική σκηνή Γιώργος Χουλιάρας ως σύμβουλος της διοίκησης του ΡΙΚ στην Κύπρο. Όλα αυτά τα χρόνια ήταν γενικός διευθυντής του Mega Κύπρου, η σύμβαση του οποίου με την εταιρία της Αρχιεπισκοπής «Λόγος» λήγει τον επόμενο μήνα. Πολλοί θυμόμαστε πως διατέλεσε εντεταλμένος σύμβουλος της ΕΡΤ ΑΕ επί διοίκησης Χρήστου Παναγόπουλου, και έφυγε από τη χώρα αλώβητος από την καταιγίδα διώξεων για τα πεπραγμένα της προηγούμενης διοίκησης. Παρά τις τότε ηχηρές καταγγελίες για συμμετοχή του σε εταιρίες παραγωγής και τις αναθέσεις εκπομπών που δεν ολοκληρώθηκαν, δεν υπήρξαν ευθύνες, μιας και ήταν σύμβουλος, χωρίς υπογραφή. Όλως τυχαίως και απολύτως σκοπίμως, στην Κύπρο, όπου τα ιδιωτικά κανάλια κατέρρευσαν, ξεκίνησε η επιχείρηση συρρίκνωσης του ΡΙΚ, του οποίου θέλουν να κόψουν τις διαφημίσεις και να αναστείλουν την άδεια ψηφιακού παρόχου που διαθέτει. Ο ρόλος ενός νέου συμβούλου, μετεγγραφή από το ιδιωτικό Mega, ποιος ακριβώς θα είναι;
μέτωπο κατά νεοναζί Σε πολλά μπορεί να διαφωνούν ΜΜΕ και δημοσιογράφοι. Μετά όμως το σοκ από την ελεύθερη, χωρίς αντιστάσεις, ορμητική είσοδο των νεοναζί σε τηλεοπτικά κανάλια και εφημερίδες, διαμορφώνεται το ρεύμα ενάντια στον φασιστικό λόγο και τις δολοφονικές πράξεις της Χρυσής Αυγής. Η επίθεση των χρυσαυγιτών στην Έλλη Στάη, μετά τον χαρακτηρισμό της για «νεοναζιστική ακροδεξιά», είναι ένα ακόμη επεισόδιο τού πως πορεύεται η οργάνωση στα ΜΜΕ. Διατηρεί στενούς δεσμούς με συγκεκριμένες εφημερίδες και πολύ συγκεκριμένους σχολιαστέςπαρουσιαστές για να προωθεί τη δηλητηριώδη προπαγάνδα, επιτίθεται χυδαία και απειλεί όσους δημοσιογράφους περιγράφουν αποστασιοποιημένα τη δράση της. Όπως στην κοινωνία, έτσι και στα ΜΜΕ η μάχη ενάντια στον φασισμό τώρα αρχίζει να γίνεται κατανοητή.
HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013 • 77
«Δεν θα μπορούσα να συνεχίσω να ζω στο Ισραήλ χωρίς να γράψω αυτό το βιβλίο. Δεν πιστεύω ότι τα βιβλία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά όταν ο κόσμος αρχίσει να αλλάζει, αναζητά διαφορετικά βιβλία». SHLOMO SAND
κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις
80 • HOTDOC. • 30 ΜΑΪΟΥ 2013
